˘ˇ ˘ˆ ˇ ˇiim.mech.pk.edu.pl/ktm/dydaktyka/spawalnictwo/matspaw opis programu... · moduł...

$: ˘ˇ ˘ˆ ˇ ˇiim.mech.pk.edu.pl/ktm/dydaktyka/spawalnictwo/MatSpaw Opis Programu... · Moduł Bazy danych ... \Windows\System\ 4. ... Po prawej stronie w polu LANGDRIVER winno by$
��

��

��

�

��

��

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika ��

��

Program MatSpaw® - wst�p __________________________________________________ 3

Wymagania _______________________________________________________________ 3

Minimalne wymagania sprz�towe:_________________________________________________ 3

Instalacja programu ________________________________________________________ 4

Pierwsze uruchomienie ______________________________________________________ 7

Struktura programu_________________________________________________________ 7

Moduł Bazy danych _________________________________________________________ 9

Bank stali _____________________________________________________________________ 9 Nawigator bazy danych _______________________________________________________________ 10 Przegl�danie banku stali ______________________________________________________________ 11 Edycja banku stali ___________________________________________________________________ 11 Dodawanie nowych rekordów do banku stali ______________________________________________ 12 Usuwanie rekordów z banku stali _______________________________________________________ 13

Bank Materiały dodatkowe______________________________________________________ 14 Elektrody otulone____________________________________________________________________ 14

Przegl�danie i edycja bazy elektrod ___________________________________________________ 15 Dodawanie i usuwanie rekordów w bazie elektrod________________________________________ 16

Elektrody topliwe____________________________________________________________________ 17 Przegl�danie i edycja bazy spoiw _____________________________________________________ 17 Dodawanie i usuwanie rekordów w bazie spoiw _________________________________________ 18

Topniki____________________________________________________________________________ 18 Przegl�danie i edycja bazy topników __________________________________________________ 19 Dodawanie i usuwanie rekordów w bazie topników_______________________________________ 20

Bank kart technologicznych _____________________________________________________ 21 Baza dla spawania łukowego r�cznego elektrod� otulon�_____________________________________ 21 Baza dla spawania łukowego elektrod� topliw� w osłonach gazowych __________________________ 22 Baza dla spawania łukiem krytym _______________________________________________________ 24

Baza normatywów technologicznych ______________________________________________ 26 Normatywy technologiczne dla spawania elektrodami otulonymi ______________________________ 26 Normatywy technologiczne dla spawania elektrodami topliwymi ______________________________ 28 Normatywy technologiczne dla spawania łukiem krytym _____________________________________ 29

Moduł Spawalno��_________________________________________________________ 33

Wykresy CTPc-S ______________________________________________________________ 33

Wykresy wła�ciwo�ci SWC w funkcji czasu t8/5 _____________________________________ 35 Na podstawie bazy danych_____________________________________________________________ 35 Według wzorów Kasatkina-Seyfferth’a___________________________________________________ 36

Ocena skłonno�ci stali do powstawania p�kni��_____________________________________ 38

Rozkład napr��e� krytycznych w funkcji czasu t8/5 __________________________________ 41

Moduł Technologia ________________________________________________________ 42

Obliczenie pola przekroju spoiny dla spawania _____________________________________ 42

Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�_________________________________________ 42

Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych ____________________________ 57

Spawanie łukiem krytym________________________________________________________ 65

�


Program MatSpaw® - wst�p

Pierwowzorem programu MatSpaw® był program SPAW EXPERT opracowany w 1991 roku (autorstwa: J. Mikuła, L. Wojnar). Nazwa programu pochodzi od skrótu tematycznej zawarto�ci podstawowych opcji programu: � Materiały - bazy danych: bank stali, materiały dodatkowe, � Analiza spawalno�ci � Technologia spawania: elektrodami otulonymi, łukowe elektrod� topliw� w osłonie gazów

ochronnych, łukiem krytym. Głównym celem programu MatSpaw® jest umo�liwienie przeprowadzenia analizy

spawalno�ci stali, wyznaczenie optymalnych warunków termicznych spawania, dobór materiałów dodatkowych do spawania oraz opracowanie technologii spawania łukowego r�cznego elektrodami otulonymi, łukowego elektrod� topliw� w osłonie gazów ochronnych oraz łukiem krytym.

Dobór zale�no�ci matematycznych dla poszczególnych modułów programu poprzedzony został weryfikacj� przydatno�ci zale�no�ci zebranych w wyniku analizy literatury. Ze wzgl�du na ograniczony zbiór danych do�wiadczalnych dost�pnych w literaturze krajowej dokonano weryfikacji zale�no�ci opisuj�cych:

o charakterystyczne temperatury i czasy przemian dla wykresów CTPc-S, o twardo�� SWC, o zale�no�ci stosowanych do obliczania parametrów technologicznych spawania.

Wyniki tych analiz zawarte zostały w ksi��ce J. Mikuły: „Zastosowanie metod analitycznych w ocenie spawalno�ci stali”. Wymagania

Program MatSpaw® przeznaczony jest do uruchamiania w �rodowisku graficznym

Microsoft Windows 3.1 PL lub Microsoft Windows 95, 98 PL. Jest aplikacj� 16-bitow� co umo�liwia uruchomienie pod Windows 3.1 nawet na komputerach 386. Jedynym wymaganiem jest u�ycie programu w rozdzielczo�ci 800 x 600. Ze wzgl�du 16-bitowy charakter problemy mog� wyst�pi� pod systemami MS Windows NT 3.1 oraz 4.0, MS Windows 2000, Windows ME i Windows XP i nie zaleca si� u�ywania programu w tych systemach operacyjnych. Program nie współpracuje z innymi systemami operacyjnymi (Linux, Solaris, Unix, BeOS itp.).

Minimalne wymagania sprz�towe: • Komputer klasy 386, 486 lub Pentium, • 16 MB pami�ci RAM, • 10 MB przestrzeni na twardym dysku, • karta graficzna SVGA z trybem rozdzielczo�ci 800x600 i 256 kolorów, małe czcionki.


Instalacja programu Aby zainstalowa� pogram MatSpaw nale�y: 1. Skopiowa�, z dostarczonej płytki CD, z podkatalogu \MatSpaw\, plik program.exe na

dysk i do katalogu C:\MatSpaw\ . Jest to archiwum samorozpakowuj�ce si�. Nale�y ten plik uruchomi� (Enter lub double-clik) a program sam si� rozpakuje (razem 105 plików bmp, dbf, exe, hlp) .

2. Z dostarczonej płytki CD, z podkatalogu \BDE\, nale�y zainstalowa� obsług� baz danych – driver BDE 2.52 16-bit. W podkatalogu tym nale�y wybra� i uruchomi� plik setup.exe. Odpowiadaj�c na kolejne pytania prosz� zainstalowa� to oprogramowanie (domy�lnie w katalogu C:\IDAPI\).

3. Z dostarczonej płytki CD, z podkatalogu \Inne\, nale�y skopiowa� plik bivbx11.dll do katalogu systemowego Windows np. C:\Windows\System\

4. Po zainstalowaniu drivera BDE, nale�y uruchomi�, z katalogu gdzie został zainstalowany (np. C:\IDAPI\) program konfiguracyjny Bdecfg.exe.

• Na bie��cej zakładce Drivers, nale�y wybra� z listy (klikn��) Driver Name pole DBASE.

Po prawej stronie w polu LANGDRIVER winno by� dBASE PLK cp852 (jak na powy�szym ekranie). Je�li jest inaczej trzeba to zmieni�!

• Nast�pnie nale�y wybra� zakładk� Aliases.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �

• Teraz trzeba utworzy� alias dla programu MatSpaw. Klikamy na klawiszu New Alias.

• W pojawiaj�cym si� okienku nale�y wpisa� nazw� aliasu, w polu New alias name:

MatSpaw. Pole Alias type: ma by� STANDARD (jak na powy�szym ekranie). Zatwierdzamy klawiszem OK.

• Na li�cie Alias Names: pojawia si� nasz alias MatSpaw. Po prawej stronie nale�y

skonfigurowa� jego parametry: TYPE: STANDARD, PATH: ,to trzeba wpisa� z klawiatury: nazw� katalogu gdzie został zainstalowany program, domy�lnie ma by�: C:\ MatSpaw, DEFAULT DRIVER: DBASE.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !�

• Teraz wprowadzone zmiany trzeba zapisa�. Z menu File wybieramy polecenie Save.

Sterownik baz danych został poprawnie zainstalowany i mo�na rozpocz�� korzystanie z programu MatSpaw.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "�

Pierwsze uruchomienie Po zainstalowaniu programu nale�y uruchomi� plik matspaw.exe i mo�na zacz�� prac� z programem. Rysunek 1 przedstawia ekran programu tu� po uruchomieniu.

Rysunek 1. Ekran programu MatSpaw po uruchomieniu

Struktura programu Program MatSpaw składa si� z czterech podstawowych cz��ci: bazy danych, modułu

oceny spawalno�ci, modułu doboru technologii i systemu pomocy. Struktura menu programu jest nast�puj�ca:

1. Menu Bazy danych zawiera: � Bank stali, � Materiały dodatkowe:

− Elektrody otulone, − Elektrody topliwe, − Topniki.

� Bank kart technologicznych, − Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�, − Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych (MAG/MIG), − Spawanie łukiem krytym.

� Normatywy: − Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�, − Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych (MAG/MIG), − Spawanie łukiem krytym.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika #�

2. Menu Spawalno�� zawiera: � CTPC-S.:

− Wykres z bazy danych, − Wykres wg Hrivnaka, − Wykres wg MIS, − Wykres na podstawie HV,

� Wła�ciwo�ci: − Z bazy danych:

� Rm, Re, A5, Z, HV, KCV, � KCV = f (t),

− Wg Kasatkina, Seyferth’a: � CTPc-S. z bazy danych, � CTPc-S. wg Hrivnaka, � CTPc-S. wg MIS,

� Wska�niki spawalno�ci, � Napr��enia krytyczne, 3. Menu Technologia zawiera: � Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�, � Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych (MAG/MIG), � Spawanie łukiem krytym. 4. Menu Pomoc zawiera przedstawian� Instrukcj� obsługi programu.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika $�

Moduł Bazy danych Moduł Bazy danych zawiera ró�ne informacje potrzebne do działania samego programu

(bank stali, materiały dodatkowe) jak równie� słu�y do gromadzenia danych (bank kart technologicznych ju� opracowanych) i wiedzy know-how (normatywy z mo�liwo�ci� edycji) danego zakładu.

Bank stali Bank stali zawiera informacje dotycz�ce charakterystyk wykorzystywanych materiałów

konstrukcyjnych w postaci rekordów. Jednemu materiałowi w banku odpowiada jeden rekord w bazie danych (Rysunek 2). Baza zawiera nast�puj�ce dane: � nazw� stali (identyfikator materiału), typ danych C16 (znakowy, do 16 znaków), � skład chemiczny, � wła�ciwo�ci stali w stanie dostawy, � dane o wykresie CTPC-S (MS, BS, FS, Mf, Bf, tB, tP, tF, tMk), � wła�ciwo�ci SWC dla wybranych czasów t8/5 (Rm, Re, A5, Z, HV, udarno�� dla

wybranych temperatur badania), � charakterystyk� i wytyczne stosowania stali, typ danych C128 (max 128 znaków).

%��&�� '��()��

Rysunek 2. Ekran: Bank stali

Wybiera� materiały mo�emy albo poprzez wskazanie nazwy stali na rozwijalnej li�cie (Rysunek 2) albo korzystaj�c z nawigatora bazy (opis poni�ej).

Skład chemiczny stali opisywany jest poprzez procentowy udział obj�to�ciowy nast�puj�cych pierwiastków: C w�giel, Mn mangan, Si krzem, P fosfor, S siarka, Al glin, Cr chrom, Ni nikiel, Mo molibden, V wanad, Nb niob, B bor, Cu mied�, W wolfram, Ti tytan. Ka�de pole edycyjne pierwiastków mo�e zawiera� liczb� typu N6.3, czyli numerycznego o całkowitej długo�ci 6 znaków (wliczaj�c w to znak przecinka) oraz 3 miejsca dziesi�tne np. 22,222. Do oddzielania miejsc dziesi�tnych nale�y u�y� znaku przecinka „ , ”.

Wła�ciwo�ci stali w stanie dostawy opisuj� nast�puj�ce parametry: � Rm [MPa] – granica wytrzymało�ci na rozci�ganie, typ N6.1, � Re [MPa] – granica plastyczno�ci, typ N6.1, � A5 [%] – wydłu�enie, typ N6.1,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *+�

� Z – przew��enie, typ N6.1, � KV – udarno��, typ N6.1, � HV30 – twardo�� Vickers’a, typ N6.1.

Dane charakteryzuj�ce wykres CTPC-S to: � Ms [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany martenzytycznej, typ N5.1, � Bs [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany bainitycznej, typ N5.1, � Fs [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany ferrytycznej, typ N5.1, � Bf [ºC] – temperatura ko�ca przemiany bainitycznej, typ N5.1, � Mf [ºC] – temperatura ko�ca przemiany martenzytycznej, typ N5.1, � tB [s] – czas pocz�tku przemiany bainitycznej, typ N6.2, � tF [s] – czas pocz�tku przemiany ferrytycznej, typ N6.2, � tP [s] – czas rozpocz�cia przemiany perlitycznej, typ N6.2, � tMk [s] – czas ko�ca przemiany martenzytycznej, typ N6.2.

Wła�ciwo�ci SWC dla wybranych czasów t8/5 opisuj� nast�puj�ce parametry: � t8/5 [s] – czas przebywania w zakresie temperatur 800 a 500ºC podczas chłodzenia, typ N3.0, � Rm [MPa] – granica wytrzymało�ci na rozci�ganie, typ N4.0, � Re [MPa] – granica plastyczno�ci, typ N4.0, � A5 [%] – wydłu�enie, typ N3.0, � Z – przew��enie, typ N3.0, � HV – twardo�� Vickers’a, typ N3.0, � Udarno�� [J/cm2] dla wybranych 5 temperatur badania: -60, -40, -20, 0 i 20 [ºC],

wszystkie kolumny typu N3.0.

Nawigator bazy danych Standardowo ka�de okno dost�pu do bazy danych wyposa�one jest w nawigator.

Nawigator ułatwia prac� z baz�, umo�liwiaj�c jej przegl�danie, edycj� i modyfikacj�. Rysunek 3 przedstawia wygl�d nawigatora.

Rysunek 3. Nawigator bazy danych

Znaczenie poszczególnych klawiszy jest nast�puj�ce:

– Przejd� do pierwszego rekordu w bazie (First record)

– Przejd� do poprzedniego rekordu w bazie (Prior record)

– Przejd� do nast�pnego rekordu w bazie (Next record)

– Przejd� do ostatniego rekordu w bazie (Last record)

– Wstaw rekord (Insert record)

– Usu� rekord (Delete record)

– Edytuj rekord (Edit record)

– Zatwierd� wprowadzone zmiany (Post edit)

– Anuluj wprowadzone zmiany (Cancel edit)

– Od�wie� dane z bazy (Refresh data)

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika **�

Przegl�danie banku stali Aby ogl�da� zawarto�� banku stali nale�y wybra� z menu Bazy danych polecenie Bank

stali. W oknie Bank stali mo�emy przegl�da� parametry wybranych stali (Rysunek 2). Zmian� stali do podgl�du mo�na dokona� poprzez wybranie odpowiedniej nazwy z rozwijalnej listy albo u�ywaj�c nawigatora bazy. Mo�na te� u�y� do przegl�dania bazy strzałek klawiatury góra � i dół �, lecz wpierw trzeba klikn�� w rozwijaln� list� materiałów. Etykieta Record Index wskazuje na bie��ce poło�enie stali (jak i stanu nawigatora) w bazie danych.

Edycja banku stali Edycj� danych opisuj�cych wybrany materiał mo�na dokonywa� w dowolnym

momencie. Wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� (b�d� poprawi�) now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu). Zasady te dotycz� pól edycyjnych w grupach: Skład chemiczny, Własno�ci stali, Wykres CTPc-S i Charakterystyka i wytyczne stosowania. Po dokonaniu zmian aktywne staj� si� (z koloru szarego na czarny) klawisze zatwierdzania (Post edit) i anulowania (Cancel edit) nawigatora. Nale�y teraz wybra� zatwierdzenie lub anulowanie zmian, aby te znalazły swoje odzwierciedlenie w bazie. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zaleca si� u�ycie klawisza od�wie�enia zawarto�ci (Refresh edit).

Je�li chcemy edytowa� nazw� stali (nie zalecane ze wzgl�du na integralno�� bazy) nale�y klikn�� na klawisz edycji (Edit record) nawigatora. Wówczas lista rozwijalna stali zamienia si� na pole edycyjne, gdzie mo�emy dokona� odpowiednich zmian. Nale�y teraz zmian� zatwierdzi� (klawisz Post edit) lub anulowa� (klawisz Cancel edit).

Inaczej wygl�da edycja danych dotycz�cych Wła�ciwo�ci SWC. Wła�ciwo�ci te s� zapisane w osobnej tabeli dla ka�dego z materiałów. Ka�dy materiał posiada własny opis wła�ciwo�ci (Rm, Re itd.) w zale�no�ci od warto�ci czasu t8/5, w postaci rekordu. Zarówno parametry opisuj�ce wła�ciwo�� SWC jak i same warto�ci czasu t8/5 mog� by� poddane edycji. W tym celu nale�y klikn�� na arkuszu danych wła�ciwo�ci SWC a nast�pnie klikaj�c prawym klawiszem myszy uruchamiamy podr�czne menu (Rysunek 4).

Rysunek 4. Podr�czne menu arkusza wła�ciwo�ci SWC

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *��

Wybieramy polecenie Edytuj rekord i przechodzimy do okna edycji wła�ciwo�ci SWC wybranego materiału (Rysunek 5). Ten sam efekt (wywołania okna edycji) uzyskamy wykonuj�c podwójne klikni�cie (double-click) lewym klawiszem myszy w obr�bie arkusza.

Rysunek 5. Okno edycji wła�ciwo�ci SWC wybranego materiału

Tu, post�puj�c analogicznie jak to opisano wy�ej, mo�emy przegl�da� kolejne rekordy, edytowa�, zatwierdza� b�d� anulowa� wprowadzone zmiany u�ywaj�c nawigatora. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zamykamy okno edycji klawiszem Zamknij i wracamy do okna banku stali. Aby zobaczy� wprowadzone zmiany nale�y klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit).

Dodawanie nowych rekordów do banku stali Aby doda� nowy materiał do banku stali nale�y klikn�� klawisz wstawiania nowego

rekordu (Insert record) nawigatora. Program poprosi o podanie nazwy nowego materiału, która jest jego identyfikatorem w bazie (Rysunek 6). Nast�pnie tworzony jest nowy rekord, jako ostatni na li�cie materiałów. Nale�y wypełni� pola edycyjne dotycz�ce składu chemicznego, własno�ci stali, danych do wykresu CTPc-S oraz charakterystyki i wytyczne stosowania. Nale�y przestrzega� wielko�ci i typy zadeklarowanych pól (opisane wcze�niej np. C12 lub N6.3). Pola te nie musz� by� wszystkie wypełnione, aczkolwiek brak danych do wykresu CTPc-S mo�e uniemo�liwi� jego wła�ciwe narysowanie przez program! Aby wprowadzi� nowe dane wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu).

Aby wypełni� dane w arkuszu Wła�ciwo�ci SWC, nale�y (analogicznie jak w przypadku jego edycji) klikn�� prawym klawiszem myszy w jego obr�bie i wybra�, z podr�cznego menu, polecenie Edytuj rekord (lub podwójnie klikn�� lewym klawiszem w obr�bie arkusza). Pierwszy rekord wraz z domy�lnymi warto�ciami dodawany jest automatycznie i mo�na te dane zmodyfikowa�. Kolejne rekordy nale�y dodawa� samodzielnie klikaj�c klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) w nawigatorze. Nale�y pami�ta� o ka�dorazowym zatwierdzeniu wprowadzonych danych klawiszem zatwierdzenia (Post edit) po wypełnieniu danych dla całego rekordu! Wprowadzanie wszystkich danych nie jest konieczne z punktu widzenia bazy, ma to jednak wpływ na działanie innych modułów. Brak pewnych informacji mo�e zniekształci� lub wr�cz uniemo�liwi� wła�ciw� interpretacj� danych zawartych w bazie np. ma to wpływ na rysowane charakterystyki wła�ciwo�ci w module Spawalno��.


Rysunek 6. Dodawanie nowego rekordu do banku stali

Po wprowadzeniu wszystkich rekordów (maksymalnie 8) zamykamy okno edycji wła�ciwo�ci SWC i wracamy do okna banku stali. Nale�y pami�ta� aby klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit) w nawigatorze.

Usuwanie rekordów z banku stali Aby usun�� wybrany materiał z banku stali nale�y najpierw usun�� z bazy wszystkie

rekordy opisuj�ce wła�ciwo�ci SWC danego materiału. Program robi to automatycznie! W celu usuni�cia wybranego rekordu nale�y klikn�� klawisz usuwania rekordu (Delete

record) w nawigatorze. Nast�pnie program pyta o potwierdzenie faktu usuni�cia rekordu (Rysunek 7). Je�li wybierzemy Cancel program zaniecha usuwania, je�li OK to automatycznie usunie rekord (bez mo�liwo�ci wycofania tej operacji). Nast�pnie program przechodzi do pierwszego rekordu w bazie danych.

Rysunek 7. Usuwanie rekordu z banku stali


Bank Materiały dodatkowe Bank Materiały dodatkowe zawiera dane dotycz�ce materiałów wykorzystywanych

podczas spawania, do których nale��: elektrody otulone, elektrody topliwe i topniki do spawania łukiem krytym.

Elektrody otulone Bank elektrod otulonych zawiera informacje dotycz�ce ich charakterystyk (Rysunek 8).

Jeden rekord zawiera charakterystyk� jednej elektrody. Baza zawiera nast�puj�ce dane: � oznaczenie elektrody (identyfikator elektrody), typ danych C15, � barwa rozpoznawcza, typ C20, � otulina, typ C20, � oznaczenia klasy wg norm: EN, ISO 2560, GOST 9467, AWS A5.1, DIN 1913; typ

danych C15, � orientacyjny skład chemiczny, jako procentowy udział obj�to�ciowy nast�puj�cych

pierwiastków: C w�giel, Cr chrom, Ni nikiel, Mn mangan, Si krzem, Mo molibden; typ danych N6.3,

� orientacyjne wła�ciwo�ci mechaniczne stopiwa: Re [MPa], Rm [Mpa], A5 [%], KCV [J], KCU2 [J/cm2], typ C10,

� wykaz dopuszcze�, typ C128, � opis pr�du spawania i biegunowo�ci, typ C128, � opis pozycji spawania, C80, � opis i zastosowanie materiału dodatkowego, C254.

Rysunek 8. Materiały dodatkowe - rekord z banku elektrod otulonych

Ka�da elektroda posiada dodatkowo własne wymiary i wska�niki technologiczne (zapisane w osobnej tabeli bazy), które wy�wietlane s� w okienku w postaci arkusza. Kolejne rekordy (pionowe kolumny arkusza) charakteryzuj� elektrody w zale�no�ci od jej �rednicy. Znajduj� si� tam nast�puj�ce dane: � �rednica elektrody [mm], typ N4.2,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika * �

� długo�� elektrody [mm], typ N3.0, � masa 100 sztuk [kg], N4.1, � nat��enie pr�du (�rednie) [A], typ N3.0, � uzysk z elektrody [%], typ N4.1, � współczynnik topnienia [g/Ah], typ N4.1. ��

Aby ogl�da� zawarto�� bazy elektrod nale�y wybra� z menu Bazy danych polecenie Materiały dodatkowe / Elektrody otulone. W oknie Materiały dodatkowe mo�emy przegl�da� parametry wybranych elektrod (Rysunek 8). Wybór elektrody do podgl�du mo�na dokona� poprzez wybranie odpowiedniej nazwy z rozwijalnej listy albo u�ywaj�c nawigatora bazy. Mo�na te� u�y� do przegl�dania bazy strzałek klawiatury góra � i dół �, lecz wpierw trzeba klikn�� w rozwijaln� list� elektrod. Etykieta Record Index wskazuje na bie��ce poło�enie elektrody (jak i stanu nawigatora) w bazie danych.

Edycj� danych opisuj�cych wybran� elektrod� mo�na dokonywa� w dowolnym momencie. Wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� (b�d� poprawi�) now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu). Zasady te dotycz� wszystkich pól edycyjnych z wyj�tkiem arkusza Wymiary i wska�niki technologiczne. Po dokonaniu zmian aktywne staj� si� (z koloru szarego na czarny) klawisze zatwierdzania (Post edit) i anulowania (Cancel edit) nawigatora. Nale�y teraz wybra� zatwierdzenie lub anulowanie zmian, aby te znalazły swoje odzwierciedlenie w bazie. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zaleca si� u�ycie klawisza od�wie�enia zawarto�ci (Refresh edit).

Je�li chcemy edytowa� nazw� elektrody (nie zalecane ze wzgl�du na integralno�� bazy) nale�y klikn�� na klawisz edycji (Edit record) nawigatora. Wówczas lista rozwijalna elektrod zamienia si� na pole edycyjne, gdzie mo�emy dokona� odpowiednich zmian. Nale�y teraz zmian� zatwierdzi� (klawisz Post edit) lub j� anulowa� (klawisz Cancel edit).

Rysunek 9. Okno edycji wymiarów i wska�ników technologicznych elektrod otulonych

Inaczej wygl�da edycja danych dotycz�cych Wymiarów i wska�ników technologicznych. Dane te s� zapisane w osobnej tabeli dla ka�dej z elektrod i mog� by� poddane edycji. W tym celu nale�y klikn�� na arkuszu a nast�pnie klikaj�c prawym klawiszem myszy uruchomi�

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *!�

podr�czne menu. Teraz wybieramy polecenie Edytuj rekord i przechodzimy do okna edycji Wymiarów i wska�ników technologicznych wybranej elektrody (Rysunek 9). Ten sam efekt (wywołania okna edycji) uzyskamy wykonuj�c podwójne klikni�cie (double-click) lewym klawiszem myszy w obr�bie arkusza.

Tu, post�puj�c analogicznie jak to opisano wy�ej, mo�emy przegl�da� kolejne rekordy, edytowa�, zatwierdza� b�d� anulowa� wprowadzone zmiany u�ywaj�c nawigatora. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zamykamy okno edycji klawiszem Zamknij i wracamy do okna elektrod. Aby zobaczy� wprowadzone zmiany nale�y klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit). ��

Aby doda� now� elektrod� do bazy nale�y klikn�� klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) nawigatora. Program poprosi o podanie nazwy nowej elektrody, która jest jego identyfikatorem w bazie (Rysunek 10). Nast�pnie tworzony jest nowy rekord, jako ostatni na li�cie elektrod. Teraz nale�y wypełni� pola edycyjne (oprócz arkusza). Nale�y przestrzega� wielko�ci i typy zadeklarowanych pól (opisane wcze�niej np. C12 lub N6.3). Pola te nie musz� by� wszystkie wypełnione. Aby wprowadzi� nowe dane wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu).

Rysunek 10. Dodanie nowego rekordu do bazy elektrod

Aby wypełni� dane w arkuszu, nale�y (analogicznie jak w przypadku jego edycji) klikn�� prawym klawiszem myszy w jego obr�bie i wybra�, z podr�cznego menu, polecenie Edytuj rekord (lub podwójnie klikn�� lewym klawiszem w obr�bie arkusza). Pierwszy rekord wraz domy�lnymi warto�ciami dodawany jest automatycznie i mo�na te dane zmodyfikowa�. Kolejne rekordy nale�y dodawa� samodzielnie klikaj�c klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) w nawigatorze (Rysunek 9). Nale�y pami�ta� o ka�dorazowym zatwierdzeniu wprowadzonych danych klawiszem zatwierdzenia (Post edit) po wypełnieniu danych dla całego rekordu! Wprowadzanie wszystkich danych nie jest konieczne z punktu widzenia bazy, ma to jednak wpływ na działanie innych modułów. Brak pewnych informacji mo�e

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *"�

zniekształci� lub wr�cz uniemo�liwi� wła�ciw� interpretacj� danych zawartych w bazie np. maj� one wpływ na dobór technologii dla spawania elektrodami otulonymi!

Po wprowadzeniu wszystkich rekordów (maksymalnie 6) zamykamy okno edycji i wracamy do okna bazy elektrod. Nale�y pami�ta� aby klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit) w nawigatorze.

Aby usun�� wybran� elektrod� nale�y najpierw usun�� z bazy wszystkie rekordy opisuj�ce wymiary elektrody. Program robi to automatycznie!

W celu usuni�cia wybranego rekordu nale�y klikn�� klawisz usuwania rekordu (Delete record) w nawigatorze. Nast�pnie program pyta o potwierdzenie faktu usuni�cia rekordu. Je�li wybierzemy Cancel program zaniecha usuwania, je�li OK to automatycznie usunie rekord (bez mo�liwo�ci wycofania tej operacji). Nast�pnie program przechodzi do pierwszego rekordu w bazie danych.

Elektrody topliwe Dla spoiw stalowych do spawania elektrod� topliw� w osłonach gazów rekordy

zawieraj� nast�puj�ce dane (Rysunek 11): � oznaczenie spoiwa (identyfikator spoiwa), typ danych C15, � skład chemiczny, jako procentowy udział obj�to�ciowy (warto�ci graniczne minimalne

lub maksymalne) nast�puj�cych pierwiastków: C w�giel, Mn mangan, Si krzem, Cr chrom, Ni nikiel, Mo molibden, S siarka, P fosfor, Ti tytan, V wanad; typ danych N4.2,

� opis zastosowania, typ C100, � opis typu stali spoiwa, typ danych C40.

Rysunek 11. Materiały dodatkowe - rekord z banku elektrod topliwych

��

Aby ogl�da� zawarto�� bazy spoiw nale�y wybra� z menu Bazy danych polecenie Materiały dodatkowe / Elektrody topliwe. W oknie Spoiwa stalowe... mo�emy przegl�da� parametry wybranych drutów (Rysunek 11). Wybór drutu do podgl�du mo�na dokona� poprzez wybranie odpowiedniej nazwy z rozwijalnej listy albo u�ywaj�c nawigatora bazy. Mo�na te� u�y� do przegl�dania bazy strzałek klawiatury góra � i dół �, lecz wpierw trzeba klikn�� w rozwijaln� list� spoiw. Etykieta Record Index wskazuje na bie��ce poło�enie spoiwa (jak i stanu nawigatora) w bazie danych.

Edycj� danych opisuj�cych wybrane spoiwo mo�na dokonywa� w dowolnym momencie. Wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� (b�d� poprawi�) now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu). Po dokonaniu zmian aktywne staj� si� (z koloru szarego na czarny) klawisze zatwierdzania (Post edit) i anulowania (Cancel edit) nawigatora. Nale�y teraz wybra� zatwierdzenie lub anulowanie zmian, aby te znalazły swoje odzwierciedlenie w bazie. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zaleca si� u�ycie klawisza od�wie�enia zawarto�ci (Refresh edit).

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *#�

Je�li chcemy edytowa� nazw� spoiwa, nale�y klikn�� na klawisz edycji (Edit record) nawigatora. Wówczas lista rozwijalna spoiw zamienia si� na pole edycyjne, gdzie mo�emy dokona� odpowiednich zmian. Nale�y teraz zmian� zatwierdzi� (klawisz Post edit) lub j� anulowa� (klawisz Cancel edit). ��

Aby doda� nowe spoiwo do bazy nale�y klikn�� klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) nawigatora. Program poprosi o podanie nazwy nowego drutu, która jest jego identyfikatorem w bazie (Rysunek 12). Nast�pnie tworzony jest nowy rekord, jako ostatni na li�cie drutów. Teraz nale�y wypełni� pola edycyjne. Nale�y przestrzega� wielko�ci i typów zadeklarowanych pól (opisane wcze�niej np. C12 lub N6.3). Pola te nie musz� by� wszystkie wypełnione. Aby wprowadzi� nowe dane wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu).

Rysunek 12. Dodanie nowego rekordu do bazy spoiw


Topniki

Rysunek 13. Materiały dodatkowe - rekord z banku topników

W przypadku topników do spawania łukiem krytym, rekordy zawieraj� nast�puj�ce dane (Rysunek 13): � oznaczenie topnika (identyfikator topnika), typ danych C12, � oznaczenia drutów elektrodowych, z którym topnik mo�e by� stosowany, typ C12,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *$�

� orientacyjny skład chemiczny, jako procentowy udział obj�to�ciowy (warto�ci graniczne minimalne lub maksymalne) nast�puj�cych składników: SiO2, Al2O3, MnO, CaO, MgO, TiO2, CaF2 (typ danych C5), FeO max (typ danych N3.1), P max, S max (typ danych N4.2),

� wymiary ziaren topnika, typ danych C8, � charakterystyk� i zastosowanie, typ danych C254. ��

Aby ogl�da� zawarto�� bazy topników nale�y wybra� z menu Bazy danych polecenie Materiały dodatkowe / Topniki. W oknie Topniki... mo�emy przegl�da� parametry wybranych topników (Rysunek 13). Wybór topnika do podgl�du mo�na dokona� poprzez wybranie odpowiedniej nazwy z rozwijalnej listy albo u�ywaj�c nawigatora bazy. Mo�na te� u�y� do przegl�dania bazy strzałek klawiatury góra � i dół �, lecz wpierw trzeba klikn�� w rozwijaln� list� topników. Etykieta Record Index wskazuje na bie��ce poło�enie topnika (jak i stanu nawigatora) w bazie danych.

Edycj� danych opisuj�cych wybrany topnik mo�na dokonywa� w dowolnym momencie. Wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� (b�d� poprawi�) now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu). Po dokonaniu zmian aktywne staj� si� (z koloru szarego na czarny) klawisze zatwierdzania (Post edit) i anulowania (Cancel edit) nawigatora. Nale�y teraz wybra� zatwierdzenie lub anulowanie zmian, aby te znalazły swoje odzwierciedlenie w bazie. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zaleca si� u�ycie klawisza od�wie�enia zawarto�ci (Refresh edit).

Je�li chcemy edytowa� nazw� topnika, nale�y klikn�� na klawisz edycji (Edit record) nawigatora. Wówczas lista rozwijalna topników zamienia si� na pole edycyjne, gdzie mo�emy dokona� odpowiednich zmian. Nale�y teraz zmian� zatwierdzi� (klawisz Post edit) lub j� anulowa� (klawisz Cancel edit).

Inaczej wygl�da edycja danych dotycz�cych Oznacze� drutów. Dane te s� zapisane w osobnej tabeli dla ka�dego z topników i mog� by� poddane edycji. W tym celu nale�y klikn�� na li�cie drutów a nast�pnie klikaj�c prawym klawiszem myszy uruchomi� podr�czne menu. Teraz wybieramy polecenie Edytuj rekord i przechodzimy do okna edycji Oznacze� drutów dla wybranego topnika (Rysunek 14). Ten sam efekt (wywołania okna edycji) uzyskamy wykonuj�c podwójne klikni�cie (double-click) lewym klawiszem myszy w obr�bie listy.

Rysunek 14. Edycja drutów dla wybranego topnika

Tu, post�puj�c analogicznie jak to opisano wcze�niej, mo�emy przegl�da� kolejne rekordy, edytowa�, zatwierdza� b�d� anulowa� wprowadzone zmiany u�ywaj�c nawigatora. Po dokonaniu i zatwierdzeniu zmian zamykamy okno edycji klawiszem Zamknij i wracamy do okna topników. Aby zobaczy� wprowadzone zmiany nale�y klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit).

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �+�

��

Aby doda� nowy topnik do bazy nale�y klikn�� klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) nawigatora. Program poprosi o podanie nazwy nowego topnika, która jest jego identyfikatorem w bazie (Rysunek 15). Nast�pnie tworzony jest nowy rekord, jako ostatni na li�cie drutów. Teraz nale�y wypełni� pola edycyjne. Nale�y przestrzega� wielko�ci i typów zadeklarowanych pól (opisane wcze�niej np. C12 lub N6.3). Pola te nie musz� by� wszystkie wypełnione. Aby wprowadzi� nowe dane wystarczy klikn�� na dowolnym polu edycyjnym i wpisa� now� warto��. Pomi�dzy polami edycyjnymi mo�na przechodzi� klikaj�c na nie myszk� lub wykorzystuj�c klawisz tabulatora (w przód) albo klawiszy Shift+tabulator (do tyłu).

Rysunek 15. Dodanie nowego rekordu do bazy topników

Aby wprowadzi� dane do listy Oznacze� drutów, nale�y (analogicznie jak w przypadku jego edycji) klikn�� prawym klawiszem myszy w jego obr�bie i wybra�, z podr�cznego menu, polecenie Edytuj rekord (lub podwójnie klikn�� lewym klawiszem w obr�bie listy). Pierwszy rekord wraz domy�lnymi warto�ciami dodawany jest automatycznie i mo�na te dane zmodyfikowa�. Kolejne rekordy nale�y dodawa� samodzielnie klikaj�c klawisz wstawiania nowego rekordu (Insert record) w nawigatorze (Rysunek 14). Nale�y pami�ta� o ka�dorazowym zatwierdzeniu wprowadzonych danych klawiszem zatwierdzenia (Post edit) po wypełnieniu danych dla całego rekordu! Wprowadzanie wszystkich danych nie jest konieczne z punktu widzenia bazy.

Po wprowadzeniu wszystkich rekordów zamykamy okno edycji i wracamy do okna bazy topników. Nale�y pami�ta� aby klikn�� klawisz od�wie�enia danych (Refresh edit) w nawigatorze.


MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �*�

Bank kart technologicznych Bank kart technologicznych umo�liwia archiwizacj� opracowanych kart

technologicznych dla spawania łukowego r�cznego elektrodami otulonymi, łukowego elektrod� topliw� w osłonach gazowych oraz łukiem krytym.

Baza dla spawania łukowego r�cznego elektrod� otulon� Dane dotycz�ce zapisu kart technologicznych zapisane s� w dwu tabelach. Pierwsza

tabela PTEO.dbf zawiera ogólne dane o procesie. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. Opis C100 Opis słowny procesu 3. Rodzaj C22 Rodzaj ukosowania zł�cza spawanego 4. RodzRys C15 Nazwa pliku rysunku rodzaju ukosowania 5. Poz C12 Pozycja spawania 6. PozRys C15 Nazwa pliku rysunku pozycji spawania 7. S N5.1 Grubo�� blachy [mm] 8. L N6.2 Długo�� zł�cza [m] 9. Alfa N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 10. Alfa1 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 11. Alfa2 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 12. Beta N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 13. B N3.1 Szeroko�� [mm] 14. C N3.1 Grubo�� [mm] 15. H N4.2 Wysoko�� [mm] 16. R N4.2 Promie� [mm] 17. G N4.2 Grubo�� [mm] 18. W1 N5.2 Szeroko�� rowka [mm] 19. W2 N5.2 Szeroko�� lica [mm] 20. dS N5.2 Wysoko�� nadlewu [mm] 21. Fsp N7.2 Całkowity przekrój spoiny [mm2] 22. Stal C16 Nazwa stali 23. Elektr C15 Nazwa elektrody otulonej 24. Zciep C20 �ródło ciepła 25. Prsb C50 Pr�d spawania i biegunowo�� 26. Podgrz C30 Podgrzewanie wst�pne 27. Obrciepl C120 Obróbka cieplna po spawaniu

Druga tabela PTEOpar.dbf zawiera wyznaczone parametry spawania. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. NrSc N2.0 Numer �ciegu (warstwy) 3. DEl N4.2 rednica elektrody [mm] 4. I N5.1 Nat��enie pr�du [A] 5. U N5.2 Napi�cie łuku [V] 6. E N5.1 Energia łuku [kJ/cm] 7. Vsp N4.1 Pr�dko�� spawania [mm/s] 8. F N5.1 Przekrój �ciegu [mm2] 9. IlEl N6.2 Zu�ycie: ilo�� elektrod [sztuk]


Rysunek 16. Baza kart technologicznych dla spawania elektrodami otulonymi

Moduł ten umo�liwia przegl�danie, opracowanych i zapisanych wcze�niej, kart technologicznych. Obsługa odbywa si� z wykorzystaniem nawigatora (opisanego wcze�niej).

Baza dla spawania łukowego elektrod� topliw� w osłonach gazowych Dane dotycz�ce zapisu kart technologicznych zapisane s� w dwu tabelach. Pierwsza

tabela PTMAG.dbf zawiera ogólne dane o procesie. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. Opis C100 Opis słowny procesu 3. Rodzaj C20 Rodzaj ukosowania zł�cza spawanego 4. RodzRys C15 Nazwa pliku rysunku rodzaju ukosowania 5. Poz C12 Pozycja spawania 6. PozRys C15 Nazwa pliku rysunku pozycji spawania 7. S N5.1 Grubo�� blachy [mm] 8. L N6.2 Długo�� zł�cza [m] 9. Alfa N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 10. Alfa1 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 11. Alfa2 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 12. Beta N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 13. B N3.1 Szeroko�� [mm] 14. C N3.1 Grubo�� [mm] 15. H N4.2 Wysoko�� [mm] 16. R N4.2 Promie� [mm] 17. G N4.2 Grubo�� [mm] 18. W1 N5.2 Szeroko�� rowka [mm]


19. W2 N5.2 Szeroko�� lica [mm] 20. dS N5.2 Wysoko�� nadlewu [mm] 21. Fsp N7.2 Całkowity przekrój spoiny [mm2] 22. Stal C16 Nazwa stali 23. Drut C15 Nazwa elektrody topliwej (drutu) 24. UrzSpaw C30 Urz�dzenie do spawania 25. Podgrz C30 Podgrzewanie wst�pne 26. Obrciepl C120 Obróbka cieplna po spawaniu

Druga tabela PTMAGpar.dbf zawiera wyznaczone parametry spawania. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy: Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. NrSc N2.0 Numer �ciegu (warstwy) 3. DDr N4.2 rednica elektrody topliwej (drutu) [mm] 4. I N5.1 Nat��enie pr�du [A] 5. U N4.1 Napi�cie łuku [V] 6. E N5.1 Energia liniowa łuku [kJ/cm] 7. Vsp N4.1 Pr�dko�� spawania [mm/s] 8. Vdr N4.1 Pr�dko�� podawania drutu [m/min] 9. NCO2 N5.1 Nat��enie przepływu CO2 [L/min] 10. F N5.1 Przekrój �ciegu (warstwy) [mm2] 11. ZILGAZ N7.2 Zu�ycie: ilo�� gazu [L] 12. ZMDR N6.3 Zu�ycie: masa drutu [kg]

Rysunek 17. Baza kart technologicznych dla spawania elektrodami topliwymi w osłonach gazowych



Baza dla spawania łukiem krytym Dane dotycz�ce zapisu kart technologicznych zapisane s� w dwu tabelach. Pierwsza

tabela PTLK.dbf zawiera ogólne dane o procesie. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. Opis C100 Opis słowny procesu 3. Rodzaj C20 Rodzaj ukosowania zł�cza spawanego 4. RodzRys C15 Nazwa pliku rysunku rodzaju ukosowania 5. Poz C12 Pozycja spawania 6. PozRys C15 Nazwa pliku rysunku pozycji spawania 7. S N5.1 Grubo�� blachy [mm] 8. L N6.2 Długo�� zł�cza [m] 9. Alfa N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 10. Alfa1 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 11. Alfa2 N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 12. Beta N4.1 K�t ukosowania [stopnie] 13. B N3.1 Szeroko�� [mm] 14. C N3.1 Grubo�� [mm] 15. H N4.2 Wysoko�� [mm] 16. R N4.2 Promie� [mm] 17. G N4.2 Grubo�� [mm] 18. Fsp N7.2 Całkowity przekrój spoiny [mm2] 19. Stal C16 Nazwa stali 20. Drut C15 Nazwa elektrody topliwej (drutu) 21. Topnik C12 Nazwa topnika 22. UrzSpaw C30 Urz�dzenie do spawania 23. Podgrz C30 Podgrzewanie wst�pne 24. Obrciepl C120 Obróbka cieplna po spawaniu

Druga tabela PTLKpar.dbf zawiera wyznaczone parametry spawania. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis 1. PTID N5.0 Identyfikator procesu 2. NrSc N2.0 Numer �ciegu (warstwy) 3. DDR N4.2 rednica elektrody topliwej (drutu) [mm] 4. I N5.1 Nat��enie pr�du [A] 5. U N4.1 Napi�cie łuku [V] 6. E N5.1 Energia łuku [kJ/cm] 7. Vsp N5.1 Pr�dko�� spawania [cm/min] 8. VDR N5.1 Pr�dko�� podawania drutu [m/h] 9. F N5.1 Przekrój �ciegu (warstwy) [mm2] 10. ZDR N6.3 Zu�ycie drutu [kg/m] 11. ZTOP N6.3 Zu�ycie topnika [kg/m]


MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika � �

Rysunek 18. Baza kart technologicznych dla spawania łukiem krytym

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �!�

Baza normatywów technologicznych W bazie normatywów technologicznych – menu Normatywy technologiczne –

wprowadzono normatywy technologiczne dla spawania łukowego r�cznego elektrodami otulonymi, łukowego elektrod� topliw� w osłonach gazowych oraz łukiem krytym, opracowane w Instytucie Spawalnictwa. Dane z tej bazy wykorzystywane s� w module Technologia.

Normatywy technologiczne dla spawania elektrodami otulonymi Wybieraj�c z menu Normatywy technologiczne polecenie Spawanie łukowe r�czne

elektrod� otulon� mo�emy zobaczy� okno przegl�dania i definiowania normatywów technologicznych, czyli wiedzy know-how (Rysunek 19).

Rysunek 19. Okno normatywów technologicznych dla spawania elektrodami otulonymi

Dane dotycz�ce zapisu normatywów technologicznych dla spawania łukowego r�cznego elektrodami otulonymi zapisane s� w tabeli KartaEO.dbf. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:

Lp. Nazwa pola Typ Opis pola 1. Rodzaj C20 Rodzaj ukosowania zł�cza spawanego 2. Typ N2.0 Identyfikator rodzaju zł�cza spawanego. Numeracja zgodna z

przedstawion� w tabeli w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�

3. Q N1.0 Identyfikator listy pozycji dla danego ukosowania. Warto�� 1 – utwórz nowy element listy pozycji, 0 – ignoruj,

4. Rysunek C12 Nazwa pliku z rysunkiem (typu bitmapa *.bmp) dla danego ukosowania

5. Pozycja C12 Pozycja spawania 6. Smin N4.1 Warto�� minimalna grubo�ci blachy S [mm] dla ukosowania

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �"�

7. Smax N4.1 Warto�� maksymalna grubo�ci blachy S [mm] dla ukosowania 8. Kat N2.0 Zalecany k�t ukosowania [stopnie] 9. B N1.0 Zalecana szeroko�� odst�pu blach [mm] 10. C N1.0 Zalecana wysoko�� progu ukosowania [mm] 11. R N1.0 Zalecany promie� [mm] 12. Ile N2.0 Zalecana ilo�� ciegów (warstw) spawania 13. Fi1 N4.2 rednica elektrody otulonej dla 1 �ciegu [mm] 14. P1 N6.2 Pole przekroju �ciegu 1 [mm2] 15. Fi2 N4.2 rednica elektrody otulonej dla 2 �ciegu [mm] 16. P2 N6.2 Pole przekroju �ciegu 2 [mm2] 17. Fi3 N4.2 rednica elektrody otulonej dla 3 �ciegu [mm] 18. P3 N6.2 Pole przekroju �ciegu 3 [mm2] 19. Fi4 N4.2 rednica elektrody otulonej dla 4 �ciegu [mm] 20. P4 N6.2 Pole przekroju �ciegu 4 [mm2] 21. Fi5 N4.2 rednica elektrody otulonej dla 5 �ciegu [mm] 22. P5 N6.2 Pole przekroju �ciegu 5 [mm2] 23. FiN N4.2 rednica elektrody otulonej dla kolejnych �ciegów [mm] 24. PN N6.2 Pole przekroju dla kolejnych �ciegów [mm2]

Przegl�danie bazy danych odbywa si� z wykorzystaniem nawigatora (opisanego wcze�niej). Wprowadzaj�c do bazy normatywów dane (modyfikacja lub dodawania nowych rekordów) mo�na skorzysta� ze schowka (Clipboard). W tym celu mo�na posłu�y� si� podr�cznym menu (klikaj�c w obr�bie arkusza prawym klawiszem myszy) lub skrótami klawiszowymi: Ctrl+C – kopiowanie zawarto�ci wybranej komórki do schowka, Ctrl+V – wstawienie zawarto�ci schowka (podgl�d w polu edycyjnym Clipboard, mo�na t� zawarto�� modyfikowa�) do wybranej komórki arkusza.

Wstawiaj�c nowy rekord do bazy nale�y bezwzgl�dnie poda� nazw� rodzaju ukosowania i identyfikator jego typu. Nazewnictwo rodzaju i numeracja typu jest �ci�le okre�lona i zamieszczona w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon� niniejszej instrukcji. Dla ka�dego rodzaju ukosowania mo�emy wyró�ni� pewien zakres stosowanych grubo�ci blach i dost�pnych pozycji spawania. Dla ka�dej pozycji spawania osobno konieczne jest podanie podzakresów grubo�ci blach wraz z odpowiadaj�cymi im parametrami. Uwaga: kolejno�� wprowadzanych (w tym przypadku) rekordów ma znaczenie. Je�li zajdzie pó�niej potrzeba dodania podzakresu grubo�ci blach baz� nale�y posortowa�! Zaczynaj�c wprowadzanie podajemy rodzaj i typ ukosowania (zgodnie z tabel�) a nast�pnie okre�lamy pozycj� spawania. Nale�y te� poda� nazw� pliku z bitmap� naszego ukosowania. Je�eli jest to pierwszy rekord dla danej pozycji, to wówczas w polu Q nale�y poda� warto�� 1 (identyfikator dla tworzenia listy pozycji w danym ukosowaniu), w pozostałych przypadkach (dalszych rekordach dla tej samej pozycji) – warto�� 0. Warto�ci przedziałów grubo�ci blach – Smin i Smax – nale�y podawa� w kolejno�ci rosn�cej, bez przestawiania kolejno�ci (tak jak to pokazuje Rysunek 19). Warto�ci pól Kat, B, C, R s� zalecanymi warto�ciami dla danego zakresu S i s� opcjonalne. Konieczne jest natomiast podanie warto�ci pola Ile, okre�laj�cego przewidywan� ilo�� ciegów. W dalszych polach Fi1÷FiN oraz P1÷PN nale�y poda� warto�ci �rednicy elektrody otulonej i warto�ci pola przekroju dla danego �ciegu. Ilo�� ciegów zale�y od posiadanych danych i konieczne jest podanie warto�ci tylko dla pierwszego �ciegu. Algorytm obliczania warto�ci pól przekroju i parametrów spawania nie zostanie tu opisany. Warto�ci pól P równe 0 nie oznaczaj� zerowego pola przekroju, tylko �e b�d� obliczone przez program.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �#�

Normatywy technologiczne dla spawania elektrodami topliwymi Wybieraj�c z menu Normatywy technologiczne polecenie Spawanie łukowe elektrod�

topliw� w osłonach gazowych mo�emy zobaczy� okno przegl�dania i definiowania normatywów technologicznych, czyli wiedzy know-how (Rysunek 20).

Rysunek 20. Okno normatywów technologicznych dla spawania elektrodami topliwymi

Dane dotycz�ce zapisu normatywów technologicznych dla spawania łukowego elektrodami topliwymi w osłonach gazowych zapisane s� w tabeli KartaCO.dbf. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:


przedstawion� w tabeli w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych

3. Q N1.0 Identyfikator listy pozycji dla danego ukosowania. Warto�� 1 – utwórz nowy element listy pozycji, 0 – ignoruj,


5. Pozycja C12 Pozycja spawania 6. Smin N4.1 Warto�� minimalna grubo�ci blachy S [mm] dla ukosowania 7. Smax N4.1 Warto�� maksymalna grubo�ci blachy S [mm] dla ukosowania 8. Kat N2.0 Zalecany k�t ukosowania [stopnie] 9. B N3.1 Zalecana szeroko�� odst�pu blach [mm] 10. C N3.1 Zalecana wysoko�� progu ukosowania [mm] 11. R N4.2 Zalecany promie� [mm] 12. Ile N2.0 Zalecana ilo�� ciegów (warstw) spawania

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �$�

13. Fi1 N4.2 rednica elektrody topliwej dla 1 �ciegu [mm] 14. Fi2 N4.2 rednica elektrody topliwej dla pozostałych �ciegów [mm] 15. F1 N4.2 Pole przekroju 1 �ciegu [mm2] 16. F2 N4.2 Pole przekroju 2 �ciegu [mm2] 17. F3 N4.2 Pole przekroju pozostałych �ciegów [mm2] 18. I1 N3.0 Pr�d spawania dla 1 �ciegu [A] 19. I2 N3.0 Pr�d spawania dla 2 �ciegu [A] 20. IN N3.0 Pr�d spawania dla dalszych �ciegów [A]


Wstawiaj�c nowy rekord do bazy nale�y bezwzgl�dnie poda� nazw� rodzaju ukosowania i identyfikator jego typu. Nazewnictwo rodzaju i numeracja typu jest �ci�le okre�lona i zamieszczona w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych niniejszej instrukcji. Dla ka�dego rodzaju ukosowania mo�emy wyró�ni� pewien zakres stosowanych grubo�ci blach i dost�pnych pozycji spawania. Dla ka�dej pozycji spawania osobno konieczne jest podanie podzakresów grubo�ci blach wraz z odpowiadaj�cymi im parametrami. Uwaga: kolejno�� wprowadzanych (w tym przypadku) rekordów ma znaczenie. Je�li zajdzie pó�niej potrzeba dodania podzakresu grubo�ci blach baz� nale�y posortowa�! Zaczynaj�c wprowadzanie podajemy rodzaj i typ ukosowania (zgodnie z tabel�) a nast�pnie okre�lamy pozycj� spawania. Nale�y te� poda� nazw� pliku z bitmap� naszego ukosowania. Je�eli jest to pierwszy rekord dla danej pozycji, to wówczas w polu Q nale�y poda� warto�� 1 (identyfikator dla tworzenia listy pozycji w danym ukosowaniu), w pozostałych przypadkach (dalszych rekordach dla tej samej pozycji) – warto�� 0. Warto�ci przedziałów grubo�ci blach – Smin i Smax – nale�y podawa� w kolejno�ci rosn�cej, bez przestawiania kolejno�ci (tak jak to pokazuje Rysunek 20). Warto�ci pól Kat, B, C, R s� zalecanymi warto�ciami dla danego zakresu S i s� opcjonalne. Konieczne jest natomiast podanie warto�ci pola Ile, okre�laj�cego przewidywan� ilo�� ciegów. W dalszych polach Fi1, Fi2, F1÷F3 oraz I1÷IN nale�y poda� warto�ci �rednicy elektrody topliwej, warto�ci pola przekroju i nat��enia pr�du dla danego �ciegu. Ilo�� ciegów zale�y od posiadanych danych i konieczne jest podanie warto�ci tylko dla pierwszego �ciegu. Algorytm obliczania warto�ci pól przekroju i parametrów spawania nie zostanie tu opisany. Warto�ci pól F równe 0 nie oznaczaj� zerowego pola przekroju, tylko �e b�d� obliczone przez program.

Normatywy technologiczne dla spawania łukiem krytym Baza normatywów dla spawania łukiem krytym jest zorganizowana w odmienny

sposób. Podzielona jest ona na dwie cz��ci. W pierwszej znajduj� si� dane potrzebne do utworzenia list dost�pnych typów ukosowa� i pozycji. Dla ka�dej z nich okre�lona jest ustalona (w postaci kolejnych rekordów) liczba mo�liwych grubo�ci blach S dla ró�nych �rednic drutów (elektrod topliwych). Druga cz�� zawiera dane parametrów spawania. Podziału dokonano dlatego, �e przy wi�kszej ilo�ci warstw, ka�da z nich jest wykonywana (mo�e by�) z innymi parametrami.

Wybieraj�c z menu Normatywy technologiczne polecenie Spawanie łukiem krytym / Karta mo�emy zobaczy� okno przegl�dania i definiowania normatywów technologicznych danych o rodzajach ukosowa� i pozycjach spawania (Rysunek 21).


Wybieraj�c z menu Normatywy technologiczne polecenie Spawanie łukiem krytym / Parametry mo�emy zobaczy� okno przegl�dania i definiowania normatywów technologicznych dla parametrów spawania łukiem krytym (Rysunek 22).

Rysunek 21. Okno normatywów technologicznych dla spawania łukiem krytym - karta


Rysunek 22. Okno normatywów technologicznych dla spawania łukiem krytym – parametry

Dane dotycz�ce zapisu normatywów technologicznych dla spawania łukiem krytym dla ró�nych rodzajów ukosowa� i pozycji spawania zapisane s� w tabeli KartaLKR.dbf. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:


przedstawion� w tabeli w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukiem krytym

3. Q N1.0 Identyfikator listy pozycji dla danego ukosowania. Warto�� 1 – utwórz nowy element listy pozycji, 0 – ignoruj, Warto�ci 2, 3 to identyfikatory list kolejnych �rednic drutu,


5. Pozycja C12 Pozycja spawania 6. DDr N4.2 rednica drutu (elektrody topliwej) [mm] 7. S N4.1 Grubo�� blachy S [mm] 8. Kat N2.0 Zalecany k�t ukosowania [stopnie] 9. B N3.1 Zalecana szeroko�� odst�pu blach [mm] 10. C N3.1 Zalecana wysoko�� progu ukosowania [mm] 11. R N4.2 Zalecany promie� [mm] 12. Ile N2.0 Zalecana ilo�� ciegów (warstw) spawania

Dane dotycz�ce zapisu normatywów technologicznych dla spawania łukiem krytym dla parametrów spawania zapisane s� w tabeli LKrParam.dbf. Opis poszczególnych pól jest nast�puj�cy:


Lp. Nazwa pola Typ Opis pola 1. Rodzaj C20 Rodzaj ukosowania zł�cza spawanego 2. Pozycja C12 Pozycja spawania 3. DDr N4.2 rednica drutu (elektrody topliwej) [mm] 4. S N4.1 Grubo�� blachy S [mm] 5. NrW N2.0 Numer warstwy 6. W C1 Poło�enie warstwy: g – górna, d – dolna, 7. I N3.0 Zalecany pr�d spawania I [A] 8. U N4.2 Zalecane napi�cie łuku U [V] 9. Vsp N4.2 Zalecana pr�dko�� spawania [cm/min] 10. Vdr N5.2 Zalecana pr�dko�� podawania drutu [m/h] 11. Zudr N5.3 Zu�ycie drutu [kg/m] 12. Zutp N5.3 Zu�ycie topnika [kg/m]


Wstawiaj�c nowy rekord do bazy nale�y bezwzgl�dnie poda� nazw� rodzaju ukosowania i identyfikator jego typu. Nazewnictwo rodzaju i numeracja typu jest �ci�le okre�lona i zamieszczona w rozdziale Moduł Technologia, Spawanie łukiem krytym niniejszej instrukcji. Dla ka�dego rodzaju ukosowania mo�emy wyró�ni� pewien zakres stosowanych grubo�ci blach, dost�pnych pozycji spawania i �rednic drutu. Dla ka�dej pozycji spawania i okre�lonej �rednicy drutu osobno konieczne jest podanie grubo�ci blachy (kolejne rekordy) wraz z odpowiadaj�cymi im parametrami. Uwaga: kolejno�� wprowadzanych (w tym przypadku) rekordów ma znaczenie. Je�li zajdzie pó�niej potrzeba dodania podzakresu grubo�ci blach baz� nale�y posortowa�! Zaczynaj�c wprowadzanie podajemy rodzaj i typ ukosowania (zgodnie z tabel�) a nast�pnie okre�lamy pozycj� spawania i �rednic� drutu. Nale�y te� poda� nazw� pliku z bitmap� naszego ukosowania. Je�eli jest to pierwszy rekord dla danej pozycji i �rednicy drutu, to wówczas w polu Q nale�y poda� warto�� 1 (identyfikator dla tworzenia listy pozycji w danym ukosowaniu), w pozostałych przypadkach (dalszych rekordach dla tej samej pozycji) – warto�� 0. Je�eli dla danego ukosowania i pozycji przewiduje si� spawanie ró�nymi �rednicami drutu, to dla ka�dej nowej �rednicy drutu w polu Q nale�y wpisa� kolejny numer (identyfikator dla tworzenia listy drutów w danym ukosowaniu) np. 2, 3 itp. (patrz Rysunek 21). Warto�ci grubo�ci blach S nale�y podawa� w kolejno�ci rosn�cej, bez przestawiania kolejno�ci. Warto�ci pól Kat, B, C, R s� zalecanymi warto�ciami dla danej warto�ci S i s� opcjonalne. Konieczne jest natomiast podanie warto�ci pola Ile, okre�laj�cego przewidywan� ilo�� ciegów.

Po wprowadzeniu danych do pierwszej tabeli mo�emy przyst�pi� do wpisywania parametrów spawania w drugiej. Dla ka�dego ukosowania, pozycji, �rednicy drutów i grubo�ci blachy wprowadzamy tyle rekordów ile przewidzianych jest warstw (Rysunek 22).


Moduł Spawalno�� Moduł Spawalno�� zawiera ró�nego rodzaju narz�dzia pozwalaj�ce na dokonanie

analizy spawalno�ci stali. Ma on kluczowe znaczenie dla u�yteczno�ci całego programu i daje najwi�ksze korzy�ci u�ytkownikowi. W menu Spawalno�� mo�na wybra� nast�puj�ce cztery narz�dzia: � CTPc-S – umo�liwia rysowanie wykresów CTPc-S, � Własno�ci – umo�liwia rysowanie charakterystyk ró�nych wła�ciwo�ci i optymalne

wyznaczenie czasu t8/5, � Wska�niki spawalno�ci – umo�liwia wyznaczenie wska�ników ułatwiaj�cych ocen�

spawalno�ci stali, � Napr��enia krytyczne – umo�liwia rysowanie charakterystyk napr��e� krytycznych . Poni�ej zostan� dokładnie scharakteryzowane poszczególne narz�dzia.

Wykresy CTPc-S Program MatSpaw umo�liwia rysowanie wykresów CTPc-S w funkcji czasu t8/5 oraz

wykresów rozkładu twardo�ci Vickers’a HV w funkcji czasu t8/5 dla ró�nych stali. Przykładowy ekran programu przedstawia Rysunek 23. Ponadto mo�na odczyta� warto�ci punktów charakterystycznych wykresu CTPc-S, którymi s�:

� Ms [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany martenzytycznej, � Bs [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany bainitycznej, � Fs [ºC] – temperatura pocz�tku przemiany ferrytycznej, � Bf [ºC] – temperatura ko�ca przemiany bainitycznej, � Mf [ºC] – temperatura ko�ca przemiany martenzytycznej, � tB [s] – czas pocz�tku przemiany bainitycznej, � tF [s] – czas pocz�tku przemiany ferrytycznej, � tP [s] – czas rozpocz�cia przemiany perlitycznej, � tMk [s] – czas ko�ca przemiany martenzytycznej.

Rysunek 23. Wykresy CTPc-S i HV w funkcji czasu t8/5 na podstawie bazy danych

��

��,��


Dodatkow� własno�ci� programu jest mo�liwo�� okre�lenia obj�to�ciowego udziału składników (austenit, bainit, martenzyt, ferryt/perlit) w strukturze stali w zale�no�ci od czasu t8/5. Aby dokona� odczytu dla nowej warto�ci czasu t8/5 nale�y przesun�� suwak (patrz Rysunek 23) przeci�gaj�c go mysz� (klikn�� na kwadrat lewym klawiszem myszy i przytrzymuj�c go przesun�� w lewo lub w prawo) lub za pomoc� strzałek steruj�cych przesuwem suwaka w lewo lub w prawo. Aktualn� warto�� czasu t8/5 mo�emy odczyta� w polu edycyjnym formularza, która równie� zobrazowana jest pionow�, przerywan� lini� wska�nika na wykresie CTPc-S.

Wykres CTPc-S mo�e by� rysowany na ró�ne sposoby. Ró�nice polegaj� na sposobie wyznaczania parametrów charakterystycznych wykresu. Mamy do dyspozycji nast�puj�ce opcje: � rysowanie wykresów CTPc-S na podstawie danych w bazie danych (Rysunek 23), � rysowanie wykresów CTPc-S na podstawie danych z korelacyjnych wzorów

obliczeniowych wg. Hrivnaka i wzorów zalecanych przez MIS, Wzory zalecane przez Hrivnaka:

Ms = 539 - 423 C - 30,4 Mn - 17,7 Ni - 12,1 Cr - 7,5 Mo Mf = 346 - 47,4 C - 33 Mn - 17 Ni - 17 Cr - 21 Mo Bs = 830 - 270 C - 80 Mn - 70 Cr - 83 Mo tB = exp(7,4(C+Si/24+(Mn+Cr)/6+Cu/15+Ni/40+Mo/4+(Nb+V)/5+5B)-3,027) tP = exp(5,6(C-Si/30+Mn/5+Cu/5+Ni/20+Cr/4+Mo/6+10B)-1,821)

Wzory zalecane przez MIS: Ms = 539 - 423 C - 30,4 Mn - 17,7 Ni - 12,1 Cr - 7,5 Mo Mf = 346 - 47,4 C - 33 Mn - 17 Ni - 17 Cr - 21 Mo Bs = 830 - 270 C - 80 Mn - 70 Cr - 83 Mo

tB = 10 [5,81 (C+Si/16+Mn/19+Ni/48+Cr/20+Mo/7+V/28) - 1,13]

tF = 10 [5,8 (C+Si/291+Mn/14+Ni/67+Cr/16+Mo/6+V/425) - 0,83]

tP = 10 [5,14(C+Si/17+Mn/19+Ni/25+Cr/16+Mo/4+V/3) + 0,06]

Rysunek 24. Wykres CTPc-S. na podstawie analizy przebiegu zmian twardo�ci HV


� rysowanie wykresów CTPc-S na podstawie analizy przebiegu zmian twardo�ci w funkcji czasu t8/5 (Rysunek 24). W tej opcji mamy mo�liwo�� r�cznej zmiany parametrów wykresu CTPc-S (czasów). Po wpisaniu nowych warto�ci w polach edycyjnych, zmiany zatwierdzamy klawiszem Zmie�. Nale�y tak dobra� parametry aby obie charakterystyki (niebieska „wzorcowa” i zielona tworzona przez u�ytkownika) jak najbardziej si� pokrywały. Ponadto „wzorcowa” charakterystyka HV mo�e by� rysowana na podstawie danych z bazy lub na podstawie oblicze� – wystarczy zaznaczy� odpowiedni� opcj�.

Wykresy wła�ciwo�ci SWC w funkcji czasu t8/5 Program MatSpaw umo�liwia rysowanie ró�nych charakterystyk wła�ciwo�ci SWC w

funkcji czasu t8/5 (czasu przebywania w zakresie temperatur 800 a 500 ºC podczas chłodzenia). Wła�ciwo�ci SWC w funkcji czasu t8/5 opisuj� nast�puj�ce parametry: � Rm [MPa] – granica wytrzymało�ci na rozci�ganie, wykres czerwony, � Re [MPa] – granica plastyczno�ci, wykres zielony, � A5 [%] – wydłu�enie, wykres fioletowy, � Z [%] – przew��enie, wykres jasno fioletowy, � HV – twardo�� Vickers’a, wykres niebieski, � KCV [J/cm2] – udarno�� dla temperatury badania 20 [ºC], wykres br�zowy.

Podstawow� ró�nic� ró�ni�c� dost�pne tu opcje jest sposób rysowania tych wykresów. Dost�pne s� dwie opcje: na podstawie danych z bazy dla wybranej stali (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Z bazy danych / ) oraz według korelacyjnych wzorów obliczeniowych Kasatkina-Seyfferth’a (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Wg Kasatkina, Seyfferth’a / ).

Na podstawie bazy danych Dla opcji rysowania z bazy danych dost�pne s� dwie mo�liwo�ci:

� Rysowanie wykresów wła�ciwo�ci SWC w funkcji czasu t8/5 (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Z bazy danych / Rm,Re,Z,A,HV,KCV),

Rysunek 25. Wła�ciwo�ci SWC na podstawie bazy danych

� Rysowanie wykresów udarno�ci KCV w funkcji temperatury T (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Z bazy danych /KCV=f(T)).


Rysunek 26. Udarno�� KCV w funkcji temperatury T

Według wzorów Kasatkina-Seyfferth’a Dla opcji rysowania wykresów wła�ciwo�ci SWC w funkcji czasu t8/5 z korelacyjnych

wzorów obliczeniowych Kasatkina-Seyfferth’a mamy dost�pne dalsze opcje. Wynikaj� one ze sposobu przeprowadzanych oblicze�. Do oblicze� wykorzystano nast�puj�ce wzory według Kasatkina, Seyfferth’a:

Re = (662 + 1610 C) M + (500 + 460 C – 120 C2 + 150 V) B + + (187 + 926 C + 47 Mn + 90 V) FP [MPa]

Rm = (798 + 3215 C) M + (590 + 960 C + 39,7 Mn + 200 V) B +

+ (297 + 1360 C + 60 Mn + 140 V) FP [MPa] A = (12,2 – 67 C2 – 1,5 Mn + 0,76 ln t) M + (21,3 – 35,6 C – 4,0 Mn –

– 5,0 V + 1,84 ln t) B + (36,5 – 127 C + 153 C2 - 1,16 Mn + + 8,0 V + 0,66 ln t) FP [%]

Z = (48,5 – 158 C + 116 C2 + 0,98 ln t) M + (53,3 – 132 C + 103C2 –

– 5,1 Mn – 10 V + 3,4 ln t) B + (65,4 – 88 C – 82 C2 – – 6,7 Mn + 18 V + 0,6 ln t) FP [%]

KCU = (1,06 – 2,8 C + 1,3 C2 – 0,081 Mn + 0,054 ln t) M +

+ (1,3 – 1,6 C – 0,08 Mn) B + (1,47 – 1,8 C + 0,80 C2 – – 0,076 Mn – 0,045 ln t) FP [MJ/m

2]

HV = (309 + 494 C + 622 C2 + 17,7 Mn) M + (234 + 122 C) B +

+ (98 + 275 C –15,4 Mn) FP gdzie:

M, B, FP – udział w strukturze martenzytu, bainitu, ferrytu/perlitu, t – czas chłodzenia pomi�dzy temperaturami 850 ºC a 500 ºC.


Poniewa� we wzorach obliczeniowych wyst�puj� parametry M, B, FP okre�laj�ce udziały objeto�ciowe składników struktury stali mo�na ich warto��, podobnie jak w przypadku rysowania wykresu CTPc-S, wyznaczy� ró�nymi sposobami: � na podstawie danych zapisanych w bazie danych, (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC /

Wg Kasatkina, Seyfferth’a / CTPc-S z bazy danych),

Rysunek 27. Wła�ciwo�ci SWC wg Kasatkina-Seyfferth’a, CTPc-S z bazy danych

� na podstawie wzorów obliczeniowych według Hrivnak’a, (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Wg Kasatkina, Seyfferth’a / CTPc-S wg Hrivnak’a),

Rysunek 28. Wła�ciwo�ci SWC wg Kasatkina-Seyfferth’a, CTPc-S wg Hrivnaka


� na podstawie wzorów obliczeniowych według MIS, (menu Spawalno�� / Wła�ciwo�ci SWC / Wg Kasatkina, Seyfferth’a / CTPc-S wg MIS).

Rysunek 29. Wła�ciwo�ci SWC wg Kasatkina-Seyfferth’a, CTPc-S wg MIS

Podstawowym zadaniem modułu wykresów SWC jest mo�liwo�� wyznaczenia optymalnego przedziału czasów (t8/5 min, t8/5 max) (kolor szary pionowych znaczników) na podstawie narzuconych ogranicze� (Remin, HVmax, HVmin, KCUmin, t8/5 kr) oraz zaproponowanie optymalnego czasu t8/5 opt (kolor czarny pionowego znacznika). Mamy tu ponadto mo�liwo�� zadawania parametrów ograniczaj�cych i obserwowania ich wpływu na przedział optymalnych czasów (t8/5 min, t8/5 max). Pocz�tkowe warto�ci ogranicze� dla ka�dej stali s� obliczane automatycznie przez program. W celu zmiany wybranego parametru nale�y klikn�� na odpowiednim polu edycyjnym, wpisa� now� warto�� i zatwierdzi� j� klawiszem potwierdzenia znajduj�cym si� po prawej stronie ka�dego z pól edycyjnych. Nale�y uwa�a� przy wpisywaniu nowych warto�ci parametrów, aby nie przekroczy� dopuszczalnych zakresów – mo�na je oszacowa� na podstawie wykresu (przy ich przekroczeniu program powinien pokaza� odpowiedni komunikat).

Ocena skłonno�ci stali do powstawania p�kni�� Aby dokona� oceny skłonno�ci stali do powstawania p�kni�� nale�y wybra� z menu

Spawalno�� polecenie Wska�niki spawalno�ci. W oknie tym (Rysunek 30) mo�emy sprawdzi� ko�cow� ocen� skłonno�ci stali na p�kanie gor�ce, zimne, lamelarne i p�kanie pod wpływem powtórnego nagrzewania. Ponadto mamy mo�liwo�� zadawania nowych warto�ci parametrów maj�cych wpływ na powstawanie p�kni��, takich jak: granica plastyczno�ci Re [MPa], zawarto�� wodoru Hd [cm3/100 g], grubo�� ł�czonych elementów h [mm]. Aby zmieni� ich warto�� wystarczy klikn�� na odpowiednim polu edycyjnym i wpisa� now� warto�� a nast�pnie zatwierdzi� zmiany klawiszem Przelicz. Program wówczas automatycznie dokona oblicze� i zaprezentuj� now� ocen� skłonno�ci stali do powstawania p�kni��.


Rysunek 30. Wska�niki spawalno�ci stali

Do oblicze� oceny skłonno�ci stali do powstawania p�kni�� wykorzystano nast�puj�ce zale�no�ci: P�kni�cia gor�ce:

Kryterium 1: C C SP Si Mn Ni Cu Cr

ekw = + ⋅ + +−

+−

+ + +−

23

0 410

0 812 12 15

0 815

, , ,

Zastosowanie: stale niskow�glowe Kryterium oceny: Cekw > 0,45 - stal skłonna, Cekw < 0,15 - stal odporna, 0,15 < Cekw 0,45 - stal cz��ciowo skłonna.

Kryterium 2: VMoCrMn

NiSiPSC

HCS+++⋅

⋅��

��

� ++⋅=

3

1010025

3

Zastosowanie: a) stale niskow�glowe o Re ≤ 700 MPa b) stale niskostopowe o Re > 700 MPa Kryterium oceny: a) HCS ≥ 4 - stal skłonna, HCS < 4 - stal odporna,

b) HCS ≥ 2 - stal skłonna, HCS < 2 - stal odporna.

P�kni�cia zimne:

Kryterium 1: C CMn Cr Mo V Ni Cu

e = + ++ +

++

6 5 15

Zastosowanie: stale o zawarto�ci C < 0,2% Kryterium oceny: h - grubo�� ł�czonych elementów w [mm]; dla h < 25 Ce ≤ 0,45 - stal odporna, Ce > 0,45 - stal skłonna, dla 25 < h < 37 Ce ≤ 0,41 - stal odporna,


Ce > 0,41 - stal skłonna. Kryterium 2: T Pw0 1440 392= ⋅ − gdzie:

P PH R

W cmD Fy= + +

60 40000

P CSi Mn Cu Cr Ni Mo V

Bcm = + ++ +

+ + + +30 20 60 15 10

5

R hFy = 70 dla h ≤ 40 [mm] lub RFy = 2800 dla h> 40 [mm], T0 - temperatura podgrzewania wst�pnego, h - grubo�� ł�czonych elementów w [mm], HD - zawarto�� wodoru w [ml] na 100 [g] stopiwa,

Zastosowanie: 0,07÷0,22 % C, 0÷0,6 % Si, 0,4÷1,4 % Mn, 0÷0,5 % Cu, 0÷1,2 % Ni, 0÷1,2 % Cr, 0÷0,7 % Mo, 0÷0,12 % V, 0÷0,05 % Ti, 0÷0,04 % Nb, 0÷0,005 % B,

HD = 1÷5 [ml/100 g], h = 19÷50 [mm], RFy = 500÷3300, EL = 17÷30 [kJ/cm] (energia liniowa łuku).

Kryterium oceny: T0 ≤ 20 - stal odporna, T0 ≥ 100 - stal skłonna, 20 < T0 < 100 - stal cz��ciowo skłonna. P�kni�cia lamelarne:

Kryterium 1: P PH

SI cmD= + +

606

Zastosowanie: nie podano ogranicze� Kryterium oceny: PI ≤ 0,40 - stal odporna, PI > 0,40 - stal skłonna.

Kryterium 2: P PH L

L cmD= + +

60 7000

gdzie: L - całkowita długo�� matowych wtr�ce� w [mm/mm2] Zastosowanie: nie podano ogranicze� Kryterium oceny: PL ≤ 0,35 - stal odporna, PL > 0,35 - stal skłonna.

P�kni�cia pod wpływem powtórnego nagrzewania:

Kryterium 1: ∆G Cr Mo V= + + −3 3 8 1 2, , ∆G Cr Mo V C1 3 3 8 1 10 2= + + + −, ,

Zastosowanie: % C < 0,18 % Cr < 1,5 Kryterium oceny: ∆ ∆G G, 1 1≥ - stal skłonna,

∆ ∆G G, 1< 1 - stal odporna. Kryterium 2: P Cr Cu Mo V Nb TiSR = + + + + + −2 10 7 5 2


Zastosowanie: 0,1÷0,25 % C, 0÷1,5 % Cr, 0÷0,2 % Mo, 0÷0,1 % Cu, 0÷0,15 % V, 0÷0,15 % Nb, 0÷0,15 % Ti Kryterium oceny: PSR ≥ 0 - stal skłonna, PSR < 0 - stal odporna.

Rozkład napr��e� krytycznych w funkcji czasu t8/5 Aby zobaczy� wykres rozkładu napr��e� krytycznych w funkcji czasu t8/5 dla wybranej

stali nale�y wybra� z menu Spawalno�� polecenie Napr��enia krytyczne. Moduł ten rysuje wykres napr��e� krytycznych w funkcji czasu t8/5 i zawarto�ci wodoru dyfunduj�cego HD. Jego przeznaczeniem jest wyznaczenie czasów krytycznych t8/5 dla zadanych zawarto�ci wodoru dyfunduj�cego (Rysunek 31). W tym celu wystarczy wpisa� w polach edycyjnych (1, 2, 3, 4) now� warto�� zawarto�ci wodoru a program automatycznie wyliczy now� warto�� krytyczn� czasu t8/5 i przerysuje wykres.

Rysunek 31. Napr��enia krytyczne

Napr��enia krytyczne obliczane s� z zale�no�ci: ( ) ( )σ kr imp cm DP H t t= ⋅ − − ⋅ + + ⋅ + ⋅ ⋅−9 81 68 9 121 24 1 1 75 1 65 108 5

2100, ( , lg , , )/

gdzie:

( )σ kr imp - wielko�� napr��e� krytycznych w próbie implantacyjnej, wyra�ona w [MPa]

t100 - czas chłodzenia do temperatury 100 ºC, [s] t8/5 - czas chłodzenia w zakresie 800 ÷ 500 ºC, [s], HD - zawarto�� wodoru dyfunduj�cego wyznaczona metod� glicerynow�.


Moduł Technologia Moduł Technologia umo�liwia opracowanie karty technologicznej spawania dla

nast�puj�cych metod: o spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�, o spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych (MAG/MIG), o spawanie łukiem krytym,

dla wybranego typu zł�cza spawanego, pozycji spawania, grubo�ci materiału i zadanych materiałów dodatkowych. Osoba obsługuj�ca program ustala materiały dodatkowe (np. rodzaj elektrody otulonej, rodzaj ukosowania, pozycj� spawania, grubo�� blachy, długo�� zł�cza itd.). Program proponuje (domy�lne warto�ci z bazy danych) parametry ukosowania, które mo�na indywidualnie zmienia�, podaje �ródło pr�du do spawania, pr�d spawania, biegunowo�� i ewentualn� obróbk� ciepln� po spawaniu.

Obliczenie pola przekroju spoiny dla spawania Jednym z wa�niejszych zada� programu jest prawidłowe wyznaczenie pola przekroju spoiny do spawania. Pole przekroju spoiny, ogólnie, wyznaczamy wg nast�puj�cego wzoru:

nrsp FFF += [1]

gdzie: Fsp – pole przekroju spoiny [mm2], Fr – pole przekroju ukosowania [mm2], Fn– pole przekroju nadlewu [mm2].

Pole przekroju nadlewu Fn wyznaczane jest wg nast�puj�cego wzoru: 23

2 WSFn ⋅∆⋅= [2] gdzie:

∆S – wysoko�� nadlewu [mm], W2 – szeroko�� lica spoiny [mm].

Wysoko�� nadlewu W2 wyznaczana jest wg nast�puj�cego wzoru: W W2 1 3= + [3]

gdzie: W1 – szeroko�� rowka [mm].

Warto�� pola przekroju ukosowania Fr i szeroko�� rowka W1 wyznaczane s� dla ka�dego typu ukosowania. Natomiast wyznaczenie warto�ci parametru ∆S przebiega odmiennie dla ka�dego sposobu spawania.

Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon� Dla metody spawania łukowego r�cznego elektrod� otulon� dost�pne s� ró�ne rodzaje

ukosowa�. Warto�ci pola przekroju ukosowania Fr i szeroko�� rowka W1 wyznaczane s� dla ka�dego typu ukosowania (patrz poni�sza tabela ukosowa�). Natomiast wyznaczenie warto�ci parametru ∆S przebiega w sposób nast�puj�cy:

dla W S1 10 1< → =∆ dla W1 10≥ i W S1 25 2< → =∆ dla W1 25≥ i W S1 40 3< → =∆ dla W1 40< → bł�d

W programie zaimplementowano, znajduj�ce si� w poni�szej tabeli, ró�ne ukosowania. Obecnie nie wszystkie znajduj� si� w bazie danych (brak dost�pnych danych). Je�eli takie dane b�d� dost�pne mo�na je w ka�dej chwili wprowadzi� do bazy i program b�dzie z nich korzystał. Nie mo�na doda� (poprzez dodanie do bazy) innych ukosowa� z poza przedstawionej listy (dla całkiem nowego typu ukosowania trzeba zmodyfikowa� i


skompilowa� oprogramowanie). Dost�pne s� nast�puj�ce rodzaje ukosowa� i pozycje spawania:

ID Rodzaj ukosowania, wzory obliczeniowe Rysunek 1 ½ Y

Pozycje: podolna, Rys.: 1_2y.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅1

22( ) ( )β

W s c Tan b112= − ⋅ +( ) ( )β

2 2J

Pozycje: podolna, Rys.: 2j.bmp

cbsb

crs

Tancrsrbsr

Fr

⋅−⋅++−⋅

�

��

⋅+−+⋅+⋅+⋅⋅=

2))((

)())((2(4

2 2

2απ

W Tan s r c r b1 2 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

3 2U Pozycje: podolna, Rys.: 2u.bmp

bccrs

Tancrsrbsr

Fr

⋅−+−⋅

�

��

⋅+−+⋅+⋅+⋅⋅=

))((

)())((2(4

2 2

2απ

W Tan s r c r b1 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

4 J Pozycje: podolna, Rys.: j.bmp

2))(()(

))((2(4

2

2

sbcrsTan

crsrbsr

Fr

⋅++−⋅⋅

+−+⋅+⋅+⋅=

α

π

W Tan s r c r b1 2 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

5 K Pozycje: podolna, Rys.: k.bmp F s b Tanr

s c= ⋅ + ⋅−( ) ( )22 β

W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α Strona nieparzysta: F b s c s c Tanr = ⋅ ⋅ + + − ⋅1

214

22( ) ( ) ( )α

6 L Pozycje: podolna, Rys.: l.bmp F s b Tanr = + ⋅( ) ( )2

2α

W Tan s b1 22= ⋅ ⋅ +( ) ( )α


7 Nieukosowana dwustronna 2I Pozycje: podolna, Rys.: nd_2i.bmp F s br = ⋅ W b1 =

8 Nieukosowana jednostronna I

Pozycje: podolna, Rys.: nj_i.bmp F s br = ⋅ W b1 =

9 Pachwinowa

Pozycje: pionowa, podolna, Rys.: pach.bmp F gr = 2 F Fsp r=

10 U

Pozycje: podolna, Rys.: u.bmp

))(()(

))((2(4

2

2

crsTan

crsrbsr

Fr

+−⋅⋅

+−+⋅+⋅+⋅=

α

π

W Tan s r c r b1 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

11 U zw��one Pozycje: podolna, Rys.: u_zw.bmp

12

2

))(()(

))((2(4

WhcrsTan

crsrbsr

Fr

⋅++−⋅⋅

+−+⋅+⋅+⋅=

α

π

W Tan s r c r b1 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

12 V Pozycje: pionowa, podolna, Rys.: v.bmp F s b s Tanr = ⋅ + ⋅2

2( )α W s Tan b1 22= ⋅ ⋅ +( )α

13 X

Pozycje: podolna, Rys.: x.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅1

22

2( ) ( )α W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α Strona nieparzysta: F b s c s c Tanr = ⋅ ⋅ + + − ⋅1

214

22( ) ( ) ( )α


14 Y Pozycje: pionowa, podolna, Rys.: y.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅( ) ( )2

2α

W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α

Aby przyst�pi� do opracowania karty technologicznej dla tej metody spawania nale�y z menu Technologia wybra� polecenie Spawanie łukowe r�czne elektrod� otulon�. Pierwszym krokiem jest wybranie rodzaju ukosowania (Rysunek 32).

Rysunek 32. Wybór rodzaju ukosowania i pozycji dla spawania łukowego r�cznego elektrod� otulon�

Po dokonaniu wyboru rodzaju ukosowania i dost�pnej pozycji spawania (ilo�� zale�na od wprowadzonych do bazy danych) mo�emy przyst�pi� do sparametryzowania zadania technologicznego (Rysunek 33). Na zakładce Dane znajduj� si� nast�puj�ce informacje:

o Rodzaj ukosowania – etykieta zawiera nazw� ukosowania wybran� krok wcze�niej, o Zakres grubo�ci blach S [mm] – dopuszczalny zakres (min, max) grubo�ci blach dla

wybranego rodzaju ukosowania jest automatycznie odczytywany z bazy danych, o Grubo�� blachy S [mm] – w polu edycyjnym mo�na wprowadzi� odpowiedni�

warto�� grubo�ci blachy (z dopuszczalnego zakresu) i zatwierdzi� zmian� klawiszem OK. Spowoduje to odczytanie pewnych parametrów z bazy danych oraz dokonanie wst�pnych oblicze�,

o Długo�� zł�cza L [m] – w polu edycyjnym u�ytkownik powinien poda� odpowiedni� warto��,

o Przygotowanie do spawania – rysunek ukosowania wraz z parametrami charakterystycznymi,

o Parametry ukosowania – domy�lne warto�ci parametrów wybranego ukosowania s� odczytywane z bazy danych. W kolejnych polach edycyjnych u�ytkownik ma mo�liwo�� ingerencji i dokonania zmian odpowiednich warto�ci. Dost�pne parametry to: �, �1, �2, – k�t ukosowania, b – odst�p mi�dzy blachami [mm], c – wysoko�� progu [mm], h – wysoko�� [mm], r – promie� [mm], g – grubo�� spoiny [mm], oraz w1 – szeroko�� rowka [mm], w2 – szeroko�� lica [mm], ds – wysoko�� nadlewu [mm].

o Gatunek stali – wybrany w bazie danych stali,


o Elektroda – wybrana w bazie danych elektrod otulonych, o ródło ciepła – dla ka�dego typu spawania u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru z listy

rozwijalnej odpowiedniego �ródła ciepła. W bazie danych zapisane s� nast�puj�ce �ródła ciepła: prostownik, transformator, przetwornica,

o Pr�d spawania i biegunowo�� – pole edycyjne umo�liwia wprowadzenie, przez u�ytkownika, odpowiednich zmian. Domy�lna warto��: stały (- lub +) do elektrody lub przemienny,

o Pozycja spawania – z rozwijalnej listy u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru odpowiedniej pozycji spawania. Zale�nie od ukosowania dost�pne s� nast�puj�ce pozycje spawania (w bazie danych): PA podolna, PC na�cienna, PE pułapowa, PF pionowa.

o Podgrzewanie wst�pne – pole edycyjne umo�liwia wprowadzenie, przez u�ytkownika, odpowiednich zmian. Domy�lna warto��: bez podgrzewania,

o Obróbka cieplna po spawaniu – pole edycyjne (typu memo – wi�cej linii) umo�liwia wprowadzenie, przez u�ytkownika, odpowiednich zmian. Domy�lna warto�� odczytywana jest z bazy danych.

Rysunek 33. Karta operacyjna zł�cza spawanego dla spawania łukowego r�cznego elektrod� otulon�:

Zakładka dane wej�ciowe

Pierwsz� czynno�ci� w tym momencie winno by� podanie wła�ciwych warto�ci długo�ci zł�cza L [m] oraz grubo�ci blachy S[mm]. Nast�pnie nale�y klikn�� klawisz OK w celu odczytania domy�lnych warto�ci parametrów ukosowania (z bazy danych) oraz wykonanie wst�pnych oblicze�. Przykładowy otrzymany wynik pokazuje Rysunek 34. Po wypełnieniu wszystkich danych na tej zakładce mo�emy przej�� do zakładki Obliczenia. Przykładowy ekran przedstawia Rysunek 35. Na zakładce tej mamy nast�puj�ce informacje:

o Wprowadzone dane – powtórzenie danych wprowadzonych na zakładce Dane. Pole edycyjne typu memo umo�liwia dokonywanie r�cznych zmian przez u�ytkownika.


Rysunek 34. Odczytane z bazy parametry ukosowania i obliczone W1, W2 i ds.

o Zu�ycie materiałów dodatkowych - zawiera informacje na temat zu�ycia elektrod dla poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� potrzebnych elektrod (sztuk) okre�lonej �rednicy oraz podaje całkowite pole przekroju spoiny Fsp [mm2].

o Parametry spawania – obliczone parametry spawania przedstawione s� w postaci arkusza, gdzie kolejne pionowe kolumny przedstawiaj� parametry dla kolejnych warstw (�ciegów). Kolejne wiersze arkusza to:

� Numer warstwy – numer kolejny, � rednica elektrody [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic odczytane z bazy

danych dla wybranego typu elektrody, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [mm/s] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy, � Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Energia łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej warstwy, � Ilo�� elektrod [szt] – zu�ycie elektrod w sztukach dla danej warstwy.

Teraz nale�y dokona� oblicze� dla naszego zł�cza spawanego. Klikaj�c klawisz Oblicz wykonujemy procedur�, która wyznacza parametry spawania zł�cza. Przykładowy wynik oblicze� przedstawia Rysunek 36. Prezentowane w tej karcie parametry technologiczne spawania opracowane s� na podstawie normatywów technologicznych zawartych w bazie danych.

Kolejny etap pracy z programem to mo�liwo�� dokonania indywidualnych korekt w otrzymanym wyniku. Zakładka Korekta daje mo�liwo�� dokonania, przez u�ytkownika, zmian w opracowanej, na podstawie normatywów technologicznych, technologii spawania (Rysunek 37).



Zakładka Obliczenia.

Rysunek 36. Przykładowy wynik działania procedury obliczeniowej.



Zakładka Korekta.

Na zakładce tej mamy nast�puj�ce informacje: o Wprowadzone dane – powtórzenie danych wprowadzonych na zakładce Dane. Pole

edycyjne typu memo umo�liwia dokonywanie r�cznych zmian przez u�ytkownika. o Zu�ycie materiałów dodatkowych - zawiera informacje na temat zu�ycia elektrod dla

poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� potrzebnych elektrod (sztuk) okre�lonej �rednicy.

o Parametry spawania – obliczone parametry spawania przedstawione s� w postaci arkusza, gdzie kolejne pionowe kolumny przedstawiaj� parametry dla kolejnych warstw (�ciegów). Kolejne wiersze arkusza to: � Numer warstwy – numer kolejny, � rednica elektrody [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic dla wybranego typu

elektrody, � Energia łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej warstwy, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Napi�cie łuku [V] – warto�� napi�cia łuku dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [mm/s] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy, � Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Przekrój do wypełnienia [mm2] – pozostaj�ce pole przekroju spoiny do

wypełnienia przez kolejne warstwy, � Ilo�� elektrod [szt] – zu�ycie elektrod w sztukach dla danej warstwy.

o Pola edycyjne do wyznaczania warto�ci czasu t8/5 z i bez podgrzewania: Grubo�� blachy S [mm] – warto�� przeniesiona z zakładki Dane, Energia liniowa El [kJ/cm] – podawana przez u�ytkownika np. dla ka�dego ze �ciegów, Temp. podgrzewania To [C] – temperatura podgrzewania zł�cza podawana przez u�ytkownika, t8/5 bez podgrzewania [s] – czas t8/5 bez podgrzewania obliczany przez program, t8/5 z

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika +�

podgrzewaniem [s] – czas t8/5 z podgrzewaniem obliczany przez program. Aktywacja procedury obliczeniowej nast�puje ka�dorazowo po klikni�ciu na klawisz Oblicz.

o Zestaw klawiszy wykonuj�cych ró�ne procedury: � Klawisz Przenie� – wywołanie procedury przeniesienia parametrów spawania z

arkusza zakładki Obliczenia do arkusza zakładki Korekta. � Klawisz Dodaj – wywołanie procedury dodania do arkusza nowej warstwy, � Klawisz Usu� – wywołanie procedury usuni�cia z arkusza ostatniej warstwy, � Klawisz Oblicz – wywołanie procedury obliczenia czasu t8/5 bez i z

podgrzewaniem do zadanej przez u�ytkownika temperatury i przy okre�lonej energii liniowej łuku,

� Klawisz Oblicz ZM. – wywołanie procedury obliczaj�cej zu�ycie materiałów dodatkowych dla poszczególnych warstw,

� Klawisz Zapisz – wywołanie procedury zapisu skorygowanego procesu do bazy danych,

� Klawisz Drukuj – wywołanie procedury drukowania skorygowanego procesu.

Rysunek 38. Parametry spawania po przeniesieniu z oblicze�.

Po przej�ciu na zakładk� Korekta dost�pny jest tylko klawisz Przenie�. Klikni�cie na ten klawisz powoduje przeniesienie danych z arkusza oblicze� (zakładka Obliczenia) do arkusza na zakładce Korekta (Rysunek 38). Teraz mo�emy dokonywa� nast�puj�cych zmian w parametrach spawania poszczególnych �ciegów:

• zmienia� �rednic� elektrody, • nat��enie pr�du spawania, • pr�dko�ci spawania, • przekroje �ciegu.

W tym celu nale�y klikn�� na arkuszu w wybrany wiersz (w zale�no�ci jaki parametr chcemy modyfikowa�) i wybran� kolumn� (w zale�no�ci któr� warstw� chcemy zmodyfikowa�). Program automatycznie przechodzi w tryb edycji arkusza. Wprowadzaj�c nowe warto�ci nale�y zwróci� uwag�, aby znakiem oddzielaj�cym miejsca dziesi�tne był

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika *�

znak kropki „ . ” a nie przecinka! W celu dokonania przelicze� dla bie��cej warstwy nale�y, po wpisaniu nowej warto�ci, nacisn�� klawisz Enter. Program automatycznie dokonuje przeliczenia pozostałych parametrów podaj�c jednocze�nie pozostały do wypełnienia przekrój spoiny dla bie��cej warstwy. Program nie dokonuje automatycznego przeliczenia dla pozostałych (nast�pnych) warstw! Je�li zachodzi taka potrzeba nale�y tego dokona� r�cznie (najlepiej przyciskaj�c klawisze strzałek na klawiaturze, aby przej�� do s�siednich warstw, i wciskaj�c ka�dorazowo klawisz Enter).

Zaimplementowane s� nast�puj�ce obliczenia: • Je�li zmienimy warto�� rednicy elektrody to program oblicza kolejno: nat��enie pr�du I

[A] (czyta z bazy), napi�cie łuku U [V], pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], przekrój bie��cej warstwy F [mm2] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� nat��enia pr�du I to program oblicza kolejno: napi�cie łuku U [V], pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], przekrój bie��cej warstwy F [mm2] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� pr�dko�ci spawania Vsp to program oblicza kolejno: energi� liniow� łuku E [kJ/cm], przekrój bie��cej warstwy F [mm2] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� przekroju warstwy F to program oblicza kolejno: pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], energi� liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

W korekcie do przeliczania parametrów spawania wykorzystano nast�puj�ce zale�no�ci: o napi�cie łuku:

IU ⋅+= 04,020 [V] o pr�dko�� spawania:

sc

nsp F

IV

⋅⋅⋅⋅=

γα

3610

[mm/s]

o energia liniowa łuku:

spVIU

E⋅⋅=

100 [kJ/cm]

o przekrój bie��cej warstwy:

sp

nsc V

IF

⋅⋅⋅⋅=

γα

3610

[mm2]

o zu�ycie elektrod:

nG

Ge

c

=⋅1000

[szt]

gdzie:

GV

Uesc

c

=⋅

⋅γ

10 [kg]

Gc – masa 1 elektrody [g] odczytana z bazy danych elektrod, Uc – uzysk z elektrody [%] odczytany z bazy danych elektrod, Vsc – obj�to�� ciegu [mm3], Vsc = Fsc ⋅ L, L – długo�� zł�cza.

Program ponadto umo�liwia dla zadanej grubo�ci blachy, energii linowej łuku i temperatury podgrzewania, obliczenie czasu t8/5 z i bez podgrzewania. W tym celu w odpowiednich polach edycyjnych nale�y wprowadzi� nowe warto�ci dla energii liniowej i temperatury podgrzewania a nast�pnie klikn�� klawisz Oblicz. Program obliczy czas t8/5 z i bez podgrzewania. Przykładowy wygl�d ekranu przedstawia Rysunek 39.


Czas t8/5 dla wszystkich metod spawania obliczany jest z zale�no�ci:

( ) �

��

��

��

� −+−⋅

⋅=

απβ 02

0

5/8 21

ggarctgTT

EKt

n

gdzie: E – energia liniowa łuku [J/cm], T0 – temperatura podgrzewania spawanych elementów [°C], g – grubo�� blachy [m]. Warto�ci pozostałych wielko�ci wyst�puj�cych we wzorze podano w poni�szej tabeli.

Tabela 1. Warto�ci wielko�ci wyst�puj�cych we wzorze na t8/5.

Metoda spawania K n g0 α T β napoina lub

spoina czołowa

β spoina

pachwinowa Spawanie elektrod�

otulon� 1,35 1,5 14,6 6 600 1 2

Spawanie w osłonie CO2 9,2

1 1,7 13 3,5 600 1 1,7

Spawanie łukiem g < 32 g22,010

5,95 −

2,5-0,05g

12 3 600 1 -

krytym g ≥ 32 950 0,95 12 3 600 1 -

Rysunek 39. Obliczenie czasu t8/5 z i bez podgrzewania.

Dla nowych - skorygowanych - parametrów spawania istnieje mo�liwo�� obliczenia zu�ycia materiałów dodatkowych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Oblicz ZM.. Program automatycznie obliczy zu�ycie materiałów dodatkowych dla skorygowanych warto�ci znajduj�cych si� w arkuszu. Przykładowy wygl�d ekranu przedstawia Rysunek 40.


Rysunek 40. Obliczenie zu�ycia materiałów dodatkowych.

Ponadto program daje mo�liwo�� dodania lub usuni�cia �ciegu (�ciegów). Aby doda� nowy �cieg nale�y klikn�� klawisz Dodaj. Program zapyta o podanie warto�ci nast�puj�cych parametrów: �rednicy elektrody dla wykonania warstwy (Rysunek 41), warto�� energii liniowej łuku (Rysunek 42) oraz ��dan� warto�� pola przekroju �ciegu (Rysunek 43).

Rysunek 41. Dodanie nowej warstwy – podanie �rednicy elektrody.


Rysunek 42. Dodanie nowej warstwy – podanie warto�ci energii łuku.

Rysunek 43. Dodanie nowej warstwy – podanie warto�ci pola przekroju �ciegu.

Program dodaje nowy �cieg (Rysunek 44). Jednak nie wszystkie parametry s� automatycznie dodane. Nale�y pozostałe warto�ci ustali� r�cznie, analogicznie jak w przypadku dokonywania korekty, przez wpisanie nowych warto�ci i zatwierdzeniu klawiszem Enter. Przykładowy ekran po dokonaniu zmian pokazuje Rysunek 45.

Aby usun�� ostatni� warstw� z arkusza, nale�y klikn�� klawisz Usu�. Program zapyta wówczas o potwierdzenie tej operacji, tak jak to pokazuje Rysunek 46.

Po zako�czeniu korekty mo�emy otrzymany proces zapisa� do bazy danych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Zapisz. Program automatycznie nadaje identyfikator procesu oraz pyta o podanie słownego opisu procesu, tak jak pokazuje to Rysunek 47. Po wprowadzeniu opisu klikamy klawisz Zatwierd� w celu ostatecznego zapisania procesu do bazy.

Rysunek 44. Dodana nowa warstwa.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika �

Rysunek 45. Wynik wstawienia i parametryzacji nowej warstwy.

Rysunek 46. Usuni�cie ostatniego �ciegu.

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !�

Rysunek 47. Zapis skorygowanego procesu do bazy danych.

Program daje równie� mo�liwo�� wydrukowania skorygowanego procesu spawania zł�cza. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Drukuj. Na pojawiaj�cym si� ekranie (Rysunek 48) mo�emy obejrze� podgl�d wydruku (klawisz Podgl�d), przej�� do drukowania dokumentu (klawisz Drukuj) oraz zako�czy� operacj� drukowania (klawisz Zamknij).

Rysunek 48. Podgl�d wydruku skorygowanego procesu zł�cza spawanego

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "�

Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych Dla metody spawania łukowego elektrod� topliw� w osłonach gazowych dost�pne s�

ró�ne rodzaje ukosowa�. Warto�ci pola przekroju ukosowania Fr i szeroko�� rowka W1 wyznaczane s� dla ka�dego typu ukosowania (patrz poni�sza tabela ukosowa�). Natomiast wyznaczenie warto�ci parametru ∆S przebiega w sposób nast�puj�cy:

dla W S1 10 1< → =∆ dla W1 10≥ i W S1 24 2< → =∆ dla W S1 24 3≥ → =∆ W programie zaimplementowano, znajduj�ce si� w poni�szej tabeli, ró�ne ukosowania.

Obecnie nie wszystkie znajduj� si� w bazie danych (brak dost�pnych danych). Je�eli takie dane b�d� dost�pne mo�na je w ka�dej chwili wprowadzi� do bazy i program b�dzie z nich korzystał. Nie mo�na doda� (poprzez dodanie do bazy) innych ukosowa� z poza przedstawionej listy (dla całkiem nowego typu ukosowania trzeba zmodyfikowa� i skompilowa� oprogramowanie). Dost�pne s� nast�puj�ce rodzaje ukosowa� i pozycje spawania:

Nr Rodzaj ukosowania, wzory obliczeniowe Rysunek 1 Brzerzna

Pozycje: brak, Rys.: cobrz.bmp Brak

2 V

Pozycje: brak, Rys.: v.bmp F s b s Tanr = ⋅ + ⋅2

2( )α W s Tan b1 22= ⋅ ⋅ +( )α

3 Y

Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: y.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅( ) ( )2

2α

W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α

4 ½ Y

Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: 1_2y.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅1

22( ) ( )β

W s c Tan b112= − ⋅ +( ) ( )β

5 Pachwinowa

Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: pach.bmp F gr = 2 F Fsp r=

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika #�

6 Nieukosowana jednostronna I Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: nj_i.bmp F s br = ⋅ W b1 =

7 Nieukosowana dwustronna 2I

Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: nd_2i.bmp F s br = ⋅ W b1 =

8 L

Pozycje: brak, Rys.: l.bmp F s b Tanr = + ⋅( ) ( )2

2α

W Tan s b1 22= ⋅ ⋅ +( ) ( )α

9 X

Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna, Rys: x.bmp F s b s c Tanr = ⋅ + − ⋅1

22

2( ) ( )α W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α Strona nieparzysta: F b s c s c Tanr = ⋅ ⋅ + + − ⋅1

214

22( ) ( ) ( )α

10 K Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna, Rys: k.bmp F s b Tanr

s c= ⋅ + ⋅−( ) ( )22 β

W s c Tan b1 22= ⋅ − ⋅ +( ) ( )α Strona nieparzysta:

)()()( 22

41

21 βTancscsbFr ⋅−++⋅⋅=

11 2U Pozycje: podolna, Rys.: 2u.bmp

bccrs

Tancrsrbsr

Fr

⋅−+−⋅

�

��

⋅+−+⋅+⋅+⋅⋅=

))((

)())((2(4

2 2

2βπ

W Tan s r c r b1 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

12 U Pozycje: na�cienna, pionowa, podolna Rys.: u.bmp

))(()(

))((2(4

2

2

crsTan

crsrbsr

Fr

+−⋅⋅

+−+⋅+⋅+⋅=

β

π

W Tan s r c r b1 22 2= ⋅ ⋅ − + + ⋅ +( ) ( ( ))β

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika $�

Aby przyst�pi� do opracowania karty technologicznej dla tej metody spawania nale�y z menu Technologia wybra� polecenie Spawanie łukowe elektrod� topliw� w osłonach gazowych. Pierwszym krokiem jest wybranie rodzaju ukosowania (Rysunek 49).

Rysunek 49. Wybór rodzaju ukosowania i pozycji dla spawania łukowego elektrod� topliw�



wybranego rodzaju ukosowania jest automatycznie odczytywany z bazy danych, o Grubo�� blachy S [mm] – w polu edycyjnym mo�na wprowadzi� odpowiedni�

warto�� grubo�ci blachy (z dopuszczalnego zakresu) i zatwierdzi� zmian� klawiszem OK. Spowoduje to odczytanie pewnych parametrów z bazy danych oraz dokonanie wst�pnych oblicze�,



o Parametry ukosowania – domy�lne warto�ci parametrów wybranego ukosowania s� odczytywane z bazy danych. W kolejnych polach edycyjnych u�ytkownik ma mo�liwo�� ingerencji i dokonania zmian odpowiednich warto�ci. Dost�pne parametry to: �, �1, �2, – k�t ukosowania, b – odst�p mi�dzy blachami [mm], c – wysoko�� progu [mm], h – wysoko�� [mm], r – promie� [mm], g – grubo�� spoiny [mm], oraz w1 – szeroko�� rowka [mm], w2 – szeroko�� lica [mm], ds – wysoko�� nadlewu [mm].

o Gatunek stali – wybrany w bazie danych stali, o Druty – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru, z bazy danych (listy rozwijalnej),

odpowiedniego drutu - elektrody topliwej, o Urz�dzenie do spawania – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru z listy rozwijalnej

odpowiedniego urz�dzenia do spawania. W bazie danych zapisane s� nast�puj�ce urz�dzenia do spawania: MINIMAG-125 fi:0.6-0.8, MINIMAG-160 fi:0.8-1.2, MAGPOL-200 fi:0.8-1.2, MAGPOL-400/1 fi:1.2-2.4, MAGPOL-400/D fi:1.2-2.4,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !+�

MAGPOL-400/T fi:1.2-2.4, MAGPOL-630 D fi:1.2-2.4, MAGPOL-630 T fi:1.2-2.4, AS21-250, ARISTO 500,




Rysunek 50. Karta operacyjna zł�cza spawanego dla spawania łukowego elektrod� topliw� w

osłonach gazowych: Zakładka dane wej�ciowe.

Pierwsz� czynno�ci� jest podanie wła�ciwych warto�ci długo�ci zł�cza L [m] oraz grubo�ci blachy S[mm]. Nast�pnie nale�y klikn�� klawisz OK w celu odczytania domy�lnych warto�ci parametrów ukosowania (z bazy danych) oraz wykonanie wst�pnych oblicze�. Po wypełnieniu wszystkich danych na tej zakładce mo�emy przej�� do zakładki Obliczenia. Przykładowy ekran przedstawia Rysunek 51. Na zakładce tej mamy nast�puj�ce informacje:


o Zu�ycie materiałów dodatkowych - zawiera informacje na temat zu�ycia gazów i drutu (elektrod topliwych) dla poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� gazu w litrach i ilo�� potrzebnych elektrod topliwych (w kilogramach) okre�lonej �rednicy.


� Numer warstwy – numer kolejny,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !*�

� rednica drutu (elektrody topliwej) [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic odczytane z bazy danych dla wybranego typu drutu,

� Napi�cie łuku [V] – warto�� napi�cia łuku dla danej warstwy, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [mm/s] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy, � Pr�dko�� podawania drutu [m/min] – warto�� pr�dko�ci podawania drutu dla

danej warstwy, � Nat��enie przepływu CO2 [l/min] – warto�� nat��enia przepływu CO2 dla

danej warstwy, � Energia liniowa łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej

warstwy, � Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Ilo�� gazu [L] – zu�ycie gazu w litrach dla danej warstwy, � Masa drutu [kg] – zu�ycie drutu (elektrod topliwych) w kilogramach dla danej

warstwy.


osłonach gazowych: Zakładka Obliczenia.

Teraz nale�y dokona� oblicze� dla naszego zł�cza spawanego. Klikaj�c klawisz Oblicz wykonujemy procedur�, która wyznacza parametry spawania zł�cza. Prezentowane w tej karcie parametry technologiczne spawania opracowane s� na podstawie normatywów technologicznych zawartych w bazie danych.


MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !��


osłonach gazowych: Zakładka Korekta.


edycyjne typu memo umo�liwia dokonywanie r�cznych zmian przez u�ytkownika. o Zu�ycie materiałów dodatkowych – zawiera informacje na temat zu�ycia gazów i drutu

(elektrod topliwych) dla poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� gazu w litrach i ilo�� potrzebnych elektrod topliwych (w kilogramach) okre�lonej �rednicy.

o Parametry spawania – obliczone parametry spawania przedstawione s� w postaci arkusza, gdzie kolejne pionowe kolumny przedstawiaj� parametry dla kolejnych warstw (�ciegów). Kolejne wiersze arkusza to: � Numer warstwy – numer kolejny, � rednica elektrody [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic dla wybranego typu

elektrody, � Energia łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej warstwy, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Napi�cie łuku [V] – warto�� napi�cia łuku dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [mm/s] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy, � Pr�dko�� podawania drutu [m/min] – warto�� pr�dko�ci podawania drutu dla danej

warstwy, � Nat��enie przepływu CO2 [l/min] – warto�� nat��enia przepływu CO2 dla danej

warstwy, � Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Przekrój do wypełnienia [mm2] – pozostaj�ce pole przekroju spoiny do

wypełnienia przez kolejne warstwy, � Ilo�� gazu [L] – zu�ycie gazu w litrach dla danej warstwy, � Masa drutu [kg] – zu�ycie drutu (elektrod topliwych) w kilogramach dla danej

warstwy.


o Pola edycyjne do wyznaczania warto�ci czasu t8/5 z i bez podgrzewania: Grubo�� blachy S [mm] – warto�� przeniesiona z zakładki Dane, Energia liniowa El [kJ/cm] – podawana przez u�ytkownika np. dla ka�dego ze �ciegów, Temp. podgrzewania To [C] – temperatura podgrzewania zł�cza podawana przez u�ytkownika, t8/5 bez podgrzewania [s] – czas t8/5 bez podgrzewania obliczany przez program, t8/5 z podgrzewaniem [s] – czas t8/5 z podgrzewaniem obliczany przez program. Aktywacja procedury obliczeniowej nast�puje ka�dorazowo po klikni�ciu na klawisz Oblicz.






� Klawisz Drukuj – wywołanie procedury drukowania skorygowanego procesu. Po przej�ciu na zakładk� Korekta dost�pny jest tylko klawisz Przenie�. Klikni�cie na

ten klawisz powoduje przeniesienie danych z arkusza oblicze� (zakładka Obliczenia) do arkusza na zakładce Korekta. Teraz mo�emy dokonywa� nast�puj�cych zmian w parametrach spawania poszczególnych �ciegów:

• zmienia� �rednic� drutu (elektrody topliwej), • nat��enie pr�du spawania, • pr�dko�ci spawania, • przekroje �ciegu.

W tym celu nale�y klikn�� na arkuszu w wybrany wiersz (w zale�no�ci jaki parametr chcemy modyfikowa�) i wybran� kolumn� (w zale�no�ci któr� warstw� chcemy zmodyfikowa�). Program automatycznie przechodzi w tryb edycji arkusza. Wprowadzaj�c nowe warto�ci nale�y zwróci� uwag�, aby znakiem oddzielaj�cym miejsca dziesi�tne był znak kropki „ . ” a nie przecinka! W celu dokonania przelicze� dla bie��cej warstwy nale�y, po wpisaniu nowej warto�ci, nacisn�� klawisz Enter. Program automatycznie dokonuje przeliczenia pozostałych parametrów podaj�c jednocze�nie pozostały do wypełnienia przekrój spoiny dla bie��cej warstwy. Program nie dokonuje automatycznego przeliczenia dla pozostałych (nast�pnych) warstw! Je�li zachodzi taka potrzeba nale�y tego dokona� r�cznie (najlepiej przyciskaj�c klawisze strzałek na klawiaturze, aby przej�� do s�siednich warstw, i wciskaj�c ka�dorazowo klawisz Enter).

Zaimplementowane s� nast�puj�ce obliczenia: • Je�li zmienimy warto�� rednicy elektrody topliwej to program oblicza kolejno: napi�cie

łuku U [V], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], pr�dko�� spawania Vsp [mm/s] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� nat��enia pr�du I to program oblicza kolejno: napi�cie łuku U [V], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], energi� liniow� łuku E [kJ/cm], oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� pr�dko�ci spawania Vsp to program oblicza kolejno: energi� liniow� łuku E [kJ/cm], przekrój bie��cej warstwy F [mm2] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].


• Je�li zmienimy warto�� przekroju warstwy F to program oblicza kolejno: pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], energi� liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].


IU ⋅+= 05,014 [V] o pr�dko�� spawania:

VW

Fsp =⋅

⋅ ⋅1000036 γ

[mm/s]

gdzie: W J= ⋅0 0015 1,385, - dla drutu o �rednicy 1,2 mm W J= ⋅0 0008 1,4846, - dla drutu o �rednicy 1,6 mm o pr�dko�� podawania drutu:

VW

dr =⋅3 2

1 2 2

,,

- dla drutu o �rednicy 1,2 mm

VW

dr =⋅3 07

1 62

,,

- dla drutu o �rednicy 1,6 mm

o przekrój �ciegu:

FW

Vsp

=⋅

⋅ ⋅1000036 γ

[mm2]


spVIU

E⋅⋅=

100 [kJ/cm]

Program ponadto umo�liwia dla zadanej grubo�ci blachy, energii linowej łuku i temperatury podgrzewania, obliczenie czasu t8/5 z i bez podgrzewania. W tym celu w odpowiednich polach edycyjnych nale�y wprowadzi� nowe warto�ci dla energii liniowej i temperatury podgrzewania a nast�pnie klikn�� klawisz Oblicz. Program obliczy czas t8/5 z i bez podgrzewania.

Dla nowych - skorygowanych - parametrów spawania istnieje mo�liwo�� obliczenia zu�ycia materiałów dodatkowych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Oblicz ZM.. Program automatycznie obliczy zu�ycie materiałów dodatkowych dla skorygowanych warto�ci znajduj�cych si� w arkuszu.

Ponadto program daje mo�liwo�� dodania lub usuni�cia �ciegu (�ciegów). Aby doda� nowy �cieg nale�y klikn�� klawisz Dodaj. Program zapyta o podanie warto�ci nast�puj�cych parametrów: �rednicy drutu (elektrody topliwej) dla wykonania warstwy, warto�� energii liniowej łuku. Program dodaje nowy �cieg do arkusza. Jednak nie wszystkie parametry s� automatycznie dodane. Nale�y pozostałe warto�ci ustali� r�cznie, analogicznie jak w przypadku dokonywania korekty, przez wpisanie nowych warto�ci i zatwierdzeniu klawiszem Enter.

Aby usun�� ostatni� warstw� z arkusza, nale�y klikn�� klawisz Usu�. Program zapyta wówczas o potwierdzenie tej operacji.

Po zako�czeniu korekty mo�emy otrzymany proces zapisa� do bazy danych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Zapisz. Program automatycznie nadaje identyfikator procesu oraz pyta o podanie słownego opisu procesu. Po wprowadzeniu opisu klikamy klawisz Zatwierd� w celu ostatecznego zapisania procesu do bazy.

Program daje równie� mo�liwo�� wydrukowania skorygowanego procesu spawania zł�cza. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Drukuj. Na pojawiaj�cym si� ekranie mo�emy obejrze� podgl�d wydruku (klawisz Podgl�d), przej�� do drukowania dokumentu (klawisz Drukuj) oraz zako�czy� operacj� drukowania (klawisz Zamknij).

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika ! �

Spawanie łukiem krytym Dla metody spawania łukiem krytym dost�pne s� ró�ne rodzaje ukosowa�. W

programie zaimplementowano, znajduj�ce si� w poni�szej tabeli, ró�ne ukosowania. Obecnie nie wszystkie znajduj� si� w bazie danych (brak dost�pnych danych). Je�eli takie dane b�d� dost�pne mo�na je w ka�dej chwili wprowadzi� do bazy i program b�dzie z nich korzystał. Nie mo�na doda� (poprzez dodanie do bazy) innych ukosowa� z poza przedstawionej listy (dla całkiem nowego typu ukosowania trzeba zmodyfikowa� i skompilowa� oprogramowanie). Dost�pne s� nast�puj�ce rodzaje ukosowa� i pozycje spawania:

Nr Rodzaj ukosowania Rysunek 1 I na podkładce topnikowej

Pozycje: podolna Rys.: lkript.bmp

2 I gra� podpawana r�cznie

Pozycje: podolna Rys.: lkrigp.bmp

3 I na podkładce stalowej

Pozycje: podolna Rys.: lkrips.bmp

4 2I

Pozycje: podolna Rys.: lkr2i.bmp

5 V na podkładce stalowej

Pozycje: podolna Rys.: lkrvps.bmp

6 V/I

Pozycje: podolna Rys.: lkrvi.bmp

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !!�

7 Y na podkładce topnikowej Pozycje: podolna Rys.: lkrypt.bmp

8 Y gra� podpawana r�cznie

Pozycje: podolna Rys.: lkrygp.bmp

9 X symetryczna

Pozycje: podolna Rys.: lkrx.bmp

10 X niesymetryczna

Pozycje: podolna Rys.: lkrxn.bmp

11 U gra� podpawana r�cznie

Pozycje: podolna Rys.: lkrugp.bmp

12 Pachwinowa L podolna B2

Pozycje: podolna Rys.: lkrlb2.bmp

13 Pachwinowa L naboczna B1

Pozycje: naboczna Rys.: lkrlb1.bmp

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !"�

14 ½ V gra� podpawana r�cznie Pozycje: podolna Rys.: lkr12vgp.bmp

15 K

Pozycje: podolna Rys.: lkrk.bmp

16 J gra� podpawana r�cznie

Pozycje: podolna Rys.: lkrjgp.bmp

Aby przyst�pi� do opracowania karty technologicznej dla tej metody spawania nale�y z menu Technologia wybra� polecenie Spawanie łukiem krytym. Pierwszym krokiem jest wybranie rodzaju ukosowania (Rysunek 53).

Rysunek 53. Wybór rodzaju ukosowania i pozycji dla spawania łukiem krytym.



wybranego rodzaju ukosowania jest automatycznie odczytywany z bazy danych, o Grubo�� blachy S [mm] – z rozwijalnej listy mo�na wybra� odpowiedni� warto��

grubo�ci blachy i zatwierdzi� zmian� klawiszem OK. Spowoduje to odczytanie pewnych parametrów z bazy danych oraz dokonanie wst�pnych oblicze�,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !#�

Rysunek 54. Karta operacyjna zł�cza spawanego dla spawania łukiem krytym:

Zakładka dane wej�ciowe.



o Parametry ukosowania – domy�lne warto�ci parametrów wybranego ukosowania s� odczytywane z bazy danych. W kolejnych polach edycyjnych u�ytkownik ma mo�liwo�� ingerencji i dokonania zmian odpowiednich warto�ci. Dost�pne parametry to: �, �1, �2, – k�t ukosowania, b – odst�p mi�dzy blachami [mm], c – wysoko�� progu [mm], h – wysoko�� [mm], r – promie� [mm], g – grubo�� spoiny [mm].

o Gatunek stali – wybrany w bazie danych stali, o Druty – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru, z bazy danych (listy rozwijalnej),

odpowiedniego drutu - elektrody topliwej, o D drutu – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru �rednicy drutu z rozwijalnej listy (ilo��

zale�na od wpisów w bazie danych drutów), o Topniki – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru, z bazy danych (listy rozwijalnej),

odpowiedniego topnika, o Urz�dzenie do spawania – u�ytkownik ma mo�liwo�� wyboru z listy rozwijalnej

odpowiedniego urz�dzenia do spawania. W bazie danych zapisane s� nast�puj�ce urz�dzenia do spawania: AS22T-800, AS23T-1200, STH 140/2750, SE2-600,



MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika !$�


Rysunek 55. Karta operacyjna zł�cza spawanego dla spawania łukiem krytym: Zakładka Obliczenia.

Pierwsz� czynno�ci� jest podanie wła�ciwych warto�ci długo�ci zł�cza L [m] oraz grubo�ci blachy S [mm]. Nast�pnie nale�y klikn�� klawisz OK w celu odczytania domy�lnych warto�ci parametrów ukosowania (z bazy danych) oraz wykonanie wst�pnych oblicze�. Po wypełnieniu wszystkich danych na tej zakładce mo�emy przej�� do zakładki Obliczenia. Przykładowy ekran przedstawia Rysunek 55. Na zakładce tej mamy nast�puj�ce informacje:


o Zu�ycie materiałów dodatkowych - zawiera informacje na temat zu�ycia drutu (elektrod topliwych) i topnika dla poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� potrzebnych elektrod topliwych okre�lonej �rednicy i topnika w [kg/m] oraz podaje całkowite pole przekroju spoiny Fsp [mm2].


� Numer warstwy – numer kolejny, � rednica drutu (elektrody topliwej) [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic

odczytane z bazy danych dla wybranego typu drutu, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Napi�cie łuku [V] – warto�� napi�cia łuku dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [cm/min] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy, � Pr�dko�� podawania drutu [m/h] – warto�� pr�dko�ci podawania drutu dla

danej warstwy, � Energia liniowa łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej

warstwy,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "+�

� Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Zu�ycie drutu [kg/m] – zu�ycie drutu (elektrod topliwych) dla danej warstwy, � Zu�ycie topnika [kg/m] – zu�ycie topnika dla danej warstwy.

Teraz nale�y dokona� oblicze� dla naszego zł�cza spawanego. Klikaj�c klawisz Oblicz wykonujemy procedur�, która wyznacza parametry spawania zł�cza. Prezentowane w tej karcie parametry technologiczne spawania opracowane s� na podstawie normatywów technologicznych zawartych w bazie danych.


Rysunek 56. Karta operacyjna zł�cza spawanego dla spawania łukiem krytym: Zakładka Korekta.


edycyjne typu memo umo�liwia dokonywanie r�cznych zmian przez u�ytkownika. o Zu�ycie materiałów dodatkowych – zawiera informacje na temat zu�ycia drutu

(elektrod topliwych) i topnika dla poszczególnych �ciegów, podaj�c ilo�� potrzebnych elektrod topliwych okre�lonej �rednicy i topnika w [kg/m].

o Parametry spawania – obliczone parametry spawania przedstawione s� w postaci arkusza, gdzie kolejne pionowe kolumny przedstawiaj� parametry dla kolejnych warstw (�ciegów). Kolejne wiersze arkusza to: � Numer warstwy – numer kolejny, � rednica drutu (elektrody topliwej) [mm] – odpowiednie warto�ci �rednic dla

wybranego typu drutu, � Nat��enie pr�du [A] – warto�� nat��enia pr�du dla danej warstwy, � Napi�cie łuku [V] – warto�� napi�cia łuku dla danej warstwy, � Pr�dko�� spawania [cm/min] – warto�� pr�dko�ci spawania dla danej warstwy,

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "*�

� Pr�dko�� podawania drutu [m/h] – warto�� pr�dko�ci podawania drutu dla danej warstwy,

� Energia łuku [kJ/cm] – warto�� energii liniowej łuku dla danej warstwy, � Przekrój F [mm2] – warto�� pola przekroju danej warstwy, � Przekrój do wypełnienia [mm2] – pozostaj�ce pole przekroju spoiny do

wypełnienia przez kolejne warstwy, � Zu�ycie drutu [kg/m] – zu�ycie drutu (elektrod topliwych) dla danej warstwy, � Zu�ycie topnika [kg/m] – zu�ycie topnika dla danej warstwy.

o Pola edycyjne do wyznaczania warto�ci czasu t8/5 z i bez podgrzewania: Grubo�� blachy S [mm] – warto�� przeniesiona z zakładki Dane, Energia liniowa El [kJ/cm] – podawana przez u�ytkownika np. dla ka�dego ze �ciegów, Temp. podgrzewania To [C] – temperatura podgrzewania zł�cza podawana przez u�ytkownika, t8/5 bez podgrzewania [s] – czas t8/5 bez podgrzewania obliczany przez program, t8/5 z podgrzewaniem [s] – czas t8/5 z podgrzewaniem obliczany przez program. Aktywacja procedury obliczeniowej nast�puje ka�dorazowo po klikni�ciu na klawisz Oblicz.






� Klawisz Drukuj – wywołanie procedury drukowania skorygowanego procesu. Po przej�ciu na zakładk� Korekta dost�pny jest tylko klawisz Przenie�. Klikni�cie na

ten klawisz powoduje przeniesienie danych z arkusza oblicze� (zakładka Obliczenia) do arkusza na zakładce Korekta. Teraz mo�emy dokonywa� nast�puj�cych zmian w parametrach spawania poszczególnych �ciegów:

• zmienia� �rednic� drutu (elektrody topliwej), • nat��enie pr�du spawania, • napi�cie łuku, • pr�dko�ci spawania, • przekroje �ciegu.

W tym celu nale�y klikn�� na arkuszu w wybrany wiersz (w zale�no�ci jaki parametr chcemy modyfikowa�) i wybran� kolumn� (w zale�no�ci któr� warstw� chcemy zmodyfikowa�). Program automatycznie przechodzi w tryb edycji arkusza. Wprowadzaj�c nowe warto�ci nale�y zwróci� uwag�, aby znakiem oddzielaj�cym miejsca dziesi�tne był znak kropki „ . ” a nie przecinka! W celu dokonania przelicze� dla bie��cej warstwy nale�y, po wpisaniu nowej warto�ci, nacisn�� klawisz Enter. Program automatycznie dokonuje przeliczenia pozostałych parametrów podaj�c jednocze�nie pozostały do wypełnienia przekrój spoiny dla bie��cej warstwy. Program nie dokonuje automatycznego przeliczenia dla pozostałych (nast�pnych) warstw! Je�li zachodzi taka potrzeba nale�y tego dokona� r�cznie (najlepiej przyciskaj�c klawisze strzałek na klawiaturze, aby przej�� do s�siednich warstw, i wciskaj�c ka�dorazowo klawisz Enter).

Zaimplementowane s� nast�puj�ce obliczenia: • Je�li zmienimy warto�� nat��enia pr�du I to program oblicza kolejno: napi�cie łuku U

[V], pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], energi�

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "��

liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� napi�cia łuku U to program oblicza kolejno: now� warto�� pola przekroju spoiny Fsp [mm2], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], zu�ycie drutu Zdr [kg/m], energi� liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� pr�dko�ci spawania Vsp to program oblicza kolejno: now� warto�� pola przekroju spoiny Fsp [mm2], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], zu�ycie drutu Zdr [kg/m], energi� liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].

• Je�li zmienimy warto�� przekroju warstwy Fsp to program oblicza kolejno: pr�dko�� spawania Vsp [mm/s], pr�dko�� podawania drutu Vdr [m/min], zu�ycie drutu Zdr [kg/m], energi� liniow� łuku E [kJ/cm] oraz pozostały przekrój do wypełnienia przez nast�pne warstwy [mm2].


UI

d el

−⋅ +4 1( )

[V]

o pr�dko�� spawania:

1,14,014,0

2,1

4,3dFU

IV

scsp ⋅⋅

⋅= [cm/min]

o pr�dko�� podawania drutu:

2

4,2d

VFV spsc

dr ⋅⋅⋅

=π

[m/h]

o zu�ycie drutu:

zF

drsc=

⋅γ1000

[kg/m]

o zu�ycie topnika: z ztop dr= ⋅1 5, [kg/m]


spVIU

E⋅⋅=

100 [kJ/cm]

o pole przekroju spoiny:

4,01,114,0

2,14,3

elspsp dVU

IF

⋅⋅⋅= [mm2]

Program ponadto umo�liwia dla zadanej grubo�ci blachy, energii linowej łuku i temperatury podgrzewania, obliczenie czasu t8/5 z i bez podgrzewania. W tym celu w odpowiednich polach edycyjnych nale�y wprowadzi� nowe warto�ci dla energii liniowej i temperatury podgrzewania a nast�pnie klikn�� klawisz Oblicz. Program obliczy czas t8/5 z i bez podgrzewania.

Dla nowych - skorygowanych - parametrów spawania istnieje mo�liwo�� obliczenia zu�ycia materiałów dodatkowych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Oblicz ZM.. Program automatycznie obliczy zu�ycie materiałów dodatkowych dla skorygowanych warto�ci znajduj�cych si� w arkuszu.

Ponadto program daje mo�liwo�� dodania lub usuni�cia �ciegu (�ciegów). Aby doda� nowy �cieg nale�y klikn�� klawisz Dodaj. Program zapyta o podanie warto�ci nast�puj�cych parametrów: �rednicy drutu (elektrody topliwej) dla wykonania warstwy, warto�� energii liniowej łuku. Program dodaje nowy �cieg do arkusza. Jednak nie wszystkie parametry s�

MatSpaw® - Instrukcja u�ytkownika "��

automatycznie dodane. Nale�y pozostałe warto�ci ustali� r�cznie, analogicznie jak w przypadku dokonywania korekty, przez wpisanie nowych warto�ci i zatwierdzeniu klawiszem Enter.

Aby usun�� ostatni� warstw� z arkusza, nale�y klikn�� klawisz Usu�. Program zapyta wówczas o potwierdzenie tej operacji.

Po zako�czeniu korekty mo�emy otrzymany proces zapisa� do bazy danych. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Zapisz. Program automatycznie nadaje identyfikator procesu oraz pyta o podanie słownego opisu procesu. Po wprowadzeniu opisu klikamy klawisz Zatwierd� w celu ostatecznego zapisania procesu do bazy.

Program daje równie� mo�liwo�� wydrukowania skorygowanego procesu spawania zł�cza. W tym celu nale�y klikn�� klawisz Drukuj. Na pojawiaj�cym si� ekranie mo�emy obejrze� podgl�d wydruku (klawisz Podgl�d), przej�� do drukowania dokumentu (klawisz Drukuj) oraz zako�czy� operacj� drukowania (klawisz Zamknij).

˘ˇ ˘ˆ ˇ ˇiim.mech.pk.edu.pl/ktm/dydaktyka/spawalnictwo/matspaw opis programu... · moduł...

Documents