İ l k Ö Ğ r e t İ m dİn kÜltÜrÜ ve ahlak...

İ L K Ö Ğ R E T İ Mİ L K Ö Ğ R E T İ M

DİN KÜLTÜRÜ VE

AHLAK BİLGİSİ

DERS KİTABI

4

Yazarlar

Zekai TAŞINBayram GÜLEÇGüler GÜLEÇ

Dr. İsmail BULUT

ÖZGÜN MATBAACILIK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİAnkara-Polatlı Kara Yolu 52. km Özgün Grup Sitesi

Temelli-Sincan/ANKARAtel. : (312) 645 19 10 (Pbx) belgeç : (312) 645 19 19

Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 07.10.2010 tarihve 156 sayılı kurul kararı ile 2011-2012 öğretim yılından itibaren 5 (Beş) yılsüre ile Ders Kitabı olarak kabul edilmiştir.

EDİTÖRAli Fuat ÖZBEK

DİL UZMANIPınar DEMİRERİDEN ÇALIŞ

GÖRSEL TASARIMCIİsmail UNURLUER

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANIGöksan BAYİS

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UZMANIBurcu ÇAL

REHBERLİK / GELİŞİM UZMANIMustafa KARA

ISBN 978 - 605 - 5490 - 67 - 6

ANKARA, 2015

Baskı, Cilt

ÖZGÜN MATBAACILIK SANAYİ VE TİCARET AŞ

Ankara - Polatlı Kara Yolu 52. km Özgün Grup Sitesi

Temelli-Sincan/ANKARA

tel.: (312) 645 19 10 (Pbx) • belgeç: (312) 645 19 19

Her hak kı sak lı dır ve Özgün Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Anonim Şir ke ti ne ait tir.

İçin de ki şe kil, ya zı, re sim ve gra fik ler ya yı ne vi nin iz ni ol ma dan alı na maz; fo to ko pi, tek -

sir, film şek lin de ve baş ka hiç bir şe kil de ço ğal tı la maz, ba sı la maz ve ya yım la na maz.

Korkma, sönmez bu flafaklarda yüzen al sancak;Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.O benim milletimin y›ld›z›d›r, parlayacak;O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olay›m, çehreni ey nazl› hilâl!Kahraman ›rk›ma bir gül! Ne bu fliddet, bu celâl?Sana olmaz dökülen kanlar›m›z sonra helâl...Hakk›d›r, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

Ben ezelden beridir hür yaflad›m, hür yaflar›m.Hangi ç›lg›n bana zincir vuracakm›fl? fiaflar›m!Kükremifl sel gibiyim, bendimi çi¤ner, aflar›m.Y›rtar›m da¤lar›, enginlere s›¤mam, taflar›m.

Garb›n âfâk›n› sarm›flsa çelik z›rhl› duvar,Benim iman dolu gö¤süm gibi serhaddim var.Ulusun, korkma! Nas›l böyle bir iman› bo¤ar,“Medeniyet!” dedi¤in tek difli kalm›fl canavar?

Arkadafl! Yurduma alçaklar› u¤ratma, sak›n.Siper et gövdeni, dursun bu hayâs›zca ak›n.Do¤acakt›r sana va’detti¤i günler Hakk’›n...Kim bilir, belki yar›n, belki yar›ndan da yak›n.

Bast›¤›n yerleri “toprak!” diyerek geçme, tan›:Düflün alt›ndaki binlerce kefensiz yatan›.Sen flehit o¤lusun, incitme, yaz›kt›r, atan›:Verme, dünyalar› alsan da, bu cennet vatan›.

Kim bu cennet vatan›n u¤runa olmaz ki fedâ?fiühedâ f›flk›racak topra¤› s›ksan, flühedâ!Cân›, cânân›, bütün var›m› als›n da Huda,Etmesin tek vatan›mdan beni dünyada cüdâ.

Ruhumun senden, ‹lâhi, fludur ancak emeli:De¤mesin mabedimin gö¤süne nâmahrem eli.Bu ezanlar -ki flahadetleri dinin temeli-Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tafl›m,Her cerîhamdan, ‹lâhi, boflan›p kanl› yafl›m,F›flk›r›r ruh-› mücerred gibi yerden na’fl›m;O zaman yükselerek arfla de¤er belki bafl›m.

Dalgalan sen de flafaklar gibi ey flanl› hilâl!Olsun art›k dökülen kanlar›m›n hepsi helâl.Ebediyen sana yok, ›rk›ma yok izmihlâl:Hakk›d›r, hür yaflam›fl, bayra¤›m›n hürriyet;Hakk›d›r, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif ERSOY

‹ST‹KLÂL MARfiI

ATATÜRK’ÜN GENÇL‹⁄E H‹TABES‹

Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türkcumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu te-mel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni, buhazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bed-hahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaamecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde buluna-ca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu im-kân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. ‹s-tiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünya-da emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler.Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zapt edilmifl,bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl vememleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bufleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketindahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h›-yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsîmenfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilir-ler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl ola-bilir.

Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹flte, bu ahval ve flerait içindedahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r!Muhtaç oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asîl kanda, mevcut-tur!

Mustafa Kemal ATATÜRK

‹Ç‹NDEK‹LEROrganizasyon fiemas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

6

1. ÜN‹TE: D‹N VE AHLAK HAKKINDA NELER B‹L‹YORUM? . . . . . . . . . . . .101. Günlük Konuflmalar›m›zda Dine ‹liflkin ‹fadeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.1. Bismillâhirrahmânirrahîm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121.2. Allah’a fiükür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141.3. Sevap ve Günah Kavramlar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161.4. Dilek ve Dualar›m›zda Dinî ‹fadeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161.5. Selamlafl›yoruz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.6. “Kelime-i Tevhit” ve “Kelime-i fiehadet”i Ö¤reniyoruz . . . . . . . . . . . . . 20

2. Dini Ö¤renmenin Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223. “Din Güzel Ahlakt›r” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

3.1. Güzel Söz Söyleyelim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243.2. Güzel Davran›fllarda Bulunal›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

4. Sübhâneke Duas› ve Anlam› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

Ö⁄RENME ALANI: ‹NANÇ

3. ÜN‹TE: HZ. MUHAMMED’‹ TANIYALIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .441. Hz. Muhammed’in Do¤du¤u Çevreyi Tan›yal›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462. Hz. Muhammed’in Aile Büyüklerini Tan›yal›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473. Hz. Muhammed’in Do¤umu, Çocukluk ve Gençlik Y›llar› . . . . . . . . . . . . 504. Hz. Muhammed’in Çocukluk ve Gençlik Y›llar›ndaki

Erdemli Davran›fllar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565. Kevser Suresi ve Anlam› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Ö⁄RENME ALANI: HZ. MUHAMMED (SAV)

2. ÜN‹TE: TEM‹Z OLALIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .301. Dinim Temiz Olmam› ‹stiyor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

1.1. Bedenimi ve Elbiselerimi Temiz Tutar›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341.2. Çevremi Temiz Tutar ve Korurum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361.3. Temizlik Sa¤l›¤›m ‹çin Önemlidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2. Sözünde Durmak, Dürüst ve Güvenilir Olmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403. Fâtiha Suresi ve Anlam› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Ö⁄RENME ALANI: ‹BADET

7

4. ÜN‹TE: KUR’AN-I KER‹M’‹ TANIYALIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

1. Son ‹lahî Kitap Kur’an-› Kerim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

2. Kur’an-› Kerim’in Hz. Muhammed'e ‹ndirilifli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3. Kur’an-› Kerim’in Kitap Hâline Getirilmesi ve Ço¤alt›lmas› . . . . . . . . . . 68

4. Kur’an-› Kerim’in ‹ç Düzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

4.1. Ayet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

4.2. Sure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

4.3. Cüz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7355.. BBiillggee ‹‹nnssaann :: HHzz.. LLookkmmaann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

Ö⁄RENME ALANI: KUR’AN VE YORUMU

5. ÜN‹TE: SEVG‹, DOSTLUK VE KARDEfiL‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

1. Sevmek ve Sevilmek Bir ‹htiyaçt›r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

2. Sevgi Allah’›n Bize Verdi¤i Bir Nimettir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

3. Allah Yaratt›klar›n› Sever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

4. Dostluk ve Kardeflli¤in Temeli Sevgidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

5. ‹slam Dini Dostça ve Kardeflçe Yaflamay› Ö¤ütler . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

Ö⁄RENME ALANI: AHLAK

6. ÜN‹TE: A‹LE VE D‹N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

1. Aile Toplumun Temelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

2. Anne ve Babam Benim ‹yili¤imi ‹ster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

3. Kardefllerimle ‹yi Geçinirim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99

4. Ailemizde Birbirimize Sayg› Gösterir, Yard›m Ederiz . . . . . . . . . . . . . . .100

5. Ailemizde Birbirimizi Anlamal›y›z ve Sorunlar›m›z› Birlikte Çözmeliyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

6. Aile ‹çi ‹liflkilere Yönelik ‹slam’›n Ö¤ütleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

De¤erlendirme Çal›flmalar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

Ö⁄RENME ALANI: D‹N VE KÜLTÜR

SÖZLÜK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

8

10

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: ‹NANÇ‹NANÇ

11.. ÜN‹TE

D‹N VE AHLAK HAKKINDAD‹N VE AHLAK HAKKINDA

NELER B‹L‹YORUM?NELER B‹L‹YORUM?

1. fiükür, dua ve selam sözcüklerinin anlamlar›n› araflt›r›n›z.

2. Besmelenin hangi durumlarda söylendi¤ini ö¤reniniz.

3. Günah, sevap ve ahlak sözcüklerinin anlamlar›n› sözlükten bularak

defterinize yaz›n›z.

4. Selamlaflman›n insan iliflkilerine katk›lar› hakk›nda büyüklerinizle

konuflunuz.

5. Güzel konuflmay›, tatl› dilli olmay› konu alan bir atasözü bularak def-

terinize yaz›n›z.

ÜN‹TEYEHAZIRLANIYORUM

O R G A N ‹ Z A S Y O N

Ö¤renme alan›n›n ad›

Ünitenin ad›

Ünite ile ilgili görsel

Ünitenin numaras›

Ünite konular›y-la ilgili haz›rl›k çal›fl-malar›

9

1.2. Allah’a fiükür

fiükür, Allah’›n bize vermifl oldu¤u nimetler karfl›s›nda ona teflekkür etmektir.

‹nsanlar, kendilerine yap›lan iyiliklerden dolay› mutlu olurlar. Kendilerine iyilik ya-

panlara teflekkür ederler. Onlar› daima iyi duygularla hat›rlarlar. Çünkü iyilik yapan-

lar› hat›rlamak güzel bir davran›flt›r.

Allah, insanlara düflünme ve konuflma yetene¤i vermifltir. Allah’›n bize verdi¤i nimet-

lere karfl›l›k biz de ona flükrümüzü farkl› sözcüklerle ifade ederiz. Bu nedenle “Allah’a flü-

kürler olsun.”, “Çok flükür.” veya “Hamt olsun.” gibi dua ifadelerini s›k s›k kullan›r›z.

Allah’›n bize verdi¤i imkânlar› insanlarla paylafl›r ve onun hoflnutlu¤unu kazanma-

y› umar›z. ‹nsanlar›n gönüllerini alarak Allah’a flükretmifl oluruz.

Allah’a flükretmek çok önemlidir. Yüce Yarat›c›, Kur’an-› Kerim’de, bizleri flükret-

meye ça¤›r›rken flöyle buyurmaktad›r: “... Allah, flükredenleri mükâfatland›racak-t›r.”1 Öyleyse bizler de sahip oldu¤umuz nimetler için Allah’a teflekkür etmeliyiz.

Günlük yaflant›m›zda Allah’a hangi durumlarda ve nas›l flükrederiz?

Verdi¤i nimetler karfl›s›nda Allah’a nas›l teflekkür edilmesi gerekti¤ini arka-dafllar›n›zla de¤erlendiriniz.

1. Ünite: Din ve Ahlak Hakk›nda Neler Biliyorum?

141. Âl-i ‹mrân suresi, 144. ayet.

Resim 1.2: Allah, yaratt›¤› canl›lar›n beslenmesi için çeflit çeflit nimet var etmifltir.

fi E M A S I

Güdüleme / mo-tivasyon logosu

Ünitenin ad›

Konuyu des-tekleyen görsel

Sayfa numaras›Metinde yer alan

al›nt›lar›n kayna¤›

Resim numaras›ve resim alt yaz›s›

Ünitenin konular›

B‹SM‹LLÂHBesmeleyle bafllar›m, Allah ad›yla baflla,

‹fllerime her zaman. Yeme¤ini yiyorken.

Güç bulur, kuvvet bulur, Büyük küçük herkese,

Damarlar›mdaki kan. Sözlerini diyorken.

Her bir zararl› fleyden, Besmele sa¤lam k›l›ç,

Korur seni bismillâh. Onu fleytan k›ramaz.

Bismillâh diyen kulu, Bismillah diyen kula,

Her zaman sever Allah. Kötülük u¤rayamaz.

Ahmet EFE

Okuyal›m - Konuflal›m

Ö¤renilen dinî bilgi-ler, insan›n hayat›nda negibi de¤ifliklikler meyda-na getirir? Tart›fl›n›z.

Tart›flal›m

Besmelenin ne-relerde ve ne zamansöylendi¤ini arkadafl-lar›n›zla konuflunuz.

Metin içerisinde “Okuyal›m - Konufla-l›m”, “Konuflal›m - Ö¤renelim”, “Okuya-l›m - De¤erlendirelim”, “Okuyal›m - ‹lkelerÇ›karal›m”, “Konuflal›m - Doldural›m”,“‹nceleyelim - Ö¤renelim”, “Tart›flal›m -Listeleyelim” ve “‹nceleyelim - Konufla-l›m” etkinliklerinin yer ald›¤› bölüm

“Tart›flal›m” etkinliklerininyer ald›¤› bölüm

De¤erlendirme logosu: Ayet, hadisveya metinle ilgili de¤erlendirmelerin yerald›¤› bölüm

Etkinlik çal›flmalar›n› gösteren logo ve bölümler

10

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: ‹NANÇ‹NANÇ

1111.... ÜN‹TE

D‹N VE AHLAK HAKKINDAD‹N VE AHLAK HAKKINDA

NELER B‹L‹YORUM?NELER B‹L‹YORUM?

11

1. fiükür, dua ve selam sözcüklerinin anlamlar›n› araflt›r›n›z.

2. Besmelenin hangi durumlarda söylendi¤ini ö¤reniniz.

3. Günah, sevap ve ahlak sözcüklerinin anlamlar›n› sözlükten bularak

defterinize yaz›n›z.

4. Selamlaflman›n insan iliflkilerine katk›lar› hakk›nda büyüklerinizle

konuflunuz.

5. Güzel konuflmay›, tatl› dilli olmay› konu alan bir atasözü bularak def-

terinize yaz›n›z.


1. Günlük Konuflmalar›m›zda Dine ‹liflkin ‹fadeler

Günlük konuflmalar›m›zda, dinle ilgili pek çok sözcük ve deyim yer al›r. “Bismillâhir-rahmânirrahîm (Resim 1.1), Allah’a flükür, inflallah, Allah izin verirse, günah, sevap, helal,haram, melek, dua” gibi sözcük ve sözcük gruplar› bunlardan bafll›calar›d›r. Bu ifadeler,günlük konuflma dilinde dinimiz ile ilgili sözcüklerin önemli bir yeri oldu¤unu gösterir.

1.1. Bismillâhirrahmânirrahîm

Bismillâhirrahmânirrahîm sözcü¤ü, “Esirgeyen, ba¤›fllayan Allah’›n ad›yla” anlam›-na gelir (Resim 1.1). Buna k›saca besmele de denir. Besmele, Kur’an-› Kerim’in birayetidir. Besmele okuyarak ifllerimizin kolaylaflmas›n› isteriz. Besmeleyle Allah’›n yar-d›m›n› dileriz.

“Bismillâhirrahmânirrahîm” sözünün hangi durumlarda söylendi¤ini biliyormusunuz? Arkadafllar›n›zla konuflunuz.

“Vallahi”

“Allah korusun.”

“Allah aflk›na”

“Allah’›n› seversen”

“Allah r›zas› için”

• Yandaki sözcük ve sözcük gruplar›n›n anlamla-r›n› söyleyiniz.

• Günlük hayatta bu sözcük ve deyimlerin hangizamanlarda kullan›ld›¤›n› arkadafllar›n›zla konuflunuz.


Çevremizdeki insanlarla yapt›¤›m›z konuflmalarda ne gibi dinî ifadelerkullan›r›z? Bu konudaki gözlemleriniz nelerdir?


B‹SM‹LLÂHBesmeleyle bafllar›m, Allah ad›yla baflla,‹fllerime her zaman. Yeme¤ini yiyorken.Güç bulur, kuvvet bulur, Büyük küçük herkese,Damarlar›mdaki kan. Sözlerini diyorken.

Her bir zararl› fleyden, Besmele sa¤lam k›l›ç,Korur seni Bismillâh. Onu fleytan k›ramaz.BBiissmmiillllââhh diyen kulu, Bismillâh diyen kula,Her zaman sever Allah. Kötülük u¤rayamaz.

Ahmet EFE(Sevgi Çiçe¤i, s. 3.)


12

Günlük yaflant›m›zda yapaca-¤›m›z ifllere bafllarken Bismillâhir-rahmânirrahîm veya Bismillâhderiz. Yemek yemeye bafllarken,yolculu¤a ç›karken, bir s›nava gi-rerken, geceleyin yata¤›m›za ya-tarken vb. durumlarda, “Bismillâhirrahmânirrahîm” diyerek besmele çekeriz.

Karfl›laflabilece¤imiz kötülüklerden bizi korumas› için Allah’tan besmele ile yard›mdileriz. Bismillâhirrahmânirrahîm diyerek ifllerimizi Allah’›n istedi¤i flekilde yapaca¤›-m›z› belirtmifl oluruz. Bize çeflit çeflit nimetler veren Yüce Allah’› anar›z. Bu duygu ilebafllad›¤›m›z ifllerden zevk al›r, mutluluk duyar›z.

Besmelenin ne-relerde ve ne zamansöylendi¤ini arkadafl-lar›n›zla konuflunuz.

13

Yukar›daki resme göre besmelenin niçin söylendi¤ini de¤erlendiriniz.Besmelenin ne zaman ve nerelerde söylendi¤i hakk›nda arkadafllar›n›zla

konuflunuz.

• fiiire göre “besmele”nin faydalar› nelerdir?• fiiire göre Allah, kullar›n› niçin sever?• Besmele ile ifle bafllamak, ifllerimizi iyi ve güzel yapmam›za nas›l katk› sa¤-

lar? S›n›f›n›zda konuflunuz.


Resim 1.1: Yemek yemeye de “Besmele” ile bafllar›z. Besmele, “Esirgeyen ve ba-¤›fllayan Allah’›n ad› ile” anlam›na gelen “Bismillâhirrahmânirrahîm” sözünü söylemektir.

“Bismillâhirrahmânirrahîm”

1.2. Allah’a fiükür

fiükür, Allah’›n bize vermifl oldu¤u nimetler karfl›s›nda ona teflekkür etmektir.

‹nsanlar, kendilerine yap›lan iyiliklerden dolay› mutlu olurlar. Kendilerine iyilik ya-

panlara teflekkür ederler. Onlar› daima iyi duygularla hat›rlarlar. Çünkü iyilik yapan-

lar› hat›rlamak güzel bir davran›flt›r.

Allah, insanlara düflünme ve konuflma yetene¤i vermifltir. Allah’›n bize verdi¤i nimet-

lere karfl›l›k biz de ona flükrümüzü farkl› sözcüklerle ifade ederiz. Bu nedenle “Allah’a flü-

kürler olsun.”, “Çok flükür.” veya “Hamt olsun.” gibi dua ifadelerini s›k s›k kullan›r›z.

Allah’›n bize verdi¤i imkânlar› insanlarla paylafl›r ve onun hoflnutlu¤unu kazanma-

y› umar›z. ‹nsanlar›n gönüllerini alarak Allah’a flükretmifl oluruz.

Allah’a flükretmek çok önemlidir. Yüce Yarat›c›, Kur’an-› Kerim’de, bizleri flükret-

meye ça¤›r›rken flöyle buyurmaktad›r: “... Allah, flükredenleri mükâfatland›racak-t›r.”1 Öyleyse bizler de sahip oldu¤umuz nimetler için Allah’a teflekkür etmeliyiz.

Günlük yaflant›m›zda Allah’a hangi durumlarda ve nas›l flükrederiz?

Verdi¤i nimetler karfl›s›nda Allah’a nas›l teflekkür edilmesi gerekti¤ini arka-dafllar›n›zla de¤erlendiriniz.


141. Âl-i ‹mrân suresi, 144. ayet.

Resim 1.2: Allah, yaratt›¤› canl›lar›n beslenmesi için çeflit çeflit nimet var etmifltir.

ALLAH’A fiÜKÜR

Annem için Allah’›m!

Babam için Allah’›m!

Senin bana verdi¤in

Her fley için Allah’›m!

fiu güzel çiçek için,

Uçan kelebek için,

Yedi¤im ekmek için,

Sana flükür Allah’›m!

Bembeyaz karlar için,

K›rm›z› narlar için,

Yeflil baharlar için

Sana flükür, Allah’›m!

M. Yaflar KANDEM‹R

(Allah’a ‹nan›yorum, s. 9.)

Yandaki fliire göre;

• Kime flükredilmesi gere-kir?

• Bize verdi¤i nimetler içinAllah’a niçin flükretmemiz ge-rekir? Düflüncelerinizi s›n›ftaarkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


Ak›l verdi¤iiçin .........................

..................................................

..................................................

......................... .........................

Allah’aNeden

fiükretmeliyiz?

Konuflal›m - Ö¤renelim

Yukar›daki flemada bulunan noktal› yerleri, arkadafllar›n›zla konuflarak örne¤e uy-gun flekilde doldurunuz.


15

1.3. Sevap ve Günah Kavramlar›

Sevap, günah kavramlar›n› günlük ya-flant›m›zda s›k s›k kullan›r›z. Çünkü bukavramlar hayat›m›zda önemli yer tutar.

‹slam dinine göre sevap; yap›lan ha-y›rl› bir ifle karfl› Yüce Allah taraf›ndan ve-rilen mükâfatt›r. Allah’a ibadet etmek se-vapt›r. ‹nsanlara yard›m etmek (Resim1.3), anneye ve babaya iyi davranmak,yoksullar›, yafll›lar› ve kimsesizleri koru-mak, okulumuzu ve çevremizi temiz tut-mak, do¤ay› korumak, komflular›m›zayard›m etmek de kifliye sevap kazand›rangüzel davran›fllard›r.

Günah, Yüce Allah’›n emirlerine ayk›r›olan ifl ve ahirette cezay› gerektiren dav-ran›flt›r. Örne¤in h›rs›zl›k yapmak, devletmal›na zarar vermek, yalan söylemek,komflular› rahats›z etmek, dedikodu yap-mak dinimizce günah say›lan davran›fllardand›r. Dinimizde haks›zl›k yapmak, kin tut-mak, haset etmek (çekememezlik) yasaklanm›flt›r. Çünkü bunlar, insanlara zarar ve-ren davran›fllardand›r.

Dinimizde aç›kça yasaklanan ve Allah’›n hofllanmad›¤› eylemlerden kaç›nmal›y›z. ‹yive güzel davran›fllarda bulunmal›y›z. Günah olan davran›fllardan kaç›n›p iyi davran›fllarayöneldi¤imizde hem Allah’›n takdirini kazan›r hem de toplum taraf›ndan sevilir ve say›l›r›z.Böyle yapmakla dinimizin emretti¤i güzel davran›fllar› da yerine getirmifl oluruz.

1.4. Dilek ve Dualar›m›zda Dinî ‹fadeler

Günlük yaflant›m›zda hem kendimiz hem de çevremizdeki insanlar için çeflitli ko-nularda dua eder, Allah’›n bize ve sevdiklerimize yard›mc› olmas›n› dileriz. Bu dilek vedualar›m›zda ise bilerek veya bilmeyerek çeflitli dinî sözcükler kullan›r›z. Örne¤in; s›-

“Allah, hiç kimseye muhtaç etmesin.” sözü ile ne anlat›lmak istenmifltir?

Okul araç-gereçlerine zarar vermek günah m›d›r? Niçin? Tart›fl›n›z.

Tart›flal›m

“Allah sevap yazs›n.” “Sevab›n› göresin.” “Yaz›k, günah”

Yukar›daki sözleri günlük yaflant›m›zda hangi durumlarda kullan›r›z. Dü-flüncelerinizi arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


16

Resim 1.3: Yafll› ve engelli vatan-dafllar›m›za yard›mc› olmal›, onlara güleryüzlü davranmal›y›z.

nava giren birisi için “Allah zihin aç›kl›¤› versin.” diyerek Allah’tan yard›m dileriz. Has-ta ziyaretine gitti¤imizde “Allah flifalar versin.” deriz (Resim 1.4). Yak›n› ölmüfl birine“Allah rahmet eylesin, bafl›n›z sa¤ olsun.” diyerek iyi dileklerimizi bildiririz.

Bize iyilik yapan birine “Teflekkür ederim, Allah raz› olsun.” deriz. Arkadafl›m›zdanveya evimizden ayr›l›rken “Allah’a ›smarlad›k.” diyerek iyi dileklerde bulunuruz. Yolaç›kan birisine “Hay›rl› yolculuklar, Allah kavufltursun, Allah kazadan korusun.” diyerekdua ederiz.

Dilek ve dualar›m›zla Allah’a yal-var›r, ona s›¤›n›r›z. Ondan yard›m di-leriz çünkü dua etmek bizi Allah’ayaklaflt›r›r. Ayr›ca böyle güzel dilek-lerde bulunan kifliler aras›nda sevgi,sayg›, birlik ve dayan›flma geliflir.Huzur ve bar›fl ortam› sa¤lan›r. Kut-sal kitab›m›z Kur’an-› Kerim’de debizleri iyi dileklerde bulunmaya, Al-lah’a dua etmeye yönlendiren birçokayet bulunur. Örne¤in bunlardan bi-rinde flu güzel dua ifadeleri yer al›r:“...Rabb’imiz! Unutursak veya ha-taya düflersek bizi sorumlu tut-ma... Ey Rabb’imiz! Bize gücümü-zün yetmedi¤i ifller de yükleme.Bizi affet. Bizi ba¤›flla. Bize ac›.Sen bizim Mevla’m›zs›n... Bizeyard›m et.”2 Peygamberimiz de birhadisinde, “Dua ibadettir.”3 buyurarak duan›n dinimizdeki önemini vurgulam›flt›r.

1.5. Selamlafl›yoruz

Selam, bir kimseyle karfl›lafl›ld›¤›nda veya bir kimsenin yan›ndan ayr›l›rken onasözle veya iflaretle sa¤l›k ve esenlik dilemektir. Selamlaflma, insanlar aras› iliflkilerintemelini oluflturur.

Selamlaflmak, karfl›m›zdaki insana duydu¤umuz güzel duygu, düflünce ve dilekle-rin bir ifadesidir. ‹nsanlara olan sevgi ve sayg›m›z› selamla bildiririz.

Günlük yaflant›m›zda insanlarla selamlafl›rken hangi ifadeleri kullan›rs›n›z?

Siz de baflka dilek ve dua ifadeleri bularak bunlar›n hangi durumlardakullan›ld›¤›n› kendi yaflant›n›zdan örneklerle anlat›n›z.


17

Resim 1.4: Hasta ziyaretine gitmek heminsanl›¤›n gere¤i hem de dinî bir görevdir.

2. Bakara suresi, 286. ayet.3. Tirmizi, Dua, 2. hadis.

Günlük yaflant›m›zda birçok insanla karfl›lafl›r›z. Bu kiflilere “Günayd›n.”, “‹yi gün-ler.”, “‹yi akflamlar.” gibi sözler söyleriz. Onlar da ayn› flekilde karfl›l›k vererek iyi dilekle-rini belirtirler. Böylece aram›zdaki sevgi ve dostluk ba¤lar› daha da güçlenir.

Sabah uyand›¤›m›zda aile bireylerimize “Günayd›n.” deriz. Okula gitti¤imizde arka-dafllar›m›zla ve ö¤retmenlerimizle ayn› flekilde selamlafl›r›z (Resim 1.5). Gün içinde kar-fl›laflt›¤›m›z birçok kifli ile de ayn› flekilde “‹yi günler.”, “Merhaba.”, “Selamünaleyküm.”diyerek selamlafl›r›z.

‹slam dini, insanlarla selamlaflmaya önem vermemizi istemifltir. Kur’an-› Kerim’de;“Bir selam ile selamland›¤›n›z zaman siz de ondan daha güzeli ile selamlay›n...”4

buyrularak selamlaflman›n önemi vurgulanm›flt›r. Sevgili Peygamberimiz de bir hadisin-de, “...Yapt›¤›n›zda birbirinizi sevece¤iniz fleyi size haber vereyim mi? Aran›zdaselam› yay›n›z.”5 buyurmufltur.

Biz de dinimizin ö¤ütlerine uyal›m. Bize verilen selam› içtenlikle al›p onlara güleryüzle karfl›l›k verelim.

Di¤er selamlaflma sözcüklerinin günlük hayatta nas›l ve nerelerde kullan›l-d›¤›n› arkadafllar›n›zla konuflunuz.


18

4. Nisâ suresi, 86. ayet.5. Riyâzüs Salihin ve Tercümesi, C 2, s. 228.

Resim 1.5: S›n›fa giren ö¤retmeni sayg›yla karfl›-layan ve onunla selamlaflan ö¤renciler

Her fieye Selam

“‹nsanlar›n birbirlerine gülümsemeyiflini hiç anlamam.” diyor babaannem.Çevresinde yürüyen insanlara bak›yor, kavga eden insanlar› görüyor. ‹nsanlar te-lefon aç›yor ve ilk sözleri “Alo!” oluyor. Bir de birbirleriyle karfl›lafl›nca selams›z,sabahs›z konuflmaya bafll›yorlar. Babaannem bu yüzden çok k›z›yor. “‹nsanlar ni-çin birbirlerine gülümsemiyor, birbirleriyle nefleli sohbetler etmiyor?” diyor.

Babaannem, az konuflur ama konuflunca güzel fleylerden bahseder. Babaan-nemi seviyorum, o da beni çok seviyor. Saçlar›m› okfluyor, güzel masallar anlat›-yor. Geçmifl günlerden söz ederek “‹nsanlar selams›z ve duas›z kald›lar.” diyor.

“Selams›z kalmak ne demek, duas›z kalmak nas›l bir fley?” Anlam›yorum. A¤aç-lar›n yapraks›z, çocuklar›n annesiz kalmas› gibi bir fley mi? E¤er öyleyse selams›zkalmak çok kötü.

“Selams›z kalmak insanlar›n birbirlerini unutmas›d›r. Tan›d›¤›m›z insanlara na-s›ls›n›z demek, onlar› ziyaret ederek güzel sözler söylemek gerekir. Selam vermek,karfl›ndaki insana dua etmektir. Allah’›n yard›m etmesini dilemektir. Peygamberi-miz çocuklar› bile gördü¤ünde onlara selam verirdi.”

Nas›l yani? Selam veren insan ayn› zamanda dua m› ediyor? ‹nsan› gülümse-ten fley flu hafife ald›¤›m›z selam m›? Her gün öylesine kulland›¤›m›z selam gök-yüzünü de mavi mavi gülümsetiyor mu? Öyleyse arkadafllar›mla her karfl›laflt›-¤›mda onlara selam verece¤im. Kufllara, Günefl’e, Ay’a, gökyüzüne, a¤açlara se-lam verece¤im. Geceye, gündüze selam! Maviye, uçurtmaya, yeflile, kuyru¤u ke-silmifl minik kedime, mahallemizin bakkal› ‹brahim amcaya, mahallemizin deli di-ye tak›ld›¤› Hüseyin’e selam! Irmak nas›l durmadan ak›yorsa benden de durma-dan selam!

“Bir selamla insanlar gülümseyecekse herkese selam verece¤im.” diyorum.

Ninem, “Aferin torunuma!” diyerek saçlar›m› okfluyor.

“Odaya girerken, arkadafl›nla telefonda konuflurken, yolda yürürken tan›d›k-lar›na selam verirsen onlar› gülümsetirsin.” diyor.

(H. Salih Zengin, Çok Mavi Hikâyeler, s. 13-15.)

Düzenlenmifltir.


Yukar›daki metni okuyarak arkadafllar›n›zla selam›n insanlar aras›iliflkilerdeki önemi üzerinde konuflunuz.


19

1.6. “Kelime-i Tevhit” ve “Kelime-i fiehadet”i Ö¤reniyoruz

Tevhit; birlik, birleme anlam›na gelir.

Kelime-i tevhit, Allah’›n bir ve tek oldu¤u-

nu belirtmek için söylenen sözdür. Allah

inanc›n›n en k›sa ve özlü ifadesidir. Keli-

me-i tevhidi söyleyen kimse, Allah’›n tek

yarat›c› oldu¤unu; onun eflinin, benzerinin

ve orta¤›n›n bulunmad›¤›n› ifade etmifl olur

(Resim 1.7).

Arapça söylenifli; “Lâ ilâhe illallah,

Muhammed’ün Resûlüllah” (Resim 1.6)

olan kelime-i tevhidin anlam› flöyledir: “Al-

lah’tan baflka ilah yoktur. Muhammed

onun elçisidir.”

Resim 1.6: Kelime-i tevhidin Arapça harflerle yaz›l›fl›

“Lâ ilâhe illallah” ifadesini daha önce hiç duydunuz mu? Bu ifade ne anla-ma gelir?


20

Resim 1.7: Evrendeki tüm varl›klar,Allah'›n varl›¤›n› ve birli¤ini kavramam›ziçin birer kan›tt›r.

Bir kimsenin Müslüman olabilmesi için baz› flartlar› yerine getirmesi gerekir. Bun-lar›n bafl›nda kelime-i flehadeti söylemek gelir. Bu sözü inanarak ve bilinçli bir flekildesöyleyen kimse, Allah’›n varl›¤›n›, birli¤ini ve Hz. Muhammed’in peygamberli¤ini kabuletmifl demektir. Böylece kendisine din olarak ‹slam’› seçmifl olur.

Kelime-i flehadet, “Eflhedü en lâ ilahe illallah ve eflhedü enne Muhammedenabdühû ve resûlüh.” cümlesiyle ifade edilir. Kelime-i flehadetin anlam› flöyledir:

“Ben kesinlikle flahitlik ederim ki Allah’tan baflka ilah yoktur. Yine kesinlikle flahit-lik ederim ki Muhammed onun kulu ve elçisidir.”

LÂ ‹LAHE ‹LLALLAH‹kilik yok, birlik var,Yaln›z bunda dirlik var.Yaln›z bundad›r felah,Lâ ilahe illallah.

Bir aflk için gönüller,Çarpar iken beraber,‹kiye tapmak günah,Lâ ilahe illallah.

fiu alaca karanl›k,Sona erecek art›k,Sabah olacak sabah,Lâ ilahe illallah.

Her türlü nimet bunda,Beklenen cennet bunda,Yaln›z bir din bir Allah,Lâ ilahe illallah.

Orhan Seyfi ORHON(hzl.: Gündüz Gürgen, Dinî fiiirler Antolojisi, s. 144.)

Okuyal›m - De¤erlendirelim

Yukar›daki fliirde ikilikle dirlik aras›nda nas›l bir iliflki kurulmufltur? Ar-kadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.

Kelime-i tevhit ile vurgulanmak istenen en önemli husus nedir? Arkadafl-lar›n›zla de¤erlendiriniz.


21

2. Dini Ö¤renmenin Önemi

Yüce Allah taraf›ndan insanlar› iyilik ve güzelliklere yönlendirmek amac›yla gönde-rilen ilahî ö¤ütlere ve ilkelere din denir. Din, insanlar›n mutlu ve huzurlu bir flekilde ya-flamalar›n› amaçlar. ‹nsan›n Allah’a ve onun yaratt›klar›na karfl› görevlerinin neler ol-du¤unu belirtir.

‹lahî dinler insanlara peygamberler arac›l›¤›yla bildirilmifltir. Peygamberler, dinin il-kelerini insanlara anlatm›fllar ve bu ilkeleri kendi hayatlar›nda da uygulayarak örnek ol-mufllard›r.

‹nsan›n ö¤rendi¤i dinî bilgiler, ona kendisi ve çevresi hakk›nda bilgi verir, onun ha-yat›n› kolaylaflt›r›r. Dinî bilgiler sayesinde kifli, dünyada var oluflunun anlam›n› kavrar.

Din, bize Allah’› tan›t›r. ‹nsanlar›, evreni ve canl›lar› yaratan Allah’a nas›l ibadetedece¤imizi ö¤retir. ‹nsanlar› sevmemizi, komflu ve akrabalar›m›zla iyi iliflkiler kurma-m›z› ister. Dürüstlü¤ü, çal›flmay›, yard›mseverli¤i, hoflgörüyü ve herkesle iyi geçinme-yi ö¤ütler. Evrenin, Allah taraf›ndan yarat›ld›¤›n› (Resim 1.8), bize emanet edildi¤ini be-lirtir ve bizden, evreni korumam›z› ister.

Dinî bilgileri kimden ve nas›l ö¤renmeliyiz?


22

Resim 1.8: Dinî bilgiler sayesinde evrendeki tüm varl›klar›n Allah taraf›ndanyarat›ld›¤›n› çeflitli örneklerle kavram›fl oluruz.


23

Din; insanlardan, çal›flkan ve temiz olmalar›n› isterken zararl› davran›fllardan ka-ç›nmalar›n› emreder. ‹nsanlara, canl› ve cans›z bütün varl›klar› sevip korumalar›n›ö¤ütler. Dinin bu emir ve istekleri insanlar› mutlulu¤a ulaflt›racak kurallard›r.

Dini bilen insan, Peygamberimizin, “‹slam güzel ahlakt›r.”6 sözünü kendine ilkeedinir. Güzel ahlaka önem verir.

Dini ö¤renmek yanl›fl bilgilerden,kötü davran›fllardan uzak olmam›z›sa¤lar. Bilinçli davran›fllar sergileme-mize yard›mc› olur. Çünkü din, bizeahlakl› olmay› ö¤ütler. Öyleyse bizler,dinimizi do¤ru bir flekilde ö¤renmeyeçal›flmal›y›z. Bu konuda yaz›lm›fl ki-taplar› okumal›y›z. Din kültürü ve ah-lak bilgisi ö¤retmenlerinden ve resmîdin görevlilerinden yard›m almal›y›z.Böylece dinimizin inanç esaslar›n›,ahlaki ö¤ütlerini daha iyi kavram›floluruz. Çünkü ahlaki ö¤ütlere uymakinsanlar›n huzur ve mutlulu¤u için çokönemlidir.

6. Taberânî, el - Mucemûl - Evsat, C 3, s. 261.

.....................

Hepimizi yaratan›

Sorup bilmek vazifedir.

Vazifedir, fakat onu

Bize iflte din ö¤retir.

‹. Alaeddin GÖVSA

(hzl.: Mustafa Ruhi fiirin,

Çocuklar Güle Benzer, s. 21.)


Do¤rulu¤un, iyili¤in

Yolu onunla bulunur.

Bunu iyi bilin ki din,

Vicdanlar›n kanunudur.

• Yukar›daki fliire bir bafll›k belirleyiniz.

• fiiirin anlam› üzerinde arkadafllar›n›zla konuflunuz.

Resim 1.9: S›n›fta, bilgilerini paylaflmakiçin parmak kald›rarak söz isteyen ö¤renciler


24

3. “Din Güzel Ahlakt›r”

Ahlak, bir toplumun içinde yaflayan kiflilerin benimsedikleri ve uymak zorunda ol-

duklar› davran›fl biçimleri ve kurallard›r. Ahlak ayn› zamanda iyi ve kötü davran›fllar›n,

hak, görev ve sorumluluklar›n fark›nda olmakt›r. Din ise Allah taraf›ndan insanlar›n

mutlulu¤u için peygamberleri arac›l›¤›yla gönderilen kurallar bütünüdür.

Din ile ahlak aras›nda s›k› bir iliflki vard›r. Din; bizleri iyi, güzel ve yararl› davran›fl-

larda bulunmaya yöneltir. ‹nsanlar›n dürüst olmalar›n›; sevgi, sayg›, flefkat, kardefllik

duygular›na önem vermelerini ister. Öte yandan insanlara, yalanc›l›k, h›rs›zl›k, cimrilik,

ikiyüzlülük, g›ybet vb. kötü davran›fllardan sak›nmalar›n› ö¤ütler.

Bütün bunlar ahlak›n da ilkelerindendir. Bu nedenle din, güzel ahlak olarak nite-

lendirilmifltir.

3.1. Güzel Söz Söyleyelim

‹nsan sosyal bir varl›kt›r. Yaln›z bafl›na de¤il, toplumda di¤er insanlarla bir arada

yaflar. Bu nedenle insan›n uymas› gereken toplumsal baz› kurallar vard›r.

Bütün insanlar, güzel söz iflitmekten hofllan›rlar. Çünkü güzel söz karfl›m›zdaki in-

san› mutlu eder. Baflkalar›yla konuflurken kibar olmal›y›z. Çok samimi olmad›¤›m›z ki-

flilere “sen” yerine “siz” diye hitap etmeliyiz. Böyle davranmakla onlara de¤er verdi¤i-

“Tatl› dil y›lan› deli¤inden ç›kar›r.” atasözü ile ne anlat›lmaktad›r?

“Muhakkak ki Allah; adaleti, iyili¤i ve akrabaya yard›m etmeyi emreder.

Çirkin iflleri, fenal›k ve azg›nl›¤› da yasaklar. O, düflünüp tutas›n›z diye size

ö¤üt veriyor.”

(Nahl suresi, 90. ayet.)


Yukar›daki ayete göre;

• Allah bizden ne istemektedir?

• Kötü davran›fllar neler olabilir? Örnekler belirleyerek s›n›fça konuflunuz.

Güzel ahlak denince akl›n›za neler gelmektedir?


25

mizi göstermifl oluruz. Evde annemize, babam›za ve kardefllerimize karfl› kibar olmal›,

onlar› incitecek sözler söylememeliyiz. Çünkü Allah bizden kibar ve güzel sözlü olma-

m›z› istemektedir. Konuflurken sesimizi fazla yükseltmemeli, kötü sözler kullanmaktan

kaç›nmal›y›z. Konuflan kiflinin sözünü kesmemeli, onu dinlemeyi bilmeliyiz.

Dinimiz, güzel söz söylememizi ö¤ütler. Kutsal kitab›m›zda, “...‹nsanlara güzelsöz söyleyin...”7 buyrulmufltur. Peygamberimiz “Güzel söz sadakad›r.”8, Hz. Ali’de

“En güzel söz dosdo¤ru oland›r.”9 buyurmufltur. O, bu sözüyle bizim de güzel sözler

söyleyerek insanlar› sevindirmemizi istemifltir. Güzel sözler, insanlar› birbirine yak›n-

laflt›r›r. ‹nsanlar›n daha mutlu ve huzurlu olmalar›n› sa¤lar.

Güzel sözler, insanlar›n kalplerini yumuflat›r. ‹nsanlarla olan iliflkilerimizin daha gü-

zel olmas›n›, sevgi ve sayg›n›n artmas›n› sa¤lar (Resim 1.10). O hâlde konuflmalar›m›z-

da k›r›c› sözlerden uzak durmal›y›z, insanlar›n gönüllerini okflayan, sevgi dolu sözler

söylemeliyiz.

3.2. Güzel Davran›fllarda Bulunal›m

Güzel söz söylemek gibi do¤ru dav-

ran›flta bulunmak da iyi insanlar›n bir

özelli¤idir. Güzel davran›fllar, insanlar›n

ve di¤er tüm varl›klar›n yarar›na olan ve

Allah’›n hofluna giden davran›fllard›r.

Toplumsal hayatta birçok insanla

iliflki kurar›z. ‹liflkilerimizde insanlar› k›r-mamal› ve üzmemeliyiz. Onlara her za-man iyi davranmal›y›z. Peygamberimiz,

“Kendinize yap›lmas›n› istemedi¤inizfleyleri siz de baflkas›na yapmay›-n›z.”10 buyurmufltur. Nas›l ki bize kötü-

“‹yilik yap denize at, bal›k bilmezse Halik bilir.” atasözü ile ne anlat›lmak is-tenmifltir?

Bildi¤iniz ve duydu¤unuz güzel sözlere örnekler veriniz. Güzel sözlerininsanlar üzerindeki etkileri hakk›nda arkadafllar›n›zla konuflunuz.

7. Bakara suresi, 83. ayet.8. Ahmed b. Hanbel, Müsned, C 2, s. 312.9. Abdulaziz Hatip, ‹lmin Kap›s› Hz. Ali’den Alt›n Sözler, s. 113.

10. Buharî, ‹man, 7.

Resim 1.10: Konuflurken kimseyi k›r-mamaya, incitmemeye dikkat etmeliyiz.


26

lük yap›lmas›n› istemiyorsak biz de bafl-kalar›na kötülük yapmamal›y›z. K›zg›nl›k,

öfke vb. davran›fllar›m›z› kontrol edebil-meliyiz. Do¤ruluktan ayr›lmay›p gurur ve

kibir gibi davran›fllardan uzak durmal›y›z.

Hz. Ebu Bekir’in “Yalan söyleyen do¤ru-luktan ayr›lm›fl olur. Böbürlenmekten sa-k›n›n›z, topraktan yarat›lan ve tekrar top-ra¤a dönecek olan insan›n böbürlenmesi

neye?”11 sözü bize yol gösterir.

Dünyam›zda mükemmel bir düzen

vard›r. Bu düzeni korumak ve gelifltirmek,

insanlar›n birbirine ve di¤er canl›lara güzel

davran›fllarda bulunmas›yla mümkün ola-

bilir. Güzel davran›fllarda bulunarak ülke-

mize ve bütün insanlara karfl› görevimizi yerine getiririz. Böyle davranarak di¤er canl›-

lara karfl› sorumluluklar›m›z› da yerine getirmifl oluruz.

Güzel davran›fllarda bulunmak hepimizin görevidir. Bu görevi insanlardan karfl›l›k

beklemeden yapmal›y›z. Allah, yapt›¤›m›z her güzel davran›fl›n (Resim 1.11) karfl›l›¤›n›

bize verecektir. Davran›fllar› güzel olan insanlar hem toplum hem de Allah taraf›ndan

sevilirler. Güzel davran›fllarda bulunarak toplumsal yaflam› daha mutlu ve huzurlu bir

hâle getirebiliriz.

Siz de s›n›f›n›zda güzel davran›fl örnekleri belirleyerek arkadafllar›n›zlakonuflunuz.


Hz. Muhammed flöyle buyurmufltur:

“Bir kimse, kardeflinin ihtiyac›n› karfl›larsa Allah da onun ihtiyac›n› karfl›-lar. Bir kimse, kardeflinin s›k›nt›s›n› giderirse Allah da ...onun s›k›nt›s›n› gide-rir.” (Buharî, Mezalim, 9.)

• Hz. Muhammed'in yukar›daki hadisinde kastetmifl oldu¤u güzel davran›fl-lar hangileridir?

• Herhangi bir insan›n s›k›nt›s›n› gidermek sizce nas›l olur? Arkadafllar›n›z-la konuflunuz.

Resim 1.11: A¤aç dikerek çevremizingüzelleflmesine katk› sa¤layabiliriz.

11. Ziya DEM‹REL, Mutluluk Ö¤ütleri, s. 54.


27

GÜLER YÜZLÜ OLMALIYIZ

As›k suratl› olmak do¤ru de¤ildir. Üzülecek, k›z›lacak fleylerle günlük yaflant›-m›zda s›k s›k karfl›lafl›r›z. Ancak bunlar›n olumlu yanlar›n› görüp tebessüm etme-ye çal›fl›rsak inan›n daha mutlu oluruz.

Güler yüzlü olmak bulafl›c›d›r. Etrafa gülücükler saçan insanlar, çevreye mut-luluk da¤›tm›fl olmaktad›rlar. Gülümseme, her meslek sahibi için âdeta sihirli biranahtard›r.

Bir defas›nda trafikte giderken olmad›k bir hata yapm›flt›m. Tehlikeye soktu-¤um araç sahibi k›zg›nl›kla bana bakarak söylenmiflti. Kendisini güler yüzle veözür dileyerek cevaplay›nca sihirli bir söz söylemiflçesine yumuflad›¤›n› ve onunda tebessüm etti¤ini gördüm. Hâlbuki aynen karfl›l›k verseydim kötü sonuçlardo¤abilirdi. ‹flte bu nedenle karfl›laflt›¤›m›z insanlara karfl› hem sayg›l› hem degüler yüzlü davranmal›y›z. Bunu yapt›kça kendimizde de güzel de¤ifliklikler oldu-¤unu görürüz. Ço¤u insan da t›pk› bizim gibidir asl›nda. Onlar›n da aileleri, sev-dikleri insanlar, endifleleri, dertleri, hastal›klar›, be¤endikleri, be¤enmediklerifleyler ve korkular› vard›r.

fiakalaflma ve espri yönlerimizi gelifltirmemiz mutlulu¤umuzu art›racakt›r.Çünkü gülmek insana ço¤u zaman ilaç gibi gelir. Üstelik bedavad›r.

Gülmek, endiflelerimizi da¤›t›r. Stres, s›k›nt›, korku ve üzüntülerimizle baflaç›kmam›za yard›mc› olur. Ayr›ca t›bbi, psikolojik ve toplumsal aç›dan büyük yararsa¤lar. Gülünce solunum sistemimiz kuvvetlenir. Bedenimizin ald›¤› oksijen artar,gergin adalelerimiz gevfler.

Gülümseme her bak›mdan faydal› olup güven duygumuzu, dolay›s›yla bafla-r›m›z› art›r›r. Korkuyu yener, endifleyi uzaklaflt›r›r ve karamsarl›¤› giderir. Gerçekbir gülüfl karfl›m›zdaki kiflinin bizim hakk›m›zdaki olumsuz duygular›n› ortadankald›r›r. Güler yüzlü bir insana öfkeli davranmak da zordur. Bu yüzden sadecenormal ve nefleli hâllerde de¤il, can s›k›c› durumlarda bile güler yüzlü olmay› ba-flarabilmeliyiz. Böylelikle toplumda daha çok sevilece¤iz. Hem de nefleli ve mut-lu olaca¤›z.

Sefa SAYGILI

(Mutluluk Elimizde, s. 117-121.)

(Sadelefltirilerek al›nm›flt›r.)

Okuyal›m - ‹lkeler Ç›karal›m

Yukar›daki metni okuyarak arkadafllar›n›zla güzel davran›fl ilkeleri belirleyi-niz.


28

4. Sübhâneke Duas› ve Anlam›

Okunuflu

Sübhâneke Allahümme ve bihamdik.Ve tebâre kesmük. Ve teâla ceddük. (Vecelle senâük.)* Ve lâ ilâhe ¤ayrük.

Anlam›

Allah’›m! Sen eksik s›fatlardan uzak-s›n. Seni daima överim. Senin ad›n kut-ludur. fian›n yücedir (Senin övgün ulu-dur.). Ve senden baflka tanr› yoktur.

Sübhâneke duas›n› daha öncebiliyor muydunuz?

Sübhâneke duas›nda YüceAllah hakk›nda ne gibi ifadeleryer almaktad›r? Arkadafllar›n›z-la konuflunuz.

* Sadece cenaze namaz›nda okunur. Di¤er namazlarda okunmaz.


29

1. Besmelenin okunuflunu yaz›n›z.

2. Selamlaflman›n insan iliflkilerine ne gibi katk›lar› vard›r? Aç›klay›n›z.

3. Dini ö¤renmenin önemi nedir? Anlat›n›z.

4. Dilek ve dualar›m›zda ne gibi dinî ifadeler kullan›r›z? Söyleyiniz.

5. Din ile ahlak›n tan›m›n› yap›n›z.

6. Sübhâneke duas›n›n okunuflunu ve anlam›n› defterinize yaz›n›z.

7. Allah’›n bir ve tek oldu¤unu belirtmek için söylenen söz afla¤›dakilerden han-

gisidir?

A) Kelime-i tevhit B) Selamünaleyküm

C) Kelime-i flehadet D) Hamdolsun

8. Kelime-i flehadeti söyleyen bir kimse, afla¤›dakilerden hangisini yapm›flt›r?

A) Sadece Allah’›n birli¤ine inand›¤›n› söylemifltir.

B) Sadece Hz. Muhammed’in peygamberli¤ine inand›¤›n› söylemifltir.

C) Allah’a ve Hz. Muhammed’e inanc›n› aç›kça söylemifltir.

D) Tüm peygamberlere inanc›n› belirtmifltir.

9. Bir ifle bafllarken afla¤›dakilerden hangisi söylenir?

A) Allah’a çok flükür.

B) Allah korusun.

C) Allah yard›m etsin.

D) Bismillâhirrahmânirrahîm.

10. Afla¤›dakilerden hangisi sevap kazand›ran davran›fllardan biri de¤ildir?

A) Yard›m etmek

B) ‹sraf etmek

C) Dürüst davranmak

D) Selamlaflmak

DE⁄ERLEND‹RME ÇALIfiMALARI

30

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: ‹BADET‹BADET

2222 .... ÜN‹TE

TEM‹Z OLALIMTEM‹Z OLALIM

31

1. Temizlikle ilgili üç atasözü bularak defterinize yaz›n›z.

2. Beden temizli¤i konusunda nelere dikkat etmemiz gerekti¤ini defte-rinize yazarak s›n›fta okuyunuz.

3. Okulumuzu ve s›n›f›m›z› temiz tutmak için neler yapmam›z gerekti-¤ini arkadafllar›n›zla konuflunuz.

4. Temizli¤in hayat›m›zdaki önemini büyüklerinizle konuflunuz. Edindi-¤iniz bilgileri defterinize not ediniz.

5. Dürüst ve güvenilir olman›n, sözünde durman›n temizlikle iliflkisinikonu alan bir kompozisyon yaz›n›z.


1. Dinim Temiz Olmam› ‹stiyor

‹slam dini, temizli¤e büyük önem vermifltir. Çünkü temizli¤in insan›n ruh ve bedensa¤l›¤›nda önemli bir yeri vard›r. Ancak ruh ve beden sa¤l›¤› yerinde olan kifliler, Ya-radan’a karfl› görevlerini yerine getirebilirler.

Yüce kitab›m›z Kur’an’da, temizlikle ilgili bir ayette, “Elbiseni tertemiz tut.”1

buyrulmufltur. Peygamberimiz de “Temizlik imandand›r.”2 hadisi ile Müslümanlar›n

temizli¤e özen göstermeleri gerekti¤ini belirtmifltir.

‹slam dininde ibadetlerden önce temizlik yap›l›r. Çünkü Allah’›n huzuruna ç›kacakkiflinin temiz olmas› gerekir. Temizlik olmadan yap›lan baz› ibadetler geçerli de¤ildir.

Namaz k›lmadan önce abdest almak flartt›r. Bu durum, dinimizin temizli¤everdi¤i önem konusunda size neler düflündürmektedir?

‹slam dininde, ibadetlerin yap›labilmesi için temizli¤in flart koflulmas›n›nnedenlerini s›n›fça de¤erlendiriniz.

2. Ünite: Temiz Olal›m

32

1. Müddessir suresi, 4. ayet.2. Müslim, Taharet, 1.

Resim 2.1: Bedensel temizli¤imizi su ve sabun kullanarak yapar›z.

Dinimizde baz› ibadetlerin yerinegetirilebilmesi için temizlik ön flartkabul edilmifltir. Örne¤in namazk›lacak olan insan, öncelikle ab-dest al›r. Ellerini, ayaklar›n› ve yü-zünü y›kar (Resim 2.2). Kifli, an-cak gerekli haz›rl›klar›n› yapt›ktansonra namaz›n› k›labilir. Ayr›canamaz k›l›nacak yerin ve giysilerinde temiz olmas› gereklidir.

Dinimizin temizli¤e önem ver-di¤ini unutmamal›y›z. Bedenimizi,giysilerimizi, çevremizi temiz tut-mal›y›z (Resim 2.3). Temizli¤inhem sa¤l›k hem de dinimiz aç›-s›ndan ne kadar önemli oldu¤unubilmeliyiz.


33

Resim 2.3: Dinimiz, beden temizli¤i gibi çevremizin de temiz tutulmas›na önemverilmesini ö¤ütler.

Resim 2.2: Namaz ibadetini yerine getire-bilmek için abdest alan bir genç

1.1. Bedenimi ve Elbiselerimi Temiz Tutar›m

Temizlik; bedenimizi, elbiselerimizi, çevremizi her türlü kirlilikten ar›nd›rma iflidir. Te-

miz olmak hem dinimizin bir emri hem de kendimize ve çevremize duydu¤umuz sayg›-

n›n bir gere¤idir. Temiz insan kendisine ve çevresine de¤er veren insand›r. Temizlik, in-

san› rahatlat›r. Kifliye huzur ve mutluluk verir. Bu yüzden temizli¤e önem veririz. Sevgili

Peygamberimiz de bir hadisinde, “Temizlik iman›n yar›s›d›r.”3 buyurmufltur. Böylece

o, dinimizde temizli¤e verilen önemi vurgulam›flt›r.

Mutlu ve sa¤l›kl› olabilmek için ön-

celikle beden ve elbise temizli¤i çok

önemlidir. Her sabah elimizi, yüzümüzü

y›kamal› ve saçlar›m›z› taramal›y›z. Ye-

meklerden önce ve sonra ellerimizi y›-

kamal›, düzenli olarak difllerimizi f›rça-

lamal›y›z. Tuvaletten ç›kt›ktan sonra el-

lerimizi sabun ve suyla temizlemeliyiz.

T›rnaklar›m›z› düzenli olarak kesmeli

(Resim 2.4), t›rnaklarda biriken kirlerin

ve mikroplar›n hastal›klara yol açaca¤›-

n› bilmeliyiz. Sa¤l›kl› bir yaflam ve temiz

bir beden için s›k s›k banyo yapmal›y›z.

Kur’an-› Kerim’de, “…Allah da çok te-mizlenenleri sever.”4 ifadesi yer al-

maktad›r. Böylece Yüce Allah bizleri te-

miz olmaya yönlendirmektedir.

Temizlik konusunda dikkatli davranmazsak çeflitli hastal›klara yakalanabiliriz. Böyle-

ce kendimizin ve baflkalar›n›n sa¤l›¤›na zarar veririz.

Beden temizli¤i sizce niçin önemlidir?


34

3. Müslim, Taharet, 1. hadis.4. Tevbe suresi, 108. ayet.

• Beden temizli¤i, sa¤l›¤›m›z› nas›l etkiler?• Beden ve giysi temizli¤ine dikkat etmeyen insanlar baflkalar› taraf›ndan nas›l

alg›lan›rlar? Arkadafllar›n›zla tart›fl›n›z.

Tart›flal›m

Resim 2.4: Bedensel temizli¤ini koru-mak amac›yla t›rnaklar›n› kesen bir çocuk

Beden temizli¤imize verdi¤imiz önem kadar elbiselerimizin temizli¤ine de önem

vermeliyiz. Bu nedenle elbiselerimiz temiz ve ütülü olmal›d›r (Resim 2.5). Çünkü temiz-

lik bir bütündür. Elbiselerimiz temiz de¤ilse bedenimizin temiz olmas›n›n bir anlam›

kalmaz.

Okul giysilerimizi temiz kullanmal›y›z. Çoraplar›m›z› s›k s›k de¤ifltirmeli, ayakkab›-

lar›m›z› temiz ve boyal› tutmal›y›z. Gömlek, kazak, pantolon ve kaban gibi d›fl k›yafet-

lerimizin temizli¤ine özen göstermeliyiz. Elbiselerimiz eski olabilir. Önemli olan, onla-

r›n kirli olmamas›d›r.

Temizlik ve giyim konusundaki tutumumuz, çevremizle olan iliflkilerimizde de etki-

li olmaktad›r. Çünkü temiz giysiler giyen bir kifli, karfl›s›ndaki insanlar üzerinde olum-

lu bir izlenim b›rak›r.

‹slam dininde de elbise temizli¤ine,

bak›ml› ve düzenli olmaya önem verilmifl-

tir. Bununla ilgili çeflitli örnekler de vard›r.

Örne¤in Peygamberimizin yan›na saç› sa-

kal› da¤›n›k, elbiseleri kirli bir adam gelir.

Peygamberimiz gelen adam›n bu görün-

tüsünden rahats›z olur ve onu uyar›r. On-

dan, kendisine çekidüzen vermesini ister.

Daha sonra bu adam Peygamberimizin

yan›na elbiseleri temiz, saç› sakal› taran-

m›fl bir flekilde gelir. Peygamberimiz ada-

m›n bu hâlini görünce memnun olur ve

flöyle der: “Sizden birinizin böyle gelme-si k›yafeti kirli, saç› sakal› da¤›n›k gel-mesinden daha iyi de¤il mi?”5

Temiz olmay› ve temiz giyinmeyi

al›flkanl›k hâline getirmeliyiz. Bedenimizi

ve giysilerimizi temiz tuttu¤umuzda hem

sa¤l›¤›m›z› koruyaca¤›m›z› hem de bafl-

kalar›yla daha iyi iliflkiler kuraca¤›m›z›

bilmeliyiz.


355. Muvatta, fia’r, 2. hadis.

“Giysilerin temizli¤i insan›n kendisine duydu¤u sayg›n›n bir gere¤idir.” sö-zünü s›n›fça de¤erlendiriniz.

Resim 2.5: Giysileri temiz ve ütülü olanbir ö¤renci

1.2. Çevremi Temiz Tutar ve Korurum

Çevre, genel anlam›yla insanlar›n yaflamlar›n› sürdürdükleri yerlerdir. Yani evimiz,soka¤›m›z, köyümüz, mahallemiz, okulumuz, kentimiz k›saca yaflad›¤›m›z her yer bi-zim çevremizdir.

Bedenimiz ve giysilerimizi oldu¤u gibi çevremizi de temiz tutmal›y›z. Sa¤l›kl› vemutlu bir hayat sürmek için kulland›¤›m›z suyun, soludu¤umuz havan›n, evimizin, so-ka¤›m›z›n temiz olmas› gerekir (Resim 2.6).

Temizli¤e önce evimizden ve yak›n çevremizden bafllamal›y›z. Ev temizli¤inde bü-yüklerimize yard›mc› olmal›, kulland›¤›m›z eflyalar›n temizli¤ine özen göstermeliyiz.

Yaflad›¤›m›z soka¤› ve mahalleyi temiz tutmal›y›z. Yerlere tükürmemeli, tükürenle-ri güzel ve uygun bir dille uyarmal›y›z. Herkes kap›s›n›n önünü temizlerse çevremiz ter-temiz olur. Sokaklara çöp atmamal›, çöplerimizi pofletlere koyup çöp bidonlar›na at-mal›y›z. Çünkü dinimiz, insanlar›n yaflad›klar› çevreyi temiz tutmalar›n› ö¤ütlemifltir.Rahmân suresinde yer alan, “Gö¤ü Allah yükseltti ve mizan› (dengeyi) o koydu.Sak›n dengeyi bozmay›n.”6 mealindeki ayetlerde çevrenin korunmas› istenmifltir.

Peygamberimiz bu konuyla ilgili bir hadisinde flöyle buyurmufltur: “Evlerinizin önünü,çevresini güzel ve temiz tutunuz.”7

“Aslan, yatt›¤› yerden belli olur.” atasözünün anlam› nedir?


36

Resim 2.6: Çevre temizli¤ini yapan çocuklar

6. Rahmân suresi, 7-8. ayetler.7. Ahmet b. Hanbel, Müsned, C 1, s. 237.

‹çinde yaflad›¤›m›z di¤er bir çevre de okuldur. Günümüzün büyük bir bölümü okul-

da geçer. Bu nedenle okulumuzu kirletmemeli, buradaki araç ve gereçleri kendi eflya-

m›z gibi korumal›y›z. Yerlere çöp ve kâ¤›t atmamal›, atanlar› uyarmal›y›z. Yerde gördü-

¤ümüz bir çöpü hemen al›p çöp kutusuna atmal›y›z. Teneffüslerde s›n›f›m›z› havaland›r-

mal› ve kapal› alanlarda koflmamaya dikkat etmeliyiz. Bahçedeki a¤aç ve çiçeklere za-

rar vermemeliyiz. Okulumuzdaki a¤açland›rma ve yeflillendirme çal›flmalar›na severek

kat›lmal›y›z. Çünkü okulumuz bizim ikinci evimizdir.


37

• Siz, çevre temizli¤i ile ilgili neler yapabilirsiniz?

• Çevre temizli¤inin sa¤l›¤›m›za etkileri nelerdir? S›n›fça tart›fl›n›z.

Tart›flal›m

ÇEVREM‹Z

Nas›l temizse evimiz,

Öyle olmal› çevremiz.

Dikkat edelim hepimiz,

Hep temiz tutal›m temiz.

Aynam›zd›r çünkü bizim,

Birlikte bulal›m çözüm.

Düzen görmek ister gözüm,

Hep temiz tutal›m temiz.

Kâ¤›t, poflet uçuflmas›n,

Kuru yaprak kaç›flmas›n,

Türlü çöpler göçüflmesin,

Hep temiz tutal›m, temiz.

Lâtif KARAGÖZ(Diyanet Çocuk dergisi, Say› 299, s.15.)

• Yukar›daki fliirde nelere dikkat çekilmifltir?

• “Çevremiz aynam›zd›r.” sözü üzerinde arkadafllar›n›zla konuflunuz.


Temizli¤e önce kendimizden bafllar›z. Daha sonra yaflad›¤›m›z kenti, soka¤›m›z›,caddelerimizi temiz tutarak bu temizli¤e devam ederiz. Çevremizdeki parklar, bahçeler,piknik alanlar› hepimize ait yerlerdir (Resim 2.7). Park ve bahçelerdeki a¤açlar›n dallar›-n› k›rmamal›, çiçekleri koparmamal›, çevreyi kirletmemeliyiz. Buralar›n temizli¤ine önemvermeliyiz. Herkesin kulland›¤› bu yerleri nas›l bulmak istiyorsak öyle b›rakmal›y›z.

1.3. Temizlik Sa¤l›¤›m ‹çin Önemlidir

Hastal›klar›n birço¤u, temiz olmayan ortamlarda oluflmaktad›r. Çünkü mikroplar, te-miz olmayan ortamlarda kolayca ço¤alarak hastalanmam›za neden olur. Kolera, tifo gi-bi baz› bulafl›c› hastal›klar, temiz olmayan ortamlarda daha kolay yay›l›r. Peygamberimiz,“... hastal›k gelmeden önce sa¤l›¤›n k›ymetini biliniz...”8 buyurur.

Sa¤l›kl› olman›n ilk flart› bedenimizi temiz tutmakt›r. Bu nedenle baz› hastal›klarayakalanmamak için bedensel temizli¤imize önem vermeliyiz. Bedenimizin d›fl etkilereaç›k olan bölümlerinin daha çabuk mikrop kapt›¤›n› bilmeliyiz. Giysilerini, bedenini,çevresini temiz tutmayan, difllerini düzenli olarak f›rçalamayan kiflilerin daha çok has-taland›klar›n› unutmamal›y›z.

Temiz olmayan besinlerin sa¤l›k için ne kadar tehlikeli oldu¤u, birçok hastal›¤›n da in-sanlara bu yolla bulaflt›¤› bilinmektedir. Sa¤l›¤›m›z› korumak için yiyecek ve içeceklerimi-zin temizli¤ine dikkat etmemiz gerekir.

Sa¤l›¤›m›z› koruman›n yollar›ndan biri de çevre temizli¤idir. Çünkü temiz bir çev-rede yaflayan insanlar, sa¤l›kl› ve mutlu olurlar.

Sa¤l›kla temizlik aras›nda nas›l iliflki kurulabilir?


388. ‹brahim Canan, Hadis Ansiklopedisi (Kütübi Sitte), C 1, s. 330.

Kirli elbiselerle dolaflman›n sa¤l›¤›n›z› ve insanlarla iliflkilerinizi nas›l etki-leyece¤ini arkadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.

Resim 2.7: ‹nsanlar›n ortak kullan›m›na aç›k, temiz ve güzel bir park

‹nsan, kirli ortamlarda sa¤l›ks›z ve mutsuz olur. Sa¤l›kl› yaflayabilmek ve mutlu ola-bilmek için öncelikle temiz olmaya ihtiyac›m›z vard›r. Bu yüzden soludu¤umuz havan›n,içti¤imiz suyun, gezdi¤imiz ya da oyun oynad›¤›m›z yerlerin temiz olmas› gerekir. Öyley-se bizler, bedenimizi ve çevremizi temiz tutmal›, bunun sa¤l›¤›m›z için gerekli oldu¤unubilmeli, sa¤l›kl› bir çevre oluflturabilmek için sorumluluklar›m›z› yerine getirmeliyiz.

SA⁄LIK VE TEM‹ZL‹K

Temiz giyin, tertipli gez,

Sana sayg› duysun herkes,

Kirlili¤i kimse sevmez.

Nimet var m›

Sa¤l›k kadar?

Gitme mikrop saçan yere,

Hiç tükürme caddelere,

Ac› verir yara bere.

Nimet var m›

Sa¤l›k kadar?

Gurur, kibir, yalan dolan,

Kalp kiridir buna inan,

Temiz kal›r uzak duran.

Nimet var m›

Sa¤l›k kadar?

Temiz vücut, temiz çevre,

Sak›n izin verme kire,

Sa¤l›k zengin ve fakire.

Nimet var m›

Sa¤l›k kadar?Ahmet EFE

(Sevgi Çiçe¤i, s.40.)

fiiire göre;• Temizlik için ne yapmak gerekir? • Sa¤l›kla temizlik aras›nda nas›l bir iliflki kurulmufltur? S›n›fça konuflunuz.



39

2. Sözünde Durmak, Dürüst ve Güvenilir Olmak

Dinimize göre temizlik yaln›zca bedenimizi, elbiselerimizi ve çevremizi temiz tut-

makla s›n›rl› de¤ildir. ‹slam dini; sözünde durmay›, dürüst ve güvenilir olmay› da temiz-

lik olarak görür. Buna manevi temizlik veya kalp temizli¤i denir. Bir insan›n kalp temiz-

li¤i onun söz ve davran›fllar›na da yans›r.

‹slam dininde iç temizli¤e yani manevi temizli¤e büyük önem verilir. Bu hususta

Kur’an’da, “Kötü fleyleri terk et.”9 buyrulur. Yalan söylemek, hile yapmak, haks›zl›k

etmek, h›rs›zl›k yapmak vb. kötü davran›fllard›r. Ayr›ca insanlar› kand›rmak, insanlar

hakk›nda kötü düflünmek, dedikodu yapmak da kötü davran›fllardand›r. Kur’an’›n bu

emri ile insanlar›n kötü duygu ve düflüncelerden uzak durmalar› gerekti¤i vurgulan-

maktad›r.

Peygamberimiz, dürüst davran›fl›n, insanlar aras›nda güvenilir olman›n iyi insanla-

r›n özelliklerinden oldu¤unu söylemifltir. Dinimiz, verilen sözlerin mutlaka tutulmas›

gerekti¤ini belirtmifltir, yalan ve hileden uzak durulmas›n› istemifltir. Kur’an-› Kerim’de,

“...(O müminler) ki emanetlerine ve ahitlerine riayet ederler.”10 buyrularak dürüst

olman›n, sözünde durman›n önemine dikkat çekilmifltir.

‹slam dini, iç temizli¤in en önemli flart› olan do¤rulu¤a büyük önem vermifltir. Pey-

gamberimize bir gün bir adam gelerek “Ey Allah’›n Peygamberi! Öldükten sonra beni

cennete götürecek bir fley söyle de onu yapay›m.” diyen kifliye Peygamberimiz, “Allah’a

inand›m de sonra da dosdo¤ru ol.”11 cevab›n› vermifltir.

Yüce Allah’›n sevgisini kazanmak için hem maddi hem de manevi temizli¤e önemvermeliyiz. Temizli¤e önem veren kifliler hem toplum hem de Allah taraf›ndan çok se-

“Özü sözü bir olmak” deyiminin anlam› nedir?

Dürüstlük ve güvenin olmad›¤› toplumlarda ne tür sorunlar ortaya ç›kar? S›n›f-

ça tart›fl›n›z.

Siz de arkadafllar›n›zla kalp temizli¤i yani manevi temizli¤i gösteren davran›fl-lar›n neler oldu¤unu listeleyiniz.


40

9. Müddessir suresi, 5. ayet.10. Mü’minûn suresi, 8. ayet.11. Müslim, ‹man, 63.

Tart›flal›m

vilirler. Yüce Allah, kutsal kitab›m›z Kur’an-› Kerim’de, temizlenenleri sevdi¤ini belirt-mektedir. Kur’an’›n, “…Allah tövbe edenleri de sever, temizlenenleri de sever.”12

ayeti buna iflaret etmektedir. Bu nedenle insan; her zaman her yerde temizli¤e önemvermelidir. Temizli¤e dikkat eden insanlar sa¤l›kl›, mutlu ve huzurlu olurlar. Peygam-berimiz de “Allah temizdir, temizli¤i ve temiz olanlar› sever.”13 buyurmufltur.

Manevi temizli¤e özen göstermeliyiz. Kalbimizde daima temiz duygular besleme-li, dürüst ve güvenilir olmaya önem vermeliyiz (Resim 2.8). Dinimizin ö¤ütlerini yerinegetirmeye çal›flmal›y›z. Söz verdi¤imiz zaman sözümüzü tutmal›, söz ve düflünceleri-mizin davran›fllar›m›zla uyumlu olmas›na dikkat etmeliyiz. Güzel söz söylemeli ve gü-zel davran›flta bulunmal›, herkesin bu flekilde davrand›¤› toplumlarda bar›fl ve huzu-run artaca¤›n› bilmeliyiz.

Resim 2.8: Her zaman dürüstlü¤e önem vermek gerekir.

Peygamberimizin, “Allah temizdir, temizli¤i ve temiz olanlar› sever.” hadi-sinden hareketle dinimizin temizli¤e verdi¤i önem üzerinde arkadafllar›n›zla ko-nuflunuz.


41

12. Bakara suresi, 222. ayet.13. Tirmizi, Sünen, Edep, 41.

Konuflal›m

3. Fâtiha Suresi ve Anlam›

OkunufluEûzü billâhi mineflfleytânirracim.Bismillâhirrahmânirrahîm.Elhamdü lillâhi Rabb’il âlemîn. Errahmânirra-

hîm. Mâliki yevmiddîn. ‹yyâke na’büdü ve iyyâkenestaîn. ‹hdinas s›râtal müstakîm. S›râtallezîneen’amte aleyhim. Gayril ma¤dûbi aleyhim ve led-dâllîn. (Âmin)

Anlam›Kovulmufl fleytandan Allah’a s›¤›n›r›m.Esirgeyen ve ba¤›fllayan Allah’›n ad›yla.Hamt (övme ve övülme) âlemlerin Rabb’i Al-

lah’a mahsustur.O, rahmand›r ve rahîmdir.Ceza gününün malikidir.(Rabb’imiz!) Ancak sana kulluk ederiz ve yal-

n›z senden medet umar›z.Bize do¤ru yolu göster. Kendilerine lütuf ve

ikramda bulundu¤un kimselerin yolunu; gazabau¤ram›fllar›n ve sapm›fllar›n yolunu de¤il.

“Âlemlerin Rabb’i” ne demektir? Arka-dafllar›n›zla konuflunuz.

Fâtiha suresinden hangi ilkeler ç›kar›labi-lir? Arkadafllar›n›zla birlikte belirleyiniz.


42

1. Dinimiz beden temizli¤i konusunda nelere dikkat etmemizi istemektedir?

Aç›klay›n›z.

2. Temizlikle sa¤l›k aras›nda nas›l bir iliflki vard›r? Anlat›n›z.

3. Çevreyi nas›l temiz tutar›z? Anlat›n›z.

4. Dürüst ve güvenilir olmak, niçin temizlik olarak de¤erlendirilmifltir? Aç›klay›n›z.

5. Fâtiha suresinde hangi temel konular yer almaktad›r? Yaz›n›z.

6. “Temizlik iman›n yar›s›d›r.” sözünü afla¤›daki kiflilerden hangisi söylemifltir?

A) Hz. Muhammed B) Mehmet Âkif Ersoy

C) Mevlânâ D) Yunus Emre

7. Afla¤›dakilerden hangisi beden temizli¤i ile ilgili de¤ildir?

A) T›rnaklar› kesmek B) Elleri y›kamak

C) Dürüst olmak D) Diflleri f›rçalamak

8. Afla¤›daki flemay›, örneklere uygun olarak doldurunuz.

TEM‹ZL‹K

Maddi Temizlik Manevi Temizlik

T›rnak kesmek Yalan söylememek


43


44

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.)HZ. MUHAMMED (S.A.V.)

3333 .... ÜN‹TE

HZ. MUHAMMED’‹HZ. MUHAMMED’‹

TANIYALIMTANIYALIM

45

1. Hz. Muhammed’in nerede ve ne zaman do¤du¤unu ö¤reniniz.

2. Mevlit Kandili’nin niçin kutland›¤› konusunda büyüklerinizden bilgi

edininiz.

3. Hz. Muhammed’in aile büyüklerinin kimler oldu¤unu araflt›r›n›z.

4. Erdemli davran›fl›n ne anlama geldi¤i hakk›nda bir araflt›rma yap›n›z.

5. “Muhammedül Emin” sözünün ne anlama geldi¤ini araflt›rarak edin-

di¤iniz bilgileri defterinize not ediniz.


1. Hz. Muhammed’in Do¤du¤u Çevreyi Tan›yal›m

Hz. Muhammed, Arabistan’›n Mekke kentinde 571 y›l›nda do¤du. O dönemdeMekke, önemli bir yerleflim yeri ve ticaret merkeziydi. Araplar›n kutsal sayd›klar› Kâbe(Resim 3.1) bu topraklardayd›. Kâbe’nin varl›¤› kentin önemini daha da art›rmaktayd›.

Hz. Muhammed’in do¤umundan önce Araplar›n ço¤u putlara tapard›. Kendi yap-t›klar› bu putlar› Tanr›’ya ulaflmada arac› kabul ederlerdi. Dilek ve isteklerini de bu put-lara iletirlerdi.

Putperestli¤in yan› s›ra bölgede Hristiyan ve Musevi dinine ba¤l› insanlar da bu-lunmaktayd›. Bunlar›n d›fl›nda Allah’›n bir oldu¤una inanan, putlara tapmayan ve Hz.‹brahim’in getirmifl oldu¤u dinî gelene¤i benimseyen insanlar da vard›. Bunlara “Ha-nif” denirdi.

Hz. Muhammed’in do¤du¤u dönemde Araplar kabileler hâlinde yaflarlard›. Ancakkabileler aras›nda sürekli savafllar olurdu. Kabileden bir kiflinin iflledi¤i suçtan, tüm ka-bile sorumlu kabul edilirdi. Her kabilenin bir lideri vard›. Kabile lideri, genellikle kabile-nin yafll›, bilgili, ak›ll› ve deneyimli kiflilerinden biri olurdu.

Mekke kenti, günümüzde hangi ülkenin s›n›rlar› içinde yer al›r? Bilgilerini-zi arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

Kâbe, Mekke’yi neden önemli bir merkez hâline getirmifltir? Tart›fl›n›z.

Tart›flal›mTart›flal›m

3. Ünite: Hz. Muhammed’i Tan›yal›m

46

Resim 3.1: Kâbe’nin ilk y›llar›n› gösteren temsilî bir resim (MedineEtnografya Müzesi - Suudi Arabistan)

Arap halk›n›n bir bölümü göçebe, di¤er bölümü ise yerleflik bir hayat sürer, köyve kentlerde yaflarlard›. Göçebelere “bedevi” denirdi. Bunlar geçimlerini genellikletar›m ve hayvanc›l›kla sa¤larlard›. Yerleflik yaflam biçimini benimseyenler ise dahaçok ticaretle u¤rafl›rlard›. Mekke da¤l›k bir bölgede bulundu¤undan tar›ma elverifllitopraklara sahip de¤ildi. Bu nedenle ticaret geliflmiflti. Peygamberimizin ailesi de ti-caretle u¤rafl›yordu.

Arap toplumunda hürler ve köleler olmak üzere bafll›ca iki grup vard›. Hürler bü-tün haklara sahip iken kölelerin hiçbir hakk› yoktu. Halk›n bir k›sm› iyilik ve yard›mse-verlik duygular›ndan uzakt›. Haks›zl›klar artm›fl; içki, kumar, tefecilik gibi kötülüklerço¤alm›flt›. Güçlü olanlar zay›f olanlar› ezer, güçsüzler ço¤u zaman haks›z ç›kar›l›rd›.Kad›nlar hiçbir hakka sahip de¤ildi. K›z çocuklar› istenmez ve küçümsenirdi. Kan da-valar› ise çok yayg›nd›. ‹flte Hz. Muhammed, böyle bir ortamda dünyaya geldi.

2. Hz. Muhammed’in Aile Büyüklerini Tan›yal›m

Hz. Muhammed’in babas›n›n ad› Abdullah, annesinin ise Âmine’dir. Her ikisi deMekke’nin ileri gelen kabilelerinden biri olan Kureyfl kabilesindendir. Dedesi Abdülmut-talip, Kureyfl kabilesinin baflkan›d›r. Babas›, Kureyfl kabilesinin Haflimo¤ullar› koluna,annesi ise Zühreo¤ullar› koluna mensuptur.

Toplumumuzda, yeni do¤an bebeklere, Abdullah ve Hamza isimlerininverilmesinin sebebi sizce nedir?


47

Resim 3.2: Hz. Muhammed’in do¤du¤u evin yerinde, günümüzde birkütüphane bulunmaktad›r.

Peygamberimiz, Mekke’nin en soylu ve köklü ailelerinden birine mensuptu. Onun

soyu, dedeleri yoluyla Hz.‹brahim’e kadar uzanmaktayd›. Hz. Muhammed’in aile bü-

yükleri; dürüstlükleri ve yapt›klar› iyi çal›flmalarla Mekke toplumunda sayg›n bir yer

edinmifllerdi. Babas› Abdullah, ticaretle u¤raflt›¤› için zaman zaman Mekke d›fl›na ç›-

kard›. Bu yolculuklardan birinde hastalan›p o¤lu Muhammed’in do¤umundan k›sa bir

süre önce, yirmi befl yafl›nda iken vefat etti.

Hz. Muhammed’in yetiflmesinde annesi Âmine’nin, sütannesi Halime’nin, dedesi

Abdülmuttalip’in büyük eme¤i olmufltu. Abdülmuttalip, Hz. Muhammed’in do¤du¤u

dönemde Mekke’nin baflkan›yd›. A¤›rbafll›l›¤›, ileri görüfllülü¤ü, cesareti ve cömertli¤i

ile tan›n›rd›. Mekkeliler onun sözünü dinler, ona sayg› gösterirlerdi.


48

MUHAMMED DÜNYAYA GELD‹

Muhammed dünyaya geldi,

Melekler tebli¤e indi,

Cihan murad›na erdi,

Can Muhammed, nurdan Ahmet.

Abdülmuttalip dedesi,

Hem Abdullah’t›r babas›,

Âmine Hatun annesi,


K›rk yafl›na girdi Ahmet,

Peygamber oldu Muhammed,

Umar›z senden flefaat,


Alâttin SA⁄LAM

(‹lahiler, Kasideler ve Naat› fierifler, s.74.)

fiiirde Hz. Muhammed’in ailesinden kimlerin isimleri geçmektedir? Arkadafl-lar›n›zla konuflunuz.


Hz. Muhammed do¤du¤unda Abdülmuttalip çok sevindi. Torununun do¤umunukutlamak için ziyafetler verdi. Mekke’nin havas›, yeni do¤an çocuklar için elverifllide¤ildi. Bu nedenle de bebekler do¤umdan k›sa bir süre sonra Mekke d›fl›ndakiköylerde yaflayan sütannelere verilirdi. Hz. Muhammed de Halime ad›nda bir kad›naverildi. Halime, Hz. Muhammed’i yaklafl›k dört yafl›na kadar bak›p büyüttü. Onu kendiçocuklar› kadar sevdi. En güzel flekilde yetifltirdi.

Hz. Muhammed’in annesi Âmine, Mekke’nin sayg›n kad›nlar›ndan biriydi. O, eflininölümü nedeniyle o¤lu Muhammed’i tek bafl›na büyütmek zorunda kald›. Biricik o¤lunababas›zl›¤› hissettirmedi. Onu sevgi ve flefkatle yetifltirmek için büyük çaba harcad›.

Peygamberimizin dokuz tane amcas› vard›. Ancak kendisine en çok yard›m edenamcalar› Hz. Hamza, Ebû Talip ve Zübeyir’di. Bir di¤er amcas› Ebû Lehep ise Hz. Mu-hammed’in ‹slam’a davetine hep karfl› ç›kard›. O, Peygamberimize hiçbir zaman inan-mazd›. Peygamberimizin yetiflmesinde en etkili olan kiflilerin bafl›nda amcas› Ebû Ta-lip gelirdi. Ebû Talip, Peygamberimizi sekiz yafl›ndan sonra yan›na alarak yaflad›¤› sü-rece onu korudu ve ona yard›mc› oldu.

Ebû Talip, ticaretle u¤rafl›rd›. Dürüst, güvenilir bir kimseydi. Mekkeliler taraf›ndansevilir ve say›l›rd›. Ebû Talip, Mekkelilerin ço¤unlu¤unun içinde bulundu¤u kötülükler-den uzak dururdu. Putlara tapmaz, kimseye haks›zl›k etmezdi.

Ebû Talip’in Sevgili Peygamberimize ne gibi destekleri olmufltur? Arkadafl-lar›n›zla de¤erlendiriniz.


49

Hz. MUHAMMED’‹N K‹ML‹K B‹LG‹LER‹

A‹LE B‹LG‹LER‹

Ad›

Do¤um Yeri

Do¤um Tarihi

:

:

:

Anne Ad› :

Baba Ad› :

Dede Ad› :

Amca Ad› :

Konuflal›m - Doldural›m

Hz. Muhammed’in kimlik bilgilerini arkadafllar›n›zla belirleyiniz. Tespitlerinizitabloya yaz›n›z.

3. Hz. Muhammed’in Do¤umu, Çocukluk ve Gençlik Y›llar›

Hz. Muhammed, insan olarak bizden farkl› de¤ildi. Onun da bir ailesi, akrabalar›,arkadafllar› vard›. O da her çocuk gibi güler, oynar, e¤lenir ve üzülürdü. Bizim gibi yer,içer, gezer, dolafl›rd›. Onun bu özellikleriyle ilgili olarak Kur’an’da, “De ki: Ben, yal-n›zca sizin gibi bir beflerim...”1 buyrulur.


501. Kehf suresi, 110. ayet.

SEVG‹L‹ PEYGAMBER‹MEn çok seni sevmiflim,

Sevgili Peygamberim.

Yoluna can vermiflim,


Günefl içinde sakl›,

Bütün sözlerin hakl›,

Ey bembeyaz bayrakl›,


Ad›n› çok severim,

Her fleyimi veririm,

‹çimden geçiririm,


Sensin huzurun yeri,

Y›ld›z y›ld›z gökleri,

En güzel çiçekleri,


Yoluna güller serdim,

Sevgimi sana verdim,

Ad›n› ezberledim,


M. Ruhi fi‹R‹N(Çocuklar Güle Benzer, s. 91.)

Yukar›daki fliirde Hz. Muhammed’le ilgili nelerden söz ediliyor?

Hz. Muhammed, 20 Nisan 571 tarihinde, hicretten yaklafl›k k›rk y›l önce Arabis-

tan’›n Mekke flehrinde dünyaya geldi. Hz. Muhammed’in do¤umundan iki ay önce ba-

bas› Abdullah vefat etti. Onu yaklafl›k dört yafl›na kadar sütannesi Halime, alt› yafl›na

kadar da öz annesi Âmine büyüttü.

Dedesi Abdulmuttalip, Hz. Muhammed’in do¤umunda kurbanlar kestirdi. Mek-

ke’nin ileri gelenlerine ziyafetler verdi. Mekkeliler ona, “fierefine bu ziyafeti verdi¤in

çocu¤un ad› nedir?” diye sordular. Abdülmuttalip de çocu¤un ad›n›n Muhammed ol-

du¤unu söyledi. Hz. Muhammed’in baflka isimleri de vard›r. Bunlar›n s›k kullan›lanlar›

Ahmet, Mahmut ve Mustafa’d›r.


51

Resim 3.3: Kandil gecelerinde camilerimiz ›fl›kland›r›l›r, mahyalarla süslenir (SultanAhmet Camii - ‹stanbul).


52

HZ. MUHAMMED’‹N HAYATI

Mekke’de bundan bin dört yüz on üç sene önce,Kâinat bayram yapt›, o dünyaya gelince.

Babac›¤› Abdullah, annesi Âmine’ydi,Kutsal çocuk MUHAMMED ondan dünyaya geldi.

Görenler hayran olup bayg›n düflüyorlard›,Onun güzelli¤ine bak›p flafl›yorlard›.

Babas›, o do¤madan ayr›lm›flt› dünyadan,Befl y›l sonra annesi öldü, ona doymadan.

Alt› yafl›nda iken NÛR ÇOCUK yaln›z kald›,Onun öksüz kalbine ALLAH sevgisi doldu.

Dedesi de ölünce kald› büsbütün garip,Yan›na ald› onu amcas› Ebû Talip.

Asl›nda o elbette kimsesiz say›lmazd›,Hiç kimse Yüce Allah kadar sahip olmazd›.

Gökhan EVL‹YAO⁄LU(Çocuk ve Dua, s. 17.)

Yukar›daki fliire göre Hz. Muhammed nas›l bir çocukluk hayat› geçir-mifltir? Arkadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.


Resim 3.4: Gül, Hz. Muhammed'e duyulan sevginin sembolü olarak kabul edilir.

Mekke’nin havas› çok s›cak ve a¤›rd›. Küçük çocuklara uygun de¤ildi. Bu neden-le yeni do¤an çocuklar flehir d›fl›nda, yüksek bölgelerde yaflayan sütannelere verilirdi.Peygamberimiz de bu gelene¤e uygun olarak Halime ad›nda bir sütanneye verildi. Ha-lime yoksul bir kad›nd›. Buna ra¤men Hz. Muhammed’i yetifltirmek için hiçbirfedakârl›ktan kaç›nmad›. Onu kendi çocuklar›ndan ay›rmad›. Halime, Peygamberimi-zin bak›m›n› dört yafl›na kadar üstlendi ve onu sevgiyle büyüttü.

Hz. Muhammed, belli bir süre sütannesinin yan›nda kald›. Daha sonra sütannesi,onu Mekke’ye götürüp annesine teslim etti. Hz. Muhammed bundan sonra annesininyan›nda yaflamaya bafllad›. Peygamberimiz alt› yafl›ndayken annesi onu Medine’yegötürdü. Burada bir süre kald›lar. Sonra Mekke’ye dönmek için yola ç›kt›lar. Ebva de-nilen yere geldiklerinde annesi hastaland› ve öldü. Hz. Muhammed art›k hem yetimhem de öksüz kalm›flt›. Yan›nda bulunan hizmetçisi onu Mekke’ye getirip dedesineteslim etti. Annesiz ve babas›z kalan Peygamberimiz, dedesinin yan›nda yaflam›n› sür-dürmeye bafllad›. Dedesi, Peygamberimizi çok sever, onu yan›ndan hiç ay›rmazd›. Hergitti¤i yere onu da götürürdü. Peygamberimiz sekiz yafl›na geldi¤inde dedesi Abdül-muttalip de vefat etti.

Hz. Muhammed dedesinin ölümünden sonra amcas› Ebû Talip’in yan›nda kalma-ya bafllad›. Ebû Talip ye¤enini hiç yan›ndan ay›rmad›, gitti¤i her yere onu da berabe-rinde götürdü. O da amcas›na yard›mc› oldu, zaman zaman amcas›n›n koyunlar›n› ot-latarak çobanl›k yapt›.


53

Resim 3.5: Mescid-i Nebi / Medine

Hz. Muhammed, dedesi vefat edince gençlik y›llar›n›n büyük bir bölümünü amca-

s› Ebû Talip’in yan›nda geçirdi. Ebû Talip, ticaretle u¤rafl›rd›. S›k s›k Mekke d›fl›na ti-

caret yolculuklar›na ç›kard› (Resim 3.6). Hz. Muhammed de on iki yafl›na geldi¤inde

amcas›yla birlikte ticaret yapmaya bafllad›. Ebû Talip, ye¤enini yan›ndan ay›rmaz ve

her gitti¤i yere onu da götürürdü. Böylece Peygamberimiz hem Arabistan d›fl›ndaki

bölgeleri tan›d› hem de ticaret yapmay› ö¤renmifl oldu.

Hz. Muhammed gençlik döneminde, Mekkeli kabileler aras›nda yap›lan Ficar Sa-

vafllar›na da kat›lm›flt›r. Fakat o, sadece amcalar›n›n yan›nda yer alm›fl, kimseyi yara-

lamam›fl, kimsenin can›na k›ymam›flt›r.

Hz. Muhammed, gençlik döneminde birçok sosyal faaliyete de kat›lm›flt›r. Bu fa-aliyetlerden biri de H›lfu’l Fudul’a yani Erdemliler Toplulu¤u’na kat›lmas› olmufltur. Butoplulu¤un amac›; Mekke’de insanlar›n haks›zl›¤a u¤ramamas› için çaba göstermek,haks›zl›¤a u¤rayanlar varsa onlar›n haklar›n› almakt›r. Peygamberimiz, Erdemliler Top-lulu¤u’nda çok önemli çal›flmalarda bulunmufltur. Peygamberli¤i döneminde de buçal›flmas›ndan zaman zaman bahsetmifltir.

Hz. Muhammed’in genç yaflta “Erdemliler Toplulu¤u”nda görev almas›n›nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Düflüncelerinizi arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


54

Resim 3.6: Çölde yol alan bir ticaret kervan›

Hz. Muhammed'in gösterdi¤i dürüstlük ve güvenilirlik, Hz. Hatice’nin dikkatini çek-ti. Ticaretle u¤raflan ve Mekke’de sayg›n bir yeri olan Hz. Hatice, Peygamberimize iflortakl›¤› teklif etti. Hz. Muhammed bu teklifi kabul etti ve Hatice’nin kervanlar›n› yönet-meye bafllad›. K›sa süre içinde Hatice’nin kazanc› artt›. Peygamberimizin ahlak›na, dü-rüstlü¤üne, çal›flkanl›¤›na hayran kalan Hatice, ona evlenme teklifinde bulundu. Pey-gamberimiz bu teklifi kabul etti ve evlendiler.

Evlendiklerinde Hatice 40, Peygamberimiz ise 25 yafl›nda idi. 25 y›l süren bu mut-lu evlilikten dördü k›z, ikisi erkek alt› çocuklar› oldu. Erkek çocuklar›n›n adlar› Kas›mve Abdullah; k›z çocuklar›n›nki ise Zeynep, Rukiye, Ümmü Gülsüm ve Fat›ma’d›r. Er-kek çocuklar› küçük yafllarda vefat etti. Fat›ma d›fl›ndaki k›z çocuklar› da Peygambe-rimizden önce vefat ettiler. Fat›ma ise babas›n›n ölümünden yaklafl›k alt› ay sonra ve-fat etti.

Hz. Muhammed çocuklu¤unda ve gençli¤inde do¤ruluktan, dürüstlükten hiç ayr›l-m›yordu. Bu özelliklerinden dolay› Mekkeliler onu Muhammedül Emin (Güvenilir Mu-hammed) olarak nitelendirmifllerdi.

Kâbe, Hz. Muhammed 35 yafllar›nda iken ya¤mur ve sel sular› yüzünden y›k›lacakduruma gelmiflti. Mekkeliler, Kâbe’nin (Resim 3.7) y›k›lan duvarlar›n›n yeniden yap›lma-s›n› kararlaflt›rd›lar. Kâbe’nin onar›m› bittikten sonra, Hacerül Esvet tafl›n›n yerine konul-mas› (Resim 3.8), Mekkeliler aras›nda sorun olmufltu. Herkes bu tafl›n yerine konulmas›flerefinin kendisine ait olmas›n› istiyordu. Aralar›nda bu sebeple anlaflmazl›k yafland›.Hz. Muhammed’e duyulan güven sayesinde, onun hakemli¤iyle bu sorun çözüldü.

Resim 3.7. Kâbe’den bir görünüm


55

Resim 3.8. Kâbe’nin duva-r›n›n köflesinde bulunan Hace-rül Esvet

Hz. Muhammed’e “Muhammedül Emin” (Güvenilir Muhammed) denilmesi-nin sebeplerini arkadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.

4. Hz. Muhammed’in Çocukluk ve Gençlik Y›llar›ndaki Erdemli Davran›fllar›

Hz. Muhammed, içinde yaflad›¤› toplumda herkes taraf›ndan sevilen ve say›lan bi-riydi. O; olgun, a¤›rbafll› ve anlay›fll› bir kiflili¤e sahipti. Ailesine sevgi ve sayg›l› davra-nan, kötülüklerden uzak yaflayan ve haks›zl›klara kafl› koyan biriydi. ‹nsanlarla iliflkileri,konuflmalar› ve güzel ahlak›yla herkesin takdirini kazanm›flt›. Onun bu özelli¤i, Kur’an-› Kerim’de flöyle anlat›l›r: “Andolsun ki Resûlüllah, sizin için Allah’a ve ahiret günü-ne kavuflmay› umanlar ve Allah’› çok zikredenler için güzel bir örnektir.”2

Hz. Muhammed, aile büyüklerini her zaman sevip sayard›. Onlara sayg›da asla ku-sur etmezdi.

Hz. Muhammed, küçük yaflta kaybetti¤i annesinin ve babas›n›n mezarlar›n› s›k s›kziyaret etmifltir. Küçükken bir dönem yan›nda kald›¤› sütannesine ve sonras›nda ken-disini yan›na alan dedesine hiçbir zaman sayg›s›zl›k yapmam›flt›r. Onlar› hep hay›rla an-m›flt›r. Do¤du¤unda kendisini bir hafta emzirmifl olan fieybe Han›m’› zaman zaman zi-yaret etmifl, onun hâlini ve hat›r›n› sormufl, ihtiyaçlar›n› gidermeye çal›flm›flt›r. Sütan-nesi Halime Mekke’ye geldi¤inde çok sevinmifltir. H›rkas›n› yere sererek oturmas›n› is-temifl, ona “Anne” diye hitap ederek sevgisini belirtmifltir. Çeflitli ikramlarda bulunmuflonu hediyelerle evine u¤urlam›flt›r.

Yukar›daki ayette Hz. Muhammed kimlere örnek gösteriliyor? Arkadaflla-r›n›zla de¤erlendiriniz.


562. Ahzâb suresi, 21. ayet.

Resim 3.9: Aile büyüklerini seven ve sayg›l› davranan çocuk

Hz. Muhammed, dedesi Abdülmuttalip’i ve amcas› Ebû Talip’i de çok sevmifltir.

Onlar›n sözlerini dinlemifl, ö¤ütlerine önem vermifltir. Onlar da Hz. Muhammed’i kendi

çocuklar›ndan ayr› tutmam›fllard›r. Hz. Muhammed ticaretle u¤rafl›p varl›kl› biri olunca

Ebû Talip’in o¤lu Hz. Ali’yi yan›na alm›flt›r. Onun tüm bak›m›n› üstlenmifltir. Ayr›ca Ebû

Talip’in han›m› Fat›ma’y› da her zaman ziyaret etmifl ve ihtiyaçlar›n› karfl›lam›flt›r.

Hz. Muhammed’in gençlik döneminde, haks›zl›k yapmak, içki içmek, kumar oyna-

mak gibi kötü al›flkanl›klar, insanlar aras›nda oldukça yayg›nd›. Ancak Hz. Muham-

med, bu kötü al›flkanl›klar›n hiçbirini yapmam›flt›r.

Peygamberimiz, her türlü kötü davran›fltan uzak durdu¤u gibi savurganl›ktan da

kaç›n›rd›. ‹nsanlar›n ellerinde bulunanlar›n de¤erini bilmelerini isterdi. Kendisi de ge-

reksiz harcamalardan uzak dururdu. Hz. Muhammed, daima güzel söz söyler, ahlakl›

davran›rd›. ‹nsanlara da her zaman ahlakl› olmalar›n› ö¤ütlerdi. ‹nsanlar› kötü davra-

n›fllardan sak›nd›rmaya çal›fl›rd›. Peygamberimiz, bu konu ile ilgili bir hadisinde, “Al-lah yan›nda kötü ahlaktan daha büyük bir günah yoktur…”3 buyurarak insanlar›

güzel ahlakl› olmaya teflvik ederdi.

Hz. Muhammed, çevresindeki insanlara hiçbir zaman zarar vermezdi. O, her za-

man adaletsizli¤in, haks›z kazanc›n, rüflvetin ve h›rs›zl›¤›n topluma zarar veren dav-

ran›fllar oldu¤unu söylerdi. Böyle davran›fllar›n yap›lmas›na fliddetle karfl› ç›kard›.

‹nsanlar›n toplumda dürüst ve adil olmalar›n› isterdi. ‹nsanlara kötü lakaplar takmaz-

d›. Kendisine duyulan güveni asla kötüye kullanmazd›. Çevresindekilerle konuflur-

ken iyi davran›fllar›n bir erdem oldu¤unu her f›rsatta dile getirirdi. Çünkü o, insanla-

r›n kötü davran›fllar›ndan sak›nmas› gerekti¤ini düflünürdü. Hz. Muhammed kötü

davran›fllardan kaç›nma konusunda son derece duyarl›yd›.

Hz. Muhammed her türlü haks›zl¤a ve adaletsizli¤e karfl› ç›kard›. Tek bafl›na dü-

zeltebilece¤i bir haks›zl›k olursa onu hemen düzeltmeye gayret ederdi. Kendi çabas›y-

la düzeltemedi¤i haks›zl›klar için insanlardan yard›m ister ve yap›lan haks›z davran›fla

engel olmaya çal›fl›rd›.

Hz. Muhammed’in kötü davran›fllardan kaç›nmas›, onun, baflkalar› taraf›ndansevilmesinde, sayg› görmesinde nas›l etkili olmufltur? Tart›fl›n›z.


Hz. Muhammed’in Hz. Ali’yi yan›na alarak bak›m›n› üstlenmesini aile içiiliflkilere verdi¤i önem aç›s›ndan de¤erlendiriniz.


573. Ter¤ib ve Terhib, C 3, s. 278.

Hz. Muhammed’in yaflad›¤› dönemde haks›zl›klar yayg›nd›. Kad›nlar, hor görülü-yor ve eziliyordu. Toplumda özellikle güçsüz ve kimsesiz insanlar haks›zl›¤a u¤ruyor,esirlere ve kölelere çok kötü davran›l›yordu. ‹flçi ve hizmetçilere a¤›r ifller yüklenerekonlara eziyet ediliyordu. Peygamberimiz ve Mekke’deki baz› kimseler yap›lan bu hak-s›zl›klardan büyük bir üzüntü duyuyorlard›. Bu nedenle bir araya gelerek flehirdeyaflanan haks›zl›klara, kötülüklere engel olmak, adaletin ve güvenli bir ortam›n gerçek-leflmesini sa¤lamak amac›yla bir dernek kurdular. H›lfu’l-Fudul (Erdemliler Toplulu¤u)ad› verilen bu dernekte Hz. Muhammed de yer ald›. Mekke’de yaflanan haks›zl›klar›nönlenmesi için derne¤in çal›flmalar›na etkin bir flekilde kat›ld›.

Peygamberimizin gençli¤inde, Mekke’ye ticaret amac›yla gelen bir kiflinin mallar›elinden zorla al›nd› ve paras› ödenmedi. Bu kifli, H›lfu’l-Fudul üyesi olan Hz. Muham-med’e geldi ve kendisine yard›m etmesini istedi. Hz. Muhammed adama yard›mc› ol-du ve mallar›n› geri almas›n› sa¤lad›.

Hz. Muhammed’in yaflad›¤› toplumda cinsiyet ve ›rk ayr›m› çok yayg›nd›. ‹flçiler,hizmetçiler ve köleler hem a¤›r ifllerde çal›flt›r›l›r hem de renkleri ve d›fl görünüflleri ne-deniyle afla¤›lan›rd›. Peygamberimiz, iflverenlerden, iflçilerine yapabilecekleri kadar iflvermelerini isterdi.

Resim 3.10: Hz. Muhammed haks›zl›klardan kaç›n›lmas›n›, adaleteönem verilmesini istemifltir.


58

Peygamberimiz, toplum içinde insanlar›n eksiklerini yüzlerine vurmaz, onlar› incit-mezdi. ‹nsanlar› uyar›rken onlar› küçük düflürecek söz ve davran›fllardan kaç›n›rd›. O,daima güzel söz söylemeye, güzel konuflmaya, insanlarla iyi iliflkiler içinde olmayaönem verirdi. Bir hatalar› oldu¤unda insanlar› güzel bir dille uyar›rd›. Sevgili Peygambe-rimiz sözleri, davran›fllar›, uygulamalar› ve dürüstlü¤üyle insanlara örnek olurdu.

Hz. Muhammed gerek gençlik gerekse olgunluk dönemlerinde haks›zl›klara karfl›ç›km›flt›r. Haks›zl›k yapanlar› uyarmaya önem vermifltir.

Bizler de onun bu güzel davran›fllar›n› örnek almal›y›z. Kimseye haks›zl›k yapma-mal›, yap›lan tüm haks›zl›klara da karfl› ç›kmal›y›z (Resim 3.10). Haks›zl›k yapanlar›güzel bir dille uyarmal›y›z.

‹nsanlar aras›nda kötülüklerin ve haks›zl›klar›n yok edilmesi yönündekiöneri ve düflüncelerinizi arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


59

Adil Bir Çözüm: Kâbe Hakemli¤iKâbe, Mekkelilerin kutsal kabul ettikleri bir yerdi. Mekke’de oluflan su bask›n-

lar› neticesinde Kâbe zarar görmüfl, neredeyse y›k›lmaya yüz tutmufltu. Kureyflkabileleri toplanarak Kâbe’yi onarmaya karar verdiler. Her kabilenin pay›na düflenk›s›m belirlendi ve binan›n onar›m›na baflland›. Ancak Kâbe’nin onar›m› s›ras›nda,Hz. ‹brahim taraf›ndan tavaf›n bafllang›ç noktas›n› belirlemek amac›yla yerlefltiril-mifl oldu¤u varsay›lan siyah tafl›n (Hacerül Esvet) yerine yerlefltirilmesine s›ra ge-lince sorun yafland›. Çünkü her kabile bu tafl› yerine koyma onurunu kendisi eldeetmek istiyordu. Sorun büyüdü ve anlaflmazl›k olufltu, o kadar ki Kâbe’nin inflaat›-na dört befl gün ara verildi. Bu arada Kureyfl’in en yafll›s› olan kiflinin getirdi¤i tek-lif kabul gördü. Bu teklife göre Kâbe’ye gelen ilk kiflinin hakem kabul edilmesinekarar verildi. Kap›dan gelen ilk kifli ise Hz. Muhammed’di. Onun güvenilir bir kiflioluflu hakem olarak kabul görmesini sa¤lad›. Durumun kendisine aktar›lmas› üze-rine Hz. Muhammed, bir örtü bularak yere serdi ve Hacerül Esvet’i üzerine koydu.Her kabileden birer kifliyi bu örtünün kenarlar›ndan tutturarak konulacak yere ge-tirtti ve tafl› kendi elleriyle yerine yerlefltirdi. Sonuçtan Kureyflliler son derece hofl-nut oldular. Böylece önemli bir sorun onun taraf›ndan herkesi memnun edecek birflekilde çözümlenmifl oldu.

(Peygamberim, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›, s. 26.)

Hz. Muhammed’in Kâbe hakemli¤i onun hangi özelli¤ini göstermek-tedir?

Okuyal›m - Bulal›m


60

5. Kevser Suresi ve Anlam›

Kevser suresi Mekke’de inmifltir. 3 ayet-ten oluflur. “Kevser” bolluk, bereket, çok ni-met ve neslin ço¤almas› anlamlar›na gelir.Yüce Allah, Hz. Muhammed’e birçok nimetvermifltir. Bunlardan biri de Hz. Peygambe-rin neslini Hz. Fat›ma’n›n devam ettirmesi-dir.

OkunufluEûzü billâhi mineflfleytânirracîm.Bismillâhirrahmânirrahîm.‹nnâ âtaynâ kelkevser. Fesalli li Rabbike venhar. ‹nne flânieke hüvel ebter.Anlam›Kovulmufl fleytandan Allah’a s›¤›n›r›m.Esirgeyen ve ba¤›fllayan Allah’›n ad›yla.(Resûlüm!) Kuflkusuz biz sana kevse-

ri verdik.fiimdi sen Rabb’ine kulluk et ve kur-

ban kes.As›l sonu kesik olan, flüphesiz sana

h›nç besleyendir.

Kevser suresinin anlam›n› ar-kadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.

“Kevser” kavram›n›n ne an-

lama geldi¤ini hiç merak ettiniz

mi?


61

1. Hz. Muhammed do¤madan önce Mekke’de hangi din ve inan›fllar yayg›nd›?Aç›klay›n›z.

2. Hz. Muhammed’in do¤du¤u ortamdaki ahlaki ve toplumsal durum nas›ld›?Bilgi veriniz.

3. Hz. Muhammed’in gençlik dönemindeki erdemli davran›fllar›n› bir örnek vere-rek aç›klay›n›z.

4. Hz. Muhammed kötü davran›fllara nas›l karfl› ç›kard›? Örnek vererek aç›klay›-n›z.

5. Kevser suresinde hangi ibadetlere vurgu yap›lmaktad›r? Söyleyiniz.

6. “Kutlu Do¤um” olarak kutlanan kandil gecesi afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Kadir Gecesi B) Mevlit Kandili

C) Berat Kandili D) Miraç Kandili

7. Hz. Muhammed nerede do¤mufltur?

A) Medine B) Mekke

C) Cidde D) ‹stanbul

8. Peygamberimiz hangi y›lda do¤mufltur?

A) 571 B) 610 C) 622 D) 632

9. Afla¤›dakilerden hangisi Hz. Muhammed’in çocuklar›ndan biri de¤ildir?

A) Fat›ma B) Rukiye C) Abdullah D) Seyit

10. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na“Y” yaz›n›z.

( ) Hz. Muhammed gençlik y›llar›nda “Erdemliler Toplulu¤u” adl› bir gruba üyeolmufltur.

( ) Hz. Muhammed'in erkek çocuklar› kendisinden sonra vefat etmifllerdir.

( ) Hz. Muhammed'in do¤umu toplumumuzda Mevlit Kandili olarak kutlan›r.

( ) “Muhammedül Emin” s›fat› Hz. Muhammed'e peygamberlikle birlikte veri-len s›fatlardand›r.


62

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: KUR’AN VE YORUMUKUR’AN VE YORUMU

4444 .... ÜN‹TE

KUR’AN-I KER‹M’‹KUR’AN-I KER‹M’‹

TANIYALIMTANIYALIM

63

1. “‹lahî kitap” kavram›n›n ne anlama geldi¤ini araflt›r›n›z.

2. Kur’an-› Kerim’in ilk inen ayetlerinin hangileri oldu¤unu araflt›r›p

ö¤reniniz.

3. Kur’an-› Kerim’in Türkçe aç›klamas›n› inceleyerek Kur’an’›n ilk ve

son suresinin isimlerini defterinize not ediniz.

4. “Ayet, sure ve cüz” sözcüklerinin anlamlar›n› araflt›rarak defterinize

yaz›n›z.


1. Son ‹lahî Kitap Kur’an-› Kerim

Yüce Allah, tarih boyunca insanlar aras›ndan pek çok peygamber seçip görevlen-dirmifltir. Bu peygamberlerden baz›lar›na da emir, yasak ve ö¤ütlerini içeren kitaplargöndermifltir.

Kur’an-› Kerim, Allah taraf›ndan gönderilen son ilahî kitapt›r. Kur’an’›n sözcük an-lam›, okumak, toplamak, bir araya getirmektir. Terim olarak ise Kur’an, Hz. Muham-med’e vahiy yoluyla gönderilen kitap demektir.

Kur’an-› Kerim ismi, bizzat Yüce Allah taraf›ndan verilmifltir. Bu konuya iflaret edenpek çok ayet vard›r. Yüce Allah, bu ayetlerden birinde flöyle buyurur: “fiüphesiz bu,korunmufl bir kitapta bulunan de¤erli bir Kur’an’d›r.”1 Baflka bir ayette de “(Resû-lüm!) Kur’an’› sana evet, biz indirdik, biz.”2 buyrulmufltur.

“...Biz onu Arapça bir Kur’an olarak indirdik.”3 ayeti ise Kur’an’›n Arapça oldu¤u-nu vurgulamaktad›r.

Kur’an, Allah’›n sözüdür. Peygamberimiz ise onu tebli¤ edendir. Kur’an’›n diliArapçad›r. Hz. Peygambere indirildi¤i biçimde, hiçbir de¤iflikli¤e u¤ramadan günümü-ze kadar gelmifltir (Resim 4.1).

Yüce Rabb’imiz, Kur’an-› Kerim’de flöyle buyurur: “Kur’an’› kesinlikle biz indir-dik; elbette onu yine biz koruyaca¤›z.”4 Günümüzde pek çok dile çevrilen Kur’an’›n,dünyan›n dört bir yan›nda okunan tüm nüshalar›n›n içeri¤i birbirinin ayn›s›d›r.

Kutsal kitab›m›z Kur'an-› Kerim'i ne kadar tan›yorsunuz? Kur’an-› Ke-rim’in belirgin özellikleri hakk›nda bildikleriniz nelerdir?

4. Ünite: Kur’an-› Kerim’i Tan›yal›m

64

Resim 4.1: Rahle üzerinde Kur’an-› Kerim

1. Vâk›a suresi, 77 - 78. ayetler.2. ‹nsân suresi, 23. ayet.3. Yûsuf suresi, 2. ayet.4. Hicr suresi, 9. ayet.

Kur’an, genel olarak kendinden önceki kitaplar›n mesajlar›n› da içerir. Ayn› husus-ta Kur’an’›n, “(Resûlüm) O, sana Kitab’› hak ve önceki kitaplar› tasdik edici* ola-rak tedricen indirdi...”5 ayeti bu duruma iflaret etmektedir. Kur’an’dan sonra da bafl-ka bir ilahî kitap gelmeyecektir.

Kur’an, ‹slam dininin ana kayna¤› ve temel kitab›d›r. ‹nsan›n yap›s›, yarat›l›fl amac›,yarat›lm›fllar›n görev ve sorumluluklar› hakk›nda bilgiler veren Kur'an; iyili¤in, kötülü-¤ün, fazilet ve ahlaks›zl›¤›n kayna¤›n› insana bildirir. Yeryüzünde yap›lan bütün ifllerinen dürüst biçimde de¤erlendirilece¤ini haber verir. ‹yi ifller yapanlar›n sevap kazanaca-¤›n›, kötü ifller yapanlar›n ise davran›fllar›n›n karfl›l›¤›n› göreceklerini aç›klar. Getirmifl ol-du¤u ilahî esaslarla insanlar› hem dünyada hem de ahirette mutlu etmeyi hedefler.

Kur’an-› Kerim evrenseldir. Bütün insanl›¤a gönderilmifltir. Kur’an; renk, dil, din ay-r›m› gözetmez. Bütün insanlar›n mutlulu¤unu hedefleyen ilahî bir kitapt›r. Kur’an-› Ke-rim’in ‹slam dinindeki yerini ve önemini bilmeliyiz. Bunun için onu okumal› ve anlama-ya çal›flmal›y›z.


65

Kur’an’dan önceki ilahî kitaplar hangileridir? ‹simlerini biliyorsan›z arka-dafllar›n›zla paylafl›n›z.

KUR’ANKur’an, Allah sözüdür, ‹badettir okumak,Tüm sözlerin özüdür. Okumak ve anlamak.

En büyük kitap derim, Getiremez hiç kimse,Okurum, ezberlerim. Ömür boyu didinse,

Cebrail, yüce melek, Onun bir benzerini,Hak yan›ndan gelerek, Göstereyim yerini.

‹ndirmifl bu kitab›, Cahil, onu bilmeyen,Bu en büyük hitab›. Hak yoluna ermeyen,

Fâtiha ile bafllar, fiükür elimde duran,Yüz on dört suresi var. En büyük kitap Kur’an.


fiiirde, Kur’an’›n hangi özellikleri anlat›lmaktad›r? S›n›fça konuflunuz.


5. Âl-i ‹mrân suresi, 3. ayet.* tasdik edici: Do¤rulay›c›, do¤rulayan.

2. Kur’an-› Kerim’in Hz. Muhammed’e ‹ndirilifli

Kur’an-› Kerim, Hz. Muhammed’e Allah taraf›ndan vahiy yoluyla indirilmifltir.

Kur’an’›n indirilmeye baflland›¤› dönemde, Hz. Muhammed’in yaflad›¤› toplumdasosyal ve ahlaki aç›dan pek çok olumsuzluk yaflanmaktayd›. ‹çki, kumar, h›rs›zl›k gibikötülükler yayg›nlaflm›flt›. ‹nsanlar›n ço¤u, kendi elleriyle yapt›klar› putlara tap›yorlard›.

Hz. Muhammed, Mekke’nin bu olumsuz ortam›ndan uzaklaflmak amac›yla s›k s›kHira Ma¤aras›’na (Resim 4.2) gidiyor ve derin düflüncelere dal›yordu. Yine böyle derindüflüncelere dald›¤› bir günde vahiy mele¤i Cebrail, Kur’an’›n ilk ayetlerini getirdi.

Kur’an-› Kerim, miladi 610 y›l›n›n ramazan ay›nda indirilmeye bafllanm›fl ve vahiy-lerin gelmesi yaklafl›k 23 y›l sürmüfltür. Alâk suresinin ilk befl ayeti, Kur’an’›n indirilenilk ayetleridir.

Bu ayetlerde Allah flöyle buyurmaktad›r:

“Yaratan Rabb’inin ad›yla oku!

O, insan› afl›lanm›fl bir yumurtadan yaratt›.

Oku! ‹nsana bilmediklerini belleten,

O kalemle (yazmay›) ö¤reten Rabb’in, en büyük kerem sahibidir.”6

Kur’an’›n ilk gönderilen ayetleri, insanlara okumay› emretmifltir. Bununnedenleri sizce nelerdir? Düflüncelerinizi s›n›fça de¤erlendiriniz.

Hz. Muhammed’e vahyin gelifl biçimini yukar›daki flema üzerinde inceleyiniz.

Allah

Vahiy

Vahiy Mele¤i(Cebrail)

Allah’›n elçisi(Hz. Muhammed)

Hz. Muhammed’in çevresindekiler(Bütün insanl›k)

“Peygamber ve Cebrail” kavramlar› size neyi ça¤r›flt›r›yor?


666. Alâk suresi, 1-5. ayetler.

Kur’an; ayet ayet, sure sure indirilmifltir. Kur’an-› Kerim’in bu flekilde indirilmifl ol-

mas›, onun yaz›ya geçirilmesini ve ezberlenmesini kolaylaflt›rm›flt›r. Bu durum, bir

ayette flu flekilde ifade edilir: “Biz onu, Kur’an’› ... peyderpey indirdik.”7

Hz. Muhammed’in peygamberli¤i Mekke’de bafllam›fl, hicretten sonra ise Medi-

ne’de devam etmifltir. Dolay›s›yla Kur’an-› Kerim’in bir k›sm› Mekke’de bir k›sm› da

Medine’de inmifltir. Mekke döneminde inen ayetler ço¤unlukla imandan, ahlaktan söz

eder. Bu ayetlerde Allah’›n varl›¤›na, birli¤ine, yarat›c› güç oldu¤una, efli ve benzerinin

olmad›¤›na vurgular yap›l›r. Yani bu dönemde tevhit inanc›n›n bilinçlere yerleflmesi

sa¤lanm›flt›r. Çünkü do¤ru ve sa¤lam bir iman, ‹slam dininin özünü oluflturmaktad›r.

Medine’de inen ayet vesureler ise daha çok imanüzerine kurulacak ibadetler,toplumsal düzenlemeler veahlakla ilgilidir. Kur’an ayetleriPeygamberimize indirildikçeezberlenmifl ve vahiy kâtipleritaraf›ndan yaz›lm›flt›r. 23 y›ll›ksüreçte her y›l ramazan ay›ndaCebrail, Kur’an’›n o tarihe ka-dar indirilmifl ayetlerini oku-mufl, Peygamberimiz de oku-nan ayetleri takip etmifltir. Bu,Peygamberimizin vefat›na ka-dar sürmüfltür. Vahyin inifli de-vam etti¤i için Kur’an, Pey-gamberimizin sa¤l›¤›nda kitaphâline getirilememifltir.

“‹nkâr edenler, ‘Kur’an ona bir defada topluca indirilmeli de¤il miydi?’dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerlefltirmek için böyle yapt›k (Parçaparça indirdik.) ve onu tane tane (ay›rarak) okuduk.” (Furkân suresi, 32. ayet.).

Yukar›daki ayete göre Kur’an’›n parça parça indirilifl sebebini s›n›fça konu-flunuz.


Resim 4.2: Hz. Muhammed’e Kur’an’›n indiril-meye baflland›¤› Hira Ma¤aras›’n›n bulundu¤u NurDa¤›


677. ‹srâ suresi, 106. ayet.

3. Kur’an-› Kerim’in Kitap Hâline Getirilmesi ve Ço¤alt›lmas›

Kur’an-› Kerim’in indirilifl süreci yaklafl›k yirmi üç y›lsürmüfltür. Vahyin inifl süreci devam etti¤i için Kur’an, Hz.Muhammed’in sa¤l›¤›nda kitap hâline getirilememifltir.Onun iki kapak aras›nda toplan›p kitap hâline getirilmesiPeygamberimizin vefat›ndan sonra olmufltur.

Hz. Muhammed’in sa¤l›¤›nda Kur’an’› ezberlemeye çal›-flan ve onun tamam›n› ezberleyen insanlar olmufltur. Kur’an-›Kerim’i bafltan sona ezbere bilen kiflilere haf›z denmektedir.Peygamberimizin vefat›ndan sonra yap›lan bir savafltaKur’an’› ezbere bilen 70 kadar sahabe flehit edilmifltir. Ayr›capek çok haf›z sahabe de ç›kan savafllarda flehit düflmüfltür.

Sahabelerin savafllarda flehit olmas›ndan dolay› kayg›-lanan Hz. Ömer, Halife Hz. Ebû Bekir’e Kur’an-› Kerim’intoplat›lmas›n› önermifltir. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir,Kur’an’› ezbere bilenlerden ve vahiy kâtiplerinden bir ko-misyon oluflturdu. Hz. Zeyd bin Sabit’i de komisyon bafl-kanl›¤›na getirmiflti. Çünkü Hz. Zeyd bin Sabit, vahiy kâti-biydi. Sahabe içinde Kur’an bilgisi en fazla olan kifliydi. Ko-misyon, Hz. Ali’nin Kur’an ayetlerini indirilifl s›ras›na görebir araya toplad›¤› nüshadan da faydalanarak görevini k›sabir sürede tamamlam›fl ve indirilen ayetleri bir kitap hâlin-de Halife Hz. Ebû Bekir’e teslim etmifltir. ‹flte Kur’an ayet-lerinin, iki kapak aras›nda toplan›p kitap hâline getirilmifl builk nüshas›na Mushaf denir.

Senin asr›nda yaflamad›¤›m için üzgünüm eyMuhammed! Ö¤reteni ve irflat edeni oldu¤un bu ki-tap, senin sözlerin de¤ildir. Bunun Allah’tan geldi¤iniinkâr etmek, mevcut ilimlerin yanl›fll›¤›n› ileri sürmekkadar gülünçtür. Bunun için insanl›k, senin gibi seçil-mifl bir kudreti bir defa görmüfl, bundan sonra gör-meyecektir. Ben huzurunda muhabbetle e¤ilirim.

Prens B‹SMARCK(Ali Ünlü, Vecizeler, Ö¤ütler,

Parolalar, s. 317.)


Yukar›daki sözü s›n›fça de¤erlendiriniz.

Kur’an-› Kerim’in ço¤alt›lmas›na niçin ihti-yaç duyulmufl olabilir?


68

Hz. Muhammed’eKur’an ayetlerininindirilifl sürecininbafllamas›: 610

Ayetlerin yaz›yaaktar›lmas›: 610-632

Kur’an’›n indiriliflsürecinin tamamlan-

mas›: 632

Mushaf’›n ço¤alt›lmas›:Hz. Osman dönemi

Ayetlerin derlenmesive Kur’an’›n Mushaf

hâline getirilmesi: Hz.Ebû Bekir dönemi

Kur’an’›n indirilmeyebafllamas› ve kitaphâline getirilmesi

süreci

Hz. Osman zaman›nda ‹slamiyet genifl bölgelereyay›ld›. ‹slamiyetin genifl co¤rafyaya yay›lmas› ve yenioluflan ihtiyaçlar üzerine Kur’an, Hz. Osman döne-minde ço¤alt›larak ‹slam’›n önemli merkezlerine gön-derildi. Onun döneminde ço¤alt›lan bu Mushaflar,sonraki dönemlerde ölçü kabul edildi. Bundan sonraMüslümanlar, Hz. Osman Mushaf’›n›n korunmas› hu-susunda titiz davranm›fllard›r. Bu Mushaflardan biri,Topkap› Saray›’nda saklanmaktad›r (Resim 4.3).

Hz. Muhammed’den sonra gelen halifelerin enbüyük amac›, Kur’an’›n getirdi¤i ilkeleri do¤ru flekil-de uygulayabilmek ve Kur’an’› (Resim 4.4) koruya-bilmek olmufltur. Kur’an’›n yaz›lmas›, toplanmas› veyay›lmas› için gösterilen çaba her türlü övgüye lay›k-t›r. Kur’an’›n hiçbir de¤iflikli¤e u¤ramadan Hz. Mu-hammed’e indirildi¤i flekliyle günümüze kadar ulafl-mas›nda da en büyük pay halifelerindir.

Kur’an’›n kitap hâline getirilmesi Müslümanlara nas›l bir kolayl›k sa¤lam›fl-t›r? Arkadafllar›n›zla de¤erlendiriniz.


69

Resim 4.4: Kur’an-› Ke-rim’in sayfa görüntüsü

Resim 4.3: Hz. Osman’›n ço¤altt›rd›¤› Kur’an nüshalar›ndan biri

4. Kur’an-› Kerim’in ‹ç Düzeni

Hz. Muhammed’in peygamberlik hayat› yaklafl›k 23 y›l sürmüfltür. Bunun 13 y›l›Mekke’de, 10 y›l› ise Medine’de geçmifltir. Dolay›s›yla Kur’an’›n ayet ve surelerinin birk›sm› Mekke’de, bir k›sm› Medine’de inmifltir. Mekke’de inen surelere Mekkî, Medi-ne’de inen surelere de Medenî sureler denir.

Kur’an-› Kerim Yüce Allah taraf›ndan gönderilen ilahî bir kitapt›r. Sure ve ayetlerdenoluflan bu kitab›n kendine özgü bir iç düzeni vard›r.

4.1. Ayet

Kur’an surelerini oluflturan bir harf, bir kelime, cümle ya da cümle gruplar›ndan herbirine ayet denir. Ayetlerin uzunluklar› birbirinden farkl›d›r. Ayetler “durak” ad› verilenve ayet numaralar›n›n yaz›l› oldu¤u iflaretlerle birbirinden ayr›l›r. Her ayetin kendi için-de anlam bütünlü¤ü vard›r.

Ayet kavram›n›n anlam›n› biliyor musunuz?

Bir kitab›n iç düzeni denince akl›n›za neler gelmektedir?


70

Kur’an ayetlerine iliflkin bilgileri içeren yukar›daki flemay› inceleyiniz.

‹ndi¤i Yere Göre

� Mekkî ayetler

(Mekke’de indirilen ayetler)

KUR’ANAYETLER‹

‹çeri¤ine Göre

� ‹badetlerle ilgili bilgi verir.

� Geçmifl toplumlar›n bilgisine yer verir.

� ‹nanç konusunda bilgi verir.

� Ahlak bilgisi verir.

‹ndirilifl Sürecine Göre

� 610 y›l›nda indirilmeye baflland›.

� 632 y›l›nda tamamland›.

Biçimsel Olarak

� Yaklafl›k 6666 ayettir.

� 114 suredir.

� Medenî ayetler

(Medine’de indirilen ayetler)

‹nceleyelim - Ö¤renelim

Kur’an-› Kerim’de yaklafl›k 6666 ayet bulunmaktad›r.

Kur’an-› Kerim’de bir veya iki kelimeden ibaret çok k›sa ayetler oldu¤u gibi uzun-lu¤u bir sayfay› bulan ayet de vard›r. Örne¤in, Bakara suresinin 282. ayeti bir sayfaolup Kur’an-› Kerim’in en uzun ayetidir.

Ayetlerin sureler içinde s›ralan›fl biçimi, bir ayet indi¤inde bu ayetin hangi surede,nereye yerlefltirilmesi gerekti¤i Peygamberimize Cebrail taraf›ndan bildirilmifltir. Böy-lece ayetlerin yerleri ve s›ralanmas› bizzat ilahî irade ile Peygamberimiz hayatta ikenkesinleflmifltir.

4.2. Sure

Kur’an-› Kerim’de, ayetlerin bir araya gelmesi ile oluflan ve kendi içinde bütünlükiçeren bölümlerden her birine sure denir.

Surelerde bulunan ayet say›lar› birbirinden farkl› oldu¤u için baz› sureler uzun, ba-z› sureler ise k›sad›r. Kur’an’›n en k›sa suresi, üç ayetten oluflan Kevser suresi; enuzun suresi ise 286 ayetten oluflan Bakara suresidir. Bununla birlikte Kur’an’›n ilk su-resi Fâtiha, son suresi ise Nâs’t›r (Resim 4.5).

Bildi¤iniz sure isimleri var m›d›r? Bunlar› arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


71

Resim 4.5: Kur’an-› Kerim’in ilk suresi olan Fâtiha ve son sureleri olan ‹hlâs,Felak ve Nâs sureleri

Kur’an’da yer alan her surenin kendine özgü bir ismi vard›r. Örne¤in; Fâtiha, Ya-sin, Kevser, ‹brahim, Yusuf, Fil, Kamer ve Maûn… Bu surelerin adlar›yla içerikleri ara-s›nda bir ilgi bulunur.

Kur’an-› Kerim’de 114 sure bulunmaktad›r. Kur’an’da “sure” terimi, ayetler grubunuiçeren bölümler anlam›nda kullan›lm›flt›r. Örne¤in Kur’an’da, sure kavram›n›n geçti¤i birayette Yüce Allah flöyle buyurmaktad›r:

“E¤er kulumuza indirdiklerimizden herhangi bir flüpheye düflüyorsan›z haydionun benzeri bir sure getirin, e¤er iddian›zda do¤ru iseniz Allah’tan gayri flahitle-rinizi (yard›mc›lar›n›z›) de ça¤›r›n.”8 Bir di¤er ayette ise “Yoksa onu (Muhammed)uydurdu mu diyorlar? De ki: E¤er sizler do¤ru iseniz Allah’tan baflka gücünüzünyettiklerini ça¤›r›n da (hep beraber) onun bir benzeri sure getirin.”9 buyurarakKur’an’›n mucizevi yönüne iflaret etmektedir.

Kur’an’da Tevbe suresi hariç bütün sureler “Bismillâhirrahmânnirrahîm” ifadesiylebafllar. Son 10 sure ise namaz suresi olarak bilinir çünkü bu sureler k›sa oldu¤u için na-mazlarda daha çok okunmaktad›r.

Ayetlerde oldu¤u gibi surelerin s›ralan›fl› da ilahî iradeyle Peygamberimiz taraf›ndanbelirlenmifltir. Ayetler, sureler içinde; sureler ise Kur’an’›n bütünü içinde bir uyum hâlindes›ralanm›flt›r. Çünkü Kur’an, Allah’›n kelam›d›r. Onun ahengini veren de Allah’t›r.

Kur’an-› Kerim’de son sureden sonra Hatim duas› yer al›r. Kur’an’›n sonunda ise s›-ras›na göre surelerin fihristi verilir. Burada rakamla sure s›ras›, surelerdeki ayet say›s›ve surenin bulundu¤u sayfa yaz›l›d›r.

• Sure denilince ne anl›yorsunuz?• Kur’an’›n en uzun suresinin ad› nedir? Bu sure kaç ayetten oluflmaktad›r?


72

Sure Ayet SahifeNu.: Surenin Ad› Say›s› Nu.:



K U R ’ A N ’ D A K ‹ S I R A S I N A G Ö R E S U R E L E R ‹ N F ‹ H R ‹ S T ‹

Not: Yan›nda (*) iflareti bulunan sureler Medenî (Medine’de inmifl), di¤erleri Mekkî (Mekke’de inmifl)dir.

8. Bakara suresi, 23. ayet.9. Yunus suresi, 38. ayet.

1 Fâtiha 7 -2 Bakara(*) 286 13 Âl-i ‹mrân(*) 200 494 Nisâ(*) 176 765 Mâide(*) 120 1056 En’âm 165 1277 A’râf 206 1508 Enfâl(*) 75 1769 Tevbe(*) 129 186

10 Yunus 109 20711 Hûd 123 22012 Yusuf 111 23413 Ra’d(*) 43 24814 ‹brahim 52 25415 Hicr 99 26116 Nahl 128 26617 ‹srâ 111 28118 Kehf 110 29219 Meryem 98 30420 Tâ-Hâ 135 31121 Enbiyâ 112 32122 Hac(*) 78 33123 Mü’minûn 118 34124 Nûr(*) 64 34925 Furkan 77 35826 fiuarâ 227 36627 Neml 93 37628 Kasas 88 38429 Ankebût 69 39530 Rum 60 40331 Lokman 34 41032 Secde 30 41433 Ahzâb(*) 73 41734 Sebe 54 42735 Fât›r 45 43336 Yâsîn 83 43937 Sâffât 182 44538 Sâd 88 452

39 Zümer 75 45740 Mümin 85 46641 Fussilet 54 47642 fiûrâ 53 48243 Zuhruf 89 48844 Duhân 59 49545 Câsiye 37 49846 Ahkaf 35 50147 Muhammed(*) 38 50648 Fetih(*) 29 51049 Hucurât(*) 18 51450 Kaf 45 51751 Zâriyât 60 51952 Tûr 49 52253 Necm 62 52554 Kamer 55 52755 Rahmân 78 53056 Vâk›a 69 53357 Hadîd(*) 29 53658 Mücâdele(*) 22 54159 Haflr(*) 34 54460 Mümtehine(*) 13 54861 Saf(*) 14 55062 Cum’a(*) 11 55263 Münâfikun(*) 11 55364 Tegâbün(*) 18 55565 Talâk 12 55766 Tahrîm(*) 12 55967 Mülk 30 56168 Kalem 52 56369 Hâkka 52 56570 Meâric 44 56771 Nuh 28 56972 Cin 28 57173 Müzemmil 20 57374 Müddessir 56 57475 K›yamet 40 57676 ‹nsan(*) 31 577

77 Mürselât 50 57978 Nebe’ 40 58179 Naziât 46 58280 Abese 42 58481 Tekvîr 19 58582 ‹nfitâr 19 58683 Mutaffifin 25 58684 ‹nflikak 25 58885 Bürûc 22 58986 Târ›k 17 59087 A’la 19 59088 Gâfliye 26 59189 Fecr 30 59290 Beled 20 59391 fiems 15 59492 Leyl 21 59493 Duhâ 11 59594 ‹flirâh 8 59595 Tîn 8 59696 Alak 19 59697 Kadir 5 59798 Beyyine(*) 8 59799 Zilzâl(*) 8 598

100 Âdiyât 11 598101 Kâria 11 599102 Tekâsür 8 599103 Asr 3 600104 Hümeze 9 600105 Fil 5 600106 Kureyfl 4 601107 Mâûn 7 601108 Kevser 3 601109 Kâfirûn 6 602110 Nasr(*) 3 602111 Tebbet 5 602112 ‹hlâs 4 603113 Felak(*) 5 603114 Nâs(*) 6 603

4.3. Cüz

"Cüz", kelime olarak bölüm, parça anlam›na gelir. Kur’an-› Kerim, yirmi sayfal›kbölümlere ayr›lm›flt›r. Bu yirmi sayfal›k bölümlerin her birine cüz denir.

Cüzler, cüz numaras›n› gösteren simgelerle birbirinden ayr›lm›flt›r. Kur’an, bu fle-kilde 30 cüzden oluflmaktad›r.

Kur’an’da yer alan her bir cüzün bafllang›c›, yirmi sayfada bir, ilgili sayfan›n sol üstköflesinde yer alan bir iflaretle gösterilmektedir.

Cüz kavram› size neyi ça¤r›flt›rmaktad›r?


73

Kur’an’›n iç düzenini gösteren baz› iflaretler

Surenin ad›n›n bulundu¤u çerçeve:Sure bafllar›nda bulunur. Surelerin isim-lerini, ayet say›s›n› ve surenin Mekkî ve-ya Medenî oldu¤unu belirtir.

Cüz bafllang›c› iflaretive cüz numaras›.

Bir sonraki sayfan›n ilk kelimesi-dir. Hat›rlamada kolayl›k için yaz›l›r.

Durak iflareti, ayetlerin bafl›n›ve sonunu bildirir.

‹nceleyelim - Ö¤renelim

Kur’an’›n cüzlere bölünmesinin ne tür kolayl›klar› vard›r? Arkadafllar›n›zlade¤erlendiriniz.

55.. BBiillggee ‹‹nnssaann:: HHzz.. LLookkmmaann

Hz. Lokman, Davut Peygamberin devrinde yaflam›fl ve ona ilmiyle, hikmetiyle ve-

zirlik etmifltir. Kur’an-› Kerim’in Lokman suresinde onun ad› iki kere geçmifltir.

Kur’an-› Kerim’de Lokman’a hikmet verildi¤i bildirilmekte, onun, o¤luna hitaben

yapt›¤› konuflmalarda iman, ibadet, ahlak ve görgü kurallar›na ait ö¤ütler yer almak-

tad›r. Lokman’a verilen hikmetin ilim, kavrama yetene¤i, güzel söz ve davran›fl, din ko-

nusunda derin bilgi oldu¤u belirtilmektedir. Hikmetli sözlerinden bir k›sm›, Peygambe-

rimizin hadislerinde de nakledilir. Peygamberler tarihi kaynaklar›nda onun, siyah tenli,

azat edilmifl bir köle oldu¤u belirtilmifltir.10

Ne kadar yaflad›¤› bilinmeyen Hz. Lokman, Kur’an’da örnek bir flahsiyet olarak su-

nulmufltur.

Hz. Lokman az konuflan, konuflunca da hikmetli sözleri ile insanlar› iyiye ve güze-

le davet edip düflündüren bir kiflili¤e sahipti. Hz. Lokman, bu özelliklerinin yan›nda he-

kimli¤in atas› olarak da tan›nm›flt›r. Onun bütün bitkilerin özünü bildi¤i anlat›l›r. Kendi-

sinden dertlere flifa olacak reçeteler ve formüller nakledilmifltir. Bu nedenle “Lokman

Hekim” olarak an›l›r.11

Bilge insan ne demektir?

Afla¤›daki ifadeleri do¤ru bir flekilde efllefltiriniz.

Kur’an’daki ayetlerin oluflturdu¤u bölümler

Kur’an-› Kerim’in her yirmi sayfas›na verilen ad

Kur’an-› Kerim’i oluflturan cümleler

Kur’an-› Kerim’de yer alan en uzun sure

Bakara

Ayet

Sure

Cüz

Efllefltirelim


74

10. M. As›m Köksal, Peygamberler Tarihi, C 2, s. 230.11. Türkiye Diyanet Vakf›, ‹slam Ansiklopedisi, C 27, s. 205-206.

Lokman k›ssas›nda onun yol göstericili¤ine aç›kça iflaret edilmifltir. Bununla ilgili ola-rak Kur’an’da, ““AAnnddoollssuunn,, bbiizz LLookkmmaann’’aa,, AAllllaahh’’aa flflüükkrreett!! ddiiyyeerreekk hhiikkmmeett vveerrddiikk……””1122 buy-rulmufltur.

OOkkuuyyaall››mm –– KKoonnuuflflaall››mm

LLOOKKMMAANN’’AA DDAA‹‹RR

Lokman köle iken bir gün sahibi ile aras›nda flöyle bir konuflma geçer:

Efendisi, Lokman’a, “Benim için bir koyun kes ve onun içindeki en önemli iki parças›-n› ç›kar›p bana getir.” dedi. Lokman, koyunun dilini ve kalbini ç›kar›p getirdi.

Efendisi, Lokman'a baflka bir gün, “Benim için bir koyun kes ve onun içinde, en ifle ya-ramaz ve en kötü olan iki küçük parças›n› ç›kar, at.” der. Lokman, yine dilini ve kalbini ç›-kar›p atar. Bunun üzerine efendisi ona:

“Ben sana koyunun içindeki en iyi olan iki küçük parças›n› ç›kar›p getirmeni emretmifl-tim. Bana dili ile kalbini getirmifltin. Sonra sana, koyunun içindeki en kötü olan iki parças›-n› ç›kar›p atman› emrettim. Sen yine dilini ve kalbini ç›kar›p att›n.” dedi.

Bunun üzerine Hz. Lokman, “‹yi oldu¤u zaman bu ikisinden daha iyi ve güzel olan birfley yoktur. Kötü oldu¤u zaman da bu ikisinden daha kötü bir fley yoktur.” dedi.

MM.. AAss››mm,, KKÖÖKKSSAALL

(Peygamberler Tarihi, C 2, s. 233.)

Yukar›daki metnin ana fikrini belirleyerek s›n›fça konuflunuz.

RReessiimm 44..66:: Lokman Hekim’in hastal›klara çare olacak flifal› otlardan reçeteler haz›rlad›¤›nainan›l›rd›.


7512. Lokman suresi, 12. ayet.


76

Hz. Lokman’›n ö¤ütlerini okuyarak arkadafllar›n›zla ilkeler ç›kar›n›z.

OOkkuuyyaall››mm,, ‹‹llkkeelleerr ÇÇ››kkaarraall››mm

KKUURR''AANN''DDAA HHZZ.. LLOOKKMMAANN''IINN ÖÖ⁄⁄ÜÜTTLLEERR‹‹

““AAnntt oollssuunn,, bbiizz LLookkmmaann’’aa,, AAll--

llaahh’’aa flflüükkrreett,, ddiiyyeerreekk hhiikkmmeett vveerr--

ddiikk.. fifiüükkrreeddeenn aannccaakk kkeennddiissii iiççiinn

flflüükkrreettmmiiflfl oolluurr.. NNaannkköörrllüükk eeddeenn ddee

bbiillssiinn kkii AAllllaahh hhiiççbbiirr flfleeyyee mmuuhhttaaçç

ddee¤¤iillddiirr,, hheerr ttüürrllüü öövvggüüyyee llaayy››kktt››rr.. ””

““LLookkmmaann,, oo¤¤lluunnaa öö¤¤üütt vveerreerreekk

YYaavvrruuccuu¤¤uumm!! AAllllaahh’’aa oorrttaakk kkooflflmmaa!!

DDoo¤¤rruussuu flfliirrkk bbüüyyüükk bbiirr zzuullüümmddüürr,,

ddeemmiiflflttii..””

““BBiizz iinnssaannaa,, aannaa--bbaabbaass››nnaa iiyyii

ddaavvrraannmmaass››nn›› ttaavvssiiyyee eettmmiiflfliizzddiirr..

ÇÇüünnkküü aannaass›› oonnuu nniiccee ss››kk››nntt››llaarraa

kkaattllaannaarraakk ttaaflfl››mm››flfltt››rr.. SSüütttteenn aayyrr››ll--

mmaass›› ddaa iikkii yy››ll iiççiinnddee oolluurr.. ((‹‹flflttee bbuu--

nnuunn iiççiinn)) öönnccee bbaannaa,, ssoonnrraa ddaa aannaa--

bbaabbaannaa flflüükkrreett,, ddiiyyee ttaavvssiiyyeeddee bbuulluunnmmuuflfluuzzdduurr.. DDöönnüüflfl aannccaakk bbaannaadd››rr.. ””

““EE¤¤eerr oonnllaarr sseennii,, hhaakkkk››nnddaa bbiillggiinn oollmmaayyaann bbiirr flfleeyyii ((kköörrüü kköörrüünnee)) bbaannaa oorrttaakk

kkooflflmmaann iiççiinn zzoorrllaarrllaarrssaa,, oonnllaarraa iittaaaatt eettmmee.. OOnnllaarrllaa ddüünnyyaaddaa iiyyii ggeeççiinn.. BBaannaa yyöö--

nneelleennlleerriinn yyoolluunnaa uuyy.. SSoonnuunnddaa ddöönnüüflflüünnüüzz aannccaakk bbaannaadd››rr.. OO zzaammaann ssiizzee,, yyaappmm››flfl

oolldduukkllaarr››nn››zz›› hhaabbeerr vveerriirriimm..””

““((LLookkmmaann,, öö¤¤üüttlleerriinnee ddeevvaammllaa flflööyyllee ddeemmiiflflttii::)) YYaavvrruuccuu¤¤uumm!! YYaapptt››¤¤››nn iiflfl ((iiyyii--

lliikk vveeyyaa kkööttüüllüükk)),, bbiirr hhaarrddaall ttaanneessii aa¤¤››rrll››¤¤››nnddaa bbiillee oollssaa vvee bbuu,, bbiirr kkaayyaann››nn iiççiinn--

ddee vveeyyaa ggöökklleerrddee yyaahhuutt yyeerriinn ddeerriinnlliikklleerriinnddee bbuulluunnssaa,, yyiinnee ddee AAllllaahh oonnuu ((sseenniinn

kkaarrflfl››nnaa)) ggeettiirriirr.. DDoo¤¤rruussuu AAllllaahh,, eenn iinnccee iiflfllleerrii ggöörrüüpp bbiillmmeekktteeddiirr vvee hheerr flfleeyyddeenn

hhaabbeerrddaarrdd››rr.. ””

““YYaavvrruuccuu¤¤uumm!! NNaammaazz›› kk››ll,, iiyyiillii¤¤ii eemmrreett,, kkööttüüllüükktteenn vvaazzggeeççiirrmmeeyyee ççaall››flfl,, bbaa--

flfl››nnaa ggeelleennlleerree ssaabbrreett.. DDoo¤¤rruussuu bbuunnllaarr,, aazzmmeeddiillmmeeyyee ddee¤¤eerr iiflfllleerrddeennddiirr.. ””

““KKüüççüümmsseeyyeerreekk iinnssaannllaarrddaann yyüüzz ççeevviirrmmee vvee yyeerryyüüzzüünnddee bbööbbüürrlleenneerreekk yyüü--

rrüümmee.. ZZiirraa AAllllaahh,, kkeennddiinnii bbee¤¤eennmmiiflfl,, öövvüünnüüpp dduurraann kkiimmsseelleerrii aassllaa sseevvmmeezz..””

““YYüürrüüyyüüflflüünnddee ttaabbiiii ooll,, sseessiinnii aallççaatt..””

(Lokman suresi, 12-19. ayetler.)


77

Yukar›daki kavram haritas›n› inceleyerek Kur’an’›n iç düzeni ile ilgili görüflleriniziarkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

‹‹nncceelleeyyeelliimm –– KKoonnuuflflaall››mm

Kur’an’›n her bir bölümüdür.Kur’an’›n her bir anlaml› cüm-lesidir.

‹lk mushaf Hz. Ebu Bekir Za-man›nda oluflturulmufltur.




Besmeleyle bafllar.Ayetler iflaretlerle birbirindenayr›l›r.

Ayetlerden oluflur. Yaklafl›k 6666 ayet vard›r.

20 sahifelik her bir bölümdür.

KKUURR’’AANN’’IINN

‹‹ÇÇ

DDÜÜZZEENN‹‹

SSUURREE AAYYEETT

CCÜÜZZ MMUUSSHHAAFF

Cüzlere ayr›l›rken sayfalar esasal›nm›flt›r.

Kur’an’›n kitap hâline getiril-mifl fleklidir.

30 cüz vard›r.‹lk mushaf Hz. Ebu Bekir za-man›nda oluflturulmufltur.

114 sure vard›r.


78

1. Kur’an’›n indiriliflini k›saca anlat›n›z.

2. Kur’an’›n aflama aflama indirilmesi ne gibi kolayl›klar sa¤lam›flt›r?

3. Hz. Lokman hangi yönüyle tan›nm›flt›r? Aç›klay›n›z.

4. Sure hakk›nda k›saca bilgi veriniz.

5. Cüz ne demektir? Kur’an kaç cüzden oluflmaktad›r?

6. Kur’an-› Kerim’de kaç sure vard›r?

A) 600

B) 114

C) Yaklafl›k 6666

D) 30

7. Kur’an-› Kerim’in indirilifli kaç y›lda tamamlanm›flt›r?

A) 13

B) 33

C) 3

D) 23

8. Kur’an-› Kerim’deki en uzun sure afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Bakara

B) Fâtiha

C) Nâs

D) Kevser

9. Kur’an-› Kerim’deki ilk surenin ad› nedir?

A) Nâs

B) Mülk

C) Fâtiha

D) En’âm



79

10. Afla¤›daki seçeneklerin hangisinde Kur’an-› Kerim’in sistemati¤i ile ilgili kav-ramlar küçükten büyü¤e do¤ru s›ralanm›flt›r?

A) Ayet - Sure - Cüz

B) Sure - Cüz - Ayet

C) Cüz - Ayet - Sure

D) Ayet - Cüz - Sure

11. Kur’an, Peygamberimize ne zaman indirilmeye bafllanm›flt›r?

A) 610 y›l›n›n ramazan ay›nda

B) 622 y›l›n›n ramazan ay›nda

C) 632 y›l›n›n ramazan ay›nda

D) 571 y›l›n›n ramazan ay›nda

12. Kur’an ayetlerinin bir araya getirilmesiyle görevlendirilen kifli kimdir?

A) Hz. Ali

B) Hz. Zeyd bin Sabit

C) Hz. Ebû Bekir

D) Hz. Mevlânâ

13. Afla¤›daki noktal› yerlere, verilen kelime grubu ve kelimelerden uygun olan-lar›n› yazarak cümleleri tamamlay›n›z.

vahiy kâtibi, Kadir, haf›z, Nâs, Fâtiha, Kevser

1. Kur’an’› bafltan sona kadar ezbere bilen kiflilere .................... denir.

2. Peygamberimize vahiy geldikçe indirilen ayetleri yazmakla görevli kiflilere

...................... denir.

3. Kur’an-› Kerim .................... Gecesi’nde indirilmeye bafllanm›flt›r.

4. Kur’an’›n ilk suresi .................... , son suresi ise ....................’d›r.

80

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: AHLAKAHLAK

5555 .... ÜN‹TE

SEVG‹, DOSTLUK VESEVG‹, DOSTLUK VE

KARDEfiL‹KKARDEfiL‹K

81

1. Dostluk ve sevgi sözcüklerinin anlamlar›n› sözlükten bularak ö¤reniniz.

2. Baflkalar›na olan sevginizi hangi davran›fllarla gösterebilece¤inizi ar-

kadafllar›n›zla konuflunuz.

3. Dostluk ve sevgiyle ilgili atasözleri bularak üç tanesini defterinize ya-

z›n›z.

4. Dostluklar›n kal›c› olmas› için nelere dikkat edilmesi gerekti¤ini ar-

kadafllar›n›zla konuflunuz.

5. “Yarat›lan› severim, Yaradan’dan ötürü.” sözünün anlam›n› arkadafl-

lar›n›zla konuflunuz.


1. Sevmek ve Sevilmek Bir ‹htiyaçt›r

Sevgi, kifliyi hayata ba¤layan ve ona güç veren duygulardan biridir. Sevgi, insan›nekmek, su, hava gibi zorunlu ihtiyaçlar›ndand›r. Toplumda herkesin sevmeye ve sevil-meye ihtiyac› vard›r. Sevgi yaflaman›n ve yaflatman›n temelidir. Seven insan üretkenolur. Sevgi, kiflinin hayata iyimser bakmas›n› sa¤lar. Sevgi dolu bir kifli; hayattan zevkal›r, mutlu ve huzur dolu bir yaflam sürer.

Hayat›m›zda sevdi¤imiz çok de¤erli varl›klar vard›r. Bunu günlük konuflmalar›m›z-da pek çok sözcük ve cümle ile ifade ederiz. Anneci¤im, can›m babam, sevgili karde-flim, can›m arkadafl›m ve dedeci¤im gibi sevgi ifadeleri bunlardan baz›lar›d›r. Anne -baba ve kardefllerimize sar›l›p öpmemiz, arkadafllar›m›za gülümsememiz vb. davra-n›fllar›m›z, onlara karfl› duydu¤umuz sevginin belirtisidir. Sevgisiz bir insan düflünüle-mez çünkü sevgi, insan›n yarat›l›fl›nda vard›r. Hepimiz sevgiye ihtiyaç duyar›z.

‹nsan yaln›z bafl›na de¤il, toplum içinde baflkalar›yla birlikte yaflar. ‹nsan›n birlikteyaflad›¤› kimselerin bafl›nda annesi, babas› ve di¤er aile bireyleri gelir. Annemiz ve ba-bam›z, küçüklü¤ümüzden itibaren bizlere sevgiyle kucak açm›fllard›r. Onlar, bizim eniyi flekilde yetiflip büyümemiz için çaba göstermifllerdir.

Dinimiz, insanlar›n birbirlerini sevmelerine büyük önem verir. Baflkalar›yla dostçave kardeflçe geçinmemizi ister. Kur’an-› Kerim’de yer alan bir ayette, “...Aran›zda birsevgi ve merhamet var etmesi de onun (Allah’›n varl›¤›n›n ve kudretinin) delille-rindendir...”1 buyrulur. Hz. Muhammed de birbirimizi sevmemizi ö¤ütlemifl ve sevgidolu olmam›z› istemifltir. O, bu konuyla ilgili bir hadisinde flöyle buyurmufltur: “‹manetmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de tam anlam›yla imanetmifl olmazs›n›z.”2

Atatürk de insan sevgisine büyük bir önem vermifltir. Sevgi ve bar›fl›n insan› kin venefretten uzaklaflt›rd›¤›n› söylemifltir. Onun sevgisi evrensel boyutta oldu¤u için kendiulusunu çok sevdi¤i gibi bütün insanlar› da çok sevmifltir. O, bir sözünde flöyle demifl-tir: “En iyi kifli, kendinden çok, ait oldu¤u toplumu düflünen, onun varl›¤›n›n ve mutlu-lu¤unun korunmas›na kendini adayan insand›r.”3 Baflka bir sözünde de “Bar›fl, millet-leri refah ve mutlulu¤a erifltiren en iyi yoldur…”4 diyerek bar›fl›n önemine iflaret etmifl-tir. Atatürk’ün bar›fla bu kadar önem vermesinin temelinde insan sevgisi bulunmakta-d›r. Çünkü o, insanlar›n kin ve nefretten uzak bir biçimde bar›fl içinde yaflamalar›n› is-temektedir. Bizler de onun bu konudaki uyar›lar›n› dikkate almal›, toplumda dostluk vekardefllik temeline dayal› sevgi ortam›n› oluflturmal›y›z. Atatürk gibi bar›fl, güven ve hu-zurun oluflmas› için çaba harcamal›y›z.

Annenize, baban›za ve di¤er yak›nlar›n›za sevginizi hangi söz ve davran›fl-larla ifade etti¤inizi arkadafllar›n›zla konuflunuz.

Sevmek ve sevilmek denilince ne anl›yorsunuz?

5. Ünite:5. Ünite: Sevgi, Dostluk ve KardefllikSevgi, Dostluk ve Kardefllik

82

1. Rûm suresi, 21. ayet.2. Müslim, ‹man, 93.3. Atatürkçülük, C 1, s. 321.4. Atatürkçülük, C 1, s. 377.

Hepimiz sevgi dolu bir ortamda yaflamay› isteriz. Annemizin, babam›z›n, ö¤ret-menlerimizin, kardefllerimizin ve arkadafllar›m›z›n bize sevgi duymas› hoflumuza gider.Bundan mutluluk duyar›z. Biz de onlar› severiz. Onlara karfl› yak›nl›k hissederiz. Sev-menin ve sevilmenin bir ihtiyaç oldu¤unu bilir, sevgiyle her fleyin daha güzel oldu¤u-nu fark ederiz. Çünkü çiçekler sevgiyle büyür, hayvanlar sevgiyle e¤itilir. ‹nsanlar sev-giyle geliflir. Asl›nda sevgiye ihtiyac› olmayan tek bir canl› yoktur. Çünkü sevgi, canl›-lar›n hayat kayna¤›d›r. O hâlde biz de yaflama sevgiyle sar›lmal›y›z. Kendimizi, ailemi-zi ve bütün arkadafllar›m›z› sevmeliyiz.

SEN‹ SEV‹YORUM D‹YEB‹LMEK

Günün birinde bir çiçekle su karfl›lafl›r ve arkadafl olurlar. ‹lk önceleri güzel birarkadafll›k olarak devam eder birliktelikleri. Tabi zaman laz›md›r birbirlerini tan›makiçin. Çiçek o kadar mutlu olur ki sevinçten, içi içine s›¤maz olur ve anlar ki suyaâfl›k olmufltur. “S›rf senin hat›r›n için ey su!” diyerek etrafa enfes kokular saçar. Za-manla su da çiçe¤e karfl› bir fleyler hissetmeye bafllar gönlünde. ‹lk defa âfl›k ol-mufltur. Haftalar, aylar birbirini kovalar ve çiçek “Acaba su beni seviyor mu?” diyedüflünmeye bafllar. Çünkü su, yeterince ilgilenmemektedir çiçekle… Hâlbuki çi-çek, al›flk›n de¤ildir böylesine ilgisiz bir sevgiye. O daima hamaratça bak›m ister,narince sulanmak, sevgiyle koklanmak ister.

Çiçek, suya “Seni seviyorum.” der. Su, “Ben de seni seviyorum.” karfl›l›¤›n› ve-rir. Aradan zaman geçer, çiçek yine “Seni seviyorum.” der. Su, yine “Ben de...” der.Çiçek sab›rl›d›r. Bekler, bekler, bekler. Gün gelir, çiçek hastalan›r, yataklara düfler.Rengi solar, canl›l›¤›n› kaybeder, koku saçamaz olur. Su da yan›nda bekler çiçe¤in,yard›mc› olmak için sevdi¤ine. Çiçe¤in kurumufl dudaklar›ndan yine “Seni seviyo-rum.” sözleri dökülür sezsizce. “Ben de, ben de seni seviyorum.” der su.

Bellidir ki art›k çiçek ölecektir ve son kez zorlukla bafl›n› döndürerek suya benziatm›fl, mecalsiz bak›fllarla m›r›ldan›r: “Seni ben, gerçekten seviyorum.” Çok hüzün-lenir su bu durum karfl›s›nda ve son çare olarak bir doktor ça¤›r›r. Doktor gelir, mu-ayene eder çiçe¤i, sonra flöyle der: “Maalesef, durumu ümitsiz, art›k elimizden birfley gelmez.” Su, merak eder ve sevgilisinin ölümüne sebep olan hastal›¤› sorar.Doktor, ac› ac› bakar suyun yüzüne ve der ki: “Çiçe¤in bir hastal›¤› yok dostum… Buçiçek sadece susuz kalm›fl, ölümü onun için…” Ve anlam›flt›r art›k su, sevgiliye sa-dece “Seni seviyorum.” demek yetmemifltir… Ama ifl iflten geçmifltir.

Dr. Ömer MENEKfiE(Diyanet ayl›k dergi, Ocak 2006, s. 34-35.)



83

• Okudu¤unuz metinde su, nas›l bir hata yapm›flt›r?• Siz, sevdiklerinize sevginizi nas›l gösterirsiniz? Arkadafllar›n›zla konuflunuz.

2. Sevgi Allah’›n Bize Verdi¤i Bir Nimettir

Allah, insanlara yararlanmalar›için birçok nimet vermifltir. Sevgide Allah’›n bize verdi¤i bir nimet-tir. Allah’›n verdi¤i bu nimet saye-sinde kendimizi, di¤er insanlar›,hayvanlar› (Resim 5.1), vatan›m›z›ve Yarat›c›’m›z› severiz. Kur’an’›n,“Kaynaflman›z için size kendicinsinizden efller yarat›p aran›z-da sevgi ve merhamet peyda et-mesi de onun (varl›¤›n›n) delille-rindendir...”5 ayeti, sevginin in-sanlar için ne derece önemli oldu-¤unu vurgulamaktad›r.

SEVG‹ Ç‹ÇE⁄‹Bir çiçek büyütüyorum,Beyaz m› beyaz,Güzel mi güzel,Gel de bak.

Kalbime diktim onu.Orada yeflerecek, boy atacak.Güzel mi güzel,Beyaz m› beyaz bir çiçek.

Hissedecek her koklayan,Mutlulu¤un tad›n›.“Sevgi çiçe¤i” koyaca¤›m,Çiçe¤imin ad›n›.


Yukar›daki fliirde sevginin önemiyle ilgili neler yer almaktad›r? S›n›fça konu-flunuz.


Sevgi olmasayd› insan›n hayat› nas›l olurdu?


845. Rûm suresi, 21. ayet.

Resim 5.1: Allah’›n bize verdi¤i sevgi saye-sinde biz de çevremizdeki di¤er canl›lar› sever vekoruruz.

Toplumsal iliflkilerimizde sevginin önemli bir yeri vard›r. Örne¤in anne ve babam›z biziseverler. Bizleri en güzel flekilde yetifltirmek ve yar›nlara haz›rlamak için çal›fl›l›rlar. Ö¤ret-menlerimiz bizi severler. Yetiflmemiz, yeni bilgiler ö¤renip gelece¤e haz›rlanmam›z için bü-yük çaba harcarlar. Bizden dürüst olmam›z›, iyi, do¤ru ve güzel davran›fllarda bulunmam›-z› isterler. Baflar›l› ve çal›flkan olursak yurdumuza ve ulusumuza yararl› bireyler olaca¤›m›-z› söylerler. Bu durum, onlar›n bize sevgi duyduklar›n› göstermektedir. Biz de ö¤retmenle-rimizi çok severiz. Onlara sayg› duyar, her gördü¤ümüzde hâl ve hat›rlar›n› sorar›z.

Hayat›m›zdaki her fleyde sevginin büyük önemi vard›r. Do¤adaki güzelliklerden(Resim 5.2) insan iliflkilerine kadar hiçbir fley sevgisiz düflünülemez.

Sevgi, her fleyin daha iyi ve güzel olmas›n›n baflta gelen flart›d›r. Hiçbirimiz sevgi-siz bir ortamda olmay› istemeyiz. Bunun pek çok olumsuzluk do¤uraca¤›n› biliriz.

Sevgili Peygamberimiz, hadislerinde çevremizdeki insanlar› sevmemizi, onlarla dost-ça ve kardeflçe geçinmemizi ö¤ütlemifltir. O, bir sözünde flöyle demifltir: “Hiçbiriniz ken-disi için sevdi¤ini (mümin) kardefli için de sevmedikçe gerçek iman etmifl olamaz.”6

Sevgi, tüm varl›klar›n hayat›na mutluluk katar. ‹nsan›n, kendisi ve çevresiyle bar›fl›kolmas›n› sa¤lar. Tüm bu nedenlerden dolay› sevgi duygusunu bize verdi¤i için Allah’aflükretmeliyiz.


856. Buhari, ‹man, 7. hadis.

Resim 5.2: Çevre düzenlemesi yap›lm›fl vesevgi ile korunmufl bir bahçe

Tart›flal›m - Listeleyelim

Sevgi niçin nimettir? S›-n›f›n›zda tart›flarak ulaflt›¤›n›zsonuçlar› listeleyiniz.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Allah Yaratt›klar›n› Sever

Evren ve evrendeki tüm varl›klar Allah taraf›ndan yarat›lm›flt›r. Çevremizde gördü-¤ümüz her fley onun eseridir. Çevremize bakt›¤›m›zda yüksek da¤lar, yemyeflil or-manlar ve engin denizler görürüz. Ayr›ca çevremizde say›s›z türde bitki ve hayvanbulunmaktad›r. Allah bütün bu varl›klar› belli bir düzen içinde yaratm›flt›r. Bu varl›kla-r›n hepsinde mükemmel bir güzellik ve uyum vard›r (Resim 5.3). Hiçbir insan birdi¤erine benzememektedir. Tüm canl›lar Allah’›n sevgisiyle var olmufltur. Kur’an’da,bu konu ile ilgili olarak flöyle buyrulmufltur: “Biz gökleri, yeri ve ikisinin aras›ndaki-leri ancak hak ile yaratt›k...”7 Ayn› konuyla ilgili baflka bir ayette de “O ki yaratt›¤›her fleyi güzel yapt›...”8 buyrulur.

Tüm canl›lar için uygun yaflama alan›n›n yarat›lmas›n›, Allah’›n yaratt›klar›n›sevmesi ile iliflkilendirerek de¤erlendiriniz.

Resim 5.3: Allah’›n yaratt›¤› tüm varl›klar önemlidir, onlar› sevip korumal›y›z.

Yüce Allah'›n yaratt›klar›n› sevdi¤ini nas›l anlar›z?


86

7. Hicr suresi, 85. ayet.8. Secde suresi, 7. ayet.

Dünyam›zda canl›lar›n yaflamas› için gerekli olan her türlü imkân haz›rlanm›flt›r. Var-l›klar›n özenle ve mükemmel bir flekilde yarat›lm›fl olmas› da bunun delilidir. Biz insan-lar, Allah’›n yaratt›¤› nimetlerle hayat›m›z› sürdürürüz. Bitkilerden, hayvanlardan çeflit-li biçimlerde yararlan›r›z. Hayvanlar da Allah’›n yaratm›fl oldu¤u bitkilerle ve baz› can-l›larla beslenir, hayatlar›n› sürdürürler. Havadan, sudan, ›s› ve ›fl›ktan yararlan›rlar.Böylece canl›lar yaflamlar›n› dengeli ve sa¤l›kl› bir biçimde sürdürürler. Tüm bunlar Al-lah’›n yaratt›klar›n› sevdi¤ini gösterir. Çünkü Yüce Allah, evreni tüm canl›lar›n yaflaya-bilece¤i biçimde yaratm›flt›r.

Allah, yaratt›klar›na karfl› çok merhametli ve flefkatlidir. Bundan dolay› peygamber-ler ve kutsal kitaplar göndermifl, insanlar›n do¤ru davran›fllarda bulunmalar›n› istemifltir.Peygamberler, insanlar› Allah’a inanmaya ve yararl› ifller yapmaya ça¤›rm›fllard›r. Ahlak-l› ve erdemli davran›fllarda bulunarak bizlere örnek olmufllard›r. Bunlar›n hepsi Allah’›nbizi sevdi¤ini ve yaln›z b›rakmad›¤›n› gösterir.

4. Dostluk ve Kardeflli¤in Temeli Sevgidir

‹nsan, Allah’›n yaratt›¤› mükemmel bir varl›kt›r. Allah; insana göz, kulak, el, ayak gibiorganlarla birlikte iman ve sevgi duygusu da vermifltir. Bu nedenle sevginin insan haya-

Sevgi ile dostluk ve kardefllik aras›nda nas›l bir iliflki kurulabilir?

SEVG‹

Yüre¤imi ›s›tan, Gönüllere can verir,Damar›mda kan sevgi, Kutsal sevgi kuca¤›,Benli¤ime yay›lan, Bir ekince bin verir,Tatl› heyecan sevgi, Kalpler sevgi oca¤›.

El ba¤las›n gönüller, El ba¤las›n gönüller,Sevgiyi yaratana, Sevgiyi yaratana,Yüre¤i ›fl›l ›fl›l, Yüre¤i ›fl›l ›fl›l,Sevgiyle donatana, Sevgiyle donatana.

Bestami YAZGAN(Çocuk fiiirleri, s. 35.)


Yukar›daki fliire göre;• Sevgi nedir?• Sevgiyi yaratan kimdir?• Sevgiyi yaratana, bunun karfl›l›¤› olarak ne yapmal›y›z? S›n›fça konuflunuz.


87

t›nda önemli bir yeri vard›r. Her canl› sevgiyle büyür, sevgiyle geliflir. ‹nsan da sevgisiz ya-flayamaz. Sevgi, ruh sa¤l›¤›m›z›n ve zenginli¤imizin en güvenilir ölçüsüdür. Sevgi dolu birinsan, çevresindeki di¤er insanlar taraf›ndan sevilir, say›l›r.

Dostluklar›n devam› için dostlar aras›nda karfl›l›kl› sayg› ve sevgi, samimiyet, an-lay›fl, hoflgörü, nezaket, fedakârl›k olmas› gerekir. Sevgi, toplumda huzur ve bar›fl›sa¤lar; insanlar aras›nda da dostluk ve kardefllik duygular›n› pekifltirir. En güzel dost-luklar, kardefllikler, arkadafll›klar sevgi ile oluflur ve geliflir.

‹nsan, küçük bir varl›k olmas›na ra¤men tüm evreni kuflatacak sevgiye sahiptir. Buduygu sayesinde de do¤aya, insanlara, tüm canl›lara sevgiyle yaklaflabilir. ‹nsan, kal-bindeki bu sevgiyi güzel duygularla besler ve gelifltirir. Aksi hâlde, Allah’›n yarat›l›fltainsana verdi¤i engin sevginin üzerini kin, nefret, haset gibi kötü duygular kaplar. Bukötü duygularla dolu olan kifliler, sevgiden yoksun kalanlard›r.

SEVG‹M‹Z Ç‹ÇEK AÇSIN

Sevgiler sa¤mak için,

Rahmetçe ya¤mak için,

Zulmeti bo¤mak için,

Yakal›m kandilleri.

‹yilikte yar›flta,

Çocuk gelir en baflta,

Karanl›kta savaflta,


Tüm çocuklar el ele,

Yürüyelim güzele,

Ve gönülden gönüle,


Doya doya nur içsin,

Sevgimiz çiçek açs›n,

Ruhlara ›fl›k saçs›n,


Bestami YAZGAN(Çocuk fiiirleri, s. 45, 46.)

fiiire göre;

• Sevgi ne ile anlat›lm›flt›r?

• Sevgi sayesinde yok edilmek istenenfley nedir? Arkadafllar›n›zla konuflunuz.



88

Kur’an-› Kerim’de insanlar›n birbir-

leriyle, dostça ve kardeflçe yaflamalar›n›, iyi

geçinmelerini ö¤ütleyen baz› ayetler bulu-

nur. Örne¤in bunlardan birinde, “‹yilikle kö-tülük bir olmaz. Sen kötülü¤ü en güzelbir flekilde önle. O zaman seninle aras›n-da düflmanl›k bulunan kimse sanki can-dan bir dost olur.”9 buyrulur. Peygamberi-

miz bir hadisinde, “Birbirinize düflmanl›kbeslemeyiniz... Birbirinizden yüz çevir-meyiniz... Ey Allah’›n kullar›! Hepiniz kar-defl olunuz.”10 buyurmufltur. Böylece o kin

ve nefretten kaç›nmay›, insanlarla dostca ve

kardeflçe yaflamay› ö¤ütlemifltir.

Dostlar›m›z›n de¤erini bilmeli, onlara daima sevgi ve anlay›flla yaklaflmal›y›z. Dost-lar›m›z› k›racak davran›fllardan uzak durmal›y›z. ‹nsanlar› küçük görme, kibir, gurur gi-bi duygular›n dostluklara zarar verece¤ini bilmeliyiz.

Sevgi ve iyilik bütün kötülükleri yok eder. Öyleyse yeter ki sevmeyi bilelim. Sevgi-nin sadece sözünü eden de¤il, bunu davran›fllar›yla da gösteren kifliler olal›m.

Yukar›daki flemay› inceleyerek dostluk ve kardefllik kavramlar›n›n özellikleri hak-k›nda s›n›fça konuflunuz.

‹nsanlar içinbir ihtiyaçt›r.

DOSTLUK VEKARDEfiL‹K

Vefay›gerektirir.

Dinimizinö¤üdüdür.

Sevgi ile oluflur. Bar›fl› amaçlar.Sevgi ilegeliflir.

‹nceleyelim - Konuflal›m


89

9. Fussilet suresi, 34. ayet.10. Müslim b. Haccac, Sahihi Müslim, C 5, s. 24.

Resim 5.4: Dünya çocuklar›n›n sev-giyle birlefltiklerini gösteren bir resim

5. ‹slam Dini Dostça ve Kardeflçe Yaflamay› Ö¤ütler

‹slam dini, bar›fl ve hoflgörü temeli üzerine kurulmufltur. Çünkü dinimiz, bar›fl dini-dir. ‹nsanlar›n birbirlerini sevip saymalar›n›, dostça ve kardeflçe yaflamalar›n› istemek-tedir.

Dinimiz, inanç ve ibadetlerde oldu¤u gibi insanlarla olan iliflkilerimizde de baz› öl-çüler koymufl ve bunlara uymam›z› istemifltir. ‹nsanlara karfl› dostça ve kardeflçe yak-laflmam›z› ve birbirimize yard›mc› olmam›z› emretmifltir. Kavga, düflmanl›k, k›skançl›k,dedikodu, darg›nl›k vb. kötü davran›fllar› yasaklam›flt›r (Resim 5.5).

Sevgili Peygamberimiz, “Allah’a imandan sonra ifllerin en güzeli, insanlar› sev-mektir.”11 sözüyle insanlarla dostça ve kardeflçe yaflamam›z› ö¤ütlemektedir.

Bir Müslüman hiç kimseye kin beslememeli, kimseyle darg›n yaflamamal›d›r. Çün-kü Peygamberimiz, bir Müslüman›n mümin kardefline üç günden fazla küsmesinindo¤ru olmad›¤›n›12 söylemifltir. O, bu sözüyle herhangi bir nedenle birbirimize dar›lsakda çok k›sa sürede bar›flmam›z› ö¤ütlemifltir. ‹nsanlar aras›ndaki darg›nl›klar toplumda-ki huzur ve mutlulu¤u yok eder. Kin ve nefretin oluflmas›na neden olur.

Resim 5.5: Dinimiz, birbirimize küsmenin, kalp k›rman›n kötü oldu¤unu buyurmufltur.

Çevrenizdekilerle dostça yaflamak için nas›l bir çaba harc›yorsunuz?

Peygamberimizin, “Allah’a imandan sonra ifllerin en güzeli insanlar› sev-mektir.” sözünün sizler için ne anlam ifade etti¤ini s›n›fça de¤erlendiriniz.


90

11. Müslim, Birr, 98.12. Ebû Dâvud, Sünen, Edeb, 55.

Kur’an’da, “Müminler ancak kardefltirler. Öyleyse kardefllerinizin aras›n› dü-zeltin...”13 buyrulur. Bizler de bu emre uymal›, herkese dostça ve kardeflçe yaklaflma-l›y›z (Resim 5.6). Kimseye karfl› kin ve nefret duymamal›y›z. Baflkalar›yla olumlu iliflki-ler kurmal›y›z. ‹nsanlar›n fikirlerine, ilgilerine ve duygular›na sayg› göstermeliyiz. Ünlüflairimiz Yunus Emre de bu durumu flu dizeleriyle ifade etmifltir:

“Ad›m›z miskindir bizim,

Düflman›m›z kindir bizim,

Biz kimseye kin tutmay›z,

Kamu âlem birdir bize.”14

Evimiz, s›n›f›m›z, mahallemiz, köyümüz, ilçemiz, ilimiz, ülkemiz ve dünyam›zla bü-yük bir aileyiz. Öyleyse birbirimizi gözetmeli, dostça ve kardeflçe yaflamal›y›z. Kötülükve haks›zl›klarla mücadele etmeliyiz. Kötülü¤e kötülükle karfl›l›k vermenin düflmanl›¤›art›raca¤›n› bilmeliyiz. Kendimize nas›l davran›lmas›n› istiyorsak biz de baflkalar›na öy-le davranmal›y›z.

Yukar›daki dörtlü¤e göre;

• Yunus Emre’nin kin tutmaya karfl› tak›nd›¤› tavr› nas›l de¤erlendiri-

yorsunuz? S›n›fça konuflunuz.

Resim 5.6: Dostluk ve kardefllik içinde hoflça zaman geçiren çocuklar


91

13. Hucurât suresi, 10. ayet. 14. Faruk Timurtafl, Yunus Emre Divan›, s. 147.

1. Sevmenin ve sevilmenin insan hayat›nda bir ihtiyaç olmas›n›n nedeni nedir?

Bir örnekle k›saca aç›klay›n›z.

2. Atatürk'ün sevgi ve bar›fl ile ilgili bir sözüne örnek veriniz.

3. Sevginin zay›fl›¤›, kiflinin davran›fllar›na nas›l yans›r? K›sa bilgi veriniz.

4. Baflkalar›na sevgiyle yaklaflmak kifliye neler kazand›r›r? Bir örnek vererek

aç›klay›n›z.

5. Bizler Allah’a karfl› sevgimizi nas›l gösteririz?

6. Peygamberimizin insanlar› sevmenin önemiyle ilgili bir sözünü yaz›n›z.

7. Afla¤›daki cümlelerden hangisi yanl›flt›r?

A) Allah’› sevmeli ancak sevmedi¤imiz insanlardan nefret etmeliyiz.

B) Allah her fleyi, sevdi¤i için yaratm›flt›r.

C) Biz insanlar› di¤er canl›lardan ay›ran en belirgin özellik akl›m›zd›r.

D) Allah’› ve Allah’›n yaratt›¤› her fleyi sevmeliyiz.

8. “En iyi kifli, kendinden çok, ait oldu¤u toplumu düflünen, onun varl›¤›n›n ve

mutlulu¤unun korunmas›na kendini adayan insand›r.” (Atatürk)

Yukar›da Atatürk’ün bir sözü verilmifltir. Buna göre afla¤›dakilerden hangisi

do¤rudur?

A) Kifli, kendisi kadar ait oldu¤u toplumu da düflünmelidir.

B) Kifli, öncelikle kendini düflünmelidir.

C) Kifli, kendinden çok ait oldu¤u toplumu düflünmelidir.

D) Kifli öncelikle kendini ve ailesini düflünmelidir.

9. Afla¤›daki davran›fl biçimlerinden hangisi di¤erlerinden farkl›d›r?

A) Allah’›n istedi¤i davran›fllarda bulunmal›y›z.

B) ‹nsanlara karfl› kötü düflünmemeli, onlara sevgi beslemeliyiz.

C) Do¤ay› korumal› ve tüm canl›lara karfl› iyi davranmal›y›z.

D) Bize kötü davranana biz de kötü davranmal›y›z.


92


10. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y”

yaz›n›z.

( ) ‹nsan, tek bafl›na her fleyin üstesinden gelebilir.

( ) Dostlar›m›z, iyi ve kötü günde yan›m›zda olan kiflilerdir.

( ) ‹nsan, sosyal bir varl›kt›r.

( ) ‹nsanlar için arkadafl çok fazla önemli de¤ildir.

( ) Dinimiz, dostluk ve kardeflli¤e önem vermemifltir.

( ) Dostlar›m›z, güven içinde yaflamam›za katk›da bulunurlar.

11. Afla¤›daki noktal› yerlere, verilen kelimelerden uygun olanlar›n› yazarak cüm-

leleri tamamlay›n›z.

kardefltir, dostça, sevmek, sevilmek, dost, dostsuz,

sevgi, kardeflli¤in, sever, Allah’›n, bar›fl›n

• Kusursuz …......... arayan, ……...…. kal›r.

• Bütün inananlar ….……….. .

• ‹slam dini, …......... ve kardeflçe yaflamay› ö¤ütler.

• …........... ve ….............. bir ihtiyaçt›r.

• Allah, yaratt›¤› tüm varl›klar› …......... .

• Dostluk ve ….................. temeli sevgidir.

• Sevgi, bize …........... verdi¤i bir nimettir.


93

94

Ö⁄RENME ALANI:Ö⁄RENME ALANI: D‹N VE KÜLTÜRD‹N VE KÜLTÜR

6666 .... ÜN‹TE

A‹LE VE D‹NA‹LE VE D‹N

95

1. Sözlüklerden aile ve toplum kelimelerinin anlamlar›n› araflt›r›p ö¤re-

niniz.

2. Anne ile ilgili üçer atasözü ve deyim bularak defterinize yaz›n›z.

3. Kardefllerinizle iyi iliflkiler içinde olabilmeniz için üzerinize düflen so-

rumluluklar›n neler oldu¤unu defterinize yaz›n›z.

4. Anne - baban›z, sizden kendilerine karfl› nas›l davranman›z› bekler-

ler? Onlarla konuflarak edindi¤iniz bilgileri defterinize not ediniz.


1. Aile Toplumun Temelidir

Aile, evlilik ve kan ba¤›na dayanan; kar› koca, çocuklar, kardefller aras›ndaki ilifl-kilerin oluflturdu¤u en küçük birliktir. ‹lk insan topluluklar›ndan bu yana her toplumdaköklü bir kurum olarak ailenin var oldu¤u görülür.

Aile, toplumun temel ögesidir (Resim 6.1, 6.2). Ailelerin bir araya gelmesinden top-lumlar meydana gelir. Aile ne kadar sa¤lam olursa toplum da o kadar sa¤lam ve güçlüolacakt›r. ‹nsan›n yaflam›nda bazen sevinçli bazen de üzüntülü günler vard›r. Aile, sevinç-lerin ve üzüntülerin paylafl›ld›¤› ortamd›r.

Aile, kifliyi toplum hayat›na haz›rlayan küçük bir okuldur. Çünkü çocuklar, ilk ve enönemli bilgilerini aile ortam›nda al›rlar. Sevgiyi önce aile içinde tadar, sayg›y› yine buortamda ö¤renirler. Do¤ruluk, dürüstlük, flefkat ve merhamet gibi güzel duygular› aileiçinde kazan›rlar. Dinine, devletine, vatan›na, milletine ve kutsal de¤erlerine ba¤l›l›¤›burada benimserler. Aile yap›lar› sa¤lam temeller üzerine kurulu toplumlar gelece¤egüvenle bakarlar.

“Aile en küçük okuldur.” sözü ile anlat›lmak istenen nedir?

6. Ünite: Aile ve Din

96

Resim 6.1: Bir erkekle kad›n evliliklerini nikâh töreni yaparak dostlar›na ilan ederler.

Mutlu bir aile sizce nas›l oluflur? S›n›fça tart›fl›n›z.


Resim 6.2: Mutlu aileler, toplumun da mutlu ve huzurlu olmas›na katk› sa¤larlar.

Bütün toplumlar, aile kurumuna büyük önem verir; ailenin kurulmas› ve varl›¤›n›sürdürmesi için gerekli tüm yasal önlemleri al›rlar. Ülkemizde de ailenin kurulmas› vekorunmas› için her türlü önlem al›nm›flt›r. Bu konuyla ilgili olarak Anayasa’m›z›n 41.maddesinde flu ifade yer al›r: “Aile, Türk toplumunun temelidir. Devlet, ailenin huzurve refah› için gerekli tedbirleri al›r.”

Bir topluma ait gelenek, görenek, örf ve âdetler aile kurumu sayesinde korunur vegelecek kuflaklara aktar›l›r. Bu aç›dan da aile, toplum için önem tafl›r. Ailenin öneminikavrayamayan milletler pek çok sorunla karfl›laflm›fllar, varl›klar›n› sa¤l›kl› bir flekildesürdürememifllerdir. Tüm bu nedenlerle milletimiz aileye büyük önem vermifl ve onukutsal saym›flt›r.

Toplumda ailesinden ayr› kalan çocuklar olabilir. Bu çocuklar›n baz›lar›, annesi yada babas› yaflam›n› yitirmifl oldu¤u için baz›lar› ise annesi ve babas› bofland›klar› içinonlardan ayr› kalm›fllard›r. Devletimiz, bu çocuklara kucak açmakta, onlar›n her türlüihtiyac›n› Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun yurt ve yuvalar›nda karfl›-lamakta, iyi bir e¤itim almalar› için gerekli koflullar› haz›rlamaktad›r. Bu çocuklar›n ai-lesiz olmalar›ndan do¤an eksiklik de böylece giderilmektedir.

Ailenin birey ve toplum için önemi büyüktür. Aile, toplumun küçük bir modelidir.Aile içindeki hoflgörü, sevgi ve sayg› ortam› toplumu güçlü k›lar. Çünkü ailedeki sev-gi ve sayg› topluma yans›r. Güçlü ailelerden oluflan toplumlar da güçlü olurlar.

Yukar›daki flema üzerinde arkadafllar›n›zla konuflunuz.

toplumun toplumunaynas›d›r. kalbidir.A‹LE

toplumun

toplumun

kendisidir.

temelidir.

‹nceleyelim - Konuflal›m

Ailedeki hoflgörü, sevgi ve sayg› ortam› topluma nas›l yans›r? Arkadafllar›n›zlatart›fl›n›z.



97

2. Anne ve Babam Benim ‹yili¤imi ‹ster

Anne ve babam›z, bize sevgi duyar, flefkat gösterir (Resim 6.3) ve her zaman bi-zim iyili¤imizi isterler. Bizim mutlu, huzurlu ve güven içinde olmam›z için gerekli hertürlü çabay› gösterirler. Sevgili Peygamberimiz, çeflitli sözlerinde anne ve babalar›n,çocuklar›n› en güzel biçimde yetifltirmesi gerekti¤ini söylemifltir. Bu konuyla ilgili birsözünde flöyle buyurmufltur: “Hiçbir baba, çocu¤una güzel terbiyeden daha büyükbir iyilikte bulunamaz.”1 O, bu sözüyle çocuklar›n nas›l yetifltirilmesi gerekti¤i konu-sunda anne ve babalara yol göstermifltir.

‹K‹ YUVA

Sordum bir gün ar›ya:

“Yok mu senin bir yuvan?”

V›z›lday›p gösterdi

Bana koca bir kovan.

Dönüp sordum serçeye:

“Ya seninki nerede?”

Cik cik dedi: “Benimki

Dal üstünde tepede.”

Annem bana o akflam

Ö¤ütler veriyordu.

Güzel güzel dinledim.

Bana flöyle diyordu:

“Senin yuvan ikidir:

Biri okul, biri ev.

K›ymetini iyi bil,

Sev onlar›, çok çok sev.”

Hakk› SUNAT(fiükrü Elçin, Çocuklar›m›za fiiirler, s. 178.)

fiiire göre;

• Annenin çocu¤una verdi¤i ö¤ütler neler-dir?

• Siz, annenin düflüncelerine kat›l›yor mu-sunuz? Niçin? S›n›fça konuflunuz.


“Ana, evlad›n› atm›fl; yar bafl›nda tutmufl.” atasözü ile ne anlat›lmak isten-mifltir?


981. Tirmizi, Sünen, Edep, 18.

Anne ve babam›z, do¤du¤umuz andan itibaren bizim için büyük özveride bulunur-lar. Beslenme, bar›nma ve giyim gibi birçok ihtiyac›m›z› karfl›lar, bizi kötülüklerden vehastal›klardan korumak için daima özen gösterirler.

Anne ve babam›z, bize hep güzel ahlakl› olmay›, kötü davran›fllardan kaç›nmay›ö¤ütler ve ö¤retirler. Derslerimizde baflar›l› olmam›z› isterler. Bunun için de çal›flma-m›z gerekti¤ini söylerler. Gelebilecek kötülüklere karfl› bizi korurlar. Kötü ahlakl› kifli-lerle arkadafll›k etmememizi isterler.

Anne ve babam›z, bizim zarar görmemizi ve rahats›z olmam›z› istemez, bu konu-da bizi zaman zaman ikaz ederler. Çünkü onlar, hayat› anlama konusunda bizden da-ha bilgili ve deneyimlidirler. Bizler, onlar›n bizim daima iyili¤imizi istediklerini unutma-mal›, onlar›n uyar›lar›na önem vermeliyiz.

3. Kardefllerimle ‹yi Geçinirim

Aileyi anne, baba ve çocuklar oluflturur. Kardefllerimiz, anne ve babam›zdan son-

ra bize en yak›n kiflilerdir. Onlarla ailemiz içinde kötü ve güzel günleri paylafl›r›z. Ayn›

ailede yetiflen, anne ve baban›n flefkatini gören kardefller aras›nda çok güçlü bir ba¤

vard›r. Böyle bir ba¤› baflka insanlarla kurmak zordur.

“Et, t›rnaktan ayr›lmaz.” atasözü ile anlat›lmak istenen nedir?

Anne ve babam›z›n, bizim yetiflmemiz için neler yapt›klar›n› arkadafllar›n›z-la de¤erlendiriniz.


99

Resim 6.3: Çocuklar, anne ve baban›n sevgi ve flefkatine çok ihtiyaçduyarlar.

Ailemizdeki tüm bireylerle iyi iliflkiler kurmal›, onlar›n kalplerini k›racak söz ve dav-ran›fllardan kaç›nmal›y›z. Kardefllerimizi sevmeli (Resim 6.4), onlarla daima paylafl›miçinde olmal›, onlar›n zevklerine ve al›flkanl›klar›na sayg› göstermeliyiz. Bir arada yafla-yan insanlar aras›nda baz› farkl›l›klar olmas›n› kabullenmeli, bunlar› anlay›fl ve hoflgö-rüyle karfl›lamal›y›z. Ailede mutlulu¤un temel koflullar›ndan birinin karfl›l›kl› sevgi vesayg› oldu¤unu unutmamal›y›z.

Aile içinde büyük kardefller küçüklere iyi örnek olmal›, küçükler de büyüklerinesayg› göstermeli, onlar›n sözünü dinlemelidirler. Dinimiz de bizden bu flekilde davran-mam›z› istemektedir. Sevgili Peygamberi-miz, bu hususta flöyle buyurmufltur: “Kü-çüklerimize sevgi ve merhamet göster-meyen, büyüklerimizin hakk›n› bilme-yen bizden de¤ildir.”2 Peygamberimiz,bu sözü ile büyüklerin küçüklere karfl›olan sorumlulu¤unu, küçüklerin de bü-yüklerine karfl› olan görevlerini iflaret et-mifltir. Öyleyse bizler de kardefllerimizleiyi geçinmeli, sahip oldu¤umuz fleyleri on-larla paylaflmal›y›z. Küçük kardefllerimizikorumal›, davran›fllar›m›zla onlara örnekolmal›y›z. Kardefllerimizin iyili¤i ve baflar›-l› olmalar› için çaba harcamal›y›z. Onlar›k›skanmamal›, onlarla kavga etmemeliyiz.Hatalar›n› hoflgörüyle karfl›lamal›, s›k›nt›l›anlar›nda onlar›n yard›m›na koflmal›y›z.

4. Ailemizde Birbirimize Sayg› Gösterir, Yard›m Ederiz

Aile bireyleri aras›ndaki iyi iliflkiler, karfl›l›kl› sevgi ve sayg›ya dayan›r. Aile içinde bi-reylerin birbirlerine karfl› görevleri vard›r. Her birey, üstüne düflen görevi yerine getirir-se aile daha huzurlu olur. Bu nedenle di¤er insanlara oldu¤u gibi aile bireylerimize kar-fl› da görevlerimizi yerine getirmeli ve onlara sayg›l› olmal›y›z. Ayr›ca aile bireyleriolarak birbirimizin haklar›na da sayg›l› davranmal›y›z.

Aile içinde sevgi, sayg› ve yard›mlaflma olmasa ailenin varl›¤› uzun süre de-vam eder mi?


100

Resim 6.4: Mutluluk, hoflgörü vesevgiyi gerektirir.

2. Ebû Davud, Sünen, Edep, 67.

Kardefller aras›ndaki sevgi ve sayg›, ailenin huzur ve mutlulu¤una nas›l katk›sa¤lar? Tart›fl›n›z.


Aile içinde öncelikle efller birbirini sevmeli ve saymal›d›rlar. Kur’an-› Kerim, efllerinbirbirlerine sayg›l› olmalar›n› ve sorumluluklar›n› yerine getirmelerini istemektedir. Pey-gamberimiz de Veda Hutbesi’nde, “…Erkeklerin kad›nlar üzerinde haklar› oldu¤ugibi kad›nlar›n da erkekler üzerinde haklar› vard›r...”3 buyurarak efllerin birbirleri-nin haklar›na sayg›l› olmalar› gerekti¤ini belirtmifltir. Anne, baba ve çocuklar aras›ndasevgi olmal›d›r. Bu konuda Cafer-i Sad›k, “Çocu¤unu çok seven kuluna Allah mer-hamet eder.”4 buyurmufltur.

Ailedeki sevgi ve sayg› ortam›, aile bireylerinin birbirleriyle iyi geçinmelerine ba¤l›-d›r. Kardefller aras›nda sevinç ve üzüntülerin paylafl›lmas›, onlar›n iyi geçinmelerinisa¤lar. Bu da ailedeki huzur ve dayan›flma bak›m›ndan çok önemlidir.

Anne ve babam›z, sa¤l›kl› bir flekilde büyümemiz ve iyi bir insan olarak yetiflme-miz için çal›fl›rlar. Ülkemize, devletimize yararl› bireyler olarak yetiflmemiz için u¤rafl›r-lar. Onlar›n bu u¤rafllar› her türlü övgüye de¤erdir. Bu nedenle bizler de annemize vebabam›za sayg›l› olmal›y›z. Onlar›n sözlerini dinlemeliyiz. Onlara güzel sözle cevapvermeli, güzel davran›flta bulunmal›y›z. Çünkü onlar›n ö¤üt ve uyar›lar› bizim yarar›m›-zad›r. Anne, baba ve kardefllerimize karfl› kaba, k›r›c› davranmamal›, kibar ve nazik ol-mal›y›z. Hz. Ali bu konuda, “Babana sayg›l› ol ki evlad›n da sana sayg›l› olsun.”5 de-mifltir. Böyle davranmakla ailemizin mutlulu¤una yard›mc› oluruz.

Aile bireyleri aras›ndaki yard›mlaflma, ailenin mutlulu¤u için önemlidir. Ailedekiherkes birbiriyle dayan›flma içinde olmal›d›r. Bizler de evimizdeki görev ve sorumlu-luklar›m›z› yerine getirme konusunda duyarl› olmal›y›z. Sabahleyin kalk›nca yata¤›m›z›düzeltmeli; defter, kitap, çanta vb. okul eflyalar›m›z› da¤›n›k b›rakmamal›y›z. Ev ifllerin-de anne ve babam›za yard›mc› olmal›y›z. Aile içi sorumluluklar›m›z› yerine getirmeliyiz.Kardefllerimizin derslerine yard›mc› olmal›y›z. Paylaflma ve yard›mlaflmaya önem ver-meli, kardeflçe yaflamaya özen göstermeliyiz. Bütün bunlar›n mutlu ve güçlü bir aile-nin temel koflulu oldu¤unu bilmeliyiz.

Evde oldu¤u gibi okuldaki sorumluluklar›m›z› da yerine getirmeliyiz. Okul eflyalar›n›korumal›, onlara zarar vermemeliyiz. Arkadafllar›m›zla iyi geçinmeliyiz. Ödevlerimizizaman›nda ve tam olarak yapmal›y›z. Derslerimize düzenli bir flekilde çal›flmal›y›z.Kitap okuyarak kendimizi gelifltirmeliyiz.

Aileyi ilgilendiren ifllerde yard›mlaflmak niçin önemlidir? S›n›f›n›zda tart›fl›-n›z.

Efller, birbirlerine nas›l yard›mc› olmal›d›rlar? S›n›fça tart›fl›n›z.



101

3. Ahmet Efe, Hz. Muhammed’in Hayat›, s. 271.4. Kuleynî, El-Kafi, C 6, s. 50.5. Abdulaziz Hatip, ‹lmin Kap›s› Hz. Ali’den Alt›n Sözler, s. 181.

Ailede kad›n ve çocuklara yönelik olumsuz davran›fllar›n sonuçlar› nelerolabilir? Düflüncelerinizi ifade ediniz.

5. Ailemizde Birbirimizi Anlamal›y›z ve Sorunlar›m›z› Birlikte Çözmeliyiz

Ailedeki birlikteli¤in mutlu ve güzel olmas›; karfl›l›kl› sevgi, sayg› ve hoflgörüye daya-n›r. Aile içerisindeki karfl›l›kl› anlay›fl, duygu ve düflüncelerimizi daha rahat ifade etmemi-zi sa¤lar. Böylece ailemize ba¤l›l›k duygumuz güçlenir, kendimize olan güvenimiz artar.

Baflta anne ve baba olmak üzere ailede her birey, birbirine karfl› anlay›fll› olmal›-d›r. Büyükler, küçüklerin sorunlar›yla yak›ndan ilgilenmeli, onlar› anlamaya çal›flmal›;küçükler de büyüklere sayg› ve sevgiyle yaklaflmal›d›rlar.

Aile bireyleri aras›nda baz› düflünce ayr›l›klar› olabilir. Bunlar do¤ald›r. Herkes herkonuda ayn› flekilde düflünmeyebilir, ayn› fleylerden hofllanmayabilir. Anne ve babaaras›nda oldu¤u gibi kardefller aras›nda da farkl› görüfller ortaya ç›kabilir. Bu gibi du-rumlarda herkes düflüncelerini aç›kça söylemelidir. Aile içerisinde huzur ve güvenisürdürmenin yolu, farkl› duygu ve düflüncelere anlay›flla yaklaflmakt›r. Karfl›l›kl› hofl-görü ve anlay›fl, aile içindeki uyum ve dayan›flmay› art›r›r (Resim 6.5). Aile bireylerininbirbirlerini daha iyi anlamalar›n› ve sorunlar› birlikte çözebilmelerini sa¤lar.

Aile içinde bazen anlaflmazl›klar da olabilir. Böyle durumlarda konuflarak anlaflmakve tart›flmay› büyütmemek gerekir. Aile bireyleri birbirlerine kesinlikle fliddet uygulama-mal›d›rlar. Çevremizden ve bas›ndan zaman zaman duydu¤umuz bu tür olaylar›n ya-flanmas›, aile bireylerinin birbirlerine düflmanl›k beslemelerine yol açar (Resim 6.6). Aile içinde fliddet, ayr›mc›l›k ve istismara f›rsat vermememiz gerekir. Dinimiz de biz-den bunu istemektedir.

Aile bireyleri karfl›laflt›klar› sorunlar› nas›l çözmelidir?


102

Resim 6.5: Ailedeki mutluluk; sayg›, sevgi ve hoflgörüyle sa¤lan›r.

Zaman zaman televizyonlarda, gazetelerde kad›nlara ve çocuklara yönelik fliddet,ayr›mc›l›k, d›fllama vb. olumsuz haberlere rastlamaktay›z. Bütün bunlar hem dinimizinilkelerine hem kanunlara ayk›r›d›r. Bizler bu konularda duyarl› olmal›y›z. Kad›nlara veçocuklara yönelik her türlü istismara, fliddete karfl› ç›kmal›y›z.

Ailede mutluluklar›n yan›nda zaman zaman çeflitli sorunlar da yaflanabilir. Örne¤in, ai-lemizin bazen iflleri iyi gitmeyebilir, ekonomik olarak zor duruma düflebiliriz. Böylesi du-rumlarda anlay›fll› olmaya ve tutumlu davranmaya her zamankinden daha çok özen gös-termeliyiz. ‹stedi¤imiz bir eflyan›n hemen sat›n al›nmas› konusunda ›srarc› olmamal›y›z.

Aile içi sorunlardan biri de k›skançl›kt›r. Kardefllerimizi kesinlikle k›skanmamal›,eflyalar›m›z› onlarla paylaflmal›y›z.

Aile bireylerine karfl› daima anlay›fll› olmal›y›z. Kardefllerimizin bizden farkl› zevk veal›flkanl›klar› olabilece¤ini dikkate alarak onlara hoflgörülü davranmal›y›z. Biz televiz-yonda bir dizi izlerken onlar müzik dinlemek isteyebilirler. Onlar›n bu farkl› zevklerinek›zmamal›, onlar› anlay›flla karfl›lamal›y›z.

Kardefllerinizle hiç tart›flt›n›z m›? Kardeflinizin kalbini k›rd›¤›n›zda nelerhissettiniz? Düflüncelerinizi arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


103

Resim 6.6: Aile bireyleri birbirlerini dinlemeye ve anlay›fll› olmayaönem vermelidir.

6. Aile ‹çi ‹liflkilere Yönelik ‹slam’›n Ö¤ütleri

Aile, dinimizce çok önemli bir kurumdur. ‹slam dini, ailenin kurulmas›na önem ver-di¤i gibi korunmas› ve devam ettirilmesine de büyük önem vermifltir. Çünkü toplumunhuzur ve mutlulu¤u ailenin huzur ve mutlulu¤una ba¤l›d›r.

‹slam dini, aile içi davran›fllarda anne ve baba hakk›n›n gözetilmesi gerekti¤ini be-lirtir. Kur’an-› Kerim’in birçok ayetinde anne ve babaya iyi davran›lmas› hususu özellik-le vurgulan›r. Onlar› k›r›p üzecek, incitecek söz ve davran›fllardan kaç›n›lmas› istenir. Bukonudaki ayetlerden birinde flöyle buyrulur: “Rabb’in, sadece kendisine kulluk et-menizi, ana baban›za da iyi davranman›z› kesin bir flekilde emretti... Kendilerine‘Öf!’ bile deme; onlar› azarlama; ikisine de güzel söz söyle.”6 Bir baflka ayette de“Biz insana anne babas›na iyilik etmesini tavsiye ettik...”7 buyrulmaktad›r.

Peygamberimiz bir hadisinde, “Küçüklerine merhamet etmeyen, büyüklerinesayg› göstermeyen bizden de¤ildir.”8 buyurmufltur. Bu nedenle öncelikle çocuklar›n,anne ve babalar›na iyi davranmalar› ö¤ütlenmifltir. Anne ve babaya kötü davranmak,onlara karfl› k›r›c› sözler söylemek yasaklanm›flt›r. Öyleyse aile içinde büyüklerimizesayg› göstererek, küçüklerimize de sevgi duyarak ‹slam’›n ö¤ütlerini yerine getirmifl,böylece aile içi huzur ve mutlulu¤a katk› sa¤lam›fl oluruz.

Anne ve babam›z, bizim sa¤l›kl› bir biçimde büyümemiz için pek çok özveride bu-lunurlar. Hastal›k ve çeflitli tehlikelere karfl› bizi korurlar. Onlar›n bu davran›fllar›, bizeolan sevgilerinin bir sonucudur. Bu nedenle bizler de onlar› üzecek söz ve davran›fl-lardan kaç›nmal›y›z. Onlar›n uyar›lar›n› her zaman dikkate almal›y›z.

‹slam’›n aile konusundaki ö¤ütlerini yerine getirmek için çaba sarf etmeliyiz. Anneve babam›zla olan iliflkilerimize özen göstermeliyiz. Onlar› sevip saymal›y›z. Söz vedavran›fllar›m›zla onlar› incitmekten, üzmekten kaç›nmal›y›z. Onlar›n ö¤ütlerini dinle-meli, isteklerini yerine getirmeliyiz. Sorunlar› oldu¤unda onlara yard›mc› olmal›y›z. An-ne ve babaya iyi davranman›n, sayg›l› olman›n dinî, ahlaki ve insani bir görev oldu¤u-nu unutmamal›y›z.

Aile bireyleri birbirleriyle olan iliflkilerinde nelere özen göstermelidir?


104

6. ‹srâ suresi, 23. ayet. 7. Ahkaf suresi, 15. ayet.8. Buharî, Talâk, 25.

“Biz insana ana babas›na iyi davranmas›n› tavsiye etmiflizdir. Çünkü anas›onu nice s›k›nt›lara katlanarak tafl›m›flt›r... (‹flte bunun için) önce bana, sonra daana babana flükret diye tavsiyede bulunmufluzdur...” (Lokman suresi, 14. ayet.)


Yukar›daki ayete göre Kur'an'›n aile içi iliflkilere yönelik ö¤ütlerini belirle-yerek bunlar üzerinde arkadafllar›n›zla konuflunuz.

1. Aile hangi yönüyle toplumun temelidir? Aç›klay›n›z.

2. Anne ve babam›z bizim için ne gibi özverilerde bulunmaktad›r? Bilgi veriniz.

3. Anne ve baban›n çocuklar›n›n iyili¤ini istediklerini onlar›n hangi davran›fllar›n-dan anlayabiliriz? Aç›klay›n›z.

4. Sayg›, aile içi iliflkilerde neden önemlidir? Belirtiniz.

5. Aile içi yard›mlaflma konusunda çocuklara ne gibi görevler düflmektedir? Bir ör-nek vererek aç›klay›n›z.

6. Ailede huzur ve mutluluk için afla¤›dakilerden hangisini yapmal›y›z?

A) Birbirimizi k›skanmal›y›z.

B) Birbirimize sayg› göstermeliyiz.

C) Küçüklerimize yard›mc› olmaktan kaç›nmal›y›z.

D) Sorunlar›m›z› tek bafl›m›za çözmeliyiz.

7. Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?

A) Anne ve babam›z bizim iyili¤imizi isterler.

B) Anne ve babam›z bizim için her türlü fedakârl›¤› yaparlar.

C) Anne ve babam›z bizleri çok severler.

D) Anne ve babam›z bizimle sadece zamanlar› olursa ilgilenirler.

8. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y”yaz›n›z.

( ) Ailemizde birbirimizin sorunlar›n› çözmeyi önemsememeliyiz.

( ) Allah, Kur'an-› Kerim’de anne ve babam›za iyilik yapmam›z gerekti¤ini be-lirtmifltir.

( ) Peygamberimiz, sadece anne hakk›na önem vermifltir.

( ) Anne ve babam›z›n bize gösterdi¤i sevgi ve flefkate karfl›l›k bizim onlarasayg› göstermemiz gerekmez.

( ) Aile; anne, baba ve çocuklardan oluflur.

( ) Aile içi iliflkilere yönelik ‹slam'›n ö¤ütlerine uymam›z gerekir.


105


âciz: 1. Gücü bir ifle yetmez olan, güçsüz. 2. Beceriksiz.

âdet: 1. Görenek. 2. Topluluk içinde eskiden beri uyulan kural, töre.

adil: Adaletle ifl gören, adaletten, do¤ruluktan ayr›lmayan, hakk› yerine getiren,adaletli.

ahit: 1. Kendi kendine söz vererek bir ifli üzerine alma. 2. Antlaflma.

ahlak: 1. Bir toplum içinde kiflilerin uymak zorunda olduklar› davran›fl biçimleri vekurallar›. 2. ‹yi nitelikler, güzel huylar.

akraba: Kan veya evlilik yoluyla birbirine ba¤l› olan kimseler.

âlem: 1. Yeryüzü ve gökyüzündeki nesnelerin oluflturdu¤u bütün, evren. 2. Dün-ya, cihan.

ba¤: 1. Bir fleyi baflka bir fleye veya birçok fleyi topluca birbirine tutturmak içinkullan›lan ip, sicim, flerit, tel vb. dü¤ümlenebilir nesne. 2. Üzüm kütüklerinin dikili bu-lundu¤u toprak parças›. 3. Meyve bahçesi.

bencil: Yaln›z kendini düflünen, kendi ç›karlar›n› herkesinkinden üstün tutan, hod-bin, egoist.

benzi atmak: Rengi atmak, rengi de¤iflmek, tedirgin olmak, korkmak.

befler: ‹nsano¤lu, insan.

bu¤zetmek: Kin beslemek, nefret etmek.

cimri: Elindeki paray› harcamaya k›yamayan, eli s›k›, hasis, k›sm›k, pinti, s›k›,varyemez.

cömert: Para ve mal›n› esirgemeden veren, eli aç›k.

cumhuriyet: Milletin, egemenli¤ini kendi elinde tuttu¤u ve bunu belirli süreler içinseçti¤i milletvekilleri arac›l›¤› ile kulland›¤› yönetim biçimi.

daim: Sürekli, sonsuz.

dirlik: 1. Yaflay›fl, hayat, sa¤l›k, varl›k, geçim. 2. Huzur, erinç.

dua: 1. Tanr›’ya yalvarma, yakar›fl için söylenen dinî metin. 2. Yakar›fl.

D

C

B

A

SÖZLÜK

106

S Ö Z L Ü K

eda etmek: 1. Borcunu ödemek. 2. Namaz k›lmak.

evren: 1. Gök varl›klar›n›n bütünü, kâinat, cihan, âlem, kozmos. 2. Düzenli veuyumlu bir bütün olarak düflünülen bütün varl›klar.

fedakârl›k: Özveri.

felaket: Büyük zarar, üzüntü ve s›k›nt›lara yol açan olay veya durum, y›k›m, bela.

felah: Kurtulufl, selamet, onma.

fena: ‹yi nitelikte olmayan, kötü.

fidan: 1. Yeni yetiflen a¤aç veya a¤açç›k. 2. Baflka bir yere dikilmek için bulundu-¤u yerden ç›kar›lan taze a¤aç, dikme.

fitre: Ramazan ay› içinde verilen, miktar› belirli sadaka.

gazap: Öfke, k›zg›nl›k, hiddet.

gazi: 1. Müslümanl›kta düflmanla savaflan veya savafl yapm›fl kimse. 2. Ola¤a-nüstü yararl›klar göstererek düflman› yenen komutanlara devlet taraf›ndan verilenonur unvan›. 3. Savafltan sa¤ ve zafer kazanm›fl olarak dönen kimse.

g›ybet: Çekifltirme, yerme, kötüleme.

gurur: Kendini be¤enme, büyüklenme, kibir.

halife: 1. Hz. Muhammed’in vekili olarak Müslümanlar›n imaml›¤›n› ve din koruyucu-lu¤unu yapmakla görevli kimse. 2. Osmanl› padiflahlar›n›n kulland›klar› unvanlardan biri.

Halik: Yaradan, Allah.

hamarat: Çal›flkan, becerikli, elinden iyi ifl gelen.

haset: K›skançl›k, çekememezlik, günü.

h›nç: Öç alma duygusu ile dolu öfke, kin.

hicret: Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göç etmesi.

hitap: Sözü birine veya birilerine yöneltme, seslenme.

hoflgörü: Her fleyi anlay›flla karfl›layarak olabildi¤i kadar hofl görme durumu,müsamaha, tolerans.

huy: 1. ‹nsan›n yarat›l›fl ve ruh özelliklerinin bütünü, mizaç, tabiat. 2. ‹çgüdü duru-munu alm›fl al›flkanl›k.

hüküm: 1. Yarg›. 2. Egemenlik, hâkimiyet.

H

G

F

E

SÖZLÜK

107

iftira: Bir kimseye kas›tl› ve as›ls›z suç yükleme, kara çalma, bühtan.

ihlas: 1. Temiz sevgi ve yürekten ba¤l›l›k. 2. ‹badetlerdeki içtenlik.ikram: 1. Konu¤u a¤›rlama. 2. Bir fleyi arma¤an olarak verme, sunma. 3. Al›flve-

riflte sat›c›n›n al›c›ya yapt›¤› indirim. 4. Sunulan fley.ilah: Tanr›. ilahî: Tanr›’ya özgü olan tanr›sal, lahuti.iman: Din inanc›, kutsal inanç, inanç, itikat.istismar: 1. Birinin iyi niyetini kötüye kullanma. 2. Sömürme.irade: Bir fleyi yap›p yapmamaya karar verme gücü, istenç.irflat: Do¤ru yolu gösterme, uyarma.iflgal: 1. Bir yeri ele geçirme. 2. Bir kimseyi iflten al›koyma, engelleme, oyalama.

kabile: Ortak bir atadan türediklerine inan›lan toplumsal ve ekonomik iliflkilerindeanaerkil, ataerkil anlay›fl› uygulayan geleneksel topluluk.

kamu: Bir ülkedeki halk›n bütünü, halk, amme.

kandil: ‹çinde s›v› bir ya¤ ve fitil bulunan kaptan oluflan ayd›nlatma arac›.kandil gecesi: Müslümanlarca kutsal say›lan ve kutlanan Berat, Miraç, Regaip ve

Kadir geceleri.karakter: 1. Ay›rt edici nitelik. 2. Bir bireyin kendine özgü yap›s›, onu baflkalar›ndan

ay›ran temel belirti ve bireyin davran›fl biçimlerini belirleyen ana özellik, öz yap›, seciye.kavim: Aralar›nda töre, dil ve kültür ortakl›¤› bulunan, boy ve soy bak›m›ndan da

birbirine ba¤l› insan toplulu¤u, budun.kerem: 1. Soyluluk, ululuk, büyüklük, asalet. 2. Ba¤›fl olarak verme, iyilik, cömertlik.kervan: Uzak yerlere yolcu ve ticaret eflyas› tafl›yan yük hayvan›, katar›.kibar: Davran›fl, düflünce, duygu bak›m›ndan ince, nazik olan (kimse).kibir: 1. Büyüklük, ululuk. 2. Kendini be¤enme, baflkalar›ndan üstün tutma, bü-

yüklenme.

kin: Öç almay› amaçlayan gizli düflmanl›k, garaz.kulluk: Allah’›n emirlerine uyma, kul olma durumu.kurban: Dinin bir buyru¤unu veya bir ada¤› yerine getirmek için kesilen hayvan.kurum: 1. Kurulufl, müessese, tesis. 2. Evlilik, aile, ortakl›k, mülkiyet gibi, insanlar

taraf›ndan oluflturulan fley, müessese.kutsal: Güçlü bir dinî sayg› uyand›ran veya uyand›rmas› gereken, kutsi, mukaddes.

lahza: Zaman›n bölünemeyecek kadar k›sa bir parças›, an.levha: 1. Bir yere as›lmak için yaz›lm›fl yaz›, sahife. 2. Tablo, resim.lütuf: Önem verilen, say›lan birinden gelen iyilik, yard›m, ihsan, inayet, at›fet.

L

K

‹

SÖZLÜK

108

mahrum: Yoksun.

mahya: Ramazan gecelerinde, camilerde iki minare aras›na gerilen ipler üzerinekandil veya elektrik ampulleriyle yaz›lan yaz› veya yap›lan resim.

malik: Sahip, iye.mecal: Güç, kuvvet, derman, takat.mecalsiz: Güçsüz, kuvvetsiz, dermans›z, takatsiz.medet: 1. Yard›m, imdat. 2. Yard›m edin, imdat anlam›nda bir seslenme sözü.mikrop: Mikroskopla görülebilen, çürümeye, mayalanmaya ve hastal›klara yol

açan bir hücreli canl›. miskin: 1. Çok uyufluk, olan (kimse). 2. Âciz, zavall›.model: Benzer, örnek.moral: Bir insan›n ruhsal gücü, yürek gücü, manevi güç, maneviyat.mucize: Allah’›n izni ve emri ile yaln›z peygamberlerin gösterdi¤i, özellikle pey-

gamberlere karfl› ç›kanlar› ikna etmek, iman etmeyenlerin iman etmelerini sa¤lamakamac› tafl›yan ola¤anüstü ifller, hareketler.

Musevi: Musa Peygamberin dininden olan kimse, Yahudi.Mushaf: Kur’an.mükemmel: Eksiksiz, kusursuz, tam, yetkin.mümin: 1. ‹nançl›, inanan, imanl›. 2. Müslüman.

nak›fl: 1. Genellikle kumafl üzerine renkli iplikler veya s›rma ve sim kullanarak elle,makineyle yap›lan iflleme. 2. Özellikle duvar ve tavanlar› süslemek için yap›lan resim.

nazil: 1. ‹nen, inmifl. 2. Konaklayan.nesne: Belli bir a¤›rl›¤› ve hacmi, rengi, maddesi olan her türlü cans›z varl›k, fley,

obje.nezaket: Baflkalar›na karfl› sayg›l› ve incelikle davranma, incelik, naziklik, zarafet.nimet: 1. ‹yilik, lütuf, ihsan. 2. Yaflamak için gerekli her fley. 3. Yiyecek içecek,

özellikle ekmek.

özveri: Bir amaç u¤runa veya gerçeklefltirilmesi istenen herhangi bir fley için ken-di ç›karlar›ndan vazgeçme, fedakârl›k.

petek: Ar›lar›n yumurtalar›n› b›rakmak ve bal depo etmek için yapt›¤›, düzgün al-t›gen a¤›zl›, bal mumu yuvac›klar toplulu¤u.

peyda: Belli, aç›k.

P

Ö

N

M

SÖZLÜK

109

peyga etmek: Ç›karmak, oluflturmak, ortaya ç›karmak, edinmek.

peygamber: Allah'›n buyruklar›n› bildiren, onlar› Allah yoluna, dine ça¤›ran kimse,yalvaç, elçi, resul, nebi.

poster: Duvara as›lan büyük boy resim.

put: Baz› ilkel toplumlarda ola¤anüstü güç ve etkisi oldu¤una inan›lan canl› veyacans›z nesne, tap›ncak, sanem.

rahîm: Koruyan, ac›yan, merhamet eden (Allah).rahman: Herkese, her canl›ya merhamet eden ( Allah).rahmet: 1. Birinin suçunu ba¤›fllama, yarl›gama, merhamet etme. 2. Ya¤mur.r›z›k: 1. Yiyecek içecek fley, az›k. 2. Allah’›n bütün yaratt›klar›na verdi¤i nimet.

riayet etmek: Uymak.

ruh: 1. Dinlerin ve dinci felsefelerin insanda vücuttan ayr› bir varl›k olarak kabul et-ti¤i öz, tin. 2. En önemli nokta.

ruhban: Rahipler.

ruhbanl›k: 1. Ruhban olma durumu. 2. Ruhban s›n›f›.

rüflvet: Yapt›r›lmak istenen bir iflte yasa d›fl› kolayl›k ve çabukluk sa¤lanmas› içinbir kimseye mal veya para olarak sa¤lanan ç›kar.

sadaka: Yoksullara yard›m olarak karfl›l›ks›z verilen fley.

sa¤mak: Memeyi parmaklar aras›nda s›karak sütünü ak›tmak.

sahabe: 1. Hz. Muhammed’i görmüfl, onun sohbetinde bulunmufl Müslümanlar,ashap. 2. Sahipler, sahip ç›kanlar.

san: Ün, flan, flöhret.

sohbet: 1. Dostça, arkadaflça konuflarak hofl bir vakit geçirme, söylefli, yarenlik.2. Söylefli.

stres: Ameliyat floku, travma, so¤uk, coflku vb. etkenlerin organizmada olufltur-du¤u bozukluklar›n tümü, ruhsal gerilim.

sure: Kur’an’›n 114 bölümünden her biri.

flafak: Günefl do¤madan az önce beliren ayd›nl›k.

flefaat: Birinin suçunun ba¤›fllanmas› veya dile¤inin yerine getirilmesi için o kim-

seyle Tanr› aras›nda peygamberin yapt›¤› arac›l›k.

flefkat: Ac›yarak ve koruyarak sevme, sevecenlik.

fi

S

R

SÖZLÜK

110

flükür: 1. Allah’a duyulan minneti dile getirme. 2. Mutlu bir olay veya durumdan,yap›lan bir iyilikten duyulan hoflnutlu¤u bildirme.

tan: Günefl do¤madan önceki alaca karanl›k, fecir.tebli¤: Bildirme, haber verme.tedricen: Azar azar, giderek, gittikçe.tefeci: El alt›ndan yüksek faizle ödünç para veren kimse, faizci.tevhit: 1. Allah’›n birli¤ine inanma, bir sayma, bir olarak bakma. 2. Tek tanr›c›l›k.tomurcuk: 1. Bir bitkinin üzerinde bulunan ve ileride sap, çiçek veya yaprak vere-

cek olan filiz. 2. Çiçek açacak gonca.tüccar: Ticaret yapan, ticaretle u¤raflan kimse, tacir.

ulu: Erdemleri bak›m›ndan çok büyük, yüce.

üflenmek: Kendinde bir gevfleklik duyarak bir ifli yapmaya iste¤i olmamak, erinmek.

vahiy: Yüce Allah taraf›ndan, ilahî emir ve yasaklar›n Cebrail arac›l›¤›yla peygam-berlere bildirilmesi.

vefa: Sevgiyi sürdürme, sevgi ba¤l›l›¤›.vicdan: Kifliyi kendi davran›fllar› hakk›nda bir yarg›da bulunmaya iten, kiflinin ken-

di ahlak de¤erleri üzerine dolays›z ve kendili¤inden yarg›lama yapmas›n› sa¤layan güç.

yans›tma: 1. Yans›tmak ifli. 2. ‹letme, duyurma.yâr: Sevgili, dost.Yaradan: Allah, Tanr›.

zafer: Savaflta kazan›lan baflar›.zekât: Müslümanl›kta, zenginlerin sahip oldu¤u mal ve paran›n k›rkta birinin da-

¤›t›lmas›n› öngören, ‹slam’›n befl flart›ndan biri.zikretmek: 1. Ad›n› söylemek, sözünü söylemek, anmak. 2. Yüce Allah’›n ad›n› ve

s›fatlar›n› anmak, onu tespih etmek, yüceltmek.zulmet: Karanl›k.

Z

Y

V

Ü

U

T

SÖZLÜK

111

Ahmed b. Hanbel, Müsned, Ça¤r› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1982.Atatürkçü Düflünce, Atatürk Araflt›rmalar› Merkezi, Türk Tarih Kurumu Bas›me-

vi, Ankara, 1992.Atatürkçülük, Millî E¤itim Bakanl›¤› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1987.Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, Ankara, 1997.Belik, ‹zzettin, Ayet ve Hadislerle ‹slami Hayat, ‹klim Yay›nlar›, ‹stanbul, 1992.Borak, Sadi, Atatürk ve Din, An›l Yay›nevi, ‹stanbul, 1962.Buharî, Edebül Müfred (Ter: Fikri Yavuz), Sönmez Matbaas›, ‹stanbul, 1979.Buharî Muhammed b. ‹smail, Sahihi Buhari, Ça¤r› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1981.Canan, ‹brahim, Hadis Ansiklopedisi (Kütübi Sitte), Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 1991.Demirel, Ziya, MMuuttlluulluukk ÖÖ¤¤üüttlleerrii, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2007.Ebû Davud, Sünen, Ça¤r› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1992.Efe, Ahmet, Sevgi Çiçe¤i, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Yay›nlar›, Ankara,1980.Efe, Ahmet, Hz. Muhammed’in Hayat›, Gençlik Dergisi Yay›nlar›, Ankara, 1993.Elçin, fiükrü, Çocuklar›m›za fiiirler, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1980.Evliyao¤lu, Gökhan, Çocuk ve Dua, Türkiye Diyanet Vakf› Yay›nlar›, Ankara, 1991.Gürgen, Gündüz, Dinî fiiirler Antolojisi, Yeni Kitap Bas›mevi, Konya, 1966.Hatip, Abdulaziz, ‹‹llmmiinn KKaapp››ss›› HHzz.. AAllii’’ddeenn AAlltt››nn SSöözzlleerr, Horasan Yay›nlar›, ‹stanbul, 2007.‹‹llkköö¤¤rreettiimm DDiinn KKüüllttüürrüü vvee AAhhllaakk BBiillggiissii DDeerrssii ((44,, 55,, 66,, 77 vvee 88.. SS››nn››ffllaarr)) ÖÖ¤¤rreettiimm PPrroogg--

rraamm›› vvee KK››llaavvuuzzuu, MEB Yay›nlar›, Ankara, 2010.Karagöz, Lâtif, Diyanet Çocuk dergisi, Say›: 299, Ankara, 2007.Kandemir, M. Yaflar, Allah’a ‹nan›yorum, Dinim Serisi, ‹stanbul, 1992.Komisyon, Kur’an-› Kerim ve Aç›klamal› Meali, Türkiye Diyanet Vakf› Yay›nlar›,

Ankara, 1993 ve 2005 bask›lar›.Köksal, M. As›m, PPeeyyggaammbbeerrlleerr TTaarriihhii, Türkiye Diyanet Vakf› Yay›nlar›, Ankara, 2004.Kuleynî, Muhammed bin Yakup, eell--KKaaffii,, DDaarruu’’ss--SSaa’’bb, Beyrut, 1980.Malik bin Enes, Muvatta, M›s›r, 1984.Muhyiddin Nevevi, Riyüs Salihin ve Tercümesi, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Yay›n-

lar›, Ankara, 1992.Münziri, Abdul Azim, Ter¤ib ve Terhib, M›s›r, 1974.Müslim b. Haccac, Sahihi Müslim, Ça¤r› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1981.PPeeyyggaammbbeerriimm, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 2009.Sa¤lam, Alâttin, ‹lahiler, Kasideler ve Naat› fierifler, Ç›nar Matbaas›, ‹stanbul, 1996.Sahih-i Buhari ve Tecrid-i Sarih Tercümesi, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Yay›nlar›,

Ankara, 1988.Sayg›l›, Sefa, Mutluluk Elimizde, Türdav Yay›nlar›, ‹stanbul, 2001.Seçme Hadisler, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 2005.fiirin, Mustafa Ruhi, Çocuklar Güle Benzer (Antoloji), Nur Yay›nlar›, Ankara, 1991.Taberanî, eell--MMuucceemmûûll -- EEvvssaatt, (I-XI) Riyad, 1985.Timurtafl, Faruk, Yunus Emre Divan›, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 1986.Tirmizi, Sünen, Ça¤r› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1981.Tosun, Cemal; Recai Do¤an, Kavram Haritalar›, Ö¤reti Yay›nlar›, Ankara, 2005.Tunaboylu, Mahmut, Dünyan›n En Güzel Çocuklu¤u, Millî E¤itim Bakanl›¤› Ya-

y›nlar›, ‹stanbul, 2004.Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay›nlar›, Ankara, 2009.Ünlü, Ali, Vecizeler, Ö¤ütler, Parolalar, fiûle Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005.Yazgan, Bestami, Çocuk fiiirleri, Türkiye Diyanet Vakf› Yay›nlar›, Ankara, 2005.Yaz›m K›lavuzu, Türk Dil Kurumu Yay›nlar›, Ankara, 2009.Zengin, H. Salih, ÇÇookk MMaavvii HHiikkââyyeelleerr, Mavi Kufl Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005.

KAYNAKÇA

112

K A Y N A K Ç A

İ l k Ö Ğ r e t İ m dİn kÜltÜrÜ ve ahlak...

Documents