монгол эмнэлэгийн онол lecture
TRANSCRIPT
![Page 1: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/4.jpg)
Аюурведийн
анагаах ухаан
Ayurveda – the science of life - насны ухаан гэсэн утгатай санскрит үг. Аюурведийн анагаах ухаан нь эртний энэтхэгт үүсч хөгжсөн.
Ведийн өмнөх үе – (pre-vedic period)
Ведийн үе – (vedic period)
Ведийн дараах үе – (post – vedic period)
Вед (veda-knowledge, science-мэдлэг, ухаан санскрит)
![Page 5: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/5.jpg)
Эм, эмчийн
тухай нэгэн
домогт
Газар дэлхий дээр хүн амьтан дөнгөж үүсч байсан эрт
цагт нэгэн уулын өвөрт Шидвү хэмээгч нь хүний оронд
анх төржээ. Тэднээс үр хүүхэд олноор төрж, шим
ертөнцийн хоол хомсдох төлөвтэй байгааг эцэг Шидвү
ажиглаад ховдог сэтгэлээр хэтэртэл идсэн тул машү (эс
шингэсэн) өвчин тусч гэнэ. Тэр үед өвчин зовлон, эм тан
аль нь ч гараагүй байсан тул арга барахдаа Барахма
(бярман) тэнгэрт хандахад тэрээр ус хандлан уулгаж
эмчилжээ.
![Page 6: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/6.jpg)
Өвчний анхдагч – Машү
Эмчийн анхдагч – Барахма (бярман)Эмийн анхдагч – Буцалгасан ус МЭӨ XX-XIX Ригвед (Rig veda)
МЭӨ XV-XIV Атхарвавед (Atharva veda)
МЭӨ 1000-700 жил Аюурвед Дотор өвчин – Кая чикиста
Мэс засал – Шалья тантра
Хүзүү толгойд орших – Шалакья тантра
Хорыг анагаах – Агада тантра
Сэтгэцийн өвчин – Бхута видья
Хүүхдийн өвчин - Куамарабхртяа
Биеийн тамир – Расаяна тантра
Бэлгийн сулрал эмчлэх – Важа карана тантра
![Page 7: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/7.jpg)
МЭӨ VII Чарака самхита – арга билэг, 3
махбод, 5 махбодын онол, оношилгоо, мэс засал
МЭӨ VI Сушрута самхита – мэс засал 300
гаруй арга, 120 орчим багаж
МЭӨ II-I Вагбхат “8 гишүүнтийн зүрхэн хураангуй”
МЭ II-III Хятад, Хан улс, Миндин хаан
![Page 8: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/8.jpg)
Төвд оронд анагаах
ухаан хөгжсөн түүх МЭ VII Төвдийн Соронзонгомбо
хаан
МЭ VII Ландрам хаан, төвдийн
хуучин “Бон” шашин
МЭ VIII-IX Тисрондэбзан хаан
дахин сэргээсэн. Энэтхэг, Хятад,
Балба, Монгол, Перс, Хотон
үндэстний эмч нарын чуулга
уулзалт
Их Ютиг Ёндонгомбо. Төвд оронд
манба дацан байгуулагдаж эхэлсэн.
PATRON KING VI: KING
TRISONG DEUTSEN
![Page 9: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/9.jpg)
XVI Төвд, Сурхарвалодойжалбо, “Мэбошаллүн-Дээдсийн чухал сургаал”
XVII дарам манарамба Лувсанчойдиг, “Номлохүйн үндэсний мод тавих ёсыг сайтар номлосон алтан хатгуур”
XVII-XVIIIДэсрид Санжаажамц, “Хөх биндэръя”, “Увидасын үндэсийн нэмсэн арга”,
XVII-XVIII Данзанпунцаг, “”Болор бөмбөлөг,”Болор эрх”
![Page 10: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/10.jpg)
Монголын уламжлалт анагаах ухааны түүх МЭӨ II Хятад ау-ы “Нейжин” сударт Хүннүчүүдийн
эмчилгээний аргыг дурдсан.
1. XIII зуунаас өмнөх – ардын эмнэлэгийн үе
2. XIII-XV зуун – уламжлалт анагаах ухаан нэвтэрч эхэлсэн үе
3. XV-XX зуун – уламжлалт анагаах ухаан бүрэлдэн тогтож, хөгжсөн үе
4. 1924 хойш – барууны анагаах ухаантай хамт хөгжсөн үе
![Page 11: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/11.jpg)
МЭӨ II-I Хүннү
Сяньби ханаж, төөнөх
МЭ VII зуун Бигүдэй, Баяхай, эвэр соруул, хатгуур
МЭ VIII-IX Уйгар, ардын уламжлалт эмнэлэг өргөжин хөгжсөн
XIII-XIV зуун Хүсэхүй, “Идээ ундааны жинхэнэ товч”
XIV зуун Садамис, “Билэгт хулсан танхимын туршлагат жор”
XIV зуун Хутайбилэг, “Арван дөрвөн сувгийг бадруулах”
XV зуун Алтай, “Рашааны зүрхэн найман гишүүнт нууц
увидасын үндэсний язгуурын үндэсний далд утгын тайлбар”
1662 он ламын гэгээн Лувсанданзанжанцан, манбадацан,
Баянхонгор
XVII-XVIII Гомбожав, “Номлохүйн үндэсний тайлбар”
XVIII зуун Сүмбэ хамба Ишбалжир, “Рашааны цагаан шүүдэр”
XVIII-XIX цахар гэвш Лувсанчүлтэм, “Эм таних ухаан”
XIX зуун Жамбалдорж, “Нүдний үзэсгэлэнт чимэг”
XX зуун Чойжамц, “Маш гайхамшигт хуримын сан”
зуунзуун
![Page 12: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/12.jpg)
Àðãà áèëãèéí
ñóðãààë
![Page 13: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/13.jpg)
Òîäîðõîéëîëò
Áàéãàëü åðòºíö äýõ þìñ
¿çýãäë¿¿äèéí îðøèí òîãòíîõ, õºãæèë
õºäºë㺺íä îðîõ, ìºõºæ óñòàõ åðºíõèé
ç¿é òîãòëóóäûã, þìñ ¿çýãäëèéí
äîòîîäîä àãóóëàãäàæ áàéõ ýñðýã
òýñðýã òàëóóäûí õîîðîíäûí õàðèëöàí
òýìöýëäýõ, õàðèëöàí íýãäýëòýé áàéõ,
áèå áèåý ¿ã¿éñãýõ çýðýã îëîí òàëò
õàðèëöààí äýýð ò¿øèãëýäýã.
![Page 14: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/14.jpg)
Àðãà Áèëèã
• Õºãæèë,
õºäºë㺺íòýé
•Èäýâõòýé
•Õ¿ òýé
•Ýåðýã
•Õºãæèë,
õºäºë㺺íã¿é
•Èäýâõã¿é
•Õ¿ ã¿é
•Ñóë
![Page 15: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/15.jpg)
Àðãà
Íàð Ãàë
Áèëèã
Ñàð
Óñ
![Page 16: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/16.jpg)
Àðãà
Çóí ªäºð
Áèëèã
ªâºëغíº
![Page 17: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/17.jpg)
Àðãà
Ýðýãòýé Õºãæèë
Áèëèã
Ýìýãòýé
̺õºë
![Page 18: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/18.jpg)
Àðãà
Õ¿ òýé Äýýä
Áèëèã
Õ¿ ã¿é Äîîä
![Page 19: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/19.jpg)
Àðãà áèëãèéí õîîðîíäûí õàðüöààíû
çàð èìÁèå, áèåý ò¿øèãëýí îðøèæ íýã íü
íºãººãºº íºõöºëä¿¿ëýõ çàð èì
Õàðèëöàí áèå, áèåý àãóóëàõ çàð èì
Õàðèëöàí áèåäýý øèëæèõ çàð èì
Áàéíãà çºð èëäºí áèå áèåý ¿ã¿éñãýõ çàð èì
Õàðèëöàí áèå áèåý õÿçãààðëàõ çàð èì
Õàðüöàíãóé òýíöâýðò õàðüöààíä îðøèõ çàð èì
Õÿçãààðã¿é õóâààãäàõ çàð èì
![Page 20: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/20.jpg)
Õ¿íèé áèåèéí òîäîðõîé õýñã¿¿äèéã
ÀÁ – ò òºðºëæ¿¿ëýí ¿çäýã
Àðãà Áèåèéí
äýýä
òàë
5 öóë Öóñíû
ñóäàñØàð
ìàõáîä
Ýð
ñóäàñíû
ëóãøèëò
Áèëè
ã
Áèåèéí
äîîä
òàë 6
ñàâ
Öàãààí
ñóäàñ
Áàäãàí
ìàõáîäÝì
ñóäàñíû
ëóãøèëò
![Page 21: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/21.jpg)
2.ªâ èí ç¿éí ñóäëàëä:
ÀðãàÕàëóóí ìºí
àíàðòàé
ºâ èí
Øàðûí
ºâ èí
Áèëèã
Õ¿éòýí ìºí
àíàðòàé
ºâ èí
Áàäãàíû
ºâ èí
![Page 22: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/22.jpg)
3.ªâ íèéã îíîøëîõîä:
Àðãà
Õàëóóí
ºâ íèé
øèíæ
òýìäýã
Õàëóóí
ºâ íèé
ñóäàñíû
ëóãøèëò
Õàëóóí
ºâ íèé
øýýñíèé
øèíæ
Áèëèã
Õ¿éòýí
ºâ íèé
øèíæ
òýìäýã
Õ¿éòýí
ºâ íèé
ñóäàñíû
ëóãøèëò
Õ¿éòýí
ºâ íèé
øýýñíèé
øèíæ
![Page 23: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/23.jpg)
ªâ íèéã ýì ëýõýäªâ òýé õ¿íèé áèå äýõ òýíöâýð íü
àëäàãäñàí ÀÁ – èéã
òýíöâýðæ¿¿ëýõèéí òóëä õýò
àðâèäñàíûã ýñðýã ç¿éëýýð íü äàðàõ,
äóòóóäñàíûã íºõºõ çàð èì
áàðèìòëàíà.
![Page 24: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/25.jpg)
Îäîí çóðõàé
Õàð çóðõàéí 5 ìàõáîäèéí îíîë
Îäîí çóðõàé Õàð çóðõàé
• øîðîî
• óñ
• ãàë
• õèé
• îãòîðãóé
• øîðîî
• óñ
• ãàë
• ìîä
• òºìºð
![Page 26: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/26.jpg)
Îäîí çóðõàéí 5 ìàõáîäèéí
îíîë
![Page 27: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/27.jpg)
¹ Òºðºëæ¿¿ëýãäýõ¿¿í Øîðîî Óñ Ãàë Õèé Îãòîðãóé
1 Áèëýã àíàð Áèåèéí 3
ìàõáîä
áàäãàí øàð õèé Á¿ãäýä
ò¿ãíý
2 Ø¿òýýíýýð
òºðºëæ¿¿ëýõ
5 öóë Äýë¿¿ Áººð Ýëýã Óóøèã Ç¿ðõ
6 ñàâ Õîäîîä Öºñ Öºñ Îëãîé Ãýäýñ
Ñàìøè
3 Ãàðëûí
¿¿äíýýñ
òºðºëæ¿¿ëýõ
Áèåèéí
á¿ðýë-
äýõ¿¿í
ßñ, ìàõ Öàãààí
ñóäàñ,
òàðõè,
øàð óñ
Óì
ñóäàñ,
öóñ
Ìýäðýë,
àìüñãàë,
àìüñãà
- ëûí õèé,
òºâ
ñóäàñ
Ãàäàð
ñóäàñ,
õºíäèé
çàé,
çàâñàð
5 ýðõòýí Õàìàð Õýë Í¿ä Õ¿ðýëöý
- õ¿¿í
èõ
5 ýðõòý -
íèé îðîí
¯íýð Àìò Ä¿ðñ Õ¿ðýëöý
ã-äýõ¿¿í
Äóó
5 ìýäðýë ¿íýðëý -
õ¿é
Àìòëà-
õóé
Ä¿ðñ
õàðàõóé
Õ¿ðýëöý
-
õ¿é
Ñîíñî-õóé
![Page 28: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/28.jpg)
6 àìò 5 ìàõáîä
Àìòëàã Øîðîî –óñ
Èñãýëýí Ãàë – øîðîî
Äàâñëàã Ãàë – Óñ
Ãàøóóí Óñ – õèé
Ãîøóóí Ãàë – õèé
Ýõ¿¿í Øîðîî – õèé
![Page 29: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/29.jpg)
Õàð çóðõàéí 5
ìàõáîäèéí îíîë
![Page 30: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/30.jpg)
ÕÇÒÌ Àìòûí 5
òºðºë
5 ºí㺠5 ¿éë Áàéãàëèéí
5 íºëºº
Ç¿ã
èã
Óëèðàë
Ìîä Èñãýëýí Íîãîîí Òºðºõ Ñàëõè Ç¿¿í Õàâàð
Ãàë Ãîøóóí Óëààí Õºãæèõ Õàëóóí ºìíº Çóí
Øîðîî Àìòëàã Õ¿ðýí ººð ëºã-
äºõ
Õóóðàé Äóíä Çàâñðûí
óëèðàë
Òºìºð Ãàøóóí Öàãààí Õºãøðºõ Õóóðàé Áàðóóí Íàìàð
Óñ Äàâñëà
ã
Õºõ Óñòàõ Õ¿éòýí Õîéä ªâºë
![Page 31: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/31.jpg)
ÕÇÒÌ Öóë Ñàâ 5
ýðõòýí
Áèåèéí
á¿ðýëäý-
õ¿¿í
Ñýòãýë
õºäëºë
Ìîä Ýëýã Öºñ Í¿ä Ìàõ Õèëýãíýõ
Ãàë Ç¿ðõ Ãýäýñ Õýë Ñóäàñ Áàÿðëàõ
Øîðîî Äýë¿¿ Õîäîîä Óðóóë Õîëáîã ýä Áîäëîãî-
øðîõ
Òºìºð Óóøèã Îëãîé Õàìàð Àðüñ, ¿ñ Óéòãàðëàõ
Óñ Áººð äàâñàã èõ ¿ñ Àéõ, àéäàñ
![Page 32: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/32.jpg)
Ç¿ðõ ãýäýñ
Ýëýã öºñ Äýë¿¿ õîäîîä
Áººð, äàâñàã Óóøèã, îëãîé
Ãàë
ØîðîîÌîä
Óñ ÒºìºðÕ¿¿
![Page 33: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/33.jpg)
![Page 34: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/34.jpg)
ÓÀÓ – íä одон зурхайн 5
махбодын үйл ажиллагааг хураангүйлан
хий, шар, бадган 3 махбодоор
төлөөлүүлэн авч үздэг. Õèé, шар, бадган
3-ын мөн чанарууд харилцан адилгүй ч
шүтэн барилдахын эрхээр харилцан нэг
нэгэндээ шүтэн оршино.
Бадган
шороо
ус
Шар
гал
Хий
хий
![Page 35: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/35.jpg)
Õèé ìàõáîäБиеийн 3 махбод тус бүрийн дотоод мөн
чанараас нь шалтгаалсан өвөрмөц шинж
чанарыг нь махбодын билэг чанар гэнэ.
1. Хөнгөн
2. Хөлбөрөнгүй
3. Ширүүн
4. Сэрүүн
5. Нарийн
6. Чийрэг
![Page 36: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/36.jpg)
Õèéí ìºí àíàð:
Õàëóóí õ¿éòýí õî¸óëàíä íü
ò¿øèãëýäýã áºãººä õàëóóíòàé
íºõºðëºâºë øàòààõûí íºõºð,
õ¿éòýíòýé íºõºðëºâºë
öàðöààõûí íºõºð, òèéìýýñ õèé
íü õàëóóí áèø, õ¿éòýí áèø
òýãø àíàðòàé
![Page 37: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/37.jpg)
Õªíãªí
Õөнгөн áилэг анарûí
íºëººãººð ÿðèõ, äóóëàõ,
á¿æèãëýõ, ÿâàõ, ã¿éõ,
õàðàéõ çýðýãò äóðòàé,
õºäºë㺺í íü øàëàìãàé, íîéðîíä
ñýðãýã.
![Page 38: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/38.jpg)
Õªëáªðªíã¯é
íîéðîíä ñýðãýã, òýñâýð, òýâ ýýð
ìóóòàé, ìàðòàìõàé, áîäîë ñàíàà
íü òîãòâîðã¿é, íýã ãàçàð óäààí
ñóóæ àääàãã¿é.
Õèé ºâ íèé ¿åä ºâäºëò íü
òîãòâîðã¿é, ýíä òýíä õýñ õýðæ
ºâääºã øèíæ èëýðíý.
![Page 39: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/39.jpg)
Øèð¯¯í
àðüñ íü òîñëîãã¿é, õóóðàé,
øèð¿¿âòýð.
Õèé ºâ íèé ¿åä õýë, àðüñ
øèð¿¿í
ªâ íèé ÿâö íü øèð¿¿í
áàéäàã.
![Page 40: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/40.jpg)
Ñýð¯¯í
Áýýðýã áàéíà
ªâ èí: õ¿éòýí,
ñýð¿¿í íºõöºëººð
õÿëáàð õºäºëäºã.
![Page 41: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/41.jpg)
Íàðèéíßìàð íàðèéí í¿õ,
ñ¿âýýð íýâòýð ã¿éäýã
Õèé ºâ íèé ¿åä ºâäºëò
íü òîãòâîðã¿é, ýíä òýíä
õýñýæ, õýðæ ºâäºíº.
![Page 42: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/42.jpg)
èéðýã
õýâëèé èéðýã
àìàð
òóóëãàääàãã¿é
![Page 43: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/43.jpg)
Õèé ìàõáîäèéí àíãèëàë
Åðºíõèé õèé-сүүж бэлхүүсийг түшиглэн биеийн доод хэсэгт
Òóñ á¿ðèéí õèé: Àìü áàðèã
Äýýø ã¿éã
Ãàë òýãøèòãýã
Ò¿ãìýë ã¿éã
Óðóó àðèëãàã
Ãàäàð õèé
Äîòîð õèé
![Page 44: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/44.jpg)
Õèéí îðøèõ îðîíÀìü áàðèã
Äýýø ã¿éã Ò¿ãýí ã¿éã
Ãàë òýãøèòãýã
Óðóó àðèëãàã
![Page 45: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/45.jpg)
Õèéí ã¯éöýä õýìæýý
Äàâñãààð ä¿¿ðýí
Õèéí ã¿éõ ìºð
Åðºíõèé
Òóñ á¿ðèéí
Åðºíõèé ã¿éäýë:
ÿñ, èõ, õ¿ðýëöýõ¿é, ç¿ðõ, îëãîéä
![Page 46: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/46.jpg)
Àìü áàðèã õèé: òàðõèíààñ äîîø
õîîëîéã äàìæèí ºâ ¿¿íèé àðààð
Äýýø ã¿éã : ºâ ¿¿íèé îð ìîîñ:
Äýýø: õîîëîé òºâºíõººð äàìæèí: õýë,
õàìðààð
Äîîø: õ¿é õ¿ðòýë ã¿éíý
Ò¿ãýýìýë ã¿éã : ç¿ðõíýýñ á¿õ
áèåýð ò¿ãýíý
Óðóó àðèëãàã : õîøíîãîíîîñ îëãîé,
äàâñàã, íóóö, ñàìñý, ãóÿíû äîòîð
òàëààð èãëýí ã¿éíý.
![Page 47: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/47.jpg)
Õèéí ¯éëäýëÅðºíõèé: áèåä íèéòýä íü ò¿ãýí
òàðõàíà. Àìüñãàë àâàõ, ãàðãàõ, öóñûã ò¿ãýýõ, áàäãàí, øàð
2 – ûí õàðüöàíãóé òýíöâýðèéã çîõèöóóëàõ, ýðõòýíèé ìýäðýëèéã òîäðóóëíà.
Òóñ á¿ð:
• Àìü áàðèã : èäýý óíäààã çàëãèóëàõ, àìüñãàëàõ, íàéòààõ, õýõð¿¿ëýõ, îþóí áîëîí ýðõòýíèéã òîäðóóëàõ, ñýòãýëèéã òîãòâîðòîé áîëãîõ
![Page 48: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/48.jpg)
• Äýýø ã¿éã : ¿ã ÿðèóëàõ, àëèâàà ç¿éëä
õè ýýí øàìäóóëàõ, ìýäðýõ¿éã òîäîðõîéëîõ
¿¿ðýãòýé.
• Ò¿ãýí ã¿éã : Á¿õ áèåýð ò¿ãýí ã¿éæ,
ýðãýõ, òàâèõ, àâàõ, õóìõèõ, æèéõ, í¿äýý
íýýõ, àíèõ ¿éë
• Ãàë òýãøèòãýã : õîäîîäîíä îðøèíî, ãýäýñ
äîòîð á¿õýíä ã¿éæ, èäýý óíäààã òóíãàëàã
öºâä ÿëãàðóóëíà, øèíãýýíý
• Óðóó àðèëãàã : îëãîé, äàâñàã, íóóö,
öàâèíû äîòîð òàëààð ã¿éæ, äóñàë, öóñ,
áààñ, øýýñèéã ãàðãàõ, õîðèãëîõ,
íÿðàéëàõ ¿éëèéã ã¿éöýòãýíý.
![Page 49: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/49.jpg)
Øàð ìàõáîäÁèåèéí èë èéã ¿¿ñãýæ, õîîëûã бîëîâñðóóëíà.
Õàëóóí
õóðö
òîñëîã
õºíãºí
¿íýðëýã
íîéòîí
ñóóëãàõ 7 áèëýã àíàðòàé.
![Page 50: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/50.jpg)
Øàðûí ìªí àíàð
Õàëóóí ìºí àíàðòàé
Õàëóóí ºâ íèé ¿íäýñ
ñóóðü áîëäîã
Õ¿éòýí ýì çàñëààð
àíàãààãääàã
![Page 51: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/51.jpg)
Õàëóóí
Áìá.ä èë ¿¿ñãýõ, èäýý
óíäààã áîëîâñðóóëàõ
¿éëäýëòýé
ªâ. àíàðòàí: àìàðõàí
ºëñºõ, óíäààñàõ,
õàëóóöàõ îíöëîãòîé.
![Page 52: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/52.jpg)
Õóðö
ªâ. àíàðòàí: èë¿¿
õóðö ààøòàé.
ªâ èí: Õóðö ÿâöòàé
![Page 53: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/53.jpg)
Òîñëîã
ªâ. àíàðòàí: í¿¿ð,
àðüñ, øàð óñíû ñ¿â
òîñëîã áàéíà.
![Page 54: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/54.jpg)
Õªíãªíªâ. àíàðòàí: äýýø
õººðºíã¿é (öóñ äýýø
àãñàìòãàé, õàìðààñ
öóñ ãàðíà), ò¿ðãýí
øàëàìãàé
õºäºë㺺íòýé.
![Page 55: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/55.jpg)
¯íýðëýã
Áèåèéí õºëñ, ºòãºí,
øèíãýí, àì íü èõ
¿íýðòýé áàéíà.
![Page 56: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/56.jpg)
Ñóóëãàõ
Õýâëèé 纺ëºí,
àìàðõàí òóóëãàõ
¿éëäýëòýé.
![Page 57: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/57.jpg)
Íîéòîí
Èõ õºëðºìòãèé
áîëîõ, ñóóëãàõ
øèíæ èëýðíý.
![Page 58: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/58.jpg)
ÀíãèëàëÅðºíõèé øàð – өрцөнд түшиглэн хүйс, зүрх 2-ын
завсарт болон цулаас элэг, саваас цөс, тамираас цус,
хирээс хөлсөнд оршино.
Òóñ á¿ðèéí øàð:
Øèíãýýã
ªí㺠óðâóóëàã
Á¿òýýã
¯ç¿¿ëýã
ªí㺠òîäðóóëàã
![Page 59: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/59.jpg)
Îðøèõ îðîí
Ç¿ðõ – á¿òýýã
Í¿ä - ¿ç¿¿ëýã
Ýëãýíä - ºí㺠óðâóóëàãÕîä, ãýäýñ – øèíãýýã
Àðüñ – òîäðóóëàã
![Page 60: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/60.jpg)
Øàðûí ã¯éöýä õýìæýý
ªºðèéí õóóõíàãààð íýã ä¿¿ðýí
Øàðûí ¿éëäýëØèíãýýã : èäýýã øèíãýýõ,
áèåèéí èë èéã íýìýãä¿¿ëíý.
ªí㺠óðâóóëàã : ýëãýíä îðøèæ, ñóäñààð àìæèí èðñýí èäýýíèéòóíãàëãèéã öóñ áîëãîæ, òàìèðûã íºõºí òºëæ¿¿ëíý
![Page 61: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/61.jpg)
Á¿òýýã : ñýòãýëèéã
òîãòâîðæóóëàí, óðàì çîðèã
îþóíûã õóðöàòãàíà
¯ç¿¿ëýã : õàðààíû
ìýäðýëèéã ñàéæðóóëàí, ºíãº
ä¿ðñèéã ÿëãàðóóëàí
õàðàãäóóëíà
ªí㺠òîäðóóëàã : àðüñíû
ºíãèéã ¿¿ñãýíý
![Page 62: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/62.jpg)
Áàäãàí ìàõáîä
Íóñ, öýð, ñàëñ, äîòîð èéãèéã
áèé áîëãîõ, áèåèéã èë ã¿é õ¿éòýí
áîëãîõ, áîäîë îþóíûã òîãòâîðòîé
áîëãîõ ¿éëäýëòýé.
Õ¿íä, õ¿éòýí, òîñëîã, ìîõîî,
纺ëºí, áàò, íààëäàìõàé 7 áèëýã
àíàðòàé
![Page 63: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/63.jpg)
Áàäãàíû ìªí àíàð
Õ¿éòýí ìºí àíàðòàé
Õ¿éòýí ºâ èíã ¿¿ñãýíý
Õàëóóí àíàðòàé ýì
çàñëààð àíàãààãääàã
![Page 64: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/64.jpg)
Õ¯íä
Õºäºë㺺í ààæèì, óäààí,
áèå íü õ¿íä áîëäîã.
Áàäãàí ºâ íèé ¿åä áèå
íîçîîð õ¿íäýðäýã, õºë, äîîä
áèå õ¿éò îðãèíî
![Page 65: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/65.jpg)
Õ¯éòýí
Áèå öàéâàð, ñýð¿¿í,
ìàõëàã áàéäàã
Õîäîîäíû ãàëûí òë áóóð ,
õîîëíû øèíãýýëò ìóóäíà
![Page 66: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/66.jpg)
Òîñëîã
Òàðãàëàõ õàíäëàãàòàé
áîëäîã
![Page 67: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/67.jpg)
Ìîõîî
Õºäºë㺺í íü áîéòîãäóó áîëíî
ºâ íèé õºãæèë, ýäãýðýëò
óäààøèð àðõàãøèõ
øèíæòýé áîëíî
![Page 68: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/68.jpg)
Ǫªëªí
Àðüñ íü áóëáàðàé
纺ëºí, çàí òºëºâ íü
ýåëäýã, 纺ëºí áàéíà
![Page 69: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/69.jpg)
ÁàòÁîäîë ñàíàà õàðüöàíãóé
òîãòâîðòîé, öýýæèëñýí ç¿éëýý
õÿëáàð ìàðòäàãã¿é, õºäºë㺺í íü
ààæèì, òýñâýð òýâ ýýð èõòýé
ªâ èí àðõàãøèõ øèíæòýé áàéíà
![Page 70: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/70.jpg)
Íààëäàíãóé
Õîäîîäíû ñàëñ áèé áîëãîõ,
¿åí¿¿äèéã ãóëãàìõàé
áîëãîíî.
Öýð, íóñ çýðýã ñàëñàìõàé
ç¿éëñ èõýñäýã
![Page 71: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/71.jpg)
Àíãèëàë
Åðºíõèé – тархинд шүтэн өрцнөөс
дээш болон ходоодонд оршино.
Òóñ á¿ð:
Ø¿ò¿¿ëýã
ßëçëàã
Õàíãàã
Áàðèëäóóëàã
Àìñóóëàã
![Page 72: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/72.jpg)
Îðøèõ îðîíÒàðõè - õàíãàã
Õýë – àìñóóëàã
ªâ ¿¿ - ø¿ò¿¿ëýã
Õîäîîä – ÿëçëàã
¯å – áàðèëäóóëàã
![Page 73: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/73.jpg)
Áàäãàíû ã¯éöýä õýìæýý
3 áèò¿¿
¯éëäýë:Îþóí óõààíûã áàòàòãàíà, íîéðûã
õ¿ðãýíý, ÿñ, ¿å¿¿äèéø õîëáîí
áàðèëäóóëíà, òýñâýð, òýâ ýýðòýé
áîëãîíî, ñýòãýëèéã óóæóó áîëãîõ,
áèåèéã òîñëîã, 纺ëºí, öàéâàð ºíãºòýé
áîëãîíî.
![Page 74: монгол эмнэлэгийн онол lecture](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022012311/55aaa85a1a28ab0c1e8b465e/html5/thumbnails/74.jpg)
Òóñ á¯ðèéí ¯éëäýëØ¿ò¿¿ëýã Áóñàä 4 – òºº ò¿øèã áîëæ,
èéãò¿¿ëíý
ßëçëàã Èäýý óíäààã ÿëçàëæ, 纺ëð¿¿ëíý
Õàíãàã Àìòëàõ ìýäðýìæèéã èõýñãýíý
Àìñóóëàã ¯çýõ, ñîíñîõ, àìòëàõ, õ¿ðýëöýõ,
¿íýðëýõ 5 ìýäðýìæ, ñýòãýë
õàíàìæèéã ¿¿ñãýíý
Áàðèëäóóëàã ßñ ¿åèéã õîîðîíä íü áàðèëäóóëæ,
æèéõ, õóìõèõ õºäºë㺺í õèéõýä
õÿëáàð áîëãîíî