] 31 [

بازار ارز پرونـــده

فصلنامه تازه های اقتصاد تابستان 1391 شماره 136

مقدمه از آغاز دهه 1960 ادبیات اقتصادي تعیین نظام ارزي بهینه بیش از گذشته مورد توجه کشورها قرار گرفت. نظام ارزي کشورها در قالب کلي دو نظام ارزي شامل نظام ارزي ثابت و انعطاف پذیر مطرح شد. در این دوره زماني و تا سال 1973، نظام ارزي کشورها براساس توافق برتن وودز)1( در س��ال1944 و در چارچوب نظام ارزي ثابت تعیین مي شد. در این نظام ارزي، تبدیل ارزها در مبادلات و براساس نرخ هاي ارز ثابت انجام مي گردید. البته، در

شرایط ضروري قابلیت تعدیل براي ارزهاي کشورها پیش بیني شده بود. از پنج س��ال بعد از شکس��ت سیس��تم برتن وودز، براس��اس تصمیم گیري صندوق بین المللي پول )IMF()2(، کش��ورهاي عضو مي توانستند نظام ارزي متناسب با ساختار اقتصادي خود را انتخاب نمایند. بعد از این اتفاق، بیشتر کشورهاي صنعتي بزرگ، نظام هاي ارزي ثابت را کنار گذاشتند و به سمت نظام هاي ارزي شناور حرکت کردند. کشورهاي در حال توسعه نیز تا به امروز نظام هاي ارزي متفاوتي را تجربه کرده اند. امروزه براساس طبقه بندي صندوق بین المللي پول )2008( در بین 188 کشور عضو صندوق، 91 کشور )48 درصد( کشورهایي هستند که نظام هاي ارزي ثابت را دنبال مي کنند. از جمله این کشورها مي توان به مصر و جیبوتي اش��اره نمود. در این میان، 84 کش��ور )44 درصد( نظام هاي ارزي انعطاف پذیر را براي اقتصاد خود انتخاب کرده اند. کشورهایي نظیر ایالات متحده و مکزیک از جمله این کشورها به شمار مي آیند. در بین کشورهاي عضو صندوق، تنها 13 کشور نظام هاي ارزي بینابین را انتخاب کرده اند. از جمله این کشورها نیز مي توان به ایران

و چین اشاره نمود. اقتصاد ایران به عنوان یک اقتصاد در حال توس��عه و نفتي، همانند س��ایر کش��ورها نیازمند انتخاب نظام ارزي مناسب در راستاي دستیابي به اهداف اقتصادي خود مي باشد. مشخصه هایي نظیر تنوع اندک در تولید، تنوع اندک در تجارت، بازارهاي مالي ضعیف و توسعه نیافته و سایر مشخصه هاي دیگر اقتصاد نفتي ایران، ایجاب مي کند انتخاب نظام ارزي کشور متناسب با مشخصه هاي مذکور باشد. در این مقاله، با هدف شناخت نظام هاي ارزي رایج به ویژه در کشورهاي نفتي نظیر ایران، در بخش نخست، ادبیات نظري و تجربي انتخاب نظام هاي ارزي مرور مي ش��ود. در بخش دوم، نظام هاي ارزي در کشورهاي نفتي مورد بحث قرار گرفته و نظام ارزي مناسب براي اقتصاد ایران مورد کنکاش قرار مي گیرد.

نظریه هاي تعیین نظام ارزي1 انتخاب نظام ارزي مناسب همواره به عنوان یکي از دغدغه هاي سیاستگذاران اقتصادي در تمام کشورها مطرح بوده است. در این راستا نظریه هاي مختلف اقتصادي تلاش کرده اند از دیدگاه هاي مختلف، انتخاب نظام ارزي مناسب را براي سیاستگذاران تسهیل نمایند. به طور کلي سه نظریه رایج براي تعیین نظام ارزي بهینه در ادبیات اقتصادي مطرح مي شود )Sfia,2011(. این نظریه ها از ابعاد مختلف شامل اقتصادي، سیاسي و مالي انتخاب نظام

ارزي بهینه را مورد بحث قرار مي دهند. نظریه هاي رایج به شرح زیر هستند: )3()OCA( 1-1- نظریه منطقه بهینه ارزي

این نظریه در دهه 1960 توس��ط ماندل)4( )1961(، مکین��ون)5( )1963( و کینین)6( )1969( مطرح شده است. براساس این نظریه، تراز مزیت ها و معایب هر یک از نظام هاي ارزي ثابت و ش��ناور مطابق با مشخصه ها و گس��تره ادغام اقتصادي بین کشورها تغییر مي کند. بدین معني که هر چه میزان ادغام بین کشورها بیشتر )کمتر( باشد، مزیت هاي نظام ارزي شناور در مقایسه با نظام ارزي ثابت بیشتر )کمتر( خواهد بود. در چارچوب این نظریه، انتخاب نظام ارزي براي کشورها باید متناسب با مشخصه هاي ساختاري و معیارهاي اقتصادي کشورها که در طول زمان نسبتا باثبات هستند، انجام گیرد. براساس این نظریه، میزان تحرک نیروي کار، میزان باز بودن اقتصاد و تنوع تولیدات آن عوامل تعیین کننده در

انتخاب نظام ارزي براي هر کشور به شمار مي آیند.

2-1- نظریه اقتصاد سیاسي)7(از زمان مطرح شدن بحث »ناسازگاري زماني« توسط کیدلند و پرسکات)8( )1977( و توسعه آن توسط برو و گوردن)9( )1983(، انتخاب نظام ارزي براي کشورها براساس نظریه اقتصاد سیاسي مورد توجه قرار گرفته است. براساس این نظریه، اعتبار)10( سیاستگذاران و

عوامل سیاسي، نقش تعیین کننده در انتخاب نظام ارزي کشورها دارد. زماني که سیاستگذاران یک کشور به دنبال کردن سیاست هاي تورم زا مشهور هستند، حذف این مش��خصه، بدون پذیرش یک فرآیند طولاني و پرهزینه کاهش تورم دش��وار اس��ت. براس��اس ادبیات سازگاري زماني، سیاستگذاران جهت کس��ب اعتبار باید قاعده سیاستي را دنبال نمایند که به لحاظ زماني سازگار است. یکي از راه هاي کسب اعتبار براي سیاستگذاران، ثابت نگه داشتن نرخ ارز در برابر پول کشور خارجي است که داراي اعتبار ضد تورمي بالایي است. به بیان دیگر، در شرایط تورم بالا، حرکت به سمت تثبیت پول رایج در برابر پول یک کشور دیگر با تورم پایین، مکانسیم مطلوبي براي کاهش انتظارات تورمي است. از این رو انتخاب نظام ارزي بهینه به تراز بین اعتبار و انعطاف پذیري بستگي دارد.

نظام ارزي انعطاف پذیر این امکان را فراهم مي کند که یک کشور سیاست پولي مستقل داش��ته باشد و با قابلیت انعطاف مي تواند با جذب شوک هاي داخلي و خارجي از اقتصاد حمایت کند. اما این انعطاف پذیري معمولا با هزینه زیان در اعتبار و تورم بالا همراه خواهد بود. نظام ارزي ثابت، درجه انعطاف پذیري سیستم را کاهش مي دهد اما نظام ارزي ثابت

سیاستگذاران را ملزم مي کند که در جهت حفظ اعتبار تلاش نمایند. 3-1- فرضیه بحران ارزي یا باز بودن حساب سرمایه)11(

بحران هاي ارزي نش��ان داده اند که نظام هاي ارزي میانه یا بینابین نظام ارزي ش��ناور و نظام ارزي ثابت، بیش��تر در معرض سفته بازي هاي ارزي هستند. از این رو کشورها در نهایت به سمت راه حل هاي گوشه اي در انتخاب نظام ارزي خود حرکت مي کنند. براساس این فرضیه، کشورها یا باید کاملا انعطاف پذیري نظام ارزي را قبول نمایند و یا در سوي دیگر، الزامات نهادي نرخ هاي ارز ثابت را بپذیرند. در این چارچوب نظام هاي ارزي میانه در طولاني مدت براي کشورها ممکن و کاربردي نیستند، زیرا شواهد بحران ارزي در کشورها نشان داده است که این نظام هاي ارزي بیشتر در معرض بحران هاي سفته بازي قرار دارند. علاوه بر نظریه هاي انتخاب نظام هاي ارزي مذکور، در ادبیات اقتصادي بحث مي شود که انتخاب نظام ارزي بهینه براي هر کشور به اهمیت و ذات شوک هاي مرتبط با آن اقتصاد بستگي دارد. بر این اساس، تاکید مي شود در راستاي دستیابي به اهداف کلان اقتصادي به ویژه تثبیت تولید، اهمیت و ذات شوک هاي پیش روي اقتصاد در انتخاب نظام ارزي

بهینه تعیین کننده هستند. اگر ش��وک ها در اقتصادي بیش��تر خارجي و واقعي) نظیر شوک هاي تجاري( باشند، این شوک ها منجر به تغییر در قیمت هاي نسبي مي شوند. در این شرایط انعطاف پذیري نرخ هاي ارز قابل پذیرش است. زیرا انعطاف پذیري نرخ ارز اجازه مي دهد که تعدیلات در نرخ ارز واقعي به آساني اتفاق بیفتد. اگر شوک ها در اقتصادي ریشه پولي و داخلي داشته باشد، نظام ارزي ثابت براي آن اقتصاد ترجیح داده مي شود، زیرا در این شرایط عرضه پول درونزا مي شود و عرضه پول در راستاي شوک ها به سمت تقاضاي پول با حداقل اثر بر روي

ستانده تعدیل مي شود.

عوامل تعیین کننده نظام ارزي بهینه2 چنانچه بحث شد، انتخاب نظام ارزي بهینه براي کشورها در قالب نظریه هاي مختلف اقتص��ادي از دیدگاه هاي متفاوت مورد توجه قرار گرفته اس��ت. با توجه به این نظریه ها،

مي توان عوامل اثرگذار بر انتخاب نظام ارزي یک کشور را به شرح زیر طبقه بندي نمود:1-2- شرایط اقتصادي کشور؛ نظام ارزي کشور زماني مي تواند براي اقتصاد مفید واقع شود که بین شرایط اقتصادي کشور و نظام ارزي انتخاب شده، تناسب لازم وجود داشته باشد. در غیر این صورت، نظام ارزي انتخاب شده هزینه هاي دستیابي به اهداف اقتصادي را براي کشور افزایش مي دهد. براساس ادبیات نظري و تجربي تاکید مي شود نظام ارزي هر

کشورهاي نفتي و رژیم هاي ارزيسه‌نظریه‌برای‌نظام‌ارزی

سجاد برخورداري*

] 32 [

بازار ارز پرونـــده

فصلنامه تازه های اقتصاد تابستان 1391 شماره 136

اقتصادي باید متناسب با شرایط اقتصادي آن انتخاب گردد. از جمله مهم ترین شرایط اقتصادي مورد تاکید مي توان به اندازه و باز بودن اقتصاد، وضعیت جریان هاي مالي، ساختار تولید و صادرات، مرحله توسعه مالي اقتصاد، سابقه تورمي آن، مشخصه و منشا شوک ها و چگونگي مواجهه با آنها اشاره

نمود. 2-2- شرایط سیاسي کشور؛ شرایط سیاسي کشور نیز یکي از مهم ترین عوامل تعیین کننده در انتخاب نظام ارزي بهینه براي هر اقتصادي به شمار مي آید. ثبات سیاسي، تفکر سیاس��ي حاکم، تعامل بخش خصوصي و دولتي، س��اختار تصمیم گیري، روابط خارجي، دموکراس��ي و غیره از جمله مهم ترین مولفه هاي بیانگر شرایط سیاسي هر کشور به شمار مي آیند. توجه به مولفه هاي سیاسي مذکور، در انتخاب نظام

ارزي بهینه بسیار مهم و اساسي است. 3-2- ترجیحات سیاستگذاران در اولویت بندي اهداف؛ اهداف مختلفي از سوي سیاستگذاران در هر اقتصادي دنبال مي شود. با توجه به محدودیت منابع، سیاستگذاران مجبور به اولویت بندي اهداف اقتصادي خود هستند. با توجه به اهداف

اولویت بندي ش��ده آنها، نظام ارزي نیز باید متناسب با اهداف تعریف شده، انتخاب گردد. زماني دستیابي به اهداف تعریف شده مي تواند با هزینه اندک براي اقتصاد همراه باشد که نظام ارزي نیز متناسب با این اهداف انتخاب شده باشد. در غیر این صورت، هزینه دستیابي

به اهداف، بالا خواهد بود. 4-2- اعتبار سیاس��تگذاران و نهادهاي کش��ور؛ انتخاب نظ��ام ارزي بهینه زماني

مي تواند براي اقتصادي مفید واقع گردد که سیاستگذاران و نهادهاي تصمیم گیر در آن اقتصاد از اعتبار لازم به لحاظ سیاس��تگذاري در جامعه برخوردار باش��ند. در غیر این صورت، هر چند نظام ارزي انتخاب شده به لحاظ چارچوب نظري و تجربي صحیح نیز بوده باشد، نمي تواند مسیر رشد و توسعه اقتصادي کشور را تسهیل نماید. از این رو اعتبار سیاستگذاران و نهادهاي تصمیم گیر در انتخاب نظام ارزي بهینه در راستاي دستیابي به اهداف اقتصادي بسیار مهم

و حیاتي است.مشاهده مي شود که عوامل مختلف اقتصادي و سیاسي در انتخاب نظام ارزي براي هر اقتصادي تعیین کننده هستند. با توجه به این که کش��ورهاي مختلف، شرایط متفاوتي به لحاظ اقتصادي و سیاسي دنبال مي کنند، از این رو مي توان ادعا کرد که یک نظام ارزي واحد ایده آل و مش��ترک براي تمام کش��ورها مورد پذیرش نیست. از این رو انتخاب نظام ارزي براي هر کش��ور بس��تگي به وزن هاي داده ش��ده به مولفه هاي مورد بحث دارد. همچنین نظام ارزي یک کشور متناسب با تغییر در شرایط اقتصادي و سیاسي آن، در طول

زمان مي تواند تغییر کند.

انواع نظام هاي ارزي3 ب��ا توجه به مولفه هاي مختلف اثرگذار در انتخاب نظ��ام ارزي بهینه براي اقتصاد، طبقه بندي هاي مختلفي به لحاظ تجربي از نظام هاي ارزي رایج در کش��ورهاي مختلف

عوامل مختلف اقتصادي و سیاسي در انتخاب نظام ارزي براي هر

اقتصادي تعیین کننده هستند. با توجه به این که کشورهاي مختلف، شرایط متفاوتي به لحاظ اقتصادي

و سیاسي دنبال مي کنند، از این رو مي توان ادعا کرد که یك نظام

ارزي واحد ایده آل و مشترك براي تمام کشورها مورد پذیرش نیست.همچنین نظام ارزي یك

کشور متناسب با تغییر در شرایط اقتصادي و سیاسي آن، در طول

زمان مي تواند تغییر کند.

جدول-1 مزیت ها و معایب نظام های مختلف ارزی

معایبمزیت هامشخصه اقتصادزیر نظام های ارزینظام ارزی

نظام های ارزی شناور

شناور مستقل شناور مدیریت شده ضعیف

کشورهای صنعتی بزرگ و متوسط، اقتصادهای بازاری

نوظهور، ادغام شده در بازارهای سرمایه بین المللی، تنوع در ساختار تولید و تجارت، بازار

مالی گسترده و عمیق.

- جذب کننده و دفع کننده آسان شوک ها

- قرار نگرفتن در معرض بحران های ارزی

- عدم نیاز به ذخایر بین المللی بالا

- نوسانات کوتاه مدت بالا- نوسانات میان مدت بالا تنها بصورت ضعیف و در

ارتباط با بنیان های اقتصادی- در معرض انحراف اقتصادی1 بالا

- امكان شكل گیری تورش تورمی ناشی از صلاحدید در سیاست پولی

نظام های ارزی میانه

شناور مدیریت شده خرنده با دامنه گسترده

اقتصادهای بازاری نوظهور، کشورهای در حال توسعه، بازارهای مالی نسبتاً قوی،

انضباط در سیاست های کلان اقتصادی

- جذب ناقص شوک های منفی به دلیل محدودیت در انعطاف پذیری

- امكان حفظ ثبات و رقابت پذیری در صورت اعتبار نظام ارزی

- آسیب پذیری اندک در برابر بحران های ارزی در صورت

انعطاف پذیری دامنه

- ضعف در شفافیت به دلیل مشخص نبودن معیار دخالت در شناور مدیریت شده

- عدم تعریف مشخص و واضح گستره نرخ ارز- نااطمینانی و ضعف در اعتبار- نیاز به ذخایر بین المللی بالا

نظام های ارزی میخكوب نرم

خزنده با دامنه محدودمیخكوب خزنده

میخكوب با دامنه مشخص و معین

میخكوب ثابت

کشورهای در حال توسعه، ارتباط ضعیف با بازارهای مالی

بین المللی، تنوع اندک در ساختار تولید و تجارت، بازارهای

مالی سطحی، بیرون آوردن و تثبیت اقتصاد از تورم های بالا

- امكان ثبات و رقابت پذیری درصورت معتبر بودن تثبیت

- نرخ های بهره پایین تر- امكان نظارت آسان و شفاف نرخ

مرجع اسمی- امكان کنترل تورم بالا از طریق

کاهش انتظارات تورمی

- در معرض بحران های ارزی در صورت حرکت به سمت بازارهای سرمایه بین المللی

- نیاز به ذخایر بین المللی بالا - ظرفیت پایین جذب شوکها

- شوکها عمدتاً از طریق تغییرات بخش واقعی جذب می شود.

نظام های ارزی میخكوب سخت

هیئت مدیره ارزی

کشورهای با سابقه اختلال پولی، تورم بالا، اعتبار پایین

سیاست گذاران و در نتیجه نیاز به یك لنگر قوی برای تثبیت

پولی

- فراهم نمودن حداکثر اعتبار برای نظام سیاست اقتصادی

- نبودن در معرض بحران های ارزی

- هزینه های مبادله پایین، نرخ های بهره پایین و با ثبات

- حذف تورش تورمی به دلیل عدم به کارگیری صلاحدید در

سیاست پولی

- از بین رفتن جایگاه بانك مرکزی به عنوان آخرین وام دهنده

- حق الضرب پایین در حالت هیئت مدیره ارزی و فقدان حق الضرب در حالت دلاری شدن

- عدم وجود ظرفیت جذب شوک ها و اجبار به جذب شوکها از طریق تغییرات در فعالیتهای اقتصادی

- دشوار بودن خروج از دلاری شدن دلاری شدن اتحادیه ارزی

کشورهایی با تجارت گسترده و سایر روابط اقتصادی

توسعه یافته، کشورهای کوچك ادغام شده در کشورهای

همسایه بزرگ )دلاری شدن(

Reinhart and Rogoff,2004 :منبع

] 33 [

بازار ارز پرونـــده

فصلنامه تازه های اقتصاد تابستان 1391 شماره 136

وج��ود دارد. به طور کل��ي نظام هاي ارزي رای��ج در اقتصاد کشورها را مي توان در قالب چهار دسته شامل نظام هاي ارزي شناور، نظام هاي ارزي میانه، نظام هاي ارزي نرم و نظام هاي ارزي سخت مورد بحث قرار داد. هر یک از دسته نظام هاي ارزي مذکور از چند زیر نظام ارزي تش��کیل مي ش��وند. این

چهار دسته و زیر نظام هاي ارزي مربوطه به شرح زیر است:1-3- نظام هاي ارزي ش��ناور؛ نظام هاي ارزي شناور در دو شکل نظام ارزي ش��ناور مستقل)12( و نظام ارزي شناور مدیریت شده ضعیف)13( در اقتصاد کشورها تجربه مي شود. در نظام ارزي شناور مستقل، نرخ ارز در بازار توسط عرضه و تقاضا تعیین مي شود. در این نظام ارزي، سیاستگذار پولي در بازار ارز دخالتي نمي کند. سیاست پولي مستقل از نظام ارزي بوده و مي تواند به ط��ور آزادانه براي هدایت اقتصاد داخلي

مورد استفاده قرار گیرد. در نظام ارزي شناور مدیریت شده ضعیف، نرخ ارز اساسا در بازار ارز توس��ط عرضه و تقاضاي بازار تعیین مي شود. اما دخالت هاي موردي از س��وي سیاستگذار پولي در راستاي کاهش نوسانات نرخ ارز به طور مستقیم و غیرمستقیم انجام مي ش��ود. در این نظام ارزي نیز مي توان سیاست پولي را به طور مستقل به منظور هدایت اقتصاد داخلي به کار گرفت.

تجربیات جهاني نشان مي دهد نظام هاي ارزي شناور به طور رایج در کش��ورهاي صنعتي متوسط و بزرگ و برخي

اقتصادهاي بازاري نوظهور به کار گرفته مي ش��ود. مشخصه اصلي این اقتصادها نزدیکي نسبي به تجارت جهاني و ادغام کامل در بازارهاي سرمایه بین المللي است. همچنین این اقتصادها ساختار تولید و تجارت متنوع دارند و استانداردهاي احتیاطي را تجربه مي کنند. 2-3- نظام هاي ارزي میانه)14(؛ نظام هاي ارزي میانه در دو ش��کل نظام ارزي ش��ناور مدیریت ش��ده)15( و نظام ارزي خزنده با دامنه گس��ترده)16( در اقتصاد کش��ورها تجربه مي ش��وند. در نظام ارزي شناور مدیریت شده، سیاستگذار پولي به طور فعال در بازار ارز بدون تصریح و یا الزام قبلي براي شناسایي مسیر نرخ ارز، دخالت مي کند، همچنین به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق تغییر در نرخ هاي بهره و غیره در بازار مداخله مي نماید. سیاستگذار پولي در این نظام ارزي ممکن است به صورت کنترل کننده نرخ ارز در دامنه گسترده بدون اعلان رسمي، عمل نماید. سیاست پولي در این نظام به صورت نسبتا آزادانه

جهت هدایت اقتصاد داخلي به کارگرفته مي شود. در نظام ارزي خزنده با دامنه گسترده، نرخ ارز در دامنه گسترده در اطراف نرخ مرکزي، نگه داشته مي شود و به صورت دوره اي در یک نرخ اعلام شده ثابت به منظور حفظ قابلیت رقابتي نرخ ارز موثر، تعدیل مي شود. قاعده عمومي براي تعدیل نرخ ارز در این نظام ارزي، خزنده با نگاه به جلو براس��اس تفاوت بین تورم هدف و تورم انتظاري در اقتصاد شرکاي تجاري بزرگ مي باشد. در این نظام، محدودیت هایي براي سیاست پولي اعمال مي شود ک��ه تابعي از دامنه تغییر نرخ ارز خواهد بود. نظام هاي ارزي میانه در اقتصادهاي بازاري نوظهور و برخي اقتصادهاي در حال توسعه به کار گرفته مي شود. این اقتصادها از بخش مالي نسبتا قوي برخوردار هستند. همچنین در این اقتصادها سیاست اقتصاد کلان از مسیر

منظم و باثباتي پیروي مي کند. 3-3- نظام هاي ارزي میخکوب شده نرم)17(

نظام هاي ارزي میخکوب ش��ده نرم در چهار شکل ش��امل نظام ارزي خزنده با دامنه مح��دود)18(، نظام ارزي میخکوب خزن��ده)19(، نظام ارزي میخکوب ش��ده در دامنه هاي مش��خص)20( و نظام ارزي میخکوب ثابت)21( در اقتصاد کشورها تجربه مي شود. در نظام ارزي خزن��ده با دامنه محدود، نرخ ارز در یک دامنه محدود در اطراف نرخ مرکزي حفظ مي ش��ود. این نرخ قابلیت تعدیل دوره اي در یک نرخ اعلام ش��ده ثابت در جهت حفظ رقابت پذیري نرخ ارز موثر را داراس��ت. قاعده عمومي ب��راي تعدیل نرخ ارز در این نظام، خزنده به س��مت جلو براساس تفاوت بین تورم هدف و تورم انتظاري در اقتصاد شرکاي تجاري بزرگ مي باشد. در این نظام ارزي، قابلیت محدودي براي سیاست پولي وجود دارد

و سیاست پولي به دامنه تعیین شده بستگي دارد. در نظ��ام ارزي میخکوب خزنده، نرخ ارز به صورت دوره اي متناس��ب با مجموعه اي از ش��اخص ها تعدیل مي شود. نرخ خزنده مي تواند در یک نرخ ثابت اعلام شده و یا در نرخ پایین تر از اختلاف هاي تورم پیش بیني شده تعیین گردد. در این نظام ارزي، حفظ تثبیت

خزندگي معتبر، محدودیت هایي براي سیاست پولي موجب مي شود. در نظام ارزي میخکوب ش��ده در دامنه هاي مش��خص، نرخ ارز در یک دامنه محدود در اطراف نرخ تثبیت ش��ده ثابت مرکزي رسمي و یا واقعي نوسان مي کند. نرخ مرکزي

بر حس��ب پول رایج یک کشور و یا سبدي از پول هاي رایج کشورها، به صورت ثابت تعیین مي شود. چنین نظام ارزي ممکن اس��ت نتیجه توافقات همکاري بین کش��ورها یا به صورت یکجانبه بوده باشد. برخي محدودیت ها براي سیاست پولي اعمال مي شود که به دامنه تعریف شده بستگي دارد.

در نظ��ام ارزي میخکوب ثابت، نرخ ارز در یک نرخ ثابت نسبت به یک ارز بزرگ و یا سبدي از ارزها میخکوب مي شود. سیاس��تگذار پولي در این نظام ارزي ملزم به تثبیت تعریف نشده یا شناخته نشده نیست. نرخ تثبیت شده قابلیت تعدیل را دارا است. در این نظام ارزي سیاستگذار پولي آمادگي دفاع از نرخ تثبیت ش��ده را از طریق دخالت مستقیم و سیاست پولي دارد. همچنین، در این نظام ، عملیات بانکداري مرکزي س��نتي ممکن بوده، اما درجه صلاحدید در سیاست پولي

محدود شده است. نظام هاي ارزي میخکوب ش��ده نرم براي اقتصادهاي در حال توس��عه اي مناسب اس��ت که داراي ارتباطات محدود با بازارهاي مالي جهاني هس��تند. این اقتصادها از س��اختار تولیدي با مشخصه تنوع اندک برخوردار هستند و ساختار صادرات آنها تنوع ان��دک دارد. همچنین در این اقتصادها، بازارهاي مالي س��طحي هستند و ضعف در اعتبار و ضعف انضباط در سیاست پولي از مشخصه این اقتصادها است. این

کشورها به طور معمول تورم بالایي نیز تجربه مي کنند. 3-4- نظام هاي ارزي میخکوب سخت)22(

نظام هاي ارزي میخکوب س��خت در دو شکل نظام ارزي هیات مدیره ارزي)23( و نظام ارزي دلاري کردن اتحادیه ارزي)24( در اقتصاد کش��ورها تجربه مي ش��ود. در نظام ارزي هیات مدیره ارزي، نظام ارزي سخت توسط سیستم پولي مبتني بر الزامات قانوني مبادله پول رایج داخلي در برابر ارزي معین در یک نرخ ثابت تعیین شده پشتیباني مي شود. پول رایج داخلي تنها در برابر ارز خارجي انتش��ار مي یابد. همچنین تقریبا هیچ امکاني براي

سیاست پولي مستقل وجود ندارد. در نظام ارزي دلاري کردن اتحادیه ارزي، پول کشور دیگر با الزام قانوني مورد استفاده قرار مي گیرد و یا این که کشور، عضو یک اتحادیه پولي بوده که از همان قانون مشترک اتحادیه تبعیت مي کند. استقلال پولي در این نظام ارزي کاملا محدود شده است و هیچ

امکاني براي به کارگیري سیاست پولي مستقل فراهم نمي باشد. نظام ارزي هیات مدیره ارزي، براي کش��ورهایي که داراي مشخصه هایي نظیر سابقه اختلال پولي، تورم بالا و اعتبار و شهرت پایین سیاستگذاران هستند، کاربرد دارد. نظام ارزي دلاري کردن اتحادیه ارزي براي کش��ورهایي مناسب شناخته مي شود که تجارت گس��ترده توسعه یافته دارند. همچنین چنین نظام ارزي براي کشورهاي کوچک که در

کشورهاي همسایه بزرگ ادغام شده اند، کاربرد دارد. هر یک از نظام هاي ارزي مورد بحث داراي برخي مزیت ها و معایب هستند. براي مثال، یکي از مزیت هاي نظام هاي ارزي شناور این است که به راحتي شوک هاي منفي را جذب و یا دفع مي کند و نیاز به حجم بالاي ذخایر ارزي در این نظام نیست. اما در سوي دیگر، نوسانات کوتاه مدت قابل توجه از معایب این نظام ارزي به شمار مي آید. یکي از مزیت هاي نظام هاي ارزي میخکوب نرم، آن است که نرخ هاي بهره در آنها پایین است و امکان کاهش نرخ هاي تورم بالا از طریق کاهش انتظارات تورمي در این نظام فراهم مي شود. در سوي دیگر، از جمله معایب این نظام مي توان به این اشاره نمود که کشور در معرض بحران هاي ارزي قرار مي گیرد اگر به سمت بازارهاي سرمایه بین المللي حرکت نماید. همچنین ذخایر ارزي بالایي براي موفقیت چنین نظام ارزي نیاز است. مزیت ها و معایب هر یک از نظام هاي

ارزي در جدول )1( ارائه شده است.

نظام هاي ارزي در کشورهاي نفتي )کشورهاي صادرکننده نفت(4 کشورهاي دارنده نفت همانند سایر کشورهاي جهان، نظام ارزي متناسب با اقتصاد خود را دنبال مي کنند. این کش��ورها به جز روس��یه و نروژ، جزء اقتصادهایي به ش��مار مي آیند که اقتصاد کوچک داش��ته و بازار س��رمایه در آنها محدود بوده و ارتباط اندکي با بازارهاي سرمایه بین المللي دارند. بیشتر اقتصادهاي نفتي گرفتار عدم تنوع در ساختار تولید و همچنین عدم تنوع در تجارت هس��تند، بازارهاي مالي آنها عموما سطحي بوده و سیاس��تگذاران اقتصادي به لحاظ سیاستگذاري از درجه اعتبار و شهرت نسبتا پاییني

برخوردار هستند. اقتصادهاي نفتي با توجه به نقش غالب دلار و یورو در بازارهاي معاملات نفتي، بیشتر

یكي از مزیت هاي نظام هاي ارزي شناور این است که به راحتي

شوك هاي منفي را جذب و یا دفع مي کند و نیاز به حجم بالاي ذخایر

ارزي در این نظام نیست. اما در سوي دیگر، نوسانات کوتاه مدت

قابل توجه از معایب این نظام ارزي به شمار مي آید. یكي از مزیت هاي

نظام هاي ارزي میخكوب نرم، آن است که نرخ هاي بهره در آنها

پایین است و امكان کاهش نرخ هاي تورم بالا از طریق کاهش انتظارات تورمي در این نظام فراهم مي شود. در سوي دیگر، از جمله معایب این نظام مي توان به این اشاره نمود که کشور در معرض بحران هاي ارزي

قرار مي گیرد

] 34 [

بازار ارز پرونـــده

فصلنامه تازه های اقتصاد تابستان 1391 شماره 136

از این دو به عنوان ارز مرجع خود استفاده مي کنند. در برخي از این اقتصادها نظیر کویت، لیبي، ایران و الجزایر ترکیبي از این دو ارز به عنوان ارز مرجع مورد توجه قرار گرفته است. در کشورهایي نظیر عمان، قطر، عربستان و امارات متحده عربي

بر خلاف سایر کشورهاي نفتي، ارز مرجع تنها دلار است. نظام ارزي در اقتصادهاي نفتي با توجه به مشخصه هاي اقتصادي آنها از نوع نظام هاي ارزي میخکوب شده نرم است. بیش��تر اقتصادهاي نفتي از نظام ارزي میخکوب شده ثابت استفاده مي کنند. تنها در اقتصاد ایران از نظام ارزي میخکوب خزنده استفاده مي شود. در بین کشورهاي نفتي، الجزایر از جمله کشورهایي است که از نظام ارزي شناور مدیریت شده اس��تفاده مي کند. کشورهاي روس��یه و نروژ برخلاف سایر کشورهاي نفتي، از نظام هاي ارزي شناور استفاده مي کنند. دلی��ل به کارگیري چنی��ن نظام ارزي در روس��یه و نروژ به مشخصه هاي اقتصادي این کشورها نظیر بازار مالي توسعه یافته، تنوع در ساختار تولید و تجارت، باز بودن اقتصادي به

لحاظ تجاري و جریان سرمایه بر مي گردد )جدول2(. مشاهده مي شود کش��ورهاي نفتي به جز روسیه و نروژ از نظام هاي ارزي میخکوب نرم استفاده مي کنند. براساس ادبیات نظري و تجربي، مزایاي چنین نظام هاي ارزي براي کشورهاي نفتي امکان ثبات و قابلیت رقابت پذیري، نرخ هاي بهره پایین، امکان نظارت آس��ان و شفاف بر نرخ ارز مرجع اس��مي و امکان کنترل تورم بالا از طریق کاهش انتظارات تورمي خواه��د بود. همچنی��ن، درآمد نفتي کش��ورهاي صادر کننده نف��ت همواره در معرض نوس��انات بین المللي قیمت نفت است. اگر این کشورها مجبور باشند این درآمدها را که اغلب به دلار حاصل مي شود تحت نظام ارزي شناور به پول داخلي تبدیل نمایند، نوسانات قیمت ارز در داخل کشور مي تواند منبع نا اطمیناني جدیدي بر این درآمدها تحمیل نمای��د و فرآیند بودجه ریزي این کش��ورها را با مش��کلات بیشتري مواجه سازد. از جمله معایب دیگر انتخاب نظام هاي

ارزي میخکوب نرم توسط کشورهاي نفتي مي توان به قرار گرفتن در معرض بحران هاي ارزي و نیاز به حفظ ذخایر بین المللي بالا اشاره نمود و این کشورها در راستاي دستیابي به اهداف اقتصادي و حفظ ثابت اقتصادي خود نیاز به حفظ ذخایر بین المللي بالایي دارند.

نظام ارزي در ایران و چالش هاي پیش رو5 نظام ارزي ایران از 1350 تا 1380 از نوع نظام ارزي کاملا کنترل ش��ده بود. بانک مرکزي از طریق اعمال محدودیت بر ارز و کنترل هاي وارداتي، جریان ارزي در کش��ور را کنترل مي کرد. از 1381 نظام ارزي ایران با اجراي قانون یکس��ان س��ازي نرخ ارز از نظام ارزي کنترل شده به نظام ارزي شناور مدیریت شده مبتني بر بازار تغییر یافت. هر چند از 1381 براساس قوانین کشور و آیین نامه هاي بانک مرکزي، نظام ارزي ایران از نوع نظام ارزي شناور مدیریت شده به شمار مي آید، اما مشخصه هاي مدیریت ارزي در کشور گویاي آن اس��ت که نظام ارزي ایران از نوع نظام هاي ارزي خزنده نرم مي باش��د. بر خلاف سایر کشورهاي نفتي، تنها در ایران نظام ارزي از نوع نظام ارزي میخکوب خزنده دنبال مي شود

و صندوق بین المللي پول نیز چنین نظام ارزي را براي ایران تایید کرده است. بر اساس ادبیات نظري و تجربي، نظام ارزي میخکوب خزنده براي اقتصادهایي کارایي داش��ته که از مشخصه هایي نظیر کش��ور کوچک، تک محصول، تنوع اندک در تولید و تجارت، بازارهاي مالي س��طحي و ارتباط ضعیف با بازارهاي سرمایه جهاني برخوردارند.

با توجه به واقعیت هاي اقتصادي ایران، مش��اهده مي ش��ود مشخصه هاي مذکور براي اقتصاد ایران صدق مي کند. از این رو به لحاظ ادبیات نظري و تجربي، نظام هاي ارزي ثابت براي

اقتصاد ایران مناسب به شمار مي آید.تنوع اندک در صادرات محصولات موجب شده است سهم غالب درآمدهاي ارزي کشور به درآمدهاي نفتي اختصاص داشته باشد. بانک مرکزي در ساختار ارزي کشور به عنوان عرضه کننده عمده پول هاي خارجي به شمار مي آید و بازار ارز توسط آن کنترل مي شود. از سوي دیگر، وجود بازارهاي مالي سطحي در کشور و ارتباط ضعیف آنها با بازارهاي مالي جهاني موجب شده است عملا تامین منابع ارزي از طریق

بازارهاي مالي براي کشور غیرممکن باشد. بانک مرکزي در چنین شرایطي حق انتخاب نظام ارزي در دو قالب کلي نظام ارزي ش��ناور یا نظ��ام ارزي ثابت را داراست. هر دو این انتخابها براي اقتصاد کشور چالش هایي را به دنبال خواهد داشت. اگر بانک مرکزي نظام هاي ارزي ش��ناور را براي ساختار بازار ارز کشور انتخاب نماید و اجازه دهد نرخ ارز در بازار براس��اس رفتار عرضه و تقاضا تعیین گ��ردد، در این حالت، ب��ا توجه به منحصر ب��ودن جریان درآمدهاي ارزي کشور به درآمدهاي نفتي و انحصار دولت بر این درآمدها، با افزایش قیمت نفت و درآمدهاي نفتي، عرضه ارز ) در جریان تبدیل دلارهاي نفتي به پول داخلي( در بازار افزایش یافته و پول ملي تقویت مي شود. برعکس، در صورت کاهش درآمدهاي نفتي با توجه به محدود ش��دن عرضه، نرخ ارز افزایش یافته و ارزش پول ملي س��قوط مي کند. در چنین شرایطي اگر اقتصاد کشور توانایي تامین منابع ارزي دیگري به جز درآمدهاي نفتي و عرضه آن به بازار را نداشته باش��د، اقتصاد کشور به ش��دت در معرض نوسانات ارزي و اقتصادي قرار گرفته و عملا با سقوط ارزش پول ملي مواجه خواهد شد. از این رو انتخاب نظام هاي ارزي شناور براي اکثر اقتصادهاي نفتي نظی��ر ایران، اقتصاد را با معضلات جدي مواجه نموده و هزینه چنین نظام ارزي بیش از منافع آن خواهد بود. همچنین چنان چه ذکر شد، از آنجا که درآمدهاي نفتي دولت با قیمت هاي شناور ارز حاکم بر بازار به ریال تبدیل خواهد شد، علاوه بر نا اطمیناني که نوسانات قیمت جهاني نفت در خصوص میزان درآمدهاي تحقق یافته نفتي دولت بر بودجه تحمیل مي کند، نا اطمیناني دیگري از محل قیمت ارز و تبدیل درآمد ارزي به ریال بر بودجه تحمیل خواهد شد که بر نامه ریزي در خصوص میزان مخارج را به شدت مبهم کرده و در معرض نوسان قرار خواهد داد. تبدیل درآمدهاي نفتي به قیمت شناور ارز به پول داخلي مي تواند انگیزه قوي در سیاستگذار مالي براي حمایت از قیمت هاي بالا در بازار ارز ایجاد کند، چرا که قیمت هاي بالاي ارز به

مفهوم افزایش بودجه ریالي خواهد بود. از سوي دیگر، اگر بانک مرکزي نظام هاي ارزي ثابت را براي اقتصاد کشور دنبال نماید و هم��واره ب��ازار را به طرق مختلف کنترل کند، در این حالت، جریان سیاس��ت ارزي بر سیاست پولي و به تبع آن اقتصاد کشور سایه خواهد انداخت. بدین معني که به کارگیري سیاست هاي پولي مستقل عملا در اقتصاد کشور ماهیت خود را از دست مي دهد و با توجه به نوسانات بازارهاي جهاني نفت، به کار گرفته مي شود. در چنین شرایطي، اقتصاد توانایي جذب شوک هاي خارجي را نداشته و اثرات شوک هاي خارجي به ویژه شوک هاي نفتي بر بخش حقیقي اقتصاد منتقل خواهد شد. به بیان دیگر، زماني که درآمدهاي ارزي نفتي و به تبع آن عرضه در بازار ارز افزایش مي یابد پول ملي تقویت مي ش��ود و بانک مرکزي

IMF, 2008:منبع

جدول2– نظام ارزي در برخي کشورهاي نفتي

نظام ارزيمیخكوب ثابتمیخكوب ثابت

میخكوب خزنده شناور مدیریت شده

نظام شناور مدیریت شده ضعیف نظام شناور مستقل

کشورکویت و لیبي

عربستان، امارات متحده عربي، عمان و قطر ایران

الجزایر روسیه

نروژ

نرخ ارز مرجعترکیبي از دلار و یورو

دلار ترکیبي از دلار و یوروترکیبي از دلار و یوروترکیبي از دلار و یوروترکیبي از دلار و یورو

به کارگیري نظام ارزي ثابت براي اقتصاد نفتي نظیر ایران، هر چند اثرات مثبت نظیر ثبات و رقابت پذیري، نظارت آسان و شفاف بر

معاملات ارزي، کاهش نا اطمیناني در بودجه ریزي سالانه کشور و

کاهش انتظارات تورمي را به دنبال دارد، اما اثرات مثبت نظام هاي ارزي ثابت به شرایط ثبات در درآمدهاي

ارزي و تداوم جریان درآمدهاي ارزي بستگي دارد. هر چه میزان ثبات و تداوم جریان درآمدهاي ارزي در اقتصاد بالا باشد، منافع

انتخاب نظام هاي ارزي ثابت بیش از هزینه هاي آن بر پیكره اقتصاد

کشور خواهد بود. اما اگر نا اطمیناني در جریان درآمدهاي ارزي در

اقتصاد مشاهده شود، هزینه هاي به کارگیري نظام هاي ارزي ثابت

بیش از منافع آن خواهد بود، چرا که فعالان و سوداگران در بازار ارز

به امید سقوط ارزش پول ملي و افزایش نرخ ارز و عدم توانایي بانك

مرکزي در دفاع از ارزش پول ملي به آن حمله خواهند کرد.

] 35 [

بازار ارز پرونـــده

فصلنامه تازه های اقتصاد تابستان 1391 شماره 136

براي ثابت نگه داشتن نرخ ارز مجبور است با جمع کردن اضافه عرضه ارز در بازار ریال به بازار تزریق کند که موجبات افزایش تورم را فراهم مي کند. بر عکس، با افت قیمت نفت در بازارهاي جهاني و افت عرضه در بازار داخلي ارز، قیمت ارز تمایل به افزایش خواهد داشت که براي ثابت نگه داشتن آن بانک مرکزي باید از ذخایر خود استفاده کرده و ارز به بازار تزریق نماید که با جمع کردن ریال از بازار ممکن خواهد شد و انقباض پولي را به همراه

داشته و احتمال رکود اقتصادي را افزایش خواهد داد. انتخاب نظام هاي ارزي ثابت از سوي بانک مرکزي براي اقتصاد نفتي نظیر ایران موجب مي ش��ود همواره بانک مرکزي در راس��تاي حفظ و کنترل بازار ارز، ذخایر بین المللي را افزایش دهد. این امر در شرایط بحراني مي تواند مشوق اصلي براي استقراض خارجي در جهت حفظ بازار ارز نیز باشد. نیاز به کنترل دائمي بازار تحت نظامهاي ارزي ثابت باعث مي شود در شرایطي که تقاضاي بازار بیش از عرضه آن باشد یا تبعات منفي سایر بازارها در اقتصاد کشور به بازار ارز جریان یابد، در صورت کافي نبودن ذخایر ارزي بانک مرکزي براي حفظ قیمت ثابت ارز، اقتصاد کشور عملا با وضعیت بحران ارزي مواجه شده و به دلیل عدم توانایي جذب شوک ها توسط خود بازار ارز، تبعات منفي به بخش حقیقي اقتصاد جریان یابد. بحران هاي ارزي وضعیت نااطمیناني بر اقتصاد کشور تحمیل مي کند و به دنبال آن تصمیم گیري هاي اقتصادي از سوي بنگاهها و سرمایه گذاران، با مشکل مواجه مي شود. همچنین چنین شرایطي، سودآوري س��فته بازي در بازار ارز و طلا )به دلیل وصل بودن قیمت گذاري طلا به ارز( را افزایش مي دهد و موجب خروج نقدینگي از سیس��تم بانکي و بخش حقیقي اقتصاد و ورود آن به بازار ارز به امید کسب سود مي شود، بنابراین سایر بخشهاي اقتصاد در بحران هاي ارزي در معرض کمبود و بحران نقدینگي قرار مي گیرند و

باید انتظار کاهش سرمایه گذاري در بخشهاي مختلف اقتصادي را داشت. به این ترتیب مشاهده مي شود هر یک از نظامهاي ارزي ثابت و شناور منافع و مضرات خود را براي اقتصاد دارند. به کارگیري نظام ارزي ثابت براي اقتصاد نفتي نظیر ایران، هر چند اثرات مثبت نظیر ثبات و رقابت پذیري، نظارت آس��ان و ش��فاف بر معاملات ارزي، کاهش نا اطمیناني در بودجه ریزي س��الانه کش��ور و کاهش انتظارات تورمي را به دنبال دارد، اما اثرات مثبت نظام هاي ارزي ثابت به ش��رایط ثب��ات در درآمدهاي ارزي و تداوم جریان درآمدهاي ارزي بستگي دارد. هر چه میزان ثبات و تداوم جریان درآمدهاي ارزي در اقتصاد بالا باش��د، منافع انتخاب نظام هاي ارزي ثابت بیش از هزینه هاي آن بر پیکره اقتصاد کشور خواهد بود. اما اگر نا اطمیناني در جریان درآمدهاي ارزي در اقتصاد مشاهده گ��ردد، هزینه هاي به کارگیري نظام هاي ارزي ثابت بیش از منافع آن خواهد بود، چر که فعالان و س��وداگران در بازار ارز به امید س��قوط ارزش پول ملي و افزایش نرخ ارز و عدم توانایي بانک مرکزي در دفاع از ارزش پول ملي به آن حمله خواهند کرد. دو نتیجه قابل تصور است؛ یا بانک مرکزي با توسل به ابزارهایي همچون استفاده از ذخایر ارزي خود و تزریق آن به بازار یا افزایش نرخ هاي بهره مي تواند این حملات را با موفقیت دفع کند و یا شکست خورده و ارزش پول ملي سقوط مي کند. در هر دو صورت هزینه هایي بر اقتصاد کشور تحمیل مي شود. در حالت اول تخلیه ذخایر بانک مرکزي و اثرات انقباضي نرخ هاي بهره بالاتر بر اقتصاد ملي تحمیل مي شود و در حالت دوم افزایش قیمت کالاهاي وارداتي و به تبع آن افزایش تورم و سایر تبعات منفي سقوط ارزش پول ملي در اقتصاد مشاهده خواهد شد. از این رو موفقیت به کارگیري نظام هاي ارزي ثابت نظیر نظام ارزي خزنده با دامنه محدود، نظام ارزي میخکوب خرنده، نظام ارزي میخکوب شده در دامنه مشخص و معین، و نظام ارزي میخکوب ثابت نیازمند ثبات و اطمینان در جریان درآمدهاي ارزي

براي اقتصاد نفتي نظیر ایران است.

نتیجه گیري و پیشنهاد بررسي ادبیات نظري و تجربي انتخاب نظام ارزي مناسب براي اقتصاد کشورها نشان مي دهد که مشخصه هاي اقتصاد ایران بیشتر با نظام هاي ارزي ثابت متناسب است. از این رو به کارگیري نظام ارزي شناور براي اقتصاد نفتي نظیر ایران با مشخصه هایي نظیر عدم تنوع در تولید، عدم تنوع در تجارت، انحصار دولت بر بخش اعظم درآمدهاي ارزي کشور و دارا بودن بازارهاي مالي س��طحي و ضعیف عملا غیر ممکن اس��ت. همچنین، بررسي آثار مثبت و منفي نظام هاي ارزي ثابت براي اقتصادهاي نفتي نظیر ایران نشان مي دهد به کارگی��ري چنین نظام هاي ارزي علاوه بر مناف��ع آن، هزینه هایي نیز به دنبال خواهد داشت. زماني منافع انتخاب نظام هاي ارزي ثابت بیش از هزینه هاي آن براي اقتصادهاي نفتي خواهد بود که ثبات و اطمینان در جریان هاي ارزي در اقتصاد تجربه گردد، در غیر این صورت هزینه هاي به کارگیري نظام هاي ارزي ثابت بر منافع آن پیشي خواهد گرفت.

با توجه به مش��خصه هاي اقتصاد ایران و نتایج بررسي انجام شده، توجه به موارد زیر مي تواند در اثربخش بودن نظام ارزي بر اقتصاد کشور مفید باشد:

1- نظام هاي ارزي ثابت گزینه مناسبي براي اقتصاد کشور به شمار مي آید و پیشنهاد شناور نمودن نرخ ارز در اقتصاد کشور محل تامل است.

2- نظام هاي ارزي ثابت در انواع مختلف نظام هاي ارزي خزنده نرم و خزنده سخت قابلیت کاربرد دارد. با توجه به مشخصه هاي اقتصاد ایران، به کارگیري نظام هاي ارزي خزنده نرم براي اقتصاد کشور مناسب مي باش��د. نحوه تعیین نرخ ارز در نظام هاي ارزي خزنده نرم بس��یار مهم و کلیدي اس��ت. از این رو نیاز است بانک مرکزي در انتخاب نرخ ارز و دامنه نوسان آن بهینه رفتار نماید و متغیرهاي کلیدي اقتصاد به ویژه وضعیت تورم داخلي نسبت

به تورم خارجي، تولید، واردات و صادرات را در این تصمیم گیري دخیل نماید. 3- ادبیات تجربي و نظري گویاي آن اس��ت که همواره یک نظام ارزي براي اقتصاد یک کش��ور کارا نخواهد بود. تغییر در شرایط اقتصادي هر کشوري ایجاب مي کند طي زمان نظام ارزي خود را متناس��ب با ش��رایط پیش آمده تغییر دهد. از این رو ضروري اس��ت بانک مرکزي متناسب با تغییر در شرایط اقتصادي کشور و طي زمان، نظام ارزي بهینه را انتخاب نماید. براي مثال، بانک مرکزي مي تواند در بین نظام هاي ارزي خزنده نرم، از طریق تغییر در دامنه نوسان و چگونگي تعیین نرخ ارز، نظام ارزي را با شرایط اقتصادي

کشور همسو نماید. 4- موفقی��ت به کارگیري نظام هاي ارزي ثاب��ت در اقتصادهاي نفتي نظیر ایران به ثبات و اطمینان در جریان درآمدهاي ارزي وابس��ته اس��ت. باید توجه داشت در سالهایي که نوسانات قیمت نفت یا نوسان در میزان صادرات نفتي افزایش مي یابد و درآمدهاي ارزي کاهش شدیدي پیدا مي کند، نظام ارزي ثابت اقتصاد کشور را در معرض بحران و حملات س��وداگرانه به بازار ارز قرار مي دهد. از این رو ضروري اس��ت در جهت کاهش هزینه هاي به کارگیري نظام هاي ارزي ثابت در اقتصاد کشور، ثبات درآمدهاي ارزي از طریق تقویت صادرات غیر نفتي و نیز ذخیره بخشي از درآمدهاي ارزي نفتي کشور در سال هاي خوب

نفتي تقویت گردد. *دانشجوي دکتراي اقتصاد دانشگاه تهران و پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمي کشور

پي نوشت ها:1 - Bertton Woods 2 - International Monetary Fund 3 - Optimum Currency Area4 - Mundell5 - Mckinnon6 - Kenen 7 - The political economy theory 8 - Kydland and Prescott 9 - Barroabd Gordon 10- Credibility11 - The currency crisis or the capital openness 12- Independent float13- Lightly managed float 14- Intermediate 15- Managed float 16- Crawling broad band 17- Soft peg 18- Crawling narrow band 19- Crawling peg 20- Pegged within bands21- Fixed peg 22- Hard peg 23- Currency board24- Currency union dollarization25- Misalignment

منابع: 1. IMF, 2008, Annual Report on Exchange Rate Arrangements andExchange Restrictions. 2. Reinhart, Carmen M. and Kenneth S. Rogoff (2004) “The ModernHistory of Exchange Rate Arrangements” Quarterly Journal of Eco- nomics CXIX‐1, 1‐48. 3. Sfia, D., Mohamed, 2011, The Choice of Exchange Rate Regimes in the MENA Countries: A Probit Analysis, International Economics and Economic Policy,Vol 8, PP. 275-305.