يیوشلوپ دنیآرف رب یدقن · 2015-11-15 · 91 يیوشلوپ دنیآرف رب...

نقدی بر فرآیند پول شویي

اشکان نقدی1تاریخ دریافت: 1392/06/04 تاریخ پذیرش: 1392/11/19

چکيده :پول شویي فعالیتی غیرقانونی است که در طی انجام آن، س�ود و درآمدهای ناشی از اعمال خالف قانون، مشروعیت می یابد؛ به عبارت دیگر، پول های کثیف ناشی از اعمال خالف به پول های تمیز تبدیل شده و پس از تطهیر پ�ول، در بدنه اقتصاد جایگزین می ش�ود. بنا به تعریف قان�ون مبارزه با پول ش�ویي در ایران، جرم پول شویي عبارت است از: 1. تحصیل، تملك، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت های غیرقانونی با علم به این که مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجةارتکاب جرم به دست آمده باشد؛ 2. تبدیل، مبادله، یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منش�أ غیرقانونی آن با علم به این که مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمك به مرتکب به گونه ای که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نشود؛ 3. اخفا یا پنهان یا کتمان کردن ماهیّت واقعی، منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابجایی یا مالکیّت عوایدی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجةجرم تحصیل شده باشد. این عمل، یك روش معمول و منطقی برای به دست آوردن س�ود از فعالیت های غیرقانونی برای مجرمان است. خالفکاران از طیف وس�یع اعمال غیراخالقی و غیرقانونی مانند استفاده از رانت شرکت های دولتی و حذف منبع پول و همچنین قاچاق مواد مخدر، تقلبات، ثرو ت های قابل مص�ادره، گروگان گیری، قم�ار و همچنین اهدای پول به س�ازمان های تروریس�تی و حتی

تقلبات مالی در اینترنت و یا دیگر ابزار اطالع رسانی، سودهای کالنی را به دست می آورند.]1[

واژگان کلیدی: پول شویي ، تحصیل مال نامشروع، اختفاي مال.

[email protected] .1. نویسنده مسؤول: کارشناس ارشد حقوق خصوصیتوضیح نویسنده: یادآور می شود مطالبی که از منابع مقاله آورده شده، شماره منبع ارجاعی داخل قالب آمده است.

ماهنامة کانون / شمارة 147 و 90148

1ـ مقدمه : موضوع پول شویي از لحاظ واژه شناسی، اولین بار پس از رسوایی »واتر گیت« مطرح شد لیکن این پدیده اصواًلً همزمان با پیدایش پ��ول و رواج نظام پایه پولی، مد نظ��ر متفکران اقتصادی �

سیاسی قرار گرفته است. در حقیقت، روند پول شویي و دلیل انجام آن بستگی به ش��رایط اقتصادی جامعه دارد. معمواًلً در جوامع دیکتاتوری ، سیاس��تمدارانی هستند که پول های کثیف را بدس��ت مي آورند . با مطالعه تاریخ، متوجه مي شویم که بسیاری از سیاس��تمداران هم از این پدیده در اهداف سودجویانه خود زمینه های اس��تفاده های نابجا از فعالیت های غیررسمی را داش��ته اند . این شرایط در کشورهایی که اقتصاد متمرکز دولتی در آن جریان دارد، درآمدهای نامش��روع و غیرقانونی نیز از این طریق

به دست مي آید که برای سالم سازی و تطهیر آن اقدام به پول شویي مي کنند. پول ش��ویي براي توصیف فرآیندي مورد اس��تفاده قرار مي گیرد که در آن پ��ول غیرقانوني یا کثیفي که حاص��ل فعالیت هاي مجرمانه مانند قاچ��اق مواد مخدر، قاچاق اس��لحه و کاال، قاچاق انس��ان، رش��وه، اخاذي، کالهبرداري و ... اس��ت، در چرخ��ه اي از فعالیت ها و معام��الت مالي و با گذر از مراحلي، شس��ته ش��ده و به عنوان پولي قانوني، موجه و مش��روع جلوه داده مي ش��ود]2[

پول شویي دارای آثار و تبعات منفی فراوانی در عرصه های مختلف اقتصادی و اجتماعی است. آثار و تبعاتی همچون گسترش فساد و ارتشا در سطح جامعه، تضعیف بخش خصوصی، کاهش اعتماد به بازارهای مالی، کاهش درآمد دولت، تقویت منابع و شبکه مالی مجرمان. تبعات منفی این پدیده شوم موجب شده است تا حاکمیت کش��ورها � همگام با مراجع بین المللی � درصدد مبارزه با آن بر آیند و با تصویب قوانین و مقررات الزم و اجرایی کردن آن ها، از وقوع این جرم در مؤسس��ات مالی

پیشگیری نموده و یا در صورت وقوع، متخلفان را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کنند.زیرساخت های الزم برای پیشگیری از پول شویي در بازار پولی کش��ور و مقابله با آن1، باید بر

1 - به منظور تحقق این هدف، بانك مرکزی ایران اقدام به اختصاص بخش��ی از پایگاه اطالع رس��انی خود به این امر نموده است. این بخش مشتمل بر زیرمجموعه های»قوانین« ، »آیین نامه ها« ، »دستورالعمل ها« ، »بخشنامه ها« ، »ترجمه اسنادی در زمینه مبارزه با پول شویي« و »گزیده پژوهش ها در زمینه مبارزه با پول شویي« است و عالقمندان

مي توانند با مراجعه به هر زیرمجموعه، از مطالب آن استفاده نمایند.

91 نقدی بر فرآیند پول شویي

حسن اجرای قوانین و مقررات ذیربط در این بازار نظارت نماید. ]4[پول شویي زمانی اتفاق مي افتد که درآمدهای کسب ش��ده توجیه قانونی ندارد و برای این که از حالت غیرقانونی خارج ش��وند و ش��کل پول های معمول را به خود بگیرند، به وسیله پول شویي تطهیر مي شوند. پول ش��ویي به مجموعه عملیاتی گفته می شود که شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی برای مش��روعیت بخشیدن به درآمدهای نامش��روع آن عملیات انجام مي دهند . انواع پول هایی که مي تواند به صورت نامشروع در جامعه مطرح باشد، به سه گروه پول های کثیف و یا

پولهای آغشته به خون ، پول هایی سیاه و پول های خاکستری تقسیم مي شود. ]7[پول های خاکس��تری ، درآمدهای حاصل از فروش کاال و یا انجام دادن کارهای تولیدی است ولی از نظارت دولت پنهان مي ماند و دولت از آن ها بی اطالع است که معمواًلً برای فرار از مالیات، این کارها را انجام مي دهند . پول های س��یاه، پول های حاصل از قاچاق کاال است . به طوری که درآمدهای حاصل از قاچاق کاال و ش��رکت در معامالت پرس��ود دولتی که خارج از عرف طبیعی صورت مي گیرد، باعث پیداش این پول مي ش��ود. پول های کثیف یا پول های آغش��ته به خون ، مربوط به نقل و انتقال مواد مخدر است. پول ش��ویي، تطهیر و قانوني جلوه دادن عواید حاصل از رفتارهاي مجرمانه مي باشد. امروزه، پول شویي به دلیل رشد چشمگیر جرایم و اعمال خالف در سطح جهان، رشد بسیاري یافته است؛ به طوري که به یکي از معضالت حاد اقتصاد جهاني تبدیل شده و رشد و توس��عه اقتصاد جهاني را مورد تهدید قرار داده است. ]5[ به همین دلیل، عزم جامعه بین المللي بر مبارزه با آن متمرکز شده است و تدابیر مختلفي را براي نیل به این امر به کار برده اند. در ایران نیز مدتي اس��ت که توجه ها به س��مت آن جلب ش��ده اس��ت. در این مقاله، به شناسایي

موضوع و راه هاي مبارزه با آن پرداخته خواهد شد.2ـ بررسی ادبيات موضوع

در این قس��مت، به ترتیب، مبانی نظری تحقیق، ضرورت انجام تحقیق، پیش��ینه پژوهشی، متدولوژی و یافته های تحقیق ارائه مي گردد.

1ـ2ـ مبانی نظری

در مق��االت و س��خنرانی های ایرادش��ده ، عمدتاً ، پول ش��ویي را ب��ه معن��ای قانونی کردن


درآمدهای غیرقانونی ، مش��روع ک��ردن پول های نامش��روع یا تطهیر پول ه��ای حرام تعریف نموده اند . ام��ا ، واقعیت این اس��ت ک��ه در عملی��ات پول ش��ویي ن��ه درآمده��ای غیرقانونی ، قانونی مي ش��ود، ن��ه پ��ول حرامی تطهی��ر مي ش��ود و نه پ��ول نامش��روعی به پول مش��روع تبدیل مي ش��ود . قانونی ش��دن یا مش��روع بودن ه��ر درآم��دی )فارغ از ب��ار ارزش��ی که این مفاهیم ب��ه دنبال دارن��د( از نظر اقتصادی ، ن��ه تنها باید ضرری به اقتصاد یك کش��ور نداش��ته باش��د ، باید به عن��وان یك عنص��ر مؤثر در رش��د و توس��عه اقتص��ادی ایفای نقش کن��د . ]9[

در عملیات پول ش��ویي ، به عنوان یك فعالیت مجرمانه مالی ، درآمدهایی که زاییده فعالیت های غیرقانوني اس��ت به گونه ای با درآمدهای حاصل از فعالیت های قانون��ی درمي آمیزد که امکان شناس��ایی و تفکیك آن ها از یکدیگر ممکن نیس��ت و مي توان از این درآمده��ای غیرقانوني با

حداقل ریسك برای فعالیت های دیگری در آینده استفاده کرد . عملیات پول ش��ویي به منظور تأمین منابع برای فعالیت های مجرمانه بعدی در مقایسه با دیگر آثار منفی آن از اهمیت بیش��تری برخوردار اس��ت . این که پول شویي مي تواند به عنوان یك جرم مس��تقل درنظرگرفته ش��ود و حساس��یت به وجود آمده برای مبارزه با پول شویي و مجازات درنظرگرفته ش��ده و برای آن به میزان بیش از مجازات لحاظ شده برای جرایم منشأ

مي تواند به همین دلیل باشد.2ـ2ـ ضرورت انجام تحقيق

با بزرگتر شدن سازمانها و مؤسسات مالی، نیاز به وجود سیس��تمهاي اطالعاتي یکپارچه که بتواند همه بخشها و وظایف مالی و حقوقی موجود در سازمان ها و نهادهای مالی در همه کشورها را با استفاده از یك سیس��تم قانونی قدرتمند تحت کنترل داشته باش��د، احساس شده و پیدایش

چنین سیستمهایي در سازمانها و به خصوص سازمانهاي صنفي ضروري به نظر مي رسد. فلسفه اصلي مبارزه با پول شویي را رسیدن به توسعه پایدار تشکیل میدهد و توسعه آن در سازمان، بخش هاي عمده اي را درگیر میکند. ب��ه همین دلیل، وضع مقررات با ضمانت اجراهای س��نگین باید به عنوان اساس با ابعاد سازماني درنظرگرفته شود. این نگرش مستلزم اعمال تغییراتي در ابعاد

فرهنگي، انساني، تکنیکي، ساختاري و فرآیندي در سراسر سازمان ها و نهادها مي باشد.


3ـ متدولوژی تحقيق روش تحقیق در مقاله حاضر از نقطه نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر جمع آوری اطالعات و داده ها، توصیفی و از شاخه پیمایشی دلفی مي باشد که هدف آن کسب اتفاق نظر از خبرگان آشنا

با موضوع پژوهش است. الفـ پول شويي چيست؟ و به چه منظور انجام می گيرد؟

پول ش��ویي، تطهیر و قانوني جلوه دادن عواید حاصل از رفتارهاي مجرمانه مي باشد. امروزه، پول شویي به دلیل رشد چشمگیر جرایم و اعمال خالف در سطح جهان، رشد بسیاري یافته است به طوري که به یکي از معضالت حاد اقتصاد جهاني تبدیل ش��ده و رش��د و توسعه اقتصاد جهاني را مورد تهدید قرار داده اس��ت. به همین دلیل، عزم جامع��ه بین المللي بر مب��ارزه با آن، متمرکز ش��ده اس��ت و تدابیر مختلفي را براي نیل به این امر به کار برده اند. در ایران نیز مدتي اس��ت که توجه ها به سمت آن جلب ش��ده است. ]3[ در این مقاله، به شناس��ایي موضوع و راه هاي مبارزه با آن پرداخته خواهد ش��د. خالفکاران از طیف وس��یع اعمال غیراخالقي و غیرقانوني مانند قاچاق مواد مخدر، تقلب��ات، ثروت هاي قابل مص��ادره، گروگانگیري، قمار و همچنی��ن اهداي پول به س��ازمان هاي تروریس��تي و حتي تقلبات مالي در اینترنت و یا دیگر ابزار اطالع رساني، سودهاي کالني را به دست مي آورند. و چون ردپاي این افراد در معامالت مالي و بانکي به صورت زنجیروار در وجوه پس انداز شده آن ها آش��کار مي گردد، بنابراین مجرمان از ابزارهاي مالي مانند چك ها، کارت هاي اعتب��اري (credit card) و کارت ه��اي هوش��مند (smart card) اجتناب کرده و به استفاده از پول نقد رو مي آورند. پول نقد نیز به علت عدم مزیت نسبت به سایر ابزارهاي مالي مانند حجم باال، مش��کالت در حمل و نقل و کاهش قدرت خرید در طول زمان به ناچار به پول ش��ویان داده مي شود تا در طي مراحلي به شبکه اقتصادي کشور وارد گردد. ]6[ اگر در خصوص این سؤال که »پول شویي چیس��ت؟« از مردم، نظرس��نجي کنید، پاس��خ اکثر آن ها، این است که؛ چیزي نمي دانند. چنین پاس��خي از س��وي مردم، یکي از مش��کالت دولت در مقابله با این جرم اس��ت. به نظر مي رس��د جرمي، بدون قرباني است. پول ش��ویي، هیچ یك از وضعیت هاي ناگواري را که همراه با دزدي یا هرگونه ترس از جنایت خش��ونت آمیز بر اذهان اثر مي گذارد، ندارد. اما مي توان


گفت پول شویي فقط پس از ارتکاب جرم هاي مش��هوري از قبیل دزدي، سرقت یا معامله قاچاق مواد مخدر روي مي دهد. عدم ا طالع مردم از پول شویي، عادي اس��ت که همین امر مسأله را به

مشکلي نامحسوس و در نتیجه صعب العالج مبدل مي سازد.پول ش��ویي، فرآیندي اس��ت که از طریق آن مبلغ زیادي پول را که به صورت غیرقانوني از قاچاق مواد مخدر، فعالیت هاي تروریس��تي یا جرایم س��نگین دیگر کسب شده، به صورت قانوني جلوه دهند. پول ش��ویي در تس��هیل دس��ت یابي به اه��داف قاچاقچي م��واد مخدر، تروریس��ت، جرایم س��ازمان یافته، دالالن داخلي، مالیات گریزان و همچنین افراد بس��یار دیگري که مي خواهن��د توجه مقام��ات را از چگونگي کس��ب ثروت هاي ب��ادآورده خود از

فعالیت هاي غیرقانوني دور کنند، نقش اساسي دارد.در مق��االت و س��خنرانی های ایرادش��ده ، عمدت��اً ، پول ش��ویي را به معن��ای قانون��ی ک��ردن درآمده��ای غیرقانوني ، مش��روع ک��ردن پول های نامش��روع ی��ا تطهی��ر پول های حرام تعری��ف نموده ان��د . ام��ا ، واقعیت این اس��ت ک��ه در عملیات پول ش��ویي ن��ه درآمدهای غیرقانون��ي ، قانونی مي ش��ود، نه پ��ول حرامی تطهیر مي ش��ود و نه پ��ول نامش��روعی به پول مش��روع تبدیل مي ش��ود . قانونی ش��دن یا مش��روع بودن هر درآمدی )فارغ از بار ارزش��ی که این مفاهیم ب��ه دنبال دارن��د ( از نظ��ر اقتصادی ، ن��ه تنها باید ض��رری به اقتصاد یك کش��ور نداشته باش��د ، باید به عنوان یك عنصر مؤثر در رش��د و توس��عه اقتصادی ایفای نقش کند. ]9[

در عملیات پول ش��ویي ، به عنوان یك فعالیت مجرمانه مالی ، درآمدهایی که زاییده فعالیت های غیرقانوني اس��ت به گونه ای با درآمدهای حاصل از فعالیت های قانون��ی در مي آمیزد که امکان شناس��ایی و تفکیك آن ها از یکدیگر ممکن نیس��ت و مي توان از این درآمده��ای غیرقانوني با حداقل ریس��ك برای فعالیت های دیگری، در آینده، اس��تفاده کرد . شناس��ایی این شرایط برای جلوگیری از وقوع جرم اهمیت زیادی دارد . بررسی ماهیت جرم پول شویي و شواهد موجود نشان

مي دهد که پول شویي در محیطی که شرایط زیر را داشته باشد، قابل انجام خواهد بود؛ ]8[ 1. کریدور فعالیت ها، مجرمانه و غیرقانوني باشد . 2. بخش های غیررسمی اقتصادی، فعال باشند .


3. بخش های رسمی ، به خصوص بازار مالی از کارایی الزم برخوردار نباشد .4. قوانین ضد پول شویي چندان فعال نباشد.

5. ریسك عملیات پول شویي، چندان قابل توجه نباشد .6. بازارهای مالی به صورت حاش��یه ای و توس��عه نیافته ، اما مرتبط با بازارهای مالی پیشرفته

وجود داشته باشد . 7. روش های پول شویي برای دست اندرکاران بازارهای مالی قانونی ، بانك ها و دیگر عوامل اجرایی، شناخته شده ، نباشد . و به راحتی بتوان درآمد به دس��ت آمده را برای فعالیت های مجرمانه

دیگر به مکان های دیگر انتقال داد. حال، س��ؤال این اس��ت که آیا امکان اندازه گیری حجم پول ش��ویي وجود دارد؟ جواب صریح و روشن، این اس��ت که متأس��فانه ، تاکنون روش قابل قبولی برای اندازه گیری حجم پول شویي ارائه نشده اس��ت . با توجه به وابس��تگی عملیات پول ش��ویي با فعالیت های غیررسمی اقتصادی، طبیعی اس��ت که نباید انتظار برآورد حجم پول شویي را داشته باش��یم . گرچه در مطالعات تجربی به عمل آمده، روش هایی ارائه ش��ده که از آن جمله مي توان از روش پنج درصد GDP هر کش��ور ، بررس��ی مازاد پس انداز در نظام بانکی ، روش داده ها و س��تاده ها و همچنین ، روش خرد به شکل مراجعه به بازار و تحت نظر گرفتن افراد مجرم ، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم ، نام برد . اما هیچ یك از این روش ها توان برآورد دقیق و قابل قبول حجم پول شویي را نداشته اند. ]7[

بـ مراحل پول شويي: اولین مرحله در چرخه پول شویي، سرمایه گذاري است. پول شویي، تجارتي نقدینگي است که مبالغ عظیمي پول را از فعالیت هاي غیرقانوني ایجاد مي کند )براي مثال: خرید و فروش خیاباني مواد مخدر که پرداخت ها به صورت نقد در مبالغ کم صورت مي گیرد(. پول ها وارد سیستم مالي یا

اقتصاد خرد شده یا به صورت قاچاق از کشور خارج مي شوند. ]8[هدف پول شویان، خارج کردن پول از محل کسب ش��ده است تا بدین وسیله از ردیابي مقامات رس��مي دور بماند و درنتیجه، آن را به صورت هاي دیگر همانند چك هاي مس��افرتي، سفارشات

پستي و غیره تبدیل مي کنند.


الیه بندي ک�ردن: در روند الیه بندي کردن، اولین تالش براي پنهان سازي یا تغییر شغل منبع

مالکیت س��رمایه ها از طریق ایجاد الیه هاي پیچیده معامالت مالي مي باش��د ک��ه مانع ردیابي حسابرس��ي مي ش��ود و نوعي بي هویتي ایجاد مي کند. هدف الیه بندي، ج��دا نمودن پول هاي غیرقانوني از منبع جرم اس��ت ک��ه عمداً با ایجاد ش��بکه اي پیچی��ده از معام��الت مالي با قصد

پنهان سازي از هرگونه روند حسابرسي همچون منبع و مالکیت وجوه صورت مي گیرد.نمونه بارز این مس��أله این اس��ت که با جابه جایي پول ها به داخل و خارج حس��اب هاي بانکي خارج از کشور که متعلق به سهام بي نام ش��رکت هاي صوري مي باشد، الیه بندي هایي از طریق انتقال س��رمایه به طور الکترونیکي صورت مي گیرد. با این فرض که بیش از 500000 انتقاالت الکترونیکي صورت مي گی��رد و نمایانگر بیش از یك تریلیون دالر انتق��ال وجوه به طور روزانه از طریق الکترونیکي اس��ت که اغلب آن قانوني اس��ت. اطالعات واضح و کافي در مورد هر یك از

انتقاالت الکترونیکي مبني بر این که دریابیم پول رد و بدل شده کثیف است یا تمیز، وجود ندارد.بنابراین روش��ي عالي براي پول ش��ویان تلقي مي گردد که مي توانند پول کثیف خود را جابه جا نمایند. س��ایر روش هایي که از س��وي پول ش��ویان مورداس��تفاده قرار مي گیرد، عبارت است از معامالت پیچیده با سهام، کاال و معامالت کارگزاران بازارهاي آتي با فرض حجم خالص معامالت

روزانه و میزان باالیي از منابع بي نام موجود، شانس ردیابي معامالت، بسیار ناچیز مي باشد.ادغام کردن: آخرین مرحله در چرخه پول ش��ویي، ادغام کردن اس��ت. مرحل��ه اي که پول با

سیستم مالي و اقتصادي قانوني ادغام ش��ده و با تمامي دارایي هاي دیگر در این سیستم یکسان مي شود. پول شویان، پول پاك ش��ده را در اقتصاد ادغام نموده و وانمود مي نمایند که از راه قانوني به دست آمده است. با انجام این مرحله، تشخیص قانوني یا غیرقانوني بودن ثروت بسیار مشکل

است. روش هاي متداول پول شویان در این مرحله از عملیات، بدین صورت است:تأسیس ش��رکت هاي صوري در کش��ورهایي که حق پنهان کاري در آن ها تضمین مي شود. پس، آن ها قادر هس��تند طي یك معامله قانوني آتي از پول شسته ش��ده به خودشان وام دهند. به عالوه، براي افزایش سود خود، خواس��تار کاهش مالیات بر بازپرداخت هاي وام هستند و در ازاي

وامي که مي گیرند براي خود بهره قائل مي شوند. ]11[


فرس��تادن فاکتورهاي غلط صادرات��ي � وارداتي که کااله��ا را بیش از قیمت واقعي نش��ان مي دهد، به پول شویان اجازه مي دهد پول را از یك شرکت یا کشور به جاي دیگري جابه جا کنند،

درحالي که فاکتورها که ظاهراًً منبع پول را نشان مي دهند در مؤسسات مالي گنجانده مي شود.روش ساده تر این است که پول )به وسیله انتقال الکترونیکي( از بانك پول شویان به یك بانك قانوني انتقال داده ش��ود، زیرا از بانك هاي در دسترس به س��ادگي مي توان به عنوان پایگاه هاي

مالیاتي استفاده کرد.موضوع پول شویي از لحاظ واژه شناسي ، اولین بار پس از رسوایي »واتر گیت« مطرح شد لیکن این پدیده اصواًلً همزمان با پیدایش پ��ول و رواج نظام پایه پولي ، مد نظ��ر متفکران اقتصادي �

سیاسي قرار گرفته است .در حقیقت، روند پول شویي و دلیل انجام آن بستگي به ش��رایط اقتصادي جامعه دارد . معمواًلً در جوامع دیکتاتوري ، سیاستمداراني هس��تند که پول هاي کثیف را به دست مي آورند . با مطالعه تاریخ، متوجه مي شویم که بسیاري از سیاس��تمداران هم از این پدیده در اهداف سودجویانه خود زمینه هاي استفاده هاي نابه جا از فعالیت هاي غیررس��مي را داشته اند . این شرایط در کشورهایي که اقتصاد متمرکز دولتي در آن جریان دارد، درآمدهاي نامش��روع و غیرقانوني نیز از این طریق

به دست مي آید که براي سالم سازي و تطهیر آن، اقدام به پول شویي مي کنند. براي مثال، بعضي از دولت هاي پیش��ین کش��ورهاي کمونیس��تي مثل رئیس جمهور وقت لهستان 1/5 میلیارد دالر از طریق نقل و انتقال غیرقانوني پول به دست مي آورد و در چین کارخانه

موتورسیکلت سازي یك میلیارد دالر پول شویي داشته است .بررس��ي نظام اقتصادي کشورها نش��ان مي دهد که هر چه از یك سیس��تم اقتصادي رقابتي متکي به مالکیت فردي، دور شویم ، شرایط مناسب تري براي چنین اعمالي به وجود مي آید و این،

یك اصل کلي است . معمواًلً پول غیرقانوني از س��وي بنگاه هاي غیرمشهور و غیررس��مي و اشخاصي که در رابطه با این بنگاه ها به صورت غیرقانوني فعالیت دارند، تولید مي ش��ود. این بنگاه ها معمواًلً از طریق روش هاي غیرمجاز و ارتباط با مس��ؤوالن پر نفوذ، کاالهاي ارزش��مند و یا خدمات


ویژه اي را خارج از رویه معمول و با س��قفي بیش تر از میزاني که تعیین ش��ده است، دریافت مي کنند و معمواًلً با اس��تفاده از روش هاي برنامه ریزي ش��ده، براي فرار از پرداخت مالیات ،

پول غیرقانوني را بیشتر رواج مي دهند. ]3[در کش��ورهایي که توزیع با روش یارانه اي صورت مي گیرد و یا از مراکز غیرقابل حسابرسي حمایت مي ش��ود، فضاي مطلوبي براي رواج پ��ول غیرقانوني فراهم مي ش��ود و رانت خواران

حداکثر بهره برداري را از تفاوت قیمت مصوب و قیمت آزاد به عمل مي آورند . 2ـ سندسازي مالي

معم��واًلً پول غیرقانون��ي از طریق بنگاه ها و واس��طه هاي مالي غیرمج��از و غیرمتعهد به مقررات نظام بانکي و با استفاده از اسناد جعلي وارد شبکه بانکي مي شود . امکان جلوگیري از این جریان به خصوص با گس��ترش فن آوري الکترونیك ، مشکل اس��ت لیکن همین فن آوري قادر اس��ت که در آینده اي نزدیك به نحو رضایت بخش��ي ، طرف هاي اصلي و صاحبان واقعي منابع

مالي را به طور دقیق، شناسایي کند. در این خصوص، آنچه باید مورد تأمل قرار گیرد ، بازس��ازي فضایي است که مؤسسات واس��طه مالي مي توانن��د در آن به ص��ورت قانوني رش��د کنن��د. بدیهي اس��ت در صورت حمایت مس��تقیم یا غیرمس��تقیم از انحصارهاي بزرگ دولتي ، به خصوص در زمینه مالي، عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان وجوه مالي به ناچار به بازار س��یاه کش��یده خواهند شد و در نهایت با گسترش نهادهاي مالي غیرمتشکل و زیرزمیني ، فضاي تاریك و غیرقابل کنترلي

براي پول شویي به وجود خواهد آمد. هرگز نباید با بازارهاي غیرمتش��کل پولي � جز حالت هاي اس��تثنایي � به صورت مستقیم برخورد شود بلکه با تشویق و حمایت از واس��طه هاي مالي سالم و با بهره برداري از مشورت هاي

این نهادها مي توان زمینه را براي از بین بردن پول شویي فراهم کرد.3ـ ممزوجيت مالي

ممزوجیت مالي ، پیچیده ترین مرحله از فرایند پول شویي است . زیرا در این مرحله که معمواًلً مبادالت پولي از طریق نهادهاي واسطه و یا کارگزاران مالي صورت مي گیرد ، به سهولت سر نخ


اصلي مبادله ، یعني عرضه کنندگان پول در ابهام قرار مي گیرند. ]3[ پیچیدگي ممزوجیت مالي، زماني که داد و ستد جنبه بین المللي پیدا مي کند. به مراتب افزایش مي یابد. زیرا در بسیاري از کشورها ، مقررات بین المللي در رابطه با پول شویي به تصویب نرسیده

است و یا رعایت نمي شود.از این رو، کس��اني که از طریق پول ش��ویي به مبادالت مواد مخدر و یا قاچاق کاال مي پردازند در واقع، با اختالط پول هاي آلوده ، مجدداًً با قدرت بیش��تري نهادهاي سالم و واقعي هر کشور را نشانه گرفته اند . گاهي کساني که به محافل تصمیم گیري نزدیك مي ش��وند ، با استفاده از رانت اطالعاتي، ثروت قابل مالحظه اي را به دس��ت مي آورند. این مس��أله نیز باید نوعي »پول شویي

ضمني« تلقي شود .4ـ تشويق پول شويي

فرض مي کنیم که منابعي از طری��ق دزدي و یا خرید و فروش کااله��اي قاچاق و غیرمجاز ، تحصیل کرده ، با ]10[ س��پرده گذاري در ش��بکه بانکي و با اس��تفاده از خدمات بانکي ، بتواند از طریق روش هاي قانوني مثل س��ایر افراد، عملیات بانکي در جهتي ک��ه مي خواهد، انجام دهد . تا زماني که صاحبان غیرقانوني پول با فریب مجریان قان��ون به عملیات خود مبادرت مي ورزند ، پول شویي یك مسأله ساده اس��ت. )لیکن پس از این که صاحبان غیرقانوني پول با برخورد قانون و ش��کل دادن آن به نفع خود دسترس��ي پیدا کند � مثل کش��ورهاي آمریکاي التی��ن � آنگاه با مسأله پول شویي ش��تابنده مواجه خواهیم بود (. در هر حال، موضوع پول ش��ویي در ابتدا ممکن اس��ت موردي و تحت تأثیر عوامل مختلف آسیب ش��ناختي روي دهد . این مس��أله نیز مثل اکثر آسیب هاي اجتماعي قابل رفع است لیکن زماني که پول شویي به عنوان یك هدف سازمان یافته سیاسي مش��روعیت پیدا کند ، در آن صورت، آتش��ي فراگیر ، دامن همه جامعه را شعله ور خواهد ساخت . امروزه، این هجوم سرطان پولي که بالفاصله موجب تش��کیل تومورهاي مختل کننده

اقتصادي مي شود، زیر عنوان پول شویي مطرح شده است .جـ ايران و پول شويي:

زمینه پیدایش پول هاي خاکستري در کش��ورهایي که اقتصاد آن ها بیشتر در حوزه دولت


قرار دارد و دولت سازمان دهنده منافع اقتصادي به ش��مار مي رود، بیشتر است و از آنجایي که اقتصاد ما هنوز در حوزه دولت قرار دارد، پیدایش ]6[ پول هاي خاکس��تري، فراهم تر از انواع

درآمدهاي غیرقانوني است.دکتر صباحي اس��تاد اقتصاد دانش��گاه فردوس��ي، در این ب��اره گفته اس��ت؛ پول هاي خاکس��تري به اعمالي چون زیرمیزي خواري و ف��رار از مالیات اطالق مي ش��ود و چون در ایران هنوز مالیات به عنوان یکي از ارکان اصلي اقتصاد تعریف نش��ده اس��ت و بسیاري از افراد از پرداخت آن سر باز مي زنند . از نظر این اس��تاد اقتصاد، پول شویي، عملیاتي است که در سیستم بانکي رخ مي دهد و شامل ورود پول هاي نامشروع و تزریق آن به چرخه اقتصاد مي گردد و از مهم ترین موانع اقتصادي به ش��مار مي آید ]10[ . اگر پول ش��ویي ادامه داشته باشد سبب پیدایش فاصله طبقاتي ایجاد بازار اشتراکي پول مي گردد و تأثیري نامطلوب بر

امنیت سرمایه گذاري و فعالیت هاي اقتصادي مي گذارد .آمار نش��ان مي دهد حجم پول ش��ویي در دنیا، س��االنه 500 میلیارد دالر اس��ت. این درحالي است که کشورهاي نیجریه و روسیه، بیش از کش��ورهاي دیگر، مشکوك به پول شویي هستند وکش��ورهاي اروپایي و آمریکایي، کمترین پول ش��ویي را دارند. درحال حاض��ر، در بیش از 140 کشور جهان، قانون مبارزه با پول شویي وجود دارد. این در حالي است که در کشور ما، قانون مبارزه

با پول شویي، اخیراً تصویب شده است .دـ اثرات پول شويي بر اقتصاد کالن:

با توجه به فعالیته��اي غیرقانون��ي و بزهکارانه وس��یع در دنیا، حجم بزرگ��ي از پول هاي در جریان دنیا، پولهاي کثیف مي باش��ند. در قطعنامه اي که در ژوئن سال 1998 در مجمع عمومي س��ازمان ملل متحد تصویب گردید، تخمین زده ش��د که ساالنه دس��ت کم 2 میلیارد دالر پول تطهیر مي گردد. در نتیجه، وجود این حجم وس��یع پول کثیف ناشي ازعملیات پول شویي بالطبع اثرات زیادي درس��طح اقتصاد کالن خواهدگذاشت. افزایش پول ش��ویي و جرم و جنایت سبب کاهش تقاضاي پول و کاهش معیني در نرخ س��االنه GDP مي شود. همچنین رشد فعالیت هاي زیرزمیني به علت رش��د پول شویي، به دلیل عدم ثبت در GDP سیاس��ت هاي اقتصادي را تحت


تأثیر قرار مي دهد. عالوه بر این پول ش��ویي بر توزیع درآمد در س��طح جامعه نیز تأثیر مي گذارد. در س��طوح وس��یع، فعالیت هاي غیرقانون��ي نهفت��ه، درآم��د را از پس اندازکنن��دگان بزرگ به سمت س��رمایه گذاران و پس اندازکنندگان کوچك و یا از س��رمایه گذاري هاي شفاف به سمت س��رمایه گذاري هایي پرریس��ك و با کیفیت پایین هدایت مي کند و در نتیجه بر رش��د اقتصادي تأثیر خواهد گذاش��ت. همچنین پول ش��ویي س��بب آلودگي مبادالت قانوني خواهد شد. بدین صورت که اعتماد به بازارها و مبادالت قانوني به دلیل آلودگي ناش��ي از س��طح وس��یع اختالس و کالهبرداري ها مورد تردید قرار خواهد گرفت. همچنین یکي از اثرات منفي پول ش��ویي، فرار سرمایه به صورت غیرقانوني از کشور مي باش��د. بدین صورت که پول هاي خالف براي تطهیر و

سرمایه گذاري به کشورهاي توسعه یافته غربي منتقل مي شوند.هـ روش های مبارزه با پول شويي:

مبارزه با پول ش��ویي مقوله اي ک��ه مجلس باید به آن توج��ه ویژه نماید ت��ا امنیت و ثبات اقتصادي را براي جامع��ه به ارمغان آورد. پول ش��ویي معمواًل به عن��وان فرآیندي پنهان نما تعریف مي شود که به منابع غیرقانوني یا کاربرد و اس��تفاده از درآمدهاي ناشي از فعالیت هاي بزهکار و غیرقانوني، مش��روعیت بخش��یده و متعاقب آن، درآمدهاي مزبور را لباس قانوني

پوشانده و قیافه درست و مشروع به آن مي دهد.بنابراین، فریبکاري و تقلب در این فرآیند، قلب و مرکز پول ش��ویي است. در واقع، تطهیر پول اقدامي براي استفاده قانوني از پول هاي کثیف )حاصل از فعالیت هاي غیرقانوني مانند قاچاق موادمخدر، اسلحه و...( است که روند طبیعي فعالیت هاي اقتصادي را مختل کرده و

به مخاطره مي اندازد.مبارزه با پول ش��ویي، امروزه به عنوان یك مش��ي جهاني توسط همه کش��ورها در دستور کار مجالس و دولت هاي آن ها قرار گرفته است و به عقیده صندوق بین المللي پول، براي ایجاد شرایط

پایدار و شفاف سازي اقتصادي، مبارزه با پدیده پول شویي، یك امر الزم و ضروري است. ]12[به طورکلي، ش��فاف نبودن امور مالي و فقدان سیس��تم نظارتي ق��وي، مهمترین عامل براي رواج پول ش��ویي اس��ت. فروش موادمخدر تأمین کننده عمده منابع مالي اس��ت ک��ه از طریق


پول شویي وارد چرخه اقتصادي مي ش��ود. عالوه بر آن، امروزه فروش غیرقانوني اسلحه، قاچاق انسان، فحش��ا، اختالس و ارتش��ا، فعالیت هاي تروریس��تي و تقلب ها در امور مالي )بازار سهام و س��رمایه و...( مجرایي هس��تند که تأمین کننده منابع و ثروت هاي غیرقانوني است که از طریق پول ش��ویي به تطهیر پول مي پردازند. به عقیده برخي کارشناس��ان، هر اندازه اقتصاد از شرایط رقابتي، بیشتر فاصله بگیرد، بس��تر براي گسترش فعالیت هاي پول ش��ویي آماده تر و گسترده تر خواهد شد. بدین ترتیب، کشورهاي داراي بازارهاي غیررسمي )اقتصاد زیرزمیني(، نظام اداري ناسالم و ناکارآمد، نظام مالي غیرشفاف و دس��تگاه هاي نظارتي ضعیف هستند، استعداد بیشتري براي گسترش اقدامات پول ش��ویي دارند. از آنجا که پول خاصیت ذخیره س��ازي دارد و مي توان منابع مالي را پس انداز و مصرف را به تأخیر انداخت، منابع پس انداز ش��ده از طریق واس��طه هاي مالي مانند بانك ها و مؤسسات اعتباري براي س��رمایه گذاري جدید در اختیار متقاضیان سرمایه )سرمایه گذاران( قرار مي گیرد. اگر بخش��ي از پول در اختیار افراد ناصالح قرار گیرد و سپس بتواند

وارد شبکه بانکي گردد، قادر خواهد بود که ظاهری قانونی پیدا کند. ]8[بنابراین در جوامعي که براي نظام بانکي، منشأ پول، مورد سؤال نیست، منابع حاصل از فعالیت هاي

غیرقانوني به سهولت مي تواند وارد شبکه بانکي شده و تطهیر گردیده و از آن، خارج گردد. ]11[در همین حال، نظام یارانه اي براي برخي کاالها در کش��ورهاي رو به رش��د س��بب مي شود که رانت خواران با استفاده از تفاوت قیمت مصوب و بازار آزاد، از پول هاي غیرقانوني بیشتر استفاده نمایند.

با توجه به آمارهاي جهاني، س��االنه 500 میلیارد تا 1/5تریلیون دالر درآمد ناش��ي از خرید و فروش موادمخدر و س��ایر جرایم سازماندهي ش��ده به روش هاي مختلف به دارایي هاي قانوني تبدیل مي شود. همچنین براساس وجوه پولي بین المللي، پول ش��ویي چیزي حدود 2 تا 5 درصد

محصول ناخالص داخلي کشورهاست.براساس آمار سال 1996م. این درصد نشان مي دهد که پول ش��ویي میزاني بین 590 میلیارد تا 1/5 تریلیون دالر اس��ت، یعني کمترین مقدار پول ش��ویي رقمي مع��ادل کل تولید اقتصادي

کشوري مانند اسپانیا است.آمار انتشاریافته از سوي سازمان همکاري اقتصادي و توس��عه نشان مي دهد که در دانمارك


مبارزه با پول ش��ویي رتبه اول را در جهان دارا اس��ت و در مقابل، اتریش و س��وئیس، بیش��ترین زمینه ها براي پول شویي بوده و به عنوان بهشت پول ش��ویي در جهان مطرح هستند. در اتحادیه اروپا، قانون مبارزه با پول ش��ویي در سال 1991 تصویب شد و براس��اس این قانون، احراز هویت مش��تریان در دادوس��تدهاي بیش از 15 هزار یورو، نگهداري اس��ناد تا 5 س��ال و گزارش موارد

مشکوك ضروري اعالم شده است. ]5[در آمریکا نی��ز قوانین تدوین ش��ده بر ضد پول ش��ویي 176 فعالیت را به عن��وان فعالیت هاي غیرقانوني مطرح و هر نوع موجودي و یا پولي که با عناوین مذک��ور وارد ایاالت متحده و یا از آن خارج شود، جرم محسوب و توقیف خواهد شد. توجه به پول شویي به خصوص بعد از عملیات 11

سپتامبر 2001 بیش از پیش، مورد توجه قرار گرفت. کشور ما براي دستیابي مؤثر به یك نظام اقتصادي سالم به قوانین و مقررات بازدارنده علیه مفاسد اقتصادي نیازمند است. در این راه، مجلس شوراي اسالمي، وظیفه خطیري را برعهده خواهد داشت. زیرا براي حل مسایل و مشکالت اقتصادي و معیشتي مردم باید به دنبال علل

بود، نه معلول. ]15[براساس آمار سازمان ملل، بزرگترین تولیدکننده تریاك و هروئین جهان، افغانستان است که دو سوم تولید را شامل مي شود که 80 درصد تریاك و 90 درصد مرفین اجباراً از مرز ایران مي گذرد

و تلفات و صدمات جاني و مالي فراواني براي کشور به بار آورده است. ]12[ قاچاق سیگار، ساالنه 800 میلیون دالر درآمد دارد. و نیز درآمد حاصل از قاچاق چاي در کشور 200 میلیارد تومان اس��ت. بنابراین با تمامي این قضایا، چگونه مدل س��ازي هایي که براس��اس

بودجه و درآمد شکل مي گیرد، مي تواند جوابگوي نیازهاي واقعي باشد. هنگامي که در بودجه عمومي، درآمدهاي حاشیه اي و درآمدهاي ناشي از قاچاق، مبالغ بسیار

باالیي است، چگونه مي توان سیاست هاي مالي و پولي را در اقتصاد به کار برد.دولت ها باید براي مبارزه با پول ش��ویي، یك س��ري از قوانین و مقرراتي را که به پول ش��ویي مجال مي دهند، تغییر دهند و همچنین با پیگیري یك س��ري از سیاست ها به مبارزه با پول شویي بپردازند. براي تدوین سیاس��ت هاي ضد پول ش��ویي، تهی��ه گزارش هاي آم��اري دقیق، مورد


احتیاج مي باشد. سپس باید به تدوین و تصویب قانون ضد پول ش��ویي پرداخته شود. در بسیاري از کش��ورها، با اس��تفاده از تکنیك هاي فني IMF قوانیني را که بانك هاي مرکزي، بانك هاي تجاري و ارزي توسط آن ها اداره مي ش��ود، فرمول بندي کرده اند. براي این منظور، باید قوانیني براي بانکداري تصویب گردد که کلیه بانك ها و شعب خارج آن ها را از پول شویي دور سازد. ]12[

سیاس��ت دیگر، کنترل و نظارت بر ارزها]ي خارجي[ مي باش��د. بدین صورت که دولت ها باید با ارائه تمهیداتي در رأس بازارهاي مالي قرار گرفته و بر نق��ل و انتقاالت ارزها]ي خارجي[ نظارت داشته باش��ند. اعمال نظارت بر مؤسس��ات مالي و بانکها نیز سیاس��ت دیگر مبارزه با پول شویي مي باش��د. براي این منظور، س��ازمان FATF ) نی��روی کاری عملیات مالی( که یك س��ازمان بین المللی مبارزه با پولشویی اس��ت و کمیته بال براي جلوگیري از اس��تفاده غیرقانوني اعضاي سیس��تم بانکي اعالمیه اي صادر نموده اند. این اعالمیه، همکاري مجریان قانون را در راستاي شناسایي مشتریان بانك ها و نظارت بر رفتارهایش��ان را با نگهداري و ثبت اطالعات مربوطه و گزارش رفتارهاي غیرقانوني آن ها مورد توجه قرار داده اس��ت . زیرا پول ش��ویي در سطح وسیع

منجر به آلوده شدن مدیران سیستم بانکي و در نتیجه کل سیستم مالي خواهد شد. یکي دیگر از سیاس��ت هاي کالن دولت، وصول مالیات است. بدین ترتیب که اصالح ساختار مالیاتي کش��ور، س��بب جلوگیري از فرار مالیاتي و در نتیجه جلوگیري از ایجاد پول هاي کثیف و

پول شویي خواهد شد. فرايند مصادره ی اموال و پول شويي در روند قاچاق مواد مخدر:

در لغت نامه ها، از جمله معانی مصادره، »جریمه و بازگیری مال « آمده اس��ت یا به تعبیر دیگر، هرگاه معلوم ش��ود که مال نزد کس��ی متعلق به او نیست ، به درخواس��ت مالك واقعی ، آن مال از متصرف گرفته شده و به مالك واقعی بازگردانده می شود و اگر مجهول المالك باشد به بیت المال داده می شود. اگر شخصی مرتکب جرمی شده که طبق قانون ، یکی از مجازات های آن، مصادره

اموال است، مال مصادره شده به مرجعی که در قانون معین شده، تحویل می شود. به هرحال، به نظر مي رسد که در بیشتر موارد، پول ش��ویي با قاچاق موادمخدر ارتباط مستقیم دارد؛ اگر قاچاق موادمخدر ریشه کن شود، موارد پول شویي بسیار کم خواهد شد ولی به طور کلی


از بین نمی رود؛ زیرا جرایم س��ازمان یافته ی فراملی دیگری هس��تند که درآمد آن ها غیرقانونی است و نیاز به پول شویي دارد.

اگر چه پول ش��ویي را جنایت دهه ی 1990 گفته اند ولی این اصط��الح را مطبوعات در اوایل دهه ی 1970 در ماجرای واترگیت به کار برده اند و می توان گفت که سال های متمادی قبل از آن

هم عمل پول شویي انجام می شده است . امور زیر در فرآیند پول شویي اهمیت دارد:

1. منشأ واقعی پول پنهان بماند.2. شکل پول تغییر کند و یا به متاع باارزش دیگری تبدیل گردد.

3. این پروسه مخفیانه طی شود.4. از پول کثیف حفاظت مستمر به عمل آید.

پس ، مصادره، مجازاتی است که قانون در مورد جرایم خاص مقرر داشته است . در کنوانس��یون بین المللی 1988 مربوط به مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان که در سال 1370 با تصویب قوه ی مقننه جزو قوانین کش��ور ما ش��ده ، به جرم ش��ناختن پول شویي و تعیین مجازات برای مرتکب��ان آن و اجرای مجازات مصادره ی اموال تصریح ش��ده و در کنوانس��یون بین المللی پالرمو، مربوط به جرایم سازمان یافته ی فراملّی که در سال 2000 به امضای دولت ها از جمله نماینده ی دولت جمهوری اس��المی ایران رس��یده ، به ضرورت مجازات شویندگان پول

تأکید گردیده است . ]20[پول شویي که از آن به »شریان خون تجارت جهانی موادمخدر« تعبیر می شود، چنان پیچیده است که تمهیدات متداول نتوانسته از شیوه هایی که امروزه در این فرایند به کار می رود جلوگیری کند. به خصوص ردیابی موارد »پول شویي مدرن در فضای سایبر« � که به نقل و انتقال فیزیکی نیاز ندارد � به طور جدی ، بغرنج است ؛ از طرفی، جهانی ش��دن، موجی است که به سرعت مرزها، »به خصوص حوزه ی اقتصاد« را درمی نوردد و الزمه ی جهانی ش��دن اقتصاد، به حداقل رسیدن کنترل ها در تجارت اس��ت . عالوه ب��ر آن، بهره گیری قاچاق چی��ان از افراد ماه��ر و حرفه ای در

پول شویي ، بر پیچیدگی و مشکل تر شدن کشف موارد پول شویي، افزوده است .


اگرچه تکنولوژی ، با ردیاب مدرن ، دوربین دیدبانی در شب و... به مبارزان با قاچاق موادمخدر کمك می کند ولی رایانه و اینترنت به خدمت »تبهکاران جرایم سازمان یافته ی فراملی « از جمله

قاچاق مواد مخدر درآمده که عملیات فیزیکی را منتفی و ردیابی را مشکل تر کرده است . بنابراین ، مقام��ات و مأموران مبارزه با پول ش��ویي بای��د به آخرین دس��ت آوردهای حقوقی و تکنولوژی مجهز ش��وند ت��ا بتوانند با این پدی��ده ی پیچیده مب��ارزه کنند و در قان��ون مبارزه با پول ش��ویي عالوه بر نکات فنی � حقوقی ، تعریف دقیق جرم پول شویي و توجه به دو وصف جرم س��ازمان یافته و فراملّی بودن آن ، باید به خصوص به کارا بودن نهادی که مسؤولیت این مبارزه را به عهده می گیرد، توجه ش��ود و به نظر می رس��د که ارتباط عمیق و تنگاتنگ قاچاق موادمخدر با پول شویي، اقتضا می کند مبارزه با هر دو معضل در یك ستاد کارا، متمرکز گردد و از امکانات ستاد

مبارزه با مواد مخدر در امر مبارزه با پول شویي نیز استفاده شود. مبارزه با انتق��ال و اخفای پول حاصل از ج��رم ، در ژوئن 1980 به وس��یله ی کمیته ی وزیران ش��ورای اروپا به دول عضو توصیه ش��د و اصطالح پول ش��ویي در فرایند قاچ��اق موادمخدر، با تصویب کنوانس��یون بین المللی مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان در سال 1988، که در آن تدابیری برای ضبط اموال حاصل از قاچاق مواد مخدر اتخاذ ش��ده � به صورت جهانی در سیاست

جنایی و حقوق جزای کشورها مطرح گردید و در موارد متعدد دیگری از جمله:• اعالمیه ی کمیته ی بازل )دسامبر 1988(؛

• کمیته ی مبارزه با پول شویي )1989(؛• منشور اتحادیه ی اروپا )1990(؛

• دستورالعمل اتحادیه ی اروپا )1991(، • قطعنامه ی سازمان بین المللی کمیسیون اوراق بهادار )1992(؛

• اعالمیه ی کنفرانس بین المللی کومایور در ایتالیا در سال 1994؛• بیانیه ی مبارزه با شس��ت و ش��وی پول اجالس ویژه ی موادمخدر ملل متحد در س��ال 1998 پیگیری شد و درکنوانسیون پالرمو که از سال 2000 به امضای 147 دولت رسیده و 28 کشور اجرای

آن را تصویب کرده اند، به طور قاطع و عام به صورتی »جهان شمول « بر جرم بودن آن تأکید شد.


در سال 1989، رؤسای هفت کش��ور عمده ی صنعتی جهان معروف به VG-1 برای نخستین بار، شست و شوی پول آلوده را رس��مًاً یکی از مس��ایل حاد دنیا ش��ناخته اند و به اتفاق ، به منظور هماهنگی چندملیتی برخورد با این بحران ، س��ازمانی به نام نیروی کاری عملیات مالی2 تشکیل داده اند.]21[ عضویت در این س��ازمان برای کش��ورهای دیگر نیز باز نگه داشته ش��ده و اکنون همه ی کش��ورهای عضو اتحادیه OECD به انضمام هنگ کنگ ، س��نگاپور، شورای همکاری

خلیج فارس و کمیسیون اروپا، عضویت آن را به عهده دارند. تمامی اعضای طرح یاد شده ، چهل نوع تدبیر مشخص را برای ممانعت از عملیات شویندگان

پول آلوده امضا کرده اند. آن چه س��ازمان FATF می تواند انجام می دهد و مقامات ِ مربوِط کشورهای ِ عضو نیز مبارزه با

شست و شوی پول آلوده را در اولویت کارهای خود قرار داده اند.]21[تالش های بازدارنده ای در س��طوح کش��وری ، منطقه ای و جهانی برای مبارزه با پول شویي

صورت گرفته و ادامه دارد. برای نمونه : • در امریکا در سال 1986 »قانون کنترل پول شویي « تصویب و به اجرا گذارده شد.

• در انگلستان »قانون جرایم راجع به قاچاق موادمخدر« در سال 1986 تصویب شد که از اول سال 1989 الزم االجرا گردید و »مقررات راجع به پول شویي « از آوریل سال 1994 به اجرا درآمد.

• در اسکاتلند »قانون درآمدهای ناشی از جرم « در سال 1995 تصویب شد. • ژاپنی ها در سال 1991، قانون خاص موادمخدر را تصویب کردند که بر اساس آن پول شویي

را جرم شناختند. • در س��ال 1998، کارشناسان چهل کش��ور در فرانس��ه با یکدیگر مالقات کردند تا تدابیری را برای ممانعت از شست و ش��وی پول در روس��یه و اروپای ش��رقی اتخاذ کنند. ولی باید اذعان کرد، به رغم تمام تدابیر بازدارنده ، جلوگیری از فرایند پول ش��ویي در هیچ کشوری در حد مطلوب

1 - )هفت کش��ورعمده صنعتی جهان عبارت اس��ت از: امریکا، کانادا، ژاپن ، انگلیس ، فرانس��ه ، آلمان و ایتالیا که روسیه نیز به آن ها پیوسته و اکنون هشت کشورند.(

2- Force Task Action Financial = FATF


موفقیت نداشته اس��ت؛ چنان که در س��ال 1995 بیش از 350 میلیارد دالر در امریکا شست و شو شده 1 و هم اکنون ، تخمین زده می ش��ود که س��االنه حداقل 1500 میلیارد دالر، پول آلوده را در

جهان پول شویي می کنند.]13[ در یکی از گزارش ه��ای پلیس ف��درال امریکا در س��ال 2001، مقدار پولی که در هر س��ال،

شست و شو می شود، حدود 2/8 میلیارد دالر ذکر شده است2 . مقدار پول آلوده ای که از قاچاق مواد مخدر در دنیا در چرخش می باش��د، به قدری زیاد اس��ت که سبب به وجود آمدن اقتصاد دوم )اقتصاد زیرزمینی ( شده و هم چنان که در جهان اقتصاد، دالر نفتی ، به طور رسمی وجود دارد، باید گفت : »دالر هروئینی « )منظور تمام انواع موادمخدر( هم به

طور غیررسمی موجود است . آمار نشان می دهد که میزان تجارت موادمخدر حتی از تجارت نفت بیشتر است .

در سیستم بانکی امریکا از حدود سی صد میلیارد دالری که ساالنه پول شویي می شود، بیش از پنجاه میلیارد دالر آن ، تنها به قاچاق کوکائین اختصاص دارد.3

در پول ش��ویي س��نتی، حیله هایی به کار می گیرند که اگرچه ب��ه نقل و انتق��ال فیزیکی نیاز دارد ولی این فرایند آن چنان ماهرانه طی می ش��ود که در بیش��تر موارد با سیاست ها و تمهیدات متداول ، کشف آن بسیار مشکل اس��ت. برای نمونه : یك قاچاق چی از نقاشی فرانسوی خواسته بود تصاویری را برای او نقاش��ی کرده و در مقابل هر تابلو دویس��ت پوند دریافت نماید. او پس از جعل رسید و از بین بردن نقاشی ها، وانمود کرد که هر یك از این نقاشی ها را به بهای دوهزار پوند فروخته است . قاچاق چی مابه التفاوت بین دو مبلغ را، که منبع آن قاچاق موادمخدر بود، به حساب

بانکی خود واریز کرد.

1 - نوابی ، منوچهر. تاریخ تریاك . ترجمه کتاب«Hitory» a »Opium« ، تهران : انتشارات صفی علیشاه ، 1380 . 2- Money laundering FBI law Enforcement Bulletin, V.70, no) 5 may 2001) P.19-

o¬n: Criminal justice Resources, money laundering. http://www.lib msu. Edu/ harris 23/just/money lau. Htm.3- J. Arrastia ,money Launderin, A, U, S Perspective Iomony L aundering Control(.


نظیر این نوع حیله ها بسیار اس��ت که قاچاق چیان برای مخفی کردن منبع اصلی دارایی خود به کار می گیرند و اغلب کشف نمی شود; چنان که الوکین من - که یکی از موفق ترین شویندگان پول آلوده دنیا به شمار می رفت - در س��ال 1994 به ارتکاب جرایم زیاد دستگیر شد و اقرار کرد از 362 حساب موهوم بانکی برای شست و ش��وی 93 میلیون دالر درآمد موادمخدر مثلث طالیی �

که آن را در سراسر هنگ کنگ پخش می کرد � استفاده کرده است . برخی از کش��ورها مانند اس��ترالیا، ایتالیا، اتریش ، بلژیك ، دانمارك ، فنالند، فرانس��ه ، آلمان ، یونان ، هنگ کنگ ، کشورهای عضو شورای خلیج فارس ، ایس��لند، ایرلند، ایتالیا، لوکزامبورگ ، هلند، زالندنو، نروژ، پرتغال ، سنگاپور، اسپانیا، سوئد، ترکیه ، ایاالت متحده امریکا و... برای انتقال پول به کشورهای دیگر، سقفی بین ده تا بیس��ت هزار دالر مقرر کرده اند تا به این وسیله از انتقال پول در مبالغ کالن جلوگیری کنند ولی قاچاق چیان برای انتقال مقادیر کالن ، عالوه بر جاسازی که بحث مفصلی را می طلبد،]17[ پول را به قسمت های کوچك تقسیم و برای انتقال آن، از افراد

مختلف، استفاده می کنند. البته ، انتقال پول به این صورت، زمان بر، پرهزینه و طاقت فرس��ا اس��ت؛ ام��ا هنوز این روش

توسط شویندگان پول به کار گرفته می شود. عالوه بر بانك های سوئیسی که مشهور است پول های کثیف را بهتر از دیگران می شویند، در سطح جهان، بانك های متعددی اس��ت که در اختیار قاچاق چیان و شویندگان پول است و اغلب

آن ها با بانك های سوئیسی در این جرم سازمان یافته ی فراملی شرکت دارند. برای مثال : در دهه های هفتاد و هش��تاد، یك ش��به س��رویس دهی به قاچاق چیان تحت پوشش و عنوان بانك بین المللی اعتبار و تجارت1 ، که در 73 کشور فعال بود، در اواخر دهه ی هشتاد و اوایل دهه 90 کشف و مدیران آن محکوم شدند2 این بانك با بانك های سوئیسی در پول شویي همکاری داشت . هم اکنون نیز، در بسیاری از کش��ورها این گونه مؤسس��ه ها با عناوین و پوشش های به ظاهر

قانونی، در خدمت قاچاق چیانند و به شست و شوی پول های کثیف می پردازند.

1 - BCCI = International Commerce and Credit of Bank

2 - اسعدی ، سید حسن . پژوهشنامه ای درباره ی بحران جهانی موادمخدر، تهران : سازمان تبلیغات اسالمی ، 1372.


روش های اس��تفاده از معامالت تقلبی و صوری نیز در فرآیند پول ش��ویي متداول است . یکی از شیوه های پول شویي ، س��رمایه گذاری خصوصی در طرح های ساخت وس��از، و حتی به ظاهر

تحسین برانگیز، می باشد. در دو دهه ی اخیر، پول ش��ویي جنبه بین المللی پیدا کرده که توس��عه س��ازمان تجارت جهانی و بهره گی��ری قاچاق چیان از اف��راد متخصص و حرفه ای در ای��ن فرایند »به خص��وص نقل و انتقال الکترونیکی در فضای س��ایبر« که پول ش��ویي مدرن نامیده می ش��ود و نیازی ب��ه اَعمال فیزیکی ندارد � این فرآیند را به صورت مش��کل حل نشدنی درآورده که زیان های بس��یار دارد از جمله آن که بر چرخه ی اقتصاد س��الم کش��ورها و درآمد دولت ها از وصول مالیات ، ع��وارض و... لطمه می زند.

برای تعیین میزان تأثیر نقش زیان بار پول ش��ویي در اقتصاد، کافی است توجه شود که حجم اقتصاد زیرزمینی در اغلب کشورها بخش قابل توجهی از درصد درآمد ناخالص ملی آن ها را تشکیل می دهد.

در یك بررس��ی که در س��ال 1996 با کمك پلی��س بین المل��ل )اینترپ��ول ( ]20[ درباره ی پول شویي انجام شد، داده های زیر به دست آمد:

• روش های پول ش��ویي تغییر یافته و از سیستم بانکی و نقدی به س��مت بازارهای تهاتری ، ابزاری ، سرمایه گذاری حتی به عنوان امور خیریه و تأس��یس شرکت های موهوم سوق داده شده است . )این حیله ها به خصوص در کشور ما که مقررات »بالنسبه « سخت گیرانه ای در بانك های معتبر اجرا می شود، بیشتر کاربرد دارد. چنان که در بعضی از پرونده های جنجالی مفاسد اقتصادی مطروحه در دادگاه ها، در سال های اخیر، تالش مجرمان برای پول ش��ویي از طریق ابزاری و به

عنوان سرمایه گذاری در امور خیریه و... آشکار شد.(• پول ش��ویي، فراینِد گس��ترده ای اس��ت که برآورد حجم آن بسیار مش��کل بوده و از این رو،

کوشش دولت را برای مدیریت اقتصاد کشور با مشکل روبه رو می سازد. • افزایش پول شویي مستلزم کاهش دادوستد و تقاضای پول از بانك ها است .

• از آن ج��ا ک��ه پول ش��ویي و فعالیت ه��ای مجرمان��ه منج��ر به تغیی��ر جه��ت درآمدی از س��رمایه گذاری های بلندمدت به س��وی س��رمایه گذاری پرخطر و پربازده کوتاه مدت در بخش تجاری می ش��ود و در این بخش، فرار مالیاتی رایج اس��ت ، اثرهاي زیان باری بر اقتصاد کالن و


برنامه ریزی های درازمدت ملی ، خواهد داشت . • پول شویي، آثار زیان بار غیرمس��تقیمی هم دارد. زیرا داد و ستدهای غیرقانونی ، بازدارنده ی مبادالت قانونی نیز اس��ت ; ب��رای مثال داد و س��تدهای ِ ارزی ِ قانون��ی ِ موردی ، بر اث��ر آن که با پول شویي ممکن است همراه ش��ود، مطلوبیت ندارد. مهم تر از آن، مبادالت زیرزمینی و فساد و

اختالس ، از اطمینان و اعتماد به بازار و سازکارهای آن می کاهد. • مانده انباشته دارایی های شسته شده در برخی از کش��ورها، به احتمًال ، بیش از سرمایه های

جاری است و در نتیجه بی ثباتی اقتصادی را افزایش می دهد. • بر اثر افزایش پول شویي، نرخ رشد تولید ناخالص ملی کاهش می یابد.

• پول شویي در کشورهای در حال توس��عه، مانع ورود آن ها به جرگه کشورهای توسعه یافته و دست یابی آن ها به توسعه پایدار خواهد شد.

)FATF( سازمان بين المللي مبارزه با پول شوييFATF یك سازمان بین المللي مبارزه با پول شویي مي باشد. در این راستا، سازمان FATF مبارزه

با فعالیت هاي غیرقانوني که دامنه وسیع فعالیت هاي اقتصادي را نیز دربرمي گیرد، آغاز نموده است. در حال حاضر FATF شامل 31 عضو )29 کشور و2 سازمان بین المللي( مي باشد.]13[

اعضاي FATF ش��امل کش��ورهاي آرژانتین، اس��ترالیا، اتریش، بلژیك، برزی��ل، کانادا، دانم��ارك، فنالند، فرانس��ه، آلمان، یونان، هنگ کنگ، س��وئیس، ایس��لند، ایرلن��د، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مکزیك، هلند، س��وئد، نروژ، پرتغال، سنگاپور، اس��پانیا، نیوزلند، ترکیه، انگلس��تان و آمریکا و دو س��ازمان بین المللي اتحادیه اروپا و ش��وراي همکاري خلیج فارس مي باش��د که عمدتًا مهمترین مراکز مالي جهان محسوب مي ش��وند. سازمان FATF داراي یك دستورالعمل 40 ماده اي مي باش��د که کلیه جنبه هاي مبارزه با پول شویي را در برگرفته و

اعضاي آن ملزم به انجام آن ها مي باشند.]16[دولت ه��ا براس��اس روش ه��اي متف��اوت پول ش��ویي در کشورش��ان، راه ه��اي متفاوتي را نی��ز براي عملی��ات ضد پول ش��ویي انج��ام مي دهن��د. یک��ي از اصلي ترین روش ه��ا، با نام کردن حس��اب هاي بي ن��ام در زم��ان افتتاح و ی��ا بس��تن این گونه حس��اب ها مي باش��د. این


نوع روش ضد پول ش��ویي به خصوص در کش��ور اس��ترالیا قابل ذکر اس��ت. یك مث��ال عملي دیگ��ر براي وض��ع قوانی��ن ضد پول ش��ویي، مي ت��وان ب��ه عملیات قوانی��ن محرمان��ه بانك

BSA، (The Bank Secrecy Act) در آمری��کا اش��اره نم��ود. ب��ر طب��ق این قان��ون به وزیر خزانه داري آمریکا اجازه داده ش��ده اس��ت که ب��راي نظارت هر چه بیش��تر مؤسس��ات مالي و بانك ها، به س��ندهاي شناس��ایي اف��راد و پرونده ها و گزارش ه��اي محرمانه مؤسس��ات مالي و بانك ها دسترس��ي داش��ته باش��د تا اف��رادي که حس��اب هاي بي نام گش��وده اند شناس��ایي ش��وند. )BSA( که در آمریکا در س��ال 1970 در واکنش به سوء اس��تفاده نهادهاي مالي، براي مبارزه با عملیات غیرقانوني ایجاد ش��ده اس��ت، از ابزارهای��ي مانند ثب��ت و بازبیني گزارش ها، به خصوص در م��واردي که مربوط ب��ه فعالیت هاي مش��کوك و مبادالت پول نق��د و ابزارهاي پولي بي نام ش��بیه چك هاي مس��افري بي نام و گزارش ه��ا و صورت حس��اب هاي بانك هاي خارجي مي باش��د، اس��تفاده مي نمای��د. به عن��وان نمونه گ��زارش مب��ادالت پ��ول در جریان

مؤسس��ات ک��ه اس��ت بدین ص��ورت (Report Currency Transaction) ،CTR

دالر 10000 از بی��ش تج��اري مب��ادالت ب��راي CTR از پرون��ده اي بای��د مال��ي داش��ته باش��ند و کلی��ه مب��ادالت بی��ش از 10000 دالر در آن ثب��ت ش��ود. ب��ه م��ورد دیگ��ر، مي ت��وان ب��ه گ��زارش مب��ادالت بین الملل��ي پ��ول ج��اري و ابزاره��اي پول��ي,(CMIR (Report of International Transportation of Currency and Monetary Insurance

اش��اره نمود. )BSA( افراد را ملزم مي نماید که باید هنگام خروج از مرز آمری��کا و انتقال پول در جریان و یا دیگر ابزارهاي پولي بیشتر از 10000 دالر، آن را اظهار نمایند.]16[

کش��ور لبنان که داراي یک��ي از لیبرال ترین و پیش��رفته ترین نظام هاي مال��ي در خاورمیانه مي باشد و از همکاري با FATF نیز خودداري کرده است، در سال 2001 ، قانوني را مبني بر جرم شناخته شدن عملیات پول ش��ویي در این کشور به تصویب رس��اند. عالوه بر این، بانك مرکزي لبنان نیز با صدور بخش��نامه اي، نظارت بر عملیات پول ش��ویي و ارائه گزارش از تمامي عملیات بانکي مشکوك را در دستور کار خود قرار داده اس��ت. امارات نیز در یکم دسامبر سال 2000، طي بخش��نامه اي تمامي نهادهاي مالي را ملزم نمود که هرگونه معامالت مشکوك را به واحد موارد


مشکوك و ضد پول شویي بانك مرکزي گزارش دهند و یا هر فرد و یا سازماني که مشارکت شان در پول شویي محرز شود، به مشارکت تلویحي یا غیرمستقیم در پول شویي متهم کنند.]5 [

جهانی شدن و پول شويي :جهانی شدن موجی است که به طور روزافزون، مرزهای اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی کشورها

را درمی نوردد و با طرح پرسش های جدید، عرصه های نوینی را در مقابل بشریت می گشاید. یکی از حوزه هایی که به سرعت در حال جهانی شدن اس��ت ، عرصه ی اقتصاد می باشد. نمود عینی آن در س��ازمان تجارت جهانی هویدا اس��ت که هدف اولیه ی آن، به حداقل رساندن موانع

تجاری داد و ستد و مرزهای گمرکی بین کشورها است. تاکنون 147 کش��ور به همراه هنگ کن��گ ، ماکائو و جامع��ه اروپا به عضویت این س��ازمان درآمده اند و تقاضای عضویت ایران که در سال 1996 تسلیم دبیرخانه ی سازمان شد، تاکنون 22 بار مطرح گردید و بر اثر مخالفت امریکا پذیرفته نشد ولی این درخواست پس از نزدیك به ده سال در تاریخ 1384/3/4 )25 می 2005( با موافقت 147 کشور عضو، پذیرفته شد و قرار شد مذاکرات

و اقدامات مقدماتی آن به عنوان عضو ناظر آغاز شود. برخی از کارشناس��ان اقتصادی معتقدند، نپیوس��تن به این سازمان، در ش��رایط فعلی، به نفع جمهوری اسالمی ایران است ، چون در آینده این امکان وجود دارد که بتوانیم با وضعیت پر رقابت

اقتصاد جهانی، خود را وفق دهیم و با آمادگی بیشتری به عضویت این سازمان درآییم . در هر حال ، عضویت کش��ورهای باقی مانده از 196 کش��ور عضو س��ازمان ملل متحد � که تا

کنون در سازمان جهانی شدن تثبیت نشده � در مراحل بررسی و نهایی شدن است . در سیستم جهانی بودن، شناختن موارد پول شویي � که هم اکنون نیز با اشکاالت متعددی مواجه اس��ت � پیچیده تر می ش��ود. زیرا، جهانی بودن تجارت، می طلبد که موانع انتقال پول از کشوری به کش��ور دیگر برطرف شود و فرایند داد و ستد آس��ان تر گردد و این امر تشخیص پول کثیف را مش��کل تر می کند. در ضمن ، تدابیری که تا حدودی در پول شویي سنتی از نقل و انتقال پول های کثیف جلوگیری می کند، در فرایند »پول ش��ویي مدرن« کارس��از نیست و

نمی تواند بازدارنده باشد.


وضع مجازات قانونی برای جرم پول شويي:به هر حال ، دولت ها باید خود را برای مقابله با پول ش��ویي س��نتی و مدرن مجهز کنند. مجهز ش��دن برای مبارزه با فرایند پر پیچ و خم پول ش��ویي � که ویروس نابودکننده ی سالمت اقتصاد

تمام کشورها و ارزش های اجتماعی، فرهنگی جامعه است � می طلبد که : اواًلً( مبارزه باید با جرم ِ مستقل ش��ناختن فرآیند پول ش��ویي در قانون مجازات آغاز شود که متأسفانه در برخی از کشورها هنوز فرایند پول ش��ویي به عنوان یك جرم مستقل شناخته نشده و

مجازاتی برای آن در سیاست جنایی و قانون مجازات مقرر نگردیده است . این در حالی است که در آغاز بیانیه ی مبارزه با شست و شوی پول اجالس ویژه موادمخدر ملل متحد در سال 1998 که به تصویب 43 رئیس جمهور )از جمله رئیسان جمهوری امریکا، فرانسه و مکزیك (، بسیاری از نخست وزیران و هیأت های نمایندگی کشورها )از جمله هیأت نمایندگی

جمهوری اسالمی ایران ( رسیده، چنین آمده است : »مجمع عمومی تأیید می کند که مشکل پول شویي حاصل از قاچاق موادمخدر و روانگردان ، همانند سایر جرایم خطرناك ، در س��طح بین المللی گسترش یافته و به یك تهدید جهانی در برابر صّحت و اطمینان و پایداری سیس��تم های مالی و تجاری و حتی ساختار دولتی تبدیل شده است که نیازمند اقدامات متقابل جامعه ی بین الملل ، به عن��وان یك مجموعه ، به منظور تهدید پناه گاه مطمئن مجرمان و درآمدهای غیرقانونی آن ها می باشد.]18[ خاطر نشان می سازد که مطابق با مفاد کنوانسیون سال 1988 سازمان ملل در خصوص مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان ، از کلیه اعضای کنوانسیون خواسته شده تا پول ش��ویي را یك جرم قابل مجازات تلقی کنند و برای قادر ساختن مراجع و مقامات دس��ت اندرکار مبارزه با قاچاق ، مقررات الزم را تصویب نمایند«. در

انتهای بیانیه ، ضمن محکوم کردن پول شویي ، آمده است : از تمامی کشورها درخواست می کند تا مطالب ضد شست و ش��وی پول مندرج در کنوانسیون سال 1988 درخصوص مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان و س��ایر اهرم های بین المللی در

خصوص پول شویي را مطابق با اصول اساسی ، قانونی و استفاده از اصول زیر اجرا کنند: الف ( ایجاد یك چارچوب قانونی جهت جرم شناختن پول ش��ویي حاصل از جرایم خطرناك ،


به منظور پیشگیری ، کشف ، بازرسی و تعقیب جرم پول شویي از طریق : 1- شناسایی ، ضبط، کشف و مصادره درآمدهای ناشی از جرم .

2- همکاری بین المللی و همکاری دوجانبه بین المللی در زمینه موارد پول شویي . 3- درج جرم پول شویي در موافقت نامه های دادگاهی یا رویه های مربوط به این جرم .

ب ( ایج��اد یك نظام مؤث��ر مالی و قانونی ب��رای جلوگی��ری از ورود مجرم��ان و درآمدهای غیرقانونی آن ها به سیستم های مالی ملی و بین المللی؛ و در نتیجه ، حفظ صحت نظام های مالی

در سراسر جهان و تضمین مطابقت با قوانین و سایر مقررات ضد پول شویي از طریق : 1- شناس��ایی مش��تریان و بررس��ی صحت موارد استفاده ش��ده در اصل »مش��تری خود را بشناس��ید« به منظور امکان دس��ت یابی مراجع صالحیت دار به اطالعات الزم برای شناس��ایی

مشتریان و نقل و انتقال های مالی که آن ها انجام می دهند. 2- حفظ و نگه داری سابقه مشتری .

3- گزارش اجباری اقدامات مشکوك . 4- حذف موانع بانکی در مورد تالش ها و اقداماتی که مس��تقیمًاً به پیش��گیری ، بازرس��ی و

مجازات پول شویي مربوط می شود. 5- سایر اقدامات مربوطه .

ج ( اجرای اقدامات انتظامی برای تهیه ابزاری جهت : 1. کشف ، بازرسی ، پیگرد و محکومیت مجرمان درگیر در پول شویي .

2. روند استرداد مجرمان . 3. مکانیزم های تبادل اطالعات «.

و اما با نگاهي به حقوق کیفري کش��ورمان، ماده 662 ق.م.ا. مقرر مي دارد که؛ »هر کس با علم و اطالع یا وجود قرائن اطمینان آور به این که مال در نتیجه ارتکاب س�رقت به دس�ت آمده اس�ت، آن را به نحوی از

انحاء، تحصیل یا مخفی یا قبول نماید یا مورد معامله قرار دهد به حبس از شش ماه تا سه سال و تا 74 ضربه شالق

محکوم خواهد شد. در صورتی که متهم معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده باشد، به حداکثر مجازات در

این ماده محکوم می گردد.« )مبحث تعزیرات مصوب س��ال 1375(؛ همچنین مي توان به دیگر مواد


قانوني، اش��اره نمود، از جمله؛ مواد 28 و 30 قانون مبارزه با موادمخدر؛ قانون مجازات اخالل گران در نظام اقتصادی کشور؛ قانون تش��دید مجازات مرتکبان ارتشا و اختالس و کالهبرداری؛ مواد 9 و 10 قانون مجازات اس��المی مصوب 1370 و...؛ در این مقررات، مواردی ذکر ش��ده که می توان عمل پول ش��ویي را در امتداد جرم اصلی و یا بخش��ی از جرایم مذکور در مواد یاد ش��ده دانس��ت و یا طبق ماده 14 قانون نحوه اجرای اص��ل 49 ق.ا.1 مجازات کالهبرداری ب��رای »نقل و انتقال « که نوعی پول شویي اس��ت ، تعیین کرد؛ ولی این قبیل مس��تندات برای آن که گفته شود در قانون مجازات جمهوری اسالمی ایران، پول شویي به عنوان یك جرم مستقل شناخته شده ، کافی نیست؛ زیرا عالوه بر بحث هایی که درباره ی شمول این عبارات قانون به موارد پول شویي وجود دارد حتی در مورد برخی از جرایم سازمان یافته ی فراملی که اغلب جرم مقدم بر پول شویي است مانند قاچاق ح خاصی ن��دارد. عالوه بر آن ، مهاجران ، جرایم رایانه ای و...، سیاس��ت جنای��ی ایران، قوانین ُمصرَّبرای جهانی شدن ، هماهنگی با دیگر س��اکنان دهکده جهانی ِ امروز )تا حدودی که به ارزش های فرهنگی ما لطمه نخورد(، اوضاع داخلی و موقعیت استراتژیکی کش��ور ایران ، ضرورت داشت که قانون خاّصی برای مبارزه با پول ش��ویي تدوین ، تصویب]که در تاری��خ 2بهمن ماه 1386 مصوب شده است[ و اجرا شود. مضافاً آن که سازمان تجارت جهانی داش��تن قانون مبارزه با پول شویي را از

جمله پیش شرط های پذیرش کشورها در آن سازمان قرار داده است . ثانی��ًاًً( وقتی قانونی برای پول ش��ویي تدوین می ش��ود، باید تعریف حقوقی دقیق��ی از فرایند پول ش��ویي در قانون بیاید و مصادیق آن مش��خص گردد و منش��أ غیرقانونی نیز تعریف حقوقی روشنی داشته باشد و حد و مرز جرم پول شویي که جرم س��ازمان یافته ی فراملی است ، در قانون،

معلوم شود و با تعاریف مندرج در کنوانسیون پالرمو و 1988 هماهنگ باشد. ثالثًاً( ارگان��ی ویژه و کارآمد، باید این مهم را تصدی کند. به نظر می رس��د ب��ه دالیل زیر به جا است که مبارزه با پول ش��ویي و مبارزه با مواد مخدر در یك ستاد و یا س��ازمان تحت نظارت یك

شورای عالی متمرکز شود:

1 - ماده 14: هرگونه نقل و انتقال اموال موضوع اصل 49 قانون اساسی به منظور فرار از مقررات این قانون پس از اثبات باطل و بالاثر است . انتقال گیرنده در صورت مطلع بودن و انتقال دهنده به مجازات کالهبرداری محکوم خواهند شد.


1 - در تمام تحقیقات انجام ش��ده ی بین المللی ، تأکید شده اس��ت که حداقل حدود 75 درصد موارد پول شویي های کالن، منشأ قاچاق موادمخدر دارد.

2 - کنوانسیون مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان مصوب سال 1988 که ایران در 1370 با تصویب قوه ی مقننه به آن پیوس��ته و هم اکنون از قوانین کش��ور ایران می باشد، مبنای مطرح شدن جرم پول شویي در جهان و تصویب قانون مبارزه با پول شویي در بیشتر کشورها است و این

موضوع ، مؤّید ارتباط تنگاتنگ قاچاق موادمخدر با جرم پول شویي است . در هر ح��ال، ب��ا توجه ب��ه مصالح مل��ی و ض��رورت هماهنگ��ی ب��ا مق��ررات بین المللی و کنوانسیون های معتبر جهانی ، به خصوص کنوانسیون های مهم 1988 وین و 2000 پالرمو، اگر هر دو معضل و دو جرم س��ازمان یافته ی فراملی مبارزه با مواد مخدر و پول شویي )با رعایت حد و مرز و تعاریف و مجازات های جداگانه ی ویژه ی هر یك (، در یك س��تاد یا سازمان متمرکز شود و تولیت مبارزه با موادمخدر و پول شویي را یك ارگان به عهده بگیرد، به طور قطع، کارایی بیشتری

مشاهده خواهد شد.]13[ نتيجه:

اکتس��اب پول هاي کثیف و تطهیر آن، عملي خالف و غیرقانوني ب��وده و داراي تبعات منفي بسیاري بر اقتصاد کشور مي باش��د. به همین دلیل، مبارزه با پول شویي مورد توجه جامعه جهاني قرار گرفته است و کش��ورها براي نیل به این مقصود، اقدام به تصویب قوانین و مقررات ویژه اي نموده اند. سازمان بین المللي مبارزه با پول شویي )FATF( که شامل 29 کشور به همراه اتحادیه اروپا و شوراي همکاري خلیج فارس است، دس��تورالعملي را جهت مبارزه با پول شویي تصویب و اعضا را به رعایت مفاد آن ملزم نموده است. در ایران نیز پول هاي ناشي از رفتارهاي مجرمانه اي نظیر فرار مالیاتي، ارتش��ا، اختالس، قاچ��اق کاال و همچنین خرید و فروش م��واد مخدر و موارد دیگري از این قبیل، وجود دارد که به دلیل فقدان الزامات قانوني، به سادگي، در قالب فعالیت هاي مالي و س��رمایه گذاري تطهیر گشته و منش��أ اصلي آن ها گم مي ش��ود. نبود مبارزه با پول شویي موجب شیوع بیشتر جرایم ش��ده و تمایل به س��رمایه گذاري در فعالیتهاي مولد را کاهش داده و موجب تضعیف بنیانهاي اقتصادي کش��ور مي گردد. به همین دلیل، ضروري است که با تصویب


قوانین و مقررات الزم و همچنین اتخاذ تدابیر مناس��ب جهت مبارزه ب��ا تطهیر پول هاي کثیف، اقدام شود تا از این طریق، عرصه بر رفتارهاي مجرمانه تنگ شده و کساني که صاحب پول هاي کثیف مي گردند، به س��ادگي، قابل شناسایي باشند. الزم به ذکر اس��ت که مهم ترین عامل عدم موفقیت مبارزه با س��وءمصرف موادمخدر از زمان قاجاریه تا آخر سلطنت پهلوی توجه به رویکرد اقتصادی موادمخدر بوده که کش��ت و صدور تری��اك را »ارزآور« تلقی کرده ان��د و این رویکرد

اقتصادی در مبارزه با جرم پول شویي نباید دیگر جنبه ها را تحت الشعاع قرار دهد.از طرفی، ساختمان فعلی دبیرخانه ی ستاد مبارزه با مواد مخدر برای استقرار کارکنان مبارزه با مواد مخدر و پول شویي کافی است و بنابراین از لحاظ اقتصادی نیز تمرکز اموِر مبارزه با پول شویي

در ساختمان دبیرخانه ی ستاد مبارزه با موادمخدر، مقرون به صرفه و صالح کشور می باشد. در این صورت ، عنوان »ستاد )س��ازمان( مبارزه با موادمخدر« به »ستاد )س��ازمان( مبارزه با موادمخدر و پول ش��ویي « تغییر می کند و مبارزه با این دو معضل اجتماعی ، اقتصادی ، سیاس��ی ، قضایی و امنیتی که ارتباط تنگاتنگ با هم دارند و عنوان هر یك ، عنوان دیگری را تداعی می کند

و از سوی دیگر، بیشتر اعضای آن نیز مشترکند، در یك نهاد متمرکز می شود. البته ، ضرورت دارد، در بخش پول ش��ویي به جای اعضایی که در بخش کاهش تقاضا در ستاد

عضویت دارند، اعضای مربوط به مبارزه با پول شویي، عضو ستاد )سازمان( شوند. به هرحال ، تغییر عنوان »س��تاد )سازمان( مبارزه با موادمخدر« به »س��تاد )سازمان( مبارزه با موادمخدر و پول ش��ویي « و کیفیت ترکیب اعضا، ش��رح وظایف و تدوین قانون آن ، نیاز به تبادل نظر دارد که ترجیحًاً باید در جلس��اتی بعد از تصویب سیاس��ت های کالن مبارزه با مواد مخدر در مجمع تشخیص مصلحت نظام با شرکت کارشناسان و صاحب نظران مطرح شود تا پیش نویس

قانونی جامع و مانع تهیه و پس از تصویب مرجع صالحیت دار به اجرا درآید.

پاورقی ها:1- علي اصغر شفیعي خورشیدي، مستشار دادگاه تجدیدنظر و مدرس دانشگاه -نقل از نشریه ماوی

2- پول شویي، مجموعه سخنراني ها و مقاالت همایش بین المللي مبارزه با پول شویي، شیراز، 7 و 8 خرداد


ماه 1382، چاپ کمیته معاضدت قضایي ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوري 3- شریفي لرس��تاني، عبدالرس��ول )1385(؛ پول ش�ویي از منظر حقوق جزاي داخلي و معاهدات بین المللي،

پایان نامه دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتي 4- ش��فیعي خورش��یدي، علي اصغر)1386(؛ مجموعه قوانین و مقررات جزایي جرایم اقتصادي، انتش��ارات

مردم ساالري 5- فصلنامه مجلس و پژوهش )ویژه نامه پول شویي(، مرکز پژوهش هاي مجلس شوراي اسالمي، 1382،

شماره 37 1382 6- قانون اساسي جمهوري اسالمي ایران

7- قانون مبارزه با پول شویي مصوب 2 بهمن ماه 1386 مجلس شوراي اسالمي 8- مقررات پیشگیري از پول شویي در مؤسسات مالي مصوب 18 آبان ماه 1381 شوراي پول و اعتبار

9- میرمحمدصادقي، دکتر حسین )1377(؛ حقوق جزاي بین الملل و مجموعه مقاالت، نشر میزان، چاپ اول.10- باقر زاده، دکتر احد )1382(، جرایم اقتصادی و پول شویي، مجمع علمی و فرهنگی مجد

11_ شریفی لرستانی، عبدالرسول )1385(، پول شویي از منظر حقوق جزای داخلی و معاهدات بین المللی12_ میرمحمدصادقی، دکتر حسین )1377(، حقوق جزای بین الملل و مجموعة مقاالت، نشر میزان، چاپ اول

13 � برناردی ، آلبرت . شست و شوی پول آلوده ، mony lnside laundrymen »the Busineess »laundering the world›s third largest ترجمه ی کتاب

تهران : کلك آزادگان ، 1381. 14- United Nations Convention Against transnational organized crimes 2000.

15� نوابی ، منوچهر. تاریخ تریاك . ترجمه کتاب» Hitory« a »Opium« ، تهران : انتشارات صفی علیشاه ، 1380 . 16- Money laundering FBI law Enforcement Bulletin, V.70, no 5 (may 2001) P.19- o¬n: Criminal

justice Resources, money laundering. http://www.lib msu. Edu/ harris 23/just/money lau. Htm.

17- J. Arrastia, money Launderin, A, U, S Perspective Iomony L aundering Control.

18 � اسعدی ، سید حسن . پژوهشی بنیادی درباره ی موادمخدر، ناشر مؤلف ، هران : 1382. 19 - BCCI = International Commerce and Credit of Bank

20 � اسعدی ، سید حسن . پژوهشنامه ای درباره ی بحران جهانی موادمخدر، تهران : سازمان تبلیغات اسالمی ، .1372

21 - ICPO = interpol organization police Criminal International

يیوشلوپ دنیآرف رب یدقن · 2015-11-15 · 91 يیوشلوپ دنیآرف رب...

Documents