ระบบสืบพันธุ์ (reproductive system)

L/O/G/O

วทยาศาสตรระดบชนมธยมศกษาปท 2 โดย : ครเสกสรรค สวรรณสข www.kruseksan.com

www.kruseksan.com

ระบบสบพนธ (Reproductive System)

1.อธบายโครงสรางและการท างานของระบบสบพนธได

2.อธบายความสมพนธระบบสบพนธกบระบบตาง ๆ ได

3.สามารถสบคนและอภปรายเรองระบบสบพนธ และน าไปใช ประโยชนได

จดประสงคการเรยนร

สงมชวตทงหลายมคณสมบตอยางหนงคอ มการสบพนธ เพอการด ารงเผาพนธของสงมชวตนนๆ การสบพนธ การเจรญเตบโต และพฒนาการ และการสงตอลกษณะตางๆ ทางพนธกรรมไปใหลกหลาน จะด าเนนไปไมไดเลยถาปราศจากการสบพนธของเซลล หรอการแบงเซลล เซลลสบพนธในเพศชาย คอ อสจ และเซลลสบพนธในเพศหญง คอ ไข

ระบบสบพนธ (Reproductive System) www.kruseksan.com

ระยะทมนษยมความพรอมในการสบพนธ คอ ระยะตงแตวยรนขนไป รางกายทงชาย และหญง จะมการเปลยนแปลงลกษณะทางเพศ (Secondary sex development) ผชายสวนใหญกลองเสยงจะยนโตออกมา ท าใหมองเหนเปนลกกระเดอก (Adam’s apple) เสยงเรมเปลยนหาวขน มหนวดเครา และขนทบรเวณอวยวะสบพนธ รกแร มการขบน ากาม และอสจออกมา สวนใหญในหญงรปรางคอยเปลยนแปลงทละนอย สะโพกและทรวงอกขยายใหญ มขนทบรเวณอวยวะสบพนธ และรกแร เรมมประจ าเดอน (Menstruation) เสยงแหลม การเปลยนแปลงดงกลาว เนองจากระบบสบพนธเตรยมพรอมเพอการสบพนธ


1.1 การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction) เชน 1. การแบงตวออกเปน 2 (Binary Fission) : พบในพารามเซยม 2. การแตกหนอ (Budding) : พบในไฮดราและฟองน า 3. การสรางสปอร (Sporulation) : พบในฟงไจ และพช 4. การงอกใหม (Regeneration) : พบในปลาดาว

1.ประเภทของการสบพนธ www.kruseksan.com

1 4

2

1.2 การสบพนธแบบอาศยเพศ (sexual reproduction) เชน 1. การถายโอน DNA (Conjugation) : เซลลสบพนธจะจบคกน แลกเปลยนสารพนธกรรมกน พบใน พารามเซยม 2. การปฏสนธ (Fertilization) : มการรวมกนของเซลลสบพนธ

1.ประเภทของการสบพนธ www.kruseksan.com

: เปนการรวมตวกนของเซลลสบพนธเพศผ (อสจ) กบเซลลสบพนธเพศเมย (ไข)

2.1 ระบบสบพนธเพศชาย 2.2 ระบบสบพนธเพศหญง

2.ระบบสบพนธของมนษย www.kruseksan.com

: อวยวะทเกยวกบการสบพนธ เรยกวา โกแนด (Gonads) ในเพศชายคอ อณฑะ(Testis) สวนในเพศหญง คอ รงไข (Ovary) โกแนด ท าหนาท 2 ประการ คอ 1. ผลตอสจ (Spermatozoa) ในชาย และผลตไข (Ova)ในหญง

2. ผลตฮอรโมน และ ถายทอดลกษณะการเปลยนแปลงทางเพศ


ระบบสบพนธเพศชาย ประกอบดวย

2.1.1 อณฑะ (Testis) 2.1.2 ตวอสจ (Spermatozoa)

2.1 ระบบสบพนธเพศชาย www.kruseksan.com

อณฑะ (Testis) : ม 2 ขาง ท าหนาทสรางตวอสจ (Sperm) ซงเปนเซลลสบพนธเพศชาย และฮอรโมนเพศชายทส าคญ ไดแก เทสโทสเทอโรน (Testosterone) ภายในประกอบดวยหลอดสรางอสจ (seminiferous tubule) เปนทอขด เรยงกน มขางละ 800 หลอด อณฑะบรรจภายในถงอณฑะ (scrotum) ท าหนาท ปรบอณหภมใหต ากวารางกาย 2-5 องศาเซลเซยส

2.1.1 อณฑะ (Testis) www.kruseksan.com

1.1 ถงอณฑะ (Scrotum) : ปรบอณหภมของอณฑะใหต ากวาอณหภมรางกายประมาณ 2-5 ๐C 1.2 หลอดสรางอสจ (seminiferous tubules) : เปนทอสรางอสจและฮอรโมนเพศชาย 1.3 หลอดเกบอสจ (Epididymis) : เปนแหลงพกตวอสจใหเจรญ เตบโต 1.4 ทอน าอสจ (Vas deferens) : เปนทอทางผานของอสจ


1.5 ถงอณฑะ (seminal vesicle) : สรางอาหารใหกบอสจ ไดแก น าตาลฟรกโทสและ Globulin 1.6 ตอลกหมาก (prostate gland) : สรางสารเบสออน เพอสะเทนกรดทออกมาจากปสสาวะ 1.7 ตอมคาวเปอร (Cowper’s gland) : สรางเมอกสารลอเลอนออก ในขณะทมความรสกทางเพศ


โดยทวไปจะเรมสรางตวอสจเมออาย 12-13 ป และจะสรางไปจนตลอดชวต การหลงน าอสจออกมาแตละครงจะมของเหลวอยประมาณ 3-4 ลกบาศกเซนตเมตร มตวอสจเฉลยประมาณ 350-500 ลานตว เมอออกสภายนอก อสจจะมชวตไดเพยง 2-3 ชวโมง แตถาอยในมดลกเพศหญงจะอยไดนานถง 24-48 ชวโมง

2.1.2 ตวอสจ (Spermatozoa) www.kruseksan.com

1. สวนหว (Head) : บรรจสารพนธกรรม มนวเคลยส โดยดานหนาเปน สวนของอะโครโซม (Acrosome) มลกษณะเปนถงบรรจเอนไซม เพอสลายเยอหมเซลลไข ซงโครงสรางนเปลยนแปลงมาจาก Golgi Apparatus 2. สวนกลาง (Middle) : มลกษณะเปนแทง มไมโทคอนเดรยผลตพลงงาน ไวส าหรบการเคลอนทอสจ 3. สวนหาง (Tail) : มไมโครทบล ท าหนาท โบกพดไดเพอวายไปหาเซลลไข

2.1.2 ตวอสจ (Spermatozoa) www.kruseksan.com

สรปโครงสรางระบบสบพนธเพศชาย (Male Reproductive system) www.kruseksan.com

ระบบสบพนธเพศหญง ประกอบดวย 2.2.1 อวยวะสบพนธภายนอก ประกอบดวย เนนหวเหนา คลทอรส แคมใหญ แคมเลก เวสทบล เยอพรหมจารย รวมทงตอมสรางน าเมอกบรเวณชองคลอด 2.2.2 อวยวะสบพนธภายใน ไดแก ชองคลอด รงไข ทอน าไข และมดลก

2.2 ระบบสบพนธเพศหญง www.kruseksan.com

1.1 เนนหวเหนา (mone pubis) : เปนผวหนงนนอยบรเวณเหนอ กระดกหวเหนา (pubic symphysis) เมอเขาสวยสาวจะม ขนงอกขนทบรเวณน

1.2 แคมใหญ (Labia Majora) : เปนปมนนขนาดใหญ 2 อน ซงประกอบดวย ตอมน ามน ไขมน มขน (Pubic hair) ปกคลมอยดานบนของแคมใหญจะรวมกนเปน เนนหวเหนา (Mons pubis)

1.3 แคมเลก (Labia Minora) : มลกษณะเปนเนอนมของปมนนของผวหนง เหมอนกน แตไมมไขมน ไมมขน ดานหลงจะมารวมกนเปนฝเยบ (Fourchette) ซงจะฉกขาดในตอนคลอด

2.2.1 อวยวะสบพนธเพศหญงภายนอก www.kruseksan.com

1.4 คลทอรส (Clitoris) : เทยบไดกบลงคในเพศชาย ประกอบดวยเนอเยอท ท าใหเกดการแขงตว โดยใหเลอดมาคง

1.5 เวสทบล (Vestibule) : เปนบรเวณทอยระหวางแคมเลกทงสองขาง ตงแต clitoris ลงไปจนถง fourchette บรเวณนมรเปดของทอตางๆ ดงน

- รเปดของทอปสสาวะ (urethral orifice) จะอยถดจาก clitoris ราว 1 ซม. - รเปดของชองคลอด (vaginal orifice) อยถดไปอก มเยอพรหมจารยปดอย - รเปดของ Bartholin's gland และ paraurethral gland อยางละ 1 ค

1.6 ตอมสรางน าเมอก (Vestibula Gland) : อยทบรเวณแคมเลก ท าหนาท สรางสารเมอก เพอการหลอลน


7. เยอพรหมจารย (hymen) : เปนเนอเยอทยนออกมาปดรเปดของชองคลอด ตรงกลางจะมรเปดเลกๆ เยอพรหมจารยนสามารถยดหยนได ในเดกบางคนเยอพรหมจารยไมมรเปดจงปดชองคลอดไวหมด ท าใหเลอดประจ าเดอนไมสามารถไหลออกมาได เรยก imperferated hymen

8. ฝเยบ (perineum) เปนบรเวณรปสเหลยม (diamond-shape) จะแบงฝเยบออกเปนบรเวณรปสามเหลยม 2 รป คอ ดานหนาเรยก urogenital triangle เปนทตงของอวยวะเพศภายนอกทงหมด และ ดานหลงเรยกวา anal triangle จะพบรเปดของทวารหนกอย



เนนหวเหนา (mone pubis)

แคมใหญ (Labia Majora)


เพมเตม : Bartholin’s gland (greater vestibular gland) ตอมนเปรยบได กบตอมคาวเปอรในเพศชาย เปนตอมเลกๆ ขนาดเทาเมลดถวเขยว พบอย 2 ขางของรเปดของชองคลอด จะใหทอออกมาเปดทบรเวณ ระหวางเยอพรหมจารยกบแคมเลก ท าหนาท สรางเมอกหลอลน

2.2.2 อวยวะสบพนธเพศหญงภายใน www.kruseksan.com

อวยวะสบพนธเพศหญงภายใน ไดแก ชองคลอด รงไข ทอน าไข และมดลก


1) รงไข (Ovary) เปนอวยวะทส าคญทสดในระบบสบพนธเพศหญง ม อย 2 ขางในชองทองนอย ยดตดกบมดลกโดยเอน สวนดานนอกยดตดกบล าตว รงไขท าหนาท 2 อยาง คอ 1. ผลตไข (Ovum) ภายในรงไขจะผลตไขประมาณ ประมาณ 400 ใบ ไขใบทสกเตมทแลว จะหลดออกมาจากรงไข เรยกวา การตกไข (Ovulation) โดยปกตไขจะสกเดอนละ 1 ใบ จากรงไขแตละขางสลบกนทกเดอน 2. สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก

- อสโทรเจน (Estrogen)ท าหนาทเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆของเพศหญง

- โพรเจสเทอโรน (Progesterone)เปนฮอรโมนทท างานรวมกบอสโทรเจนในการควบคมเกยวกบการเจรญของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมดลกเพอเตรยมรบไขทผสมแลว


2.2 ทอน าไข (Oviduct) หรอปกมดลก เปนทางเชอมตอระหวางรงไขทงสองขางกบมดลก ท าหนาทเปนทางผานของไขทออกจากรงไขเขาสมดลก โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไข เรยกวา ปากแตร (Funnel)บดวยเซลลขนสนๆท าหนาท พดโบกไขทตกมาจากรงไขใหเขาไปในทอน าไข

2.3 ชองคลอด (Vagina) อยระหวางทวารหนก กบปากทอปสสาวะ ผนงดานในมเยอเมอกบอย ยดหดไดด ทปากชองคลอดมกลามเนอหรด สามารถบงคบได

2.4 มดลก (Uterus) มขนาดกวาง 2 นว ยาว 3 นว และหนา 1 นว อยในชองทองนอย ผนงยดหดไดมากเปนพเศษ และขยายตวไดมากในเวลาตงครรภ

1) รอบเดอน (Menstrual cycle) www.kruseksan.com

รอบเดอน (Menstrual cycle) : เกดขนภายใตการควบคมของระบบตอมไรทอ โดยในแตละรอบเดอนใชเวลาประมาณ 28 วน ดงน

1. รงไข (Ovary) : ปกตการทไขสกและออกจากรงไขเขาสทอน าไข ในชวงกงกลางของรอบเดอน ถานบวนแรกทมประจ าเดอนเปนวนท 1 การตกไขจะ เกดขนประมาณ วนท 13-15 ครงละ 1 ฟองตอ รอบเดอนเทานน


2. ผนงมดลก (Endometrium) : อยคกบ Corpus Iuteum โดยในชวงตนของรอบเดอนจะบางแลวจะคอยๆ หนาขนเรอยๆ ตอนทมการตกไข หากไมมการฝงตวของตวออน จะสลายไป เปนประจ าเดอน


3. ระดบฮอรโมน : มการเปลยนแปลงของฮอรโมนทเกยวของในแตละชวงเวลา คอ กอนการตกไข ขณะตกไข และหลงตกไข โดยฮอรโมนทเกยวของ ไดแก FSH (Follicle Stimulating Hormone), LH (Lutinizing Hormone), เอสโตรเจน (Estrogen) และ โปรเจสเตอโรน (Progeterone)


ประจ าเดอน หรอ รอบเดอน หรอ ระด (Menstruation หรอ Period) คอ เลอดและเนอเยอตางๆ ทหลดลอกออกจากเยอบโพรงมดลก หรอเยอบมดลก โดยเปนผลจากการเปลยนแปลงของระดบฮอรโมนเพศหญง โดยสมพนธกบการตกไข ซงการหลดลอกของเยอบโพรงมดลกจะเกดประมาณเดอนละครง ภาวะทเกดขนน จงถกเรยกวา ประจ าเดอน

รอบเดอน (Menstrual cycle) www.kruseksan.com


ฮอรโมนกบการเปลยนแปลง

การหลดลอกของโพรงมดลก

2) การปฏสนธ (Fertilization) www.kruseksan.com

การทอสจของเพศชายเขาผสมกบไขของเพศหญง เมอฝายชายและฝายหญงมการรวมประเวณ หรอมเพศสมพนธกนแลวตวอสจ(sperm)ของฝายชายเขาไปผสมพนธกบไข (Ovum) ของฝายหญง โดยทไข 1 ใบ ผสมกบอสจ 1 ตว การปฏสนธม 2 แบบดวยกนคอ

การปฏสนธภายนอก เชน การผสมเทยมเดกหลอดแกว

การปฏสนธภายใน เชน การฝงตวของตวออนทผนงมดลก


การปฏสนธภายนอก


การปฏสนธภายใน

3) การตงครรภ (Pregnancy) www.kruseksan.com

หญงสามารถมบตร หลงจากมประจ าเดอนแลว 3 ป โดยเฉลยหญงมบตรไดเมออายประมาณ 17 ป พบวามารดาทอายยงนอยจะใหบตรผดปกต เนองจากสภาพทางสรรวทยาของรางกายยงไมพรอมทจะมบตร หญงพรอมทจะมบตรไดอยางสมบรณเมออาย 21-28 ป

หลงจากมการรวมเพศแลว อสจจะเคลอนผานมดลกเขาไปทางทอน าไข การบบตวของมดลก และทอน าไข กมผลชวยท าใหอสจเคลอนทไดเรวขน อสจเจาะเขาไปผสมกบไขโดยอาศยเอนไซมจากสวนหวของอสจไปยอยเยอหมไข (Corona radiata) อสจตวเดยวเทานนทสามารถผสมกบไขได ซงหลงจากการผสมแลวเรยกวา ไซโกต จะเคลอนตวมาฝงตวทผนงชนในสดของมดลก


อายครรภ (สปดาห)

การเจรญเตบโตของทารกในครรภ

3 เรมมหวใจ สมอง และไขสนหลง

4 เรมมตา ปมแขนขา หวใจมการเจรญมากขน

5 อวยวะตาง ๆ มการเจรญเปนรปรางมากขน

6 เรมมห

7 เรมมเพดานในชองปาก

ทารกเจรญเตบโตในครรภจนมอายประมาณ 38 สปดาห หรอ 9 เดอน




8 เอมบรโอระยะนเรยกวา ฟตส (Fetus) เรมเหนรปรางและอวยวะชดเหมอนคน กระดกออนเปลยนเปนกระดกแขง

มอวยวะเพศภายนอก

12 เรมเหนรอยนวมอ นวเทา สามารถกลนของเหลวในถงนาคลาได ฟตสเรมมการเคลอนไหวของแขน ขา มอวยวะทใชหายใจเกดขน

16 ฟตสมการเคลอนไหวมากขน มการเจรญของกระดกแขง





20-36 ฟตสมการเจรญเตบโตเพมมากขน ระบบประสาทม การเจรญมาก มการสะสมของไขมนเพมมากขน

มไขเคลอบทวตว

38 ฟตสเจรญเตบโตเตมท


4) การคลอด (labor) www.kruseksan.com

การตงครรภในคน กนเวลาประมาณ 270 วน นบตงแตการผสมของไข หรอ 284 วน นบตงแตวนแรกของประจ าเดอนครงสดทาย ในระยะสดทายของการตงครรภ มดลกจะบบตวเปนครงคราว และการบบตวนจะเกดบอยขน ในระยะน กลามเนอมดลกจะมความไวในการตอบสนองตอ ออกซโทซน มากขน เมอเรมเจบทอง ศรษะของเดกทดนขยายสวนลางของมดลก จะมผลกระตนใหมการขบออกซโทซนออกมามากขน มผลท าใหมดลกบบตวแรงขน ท าใหเกดการคลอด (labor) ได

4) การคลอด (labor) www.kruseksan.com

5) ระยะพฒนาการของชวตมนษย www.kruseksan.com

ระยะพฒนาการของชวตมนษย แบงออกไดเปนระยะตางๆ ดงน

1. ระยะกอนเกด (Prenatal Life)

2. ระยะหลงเกด (Postnatal Life)


1.1 ระยะไขสก (Period of Ovum) เรมตงแตมการปฏสนธ(Fertilization) ไปจนถง ปลายสปดาหท 2 1.2 ระยะเอมบรโอ (Period of Embryo) เรมจากสปดาหท 3 จนถงปลายเดอนท 2 1.3 ระยะเปนตว (Period of Fetus) เรมจากตนเดอนท 3 ไปจนถงปลายเดอนท 9 หรอ คลอด

1) ระยะกอนเกด (Prenatal Life)


2.1 ระยะแรกเกด (Period of Newborn) เรมตงแตแรกเกด จนถงปลายสปดาหท 2 2.2 ระยะทารก (Period of Infant) เรมจากสปดาหท 3 จนถงสนปท 1 2.3 ระยะเดกเลก (Period of Childhood) เรมจากสนปท 1 จนยางเขาสวยรน คอ ในเดกหญงอาย ประมาณ 14 ป และในเดกชายอายประมาณ 16 ป 2.4 ระยะวยรน (Period of Adolescence) จากระยะเรมเขาสวยรน จนถงอาย 20 ป 2.5 ระยะผใหญ (Period of Maturity) เรมตงแตอาย 20 ป ไปจนถง แกชรา

2) ระยะหลงเกด (Postnatal Life)

6) การเกดลกแฝด www.kruseksan.com

การมลกแฝด เกดจากการแบงเซลล ของไขทไดรบการผสมแลวผดปกต หรอเกดจากการสกของไขผดปกต ฝาแฝด แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ

1. ฝาแฝดแท (Indentical Twins) : เกดจากไขใบเดยวผสมกบอสจ ตวเดยว แตเมอมการแบงเซลลแลว เกดแยกออกเปน 2 กลม ฝงตวอยในผนงมดลกทเดยวกน จนสเหมอนกน เดกเพศเดยวกน หนาเหมอนกน และลาตวจะตดกนดวย

6) การเกดลกแฝด www.kruseksan.com

2. ฝาแฝดเทยม (Fraternal Twins) : เกดจากไข 2 ใบ และอสจ 2 ตว ผสมกน ฝงตวในผนงมดลกคนละทกน รกและถงหมตวออนแยกจากกน แตละสวนจะแบงเซลลดวยตวเอง จนสตางกน เดกจะไมตดกน อาจเปนเพศเดยวกน หรอ ตางเพศ กนกได

7) การคมก าเนด www.kruseksan.com

การคมก าเนด เปนการปองกนการตงครรภ แบงออกเปน 2 แบบ คอ

1. การคมก าเนดแบบชวคราว

2. การคมก าเนดแบบถาวร

7) การคมก าเนด (แบบชวคราว) www.kruseksan.com

1.1 การนบระยะปลอดภย โดยไมรวมเพศในระหวางวนท 11-17 ของรอบประจาเดอน ซงระยะ ปลอดภยจรงๆ คอ 7 วน กอนมประจาเดอน และ อก 7 วน นบตงแตวนมประจาเดอน รวม เปน 14 วน 1.2 การใชยาคมก าเนด ทง ชนดฉดหรอยาเมดรบประทาน ซงมผลปองกนการสกของไข 1.3 การใชหวงคมก าเนด 1.4 การใชวสดอนๆ คมก าเนด เชน โฟม เยล 1.5 การใชถงยางอนามย สาหรบเพศชาย 1.6 การหลงน าอสจภายนอก 1.7 การท าแทง

7) การคมก าเนด (แบบถาวร) www.kruseksan.com

1. การท าหมนในเพศหญง โดยการผก หรอ ตดทอน าไข ม 2 แบบ คอ การท าหมนเปยกภายหลง คลอดใหมๆ และการท าหมนแหงในระยะอนๆ

7) การคมก าเนด (แบบถาวร) www.kruseksan.com

2. การท าหมนในเพศชาย โดยการผก หรอ ตดทอน าอสจ

8) วธการรกษาภาวะของผมบตรยาก www.kruseksan.com

1. การท ากฟท (Gamete intrafallopian transfer/GIFT) : การน าเซลลไขและอสจทคดเลอกไว และยงไมไดปฏสนธกน ยายเขาไปใสในทอน าไขของฝายหญง 1 หรอ 2 ขาง ท าโดยการผาตดกลอง คาดหวงใหปฏสนธกนเอง

2. การท าซฟท (Zygote intrafallopian transfer/ZIFT) : คลายกบการท ากฟทรวมกบการท าเดกหลอดแกว โดยการเจาะไขและน ามาปฏสนธกบอสจภายนอกรางกาย แลวเลยงตวออน อก 1-2 วน ใหเจรญเตบโตเปนไซโกตแตยงไมเปนเอมบรโอ จากนนแพทยจะท าการน าไซโกตใสกลบเขาไปในทอน าไขโดยการเจาะผานทางหนาทอง ฝายหญงตองมทอน าไขปกตอยางนอย 1 ขาง ขอด คอ สามารถแนใจไดวา ไขและอสจมการปฏสนธกนแลว

8) วธการรกษาภาวะของผมบตรยาก www.kruseksan.com

3. การท าเดกหลอดแกว (In Vitro Fertilization/IVF) : เปนการปฏสนธภายนอกรางกาย โดยการน าเซลลไขของฝายหญงและตวอสจของฝายชายมาผสมกนในจานทดลองภายในหองปฏบตการเลยงตวออน เมอเกดการปฏสนธ และมการแบงเซลลเปนตวออนจนเจรญเตบโตเปนเอมบรโอ แพทยจะท าการยายกลบเขาสโพรงมดลกของฝายหญงเพอใหเกดการตงครรภ

4. การท าอกซ (Intracytoplasmic Sperm Injection/IDSI) : เปนการฉดน าเชออสจเขาไปในเซลลไขโดยตรง เมอไขมการปฏสนธกลายเปนตวออน แพทยจะท าการยายตวออนเขาโพรงมดลก เชนเดยวกบการท าเดกหลอดแกว

3.ระบบสบพนธของสตว www.kruseksan.com

3.ระบบสบพนธของสตว www.kruseksan.com

สตวทกชนดเมอเจรญเตบโตเตมทแลวกจะสามารถสบพนธได การสบพนธเปนกระบวนการทเกดขนในสงมชวต เพอใหสงมชวตนนสามารถด ารงเผาพนธไวไดมใหสญพนธไป

3.1 การปฏสนธ (Fertilization) ม 2 แบบ www.kruseksan.com

1. การปฏสนธภายนอกรางกาย คอ การท เซลลไขและเซลลอสจผสมกนภายนอก รางกายของเพศเมย พบในสตวทออกลก เปนไขในน า เชน ปลา กบ กง หอย เปนตน

2. การปฏสนธภายในรางกาย คอ การท เซลลไขและเซลลอสจผสมกนภายใน รางกายของเพศเมย พบในสตวบกทวๆไป เชน แกะ วว สนข นก เปนตน สตวเลอยคลาน เชน ง จระเข เปนตน สตวปก นก ไก เปนตน

3.2 ประเภทระบบสบพนธของสตว www.kruseksan.com

การสบพนธของสตวแบงเปน 2 แบบ ดงน 1.การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual Reproduction) 2.การสบพนธแบบอาศยเพศ (sexual Reproduction)

3.2.1 การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual Reproduction) www.kruseksan.com

สวนใหญเปนการสบพนธของสตวทไมมโครงสรางของรางกายไมซบซอน เชน พลานาเรย ดาวทะเล โดยสตวพวกนจะมความสามารถในการสรางเซลลใหมจากเซลลเดม ซงมหลายวธ คอ 1. การแตกหนอ (Budding) 2. การแบงเปนสองสวน (Binary Fission) 3. พารธโนเจเนซส (Parthenogenesis) 4. การงอกใหม (Regeneration) 5. การสรางสปอร (Spore Formation) 6. การขาดออกเปนทอน (Fragmentation)


1. การแตกหนอ (Budding) : สงมชวตตวใหมงอกออกมาจากตวเดม แลวหลดออกมาเปนสงมชวตตวใหม เชน ไฮดรา ยสต และยงพบในพชอกดวยเชน หนอไม ไผ

แสดงการแตกหนอของยสต แสดงการแตกหนอของไฮดรา

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%AE%E0%B8%94%E0%B8%A3%E0%B8%B2

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C


2. การแบงตวออกเปนสอง (Binary fission) สงมชวตตวหนง แบงเปนสงมชวตตวใหมแบบเทาๆกน โดยเรมจากการแบง นวเคลยส และตามดวยไซโทพลาสซม สงมชวตทใชกระบวนการน ไดแก ยกลนา พารามเซยม เปนตน


3. พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) : เปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศ ของแมลงบางชนด โดยการทเพศเมยผลตไขและสามารถฟกออกเปนตวไดโดยไมตองมการปฏสนธ ในสภาวะปกตไขจะฟกออกมาเปนเพศเมย และในสภาวะแวดลอมทไมเหมาะสมไขจะฟกออกมาเปนไดทงเพศเมยและเพศผ ถาเพศผกบเพศเมยไดผสมกนไขจะมความคงทนตอสภาวะทไมเหมาะสมได ซงเปนการสรางความคงทนใหกบสายพนธของแมลง ตวอยางของแมลงทสบพนธดวยวธน เชน ตกแตนกงไม เพลย ไรน า ผง ตอ แตน มด เปนตน


4. รเจนเนอรเรชน (Regeneration) คอการงอกไหม เกดหลง การขาดออกเปนทอน ม 2 แบบ คอ

- กอใหเกดสงมชวตตวไหม เชน พลานาเรย ปลง ดาวทะเล ไสเดอนดน ซแอนนโมน เปนตน - ซอมแซมสวนทสกหรอ เชน จงจกงอกหาง


5. การสรางสปอร (Spore Formation) : เปนการสบพนธทเกดจากการแบงนวเคลยสหลาย ๆ ครง ตอจากนน ไซโทพลาซมจะแบงตาม แลวจะมการสรางเยอกนเปนสวน ๆ แตละสวนจะมนวเคลยส 1 อน เรยกวา สปอร (Spore) สตวทมการสบพนธแบบน ไดแก พลาสโมเดยม ซงเปนสตวทท าใหเกดโรคไขมาลาเรย


6. การขาดออกเปนทอน (Fragmentation ) : เปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศอกแบบหนงของสงมชวต โดยเฉพาะพวกทมเซลลตอกนเปนเสนสายโดยการหกเปนทอนๆ แตละทอนทหลดไปกจะแบงตวแบบ Mitotic cell division ไดเซลลใหมทตอกนเปนเสนสายเจรญตอไป เชน พวกหนอนตวแบน สาหรายทะเล

3.2.1 การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual Reproduction) www.kruseksan.com

เกดจากการปฏสนธของเซลลสบพนธเพศผหรออสจกบเซลลสบพนธเพศเมยหรอเซลลไข อาจเกดภายในหรอภายนอกเพศเมยกได โดยสตวชนสงสวนใหญมกมการสบพนธแบบอาศยเพศและมการปฏสนธภายในรางกาย เชน สตวทเลยงลกดวยนม สตวเลอยคลาน สตวปก เปนตน

สตวสวนใหญมอวยวะเพศแยกกนอยคนละตว เปนสตวเพศผและเพศเมย แตมสตวบางชนดทมอวยวะเพศทงสองเพศอยในตวเดยวกน เรยกวา กะเทย (Hermaphrodite) เชนไฮดรา พลานาเรย ไสเดอนดน เปนตน


1. พลานาเรย เปนสตวทมอวยวะเพศทงสองเพศอยในตวเดยวกน แตการปฏสนธจะเปนการผสมขามตวโดยพลานาเรยจะจบคแลวแลกเปลยนอสจกน อสจจะเคลอนไปตามทอน าไขแลวเกดปฏสนธกบเซลลไขในทอน าไข


2. ไสเดอนดน : จะเกดขนโดยไสเดอนดน 2 ตวจะมาจบคสลบหวสลบหางกน ชองรบอสจของตวหนงจะแนบกบถงเกบอสจของอกตวหนง อสจจากอวยวะสบพนธของแตละตวจะถกสงไปยงชองอสจของอกฝายหนง จากนนจะถกน าไปเกบไวทถงเกบอสจ แลวไสเดอนจะแยกออกจากกน ตอมา 2-3 วน ไสเดอนดนจะสรางถงหมเซลลไขขนและปลอยเซลลไขออกมาทถงหมเซลลไข หลงจากนนไสเดอนดนจะเคลอนถอยหลงใหถงหมเซลลไขเคลอนไปขางหนาเพอไปรบอสจทถงเกบอสจ ถงหมเซลลไขจะถกปลอยไวตามพนดน เซลลไขทผสมกบอสจจะฟกอยในถงหมเซลลไขและเจรญเปนตว ในระยะตอมา


2. ไสเดอนดน :


3. แมลง : เปนสตวแยกเพศ และมการปฏสนธภายใน โดยแมลง เพศผจะผลตอสจจากอณฑะออกมาเกบไวทถงเกบอสจ เมอมการผสมพนธกบแมลงเพศเมยจะมการหลงอสจออกทางอวยวะสบพนธ (penis) เขาสระบบสบพนธของเพศเมยอสจทหลงออกมาจะผานชองคลอด (vagina) ของเพศเมย ผสมกบเซลลไขทผลตขนจาก รงไข (ovary) ตรงบรเวณทอน าไข (oviduct) แมลงเพศเมยบางชนดจะม สเปอรมาทกา (spermarheca) เพอเกบสะสมอสจไวผสมกบเซลลไขเมอเซลลไขเจรญเตมทพรอมรบการผสมพนธ


3. แมลง :


4. สตวมกระดกสนหลง : จะมอวยวะเพศแยกกนอยคนละตว สตวมกระดกสนหลงทอาศยอยในน า เชน ปลา สวนใหญเมอสรางเซลลไขและอสจแลวจะสงออกมาทางทอสบพนธมาผสมนอกล าตว สตวสะเทนน าสะเทนบก มววฒนาการทจะขนมาอาศยอยบนบก แตยงตองผสมพนธ ในน า และวางไขในน าหรอในทชนแฉะ มการผสมนอกล าตว เพราะเพศผ ยงไมมอวยวะทจะถายอสจไปใหเพศเมย สวนสตวเลอยคลานและนก เปนสตวทมววฒนาการขนมาอยบนบก การปฏสนธไมจ าเปนตองอาศยน า อวยวะทจะถายอสจใหเพศเมยมการพฒนาด จงมการปฏสนธภายในล าตว และวางไขบนบก ไขมเปลอกหมเพอปองกนเอมบรโอ แตในไขยงมของเหลวลอมรอบเอมบรโออย


4. สตวมกระดกสนหลง :

L/O/G/O

Thank You!

ครเสกสรรค สวรรณสข

ระบบสืบพันธุ์ (reproductive system)

Education