ระบบสบพนธ

ใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน หนวยการเรยนรท 1 เรอง

ระบบประสาท ระบบสบพนธ และระบบตอมไรทอ

แผนภาพการแสดงการจดล าดบกลมเซลล ทประกอบเปนระบบรางกาย

มนษยจะด ารงอยไดดวยการท างานของอวยวะตางๆ ท งภายในและภายนอกรางกาย การแบงสวนประกอบของรางกายออกเปนระบบตางๆ จะชวยใหเขาใจการท างานของระบบและอวยวะท เ กยวของงาย ขน ระบบตางๆ ในรางกายตองพงพาและท างานสมพนธกนอยางใกลชด เ ชน ระบบยอยอาหารตองมน ายอย ซงหลงออกมาภายใตการควบคมของระบบตอมไรทอและระบบประสาท อาหารทยอยแลวจะถก ดดซมเขา สระบบไหลเวยนโลหตเ พอน าไปเกบสะสมหรอสงตอไปยงเซลลตางๆ เ ปนตน ดงน นระบบทกระบบในรางกายตองท างานสมพนธกน หากมอวยวะหรอระบบใดท างานผดปกต กยอมสงผลกระทบตอระบบอนๆ ตอเ นองกนเปนลกโซ เ ชน ความเครยดในระบบประสาทสงผลใหการท างานของระบบยอยอาหารผดปกตไปดวย เปนตน ดวยเหตน เราจงตองรกษาสขภาพรางกายใหสมบรณแขงแรงอย เสมอ เ พอด ารงประสทธภาพการท างานของระบบตางๆ ในรางกายใหอยในภาวะปกต

ความส าคญของกระบวนการสรางเสรม และด ารงประสทธภาพการท างานของระบบตาง ๆ ในรางกาย

1. รกษาอนามยสวนบคคล

2. บรโภคอาหารใหถกตองและเหมาะสม

3. ออกก าลงกายสม าเสมอ

4. พกผอนใหเพยงพอ

5. ท าจตในใหราเรงแจมใสอยเสมอ

6. หลกเลยงอบายมขและสงเสพตดใหโทษ

7. ตรวจเชครางกาย

หลกการของกระบวนการสรางเสรมและด ารงประสทธภาพ การท างานของระบบตางๆ ในรางกาย

ระบบประสาท (NERVOUS SYSTEM)

ระบบประสาท คอ ระบบทประกอบดวย

สมอง ไขสนหลง และเสนประสาททวรางกาย ซงจะท า

หนาทรวมกนในการควบคมการท างานและการรบ

ความรสกของอวยวะทกสวน รวมถงความรสก นกคด

อารมณ และความทรงจ าตางๆ

สมองและไขสนหลงจะเปนศนยกลางคอยรบ

การกระตนจากสงเราท งภายในและภายนอกรางกาย

แลวสงกระแสค าส งผานเสนประสาททกระจายอยตาม

สวนตางๆ ของรางกายใหท างานตามทตองการ

1. รวบรวมขอมล ทงจากภายนอกและภายในรางกาย

(sensory function)

2. น าสงขอมลไปยงระบบประสาทกลางเพอท าการวเคราะห

3. วเคราะหขอมล เพอใหมการตอบสนองท เหมาะสม

(integrative function)

4. ส งงานไปยงระบบตางๆ เชน กลามเนอ ตอม หรออว ยวะ

อนๆใหมการตอบสนองท เหมาะสม (motor function)

หนาทของระบบประสาท

1. ระบบประสาทสวนกลาง(Central nervous system)

ประกอบดวยสมองและไขสนหลงเปนศนยควบคม และ

ประสานการท างานของรางกายทงหมด

2. ระบบประสาทสวนปลาย(Peripheral nervous system)

เปนสวนทตดตอระหวางระบบประสาทสวนกลางและ

สวนอนๆ ของรางกาย ประกอบดวย เสนประสาทสมอง

เสนประสาทไขสนหลง และระบบประสาทอตโนมต

องคประกอบของระบบประสาท

ระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous System – CNS)

ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวย

1. สมอง (brain)

2. ไขสนหลง (spinal cord)

ซงประกอบดวยเซลลประสาทจ านวนมากมาย

โดยระบบประสาทสวนกลางจะคอยท าหนาท

เปนศนยกลางควบคมและประสานการท างาน

ของรางกายทงหมด

1. สมอง (Brain)

สมอง เปนอวยวะทส าคญและ

สลบซบซอนมาก มขนาดใหญกวาสวนอนๆ

ของระบบประสาทสวนกลาง บรรจอย

ภายในกะโหลกศรษะ มน าหนกโดยเฉลย

ประมาณ 1.4 กโลกร ม และเปนศนยกลาง

ควบคมระบบประสาททงหมด

โครงสรางและหนาทของสมอง

1) เซรบรม หรอ สมองใหญ (Cerebrum)

เปนสมองสวนหนาสดทมขนาดใหญทสด ท าหนาท เกยวก บ

ความจ า ความนกคด ไหวพรบ และความรสกผดชอบ นอกจากน

ยงเปนศนยกลางควบคมการท างานของสวนตางๆ ของรางกาย

ทอยใตอ านาจจตใจ เชน ศนยควบคมการท างานของกลามเนอ

การร บสมผส การพด การมองเหน การดมกลน การชมรส

1.1 สมองสวนหนา (Forebrain)

2.) ทาลามส (Thalamus)

เปนสวนทอยดานหนาของสมองสวนกลางหรออย ขางๆ โพรงสมอง

ท าหนาท เปนสถานถอยทอดกระแสประสาททร บความรสก กอนท จะสงไป

ยงสมองท เกยวข องกบกระแสประสาทนน

กลาวไดวา Thalamus เปนสถานสดทายในการจายกระแส

ประสาทใหก บสมอง และเปนสถานแรกท ร บค าส งจากสมองเพอจายไปส

อวยวะตางๆ

นอกจากน Thalamus ยงท าหนาทควบคมอารมณและพฤตกรรม

ของเดกแรกเกดในขณะท สมอง Cerebrum ยงท างานไดไมเตมท อกดวย

1.1 สมองสวนหนา (Forebrain)

3.) ไฮโพทาลามส (Hypothalamus)

สมองสวนนอยใต Thalamus ลงมาใกลก บตอมใตสมอง

(Pituitary gland) เซลลประสาทของสมองบรเวณนสวนมากท าหนาท

สรางฮอร โมนประสาทหลายชนดซ งควบคมตอมใตสมอง ท าหนาทส าค ญ

คอ เปนศนยควบคมอณหภมของรางกาย การนอนหลบ การเตนของหวใจ

ความดนเลอด ความหว ความอม นอกจากนย งมหนาท เปนศนยควบคม

อารมณ และความรสกตางๆ เชน โศกเศรา ดใจ ความรสกทางเพศ

1.1 สมองสวนหนา (Forebrain)

เปนสมองท ตอจากสมองสวนหนา เปนสถานร บสงประสาท ระหวาง

สมองสวนหนากบสวนทายและสวนหนาก บนยนตา เชน ท าใหลกตากลอก

ไปมาได ปดเปดมานตาขณะทมแสงเขามามากหรอนอย

1.2 สมองสวนกลาง (Midbrain)

1. ซรเบลลมหรอสมองเลก (Cerebellum)

เปนสมองสวนท อยสวนลางของ Cerebrum รปรางเหมอนใบไม

มลกษณะเปนรอยหยกยน ชนนอกเปนสเทา สวนชนในเปนสขาว

ท าหนาท ในการดแลการท างานของสวนตางๆ ของรางกาย และกลามเนอ

ตางๆ ใหประสานสมพนธ ก น อกทงย งเปนตวร บกระแสประสาทจาก

อวยวะควบคมการทรงตวของรางกาย ซงอยในหชนใน และจากขอตอ

และกลามเนอตางๆ จงเปนสวนส าคญในการควบคมการทรงตวของ

รางกาย

1.3 สมองสวนทาย (Hindbrain)

2. พอนส (Pons)

เปนสวนของกานสมองทอยดานหนาของ Cerebrum ตดก บสมอง

สวนกลาง ท าหนาทควบคมการท างานบางอยาง เชน

ควบคมการเค ยว การหล งน าลาย การเคลอนไหวบรเวณใบหนา

ควบคมการหายใจ

เปนทางผานของกระแสประสาทระหวาง Cerebrum กบ Cerebellum

และ ระหวาง Cerebellum กบไขสนหลง

1.3 สมองสวนทาย (Hindbrain)

3. เมดลลา ออบลองกาตา (Medulla Oblongata)

เปนสวนทอย ตอจาก Pons ลงมา และเปนสวนสดทายของสมอง

ท าหนาท เ ชอมตอระหวางสมองกบไขสนหลง เปนทางผานของกระแสประสาท

ระหวางสมองกบไขสนหลง

นอกจากนยงท าหนาท ควบคมกจกรรมของระบบประสาทอตโนมต

และการท างานของอวยวะภายในบางชนด เชน การเตนของหวใจ

การหายใจ การหมนเวยนเลอด การกลน การไอ การจาม การขยายและ

หดตวของปอด การยอยอาหาร การยดและหดตวของเสนเลอด เปนตน

1.3 สมองสวนทาย (Hindbrain)

รวมเรยก Midbrain pons และ Medulla Oblongata

ทง 3 สวนวา กานสมอง

2. ไขสนหลง (Spinal Cord)

เปนสวนทตอจากสมองลงไปตามแนวชอง

กระดกสนหลง โดยเรมจากกระดกสนหลงขอแรก

ไปจนถงกระดกบนเอวขอท 2 ซงมความยาว

ประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวของกระดกสนหลง

และมแขนงเสนประสาทแตกออกจากขอสนหลง

มากมาย ไขสนหลงจะมเยอหม 3 ชน และม

ของเหลวบรรจอยในเยอหมสมอง

ไขสนหลงท าหนาท ร บกระแสประสาทจากสวน ตางๆ ของรางกาย

สงตอไปยงสมอง และร บกระแสประสาทตอบสนองจากสมองเพอสงไป

ยงอว ยวะตางๆ ของรางกาย

นอกจากนยงควบคมปฏกรยารเฟลกซ (reflax action) หรอ

ปฏกรยาตอบสนองตอสงเราอยางกะทนหนโดยไมตองรอค าส งจากสมอง

เชน เมอมอบงเอญถกไฟหรอของรอนจะรบกระตกมอหนทนท

ซ งปฏกรยารเฟลกซนเปนปฏกรยาทส าค ญทแสดงใหเหนถงพยาธสภาพ

ของรางกายเกยวก บระบบประสาท และแพทยสามารถน ามาวนจฉยโรค

บางชนดได

โครงสรางและหนาทของไขสนหลง

ระบบประสาทสวนปลายประกอบดวย

หนวยรบความรสกทงหมด ท าหนาทน าความรสก

จากสวนตางๆ ของรางกายเขาสระบบประสาท

สวนกลางไปยงอวยวะปฏบตงาน ประกอบไป

ดวยเสนประสาทสมอง เสนประสาทไขสนหลง

และประสาทระบบอตโนมต

2.ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System- PNS)

2.1 เสนประสาทสมอง (cranial nerves )

มอย 12 ค ทอดมาจากสมองผานร

ตางๆ ของกะโหลกศรษะไปเล ยงบรเวณศรษะ

และล าคอเปนสวนใหญ ซงจะประกอบไปดวย

เสนประสาทร บความรสก

เสนประสาททท าหนาท เกยวก บการเคลอนไหว

และเสนประสาททท าหนาท รวม คอท งร บ

ความรสกและเกยวก บการเคลอนไหว

2.ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System- PNS)

2.2 เสนประสาทไขสนหลง

มอย 31 ค ออกจากไขสน

หลงเปนชวงๆ ผานรระหวางกระดก

สนหลงไปสรางกาย แขน และขา จะ

ท าหนาท รวม คอทงร บความรสกและ

เกยวก บการเคลอนไหว

2.ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System- PNS)

2.3 ประสาทระบบอตโนมต (autonomic nervous system )

เปนระบบประสาททควบคมการท างานของอวยวะทอยภายนอก

อ านาจของจตใจโดยไมรสกตว เชน การเตนของหวใจ การเคลอนไหว

ของอวยวะภายใน ผนงของหลอดเลอด และตอมตางๆ ศนยกลางการ

ควบคมของระบบประสาทอตโนมตจะอยในกานสมอง และสวนทอยลกลง

ไปในสมองท เรยกวา ไฮโพทาลามส ระบบประสาทอตโนมตท างานโดย

การประสานของเสนประสาทคหนงซ งมการประสานงานอยางใกลชดกบ

ฮอร โมนจากระบบตอมไรทอ

2.ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System- PNS)

แบงเปน 2 ประเภท คอ

1. ระบบประสาทซมพาเทตก

ระบบนจะท างานในกรณทบคคลตกอยในสภาวะฉกเฉน รางกายจะ

เกดปฏกรยาตนตวเพอเตรยมพรอมทจะสหรอหนจากสถานการณเหลานน

2. ระบบประสาทพาราซมพาเทตก

จะท างานควบคกบระบบซมพาเธตก เ มอระบบซมพาเธตกท างานส นสดลง

รางกายพนจากสภาวะฉกเฉนไปแลว ระบบพาราซมพาเธตกจะชวยท าใหรางกาย

กล บคนสสภาวะปกต นอกจากนย งกระตนใหตอมอะดรนลหล งฮอร โมนนอรอะดนาลน

(Noradrenalin) เพอชวยใหรางกายกล บสภาวะปกตอกคร ง

2.3 ประสาทระบบอ ตโนมต ( ตอ)

ระบบพาราซมพาเทตก

มานตาหรลง

ตอมน าตาหยดการท างาน

น าลายไหลปกต

หวใจเตนปกต

ปอดหด / ขยายปกต

ตบและกระเพาะอาหารท างานมากขน

ล าไสท างานมากขน

กระเพาะปสสาวะหดตว

อวยวะเพศแขงตว

ระบบซมพาเทตก

มานตาขยาย

ตอมน าตาท างาน

น าลายและเหงอถกผลตออกมามาก

หวใจเตนเรว

ปอดหด / ขยายเพมขน

ตบและกระเพาะท างานนอยลง

ล าไสท างานนอยลง

กระเพาะปสสาวะขยายตว

ถงอณฑะขยายตวทนท

1. หมนส ารวจและดแลสขภาพตนเองอยางสม า เสมอ

2. ระว งไมให เกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ

3. ระมดระว ง ปองก นไมให เกดโรคทางสมอง

4. ออกก าล งกายสม า เสมอเพอชวยใหรางกายแขงแรง

5. เลอกร บประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารท ให

วตามนบ 1 สง เชน ข าวกล อง ข าวซ อมมอ ถ วลสง เครองในส ตว

6. หลกเลยงการร บประทานอาหารทมไขมนสง ยา ชนดตางๆ ทมผลตอสมอง

รวมทงยาเสพตดและเครองดมท มแอลกอฮอล

7. ถนอมและบ ารงอว ยวะตางๆ ท เกยวข องกบระบบประสาท

8. พกผอนใหเพยงพอ พยายามผอนคลายความเครยด

การสรางเสรมและด ารงประสทธภาพ การท างานของระบบประสาท

1. ใหนกเรยนสรปวธการสรางเสรมและด ารงประสทธภาพการท างาน

ของระบบประสาทของตนเอง พรอมยกตวอยางประกอบ

2. ใหนกเรยนออกแบบวธการบรหารสมองตนเองทสามารถ

น าไปใชไดจรงในชวตประจ าว น (บอกวธการหรอขนตอนพรอมทง

อธบายใหเข าใจ อาจวาดภาพประกอบได )

ค าถามฝกคด