طرح تفصيلي

گواهي قرض الحسنه

پس اندازSaving Qarzul-Hassaneh Certificate

(SQC)بیژن بیدآباد

همکاران طرح

عضو هيئت مديرهمدیر پروژه، طراح و مشاور

اداره سازمان و تحقیقات اداره سازمان و تحقیقات

اداره حسابداری و بودجهاداره حوزه مدیریت

اداره فن آوری اطالعات و ارتباطات

شعبه کارگر جنوبی شعبه شهید بهشتی کرج

ساسان گلبازبیژن بیدآبادامیرعباس

سیاهپوشمهتاب میرزایی

قاضیزینب غالمی

سمیه الجبوریشهرام اکبر زاده

امیر شمسامیر شریفی

مباحث نظریبخش اول

تحليل فقهي ربا•قرض الحسنه•اوراق قرضه غيرربوي•مباحث حقوقي اوراق قرضه غيرربوي•

تمييز ربا

اول: وام دهنده در سود و زيان فعاليت اقتصادي •وام گيرنده سهيم باشد.

دوم: نرخ دريافت مازاد )بهره( نبايد از پيش مشخص •و شرط شود.

سوم: گرفتن بهره در قرض هاي مصرفي ربا است.•

چهارم: خريد و فروش ارز به معني تبديل پول داخلي •به اسعار خارجي ربا نيست.

قرض الحسنه

آيين نامه عمليات بانكداري بدون ربا:

»قرض الحسنه عقدي است كه به موجب آن قرض دهنده مقدار معيني از مال خود را به قرض گيرنده تمليك مي كند كه قرض گيرنده مثل و يا در صورت امكان قيمت آن را به

قرض دهنده رد نمايد«

اوراق قرضه بدون ربا

A×N

(A/k)×(k×N)

A

N kN+NN

k×N

A/k

اوراق قرضه بدون ربا با خريد اين اوراق فرد ذيحق مي گردد تا نسبت

به ميزان خريد اوراق پس از سررسيد اول به همان ميزان و براي همان مدت از وام بدون

بهره استفاده نمايند و در پايان، وجه قرض گرفته شده را به صادر كننده پرداخت نمايند.

اين اوراق به قيمت اسمي معين در سامانه( NSSSSسيستم تسويه اوراق بهادار غير ربوي)

)بازار اوليه( به منظور فروش به روش مزايده اي كه فاقد قيمت پايه باشد انتشار

مي يابد Non-Usury Scripless Security Settlement System (NSSSS)

جواز اوراق قرضة بدون ربا

الSُكQْمO اشاره معنوي آيه: » Tو OمTَأ QوسQُؤ Qر OْمQُكTل Tف

TونQمTلOْظQت TَالTو TونQمSلOْظTت Tصحت عملياتي َال »اوراق قرضه بدون ربا را تأييد مي كند.

الSُكQْمOطبق » Tو OمTَأ QوسQُؤ Qر OْمQُكTل Tرأس مال ف »

در سررسيد اول برگردانده مي شود و براي « نيز واقع َالT تTْظOلSمQونT وTَالT تQْظOلTمQونTاينكه »

شود به همان ميزان و مدتي كه مقرض \ منطبق قرض داده، قرض مي گيرد كه كامًال

با مفهوم اين آيه مي باشد.

بررسي حقوقي اوراق قرضة بدون ربا

عقد قرض•عقد بيع•عقود اذنيه )وكالت، عاريه و وديعه(•عقد هبه•عقد معاوضه•قرارداد•

« بموجب آن احد طرفين مقدار معيني عقد قرض زماني»•از مال خود را بطرف ديگر تمليك مي كند كه طرف مزبور مثل آن را از حيث مقدار و جنس و وصف در زمان مؤجل

رد نمايد و در صورت تعذر رد، مثل قيمت يوم الرد را بدهد.»عقد معاوضة زماني«: »به موجب آن، يكي از طرفین مالی •

مي دهد به عوض مال مؤجل ديگر كه از طرف ديگر اخذ مي كند بدون مًالحظۀf اين كه يكي از عوضين مبيع و ديگري

ثمن باشد«

بخش اول مباحث اجرائي

گواهی قرض الحسنه پس انداز

تعريف گواهي قرض الحسنه پس انداز

اوراق ديجيتال بهاداري است که براساس قرارداد قرض بدون بهره به درخواست سپرده گذار توسط

بانك منتشر مي شود و بموجب آن، ناشر اوراق بميزان ارزش اسمي آن به دارنده گواهي بدهکار

است و بايد در سررسيد به دارندة گواهي بپردازد. از طرف ديگر ناشر متعهد مي شود تا به همان

ميزان و براي همان مدت كه از خريدار گواهي، قرض گرفته است )يا تركيبي از زمان و مبلغ را

اختيار كند كه حاصل ضرب زمان در مبلغ مساوي همين حاصلضرب براي ميزان و مبلغ قرض در

خريد گواهي باشد( به دارنده گواهي قرض بدهد.

خروج از مسئلة »سپرده وامخواه«

در گواهي قرض الحسنه پس انداز هيچگونه منفعت مازادي از قرض گيرنده اخذ

.نخواهد شد

گواهي قرض الحسنه پس انداز به يك تعبير نوعي بيع شرط است و به تعبيري ديگر نوعي معاوضة زماني است و به تعبيري

ديگر نوعي قرض مؤجل است كه عوضي براي آن در نظر گرفته نمي شود.

قالب سپرده پس انداز ویژه

سپرده گذار براساس قرار داد سپرده پس انداز و در قالب

، منابع مالی خود را نزد ویژهبانک قرار داده و گواهی قرض

الحسنه پسانداز دریافت می نماید.

معامله گواهي قرض الحسنه پس انداز

حقyyوقی یyyا حقیقی اشyyخاص مي تواننyد گyواهی قyرض الحسyنه ثانویyه بyازار در را انyداز پس

خریداری و يا بفروشند.

سررسيد اول

دارنده گواهی در سررسید اول از حق دریافت وام برخوردار می شود.

گواهی توسyط مشyتری بyه بانyک برگردانyده می •شyود و وجyه سyپرده خyود و همزمyان وام مربyوط و وثyایق زمyان این در می کنyد. دریyافت را

تضمینات الزم جهت اعطای وام اخذ میشود.وام گyواهی در سررسyید • اخyذ در صyورت عyدم

اول باطyل می شyود و ضyمن محفyوظ بyودن حyق وام گواهی جدیدي به نام دارنده صادر میگردد.

دوران فترت

دوران فترت از ابتدای سررسید اول شروع سال همچنان حق دارنده 5میگردد و به مدت

گواهی محفوظ مانده و می تواند ظرف این مدت به شعب بانک مراجعه و وام خود را

دریافت نماید.

دوره فترت در صورت درخواست مشتری و تائید بانک، در سال پنجم قابل تمدید خواهد بود.

سررسيد دوم

وام گیرنده با پرداخت قرض خود به بانک و تسویه حساب نهایی، عملیات گواهی قرض الحسنه پس انداز را خاتمه میدهد و وثایق و

تضمینات خود را آزاد مینماید.

كاربردهاي گواهي قرض الحسنه پس انداز

ابزار مالی جدید در سطوح بانکداری مرکزی، بانکداری تجاری و خرده بانکداری و جایگزین ابزار ربوی اوراق

قرضه

- تامین مالی بخش های مختلف دولتی و خصوصی1- تامین سرمایه خرد افراد کم درآمد2- فعالیت های افراد و موسسات خیریه 3- ابزار سیاست مالی 4- ابزار سیاست پولی 5- جایگزین ابزار ربوی در بازار سرمایه6- بعنوان ضمانت بانکی و وثیقه7- درجه باالی نقدینگی8

فرآيند گواهي قرض الحسنه پس انداز

سپرده گذار به یکی از شعب بانک یا پورتال اینترنتی مراجعه مي نمايد.•

کلیyه مyدارک الزم مشyابه مyدارك وام در قyرض الحسyنه پس انyداز ویyژه می باشد•

نوع تسهیًالت، قرض الحسنه ضروری است.•

% تسyهیًالت قyرض الحسنه است.4میزان کyارمزد هنگyام اعطyای تسyهیًالت برابyر •

ماهyه و یکساله است. 6 میلیyون ریyال بyا دو نyوع سررسyید 10رقم اسyمی گyواهی •

دارنyده گyواهي می توانyد آن را بyه فyرد دیگyر واگyذار یyا در بyازار ثانویyه بفروشد. •

خریyد و فyروش گyواهی در بyازار ثانویyه در شyبکه اینترنyتی بانyک صyورت مي گيرد.•

% کyارمزد دریافت می نماید.0 /25بانyک از بyابت خریyد و فyروش گyواهی بyه مyیزان •

گزینه های بازپرداخت وام

نوع اقساط

مدتT

مبلغX

شرح

الفTXدفعتابT/22Xدفعتاج2TX/2دفعتا

اقساط مساوی

T2Xد

اقساط مساوی

2TXهـ

اقساط مساوی

T/24Xو

سازمان پيشنهادي بانک

15

15

سازمان اداره اعتبارات و حقوقی

پرسنل پيشنهادي اداره اعتبارات و حقوقي

جمع

پرسنل

پيشخدم

ت

متصدي

امور

كارشنا

س

رئيس

دايره

رئيس

حوزه رياست3111

دايره اعتبارات 431

دايره حقوقي و وصول 211

مطالبات

دايره ارزي11

جمع 1011431

قراردادهاي گواهي قرض الحسنه پس انداز

قرارداد گواهي قرض الحسنه •پس انداز

صلحنامه•

قرارداد قرض الحسنه اعطايي•

حدود قيمت گواهي قرض الحسنه پس انداز در بازار ثانويه

فروض%18نرخ بهره وام در شبكه بانكي: •%14نرخ بهره سپرده يكساله: •%8نرخ بهره سپرده كوتاه مدت )كمتر از يكسال(: • ميليون ريالي 10گواهي قرض الحسنه پس انداز: •گواهي قرض الحسنه پس انداز: يكساله•% 4نرخ كارمزد تسهيًالت قرض الحسنه: •

سپرده گذاري در بانكهاي تجاري

سرمايه گذاري در گواهي قرض الحسنه پس انداز

تفاوت نرخهاي بازدهي در دو نوع

Dسرمايه گذاري

نرخ بازدهي ناشي از سپرده گذاري يكساله يا كوتاه

مدت

نرخ بازدهي قيمت گواهي قرض الحسنه پس انداز

زمان

1ماه 14.0%14.0%0.0%-

2ماه 6.2%7.3%1.2%-

3ماه 4.3%6.7%2.3%-

4ماه 2.5%6.0%3.5%-

5ماه 0.7%5.3%4.7%-

6ماه 1.2%4.7%5.8%

7ماه 3.0%4.0%7.0%

8ماه 4.8%3.3%8.2%

9ماه 6.7%2.7%9.3%

8.5%2.0%10.5%ماه

10

10.3%1.3%11.7%ماه

11

12.2%0.7%12.8%ماه

12

14.0%0%14%ماه

13

تفاوت قيمت گواهي قرض الحسنه پس انداز در بازار ثانويه با قيمت

اسمي )ريال(

قيمت گواهي قرض الحسنه پس انداز در بازار ثانويه

)ريال(

نرخ بازدهي قيمت گواهي قرض الحسنه

پس انداززمان

1ماه 010,000,0000.0%

2ماه 116,66710,116,6671.2%

3ماه 233,33310,233,3332.3%

4ماه 350,00010,350,0003.5%

5ماه 466,66710,466,6674.7%

6ماه 583,33310,583,3335.8%

7ماه 700,00010,700,0007.0%

8ماه 816,66710,816,6678.2%

9ماه 933,33310,933,3339.3%

1,050,00011,050,00010.5%ماه

10

1,166,66711,166,66711.7%ماه

11

1,283,33311,283,33312.8%ماه

12

1,400,00011,400,00014%ماه

13

جريان وجوه گواهي قرض الحسنه پس انداز

جريان وجوه گواهي قرض الحسنه پس انداز

با سرمايه گذاري مجدد

بازار اوليه و بازار ثانويه

پورتال اطًالع رسانی•عضویت ام ونثبت •فروش گواهی پیشنهاد خرید/•ثبت و استعًالم•

گواهی قرض الحسنه پس پورتال انداز

اطًالع رسانی درخصوص گواهی ها•قیمت اسمی گواهی–قیمت پیشنهادی فروش–مدت زمان سررسید گواهی–مالک گواهی–

اطًالع رسانی در مورد طرح و نحوه کار کردن •با پورتال

اولیهبازارپورتال به مراحل ورود پس انداز الحسنه گواهی قرض

مراجعه به شعب و یا پورتال1.

تکمیل فرم درخواست عضویت پورتال2.

معرفی یک حساب در سامانه شتاب3.

تکمیل وتایید فرمهای مربوطه4.

مراجعه مشتری به بخش ثبت نام وعضویت 5.در پورتال

گواهی قرض مراحل پیشنهاد خرید بازار اولیه پس اندازدرالحسنه

ورود به بخش خریدگواهی1.

ورود به پورتال2.

تکمیل وتایید فرم پذیرش شرایط ومقررات خرید گواهی3.

ها بر اساس مبلغ پیشنهادی ، نوع گواهی)سررسید شش انتخاب گواهی4.ماهه و یک ساله(

تایید5.

نمایش کلیه انتخابهای مشتری و جمع مبلغ خریدها و تائیدیه نهایی6.

نمایش صفحه خرید اینترنتی و راهنمایی مشتری جهت واریز وجه به 7.شماره حساب مورد نظر

کنترل وجه واریزی با مجموع قیمتهای ارائه شده و نمایش پیغامهای 8.مربوطه

برداشت کل مبلغ گواهی از خریدار و ثبت مالکیت گواهی به خریدار9.ذخیره اطًالعات خرید جدید در لیست خریدهای مشتری10.جهت مطلع نمودن مشتری از نتیجه (Email و یا SMSاطًالع رسانی)ارسال11.

خرید

بازارثانویه پورتال به مراحل ورود پس انداز الحسنهگواهی قرض

مراجعه به شعب و یا پورتال1.

تکمیل فرم درخواست عضویت پورتال2.

تعیین نوع عملیات پورتال 3.)خرید/فروش/هردو(

معرفی یک حساب در سامانه شتاب 4.

تکمیل وتایید فرمهای مربوطه5.

مراجعه مشتری به بخش ثبت نام وعضویت 6.در پورتال

گواهی قرض مراحل پیشنهاد خرید بازار ثانویه پس اندازدرالحسنه

ورود به بخش خریدگواهی1.

ورود به پورتال2.

تکمیل وتایید فرم پذیرش شرایط ومقررات خرید گواهی3.

بررسی وضعیت پیشنهادات فروش گواهی ها4.

ها بر اساس مبلغ پیشنهادی ، نوع گواهی)سررسید شش انتخاب گواهی5.ماهه و یک ساله(

جدید ارائه پیشنهاد قیمت6.

تایید 7.

نمایش کلیه انتخابهای مشتری و جمع مبلغ خریدها و تائیدیه نهایی8.

نمایش صفحه خرید اینترنتی و راهنمایی مشتری جهت واریز وجه به شماره 9.حساب مورد نظر

برداشت کل مبلغ گواهی از خریدار و ثبت مالکیت گواهی به خریدار10.

ذخیره اطًالعات خرید جدید در لیست خریدهای مشتری11.

جهت مطلع نمودن مشتری از نتیجه (Email و یا SMSاطًالع رسانی)ارسال12.خرید

ها در مراحل پیشنهاد فروش گواهیپورتال بازار ثانویه

ورود به بخش فروش گواهی1.

ورود به پورتال2.

نمایش گواهی های قابل فروش مالک3.

انتخاب گواهی های نمایش داده شده در مرحله قبل4.

تعیین حداقل مبلغ فروش ، زمان پایان مهلت فروش و ...5.

تایید اطًالعات و ارسال6.

ذخیره اطًالعات فروش در لیست گواهی های فروخته شده 7.مشتری

( جهت مطلع نمودن Email و یا SMSاطًالع رسانی)ارسال8.مشتری از نتیجه پیشنهاد

تکمیل خرید/فروش گواهی در پورتال گواهی قرض الحسنه

انتخاب باالترین قیمت پیشنهاد شده درپایان روزکاری یا پس 1.ازمهلت تعیین شده ازسوی فروشنده

شناسایی خریدارگواهي با استفاده ازکدکاربری ثبت شده در 2.مرحله خرید

برداشت کل مبلغ گواهی معامله شده بعًالوه کارمزد از 3.خریدار و واریز آن پس از کسر کارمزد به فروشنده

ثبت مالک جدید گواهی4.

ثبت گواهی جدید در لیست خرید های مشتری5.

( جهت مطلع نمودن Email و یا SMSاطًالع رسانی)ارسال6.خریدار/فروشنده از نتیجه فروش

به روز رسانی سامانه7.

مراحل استعًالم مالکیت گواهی قرض الحسنه پس انداز در

پورتالورود به بخش استعًالم1.وارد نمودن شماره سریال گواهی2.وارد نمودن نام و کد کاربری مالک گواهي 3.

برآورد اوليه براي پياده سازي نرم افزار

رديفعملکردزمان

1طراحي ماه2 الي 1

2برنامه نويسي ماه7 الي 5

3مديريت بانک اطًالعاتي ماه1

4گرافيست روز15

مجموع ماه7بيش از

ثبت هاي حسابداري- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه ويژه 1مرحله •

معادل مبلغ دريافتي از مشتري- شناسايي تعهد بانک در قبال اخذ سپرده 2مرحله •

فوق به ميزان برآورد حداکثر تعهد ايجاد شده براي بانک در قبال اخذ سپرده

- چنانچه مشتري مايل باشد حق امتياز 3مرحله •گواهي قرض الحسنه پس انداز خود را به شخص

ديگري بفروشد، کارمزد مربوطه طبق تعرفه تعيين شده در حساب ها ثبت مي گردد.

- در مواقعي که مشتري بخواهد از حق 4مرحله •امتياز دريافتي استفاده نموده و تسهيًالت دريافت

نمايد، مطابق با ثبت ذيل در حساب ها منعکس مي شود.

اجرا

از فصل اول اساسنامه بانك قرض 6 ماده 3با استناد به بند •الحسنه مهر ايران مصوب مجمع عمومي فوق العاده

در اداره ثبت شركتها 16/5/87 كه در تاريخ 20/3/1378ثبت شده و به تأييد بانك مركزي رسيده صراحت دارد كه بانك مي تواند اقدام به صدور گواهي و قبض دربارة انواع

.سپرده هاي قرض الحسنه بنمايد

همين ماده »ارائة انواع خدمات قرض الحسنه بانكي در 9بند •چارچوب قوانين و مقررات مربوطه« را براي بانك مجاز

دانسته

همين ماده »تأمين مالي در چارچوب تسهيًالت قرض 15بند •الحسنه با رعايت ضوابط و مقررات مربوطه« را براي بانك

تجويز نموده است.

اجرا

تصويب نامة هيئت ٢٥بانك قرض الحسنه بر اساس ماده •وزيران »دستورالعمل تأسيس و فعاليت بانكهاي قرض

الحسنه و نظارت بر آنها« مي تواند در قالب افتتاح حساب قرض الحسنه ويژه طبق شرايط و ضوابط حساب قرض

الحسنه ويژه مصوب هفتصد و نهمين جلسه مورخ شوراي پول و اعتبار مبادرت نمايد.3/6/1369

12 ماده 9در ارتباط با ايجاد سامانه خريد و فروش بند •فصل چهارم بسته سياستي- نظارتي شبكه بانكي كشور در

»راه اندازي سامانه خريد و فروش اوراق 1389سال مشاركت و گواهي سپرده الكترونيكي، سيستم انتقال وجوه

بين بانكي و پرداخت چكهاي بين بانكي« پيش بيني شده است.

اقدامات الزم

ارسال نامه و متن گزارش تفصيلي گواهي قرض •الحسنه پس انداز به مسؤلين سياسي، اقتصادي،

مقامات پولي و ماليتشكيل جلسه با مقامات مسؤول•برگزاري همايش هاي نيمروزه و دعوت از مقامات•نوشتن نرم افزار•تبليغات رسانه اي•آموزش پرسنل•

با تشكر

بيژن بيدآباد

http://www.bidabad.combijan@bidabad.com