1 4

صاحب امتیاز: مدیریت آموزش و مشاوره فرهنگی و اجتماعیمدیر مسئول: دکتر منصور میراحمدی / سردبیر: دکتر منصوره السادات صادقی

مدیر داخلی: مهدی قزلسفلوصفحه آرا: محمد صادق صفری

همکاران این شماره: علی آقا زیارتی، مهدی رستمینشانی: تهران، بلوار دانشجو، دانشگاه شهید بهشتی، معاونت فرهنگی و اجتماعی، مدیریت آموزش

و مشاوره فرهنگی و اجتماعی.fu.cen@mail.sbu.ac.ir :پست الکترونیک

تلفن: 29902667بهار 93

به نظر مي رسد تعریف بیماري روانی ساده تر از سالمت یا بهداشت رواني است. چرا که بهداشت رواني چیزي فراتر از فقدان بیماري اس��ت. همه ما دراطراف خود انس��ان هایي را مي شناس��یم که از بیماري

رواني خاصي در رنج نیستند ولي در عین حال، از سالمت رواني نیز بهر ه مند نمي باشند.س��ازمان جهانی بهداشت، سالمت را بهزیستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می کند. بنابراین س��المت، مفهوم مثبتی است که عالوه بر ظرفیت های جس��مانی بر منابع اجتماعی و شخصیتی تأکید دارد. س��المت دارای ابعاد مختلفی اس��ت که که ش��امل: بعد اجتماعی، جس��مانی، عاطفی، فرهنگی و

معنوی می باشد.سالمت از بعد اجتماعی: سالمت از بعد اجتماعی بدین معناست که با دیگر انسانها تبادل مثبت و لذت بخش��ی داش��ته باشیم و طی فعالیتهای تحصیلی، ش��غلی، خانوادگی و تفریحی با دیگران راحت و آسوده باشیم. بدین منظور مهارتهای همدلی و برقراری ارتباط مؤثر را بیاموزید، شنونده خوبی باشید، مراقب دیگران باشید و اجازه دهید آنها نیز به شما توجه و مراقبت نمایند، برای خود نظام ارزشی

و باوری داشته باشید.سلالمت از بعد جسمانی: سالمت جس��مانی ش��امل حفظ تعادل در تغذیه و رژیم، انجام ورزش به صورت مرتب، خواب مناس��ب، استراحت کافی و توجه به عالئم هشدار دهنده جسمانی است. بدین منظور: س��بک غذا خوردن خود را مورد بازنگر ی مجدد قرار دهید، یک رژیم غذایی س��الم داشته باشید، تمرینات ورزشی خود را جزء جدایی ناپذیر زندگی خود قرار دهید، تست های سنجش سالمت

و معاینات دندانپزشکی رابه صورت مرتب انجام دهید.سلالمت از بعد عاطفی: به معنی شناخت نیازهای عاطفی خویش و تصمیم گیری صحیح در برآورده کردن نیازهاس��ت. سالمت عاطفی موجب می گردد فرد نگرش مثبت به زندگی، عزت نفس باال و تصور مثبت از خویش��تن داش��ته باش��د و در مواقع پر استرس زندگی، سازگار و مؤثر عمل کند و نس��بت به حوادث پیش بینی نش��ده، انعطاف پذیری باالیی داشته باشد. بدین منظور؛ نسبت به عالئم بدنی خود در برابر فش��ار و اس��ترس آگاه باشید، باورهای زیربنایی خود را بشناسید، باورهای کلیشه ای خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهید و باورهای غیر منطقی خود را زیر سؤال ببرید، نیازها و احساسات منطقی خود را بشناسید و بیان کنید، از بروشورها، مقاالت و مجله های مرتبط با سالمت روان استفاده کنید، در کالسهای آموزشی کنترل هیجانات منفی شرکت کنید، با خودتان مهربان باشید، ورزش کنید،

اگر تحت فشار روانی زیادی هستید حتماً با یک روانشناس گفتگو کنید.سلالمت از بعد فرهنگی: به معنای آن است که نسبت به فرهنگ و پیشنه فرهنگی کشور خود آگاه باش��یم. بدین منظور؛ درباره فرهنگ کش��ور خود مطالعه کنید، فرهنگ اقوام را بشناسید، با مردم در ارتباط باش��ید، با آداب و رس��وم آنها آشنا ش��وید و به آن احترام بگذارید، ابعاد مثبت فرهنگ

کشور خود را بشناسید و به آن ارج نهید و پایبند باشید.سالمت از بعد معنوی: سالمت و بهداشت از بعد معنوی بدین معناست که معنای وجودی خویش و جایگاه خویش را در جهان هستی بیابید و با ارزیابی باورهای شخصی، هدف و معنای زندگی خ��ود، آرامش کس��ب کنید.بدین منظور؛ با درون خود در ارتباط باش��ید و ارتباط ب��ا خالق را از درون جس��تجو کنی��د، پرداختن به امور معنوی و اخالقی را در برنامه ری��زی روزانه خود لحاظ کنید، دیدگاه و فلس��فه خود را درباره خودتان، جهان، و نظام آفرینش ارتقاء بخش��ید و ارتباط خود را با خالق هستی

محکم تر کنید.

مرحلۀ اول: اندیشهدر این مرحله تفکر کامال غالب می گردد و فرد کم کم به فراسوی خود نگاه می کن��د، هر چند که هن��وز را ه حل های مختلف نیز در ذهن خود می پروراند.وی

به فرد خاطی توجه می کند:خوبی ها ، خدمات، انسان بودن وی و یا قرابت و قوم و خویشی وی را نسبت به خود مورد توجه قرار داده و موقعیت رفتاری او را به هنگام لغزش نیز در نظر می گیرد.عالوه بر آن، در اینجا فرد رنج دیده عالوه بر دالیل شخصی فرد جفاکننده،

دالیل غیر شخصی را نیز در نظر می گیرد.۱ رنجی��ده در عین این ک��ه انتقام را حق خویش می داند، خود را در برابر عمل

بخشش یا انتقام مشاهده می کند؛2 . صمت و تفکر )صمت به معنای س��کوت اس��ت، یعنی س��کوتی که همراه با

تفکر باشد(؛۳ . توجه به فراسوی خود؛

۴ . توجه به خاطی به عنوان یک انسان؛۵ . توجه به خاطی به عنوان فردی که با وی قرابت دارد؛

6 . در ذهن به توجیه خطای خاطی می اندیشد.

مرحله دوم: احساس عاطفی و پیامدهای آندر این مرحله با پش��ت سر گذاش��ن مرحلۀ اندیشه، از تنش روانی او کاسته می ش��ود. احساس��ات، نگرش ها و رفتارهایی که فرد در قبال فرد رنجاننده داش��ته تغییر می کند و این تغییرات بیش��تر به دنبال مرحلۀ قبل و پس از بررس��ی و

توجیه خطای فرد بروز می یابد.7. از نظ��ر روان��ی آماده می ش��ود که به دیگ��ری توجه کن��د و از تنش روانی

جلوگیری می شود؛8. کاهش شدن روحیه انتقام گیری؛

9. احساسات مثبت جایگزین احساسات منفی می گردند؛۱0. نگرش فرد نسبت به رنجاننده تغییر پیدا می کند؛

۱۱. قضاوت های قبلی فرد نسبت به رنجاننده تغییر پیدا می کند؛۱2. فرد در این مرحله چار ه جویی می کند.

مرحله سوم: تمایل و تصمیم به بخششدر این مرحله فرد با توجه به تغییراتی که در رفتار، شناخت و عواطفش به وجود آمده تمایل به گذشت پیدا می کند. در این مرحله هنوز احساسات غالب است، البته احساساتی که ناشی از تفکر و تعقل فرد در مورد رنج و رنجاننده می باشد.

۱۳. تمایل به گذشت؛۱۴. تمایل به گذشت و اظهار آن؛

۱۵. تصمیم و اراده به گذشت؛۱6. تصمیم به گذشت؛

۱7. اظهار تصمیم به گذشت.در این مرحله احساس��ات مثبت ش��دیدتر و بیش��تر می گ��ردد و فرد، خالف و خالفکار را جدا می بیند و به دنبال چاره جویی، تمایل به گذشت پیدا می کند؛ س��پس این تمایل خود را اظهار می دارد که ممکن اس��ت به طرق مختلف این

اظهار صورت پذیرد.

مرحله چهارم: ابراز عملی بخشش )اقدام(در این مرحله فرد به دنبال تصمیمی که گرفته اقدام به بخش��ش می کند. این اقدام بیش��تر به دلیل همدلی که بین رنجیده و رنجاننده ایجاد ش��ده به وجود می آید و همچنین ش��فقت و مهربانی که بین این دو به وجود آمده است، دلیل

دیگری نیز می تواند باشد.۱8. بخشیدن و ابراز آن؛

۱9. آماده برای برخورد صحیح با خاطی.ابراز بخش��یدن از طرق مختلفی می تواند صورت پذیرد که بستگی به نوع رابطه فرد دارد. ممکن اس��ت مصافحه، روبوسی و سالم باش��د تا ایجاد رابطه و انجام

کارهای دیگر. البته محل ابراز آن نیز مهم می باشد.

مرحله پنجم: پیامدهای بخشایشگریالف - احساسات منفی اش نسبت به خاطی کاهش پیدا می کند و کینه از بین

می رود و احساسات مثبت نسبت به وی جایگزین آن می شود.ب - عالوه بر تغییر در احساس��ات، رفتار و ش��ناخت فرد نیز نس��بت به خاطی

تغییر پیدا می کند.ج- رشد معنوی، کمال و ارزش انسانی در او پدید می آید )عزت نفس(.

پیدا کردن معنا در عفو و گذشت؛20. به دست آوردن آرامش درونی، رضا و خشنودی؛

2۱. ایجاد و تحکیم روابط دوستانه؛22. احسان و نیکی نسبت به فرد خاطی؛

2۳. در این مرحله دیگر احساس رنجش وجود ندارد.در این مرحله فرد بر حس��ب رابطه ای که قبل از بروز خطا با فرد خاطی داشته

است، این ارتباط عاطفی و رفتاری با فرد خاطی تفاوت می یابد.

بهداشلت رواني بهداش�ت روانيبهداش�ت رواني

مراحل بخشش

غباری بناب، باقر. 1379. رفتار بخشایشگرانه در نهچ البالغه، بررسی مبانی نظری و انسان شناختی، و کشف اثرات روانشناختی آن. مقاالت برگزیدۀ همایش تربیت در س�یره و کالم ام�ام علی )ع(. تهران: مرکز مطالعات تربیت اسالمی وابس�ته به معاونت پرورشی وزارت آموزش و

پرورش، ص 310-289

23

1- دریافتي عمیق از واقعیت و برقراري ارتباط مناس�ب با آن: یک انس��ان خودش��کوفا فردي واقع گرا مي باشد. او مي تواند پذیراي هر واقعیت خوب یا بد باشد و پستي ها و بلندیهاي زندگي را بپذیرد و بین آنها تفاوت قائل شود.

2- پذیرش خود، دیگران و طبیعت: ییک فرد خود شکوفا واقعیت را به همان گونه اي که هست مي بیند و نسبت به آن مسئولیت مي پذیرد. او به همان اندازه که اسیر منطق است که یک فرد احساساتي اسیر احساسش مي باشد. فرد خود شکوفا، ضعفهاي خود، دیگران و جامعه را می بیند و بر نقاط قوت تاکید دارد.

3- خودانگیختگي: فرد خودشکوفا در پي برآوردن خواسته دیگران نیست. او شخصیتي است با این قابلیت که آنچه به اعتقاد خویش خوب است و ملموس با طبیعت اوس��ت انجام مي دهد. فرد خودش��کوفا س��عي مي کند به دیگران آسیبي نرساند ولي در عین حال به آنچه ، خودش به درستي آن اذعان دارد، احترام مي گذارد، آنها از

اینکه خودشان باشند احساس امنیت مي کنند.۴- تمرکز بر مس�ئله خارج از خویش�تن )مس�ئله محور بودن(: یک فرد خود شکوفا عموًما و به شیوه اي محکم و قوي ، خارج از خویشتن بر روي مسایل متمرکز مي ش��ود، او از مش��کالتي که به واس��طه دیگران ، جامعه و ... ایجاد مي شود آگاه است و مایل است این مشکالت را کاهش دهد. افراد خودشکوفا احساس رسالتي دارند

که نیروي خود را صرف آن مي کنند.۵- توانایي تنها ماندن، نیاز به خلوت: یک فرد خود شکوفا با همه عالقه اي که به بودن با دیگران دارد، گاه مي خواهد با خود خلو ت کند و به عبارتي نیاز به تنهایي دارد. این فرد از با خود بودن نیز لذت مي برد و لزومي نمي بیند که همیش��ه افراد زیاد ي دور او جمع باش��ند .او مي تواند علیرغم داش��تن دوس��تان صمیمي استقالل

خود را نیز حفظ کند.6- خود مختاري یا اس�تقالل ش�خصي: یک فرد خود ش��کوفا این توانایي را دارد که کارهایش را به خاطر خویشتن انجام دهد و تصمیم گیریهایش بنا به خواسته و

میل خودش باشد . او کیستي و چیستي خود را باور دارد.

یکی دیگر از مولفه های اساس��ی در س��المت روان، توانایی بخشش می باشد.

تعریف بخششبخشش در لغت به معنای گذشتن از خطای افرادی اس��ت که موجب رنجش ما شده اند و نیز به معنای گذش��ت و چشم پوش��ی کردن، و صرف نظر کردن از عقوبت و گذش��ت از خطای فرد خالفکار اس��ت. در مفاهیم اخالقی و عقیدتی اس��المی عفو به عنوان صفتی قابِل س��تایش؛ چشم پوشی از گناه و خطای کسی به دلیل ترس و زبونی نیست، بلکه زمانی قابل س��تایش است که فرد بخش��نده در اوج قدرت خود باشد. بخشش عبارت است از غلبۀ احساسات مثبت از قبیل ش��فقت، ترحم، خیرخواهی و عشق و عالقه ، ولی فرآیند فوق زمانی گذش��ت نامیده می ش��ود و دارای ارزش اخالقی اس��ت که به نحوی درس��ت و به دالیل درس��تی صورت گرفته باشد، زیرا اگر قرار بود که انس��ان قرصی را مصرف کن��د که عصبانیت

1- پذی�رش اف�راد دیگر مس�اوی با بخش�یدن و عفو آنها نیس�ت: ما همدیگر را می پذیریم، چون علی رغم عیب هایی که داریم، قابل پذیرش هس��تیم. دوس��تان و نزدیکان ما شاید ویژگیهای ناپس��ند زیادی داش��ته باشند ولی در کل، ما آنان را می پذیریم و به عنوان دوست و آشنا و اعضای فامیل قبول شان داری��م. افراد را از این جهت می پذیریم که آنان درکل برای ما خوب هستند، ولی ما افراد را به خاطر چیزهای بدی که در حق

ما انجام داده اند می بخشیم2- بخشش با تحمل یکی نیست: انسان با بخشیدن دیگران، خودش را از درد و رنج گذشته، آزاد ساخته و موجب جلب رضای خداوند شده و بهبود رابطه اش با دیگران می شود. ولی با تحمل کارهای غیر قابل تحمل خود را در رنج و مشقت می اندازد. نکته

دیگر اینکه بخشیدن همیشه به پیامدهای مثبت می انجامد.3- بخش�ش با صبر یکی نیس�ت: صبر به معنی جلوگیری از رفتارهای تکانش��ی است. این امر یک حالت بازداری از اقدام ش��تاب زده در شرایط سخت و ناگوار است. صبر کردن بر رفتار دیگ��ران یعنی در حقیقت حفظ تعادل و بازداری نفس آدمی از گزافه کاری برای س��نجیدن جوانب امر و اقدام به موقع اس��ت. یکی از تفاوتهای بخش��یدن با صبر در این اس��ت که انسانها در حالت اقتدار به انتقام می اندیشند ولی در حالت نداشتن قدرت اگر درایت به خرج داده و بازداری نمایند تا ش��رایط را سنجیده و عمل مناسب با موقعیت انجام دهند در آن صورت می گویند

که او صبر کرده است.4- بخش�ش ب�ه معنی س�رپوش نهادن ب�ر روی تعارض موجود نیست: برخی از افراد از بیان تعارضات اتفاق افتاده در بین دوستان خود می ترسند و یا بنا به مالحظات اجتماعی آن تعارضات را بیان نمی کنند و آن را با عفو اشتباه می گیرند. باید دانس��ت که سرپوش نهادن بر روی تعارضات، بخشش نیست و

این کار مانع پیشروی فرآیند بخشش می شود.۵- معذور دانس�تن افراد با بخشش آنها مترادف نیست: ممعذور دانس��تن افراد با بخش��ش آنان در نقطه مقابل یکدیگر قرار دارند. زمانی که ما افراد را معذور به انجام کاری می دانیم در واقع فکر می کنیم که آنان اراده و اختیار در انجام کار خالف نداشته اند و شرایط بحرانی و یا فردی به اجبار آنان را وادار به انجام خالف نموده اس��ت، ولی در عفو و گذش��ت، افراد را برای

خطایی که انجام داده اند، می بخشیم.6- فراموش کردن با بخشش معادل نیست: زمانی که افراد را ب��ه دلیل خطای��ی که انجام داده اند، می بخش��یم، به آنها و مس��ئله رنج ناشی از آنها با دید دیگری نگاه می کنیم. بسیاری از رنج ها و دردهای ناش��ی از کار خ��الف دیگران به راحتی از حیط��ه آگاهی ما بیرون نمی روند و نمی توان آنها را به راحتی فراموش کرد. ولی گذش��ت واقعی زمانی اتفاق می افتد که اگر حادث��ه رنجش به ذهن فرد خطور پی��دا کند، در او تاثیر منفی

نداشته باشد.7- بخش�ش با صلح و آش�تی یکی نیس�ت: تفاوت عمده بخش��ش با آشتی در این است که گذشت کردن پاسخ یک نفر نسبت به جریان و آزاری است که اتفاق افتاده، در حالی که در صلح و آش��تی نیاز به تمایل هر دو طرف برای برقراری ارتباط دوباره می باش��د. شاید بخشش اتفاق افتاده باشد ولی آشتی به

وقوع نپیوندد.

در اینج�ا ب�ه چن�د ویژگ�ي مهم ک�ه س�المت روان�ي را تضمین می کند اشاره می شود:

توانایي لذت بردن اززندگيتوانایي لذت بردن از زندگي اساس بهداشت رواني است. در واقع راز زندگي، لذت بردن از پویایی آن است. رها ساختن ذهن از نگرانیهاي مربوط به آینده و یا دغدغه هاي گذشته، یکي از راههاي لذت بردن از زندگي اس��ت. البته ما نیاز داریم براي آینده خود برنامه ریزي کنیم و نیز نیازمند آن هستیم که از گذشته بیاموزیم، ولي غالبا این یادآوري ها

به جاي لذت بردن و حرکت، سردرگمي ما را زیادتر مي کند.توانایي صبر و بردباری

تتوانایي بردباری در مقابل نامالیمات و بازگش��ت پذیري جهت ش��روع مراحل دیگر زندگي اشاره به توانایي ارتجاعي بودن دارد. این امر در میان همه آنهایي که در حل وقایع استرس زا موفق ترند مشتر ك مي باشد. به همین دلیل یک موقعیت استرس

زا براي دو نفر پیامدها و نتایج متفاوتي دارد.تعادل

تعادل در زندگي حاصل بهداشت روان عمیق تري است. تعادل در همه جنبه هاي

زندگي ضروري اس��ت از جمله: تعادل در تنها بودن و معاش��ر ت با دیگران ، کار و تفریح ، خواب و بیداري ، استراحت و ورزش و....

انعطاف پذیريهمه ما افرادي را مي شناس��یم که به دور از هر گونه اس��تدالل و منطق در عقاید و افکارش��ان بس��یار س��خت گیرند. هیچ گفتگویي نگرش آنها را تغییر نمي دهد و کورکورانه و توأم با خش��کي به خواسته و عقیده خود چسبیده اند. اینگونه خشکي در عقیده و رفتار، س��بب استرس براي خودشان و دیگران مي شود انعطاف پذیري

درعقاید و عواطف سبب ارتقاء بهداشت رواني افراد مي گردد..خودشكوفایي

یکي دیگر از ویژگیهایي که رس��یدن به بهداش��ت رواني را تس��هیل مي کند تالش فرد براي رس��یدن به خود ش��کوفایي مي باش��د. در آغاز، ما نیاز داریم موهبت ها و توانائیهاي وجودي خویش را شناس��ایي کنیم و در مس��یر تالش براي به حداکثر رسانیدن این توانائیها به خودشکوفایي و بهداشت رواني نائل آئیم. موارد نامبرد تنها چند مورد مهم از ویژگیهاي بهره مندي از سالمت رواني است که موضوعاتي چون

عزت نفس سالم ، ارتباطا ت انساني معنادار و ... را نیز در بردارد.

1- مرحله عین�ی: مرحله وقوع رنجش و قبول آن

در ای�ن پیش مرحله ف�رد پس از انجام خطا توس�ط ف�رد خاطی، خط�ا و نحوۀ انج�ام آن را در ذهن خود باره�ا مرور می کند و تصوی�ر آن را در ذهن خود می آورد و به دنبال آن، از آن عملکرد احس�اس رنج می کند که این احس�اس رنج ممکن است به صورت های گوناگونی بروز پیدا کند. پس از آن، نکتۀ مهم در این پیش مرحله آن اس�ت که ف�رد، رنجش خود را قبول کند و ب�ه آن اقرار نماید؛ البته ای�ن زمانی اتفاق می افت�د که فرد قبال ممکن اس�ت رنجش خ�ود را انکار یا س�رکوب کند، ولی در پای�ان این پیش مرحله فرد

قبول می کند که رنجیده است.

۱-۱: مرور ذهنی خطا و عملکرد خاطی

۱-2: رنجش خاطر از آن عملکرد

۱-۳: قبول رنجش و عدم انکار آن

2- مرحله احساسی: انواع احساساست منفی توسط فرد تجربه می شود

در این مرحله فرد انواع احساسات منفی را نسبت به ف�رد خاطی تجربه می کند و از این احساس�ات منفی درون خود، آگاه اس�ت و آن را حق خود می داند. شاید بیشتر این احساسات ازآنجا ناشی می گردد که فرد احساس می کند در اجتماع وضعیت او تغییر کرده است و خود را با وضعیت فرد خاطی مقایس�ه می نماید. در این مرحله احساس شرم و خجال�ت نیز وجود دارد. این بدان دلیل اس�ت که ف�رد خود را با دیگران مقایس�ه می کند و از ضربه ای که بر او وارد شده احساس شرم و خجالت کرده و خصوصًا این وهله، زمانی بیشتر بروز می کند که عمل خط�ا در جمع رخداده باش�د. در این مرحله نگرش فرد رنجیده نیز نس�بت ب�ه رنجاننده تغییر می کند و بیش�تر نگرش و ش�ناخت منفی نسبت

به فرد دارد

2-۱ : عصبانیت

2-2: تنفر

2-۳: کینه توزی

2-۴: شرم و خجالت

3- مرحله شناختی: اندیشۀ متقابل که فرد در این مرحله هنوز احساسات منفی وجود خود را در مقابل بخشش یا انتقام می بیند

دارد و جنبۀ احساسی غلبه کمتر ی داشته و ف�رد ب�ه راه ه�ای مقابله می اندیش�د و ممکن اس�ت در ابتدا راه ح�ل های منفی انتقام و تالفی در ذهن خود داش�ته باش�د و پ�س از آن راه ه�ای دیگ�ری از قبی�ل گذش�ت را در ذهن خود بپروراند. در اینجا فرد هم�واره راه حل ها را بررس�ی کرده و پیامدهای آن را نی�ز مورد مطالعه قرار می دهد. در این مرحله کم کم اندیش�ه غالب می گردد و احساس�ات ب�ا این که در درون فرد وج�ود دارن�د، ولی مث�ل مرحلۀ قبل

مشخص نیستند.

۳-۱ : به انتقام می اندیشد

۳-2: به حق دانستن اندازه گیری

۳-۳: به عفو می اندیشد

۳-۴:توجه به مطلوبیت عفو دارد

۳-۵: خود را در برابر عمل عفو و انتقام می بیند

۳-6: پیامدهای احتمالی بخشش و انتقام را بررسی می کند)از نظر اخالقی، دینی و اجتماعی(

وکینه توزی او را به افکار مثبت و انس��ان دوس��تانه تبدیل کند، این امر به عنوان موردی از بخش��ش به حس��اب نمی آمد و ارزش اخالقی بخشش را داشت )هرچند که این امر می توانست در برگیرندۀ فوایدی؛

مثل بهبود روابط بین فردی و کاهش جرائم باشد(.تعریفی که با توجه به متون اس��ال می و با مراجعه به

آیات و احادیث صورت گرفته به شرح زیر است:»بخش��ش عبارت اس��ت از فرآیند گذشتن از خطا و مح��و عوارض آن که در فرد به ط��ور آگاهانه، آزادانه و با خواس��ت خودش به منظور حفظ آرامش روانی، بهبود روابط با خاطی و یا صرفا به منظور انجام رفتار ارزش��ی صورت می پذیرد و انتظار می رود پیامدهای

زیر را به دنبال داشته باشد:۱- رهایی از احساس��ات منفی نسبت به فرد خطاکار

و ایجاد حاالت مثبت از قبیل شفقت2- غلبه بر رنجش ناشی از بدی

۳- پرهیز از حس��د، کینه، عصبانیت، دوری و تالفی

نسبت به خاطی۴- ترمیم روابط بین فردی و ایجاد رابطه دوستانه

۵- پیدا کردن معنا در رنجش6- جایگزین��ی نگرش و قضاوت مثبت به جای نگرش

و قضاوت منفیبخشش را از دیدگاه روانشناسی می توان به صورت زیر

تعریف کرد:"بخش��ش عبارت اس��ت از یک فرآین��د طوالنی مدت از ش��ناخت آس��یب وارده به خود یا دیگران، اشتیاق ب��رای تغییر رفتارها و فعالیت های آس��یب زا، اصالح و ترمی��م روابط و رها ش��دن از رنج��ش ها" همچنین در تعریف دیگری از بخش��ش از دیدگاه روانشناس��ی" بخش��ش یعنی میل به گذشت از آزار و قضاوت منفی، بی تفاوتی نس��بت به کسی که غیرمنصفانه فرد را آزار داده اس��ت، در حالی که در خود دلس��وزی، سخاوت و عش��ق نس��بت به فرد هرچند که س��زاوار او نباشد

را می پروراند"

بخشش

ویژگي هاي انسان هاي خودشكوفا

مفاهیم متفاوت از بخشش و گذشت

مراحل بخششاین مراحل که با اسلتفاده از متون اسالمی اسلتخراج و استنباط شده است،

دارای سه پیش مرحله و پنج مرحله می باشد.