Analiza finansowa PKN Orlen I. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI PKN ORLEN S.A. Polski Koncern Naftowy Spółka Akcyjna została utworzona aktem notarialnym z dnia 29 czerwca 1993 roku w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną. Spółka została zarejestrowana pod nazwą Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne „Petrochemia Płock” Spółka Akcyjna w Sądzie Rejonowym w Płocku, w dniu 1 lipca 1993 roku pod numerem RHB VIII 780. Siedziba Spółki mieści się w Płocku, ul.Chemików 7. Dnia 7 września 1999r doszło do przyłączenia do Spółki w drodze inkorporacji Centrali Paliw Naftowych CPN S.A., a następnie zgodnie z uchwałą Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy z dnia 3 kwietnia 2000 roku zarejestrowaną w Sądzie Rejonowym w Płocku w dniu 12 kwietnia 2000 roku Spółka zmieniła nazwę na Polski Koncern Naftowy ORLEN Spółka Akcyjna. Według statutu przedmiotem działalności spółki jest: · przerób ropy naftowej oraz wytwarzanie produktów i półproduktów ropopochodnych/ rafineryjnych i petrochemicznych, · prowadzenie działalności handlowej w obrocie krajowym i zagranicznym na rachunek własny, na zlecenie i w komisie, a w szczególności: obrót ropą naftową, paliwami ropopochodnymi i innymi, sprzedaż pojazdów mechanicznych oraz części i akcesoriów do nich, sprzedaż artykułów przemysłowych i spożywczych, · prowadzenie działalności badawczej, projektowej, rozwojowej, budowlanej, produkcyjnej na własny rachunek i w komisie, w dziedzinach związanych z przetwarzaniem, magazynowaniem, konfekcjonowaniem i obrotem paliwami stałymi, ciekłymi i gazowymi oraz pochodnymi produktami chemicznymi i transportem drogowym, kolejowym, wodnym i rurociągowym, · prowadzenie działalności transportowej w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego i rurociągowego, · magazynowanie, składowanie i przechowywanie ropy naftowej i paliw płynnych oraz tworzenie i utrzymywanie zapasów paliw na zasadach określonych

właściwymi przepisami, · świadczenie usług związanych z przedmiotem działalności, a w szczególności: dokonywanie przeładunków morskich i lądowych, uszlachetnianie paliw i gazów, w tym etylizacja, barwienie, dodawanie komponentów, · skup, obrót i przerób olejów przepracowanych oraz innych odpadów chemicznych, · wytwarzanie, przesyłanie i obrót energią cieplną i elektryczną, · dokonywanie remontów urządzeń związanych z przedmiotem działalności, · produkcja metalowa i przetwórstwo tworzyw sztucznych, · prowadzenie stacji paliw, barów, restauracji i hoteli, · prowadzenie kapitałowej działalności inwestycyjnej, a w szczególności nabywanie i obrót akcjami i udziałami, tak w obrocie krajowym jak i zagranicznym, · prowadzenie szkolnictwa i szkolenia zawodowego oraz spraw socjalno-bytowych. II. OCENA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ POLSKIEGO KONCERNU NAFTOWEGO ORLEN S.A. DANE DO OBLICZENIA WSKAŹNIKÓW PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ ZESTAWIONE NA PODSTAWIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH OPUBLIKOWANYCH NA STRONIE INTERNETOWEJ FIRMY: www.orlen.pl 1998r. 1999r. 2000r. WYSZCZEGÓLNIENIE tys. zł 1 2 3 4 Majątek trwały 5 039 765 7 749 276 8 382 280 Aktywa bieżące 1 493 815 3 536 826 4 562 889 Pasywa bieżące 1 518 341 3 311 101 4 052 293 Zobowiązania 504 539 924 947 1 246 248 długoterminowe Spłata długoterminowych 188 694 204 112 862 105 pożyczek i kredytów Spłata krótkoterminowych 0 268 865 570 192 pożyczek i kredytów Należności krótkoterminowe 617 172 1 318 511 1 666 035 Zapasy 754 734 2 039 031 2 706 299 Zapasy produktów gotowych 615 609 733 849 1 139 054 Koszt wytworzenia 5 056 960 7 187 670 13 258 575 produktów gotowych Kapitał obrotowy 241 971 517 558 1 169 876

1 2 3 4 Rozliczenia międzyokresowe 266 497 291 833 659 280 czynne Sprzedaż netto 11 892 788 18 350 012 26 859 907 Zysk przed opodatkowaniem 745 270 927 677 1 127 282 Zysk netto 522 198 721 907 804 850 Średni stan zapasów - 1 396 883 2 372 665 Średni stan zapasów - 674 729 936 452 wyrobów gotowych Średni stan należności - 967 842 1 492 273 Średni stan zobowiązań - 2 083 886 2 729 060 Uwaga: Dane dotyczące 1998r i 1999r. pochodzą z bilansów oraz rachunków zysku i strat pro - forma, które uwzględniają skonsolidowane wyniki PKN S.A. oraz CPN S.A. przed ich połączeniem. WSKAŹNIKI BIEŻĄCEJ I SZYBKIEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ 1. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej aktywa bieżące = pasywa bieżące lub zapasy +należności +środki pieniężne +inne aktywa bieżące = bieżące zobowiązania Wskaźnik określa stosunek aktywów bieżących do zobowiązań bieżących. Zobowiązania te to: zobowiązania wobec dostawców, pracowników, budżetów, instytucji publicznoprawnych, kredyty krótkoterminowe oraz rata kredytu długoterminowego do zapłacenia w danym roku. Równowaga finansowa firmy jest zachowana, gdy wielkość aktywów bieżących jest około 2 razy większa niż kwota pasywów bieżących. Minimalny, bezpieczny poziom tego wskaźnika określa się na 1,2. Zatem wskaźnik bieżącej płynności finansowej powinien przyjmować wartości 1,2 – 2,0. Wskaźnik niższy od 1,2 może oznaczać, że firma nie ma odpowiedniej gotówki do spłacenia zobowiązań bieżących, czyli działa z dnia na dzień. Zbyt wysoki poziom tego wskaźnika wskazuje na mały udział zobowiązań bieżących w finansowaniu działalności. W PKN Orlen S.A. wskaźnik bieżącej płynności finansowej wynosi: 1760312 · w 1998r. = , 16 1 1518341 · w 1999r. 3828659 = , 16 1 3311101 · w 2000r. 5222169 = , 29 1

4052293 Wnioski: W badanym okresie wskaźnik był na poziomie ogólnie przyjętego minimum i wynosił odpowiednio w 1998r 1,16; w 1999r. 1,16; w 2000r. 1,29. Osiągnięte wielkości informują, że w kolejnych latach nie wystąpiło zagrożenie zdolności pokrywania bieżących zobowiązań, co oznacza, że firma zachowała równowagę finansową. 2. Wskaźnik szybki (mocny test) aktywa bieżące -zapasy -rozliczenia międzyokresowe czynne = bieżące pasywa Wskaźnik szybki pokazuje, w jakim stopniu aktywa o dużym stopniu płynności pokrywają zobowiązania krótkoterminowe. Poziom tego wskaźnika powinien kształtować się powyżej 1,0. Taka wielkość wskaźnika oznacza, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. Wartość wskaźnika niższa od 1,0 może być uzasadniona tylko w sytuacji wysokiej inflacji. W PKN Orlen S.A. wskaźnik szybki wynosi: · w 1998r. 1760312 - 754734 - 266497 = 0 , 49 1518341 · w 1999r. 3828659 - 2039031 - 291833 = 0 , 45 3311101 · w 2000r. 5222169 - 2706299 - 659280 = 0 , 46 4052293 Wnioski: W analizowanym okresie wskaźnik kształtował się poniżej 1,0 i wynosił odpowiednio w 1998r. 0,49; w 1999r. 0,45; w 2000r. 0,46. Na ogół taki poziom wskaźnika informuje o tym, że mogły wystąpić problemy z bieżącymi zobowiązaniami jednak wskaźnik płynności bieżącej pokazał, że nie było takiego zagrożenia. Wytłumaczeniem takiej wysokości wskaźnika szybkiego może być utrzymywanie większych zapasów wynikających z profilu działalności firmy, inflacją i dużymi wahaniami ceny ropy na rynku światowym a także wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego. Zestawiając tendencje wskaźnika bieżącej płynności finansowej, wskaźnika szybkiego oraz biorąc pod uwagę rodzaj produkcji przedsiębiorstwa można stwierdzić, że w kolejnych latach zachowano bieżącą płynność finansową. Uzyskiwanie wskaźnika szybkiego na niezadowalającym poziomie spowodowane jest głównie specyfiką funkcjonowania spółki, która wymaga utrzymania wysokich zapasów oraz może wynikać z polityki płatniczej polegającej na krótkotrwałym zamrażaniu pieniędzy w należnościach i dużym

udziale zobowiązań w finansowaniu działalności. Na wysokość wskaźników płynności wpływa również specyficzna sytuacja Spółki posiadającej trwale wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego. KAPITAŁ OBROTOWY A PŁYNNOŚĆ FINANSOWA 1. Kapitał obrotowy w dniach obrotu kapital obrotowy = x 360 dni sprzedaż netto Wskaźnik pokazuje na ile dni obrotu wystarcza kapitał obrotowy. Przy zwiększeniu sprzedaży poziom kapitału obrotowego w dniach maleje. Oznacza to, że zwiększając obrót należy proporcjonalnie zwiększyć kapitał obrotowy, w przeciwnym razie wystąpi niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa. W PKN Orlen S.A. wskaźnik kapitału obrotowego w dniach obrotu wynosi: · w 1998r. 241971 x360 = 7 , 3 11892788 517558 · w 1999r. x360 = , 2 10 18350012 · w 2000r. 1169876 x360 = 15 , 7 26859907 Wnioski: Kapitał obrotowy w kolejnych latach wystarczał na 7,3; 10,2; 15,7 dni obrotu. Wyniki świadczą o zwyżkowej tendencji tego wskaźnika. Powodem wzrostu było zwiększanie się z roku na rok sprzedaży przy równoczesnym i relatywnie większym wzroście kapitału obrotowego. 2. Wskaźnik rotacji zapasów sprzedaż netto = średni stan zapasów Wskaźnik rotacji zapasów odpowiada na pytanie ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi zużycie i odnowienie stanu zapasów. Przedsiębiorstwa nie mogą zamrażać w zapasach zbyt dużej ilości kapitałów obrotowych, ponieważ prowadzi to do zachwiania płynności finansowej. Wielkość wskaźnika oblicza się przez zbadanie relacji sprzedaży netto do średniego stanu zapasów. Wzrost wskaźnika oznacza, że zapasy wystarczą na mniejszą liczbę dni sprzedaży. Takie zjawisko jest na ogół korzystne, gdyż zmniejszają się wówczas koszty magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zamrożonego w zapasach. Negatywnym skutkiem wzrostu wskaźnika może być ryzyko niemożności wywiązania się z nagłego, zwiększonego zapotrzebowania zgłaszanego przez klientów, co może doprowadzić do utraty odbiorców. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zapasów wynosi: · w 1999r. 18350012 = , 1

13 1396883 · w 2000r. 26859907 = , 3 11 2372665 Wnioski: Wskaźnik rotacji zapasów w latach 1999 i 2000 był zróżnicowany i wynosił odpowiednio 13,1 i 11,3. Wielkość wskaźnika informuje, że w 1999 roku zużyto i odnowiono zapasy 13 razy, a w 2000 roku 11 razy. Wskaźnik wykazuje niewielką tendencję spadkową, która oznacza, że w 2000 roku wzrósł stan zapasów. Ponieważ wskaźnik dotyczy ogółu zapasów można dodatkowo obliczyć jak kształtowała się rotacja zapasów wyrobów gotowych, która wskaże, jaki był popyt na produkty PKN Orlen S.A. 3. Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych koszt wytw orzenia wyrobów gotowych = średni stan zapasów wyrobów gotowych Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych informuje, jaki był wpływ zapasów wyrobów gotowych na ogólny stan zapasów oraz jaki był popyt na wyroby firmy. Niski wskaźnik świadczy o występowaniu znacznego popytu na towary przedsiębiorstwa a także o łatwości ich sprzedaży i krótkim okresie magazynowania. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zapasów wynosi: · w 1999r. 7187670 = , 7 10 674729 13258575 · w 2000r. = , 2 14 936452 Wnioski: Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych w badanym okresie był zróżnicowany i wynosił odpowiednio 10,7 w 1999r i 14,2 w 2000r. Uzyskane wyniki wskazują, że w 1999r. występował większy popyt na wyroby PKN Orlen S.A. niż w roku 2000. Ponadto można stwierdzić, iż to wyroby gotowe w 2000 roku były dłużej magazynowane, co były przyczyną ogólnego wzrostu stanu zapasów w tym roku. 4. Wskaźnik obrotu zapasami w dniach średni stan zapasów = x 360 dni sprzedaż netto lub 360 dni = wskaźnik obrotu zapasami Obliczając wskaźnik obrotu zapasami w dniach uzyskamy informację o skali zamrożenia środków obrotowych. Poziom wskaźnika pokazuje, co ile dni odnawiane są zapasy do zrealizowania określonej sprzedaży. Niski wskaźnik informuje o szybkim obrocie, a w przypadku zapasów wyrobów gotowych świadczy o znacznym popycie na te towary i krótkim okresie magazynowania. W PKN

Orlen S.A. obrót zapasami w dniach wynosi: · w 1999r. 1396883 x360 = 27 , 4 18350012 · w 2000r. 2372665 x360 = 31 , 8 26859907 Wnioski: Wskaźnik obrotu zapasami w dniach wynosił w 1999r. 27,4 dni a w 2000r. 31,8 dni. Jak widać wielkości te są zbliżone do siebie i wskazują na szybki obrót zapasami. Taki stan rzeczy wynika z rodzaju działalności spółki i świadczy o łatwości zbywania swoich produktów. 5. Wskaźnik rotacji należności sprzedaż netto = średni stan należności Dla zwiększenia sprzedaży przedsiębiorstwa starają się ułatwić klientom zakupy, w tym celu udzielają im kredytu. Powstające należności u klientów muszą być ściągane w odpowiednim czasie. W przeciwnym razie przedsiębiorstwu grozi zachwianie płynności finansowej. Jeżeli wskaźnik rotacji należności jest mniejszy od 7,0 to według ogólnie przyjętych założeń przedsiębiorstwo zbyt długo utrzymuje środki pieniężne w należnościach, czyli zbyt długo kredytuje swoich odbiorców. Najkorzystniejsza sytuacja występuje, gdy wskaźnik przyjmuje wartości 7,0 – 10,0. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji należności wynosi: · w 1999r. 18350012 = , 0 19 967842 · w 2000r. 26859907 = , 0 18 1492273 Wnioski: Wskaźnik rotacji należności w kolejnych latach był bardzo wysoki i odpowiednio wynosił 19 w 1999r oraz 18 w 2000r. Tak wysoki poziom wskaźnika może wynikać ze specyfiki działalności spółki, która dzięki szybkiemu obrotowi należnościami (surowej polityce finansowej spółki wobec klientów) stwarza sobie korzystne uwarunkowania do spłaty zaciągniętych zobowiązań krótkoterminowych. 6. Wskaźnik cyklu należności średni stan należności = x 360 dni sprzedaż netto lub 360 dni = wskaźnik rotacji należności Wskaźnik cyklu należności służy do określenia jak długo środki pieniężne tkwią w należnościach. Informuje on za ile dni sprzedaży nie uzyskano jeszcze należności u odbiorców. Przyjmuje się, że norma w tym zakresie wynosi około 2 miesięcy. Po przekroczeniu tego czasu powstaje groźba kumulowania należności a w

konsekwencji może to doprowadzić do zatorów płatniczych i utraty płynności finansowej. Zbyt wysoki wskaźnik świadczy o nieskutecznej polityce ściągania należności. W PKN Orlen S.A. wskaźnik cyklu należności w dniach wynosi: 967842 · w 1999r. x360 = , 0 19 18350012 · w 2000r. 1492273 x360 = 20 , 0 26859907 Wnioski: Obliczone wskaźniki informują, że w 1999 roku należności uzyskiwano średnio po około 19 dniach, a w 2000 roku po 20 dniach. W porównaniu z przyjętą normą w tym zakresie (2 miesiące) poziom wskaźnika jest niski i świadczy o bardzo skutecznej polityce ściągania należności oraz potwierdza surową politykę finansowa wobec klientów. 7. Wskaźnik rotacji zobowiązań sprzedaż netto = średni stan zobowiązań Wskaźnik rotacji zobowiązań służy do ustalenia ile razy w ciągu badanego okresu firma odtwarza stan swoich zobowiązań. W celu ustalenia tego wskaźnika badamy relacje sprzedaży netto do zobowiązań bieżących bez kredytu krótkoterminowego oraz raty kredytu długoterminowego do zapłacenia w danym roku. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zobowiązań wynosi: · w 1999r. 18350012 = 8 , 8 2083886 26859907 · w 2000r. = 9 , 8 2729060 Wnioski: Wskaźnik rotacji zobowiązań wynosi w 1999r. 8,8, a w 2000r. 9,8. Porównując te wyniki ze wskaźnikami rotacji należności można stwierdzić, że spółka szybciej inkasowała należności od klientów niż regulowała swoje zobowiązania. Wniosek ten wynika z faktu, że spółka dwa razy rzadziej spłacała swoje zobowiązania niż ściągała należności. 8. Okres płacenia zobowiązań w dniach średni stan zobowiązań = x 360 dni sprzedaż netto lub 360 dni = wskaźnik rotacji zobowiązań Przedstawione proporcje wskazują, jaki jest średni okres regulowania zobowiązań lub inaczej, jakie jest ich opóźnienie. Czym dłuższy jest ten czas, tym korzystniejsze jest to dla przedsiębiorstwa. W takim przypadku mniejsze są potrzeby przedsiębiorstwa w zakresie kapitału obrotowego. W PKN Orlen S.A. okres płacenia zobowiązań w dniach wynosi: · w 1999r.

2083886 x360 = 40 , 9 18350012 · w 2000r. 2729060 x360 = 36 , 6 26859907 Wnioski: Okres płacenia zobowiązań w PKN Orlen S.A. wynosił średnio w 1999r. 40,9 dni a w 2000r. 36,6 dni. Wskaźniki te informują o korzystnej dla spółki sytuacji, gdyż pozwoliły zmniejszyć potrzeby w zakresie kapitału obrotowego. Zestawiając średni okres płacenia zobowiązań ze średnim okresem ściągania należności widać, że PKN Orlen S.A. prowadził w badanym okresie bardzo korzystną politykę płatniczą. 9. Średnioroczny cykl środków pieniężnych w dniach obrotu. = obrót zapasami w dniach + okres ściągania należności w dniach – okres płacenia zobowiązań w dniach Wskaźnik ten informuje o okresie czasu, który mija od chwili odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do chwili wpływu gotówki ze ściągniętych należności. Cykl ten powinien być jak najkrótszy, gdyż oznacza to, że środki pieniężne zainwestowane w aktywa bieżące szybko wracają do przedsiębiorstwa, co pozwala na ponowne ich wykorzystanie. W PKN Orlen S.A. średnioroczny cykl środków pieniężnych w dniach obrotu wynosi: · w 1999r. 27,4 + 19,0 – 40,9 = 5,5 · w 2000r. 31,8 + 20,0 – 36,6 = 15,2 Wnioski: W analizowanym okresie cykl środków pieniężnych wynosił 5,5 dni w 1999r. i 15,2 dni w 2000r. Tak krótkie cykle środków pieniężnych świadczą o szybkiej rotacji pieniędzy zainwestowanych w aktywa bieżące, co ma korzystny wpływ na działalność spółki. Wielkości wskaźników wynikają ze specyfiki branży i odpowiedniej polityki obrotu zapasami, należnościami i zobowiązaniami. PODSUMOWANIE PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PKN ORLEN S.A. Analiza wykazała, że Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. w latach 1998 - 2000 zachował płynność finansową. Wskaźnik płynności bieżącej utrzymywał się na poziomie ogólnie przyjętego minimum bezpieczeństwa finansowego, a w 2000r był najwyższy i osiągną wielkość 1,3. W tym samym okresie wskaźnik szybki (mocny test) nie przekroczył poziomu 0,5 co oznacza, że był niższy od uważanego za bezpieczny tj. 1,0. Na wysokość wskaźników płynności wpływa specyficzna sytuacja Spółki posiadającej trwale wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego i dostaw oraz korzystne

terminy płatności za dostawy. Wskaźniki obrotu zapasami i rotacji zapasów wyrobów gotowych wskazują, że PKN S.A. w tym czasie utrzymywał zapasy na dużym poziomie. Jest to zgodne z charakterem działalności spółki. Jednocześnie analiza wykazała, że obrót zapasami następuje bardzo szybko i wynosi średnio 30 dni, co wskazuje na łatwość zbywania produktów. W badanym okresie spółka średnio inkasowała należności po 19 dniach, a regulowała zobowiązania wobec dostawców po około 39 dniach. Taka relacja należności do zobowiązań powoduje bardzo korzystną sytuację, ponieważ w takim przypadku następuje mniejsze zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Uzyskane cykle środków pieniężnych świadczą o szybkiej rotacji pieniędzy zainwestowanych w aktywa bieżące, co ma korzystny wpływ na działalność spółki. Wielkości wskaźników wynikają ze specyfiki branży i odpowiedniej polityki obrotu zapasami, należnościami i zobowiązaniami. III. OCENA RENTOWNOŚCI POLSKIEGO KONCERNU NAFTOWEGO ORLEN S.A. RENTOWNOŚĆ SPRZEDAŻY 1. Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto = zysk przed opodatkowa niem x 100% sprzedaż netto Wskaźnik odzwierciedla politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki uzyskuje na skutek określonej wielkości sprzedaży. Wielkość wskaźnika jest niezależna od stopy opodatkowania zysku, zależy zaś od zysku osiąganego na działalności podstawowej, działalności finansowej, wyniku na pozostałej sprzedaży oraz od salda strat i zysków nadzwyczajnych. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności sprzedaży brutto wynosi: · w 1998r. 745270 x 100% = 6 , 3 % 11892788 · w 1999r. 927677 x 100% = 5 , 1 % 18350012 1127282 · w 2000r. x 100% = 4 , 2 % 26859907 Wnioski: Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto z roku na rok pogarsza się i z poziomu 6,3 w 1998r. spadł do poziomu 4,2 w 2000r. Pogarszanie się wyniku oznacza, że zrealizowana wielkości sprzedaży przy stosowanej w danym roku polityce cen wygenerowała 6,3% zysku w 1998r; 5,1% w 1999r; a 4,2% w 2000r. 2. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto = zysk netto x 100% sprzedaż

netto Wskaźnik rentowności sprzedaży netto nazywany również zwrotem ze sprzedaży informuje o wielkości marży zysku, jaką przynosi dana wartość sprzedaży. Jest dobrym miernikiem kondycji finansowej firmy – im wyższy wynik tym lepsza sytuacja przedsiębiorstwa. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności sprzedaży netto wynosi: · w 1998r. 522198 x 100% = 4 , 4 % 11892788 721907 · w 1999r. x 100% = 3 , 9 % 18350012 · w 2000r. 804850 x 100% = 3 , 0 % 26859907 Wnioski: Otrzymane wyniki wskazują na malejący trend tego wskaźnika. Oznacza to, iż marża uzyskiwana z danej wartości sprzedaży spada, i tak wynosiła ona odpowiednio 4,4% w 1998r; 3,9% w 1999r; 3,0% w 2000r. Wskaźniki rentowności sprzedaży brutto i netto mają tendencję spadkową. Nie musi to wynikać ze złej strategii firmy, gdyż w analizowanym okresie było wiele czynników, które mogły wpłynąć na działalność firmy. Do najważniejszych należy zaliczyć znaczny wzrost stawek podatku akcyzowego, zwyżka notowań ropy na rynkach światowych, a także umocnienia dolara względem złotego. Takie wyniki są także rezultatem relatywnie krótkiego cyklu produkcyjnego i możliwość szybkiej sprzedaży wyrobów. RENTOWNOŚĆ MAJĄTKU 1. Wskaźnik rentowności majątku (ROA) = zysk netto x 100% wartość majątku (aktywów) ogółem Wskaźnik pokazuje efektywność zarządzania aktywami, wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku. Im większa wartość wskaźnika tym sytuacja finansowa firmy lepsza. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności majątku wynosi: · w 1998r. 522198 x 100% = 7 , 7 % 6800077 721907 · w 1999r. x 100% = 6 , 2 % 11577935 · w 2000r. 804850 x 100% = 5 , 9 % 13604449 Wnioski: Kolejne wyniki wskazują, iż wskaźnik rentowności spada w każdym badanym roku. Relacja wskaźnika z 1998r. do 2000r. pokazuje, że rentowność majątku obniżyła się o 23%. Oznacza to, że maleje zdolność aktywów do generowania zysku, czyli obniża się efektywność

przedsiębiorstwa w zarządzaniu aktywami. RENTOWNOŚĆ FINANSOWA 1. Wskaźnik rentowności finansowej (ROE) = zysk netto x 100 % kapital wlasny Wskaźnik pozwala określić akcjonariuszom stopę zysku inwestycji w akcje danej firmy. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza sytuacja finansowa firmy, co stwarza możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz daje perspektywę dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności finansowej wynosi: · w 1998r. 522198 x 100% = 10 , 9 % 4777197 721907 · w 1999r. x 100% = 9 , 8 % 7341887 · w 2000r. 804850 x 100% = 9 , 7 % 8305908 Wnioski: Rentowność finansowa obniżała się w każdym roku – najwięcej w 1999r (blisko o 10% w porównaniu z 1998r.), w 2000r nastąpiła stabilizacja (spadek tylko o 1%). Porównując wielkość wskaźnika w pierwszym i ostatnim roku badanego okresu widać, że spadek rentowności finansowej wyniósł 11%. W celu zbadania przyczyny spadku rentowności należy dokonać bardziej wnikliwej analizy czynników mających wpływ na rentowność. BADANIE PRZYCZYNY SPADKU RENTOWNOŚCI PKN ORLEN S.A. W celu sprawdzenia przyczyny systematycznego spadku rentowności spółki zbadamy wpływ wybranych czynników na rentowność aktywów oraz na rentowność kapitału. 1. Do zbadania rentowności aktywów spółki wykorzystamy zależność rentowności aktywów jako iloczyn rentowności sprzedaży netto i rotacji aktywów: zysk netto zysk netto sprzedaż netto = x aktywa ogólem sprzedaż netto aktywa ogólem · w 1999r. 721907 = 721907 x 18350012 ? 6,235 % = 3,934 % x 11577935 18350012 11577935 1,585 804850 804850 26859907 · w 2000r. = x ? 5,916 % = 2,997 % x 13604449 26859907 13604449 1,974 · Odchylenie globalne (R) rentowności aktywów: 5,916 – 6,235 = – 0,319 % a) wpływ rentowności sprzedaży na spadek rentowności majątku (przy zastosowaniu metody różnicowania): (2,997 – 3,934) x 1,585 = – 1,485 % b) wpływ rotacji aktywów na spadek

rentowności majątku (przy zastosowaniu metody różnicowania): 2,997 x (1,974 – 1,585) = 1,166 % · DR = – 1,485 % + 1,166 % = – 0,319 % Wnioski: Do spadku rentowności aktywów przyczynił się spadek rentowności sprzedaży. Pozytywny wpływ na rentowność aktywów, co kompensowało negatywny wpływ rentowności sprzedaży miał drugi badany czynnik tj. wzrost rotacji aktywów. 2. Do zbadania rentowności kapitału własnego wykorzystamy iloczyn rentowności sprzedaży netto, rotacji aktywów oraz struktury kapitału wyrażonej relacją aktywów do kapitału własnego: zysk netto zysk netto sprzedaż netto aktywa ogólem = x x kapital wlasny sprzedaż netto aktywa ogólem kapital wlasny · w 1999r. 721907 = 721907 x 18350012 x 11577935 7341887 18350012 11577935 7341887 ? 9,834 % = 3,934 % x 1,585 x 1,577 · w 2000r. 804850 = 804850 x 26859907 x 13604449 8305908 26859907 13604449 8305908 ? 9,690 % = 2,996 % x 1,974 x 1,638 · Odchylenie globalne (R) rentowności kapitału własnego: 9,690 – 9,834 = – 0,144 % a) wpływ zmiany rentowności sprzedaży na spadek rentowności kapitału własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania): (2,996 % – 3,934 %) x 1,585 x 1,577 = – 2,344 % b) wpływ zmiany rotacji aktywów na spadek rentowności kapitału własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania): 2,996 % x (1,974 – 1,585) x 1,577 = 1,838 % c) wpływ zmiany struktury kapitału na spadek rentowności kapitału własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania): 2,996 % x 1,974 x (1,638 – 1,577) = 0,362 % · DR = – 2,344 % + 1,838 % + 0,362 % = – 0,144 % Wnioski: Spadek rentowności kapitału własnego spowodowała rentowność sprzedaży natomiast pozostałe czynniki (rotacja aktywów oraz zmiana struktury kapitału) kompensowały ten spadek. PODSUMOWANIE RENTOWNOŚCI PKN ORLEN S.A. Przeprowadzona analiza i oszacowane wskaźniki rentowności (sprzedaży, majątku i finansowej) prowadzą do ogólnego wniosku, iż rentowność spółki nieznacznie pogarsza się w kolejnych latach badanego okresu. W 1999 roku sprzedaż

wzrosła aż o 54,3% przy jednoczesnym spadku rentowności sprzedaży o 11,4%. Podobny efekt utrzymał się w 2000 roku – sprzedaż wzrosła o 46,4% a rentowność sprzedaży spadła o 23%. Przedstawione wyniki świadczą o tym, że w celu utrzymania swojej pozycji na rynku spółka zastosowała taktykę wysokiej sprzedaży przy niższej rentowności jednostkowej. Należy jednak zwrócić uwagę na to, iż wzrost przychodów ze sprzedaży nastąpił również na skutek wzrostu stawek podatku akcyzowego (3-krotna zmiana w ciągu 2000 roku), wzrostu notowań ropy na rynkach światowych (średnio o 58,5% w porównaniu do 1999 roku), a także umocnienia dolara względem złotego (wzrost średniego kursu o 9,6 % w 2000r. stosunku do 1999r.). Rentowność majątku i kapitału własnego w analizowanym okresie również spadła, ale w mniejszym stopniu niż rentowność sprzedaży. Porównanie odpowiednich wskaźników z ostatniego i pierwszego roku pokazuje, że rentowność majątku spadła o 23,4%, a rentowność finansowa o 11%. Bardziej szczegółowa analiza potwierdziła, że przyczyną spadku rentowności aktywów było obniżenie się rentowności sprzedaży, a dodatnio na rentowność aktywów wpłynął wzrost rotacji tych aktywów. Wśród czynników mających wpływ na poziom rentowności kapitału własnego spadek tej rentowności również powodowała rentowność sprzedaży. Pozostałe czynniki tj. rotacja aktywów i struktura kapitału miała pozytywny wpływ na rentowność kapitału. Należy podkreślić, że stosunkowo najbardziej korzystny wpływ na rentowność spółki miała rotacja aktywów, która w znacznym stopniu zniwelowała negatywne skutki spadku rentowności sprzedaży. IV. PODSUMOWANIE ANALIZY Przeprowadzona analiza dowiodła, że w badanym okresie Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. zachował płynność finansową, a rentowność spółki wykazywała niewielki trend spadkowy. Koncern posiadał trwałą zdolność do terminowego regulowania swoich bieżących zobowiązań. Wskaźniki płynności bieżącej i szybkiej kształtowały się średnio na poziomie 1,22 i 0,45. Na wysokość tych wskaźników wpływała specyficzna sytuacja firmy mającej trwale wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku

akcyzowego i dostaw oraz korzystne terminy płatności za dostawy. Stosunek rotacji zobowiązań w dniach do rotacji należności w dniach, który wynosił około 2 świadczy o korzystnych uwarunkowaniach spłaty zaciągniętych zobowiązań krótkoterminowych. Należności z tytułu dostaw i usług spływały średnio szybciej o 20 dni niż przypadały terminy spłaty zobowiązań z tytułu dostaw i usług. W badanym czasie znacznie wzrosło zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Jako przyczynę wzrostu potrzeb kapitałowych należy podać zwiększenie się cen surowców i wyrobów, wydatków inwestycyjnych związanych z przekształceniami spółki, umocnienie się dolara względem złotówki (wzrost średniego kursu o 9,6% w 2000r. w stosunku do 1999r.). Zanotowany spadek rentowności spółki był wynikiem obniżenia się rentowności sprzedaży. Przy znaczącej, bo zwiększającej się średnio z roku na rok o 50 % sprzedaży wskaźnik rentowność spadał przeciętnie o 17 %. Korzystnie na rentowność koncernu wpływała rotacja aktywów, co w znacznym stopniu kompensowało negatywny wpływ rentowności sprzedaży. Zaobserwowane zmiany tych czynników stanowią potwierdzenie znanej ogólnie prawidłowości „niższy zysk jednostkowy – większy obrót”. Kolejnym czynnikiem mającym dodatni wpływ na rentowność była struktura kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo, tj. udział kapitału własnego i obcego. Pozytywnym osiągnięciem spółki było utrzymanie prawie na niezmienionym poziomie wskaźników rentowności aktywów (ROA) oraz rentowności finansowej (ROE). Na zakończenie należy zauważyć, że na działalność, kondycję finansową i rentowność koncernu w dużym stopniu wpływały czynniki niezależne. Przemiany gospodarcze liberalizujące przepisy dotyczące przerobu i handlu paliwami oraz zmniejszanie ceł na te towary spowodowały wzrost konkurencyjności w branży paliwowej. PKN ORLEN S.A. powoli przestaje być monopolistą i dla utrzymania swojej pozycji musi coraz bardziej przestrzegać zasad gospodarki rynkowej i efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Praca powstała w oparciu o: 1) PKN Orlen S.A. Bilanse oraz rachunki zysków i strat za lata 1998, 1999, 2000, dostępne w dniu 6.04.2002r. na stronie internetowej:

www.orlen.pl; 2) M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1997; 3) Praca zespołowa, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1966.