NỘI DUNG TẬP HUẤNĐIỀU CHỈNH VÀ SỬA ĐỔI LẦN THỨ BA

THÁNG 9 NĂM 20131. Giới thiệu Dự án: “Đẩy mạnh hợp tác công – tư trong quản lý rủi ro thiên tai và tăng khả năng chống chịu của cộng đồng tại Việt Nam” do Cơ quan Hợp tác và Phát triển Hoa Kỳ (USAID) tài trợ đã được thực hiện từ năm 2011. Cho đến nay dự án đã tổ chức được 16 khoá tập huấn cho DN với 474 học viên; Tổ chức được 3 khoá ToT và 6 lớp bồi dưỡng thêm cho 62 tập huấn viên và chon được 20 giảng viên nguồn. Trong giai đoạn 2 (năm 2012) đã lựa chọn 17 giảng viên phù hợp, tổ chức 3 lớp bồi dưỡng (2 ngày/lớp) cho những giảng viên nguồn này tại 3 tỉnh.

Rút kinh nghiệm qua hai năm thực hiện dự án. Năm thứ ba, dự án tiếp tục các khóa đào tạo tại các tỉnh miền Trung và mở rộng ra các tỉnh phía Bắc và phía Nam. Tài liệu hướng dẫn này cung cấp các thông tin cần thiết cho các giảng viên nhằm giúp họ có thể xây dựng và thực hiện bài giảng cho các doanh nghiệp trong thời gian 2 ngày.

2. Mục tiêu khóa học: Nắm được kiến thức và kỹ năng cơ bản về các bước lập kế hoạch, Xây dựng được 5-6 mẫu kế hoạch cho các doanh nghiệp tham gia tập huấn làm cơ sở để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện sau khi tập huấn, Các học viên xây dựng được bản kế hoạch sơ bộ cho doanh nghiệp mình và bản kế hoạch

hành động nhằm cải thiện công tác phòng ngừa và ứng phó với thiên tai của doanh nghiệp để tiếp tục hoàn thiện cho doanh nghiệp mình sau khóa học.

Lưu ý đối với giảng viên: Giảng viên cần tham khảo thêm các tài liệu cung cấp để xây dựng và điều chỉnh bài giảng; sử dụng thêm các videos cung cấp minh họa cho các phần thuyết trình; dựa vào gợi ý chương trình đã cung cấp, điều chỉnh lại cho phù hợp với tiến trình tập huấn, bài tập, videos minh họa …..

Yêu cầu đối với học viên: Thu thập các thông tin về doanh nghiệp trước khi đi tập huấn (theo mẫu cung cấp)

3. Nội dung tập huấn Phần I: Mục tiêu của phần này:

Học viên hiểu được một số khái niệm cơ bản và một số thuật ngữ liên quan đến rủi ro thiên tai sử dụng trong doanh nghiệp

Hiểu được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc lập kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với thiên tai

Thời lượng dự kiến: Tối đa 1 tiếng 30 phút (cả bài tập và phần hỏi đáp)

Bài tập số 1Khái niệm về quản lý rủi ro thiên tai (QLRRTT) trong doanh nghiệp (DN)Hiểm họa tự nhiên là hiện tượng tự nhiên có thể gây tổn thất về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và gián đoạn các hoạt động kinh tế, xã hội (Trích dẫn từ Luật Phòng tránh và Giảm nhẹ Thiên tai Việt Nam).

1

Các hiểm họa tự nhiên có thể chia thành 3 nhóm chính căn cứ theo nguyên nhân: a) nhóm thứ nhất bao gồm các hiểm họa có nguồn gốc khí quyển (ví dụ như bão, áp thấp nhiệt đới, dông lốc..); b) nhóm hiểm họa thứ hai bao gồm các hiểm họa có nguồn gốc thủy quyển (ví dụ như lũ, ngập lụt..); và c) nhóm hiểm họa thứ ba bao gồm các hiểm họa có nguồn gốc địa quyển (ví dụ như động đất, sạt lở bờ sông, bờ biển, trượt lở đất sườn dốc…).

Thiên tai là sự gián đoạn các hoạt động kinh tế, xã hội gây tổn thất về người, tài sản, môi trường và điều kiện sống do các hiểm họa tự nhiên gây ra.

Một hiểm họa khi xảy ra không nhất thiết sẽ dẫn tới một thiên tai.

Tuy nhiên, nếu hiểm họa gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng tới cộng đồng và có phạm vi ảnh hưởng rộng, dẫn tới các thiệt hại lớn và gây gián đoạn cuộc sống bình thường của cộng đồng thì lúc đó thiên tai sẽ xảy ra.

Rủi ro thiên tai là thiệt hại do thiên tai có thể gây ra về người, tài sản, môi trường sống, các hoạt động kinh tế, xã hội tại một số cộng đồng trong một khoảng thời gian nhất định.

Một hiểm họa có thể chỉ dẫn tới một thiên tai nếu một cá nhân và các hệ thống xã hội đang ở tình trạng dễ bị tổn thương dưới các tác động của hiểm họa đó.

Do đó việc xem xét cả về hiểm họa và tình trạng dễ bị tổn thương là rất quan trong khi đánh giá về rủi ro thiên tai.

Tình trạng dễ bị tổn thương là những đặc điểm của một cộng đồng, hệ thống hoặc tài sản khiến cho cộng đồng, hệ thống hoặc tài sản đó dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động có hại từ hiểm họa tự nhiên

Sự kết hợp giữa hiểm họa và tình trạng dễ bị tổn thương tạo nên rủi ro thiên tai:• Giảm nhẹ rủi ro thiên tai (GNRRTT) là giảm thiểu hoặc hạn chế các tác động có hại của

hiểm họa tự nhiên và thiên tai.• Quản lý rủi ro thiên tai (QLRRTT) là quá trình mang tính hệ thống nhằm áp dụng các quy

định hiện hành, huy động cơ quan, tổ chức, cá nhân và kỹ năng cần thiết để thực hiện các chiến lược, chính sách và nâng cao khả năng ứng phó, giảm thiểu tác động bất lợi của hiểm họa và thiên tai.

Khả năng/điểm mạnh: là các nguồn lực, phương tiện và thế mạnh, hiện đang có trong doanh nghiệp và có thể giúp DN có khả năng ứng phó, chống chọi, phòng ngừa, ngăn chặn, giảm nhẹ hoặc nhanh chóng phục hồi sau thiên tai.

Đánh giá rủi ro thiên tai: là một quá trình thu thập và phân tích thông tin về các hiểm họa thiên tai, điểm yếu và điểm mạnh của một doanh nghiệp đối với một loại hình thiên tai cụ thể.

2

Đánh giá điểm yếu (TTDBTT): Là xác định những yếu tố có nguy cơ và phân tích nguyên nhân sâu xa của các điều kiện có thể làm nặng thêm những thiệt hại, mất mát của doanh nghiệp khi có thiên tai xảy ra.

Đánh giá điểm mạnh/khả năng: Là xác định các nguồn lực, phương tiện và thế mạnh hiện đang có trong doanh nghiệp có thể giúp họ có khả năng ứng phó, chống chọi, phòng ngừa, ngăn chặn, giảm nhẹ hoặc nhanh chóng phục hồi sau thiên tai.

Quá trình QLRRTT• Chuẩn bị ứng phó: Các hoạt động được tiến hành trước khi thiên tai xảy ra và thường gắn

liền với các kế hoạch quản lý rủi ro của DN • Ứng phó: Những hoạt động được tiến hành trong khi thiên tai xãy ra, bao gồm cả công

tác cứu trợ • Phục hồi: Các hoạt động được tiến hành sau khi thiên tai xảy ra

Thiên tai ảnh hưởng thế nào đến các DN?• Thiệt hại về tài sản cố định (nhà xưởng, nhà máy, thiết bị) • Ảnh hưởng đất đai hoặc/và địa điểm của công ty hoặc nhà cung cấp • Gián đoạn việc cung cấp hàng hóa, bán hàng và các hoạt động kinh doanh quan trọng

khác • Ảnh hưởng đến việc kinh doanh của đối tác trong chuỗi cung ứng

3

NEDCEN DANANG

QUÁ TRÌNH QLRR TT

DOANHNGHIỆP

TRƯỚC THIÊN TAI

TRONG THIÊN TAI

SAU THIÊN TAI

(Lập KH và chuẩn bị ứng phó)

(Ứng phó khẩn cấp với thiên tai)

(Phục hồi – Tái thiết.Khắc phục hậu quả thiên tai)

• Ảnh hưởng cả về vật chất và tinh thần đối với người lao động

Xu hướng trên toàn cầu• Cải thiện các hướng dẫn và tiêu chuẩn ngành để phát triển bền vững • Tập trung nhiều hơn đến việc chuẩn bị và các chương trình làm giảm nhẹ thiên tai so với

các hoạt động ứng phó và cứu trợ • Tập trung quản lý rủi ro trước khi thiên tai xảy ra • Chuyển hướng tập trung đóng góp bằng tiền của các DN sang đóng góp bằng nguồn lực

và các kỹ năng cần thiết.• Lồng ghép kế hoạch chuẩn bị ứng phó trước thiên tai vào mục tiêu và chương trình phát

triển tổng thể. • Sự tham gia manh mẽ hơn của khu vực tư nhân và các ngân hàng phát triển, tái thiết. • Thành lập hoặc tăng cường năng lực cho các tổ chức phi chính phủ, đơn vị ứng phó khẩn

cấp hoặc các đội phản ứng nhanh trong tình huống khẩn cấp.

Làm thế nào DN có thể giảm tác động tiêu cực của thiên tai?Có 2 giải pháp:

Doanh nghiệp đẩy mạnh công tác chuẩn bị ứng phó cho chính doanh nghiệp và hỗ trợ cộng đồng trong công tác này.

Hoạt động sản xuất kinh doanh của DN không gây tác động tiêu cực đối với môi trường.

QLRRTT mang lại lợi ích gì cho DN?Lợi ích kinh tế trực tiếp: 1 đồng phòng ngừa bằng 5 đồng khắc phục – tư duy “chủ động ứng phó” khắc phục “tư duy nước đến chân mới nhảy”.

Bảo vệ được tài sản DN, giảm thiệt hại về tài sản, hàng hóa và tính mạng người lao động.

Thực hiện được trách nhiệm xã hội, nâng cao hình ảnh của DN.

Bảo vệ được hoạt động sản xuất kinh doanh, vị trí trên thị trường.

Tình hình thiên tai của Việt NamViệt Nam là một trong 4 nước chịu ảnh hưởng lớn nhất của hiện tượng khí hậu cực đoan trong hai thập kỷ trở lại đây và đứng thứ 3 nếu chỉ tính riêng năm 2008. 

Riêng ở Việt Nam, mỗi năm thiên tai cướp đi mạng sống của 466 người, thiệt hại trên 1,5 tỷ USD tương đương 1,5% GDP.

Diễn biến thiên tai ngày càng phức tạp, không theo quy luật như trước đây, tần suất tăng lên, cường độ mạnh hơn rõ rệt đặc biệt là trong bối cảnh VN là nước chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH  

Tần suất xuất hiện của các hiểm họa thiên nhiên ở Việt Nam

4

CAO TRUNG BÌNH THẤP

Lũ, ngập úng Mưa đá và mưa lớn Động đất

Bão, áp thấp nhiệt đới Sạt lở đất Sương muối

Hạn hán Cháy rừng Sóng thần

Lũ quét Xâm nhập mặn

Xói lở/bồi lấp

Lốc xoáy

Nguồn: Báo cáo của Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương

Các sự kiện thiên tai lớn trong thập kỷ qua (1997-2009)Năm Sự kiện Số người

chết Số người bị thương

Số người mất tích

Thiệt hại kinh tế (tỷ đồng)

Vùng bị ảnh hưởng

2009 Bão Ketsana

179 1.140 8 16.078 15 tỉnh MT & TN

2008 Bão Kammuri

133 91 34 1.939.733 09 tỉnh MB & MT

2007 Bão Lekima 88 180 8 3.215.508 17 tỉnh MB & MT

2006 Bão Xangsane

72 532 4 10.401.624 15 tỉnh MN & MT

2005 Bão số 7 68 28 3.509.150 12 tỉnh MB & MT

2004 Bão số 2 23 22 298.199 05 tỉnh MT

2003 Mưa lớn kết hợp với lũ

65 33 432.471 09 tỉnh MT

2002 Lũ lịch sử 171 456.831 ĐB Sông Cửu Long

2000 Các đợt lũ quét

28 27 2 43.917 05 tỉnh MB

5

1999 Lũ lịch sử 595 275 29 3.773.799 10 tỉnh MT

1997 Bão Linda 778 1.232 2.123 7.179.615 21 tỉnh MT & MN

Cập nhật tình hình thiên tai năm 2012: Theo báo cáo tổng kết công tác phòng chống lụt bão và giảm nhẹ thiên tai năm 2012 và triển khai nhiệm vụ năm 2013 của Tổng cục Thủy sản (25/03/2013), Năm 2012 trên biển Đông đã xảy ra 10 cơn bão và 02 đợt áp thấp nhiệt đới trong đó 4 cơn bão ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta. Sau mỗi trận bão là hậu quả của lũ lụt, sạt lở đất, gây thiệt hại nặng về người, tài sản.

Các cơn bão ngày càng có hướng đi phức tạp, không theo quy luật, gây khó khăn cho công tác dự báo. Điển hình như ngay từ đầu mùa bão, cơn bão số 1 đã xuất hiện ở phía Nam, đây là một hiện tượng trái với quy luật (chưa từng diễn ra trong 40 năm qua) gây bất ngờ cho bà con ngư dân. Trên biển tình hình lại càng phức tạp hơn khi thường xảy ra các đợt lốc, gió mùa gây mất an toàn cho ngư dân hoạt động khai thác trên biển. Cơn bão số 7 (Gaemi) xuất hiện ở khu vực giữa biển Đông với sức gió mạnh nhất ở vùng gần tâm bão mạnh cấp 9, giật cấp 10 cấp 11 và di chuyển theo hướng Đông Đông Nam, sau chuyển hướng Đông Nam và lệch dần về hướng Tây, sau đó bão đã quay trở lại nơi xuất phát và đổ bộ vào khu vực tỉnh Bình Định – Phú Yên gây mưa to đến rất to. Cơn bão số 8 (Sơn Tinh) dù mới hình thành, nhưng bão số 8 có tốc độ di chuyển rất nhanh, từ 25km -30km/h, bão số 8 có quỹ đạo di chuyển hết sức phức tạp, không theo quy luật và khó dự đoán.

Theo báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2012 của Tổng cục thống kê (24/12/2012), thiên tai xảy ra trong năm 2012 đã làm hơn 700 người chết, mất tích và bị thương; hơn 100.000 ngôi nhà bị hư hỏng, cuốn trôi; hơn 80.000 ha lúa và hoa màu bị mất trắng; gần 300.000 ha lúa và hoa màu bị ngập, hư hỏng. Các địa phương có số người bị chết và mất tích nhiều là: Lào Cai 31 người; Yên Bái 28 người; Thanh Hóa 17 người. Thái Bình là địa phương bị thiệt hại nặng nhất về tài sản với gần 28 nghìn ngôi nhà bị sập đổ, hư hỏng; 24 nghìn ha hoa màu bị mất trắng; 39 nghìn ha lúa, hoa màu bị ngập, hư hỏng. Tổng giá trị thiệt hại do thiên tai gây ra trong năm 2012 ước tính trên 7.000 tỷ đồng, trong đó Thái Bình thiệt hại khoảng 1,4 nghìn tỷ đồng, chiếm gần 20% tổng giá trị thiệt hại của cả nước.

Tình hình thiên tai đầu năm 2013 Theo các báo cáo của Ban Chỉ đạo PCLB Trung ương, từ đầu năm đến nay đã xuất hiện 4 cơn bão, 1 ATNĐ, 169 trận lốc xoáy, mưa đá, hạn hán diện rộng.... Thiên tai đã gây thiệt hại trên cả nước với 69 người chết, 60.327 ngôi nhà bị ngập, 1.066 nhà bị sập, đổ; 23.597 ha lúa và 21.253 ha hoa màu bị hư hại; tổng thiệt hại 2.392 tỷ đồng.

Về tình hình thiên tai đến hết năm 2013 được dự báo còn nhiều phức tạp, khả năng có khoảng 9 đến 10 cơn bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên biển Đông, trong đó có khoảng một nửa số cơn ảnh hưởng đến đất liền nước ta.

Tình hình thiên tai dự kiến 6 tháng cuối năm 2013 (Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng, Thủy văn Trung Ương)  

6

Bão và ATNĐTrong những tháng tiếp theo đến hết năm 2013, số lượng bão và ATNĐ hoạt động trên Biển Đông còn khoảng 9 đến 10 cơn, một nửa trong số đó có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta. 

Nhiệt độNhiệt độ các tháng phổ biến trên phạm vi toàn quốc ở mức xấp xỉ với giá trị TBNN.Trong tháng 7 và tháng 8/2013 còn có thể xuất hiện nắng nóng ở Bắc Bộ và Trung Bộ, tuy nhiên cường độ không gay gắt.

Lượng mưa Trên phạm vi cả nước, xu thế lượng mưa có khả năng như sau: Bắc Bộ: Tổng lượng mưa các tháng từ tháng 7 đến tháng 9/2013 phía Đông Bắc Bộ ở

mức cao hơn so với TBNN, phía Tây Bắc Bộ ở mức thấp hơn so với TBNN; từ tháng 10 đến tháng 12 ở mức xấp xỉ và thấp hơn so với TBNN. Các đợt mưa lớn tập trung vào thời kỳ nửa cuối tháng 7 và tháng 8/2013. 

Trung Bộ: Mùa mưa ở Trung Bộ sẽ đến sớm tuy nhiên có khả năng kết thúc sớm. Từ tháng 7 đến tháng 9 tổng lượng mưa ở mức cao hơn TBNN cùng thời kỳ; từ tháng 10 đến tháng 12 có khả năng ở mức thấp hơn so với giá trị TBNN cùng thời kỳ. 

Nam Bộ và Tây Nguyên: Từ tháng 7 đến tháng 9 tổng lượng mưa phổ biến ở mức xấp xỉ với giá trị TBNN; từ tháng 10 đến tháng 12/2013 ở mức thấp hơn một ít so với TBNN cùng thời kỳ. Có khả năng mùa mưa ở Tây Nguyên và Nam Bộ kết thúc sớm hơn so với bình thường (khoảng nửa cuối tháng 10).

Trong những tháng tiếp theo của mùa mưa, bão, lũ năm 2013, tình hình thời tiết, thủy văn trên phạm vi cả nước sẽ có diễn biến phức tạp. Cần chủ động đề phòng bão mạnh, lũ quét, sạt lở đất ở các khu vực, đặc biệt tại các khu vực miền núi thuộc Bắc Bộ và Tây Nguyên. Tình trạng khô hạn, thiếu nước vẫn tiếp tục xảy ra cục bộ ở các tỉnh từ Quảng Bình đến Thừa Thiên Huế cho đến cuối tháng 7; trên diện rộng ở các tỉnh từ Quảng Nam đến Phú Yên và Ninh Thuận cho đến giữa tháng 8/2013.

LƯU Ý: PHẦN I SỬ DỤNG BÀI TẬP SỐ 1

Phần II: Lập kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với thiên taiMục tiêu

Nắm được các bước và trình tự lập kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với thiên tai Tham gia xây dựng mẫu kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với thiên tai cho một số doanh

nghiệp được lựa chọn Lập kế hoạch hành động và lên khung bản kế hoạch cho doanh nghiệp mình

Thời lượng dự kiến: 1,5 ngàyLưu ý đối với giảng viên: Lưu ý đối với các doanh nghiệp có người lao động khuyết tật. Đề cập đến vấn đề giới (có sự tham gia của cả nam và nữ trong quá trình lập kế hoạch, khi tính đến các phương án hậu cần và dự phòng trong các tính huống khẩn cấp, tính đến cả nhu cầu của nam và nữ).

7

Yêu cầu đối với học viên: Cần có thông tin của các doanh nghiệp để thưc hành lập kế hoạch theo yêu cầu

Nội dung:

TRÌNH TỰ LẬP KẾ HOẠCH PHÒNG NGỪA VÀ ỨNG PHÓ VỚI RỦI RO THIÊN TAI (RRTT)

Kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với RRTT (sau đây sẽ gọi tắt là kế hoạch), là công cụ cần thiết để giúp cho doanh nghiệp biết rõ:

Những việc cần phải thực hiện; Thời gian cần phải bắt đầu thực hiện; Thời gian cần phải hoàn thành; Mức độ/khối lượng công việc cần phải thực hiện; Chi phí cần phải bỏ ra; Người /đơn vị /tổ chức trong doanh nghiệp được giao thực hiện từng loại công việc

đã qui định

Các bước trong lập kế hoạch

Đánh giá khả năng phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp

8

Đánh giá RRTT

Lập kế hoach

Diễn tập

Hoàn thiện kế hoạch

Đánh giá thực hiện

kế hoạch

Thiên tai xảy

ra

Tập huấn

Khả năng phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp là cơ sở đầu tiên và quan trọng nhất để lập và chỉ đạo thực hiện kế hoạch.

Muốn đánh giá thực trạng khả năng phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp cần phải thực hiện các công việc theo trình tự sau đây:

(i) Thông tin cần thu thập đầu tiên là tình hình cơ bản của DN có liên quan đến khả năng phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp, bao gồm:

o Vị trí địa lý của DN:Ví dụ, tất cả 11 doanh nghiệp nghiên cứu điển hình đều nằm ở Duyên hải miền Trung (từ Nghệ An đến Khánh Hòa), là vùng thường có bão, lụt xảy ra trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 11 hàng năm, nên kế hoạch phòng ngừa và ứng phó với RRTT của doanh nghiệp phải tập trung vào phòng ngừa và ứng phó với nạn bão, lụt thường xảy ra tại địa phương trong thời gian trên. Mặt khác, vị trí của doanh nghiệp ở xa hoặc gần các thị trấn, khu dân cư, khu công nghiệp cũng là một yếu tố cần xem xét.

o Đánh giá nguy cơ RRTT cần lưu ý đặc điểm sản xuất kinh doanh và ngành nghề sản xuất:

Sản xuất kinh doanh (SXKD) và công nghệ sản xuất của mỗi ngành sẽ chịu tác động và ảnh hưởng khác nhau đối với RRTT. Nhưng dù hoạt động ở ngành nghề và lĩnh vực nào thì cũng đều phải liệt kê các hoạt động sản xuất và kinh doanh và đánh giá xem mức độ ảnh hưởng trong trường hợp thiên tai xảy ra đối với từng hoạt động và quy trình sản xuất, cung cấp dịch vụ làm cơ sở để lên kế hoạch hợp lý.

Bảo vệ con người trong thiên tai là một những điểm trọng tâm nhất trong kế hoạch QLRRTT của doanh nghiệp, nhưng yếu tố này chưa được các doanh nghiệp quan tâm đúng mức. RRTT có thể ảnh hưởng nhiều đến sự di chuyển từ nhà ở của người lao động đến doanh nghiệp để làm việc hoặc ngay tại nơi làm việc, đặc biệt đối với các ngành thâm dụng lao động (ví dụ dệt may, da giày).

Khả năng chịu đựng của cơ sở vật chất, thiết bị, dụng cụ sản xuất (như nhà xưởng, kho tàng, nhà ở…) của doanh nghiệp khi xảy ra thiên tai. Phần này cần có đánh giá của các nhà chuyên môn và kỹ thuật (về xây dựng và kết cấu).

o Mức độ rủi ro mà DN có thể gặp trong tình huống thiên tai: Chúng ta không thể lập kế hoạch ứng phó 100% được nhưng những kinh nghiệm trước đây sẽ cho chúng ta biết những việc cần chuẩn bị để giảm thiểu thiệt hại về người và của khi có thiên tai xảy ra. Vì vậy, chú ý thu thập các tài liệu về thiệt hại đã xảy ra trong những năm trước tại doanh nghiệp, tại nơi cư trú của cán bộ công nhân viên (CBCNV), tại địa phương doanh nghiệp đóng trụ sở và tại các bên liên quan với doanh nghiệp, nhất là tại các nhà cung cấp nguyên liệu và khách hàng tiêu thụ sản phẩm lớn nhất của doanh nghiệp trong những thời kỳ trước để biết mức độ rủi ro mà doanh nghiệp đã gặp phải và lập kế hoạch phòng ngừa RRTT trong thời gian tới.

CÁC THÔNG TIN CẦN THU THẬP PHỤC VỤ VIỆC LẬP KẾ HOẠCH CỦA DOANH

9

NGHIỆP

Thông tin chung về DNVị trí địa lý; Lĩnh vực hoạt động chủ yếu; Cơ cấu tổ chức; Số lượng cán bộ công nhân viên; Doanh thu bình quân 3 năm gần đây của doanh nghiệp.

Xác định mức độ rủi ro của DNDoanh nghiệp thường gặp những loại hình thiên tai nào từ trước đến nay?Những loại thiệt hại và mức độ thiệt hại mà các doanh nghiệp đã trải qua trước đây? Nếu doanh nghiệp đã bị thiệt hại, cần tìm hiểu rõ:

- Những loại thiệt hại trực tiếp: Nhà xưởng, máy móc thiết bị, sản phẩm hàng hoá- Những loại thiệt hại gián tiếp: Mất nguồn cung ứng nguyên liệu từ các nhà cung cấp;

công nhân nghỉ việc; bị phạt kinh tế do chậm tiến độ sản xuất, kinh doanh.- Những giải pháp và biện pháp khắc phục của doanh nghiệp sau những đợt thiên tai

trước đây và đánh giá hiệu quả. - Các hoạt động sản xuất kinh doanh (SXKD) của doanh nghiệp phụ thuộc vào các loại

dịch vụ công cộng nào (giao thông, viễn thông, dịch vụ ngân hàng, điện, cấp nước, thoát nước, chất đốt, nhiên liệu ....), cần dự tính đầy đủ và có đánh giá thực tế và chuyên nghiệp.

Mức độ sẵn sàng ứng phó với thiên tai của doanh nghiệp:

- Xác định những hoạt động thiết yếu doanh nghiệp cần duy trì trong tình huống thiên tai để lên kế hoạch dự phòng (ví dụ: Duy trì tình trạng cơ sở vật chất và đường sá...)

- Rà soát tất cả các hoạt động mà các doanh nghiệp đã tiến hành để bảo vệ tài sản, nguyên vật liệu, và sản phẩm của doanh nghiệp

- Xác định năng lực và khả năng của doanh nghiệp (nguồn nhân lực, tài chính), sau đó đưa ra các phương án hỗ trợ xây dựng kế hoạch cho các doanh nghiệp.

Các thông tin trên sẽ được sử dụng làm cơ sở để đánh giá khả năng phòng ngừa và ứng phó RRTT và xây dựng kế hoạch của doanh nghiệp.

Khi đánh giá khả năng phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp, cần đặt ra các giả thiết, các câu hỏi như:

Nhà xưởng, kho tàng, bến bãi của doanh nghiệp có nguy cơ bị thiệt hại hay không? Các vật dụng, đồ dùng có nguy cơ bị mất mát, hư hỏng hay không? Hệ thống thiết bị và máy móc văn phòng của có dễ bị hư hỏng hay không? Làm thế nào để đảm bảo an toàn cho nhân viên trong thời gian đang làm việc tại doanh

nghiệp hoặc đang ở tại nhà, đang di chuyển trên đường đến đoanh nghiệp hay trên đường về nhà?

RRTT sẽ có ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động SXKD của doanh nghiệp? Doanh nghiệp đã chuẩn bị ứng phó với RRTT như thế nào? Khả năng ứng phó của doanh nghiệp đối với từng loại thiệt hại nói trên như thế nào?

LƯU Ý: PHẦN NÀY SỬ DỤNG BÀI TẬP 2-31.3. Lập kế hoạch

10

Nếu doanh nghiệp xây dựng kế hoạch chi tiết và cẩn thận, doanh nghiệp không những có thể bảo vệ được tính mạng, đảm bảo an toàn cho nhân viên và bảo vệ được tài sản, mà còn duy trì được hoạt động kinh doanh trong tình huống thiên tai.

Việc đầu tiên cần làm là thành lập ban chỉ đạo phòng chống bão lụt (PCBL) tại doanh nghiệp. Ban chỉ đạo cần có đầy đủ đại diện của các phòng ban liên quan và có phân công nhiệm vụ trách nhiệm rõ ràng, có sơ đồ tổ chức và thông tin liên lạc, địa chỉ liên hệ của ban PCBL.

Để có thể lập kế hoạch một cách hiệu quả các doanh nghiệp cần: Phải học cách xây dựng kế hoạch (qua các lớp tập huấn hoặc xem các tài liệu hướng dẫn

trên trang thông tin: http://www.ungphothientai.com). Phải nắm vững nghiệp vụ xây dựng kế hoạch kinh doanh gắn kế hoạch SXKD với kế

hoạch phòng ngừa và ứng phó với rủi ro thiên tai của doanh nghiệp. Xây dựng kế hoạch phù hợp với doanh nghiệp – sẽ hiệu quả hơn nếu kế hoạch đó thể

hiện rõ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (TNXHDN). Trong đó có kế hoạch hỗ trợ người lao động và cộng đồng trong tình huống thiên tai.

Lập các bảng biểu chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng.

Lập kế hoạch phòng ngừa giảm nhẹ rủi ro thiên tai Phòng ngừa giảm nhẹ thiên tai là một nhiệm vụ quan trọng và được xem như là mục tiêu của doanh nghiệp nhằm duy trì sản xuất kinh doanh liên tục. Việc phòng ngừa, giảm nhẹ rủi ro thiên tai cần được lập thành kế hoạch tổng thể và lồng ghép vào chiến lược, kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Kế hoạch phòng ngừa giảm nhẹ thiên tai mang tính lâu dài, có thể xây dựng cho 1 năm hoặc lâu hơn tùy theo điều kiện của doanh nghiệp, vì vậy kế hoạch này được thực hiện hàng năm kể cả khi không có thảm họa thiên tai xảy ra.

Thông thường, giải pháp để phòng ngừa giảm nhẹ RRTT được xếp vào 2 nhóm giải pháp chính:

Nhóm giải pháp “phi công trình”Khi nhắc đến quản lý/phòng ngừa rủi ro thiên tai người ta thường nghĩ đến các giải pháp liên quan đến gia cố công trình, nhà xưởng, kho tàng... hay nói cách khác là các giải pháp công trình. Trên thực tế, các giải pháp phi công trình đóng vai trò quan trọng không kém, thậm chí có vai trò quyết định đến khả năng QLRRTT của doanh nghiệp, quyết định hiệu quả của các giải pháp kỹ thuật và công trình.

Về nguyên tắc, giải pháp phi công trình là toàn bộ những biện pháp làm phát huy các khả năng và hạn chế các biểu hiện dễ bị tổn thương của doanh nghiệp trong các lĩnh vực: nhân lực, cơ chế tổ chức, tài chính, nguyên nhiên liệu, sản phẩm, đối tác, mạng lưới, thị trường.

Một số giải pháp phi công trình trong QLRRTT, có thể là: Nâng cao kiến thức, nhận thức và kỹ năng của công nhân viên trong doanh nghiệp về

phòng ngừa và giảm nhẹ và khắc phục rủi ro thiên tai;

11

Bố trí nhân lực đầy đủ với cơ chế tổ chức phù hợp, trách nhiệm rõ ràng để đảm nhận nhiệm vụ ứng phó thiên tai;

Bố trí nguồn tài chính đầy đủ và ổn định để đảm bảo các hoạt động quản lý rủi ro thiên tai được thực hiện tốt;

Đa dạng hóa nguồn cung cấp, bố trí nguồn nguyên, nhiên liệu dự phòng để đảm bảo không bị gián đoạn khi có thiên tai xảy ra;

Bố trí mùa vụ thích hợp, điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kế hoạch dự trữ/bảo quản sản phẩm để có nguồn cung ổn định;

Đa dạng hóa các đối tác, chia sẻ rủi ro, hình thành mạng lưới tương trợ, hợp tác khi có thiên tai xảy ra;

Có tính đến yếu tố thiên tai khi lập kế hoạch phát triển thị trường nhằm đảm bảo tiêu thụ ổn định.

Nhóm giải pháp kỹ thuật và công trìnhNhóm giải pháp kỹ thuật và công trình tập trung vào việc tạo một môi trường vật lý an toàn nhất cho con người và các tài sản của doanh nghiệp. Nhóm giải pháp này bao gồm tất cả các biện pháp nhằm giảm thiểu các yếu tố dễ bị tổn thương và tăng cường khả năng của doanh nghiệp về cơ sở vật chất, nhà xưởng, kỹ thuật, công nghệ, chẳng hạn như:

Lựa chọn vị trí, địa hình an toàn cho các công trình xây dựng như nhà xưởng, của hàng, kho bãi, văn phòng điều hành, trạm y tế, trạm điện và khu ký túc xá công nhân....

Thiết kế các hệ thống sản xuất, các công nghệ hiện đại để làm tăng độ an toàn và bảo dưỡng cho các công trình xây dựng: văn phòng, nhà xưởng, kho tàng...

Có hệ thống cảnh báo với thiết kế phù hợp và được bảo dưỡng thường xuyên Hệ thống thông tin liên lạc có thể vận hành thông suốt trước, trong và sau thiên tai Hệ thống bảo quản, tạm trữ nguyên liệu, bảo quản, dự trữ sản phẩm Hệ thống phương tiện vận chuyển đồng bộ và có phương tiện dự phòng Chuẩn bị sẵn sàng các trang thiết bị cứu trợ, cứu nạn Áp dụng những nguyên tắc xây dựng phòng chống thiên tai Có quy hoạch về sử dụng đất và tài nguyên hợp lý. Tránh những nơi tập trung các yếu tố chịu rủi ro cao.

Lập kế hoạch chuẩn bị ứng phó trong tình huống thiên tai Việc xây dựng kế hoạch phòng ngừa giảm nhẹ thiên tai hàng năm của doanh nghiệp là rất quan trong để giúp doanh nghiệp có thể chủ động ứng phó với thiên tai khi nó xảy ra. Tuy nhiên, chiến lược dài hạn hoặc kế hoạch hàng năm sẽ chưa thể tính tính toán hết được những tình huống, chi tiết đến từng cơn bão hay trận lũ. Chính vì thế, việc lập kế hoạch chuẩn bị ứng phó khẩn cấp rất cần được quan tâm khi sắp có thiên tai xảy ra. Trong bất cứ trường hợp nào, việc chuẩn bị ứng phó khẩn cấp với thiên tai cần được đặt lên ưu tiên hàng đầu trong kế hoạch hoạt động của doanh nghiệp tại thời điểm sắp có thiên tai xảy ra.

Khi xây dựng kế hoạch cần lưu ý: Bản kế hoạch phải ngắn gọn, rõ ràng và dễ hiểu Bản kế hoạch phải có tính linh hoạt. Khi cần thiết có thể điều chỉnh một cách nhanh

chóng và dễ dàng Phải tính đến tình huống cần làm việc vào các ngày nghỉ hoặc chủ nhật, hoặc trong bất cứ

điều kiện thời tiết như thế nào để ứng phó với rủi ro thiên tai.

12

Phải kiểm tra lại bản kế hoạch và điều chỉnh, cập nhật thường xuyên (nếu cần) Các hoạt động này cần lồng ghép vào các hoạt động thường ngày của doanh nghiệp Tất cả các nhân viên trong doanh nghiệp cần nắm rõ các hoạt động cụ thể trong bản kế

hoạch

Những yêu cầu chi tiết của bảng kế hoạch trong tình huống khẩn cấp (tình huống bão):

Những hoạt động cần chuẩn bị trước khi xảy ra bão từ 4 – 5 ngày: Trước bão 3 ngày nếu cấp gió <=4; cấp gió từ 5-7 thì cần làm gì và cấp gió trên cấp 8 thì cần làm gì?

Trong khi xảy ra bão: - Chủ yếu tuần tra, bảo vệ tòa nhà, thiết bị, cơ sở vật chất và báo cáo tình hình diễn

biến đến các bên liên quan.- Ứng cứu những hư hỏng trong điều kiện cho phép, đảm bảo an toàn tính mạng của

các thành viên trong nhóm ứng trực.

Sau khi bão tan: Các hoạt động cụ thể cần tiến hành

- Dọn dẹp, sửa chữa …- Chuẩn bị điều kiện phục hồi sản xuất kinh doanh. - Yêu cầu: tất cả những cá nhân liên quan cần nắm chi tiết những việc cần làm và biết

cách thực hiện trong thời gian nhanh nhất. Cần thường xuyên rà soát và điều chỉnh, bổ sung nếu cần thiết.

Tất cả doanh nghiệp (dù quy mô lớn, vừa hay nhỏ), đều phụ thuộc vào các nhà cung cấp, đối tác, bạn hàng khi tiến hành doanh, cung cấp dịch vụ, và hàng hóa. Chính vì vậy, những doanh nghiệp và tổ chức mà bạn phụ thuộc cũng cần có kế hoạch ứng phó trong tình huống thiên tai. Nếu doanh nghiệp bạn đã có kế hoạch, hãy giúp hỗ trợ đào tạo, lập kế hoạch, phổ biến thông tin cho các đối tác, bạn hàng, nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng của doanh nghiệp.

2. PHỔ BIẾN VỀ BẢN KẾ HOẠCH CỦA DOANH NGHIỆP. Sau khi hoàn thành bản kế hoạch, cần phải phổ biến thông tin cho tất cả người lao động trong doanh nghiệp để họ nắm rõ những việc cần làm trong tình huống thiên tai. Thông tin cung cấp cho người lao động cần ngắn gọn, rõ ràng, cụ thể trách nhiệm từng bộ phận và từng cá nhân (xin xem thêm ví dụ ở mục 8).

Khách hàng, bạn hàng, nhà cung cấp, ngân hàng và cổ đông cũng cần được cung cấp thông tin đầy đủ, vì đây là những nhóm đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động SXKD của doanh nghiệp.

Ngoài người lao động, những đối tượng dưới đây cũng cần được cung cấp thông tin trước và sau khi thiên tai:

Các doanh nghiệp đóng bên cạnh (hoặc cộng đồng kề cận) Khách hàng Nhà cung cấp

13

Cổ đông và ngân hàng

Những thông tin này có thể cung cấp dưới dạng kế hoạch hoặc thông báo về tình hình SXKD trong mùa mưa bão và những tình huống có thể xảy ra và kế hoạch ứng phó trong từng tình huống.

3. THỬ NGHIỆM BẢN KẾ HOẠCH Kế hoạch đã được xây dựng phải có tính khả thi và có hiệu quả khi thiên tai xảy ra. Cách duy nhất để có thể biết được là bản kế hoạch của doanh nghiệp có hợp lý và khả thi hay không là tổ chức diễn tập. Những người có liên quan tiến hành làm thử các kế hoạch, sau đó rút kinh nghiệm và điều chỉnh lại kế hoạch cho hợp lý. Tổ chức các cuộc họp và phổ biến kế hoạch sau khi đã diễn tập. Dù tập huấn hay diễn tập dưới hình thức nào thì cũng cần tiến hành rút kinh nghiệm, nếu cần thiết sẽ phải điều chỉnh lại kế hoạch. Sau mỗi mùa mưa bão lại tiếp tục rút kinh nghiệm và điều chỉnh kế hoạch và chuẩn bị sẵn sàng cho những đợt thiên tai tiếp theo.

Một số điểm khác cần lưu ý khi xây dựng kế hoạch:- Khi xây dựng kế hoạch và khi điều chỉnh, chỉnh sửa, cập nhật kế hoạch, cần đảm bảo là

mọi người đều đang sử dụng bản kế hoạch mới nhất với đầy đủ thông tin được cập nhật (ghi ngày tháng cập nhật)

- Sao chụp và phân phát bản bản kế hoạch cho những người có trách nhiệm liên quan trong bản kế hoạch.

- Những thông tin mật – Nếu trong kế hoạch của bạn có những thông tin mật (ví dụ địa chỉ liên hệ của một số người) bạn phải đánh dấu và lưu giữ riêng

- Giao cho người nào chịu trách nhiệm ghi chép lại các hoạt động xảy ra trong tình huống khẩn cấp (cung cấp thông tin và các quyết định cần thiết) để sau này có thể tham khảo lại khi cần.

3.1. Kết cấu của bảng kế hoạch

Xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai1. Đặc điểm nhà máy:

Diện tích, vị trí, khí hậu, thời tiết Hiện trạng tiếp cận với các dịch vụ công cộng (điện, nước, viễn thông, giao thông)Nêu khó khăn trong tình huống bão lũ (để tiếp cận với dịch vụ này và phương án dự phòng, nếu có)Đặc điểm của ngành sản xuất và nguy cơ nếu có xảy ra thiên tai

2. Đặc điểm kiến trúc công trình: Dựa trên khảo sát thực tế và đưa ra khuyến nghị cơ bản3. Kế hoạch PCBL và giảm nhẹ thiên tai3.1. Nguyên tắc chỉ đạo 3.2. Kế hoạch và phương án PCBL: khi nhận thông tin thì xử lý thế nào? Ai là

người ra quyết định triên khai công tác này (cơ chế thông tin, thẩm quyền ra quyết định, thành lập đội PCBL); phân công nhiệm vụ cụ thể (cho từng tổ, nhóm: bảo vệ cơ sở vật chất, nguyên vật liệu, văn phòng); thông tin và cung cấp thông tin cho CBCNV trước trong và sau thiên tai; nhóm trực ứng phó trong tình huống khẩn cấp; yêu cầu sự trợ giúp như thế nào trong tình huống khẩn cấp

14

3.3. Thông tin liên lạc: xây dựng cơ chế thông tin chi tiết (có số DT của ban PCLB, và các cơ quan cần thiết)

3.4. Những việc cần làm trước mùa mữa bão (phân công nhiệm vụ cụ thể): các biện pháp phòng và chống chủ yếu và có thể làm trước mùa mưa bão (giả định tình huống: gió lốc và mưa kéo dài…, cách giải quyết tình huống: tổ có nhiệm vụ phóng chống; di chuyên tài sản, hậu cần, y tế, cấp cứu)

3.5. Phục hồi sau thiên tai: Kiêm tra lại toàn bộ nhà xưởng, dọn dẹp (người chịu trách nhiệm); khôi phục KD (nhà cung cấp và khách hàng): người chịu trách nhiệm; người lao động của công ty bị ảnh hưởng

3.6. Phương tiện và trang bị trong tình huống khẩn cấp (lên danh mục những thứ cần thiết, và lúc nào mua, sử dụng và bổ sung thế nào)

3.7. Lương thực và thực phẩm (danh mục, mua, sử dụng và bổ sung)3.8. Tổ chức thực hiện và thời gian: ban chỉ huy, danh sách ban chỉ huy và nhiệm

vụ

HOẠT ĐỘNG PHỤC HỒISau thiên tai, nhiều doanh nghiệp có thể rơi vào tình trạng khó khăn, ảnh hưởng đến kinh doanh và việc làm của người lao động. Chính vì vậy, doanh nghiệp cần phải có những kế hoạch khắc phục hậu quả một cách quả hiệu quả và kịp thời để đưa hoạt động kinh doanh trở lại bình thường càng sớm càng tốt.

Giai đoạn phục hồi và tái thiết sau thiên tai cũng là cơ hội để các doanh nghiệp, xây dựng, khôi phục cơ sở vật chất, hoặc sắp xếp lại hoạt động sản xuất kinh doanh theo hướng bền vững và hiệu quả hơn và có khả năng ứng phó với thiên tai ở cấp độ cao hơn.

Hiện nay ở Việt Nam, các chính sách giúp các doanh nghiệp khắc phục hậu quả và phục hồi sản xuất kinh doanh hầu như chưa có. Chính vì vậy, các doanh nghiệp cần chủ động lên kế hoạch để có thể huy động sự hỗ trợ của các tổ chức nếu cần để khắc phục hậu quả của thiên tai và khôi phục sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Ngoài ra, các doanh nghiệp dù ảnh hưởng ít hay nhiều, sau thiên tai nên có đánh giá tác động của thiên tai đối với sản xuất kinh doanh để lên kế hoạch phục hồi sản xuất kinh doanh và có thể điều chỉnh kế hoạch ứng phó cho những năm tiếp theo.

Các hoạt động ưu tiên về khắc phục hậu quả và phục hồi sớm mà doanh nghiệp có thể hỗ trợ cho chính doanh nghiệp mình, cho nhân viên và cộng đồng là:

Đánh giá nhanh thiệt hại, nhu cầu cứu trợ khẩn cấp và phục hồi sớm nhằm ổn định sản xuất và đời sống;

Bố trí nơi ở tạm thời cho nhân viên, nếu họ bị mất nhà cửa; Cung cấp lương thực, thực phẩm, nước uống và nhu yếu phẩm thiết yếu khác cho

những nhân viên bị thiệt hại; Hỗ trợ dịch vụ y tế, phòng chống dịch bệnh cho khu vực bị ảnh hưởng; Thu dọn vệ sinh môi trường khu vực bị ảnh hưởng; Hỗ trợ nguồn lực để phục hồi sớm: nhà ở, nhà xưởng, các công trình cấp điện, cấp

nước, trạm y tế, trường học, mạng lưới thông tin, giải tỏa ách tắc giao thông;

15

Hỗ trợ nguồn lực để khôi phục các công trình thủy lợi, giao thông, các công trình cơ sở hạ tầng khác, hỗ trợ khôi phục sản xuất của nhân dân tùy theo nhu cầu của doanh nghiệp và sự chỉ đạo của các cơ quan có thẩm quyền tại địa phương;

Tìm hiểu các thiệt hại đã xảy ra tại địa phương và các chủ trương, giải pháp khắc phục hậu quả của địa phương.

Doanh nghiệp cần lên kế hoạch cho những vấn đề cụ thể sau: Sửa chữa và dọn dẹp sau bão lũ; Dọn dẹp hóa chất độc hại hay các vật liệu nguy hiểm sau thiên tai; Xem xét lại hệ thống điện và hệ thống vận hành các thiết bị khác và điều chỉnh lại để có

thể tăng cường khả năng chống chọi với thiên tai ở mức cao hơn; Phương án tiếp tục kinh doanh sau thiên tai (sau khi có nguồn hỗ trợ) và cần tính đến việc

lập (hoặc điều chỉnh) kế hoạch phòng ngừa ứng phó để tăng khả năng ứng phó của doanh nghiệp;

Vay vốn phục hồi kinh doanh; Nhận tiền bồi thường bảo hiểm; Hỗ trợ người lao động của doanh nghiệp; Các địa chỉ cần thiết cho công tác khắc phục hậu quả và phục hồi sản xuất, kinh doanh,

đời sống của doanh nghiệp.

4. Phụ lục Các bài tập kèm theo bài giảng

Chương trình tập huấn (2 ngày); Các nội dung tham khảo thêm: Phương châm bốn tại chỗ; Những điểm cần lưu ý trong Luật Phòng chống thiên tai đối với doanh nghiệp; Những điểm lưu ý đối với người khuyết tật; Những điểm lưu ý về giới trong khi lập kế hoạch; Thông tin cần học viên thu thập trước khóa học (theo mẫu); Phiếu đánh giá lớp tập huấn (theo mẫu).

16