|·zy Á Ê §zu zÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·zy Á Ê §zu zÆ] ... 1

31
ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺴﺮ ي ﭘﺲ ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺮان اﻗﺘﺼﺎد در اﻧﺪاز» رﻳﻜﺎردوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮي آزﻣﻮن« ﺣﺎﻓﻈﻲ ﺑﻬﺎر و اﻣﻴﺮﻳﻮﺳﻔﻲ ﺧﺎﻟﺪ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد ي ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﺗﺨﺼﻴﺼﻲ و ﺗﺜﺒﻴﺘﻲ ارﺷﺎدي، ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑـﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﺳﻄﻮح ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪن و ﻫﺪف اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي، اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ اﻋﻤﺎل در ﻣﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﺎﺑﺪ. واﻗﻌﻴ اﻳﻦ ﺘﻬﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ و اﺟﺘﻨﺎب دوﻟـﺖ اﻧﻜﺎر ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد، در ﻣﻬﻢ ﻃﺮﻳﻖ از وﻳﮋه ﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ ﻳﻌﻨـﻲ آن» ﺑﻮدﺟـﻪ« و ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺳـﺎﻳﺮ ﺑـﺮ آن ات ﻣﻲ ﺿﺮوري را اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻬﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻛﻨﺪ. از دﻳﮕﺮ ﺳﻮي اﺛﺮ ﻣﺮدم اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي) ﺑﻨﮕﺎ و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻬﺎ( اﻗﺘـﺼﺎد ﻋﺮﺻﻪ در ﻣﺼﺮف ﺷﻜﻞ دو ﺑﻪ ﻛﻼن- ﭘﺲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و اﻧﺪاز ﻣﻲ ﻇﻬﻮر ﮔﺬاري ﻳﺎﺑﺪ. ﭘﻴﺎﻣ از ﻣﻬـﻢ ﺪﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻔﺎف دوﻟﺖ، ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ و ﻣﺮدم ﺑﺎ دوﻟﺖ اﻗﺘﺼﺎدي راﺑﻄﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدم. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻈﺮي ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ، ﺑﻪ رﻓﺘـﺎر ﺑـﺮ آن ﻛـﺴﺮي وﻳـﮋه ﻣﺼﺮف ﭘﺲ و روﻳﻜﺮد دو اﻧﺪاز، اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﻴﻨﺰي1 و ﺑﺮاﺑﺮي رﻳﻜﺎردوﻳﻲ2 اﺳﺖ. اﻳـﻦ در روﻳﻜﺮد دو ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﭘﺲ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻳﺎدﺷﺪه، ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺲ ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺴﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮرد در اﻧﺪاز دوره ﻃﻲ اﻳﺮان1383 - 1342 و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ روﻳﻜﺮد دو ﺑﺎ رﻳﻜﺎردوﻳﻲ روﻳﻜﺮد از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ﺷﺪه ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻲ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ از ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ي و ﻣﺼﺮف ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﺘﻴﺠﺘ رد در ﻛﻴﻨﺰي دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳـﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺴﺮ ي ﭘﺲ ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺪاز، ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ در رﻳﻜﺎردوﻳﻲ روﻳﻜﺮد وﺟﻮد ﻣﺆﻳﺪ و دار اﺳﺖ اﻳﺮان اﻗﺘﺼﺎد. واژه ﻛﻠﻴﺪي ﻫﺎي: ﻛﺴﺮ ي ﭘﺲ ﻣﺼﺮف، ﺑﻮدﺟﻪ، اﻧ رﻳﻜﺎردوﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮي ﺪاز،. 1 . ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻳﺮان اﻗﺘﺼﺎد ﮔﺬر در اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻚ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮﻫﻪ در ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺗﺎ ﻣﺮﻫﻮن زﻳﺎدي اﻧﺪازه ﻧﻘﺶ آﻓﺮﻳﻨﻲ دوﻟ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺗـﺼﺪي و ﺣـﺎﻛﻤﻴﺘﻲ وﻇـﺎﻳﻒ ﺑـﻪ ﻋﻤﻞ ﮔـﺮي در ﺧﻮد ﺮﺻﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ ﻛﺸﻮر ﻛﻼن. د داﻧﺸﺠﻮي اﺻﻔﻬﺎن داﻧﺸﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎد دﻛﺘﺮي وره∗∗ اﻣﻮر ﺳﺎزﻣﺎن اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرﺷﻨﺎس اﻗﺘﺼﺎدي اﺻﻔﻬﺎن اﺳﺘﺎن داراﻳﻲ و1. Standard Keynesian Approach 2. Ricardian Equivalence Approach Downloaded from qjerp.ir at 23:07 +0330 on Saturday February 8th 2020

Upload: others

Post on 23-Jan-2020

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

انداز در اقتصاد ايران بودجه بر پس ي كسرتأثيربررسي »آزمون برابري ريكاردويي«

∗∗ خالد اميريوسفي و∗بهار حافظي

بـر تأثير كاركردهاي ارشادي، تثبيتي و تخصيصي دولت براي ي اقتصاد هاي نظريهدر در ياعمال تغييرات با اغلب ،متغيرهاي اقتصادي هدف و رساندن آنها به سطوح مطلوب

انكار دولـت اجتناب و غيرقابل ، مطالعه نقش غيرقابل تهااين واقعي . يابد بودجه تحقق مي ات آن بـر سـاير تـأثير و » بودجـه « آن يعنـي اثرترين ويژه از طريق مهم در اقتصاد، به

.كند متغيرهاي مهم اقتصادي را ضروري ميدر عرصه اقتـصاد ) هاهخانوارها و بنگا ( فعاليتهاي اقتصادي مردم اثرسوي ديگر از

دهاي مهـم از پيام . يابد گذاري ظهور مي انداز و سرمايه پس - كالن به دو شكل مصرف سازي رابطه اقتصادي دولت با مردم و ا با بودجه دولت، شفاف بررسي رابطه اين فعاليته

ويـژه كـسري آن بـر رفتـار به ، بودجه تأثيرمبناي نظري مطالعه . مردم با يكديگر است در ايـن . است 2ريكاردوييبرابري و 1كينزياستاندارد انداز، دو رويكرد و پس مصرف

انداز در مورد اقتصاد كسر بودجه بر پس تأثير، يادشدهمقاله پس از توضيح دو رويكرد با استفاده از رويكرد ريكاردويي با دو رويكرد توصيفي و 1342-1383ايران طي دوره

ي منفي كسر تأثير دهنده نشان حاصل از اين بررسي نتايج .است استنباطي بررسي شده همچنين بررسـي . است مورد اين ديدگاه كينزي در رد هنتيجتدر بودجه بر مصرف و

دار و مؤيد وجود رويكرد ريكاردويي در معنيو مثبت ،انداز بودجه بر پسي كسرتأثير .اقتصاد ايران است

.داز، برابري ريكاردوييان بودجه، مصرف، پسيكسر: هاي كليدي واژه

مقدمه. 1كنوني در برهه يافته توسعه نيافته به يك اقتصاد توسعه از يك اقتصاد در گذر اقتصاد ايران موفقيت

گـري عمل بـه وظـايف حـاكميتي و تـصدي ت در مناسب دول آفريني نقش اندازه زيادي مرهون تا .كالن كشور است اقتصادرصه خود در ع

وره دكتري اقتصاد دانشگاه اصفهاندانشجوي د ∗ و دارايي استان اصفهان اقتصاديكارشناس مطالعات اقتصادي معاونت اقتصادي سازمان امور∗∗

1. Standard Keynesian Approach 2. Ricardian Equivalence Approach

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 2: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

52 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

سياسـتگذاران فزايش بدهي دولـت، توجـه هاي مالي در نتيجه اشد كسريهاي اخير ر در سال ايجـاد سري بودجـه دولـت را باعـث اقتصاددانان كاز برخي كه حالي در. جلب كرده است مالي را

،داننـد مي نظاير آن ها و پرداختترازتعادل عدم بهره واقعي و نرخباال بودن مشكالت اقتصادي نظير رونــق و ه انبــساطي را زمينــسياســتهاي مــاليري در بودجــه دولــت بــا يجــاد كــس اگروهــي ديگــر

.دانند ركود و بيكاري مي هكنند برطرف در بـسياري از سـالها ،آمدي موجود و اتكا بـه درآمـدهاي نفتـي دليل ساختار در در ايران به

،گـر دي ويسـ از. ايـم هاي دولتي بوده بودجهناپذير عنوان جزء جدايي اهد كسري بودجه دولت به شهـاي اقتـصادي فعاليت بزرگـي از قسمت كشور ما توسعه مانند حال در كشورهاي توسعه نيافته و در

سـاير اجـزاء گيـري توجهي بر شكل قابل آثار بودجه ي تداوم كسر رو اين از .دست دولت است درراز تـراز تجـاري و تـ گـذاري، كه مـصرف، سـرمايه طوري به ،ملي خواهد گذاشت ناخالص توليد .دده تغيير ميها راپرداخت

بودجـه بـر ي كـسر تـأثير ،كينـزي و ريكـاردويي ح دو رويكـرد پـس از توضـي مقاله در اين 1342-1383 طي دوره اقتصاد ايران در يادشدهانداز با آزمون دو رويكرد استاندارد پس مصرف و

.شود بررسي مي)تصريح و تخمين مدل( و تحليلي) بررسي روند متغيرها( در دو سطح توصيفي

مباني نظري. 2از مـورد ليـه عمـومي و مـسائل مطـرح در ايـن كلـي ما طـور و بـه هاي مربوط به بودجـه دولـت بحث

اولين اشارات نوشتاري در زمينـه امـور . علم اقتصاد است و بررسي در هاي بحث ترين زمينه قديميعهـده به دخـل و خـرج خـود از هيچ دولتي بدون توجه . گردد مي به دوران باستان بر )دولت(مالي

دولـت در گذشـته نيـز از . آيـد نمـي امور در حيطه وظايفي كه براي خود قائل است براداره كردن در قـرن شـانزدهم و 1هـا آثـار سكوالسـتيك در ايـن مـورد بـه . شمول اين نياز خارج نبـوده اسـت

دكتـرين ركـزي بخـش م ،ماليـات واحـد . ان اشـاره كـرد تـو هـا در قـرن هفـدهم مـي مركانتيلسيتملـل از كتـاب ثـروت پـيش 4 و هيوم 3ك، ال 2آثار نوشتاري پيت . دهد ها را تشكيل مي فيزيوكرات

مـدرن در ايـن تقريـرات اولـين )5ماليه عمومي ماسگريو ( يابد و كتاب اخير آدام اسميت انتشار مي كنـد و گـاه در مـي هاي علم اقتصاد را تعقيب تحليل ماليه، پيشرفت ،از اين تاريخ به بعد . عرصه است

1. Scholastics 2. Pitt 3. Locke 4. Hume 5. Musgrave

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 3: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

53 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

هـر 6 و پيگـو 5، پارتو 4، مارشال 3هايست، مارژينال 2، استوارت ميل 1ريكاردو. دارد مي جلوي آن گام بر بـه شـكوفايي اقتـصاد ماليـه عمـومي كمـك اند و مهر خود را بر اين علم زدهيك در جايگاه خود

ه عنـوان يكـي از اهـداف كينز در اقتصاد ماليه عمومي و پيـدايش سياسـت تثبيـت بـ تأثير. اند كردهافـزوده ها نكتهبسي اقتصاد ماليه عمومي به كالبد عمومي اقتصاد . انكارناپذير است ،سياست بودجه

بازار نسبت به آن محدود العمل ات عمليات مالي بر بازار و عكس تأثير سهم آن به از اين رو .است .7شود نمي

انـداز، پـس ،توانـد مـصرف مـي دامنه تغييرات عملكرد دولـت در بخـش مخـارج و درآمـد . قـرار دهـد تـأثير تحـت د اقتصادي را نيـز ها، انباشت سرمايه و حتي رش حساب جاري، ترازپرداخت

توان دو ديـدگاه مي.شود دولت ناميده هكلي تغيير در بودجطور تغيير در درآمد يا مخارج دولت به مـدت و ي كـالن اقتـصادي در كوتـاه متغيرهـا تغيير بودجه دولـت را بـر تأثير مورد كامالً مجزا در

.دكربلندمدت بررسي بررسـي ) اسـتاندارد كينـزي (ت از ديـدگاه سـنتي در ديدگاه اول كسر بودجه يا بـدهي دولـ

انـداز ملـي و خنثـي شـدن انباشـت سـرمايه از اين ديدگاه بدهي دولت باعث كاهش پـس .دشو ميشود كه يك گروه انـدك دويي بيان مي برابري ريكار عنوان ديگري به پس از آن ديدگاه . دشو مي

انـداز آنان بر اين باورند كه بدهي دولت بر پـس . طرفدار اين ديدگاه هستند ،از اقتصاددانان با نفوذ درسـت يـا نادرسـت بـودن ايـن هدر ارزيابي و داوري دربـار . گذارد ملي و انباشت سرمايه اثر نمي

ت مالي چـه آثـاري بـر د كه سياسشو ح مي اين پرسش اصلي مطر ،ها نسبت به بدهي دولت ديدگاهكننـدگان اقتصادي بايد موضع مصرف نظام بودجه دولت بر يبراي بررسي اثر كسر مصرف دارد؟

. هستندنگر آيندهبين يا ئله نزديكرا مشخص كرد، به اين معنا كه آيا آنان نسبت به مسمـدت گذاري در كوتـاه ت تغييرات سياسـ آثار براي بررسي سنتي استاندارد كينزي ديدگاه در

ها موجب بـاالرفتن دهد كه كاهش ماليات الگو نشان مي اين. مراجعه كرد −LMISبايد به الگوي كه در پي آن شود مي به طرف خارج IS جايي منحني افزايش مصرف سبب جابه . شود مي مصرف

.شترا به دنبال خواهد داانتقال منحني تقاضاي كل به سمت باال

1. Ricardo 2. Stuart Mill 3. Marginalists 4. Marshall 5. Pareto 6. Pigou

.)1372(ريچارد ماسگريو و پگي ماسگريو . 7

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 4: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

54 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

افزايش تقاضاي كل باعث افزايش توليـد و كـاهش - اگر قيمتها ثابت باشد -مدت در كوتاه بـه ) از نظـر ميـزان توليـد ( اقتصادي نظامشود ها تعديل ميبا گذشت زمان كه قيمت. شود ري مي بيكا

.دشو مي باعث افزايش سطح قيمتها ، و تقاضاي كل بيشترگردد مي نرخ طبيعي خود برباعث افزايش مصرف ) از كاهش مالياتحاصل بودجه يكسر( كاهش ماليات در بلندمدت

انـدازه برد كه آن هـم بـه انداز، نرخ بهره را باال مي كاهش در پس . شود انداز ملي مي و كاهش پس گـذاري دهـد كـه هـر قـدر سـرمايه نـشان مـي 1الگوي رشد سولو . كاهد گذاري مي خود از سرمايه

اي در سطح پايدار و در نتيجه كـاهش بيـشتر دن ميزان كاالهاي سرمايه آم كاهش يابد باعث پايين نـسبت بـه وضـع -اي كمتـري اقتـصادي بـا كـاالي سـرمايه نظـام از آنجا كه . شود سطح توليد مي

اي در وضـع پايـدار بـه كنـد، كـاهش كاالهـاي سـرمايه شروع به كار مي -مطلوب در سطح پايدار .قتصادي استمتر و بدتر شدن وضع امعني مصرف ك

ايـن . اقتـصادي بـاز مراجعـه كـرد نظامالمللي بايد به الگوهاي تجارت بين آثاربراي بررسي انـداز ملـي موجـب مـازاد حـساب سـرمايه و كـاهش حـساب دهد كه كاهش پس الگوها نشان مي

الي بـر انباشـت تغييـر سياسـت مـ آثـار از ) به داخل كشور (جريان سرمايه از خارج . شود جاري مي . شـود مـي ن معني اسـت كـه كـشور بـه سـاير كـشورها بـدهكار ياه اين كاهش ب كاهد؛ ايه مي سرم

نـسبت بـه پـول سـاير (شـود كـه ارزش واحـد پـول كـشور همچنين تغيير سياست مالي باعـث مـي تر و كاالهاي توليـدي ايـن ارزان) در اين كشور (باال رود كه در نتيجه كاالهاي خارجي ) كشورها

دهـد كـه ايـن افـزايش ارزش نشان مي 2فلمينگ -الگوي ماندل . شود ميتر كشور در خارج گران مدت تغييـرات انبساطي كوتاه آثارشود كه واحد پول كشور و كاهش خالص صادرات موجب مي

.لي بر توليد و اشتغال كاهش يابدمادجـه كـسري بو ،انـد بنابراين در ديدگاه سنتي كه برخي آن را ديدگاه اسـتاندارد نيـز ناميـده

توان گفت تداوم رونق كلي ميرطو به. شود و كسري حساب جاري مي انداز ملي باعث كاهش پس .المللي است شديد بحران مالي بين ت و متراكم شدننيازمند ،موجود

نگـر كنندگان آينـده سياست مالي از منطق مصرف آثار براي بررسي ييدر ديدگاه ريكاردو كـه بـدهي دولـت بـا مالياتهـاي آينـده برابـر اسـت و اگـر اصل كلـي ايـن اسـت . شود استفاده مي

هاي كنوني هاي آينده با ماليات يابند كه ماليات نگر باشند، درمي كنندگان به مقدار كافي آينده مصرفايـن . اسـت تـأمين مـالي بـه وسـيله ماليـات معنـي بهرو تأمين مالي از راه گرفتن وام، از اين . برابرند

1. Solow 2. Mundell-Fleming

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 5: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

55 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

انگليـسي ديويد ريكاردو اقتـصاددان مربوط به ديدگاهن اي .نامند ويي مي ديدگاه را برابري ريكارد . مورد توجه قرار گرفته است1 كه در دوره كنوني توسط بارو قرن نوزدهم است معروف

اگر دولت با كاهش دادن براساس آن ي ريكاردويي اين است كه برمفهوم ديگر ديدگاه برا خانوارهـا . كـرد وام تأمين كند ميزان مصرف تغييـر نخواهـد از راه گرفتن را ها كسري بودجه ماليات

كه اين كـاهش ماليـات (هاي مالياتي آينده را كنند تا بدهي انداز مي صرف را پس ت مازاد درآمد قابل انـداز خـصوصي بـا كـاهش ايـن افـزايش پـس . پرداخت كننـد ) شود باعث به وجود آمدن آنها مي

به ) اندازهاي خصوصي و عمومي يعني مجموع پس ( ملي انداز پس. شود انداز عمومي خنثي مي پسشـده توسـط بينـي پـيش همراه آثار، هابنابراين كاهش ماليات . ماند قي مي همان وضع و بدون تغيير با . نداردبررسيهاي سنتي را به همراه

هـا بـستگي دارد و انتظار مالياتفرض كنيد تقاضاي خانوارها براي كاالها به ارزش حال مورد ل مـورد انتظـار درآمـدش از ارزش حـا را فوق خانوار براي تعيين موقعيت ثروت خالص، سهم هر

:كند كم مي

ثروت خالص= ارزش حال ماليات مورد انتظار ـ ارزش حال درآمد مورد انتظار

تقاضـاي مـصرفي كـل را ،سياسـت مـالي آنگاه ها تغيير يابد اگر ارزش حال مورد انتظار ماليات پسكـاهش در واحد به بيان ديگر برابري ريكاردويي به اين معناست كه يك . دهد رار مي ق تأثيرتحت انـداز خـصوصي افزايش جبرانـي در پـس واحد به يك - بودجه ي به معني كسر -انداز دولت پس

كـه حـال از آنجـايي . آيـد بـه وجـود نمـي انـداز ملـي بنابراين هيچ تغييري در پـس ،شود مي منتهيانـداز تعادل بـين پـس قعي در يك اقتصاد بسته براي ايجاد كند نرخ بهره وا ر نمي انداز ملي تغيي پس

در يك اين امر . گذاري ندارد ي بر سرمايه تأثيرهيچ و گذاري افزايش نخواهد يافت ملي و سرمايه از خصوصي بـه انـدازه اند اقتصاد باز نيز هيچ اثري بر تعادل حساب جاري نخواهد داشت چون پس

بودجـه باعـث كـسري حـساب ي كسردر نتيجهيابد، افزايش مي) استقراض خارجي (وام از خارج . جاري نخواهد شد

الزم به توضيح است كه ديدگاه برابري ريكاردويي به اين معنـي نيـست كـه همـه تغييـرات طور حتم بر حال و آينده دولت اثر بگذارد به اگر سياست مالي بر خريدهاي . اثرند سياست مالي بي

هـا مثال فرض كنيد امروز دولت ماليات براي . كنندگان هم اثر خواهدگذاشت مصرف مصرف ميزانكننـده اگر مصرف . صدد است كه در آينده خريدهاي خود را كاهش دهد را كاهش دهد زيرا در

1. R. G. Barro

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 6: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

56 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

كنـد چنين برداشت كند كه اين كاهش ماليات به معني افزايش مالياتهاي آينده نيست، احساس مي ولـي توجـه كنيـد كـه كـاهش در .افزايـد ده است و بر ميـزان مـصرف خـود مـي كه ثروتمندتر ش

اگـر دولـت اعـالم كنـد كـه . شـود باعث افزايش مصرف مي ) نه كاهش مالياتها (خريدهاي دولت شود كه مـصرف امـروز بـاال بـرود، حتـي خريدهاي خود را در آينده كاهش خواهد داد باعث مي

بـه ايـن مفهـوم اسـت اعالم اين تصميم دولت داده نشود زيرا اگر در مالياتهاي كنوني هيچ تغييري . زماني در آينده مالياتها كاهش خواهند يافت دركه

تر برابـري ريكـاردويي مبحـث تر و روشن منظور درك صحيح يكي ديگر از مفاهيم الزم به نـده، براي درك بهتر رابطه بين بـدهيهاي دولـت و مالياتهـاي آي . است "محدوديت بودجه دولت "

دهنـده نـشان دوره نخـست ، براي دو دوره دوام داشته باشد فقط اقتصادي نظامفرض كنيد كه يك و 1T ماليات و مخارج دولـت بـه ترتيـب ، در دورة اول. زمان آينده است،ان كنوني و دوره دوم زم1G بنابراين الزم نيست كه در هـر ،ا مازاد داشته باشد تواند كسري ي كه دولت مي از آنجايي . است

: نزديكي داشته باشندهدوره ماليات و خريدهاي دولت با هم رابط

11 TGD −=

فـروش اوراق از راه آن را دولت كه بودجه دولت است ي كسر هدهند نشان D در اين رابطه بگيـرد كـه بتوانـد بـدهي خـود را داري ماليـات دولت بايد مقـ ،دوم در دورة . كند تأمين مي قرضه

: انجام دهد دوم راهدور) مخارج(يز بتواند خريدهاي اضافه بهره آن بازپرداخت كند و ن به

( ) 2GDrT ++= 12

r از رابطة اول. نرخ بهره استهنشان دهند Dدهيم را در معادله دوم قرار مي:

( ) ( ) 2112 1 GTGrT +−+=

: خواهيم داشتكردنتب پس از مر

rGG

rTT

++=

++ 11

21

21

ايـن مطلـب اسـت بيان كننده يادشدهمعادله . نامند محدوديت بودجه دولت مي هاين رابطه را معادل .خريدهاي دولت با ارزش فعلي مالياتها برابر استكه ارزش فعلي تغييـرات سياسـت تغييرات سياست مالي امروز بـا ه محدوديت بودجه دولت، رابط هدر معادل

) مخـارج خـود ( نخـست بـدون اينكـه در خريـدها هاگـر دولـت در دور . فردا نشان داده شده است

)1(

)2(

)3(

)4(

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 7: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

57 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

منتقـل مالياتها را كاهش دهد، در آن صورت تحت شرايطي بدهي به دوره دوم ايجاد كند يتغييرها را بـاال كند كه يا خريدهاي خود را كاهش دهد يا ماليات اين بدهي، دولت را مجبور مي . شود مي .ببرد

مين مالي از راه گرفتن وامأ نمودار فيشر، كاهش ماليات و ت.1نمودار

C1Y 1 :پس انداز خصوصي قبل از كاهش ماليات ΔT 1 Y+ :پس انداز خصوصي بعد از كاهش ماليات

نخـست بـر مـصرف دارد ها در دور هي كه كاهش ماليات آثاربراي نشان دادن )1( ر نمودار داز نمودار فيـشر اسـتفاده ) شود دو دوره در خريدهاي دولت تغييري داده نمي در هر با فرض اينكه (

.شود ميدهد و ايـن مبلـغ را از راه گـرفتن كاهش ميTΔدر دورة نخست، دولت مالياتها را به ميزان

)مالياتها را به ميزان دوم، دولت بايد ه در دور .كند وام تأمين مي ) Tr Δ+1 افزايش دهد تا بـدهيها هشـود كـه در دور بنـابراين تغييـر در سياسـت مـالي باعـث مـي . را به اضافه بهره بازپرداخـت كنـد

) دوم بـه مقـدار ه افـزايش يابـد و در دور TΔكننده به ميـزان نخست، درآمد مصرف ) Tr Δ+1 كننده به همـان صـورت و بـدون تغييـر بـاقي ها يا امكانات مصرف فرصت هكاهش يابد ولي مجموع

كننده درسـت ماننـد زمـان پـيش از تغييـر سياسـت ماند، زيرا ارزش فعلي درآمد دائمي مصرف ميگيرد تا مصرف خود را هم سطح زمان پـيش از كـسر كننده تصميم مي بنابراين مصرف . مالي است

از . يابـد ش ماليـات افـزايش مـي انداز خصوصي به ميزاني برابـر بـا كـاه دارد، يعني پس يات نگه مال

TY Δ+− )( r12

2 C

2 C 2 Y

1C 1C 1Y TY Δ+1

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 8: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

58 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

رسـيم، مبنـي رو با در هم آميختن محدوديت بودجه دولت و الگوي فيشر به نتيجه ريكاردو مي اين .1گذارد بر اينكه كاهش ماليات و تأمين بودجه از راه گرفتن وام بر ميزان مصرف اثر نمي

ها چالشها و پاسخ.3

طـور ا و چالشهايي كه نظريه برابري ريكاردويي تاكنون بـا آنهـا مواجـه بـوده بـه هترين اعتراض مهم يك يك ايـن ي ازدر اين قسمت به ارائه شرح مختصر. شود بندي مي كلي به پنج دسته اصلي طبقه

" بودجـه يدويي بـه كـسر رويكـرد ريكـار "هاي داده شده به آنها با اقتباس از مقاله چالشها و پاسخ .شود بارو پرداخته مي .ي ج را برتنوشته

خـود از مـرگ پـس هـايي كـه بايـد نيـستند و بنـابراين دربـاره ماليات مردم تا ابد زنـده -الف زنـدگي انـسان اين اعتراض اساساً بر مفهوم محـدوديت افـق و دوره . د نگراني ندارند كننپرداخت

هـايي بـه پرداخـت ماليات فقـط در ايـن مـدلها افـراد . 2گي است هاي چرخه زند يعني ايده اصلي مدل بودجه همراه با كـاهش ي كسر شرايط. كنند كه انتظار دارند بايد پيش از مرگ بپردازند اهتمام مي

هاي باالتر آينده در زمان دوره زندگي مورد انتظـار ض كنيد كه در آن بخشي از ماليات ماليات را فر بنـابراين ارزش فعلـي بخـش نخـست . شـود از آن وصـول مـي شخص و بخش ديگر در دوره پس

بـا مالحظـه و افـزودن فقطماليات بايد كمتر از مقدار كاهش ماليات اصلي باشد زيرا توازن كامل اكنـون زنـده اسـت ترتيب خالص ثروت شخصي كه هم ينه ا ب. آيد وجود مي هبخش دوم ماليات ب

ترتيـب ماننـد يـن ه ا بـ . دهند اي مصرفي واكنش نشان مي يابد و خانوارها با افزايش تقاض افزايش مي انداز خصوصي مطلوب به اندازه كافي اختصار در باال به آن اشاره شد پس رويكرد استاندارد كه به

.يابد انداز دولتي افزايش نمي براي جبران كامل كاهش در پسدهد مبني دست مي ه ب گيري رويكرد استاندارد را رسد ديدگاه افق محدود، نتيجه نظر مي به

هرحال اين امر تنها در صورتي به. دهد انداز ملي مطلوب را كاهش مي پس ،بر اينكه كسري بودجه صادق است كه شخص احساس كند زماني كـه دولـت يـك بـار ماليـاتي را از عهـده او بـه عهـده

اگر شخص قبالً اما اين امر صادق نيست ،گيرد كند در وضعيت بهتري قرار مي بستگانش منتقل مي صورتي، افـراد در چنين . اموالي را به فرزندانش منتقل كرده باشد )دوستي نظر از حس نوع صرف(

كـه -نسلي تحميلـي دولـت داوطلبانه به انتقاالت بين )يانتقالها(با افزايشي جبراني در پرداختهاي

)1381(ويكتور آرگي . 1

2. Franco Modigliani and Richard Bromberg (1954), Albert Ando and Franco Modigliani (1963)

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 9: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

59 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

بـراي مثـال، . 1دهنـد ن مـي واكنش نـشا - شوند ارائه مي اجتماعي تأمين بودجه يا يصورت كسر به تعلـق گيـرد نـشان كـه بايـد بـه فرزندا را خـود از ثـروت ميراث يا مقداري ،والدين در زمان حيات

گـاه مبـالغ پرداختـي ديگـر، اگـر فرزنـدان از والـدين پـشتيباني كننـد آن سـوي از. نندك تعديل مي . اجتماعي باشندتأمين بودجه يا يبه كسر )منفي( توانند واكنشي مي

نـسلي، شـخص نـوعي را بخـشي از يـك اي از انتقـاالت بـين يده اصلي آن است كه شـبكه اشـرايطي خانوارهـا كـل در چنـين . يابـد نهايت و ابد گسترش مي د كه تا بي كن خانواده گسترده مي

يـك ،ترتيب در چارچوب يك افق محـدود به اين كنند و مي تأمينهاي مورد انتظار آينده را مالياترسـد ي كه بـه نظـر مـي گيري ريكاردوي ديگر، نتيجه عبارت به. دهند انجام مي اثربخشريزي برنامه

معتبـر و درسـت ،هاي زنـدگي محـدود تواند در مدلي با دوره هاي نامحدودي باشد مي مبتني بر افق .باقي بماند

اشـد، بنسلي الزامـاً نبايـد بـزرگ اول، انتقاالت بين . كرد تأكيدبر دو نكته مهم بايد در اينجا دوسـتي بـراي اكثريـت افـراد انـدك و جزئـي آنچه الزم است اين است كه انتقاالت مبتني بر نوع

زه نند و اگر بـه آنهـا اجـا كاي انتقاالت صفر اجتناب حل گوشه افراد بايد از راه بيشترويژه، به. باشدتد اگـر فرزنـدان از اف همين نتيجه اتفاق مي ( هاي منفي به فرزندان خود انجام دهند داده شود پرداخت

از . شـكل ارث پـس از مـرگ باشـد ، انتقاالت نبايد لزوماً به دوم). نندكوالدين سالم خود پشتيباني پشتيباني از ادامه تحصيالت فرزندان نيـز و هدايا به فرزندان نظيرنسلي هاي ديگر انتقاالت بين شكلتواند معتبر باشد حتي اگر بـسياري و مي هاي نظريه ريكارد گيري بنابراين نتيجه . تفاده كرد توان اس مي

.باقي بگذارند) وراث( از افراد ميراث اندكي به شكل رسمي و متداول براي بازماندگانناقص هستند و در آنها نرخ تنزيـل واقعـي ) مالي بازارهاي( بازارهاي خصوصي سرمايه -ب

كننـد نقـص بازارهـاي يبـسياري از اقتـصاددانان ادعـا مـ . شخصي بيش از نرخ تنزيل دولتي اسـت بـراي توضـيح بيـشتر فـرض كنيـد . 2 جزء اصلي تحليل بـدهي عمـومي اسـت ،خصوصي اعتبارات

يكـي گـروه ،اي شامل دو نوع عامل اقتصادي با دوره زنـدگي و عمـر نامحـدود باشـد اقتصاد بسته ه يا بدهي و بنابراين متمايل به نگهداري اوراق قرض ( و مشابه دولت r كه داراي نرخ تنزيل "الف"

"الـف "دهنـده گـروه افـراد تـشكيل . *r < r بـا نـرخ تنزيـل بـاالتر "ب"و ديگري گروه ) دولتي. هـستند هاي بازنشـستگي و برخـي اشـخاص حقيقـي كارهاي بزرگ، صندوق و كسب برگيرندهدر

هـاي اي كوچـك و خانوارهـا هـستند دارايي وكارهـ كـه افـرادي ماننـد كـسب "ب"اعضاي گروه

1. R. G. Barro, 1974, pp. 1096-1117. 2. Robert Mundell (1971)

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 10: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

60 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

در . هاي ارزيـابي و اجرايـي زيـادي دارد دهي به اين افراد هزينه بنابراين وام ،ي دارند اي اندك وثيقه در )هاي پايـه حتـي پـس از كـسر ريـسك ( گيـري بـاالتري وام نرخهاي با "ب"نتيجه اعضاي گروه

*r ي خواه اين افراد در عمل وام بگيرند يـا نگيرنـد، نـرخ تنزيـل بـاال روبرو هستند مقايسه با دولت

متنــاظر بــا نــرخ بــاالي تــرجيح زمــاني مــصرف و يــك بــازدهي نهــايي بــاالي "ب"گــروه بــراي .گذاري است سرمايه

همچنـين . بودجه داشـته باشـد يهاي جاري را كاهش دهد و كسر فرض كنيد دولت ماليات ) صـورت مـساوي بـراي مثـال بـه ("ب" و "الف"روه فرض كنيد تقسيم كاهش ماليات ميان دو گ

كـه اعـضاي گـروه از آنجـايي . بـدهي اضـافي اسـت تأمينهاي باالتر آينده براي تمانند تقسيم ماليا كننـد بـه نگهـداري سـهم خـود از بـدهي گونه تغيير خالصي در ثروت را تجربـه نمـي هيچ "الف"

ارزش فعلي ــ است rتر از بزرگ *rكه نرخ تنزيل ــ "ب"براي گروه . عمومي اضافي تمايل دارند اعـضاي ايـن گـروه وضـع بهتـري پيـدا . هاست كمتر از مقدار كاهش ماليات ،ههاي اضافي آيند ماليات. وام بگيرنـد rتـر بهره پـايين د با نرخ كن ثري آنان را قادر مي ؤطور م ها به اهش ماليات كنند زيرا ك مي

گـذاري را بـه افـزايش مـصرف و سـرمايه "ب" اعضاي گروه ،ثرؤگيري م اين كاهش در نرخ وام .كند فعلي ترغيب مي

انـداز مطلـوب دهد يا كل پـس كلي تقاضاي كل را افزايش مي طور بودجه به ياكنون كسر در . يابـد بودجه دولت افزايش مـي ييك با كسر به بخش خصوصي به مقداري كمتر از نسبت يك

بايد افـزايش يابـد تـا افـراد را بـه نگهـداري ) و دولت "الف"براي گروه (rنتيجه نرخ بهره واقعي در اين حالت اثر ازدحـامي بـراي مـصرف و . دعمومي اضافي وادار كن ) قرضه(بدهي ق بيشتر اورا ، فرصـت افـزايش مـصرف و "ب"بـراي گـروه . آيـد مـي وجـود بـه "الـف "گذاري گروه سرمايهرف و بـازدهي نهـايي گـذاري فعلـي بـه ايـن معناسـت كـه نـرخ تـرجيح زمـاني بـراي مـص سرمايه اصـلي آثـار ترتيـب بـه ايـن . يابـد كـاهش مـي *rخ تنزيـل يابد يعني نـر كاهش مي گذاري سرمايه بـه "الف"و انحراف مخارج جاري از گروه *r و rند از كاهش فاصله ميان دو نرخ تنزيل ا عبارت بلندمـدت بـر تـأثير گذاري ممكن است افزايش يا كـاهش يابـد و كلي سرمايه طور به. "ب"گروه

ســوي هــدايت بهتــر منــابع بــه،هرحــال تغييــر مهــم بــه. اســت) غيرقطعــي( نــامعلوم،ذخيــره ســرمايه تـرجيح نرخهـاي ير نسبتاً بـاالتري از كه مقاد - "ب" يعني افراد گروه ،كاربردهاي نهايي آنهاست

. آورنـد دست مـي هتري از ستاده فعلي را ب سهم بزرگ - گذاري دارند زماني و بازدهي نهايي سرمايه .ريكاردويي هستند معنا غيرغيرخنثي هستند و به اينهرحال پيامدها به

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 11: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

61 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

ترين يافته از مالحظه بازارهاي ناقص وام در اين تحليل آن است كه اوراق قرضه دولتي مهمدولـت بـا ايجـاد امكـان دسترسـي خـوب بـه . گري مالي دانست توان شكل مفيدي از واسطه را مي

دهي عمـومي اضـافي را به نگهـداري سـهم بيـشتري از بـ ) "الف"گروه ( بازارهاي اعتبارات، افراد ترتيب به اين دارند و نگه مي را با دسترسي ضعيف، سهم كمتري "ب"افراد گروه . دكن ترغيب مي

هـا را از ت وام طور ضمني بازپرداخ است زيرا دولت به مؤثر يندآفر اين .گيرند از گروه اول وام مي "الـف "گروههاي ها ميان مترتيب وا به اين . ندك ها تضمين مي طريق وصول مالياتها و پرداخت بدهي

در بازارهـاي ) هـاي معـامالتي سـبب هزينـه بـه ( هـايي شـوند گرچـه چنـين وام مساوي مـي ،"ب"و .توانستند وجود داشته باشند اعتبارات بخش خصوصي نمي

آوري بـه مهـارت دولـت در جمـع كـه اگرچـه اين بخش از بحث ممكن است درست باشد دهنـدگان خـصوصي كه منبع اصلي مـشكل بـراي وام ( ضعيف اي ماليات از افرادي با دارايي وثيقه

حتي اگـر دولـت ايـن مهـارت را داشـته باشـد، نتـايج آن بـه نتـايج . بسيار اهميت داده است ) استتوانـد ز اين بحث شد كـسري بودجـه مـي اكه پيش چنان. اهت ندارد بحاصل از تحليل استاندارد ش

باشـد كـه كـاركرد اي آورانه فنمعادل پيشرفت كه عنا به اين م ، مالي بيشتر باشد گري معادل واسطه هـاي عقول است كـه شـكاف كمتـري ميـان نرخ نظر م از اين نقطه . دبخش بازارهاي وام را بهبود مي

گـري بهتـر واسطهيندآفراگر واقعاً دولت در . تنزيل مختلف و نيز بهبودي در تخصيص منابع بيابيم شـده را ثروت مشاهده ،عمومي )قرضه( يعني افزايش بدهي ،گاه افزايش اين فعاليت ند آن ك عمل

.دبخش اقتصاد را بهبود ميعملكردواقع دهد زيرا در افزايش ميكنند برخي اقتصاددانان ادعا مي . و درآمدهاي آينده اطمينان وجود ندارد مالياتها درباره -ج

تنزيـل بـاالتري را در مـين آن ـــ نـرخ ي آينده افراد ــ يا پيچيدگي در تخ مالياتها درباره ياطمينان ناي فعلـي مالياتهـا بودجه بـا يدر اين حالت جانشيني كسر . 1شود آينده سبب مي بدهيهاي اين تأمين كمتر از ،آيندهدر انتظار موردو ي بيشتر مالياتهاحال دهد زيرا ارزش ثروت را افزايش مي ،خالص

، بودجـه يشـود كـه كـسر مـي گيـري نتيجـه از ايـن رو چنـين . ي فعلي اسـت مالياتهامقدار كاهش .دهد ترتيب افزايش و كاهش مي انداز ملي مطلوب را به تقاضاي مصرفي كل و پس

. را در پـي خواهـد داشـت نتـايج مختلفـي ،»اطمينـان عـدمِ «بررسي و مطالعه صحيح مفهـوم ميـان اي شـده شـناخته كنـد كـه توزيـع را بررسـي مـي ي يكجـا مالياتهـا نخست مـورد 2لويس چان

عمومي در آينده در معرض بدهيهايي آينده و ارزش واقعي پرداخت مالياتهاكل . خانوارها دارند

1. Martin Bailey (1971, pp. 157-158), James Buchanan and Richard Wagner (1977, pp. 17, 101, 130); Martin Feldstein (1976, p. 335) 2. Louis Chan (1983)

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 12: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

62 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

تـأثير گونـه هـيچ مالياتهـا از كـاهش حاصـل بودجـه يدر اين مورد كسر . قرار دارند اطمينان عدم در برابـر دارند زيرا بدهي، محـافظ كـاملي افراد سهم خود از بدهي اضافي را نگه مي . واقعي ندارد

شـود بازارهـاي خـصوصي در ايـن تحليـل فـرض مـي ( ي آينـده اسـت مالياتهااطمينان درباره عدم .) اعتبارات، هيچ نقصي از نوعي كه در باال گفته شد ندارند

نـامطمئني ورت يكجا هستند اما توزيـع ص به همچناني آينده مالياتهااكنون فرض كنيد كه اي وجـود گونـه بـازار بيمـه هاي نسبي مالياتي هيچ نيد براي ريسك عالوه فرض ك هب. ميان افراد دارند

تـصرف آينـده هـر درباره درآمـد قابـل ناطمينا عدم بودجه به افزايش يترتيب كسر به اين . نداردنـشان ) مطلـق ريـسك مـورد بـدون افـزايش قـدر (چان براي مورد معمـول . شود مي منتهيشخص

مقـداري انداز خصوصي فعلـي بـه ترتيب افزايش پس اين بهو دهد افراد با كاهش مصرف فعلي ميهـاي بهـره واقعـي، بـر نرخ اين جريان آثار، ه نتيج در.دهند بيش از كاهش ماليات واكنش نشان مي

.ات منتج از رويكرد استاندارد استتأثير الفجاري و ساير متغيرها مخ گذاري، حساب سرمايه τ yi ميـزان فرض كنيد هر فردي مالياتي بـه . 1باشد مي متفاوت درآمد ماليات برنتايج براي

اي بـراي گونه بـازار بيمـه فرض كنيد هيچ . درآمد نامطمئن آينده فرد است yiپردازد كه در آن ميهـاي اطمينـان عـدم ترتيـب در ايـن تحليـل به اين ( معلوم است τريسك درآمد فرد وجود ندارد و

بودجـه ارزش يدر اين مـورد، كـسر .) لف وجود ندارد مخت مالياتي نسبي افراد نرخهايد در موجوتـصرف آينـده فـرد را دربـاره درآمـد قابـل نياطمينـا نـا ترتيـب به اين دهد و را افزايش مي τآينده

تصرف فـرد بـه ميـزان بيـشتري هاي مربوط به درآمد قابل عمل دولت در ريسك در. دهد هش مي كا ي يعنـي كـسر اسـت آمـد متفـاوت دسـت ه اين بـ از نتيجه نتايج با آنچه پيش در. كند مشاركت مي

مقـدار كـاهش از كمتـر ميزانـي خـصوصي بـه انـداز فعلي و افزايش پس بودجه به افزايش مصرف . تمايل داردمالياتهااطمينـان عدم هاي مالياتي در آينده بر ميانگين باالتر وصولي تأثيركلي نتايج به خالص طور به

،اطمينـان عـدم در صـورت افـزايش ايـن . رد در آينده بـستگي دارد تصرف ف مربوط به درآمد قابل .يابد بودجه افزايش مييانداز ملي مطلوب در نتيجه كسر پس

در. ندهـست براساس درآمد، مخـارج و ثـروت معموالً زيرا يستندن )يكجا( مقطوع مالياتها -د بـراي .آيـد وجود مي ه نحراف ب مقطوع نباشند نيز از نظريه برابري ريكاردويي ا مالياتهاكه صورتي

بـر درآمـدها را بندي ماليـات زمان ، بودجه ي در چنين حالتي كسر ،مثال در مورد ماليات بر درآمد

1. Chan (1983, pp. 364-6); Robert Barsky, Gregory Mankiw and Stephen Zeldes (1986).

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 13: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

63 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

. دكنـ ثر مـي أهاي مختلف متـ ترتيب انگيزه افراد براي كار و توليد را در دوره به اين دهد و تغيير مي رچـه نتـايج بـا رويكـرد اسـتاندارد ناسـازگار ند، اگ يست بودجه ناخنثي ن يدر نتيجه تغييرات در كسر

.استيابـد و نـرخ ، كـاهش مـي 1τ كـار، براي مثال فرض كنيد نرخ فعلي ماليات بر درآمد نيـروي

منظور رعايت سادگي در ارائه مطالب، فرض كنيد به. يابد انتظار براي دوره بعدي افزايش مي موردعمومي در كه بدهي طوري ر دوره بعدي است به بودجه امروز متناظر با مقدار كافي مازاد د يكسرشـود، كـار اعمـال مـي كه نرخ ماليات براي درآمد نيروي از آنجايي. كند هاي بعدي تغيير نمي دوره

كـار مدو يـك و كمتـر از معمـول در دوره شوند تا بـيش از معمـول در دوره خانوارها ترغيب مي ات بـر ثـروت تـأثير كه آنجايي و از ( شود عمال نمي كه نرخ ماليات براي مخارج ا آنجايي از. كنند

ترتيـب افـزايش و انـداز ملـي مطلـوب در دو دوره اول و دوم بـه پـس ) استاغماض در اينجا قابل - بنابراين در يك اقتصاد بسته، نرخ بهره واقعي پس از كـسر ماليـات در دوره اول . يابد كاهش مي

. نسبتاً باال است - همراه با مازاد بودجه - و در دوره دوم نسبتاً پايين است - بودجه يهمراه با كسر ترتيـب بـه ايـن . عكـس ر بودجه اسـت و بـ يدر يك اقتصاد باز، مازاد حساب جاري همراه با كسر

تغييـرات مـوقتي در ماليـات بـر ( دن غيرريكاردويي هستند و با رويكرد استاندارد مطابقت دار ،نتايج همراه بـا كـسري - بهره واقعي نرخهايكه دهد در حالتي دست مي ه الگوي استاندارد را ب ،مصرف ). و كسري بودجه همبستگي مثبت دارند-جاري حساب

ي مالياتهـا برخالف حالت ريكاردويي كه در آن بدهي و كسري اهميت ندارد در دنيايي از مالياتهـا بهينـه توان تعيين كـرد كـه بـا الگـوي زمـاني يافته، مسير بهينه كسري بودجه را مي انحراف

ويـژه كـاربردي از اي از ماليه عمومي و بـه مديريت بدهي به شاخه نظريهترتيب به اين . متناظر است . شود ماليات بهينه تبديل مينظريه

ماليـات نرخهايتوان براي يكنواخت كردن يكي از نتايج آن است كه از كسري بودجه مي بـراي مثـال، اگـر . كـرد اسـتفاده - پايـه ماليـاتي رغم نوسـانات در مخـارج دولـت و به -طي زمان

شود رابطه مستقيم بـا تـصميمات مقادير خريدهاي دولت كه فرض مي ءاستثنا به -هاي زماني دورهماليـات يكـساني را بـراي )يـابي بهينـه ( گـاه بهينگـي عرضه نيروي كـار نـدارد ـ يكـسان باشـد آن

هنگـام بـاالتر بـودن ايـن نـرخ ماليـات ثابـت بـه اعمال و تداوم . كند درآمدكار طي زمان حكم مي بودجـه و در حالـت يموجـب كـسر ) هنگـام جنـگ به مثال، براي(مخارج دولت از ميزان معمول

.شود ميتر بودن مخارج دولت از ميزان معمول، موجب مازاد بودجه پايين

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 14: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

64 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

رخ ماليـات بهينـه براي مثال، ن .طور كلي بهينه نخواهند بود ماليات ثابت طي زمان به نرخهاينظر باشـد، كه يكنواختي مورد تا جايي . تجاري تغيير يابد چرخهبراي درآمد كار ممكن است طي

ماليـات نرخهـاي اگـر . افتد كسري بودجه در حالت ركود و مازاد بودجه در حالت رونق اتفاق مي اي ضـدچرخه از نرمال و در حالت رونـق بـيش از نرمـال باشـد الگـوي بهينه در حالت ركود كمتر

بـا ايـن رفتـار مفهوم معـروف نقـصان اشـتغال كامـل . شود و تقويت مي تأييد بودجه باز هم يكسر .1 بودجه مطابقت دارديكسر) سيكلي(اي چرخه

بطـه ميـان ديدگاه يكنواختي ماليات براي را ،شوداگر بدهي عمومي در شرايط اسمي تعيين نرخهـاي مـسير شامل هدف مقامات مالي ،در اصل . همراه دارد هايي به بودجه داللت يتورم و كسر

بنابراين با فرض ثبات سـاير شـرايط، يـك نـرخ تـورم . شود مي متغيرهاي واقعي نيز سايرمالياتي و موجـب نـرخ رشـد متنـاظر ) دهد كه احتماالً نرخ رشد پولي باالتري را نشان مي ( مورد انتظار باالتر

شـده بـراي بـدهي عمـومي ريـزي اين واكنش مسير برنامـه .شود باالتر براي بدهي با بهره اسمي مي اين معني است كه تفـاوت اين رفتار به . دارد انتظار بدون تغيير نگه مي واقعي را برحسب تورم مورد

اگـر ، بودجه توضـيح داد يتوان با تغييرات در كسر تورم مورد انتظار را مي نرخهايو اختالف در . گيـري شـود اسـمي دولـت انـدازه بـدهيهاي تناظر با تغييـر در منظور ها به روش متعارف به كسري

كه با تغيير در الزامـات و -شده برحسب تورم بودجه تعديل يهرحال اين عنصر براي يك كسر به .2 اهميت كمتري دارد-وظايف واقعي دولت متناظر است

را نـشان ماليـات ثـابتي نرخهـاي كـد يكنـواختي ماليـات ؤبيني كامل، مـدل م در حالت پيش تر اطالعات جديد درباره مسير مخارج دولت، درآمد ملـي و سـاير گرايانه در شرايط واقع . دهد مي

هرحال، جهت ايـن تجديـدنظرها و به. شود مي منتهي ماليات نرخهايمتغيرها به تجديدنظرهايي در تي ماليات نـشان اطمينان، يكنواخ وجود عدم ترتيب در حالت به اين . يستبيني ن تغييرات قابل پيش

. ماليات كامالً تصادفي استنرخهايدهد كه رفتار مييك بحث متداول . اشتغال كامل است ) فرض( نتايج نظريه برابري ريكاردويي مبتني بر -هـ

هاي كينـزي است و مطمئنـاً در مـدل يادشدهآن است كه نتايج رويكرد ريكاردويي مبتني بر فرض بودجـه موجـب افـزايش يكسر اگر كسي فكر كند كه كينزي در تحليل استاندارد . نيستدرست

وجود آمـده در تقاضـاي كـل، سـتاده و اشـتغال را افـزايش ه گاه انبساط ب آن شود ثروت مردم مي افتـد صـورتي اتفـاق مـي اين نتيجه در( سازد واقع مردم را ثروتمندتر مي ترتيب در به ايندهد و مي

1. E. Cary Brown (1956) and Council of Economic Advisers (1962, pp. 78-82) 2. Jeremy Siegel (1979); Robert Eisner and Paul Pieper (1984)

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 15: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

65 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

در شـرايط تعـادل حتي اين اثر ). شروع شود » يرداوطلبانهبيكاري غ «كه وضع اقتصاد از يك حالت ،شـده منطبـق اسـت در ثـروت مـشاهده ه در آن تغيير در ثروت واقعي بر تغييرانتظارات عقاليي ك

تقاضـاي كـل و ثـروت را در ،ودجـه بيمعني نيست كه كـسر اين اين نتيجه به .شود چند برابر مي زده باشـيم كـسري بودجـه باعـث شـده باشـد مـردم اگـر حـدس . دهد هاي كينزي افزايش مي مدل

آمده در توليد و اشتغال است كـه وجود بههاي گاه در واقع انقباض اند آن احساس كنند فقيرتر شده همين ترتيب اگر تحليل خـود را بـا ديـدگاه ريكـاردويي آغـاز كـرده به. است كردهآنها را فقيرتر

تأييـد گاه نتايج ديدگاه كينـزي حـدس بـاال را آن ي بر ثروت ندارد تأثيرباشيم كه كسري بودجه سبب شود مـردم احـساس آنچهويژگي خاص مدل استاندارد كينزي آن است كه هر . خواهد كرد

گرايي و واقعيتدرك صحيح گرچه مندتر نكرده است ند در واقع آنان را ثروت كنثروتمندتر شدن هاي كينـزي ترديدهايي درباره تصريح مـدل ،اهدهاين مش . به يك معادل كمي و مقداري نياز ندارد

هاي عـالوه در مـدل بـه . دنك بودجه ارائه نمي ي كسر تأثير درباره ت بيشتري انكآورد اما مي وجود به متقابـل تـأثير رابطـه و ) با اطالعات و جستجوي نـاقص مدلهاييمانند ( اند تعادلي كه شامل بيكاري

.اردويي وجود نداردواضحي ميان درصد بيكاري و اعتبار رويكرد ريك مطالعات انجام شده . 4

انـداز پـس داز در آمريكـا و كانـادا نـشان داده انـ پـس دربـاره )1987( 1 سـامرز ل و ومطالعات كـار براي سالهاي . اما پس از آن انحرافاتي داشته است شبيه 1970 كشور تا اوايل دهه خصوصي در دو

داشتن برخي متغيرهاي كـالن آنها با ثابت نگه. ه استكانادا باالتر بودانداز پس نرخ 1985 تا 1983بودجـه ي يك را بين كـسر به يك تأثير دارد توانستند يك تأثيرانداز هاي مالياتي كه بر پس نظامو

خصوصي در انداز به اين معنا كه افزايش در نرخ پس . تشخيص دهند ،انداز خصوصي دولت و پس توليـد از صـورت نـسبتي بـه ( بودجـه آمريكـا را يدر كسر تر افزايش بزرگ كانادا نسبت به آمريكا،

.كند ميتأييدرا ديدگاه ريكاردو كه منعكس كرد) ناخالص مليمـالي روي مـصرف بررسـي اثـر سياسـتهاي پـولي و " عنـوان بـا اي در مطالعه )1375 (مؤيد

پرسـش بـه بررسـي سـه "اثر جايگزيني و برابري ريكـاردويي ): 1338-1373( خصوصي در ايران ، آيـا دوم، آيا مخارج دولت بر مصرف خصوصي اثري داشته است يا خيـر؟ نخست .است پرداخته

، سياسـتهاي پـولي بـر سـوم مالي مخـارج دولـت بـستگي دارد يـا خيـر؟ تأميناين اثر به چگونگي مصرف خصوصي چه اثري داشـته اسـت؟ معادلـه تخمـين زده شـده در ايـن مطالعـه يـك الگـوي

1. C. Carrol and L. H. Summers

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 16: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

66 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

مطلوبيـت فـردي بنـا شـده اسـت و اي مصرف است كه براسـاس حدكثرسـازي دورهيابي بين بهينه هـاي سـري با اسـتفاده از داده 3SLS و) OLS( روش حداقل مربعات معمولي صورت ها به تخمين

نتايج حاصل از ايـن مطالعـه نـشان . است شده به سه شيوه تجمعي، سرانه و تفاضل اول انجام زماني دمات ديگـر كـاال و خـ عبـارت مصرف خصوصي مثبت بوده و بـه بر تدهد كه اثر مخارج دول مي

همچنين .است عنوان كاالي مكمل مصرفي براي بخش خصوصي بوده وسيله دولت به ارائه شده به اسـت و بـه بيـان ديگـر برابـري مين مـالي مخـارج دولـت بـستگي نداشـته أاين اثر بـه چگـونگي تـ

.شود ريكاردويي رد نميز بـر كـسري اثـر كـسري بودجـه و نـرخ ار " عنـوان بااي در مطالعه )1384( برومند و كهرام

بــه بررســي دو فرضــيه 1338-1380 طــي دوره "هــاي خــارجي ايــرانحــساب جــاري تــراز پرداختو ، كسري بودجه اثر مـستقيم بـر كـسري حـساب جـاري دارد نخست: ند از ا اند كه عبارت پرداخته

هاي يادشـده از مـدل هاي براي آزمون فرضيه . دارد ، نرخ ارز اثر مثبت بر كسري حساب جاري دوم. اسـتفاده شـده اسـت و حداقل مربعات معمـولي (VECM) اقتصادسنجي، تصحيح خطاي برداري

هـاي همجمعـي الگوي اتورگرسـيو بـرداري بـا ويژگي اصل يك تصحيح خطاي برداري در الگوينتـايج . گيـرد سـي قـرار مـي مدت و بلندمدت همراه بـا هـم مـورد برر است كه در آن روابط كوتاه

كسري بودجه و نرخ ارز اثر مـستقيم و درآمـدهاي 1338-1380هاي دهد طي سال حاصل نشان مي .في بر كسري حساب جاري داشته استنفتي اثر من

روند متغيرها. 5

به قيمتهاي جـاري و ثابـت يـك (دهنده آن و اجزاي تشكيل داخلي ناخالص تحوالت ارزش توليد در . استهاي زماني مختلف يك كشور طي دوره يرين شاخص تحوالت اقتصاد ت معجا) سال پايه

اسـتفاده و 1342-1383لص داخلـي طـي دوره ناخـا زماني مقادير متغير توليـد اين بررسي از سري ).1شماره جدول ( است اي آن محاسبه شده رشد و ميانگين رشد دوره

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 17: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

67 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

انداز، مصرف، ي، پسداخل توليد ناخالص ميانگين متغيرهاي .1 شماره جدول )درصد( بودجهيهاي دولت و كسر هزينه

سال

ورهد د

رشين

انگمي

ي ا ليداخ

ص خالد نا

تولي

ورهد د

رشين

انگمي

ي ا

سپ

ليص م

خالز نا

اندا

ورهد د

رشين

انگمي

ي ا صي

صوف خ

صرم

وره د د

رشين

انگمي

ي ا

زينهل ه

ك

لت دو

ايه

ورهد د

رشين

انگمي

ي ا

سرك

يجهبود

ن رنگيميا

ورهد د

ش

ي ا

از جهبود

هم س

GD

P

ورهد د

رشين

انگمي

ي ا

سم پسه

از

دازان

GD

P

1352-1342 06/11 85/16 6/6 82/18 52/153 94/6 18/5 1357-1353 05/5 12/11 49/12 46/18 04/35 12/12 2/4 1366-1358 15/1- 76/4 59/1 07/9- 66/10 72/7- 94/4 1373-1367 66/4 93/9 45/3 31/12 63/19- 39/7 87/3 1383-1374 34/5 21/6 2/5 09/6 69/267 68/0 02/1

نتايج تحقيق: خذأم

به اغلب 1353-1357 و 1342- 1352 دوره طي دو زير توليد ناخالص داخلي ميانگين رشد بــه( فزاينــده،هــاي عمرانــي كــالن و گــسترده ســبب افــزايش درآمــدهاي نفتــي و اجــراي برنامــه

تحميلـي طـي زيـر اسـالمي و جنـگ دو پديده انقالب تأثير بوده اما ) درصد 05/5 و 06/11ترتيبداخلي سبب كاهش مشهود ميانگين رشـد ناخالص بر توليد 1367 و حتي سال 1358- 1366 دورهتحميلـي، ثبـات بيـشتر اوضـاع سياسـي، اجتمـاعي و خاتمه جنـگ . ه است دش) درصد -15/1(آن

ساله از هاي توسعه پنج احي، اجرا و نظارت بر برنامه اقتصادي كشور و ارتقاي تجربه در كيفيت طر و 1367-1373دوره دو زيـر وضـوح موجـب افـزايش مجـدد رشـد آن در به 1383 تا 1368سال

.شد) درصد34/5و 66/4ترتيب با ميانگين رشد به( 1383-1374و هـاي خـصوصي انداز خانوارهـا، بنگاه مجموع پس است از انداز ناخالص ملي عبارت پس

درصـد 38، ميانگين سهم اين متغير از توليد ناخالص داخلي حدود 1342-1383طي دوره . دولت نزولي بوده و ،اي روند عمومي اين متغير بر اساس ميانگين رشد دوره ). 4 شماره جدول( است بوده

خاتمه جنگ تحميلي و نيـز خاتمـه نخـستين برنامـه (1367-1373پرش افزايشي آن طي زير دوره به سبب افزايش مخـارج دولتـي، افـزايش اميـد بـه ( آغاز دوره بازسازي حاصلتوان را مي ) سعهتو

.دانست) هاي خصوصيبنگاهانداز خانوارها و تشكيل سرمايه آن افزايش پسدر پيزندگي و ، 1342-1383طـي دوره . دهـد لص داخلي را مصرف تشكيل مـي ترين بخش توليد ناخا مهم

). 4 شماره جدول( است درصد بوده21/46ر از توليد ناخالص داخلي حدود ميانگين سهم اين متغي هاي ي صـعودي بـوده و فقـط در فاصـله سـال ا روند عمومي اين متغير بر اساس ميانگين رشـد دوره

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 18: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

68 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

نـرخ و ،سـبب تغييـر الگـوي مـصرف بـه ) 1358-1366دوره زير( ابتداي انقالب و جنگ تحميلي .است كاهش يافتهسرعت رشد مثبت اين متغير اندكي

ميانگين سهم اين متغير از توليـد . ديگر توليد ناخالص داخلي، مخارج دولت است مهمجزء روند عمومي اين متغير براساس ). 4 شماره جدول( است درصد بوده 35/23ناخالص داخلي حدود

بـوده هـاي مختلـف مثبـت و صـعودي دوره رشد متفاوت در زير نرخهاياي با ميانگين رشد دوره سبب منفـي بـودن به (1358-1366اي اين متغير در زير دوره منفي شدن ميانگين رشد دوره . است

تـأثير اقتـصادي در نتيجـه نظـر از ) 3شـماره دوره، جـدول هاي اين زير ر در تمام سال رشد اين متغي بت بـه ها نـس ديگر، سطح عمومي قيمت عبارت به .هاي دولت است رزش اسمي هزينه شديد تورم بر ا

تورمي شـوك نفتـي تأثير حاصل بيشتراين امر . است هاي دولت با سرعت بيشتري رشد يافته هزينه . از تحريم اقتصادي دوران جنگ تحميلي استحاصل و مشكالت 1362سال

. مـدار ايـران اسـت ناپـذير اقتـصاد دولـت جـدايي بودجه، علل و مشكالت آن جـزءِ يكسرروند عمـومي ايـن . است درصد بوده 68/3 داخلي حدود ناخالص دميانگين سهم اين متغير از تولي

ويژه طـي هاي مختلف به دوره رشد متفاوت در زير نرخهاياي با متغير براساس ميانگين رشد دوره مثبـت و صـعودي بـوده ) 1377 درصـد در سـال 1500 و بـيش از درصد 267 (1374-1383دوره .است

يادشـده متغيرهاي براي هاي زماني رابطه روند سري مطالعهدر خصوص طح توصيفي نتيجه س سـت كـه افـزايش سـهم بودجـه ا آن نـشان دهنـده هاي دوره مورد مطالعـه يكديگر در اغلب سال با

آنهمواره با كاهش سهم مصرف خـصوصي از ) 4 شماره جدول (توليد ناخالص داخلي دولت از اســاس مقــدار ضــريب بريادشــدهجهــت معكــوس تغييــرات دو متغيــر . همــراه بــوده اســت

ديــدگاه (مــدت و ايــستاي كينــزي نقــض تحليــل كوتــاهنــشان دهنــده) درصــد -94/6(همبــستگيديگـر، افـزايش سـهم بودجـه سـوي از. براي دوره مورد مطالعه در اقتصاد ايـران اسـت ) استانداردلـي از م انداز ناخالص همواره با افزايش سهم پس ) 4 شماره جدول( توليد ناخالص داخلي دولت از

براسـاس مقـدار يادشـده جهت يكسان تغييـرات دو متغيـر . همراه بوده است توليد ناخالص داخلي وجـود اثـر برابـري ،در تحليـل بلندمـدت و پويـاي انجـام شـده ) درصد 92/75(ضريب همبستگي

.هدد ريكاردويي در اقتصاد ايران را نشان مي يهـايي از كـسر تخمـين رگرسـيون انداز بـا بودجه بر پس ي كسر تأثيرسطح تحليلي مطالعه

.شود انداز در قسمت بعدي انجام و ارائه مي بودجه بر مصرف و پس

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 19: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

69 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

تصريح و تخمين مدل. 6 تغييـر در مـورد گيـري خانوارهـا بودجـه بـر تـصميم ي كـسر تـأثير در اين مطالعه به منظور بررسي

دو دسـته مـدل 1342-1383 انـداز در اقتـصاد ايـران طـي دوره رفتارهاي مربوط به مصرف و پـس .شود تصريح و تخمين زده مي،اقتصادسنجي شامل سه رگرسيون

اند، توليد ناخالص ملي هدهند خود عناصر تشكيل ،هاي دولت از آنجايي كه مصرف و هزينه گيـري به منظور بهـره بنابراينثر از تغيير اين متغيرهاست أ خود مت هافزايش توليد ناخالص ملي به نوب

. شود تر از نتايج مدل الزم است اثر افزايش توليد ناخالص داخلي از اين مدل حذف بهتر و مناسب شـود تـا مـي در نظـر گرفتـه توليد ناخالص داخلي ترتيب متغيرهاي مدل به صورت نسبتي از ينه ا ب

.دكرها را نيز از مدل جدا حاصل از افزايش سطح عمومي قيمت آثار بتوان يادشدهعالوه بر مزيت انـد از متغيرها عبارت گزارش شده ) 2( شماره ن سه رگرسيون كه نتايج آنها در جدول در اي

ــهم ــسس ــداز پ ــالص ان ــي ناخ ــصرف )SGDP(مل ــصوصي و م ــي از خ ــالص داخل ــد ناخ تولي)CPGDP(، هـاي بـانكي سهم مجمـوع سـپرده) از نقـدينگي ) هـاي ديـداري بـه اسـتثناي سـپرده)2DEPM(، لص داخلي توليد ناخا بودجه از يسهم كسر)BDGDP( متغير مجـازي مربـوط و

بـا يادشـده هاي زماني متغيرهـاي سري. 1359-1367طي سالهاي ) 2Dum (به دوره جنگ تحميلي تـر بررسـيهاي اقتـصادي مركـز تهيـه شـده توسـط دف ، نماگرهاي اقتـصاد ايـران هاستفاده از مجموع

1342-1383ي هاي مجلــس شــوراي اســالمي و وب ســايت بانــك مركــزي بــراي ســالها پژوهــش ).3 شماره جدول( استخراج و مورد استفاده قرار گرفته است

بودجه بر مصرف، مقادير سـري ي كسرتأثير مورد براي آزمون ديدگاه استاندارد كينزي در ) داخلـي ناخـالص صـورت نـسبتي از توليـد هـر دو بـه ( بودجه يزماني متغير مصرف بر روي كسر

شـكل ايـن ن به تفكيك دوره جنگ و دوره بدون جنگ بـه توا رگرس شد كه نتيجه حاصل را مي :نشان داد

بدون جنگهدور

11/1350/30 ε+−= BDGDPCPGDP تحميلي جنگهدور

20/0350/30 ε+−= BDGDPCPGDP

دهنـده نشان منفي بر مصرف دارد كه تأثير بودجه يدهد كسر نتايج تخمين اين رگرسيون نشان مي طـي يادشـده مطلـق ضـريب ويژه آنكه كاهش مقدار قدر به. است مورد اين ديدگاه كينزي در رد

عالمـت مثبـت ضـريب تخمينـي متغيـر (اي مـورد مطالعـه دوره جنگ تحميلي نسبت به ساير ساله

)5(

)6(

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 20: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

70 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

بودجه بر مصرف در دوره ي افزايشي كسر تأثير نشان دهنده ، ))2 شماره جدول (2DUM مجازينـد كـاهش مـصرف در ايـن دوره بـه سـبب افـزايش يا كم شدن رو ) 1359-1367(جنگ تحميلي .استاحتمال مرگ انـداز، پـس بودجه بر ي كسر تأثير بررسي مورد منظور آزمون ديدگاه ريكاردويي در حال به

انـداز شـامل پـس ( ملـي ناخالص انداز نخست، پس در مدل . شود زده مي تصريح و تخمين ،دو مدل نظر گرفتـه شـده اسـت كـه نتيجـه حاصـل بـه ا در درونز تغيرعنوان م به) ها و دولت گاهخانوارها، بن

:استشكل اين تفكيك دوره جنگ و دوره بدون جنگ به دوره بدون جنگ

320/622/912/99 ε+++= −SGDPBDGDPSGDP

جنگ تحميليهدور

420/620/0612/99 ε++−= −SGDPBDGDPSGDP

.دار اسـت ثبـت و معنـي م،انداز در دوره بدون جنگ بودجه بر پس ي كسر تأثير )3(در اين مدل و در رابطه ها شـده بلكـه ايـن افـزايش انداز خانوارها و بنگاه فزايش پس بودجه نه تنها موجب ا يديگر، كسر عبارت به كـه وجـود برابـري كـرده را نيـز جبـران ) دولـت بودجـه يكـسر (انداز منفي دولت اي بوده كه پس گونه به

يعالمـت منفـي ضـريب كـسر ) 4(ديگـر، در رابطـه سوي از. دهد را نشان مي ايران ريكاردويي در اقتصاد زنـدگي بـه زيرا كاهش اميد كند را بيان مي جنگ انداز در دوره بودجه بر پس يكاهنده كسر تأثيربودجه،

.دهد را افزايش مي) نكردن انداز پس(تمايل به مصرف ) افزايش احتمال مرگ(از نقـدينگي ) ديـداري هـاي پردهاستثناي سـ به(هاي بانكي در مدل دوم، سهم مجموع سپرده

نتيجـه حاصـل از تخمـين . باشـد مـي انداز خصوصي عنوان يك متغير جانشين پس به )درونزا متغير(ايـن انداز خصوصي بـه تفكيـك دوره جنـگ و دوره بـدون جنـگ بـه بودجه بر پس ي كسر تأثير

:است صورت

)7(

)8(

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 21: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

71 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

بدون جنگهدور

51/150/212 ε++= BDGDPDEPM جنگ تحميليهدور

60/1150/212 ε++= BDGDPDEPM

هاي استثناي سپرده به(هاي بانكي بودجه بر سهم سپرده ي كسرتأثير )5(در اين مدل و در رابطه مثبت و ،خصوصي در دوره بدون جنگ انداز دهنده پس از نقدينگي، به عنوان متغير نشان) ديداري

بنا به -ن در دوره جنگ تحميلي از شدت اثرگذاري آ) 6 ( بر اساس رابطهوليدار است معني نشان دهندهترتيب نتايج تخمين اين مدل نيز ينه اب. است كاسته شده- داليل ذكر شده در باال

).2شماره جدول ( 1 رويكرد ريكاردويي در اقتصاد ايران استتأييد

ن انداز و مصرف در اقتصاد ايرا بودجه بر پس ي كسرتأثير نتايج تخمين .2شماره جدول 1342- 1383 طي دوره

زامتغير بروننتايج بررسي مانايي

مانده مدلباقي

متغير مدل C زادرون

BD

GD

P

2B

DG

DP*D

UM

)-2(

SGD

P

2 R F

كي ن دي

زموع آ

تابافته

م يعمي

لر تفو

نتيجه

أثيرت

سر ك

يفصر

ر مجه ب

بود

CPGDP (t)

30/50 )18/14(

13/1- )73/3-(

1/1 )7/5(

- 75/0 75/37 43/5-

)6/3-(* مانا

SGDP (t)

99/12 )36/5(

9/2 )0/5(

96/2- )47/7-(

62/0 )9/7(

68/0 88/17 62/3-

)61/3-(* أثير مانا

ت

سرك

يجه

بودس

بر پ

دازان

2DEPM (t)

21/50 )7/30(

1/1 )41/2(

99/0- )77/2-(

- 50/0 77/12 38/3-

)93/2-(** مانا

.نتايج تحقيق: خذمأ . درصد ماناست99 نده مدل در سطحباقيما *

. درصد ماناست95باقيمانده مدل در سطح **

مانده مدلهاي تخميني نيز انجام شده كه نتيجه آن به طور خالصه در جدول نايي باقيشود كه آزمون ما يادآوري مي. 1

.است شده ذكر)2(شماره

)9(

)10(

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 22: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

72 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

هاي سياستي گيري و توصيه نتيجه. 7فعلي مخـارج آن مالي دولت در ارزش تأثيربودجه، ياساس ديدگاه ريكاردويي بررسي كسر بر«

بودجـه ي كه با كـسر -ها بندي ماليات فعلي، تغييرات در زمان با توجه به اين ارزش . شود خالصه مي آثـار نظيـر ات ثانويـه بـه داليـل مختلفـي تـأثير . اتي اوليه بر اقتصاد ندارد تأثير -شود نشان داده مي نواقص بازارهاي مالي هاي مالياتي، نان درباره درآمدهاي شخصي و بدهي اطميعدم ها، مخرب ماليات

معنـاي نـامطلوب هات بـ تأثيرثانوي ناميدن اين . آيند مي وجود بهزندگي ) سازي متناسب(و تعديل در ) نـشده گرفته امـا هنـوز پرداخـت تعلق(حقيقت، تحليل مالياتهاي معوقه ؛ در نيستدانستن آنها

ات موجـب تـأثير ترتيـب، تحليـل دقيـق ايـن هـر بـه . معنا ثانويه اسـت همين عمومي به ماليه نظريهاندارد كالن اقتـصادي هاي است هاي مدل بيني شود كه با پيش بودجه مي ي هايي درباره كسر بيني پيش

.1»متفاوت است ي كـسر تـأثير ويـژه اردويي در اقتصاد ايـران و بـه آزمون فرضيه برابري ريك مطالعه حاضر به

سـت كـه ا آن دهنـده نـشان اين بررسي نتايج. پردازد مي 1342-1383 دوره يط انداز بودجه بر پس مثبـت بـر تـأثير و ) كينـزي نـاقض ديـدگاه اسـتاندارد ( منفي بر مـصرف تأثيردجه دولت كسري بو

. استداشته) مؤيد فرضيه برابري ريكاردويي(ملي انداز پسد كـه شـ همچنين در اين بررسي، دوران جنـگ بـا اسـتفاده از يـك متغيـر مجـازي بررسـي

از حاصـل اغلـب ايـن امـر .دهـد بودجه را نشان مي يانداز از كسر پذيري پس تأثيركاهش ضريب ) انـداز كمتـر يـا پـس (ر ان جنگ تحميلي و تمايل بـه مـصرف بيـشت كاهش اميد به زندگي در دور

.استبـه شـود در دوره بعـدي مالياتهـا هاي فعلـي سـبب افـزايش بودجه يشايد اين ايده كه كسر

تأييـد انداز مردم ايـران قابـل مـشاهده نباشـد امـا آنچـه بـه در رفتار مصرفي و پسمند نظام اي گونهاميد، اين بود كه افزايش مخـارج دولـت و افـزايش كـسر بودجـه ديدگاه ريكاردويي در ايران انج

عالوه بر اينكه اثري بر مصرف نداشته، مردم مازاد درآمد را در اين دوره صرف خريد كاالهايي با ضـريب نظـري ترتيب و به بيـان اين اند تا به دهكربازدهي باال مانند زمين، مسكن وكاالهاي بادوام

.نهاي احتمالي آينده كاهش دهندحراريسك خود را نسبت به ب مقدار و شدت اثرپذيري اقتصاد كـشور از تـداوم كـسري بودجـه رسد نظر مي كلي به طور به

اگـر كـسري بودجـه از طريـق اسـتقراض از بانـك . مالي آن بـستگي دارد هاي تأمين به روش بيشتراقتصاد است امـا فـروش پولي در ه از ضريب فزايند حاصلمركزي جبران شود اثر تورمي دارد كه

1. Barro (1986)

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 23: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

73 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

آوري نقـدينگي اسـت اثـر ضـد تـورمي اوراق مشاركت چون به نوعي استقراض از مـردم و جمـع پرداخـت، ي در تواننـا استقراض از خارج است كه اگر نامحدود باشد بـه علـت ،روش ديگر . دارد

اخلـي بـه به عبارت ديگر تداوم رونـق اقتـصاد د .شود ساز مي هاي بعد مشكلن در سال بازپرداخت آ .شود المللي حاصل مي بهاي متراكم شدن و تشديد بحران مالي بين

ارزي اسـتفاده شـده از حساب ذخيـره بيشتر ،در سالهاي اخير به منظور تأمين كسري بودجه دولتـي از ديگـر ابزارهـاي تـأمين مشاركت و نيز واگذاري شركتهاي اوراق همچنين فروش . است

. تورمي كمتري داردآثارود كه نسبت به روش قبلي ر ميشمار دولت به بودجه كـسري بيـشتر هاي مبتني بـر آن و نظـر بـه اينكـه حال با توجه به نتايج اين مطالعه و استنباط

شود دولت در تخمين درآمدهاي پيشنهاد مي ،ستدرآمدهانيافتن تحقق حاصلهاي دولت دجهبورآمدهاي خود را افزايش داده و در بخش هزينه گرايي بيشتر، درصد احتمال تحقق د بودجه با واقع

يبراي كـسر را كار گيرد تا بتواند روندي كاهنده جويي الزم را به صرفه ،نيز در برآورد و عملكرد نهايت بودجه را به سمت بودجه متوازن سـوق دهـد تـا در ريزي كرده و بودجه سالهاي آتي برنامه

. بودجه جلوگيري كنديتداوم كسر از حاصل منفي پيامدهايوسيله از ينه اب

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 24: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

74 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 25: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

75 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 26: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

76 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 27: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

77 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 28: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

78 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 29: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

79 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 30: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

80 44فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي شماره

منابع فارسي) الف .شركت چاپ و نشر بازرگاني ،غالمرضا آزاد، ترجمه الملل اقتصاد كالن بين، )1381 (ويكتور ،آرگي

هاي ن، مؤسسه مطالعات و پژوهش اه مترجم ، گرو نقش دولت در جهان در حال تحول ،)1378 (بانك جهاني .بازرگانيش بـر كـسري حـساب جـاري اثر كسر بودجه و نـرخ ارز " ،)1384 (هزاد و آزادمهر كهرام ش ،برومند جزي

.شكده امور اقتصاديپژوه، فصلنامه پژوهشهاي اقتصادي، "هاي خارجي ايرانتراز پرداخت .، انتشارات جنگل)هاي دولت هزينه (اقتصاد بخش عمومي ،)1381( جمشيد،پژويان

، مؤسـسه مطالعـات و سـاختاري هاي اقتصاد كـالن و اصـالحات ستسيا ،)1373 (رحيمي بروجردي، عليرضا .پژوهشهاي بازرگاني

عود محمـدي و مـس ترجمـة ، ماليه عمـومي در تئـوري و عمـل ، )1372 ( ماسگريو پگي و ماسگريو، ريچارد . سازمان برنامه و بودجه،ابراهيمي فر... يدا

ن، دانـشگاه عالمـه كاء و علـي پارسـائيا ، حميدرضـا بـرادران شـر اقتصاد كـالن ،)1375 (منكيو، گريگوري .طباطبائي

هاي پـــولي و مـــالي روي مـــصرف خـــصوصي در ايـــرانبررســـي اثـــر سياســـت"، )1375( يـــد، مهـــديؤم . دانشگاه مازندران،نامه كارشناسي ارشد ، پايان"اثر جايگزيني و برابري ريكاردويي): 1373-1338(

انگليسي) ب

Ando, Albert and Franco Modigliani (1963), "The Life Cycle Hypothesis of Saving: Aggregate Implications and Tests", American Economic Review, No. 53, pp. 55-84.

Bachman, Daniel D. (1992), "Why is the U.S Current Account Deficit so Large? Evidence from Vector Autoregression", Southern Economic Journal, No. 10.

Bailey, Martin J. (1971), National Income and the Price Level, 2nd ed, New York, McGraw-Hill.

Barro, R. (1974), "Are Government Bonds Net Wealth?", Journal of Political Economy, Vol. 82, No. 6, pp. 1096-1117.

Barro, R. (1986), "Government Spending, Interest Rates, Prices and Budget Deficits in the United Kingdom, 1701-1918", NBER, Working Paper No. 2005.

Barro, R. (1989), "The Ricardian Approach to Budget Deficits", Journal of Economic Perspectives, Vol. 3, Issue2, pp. 37-54.

Barro, R. (1979), "On the Determination of the Public Debt", Journal of Political Economy, No. 87, pp. 940-971.

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20

Page 31: |·Zy Á Ê §Zu ZÆ]qjerp.ir/article-1-277-fa.pdf|·Zy Á Ê §Zu ZÆ] ... 1

81 ...ان ايردر اقتصادانداز بودجه بر پسيبررسي تأثير كسر

Barro, R. (1986), "US Deficits Since World War I", Scandinavian Journal of Economics, Vol. 88, No. 1, pp. 195-222.

Barro, R. (1993), Macro Economies, John Wiely and Sons. Barsky, Robert B., N. Gregory Mankiw and Stephen P. Zeldes (1986),

"Ricardian Consumers with Keynesian Propensities", American Economic Review, No. 76, pp. 676-91.

Brown, E. Cary (1956), "Fiscal Policy in the Thirties: A Reappraisal", Journal of Political Economy, No. 46, pp. 857-79.

Buchanan, James M. and Richard E. Wagner (1977), Democracy in Deficit, New York: Academic Press.

Carroll, Chris and Lawrence H. Summers (1987), "Why Have Private Saving Rates in the United States and Canada Diverged?", Journal of Monetary Economics, No. 20, pp. 249-279.

Chan, Louis K. C. (1983), "Uncertainty and the Neutrality of Government Financing Policy", Journal of Monetary Economics, No. 11, pp. 351-372.

Council of Economic Advisers (1962), "Annual Report", Washington D C: US Government Printing Office.

Eisner, Robert and Paul Pieper (1984), "A New View of the Federal Debt and Budget Deficits", American Economic Review, No. 74, pp. 11-29.

Feldstein, Martin S. (1976), "Perceived Wealth in Bonds and Social Security: A Comment", Journal of Political Economy, Vol. 84, No. 2, pp. 331-336

Modigliani, Franco and Richard Brumberg (1954), "Utility Analysis and the Consumption Function: Interpretation of Cross-Section Data", in K. K. Kurihara (Ed.), Post Keynesian Economics, New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.

Mundell, Robert A. (1971), "Money, Debt and the Rate of Interest", in R. A. Mundell, Monetary Theory, Pacific Palisade, CA: Goodyear.

Siegel, Jeremy J. (1979), "Inflation-Induced Distortions in Government and Private Saving Statistics ", Review of Economics and Statistics, No. 61, pp. 83-90.

سايتها)ج

Bergin, Paul R. (2000), "Should We Worry About the Large U.S Current Account Deficit?", FRBSF Economic Letter, issue Dec.22. http://econpapers.repec.org/article/fipfedfel/y_3A2000_3Ai_3Adec.22_3An_3A2000-37.htm.

http://www.thefreelibrary.com/Why+is+the+U.S.+current+account+deficit+so+large%3F+Evidence+from...-a013691380

Dow

nloa

ded

from

qje

rp.ir

at 2

3:07

+03

30 o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 8t

h 20

20