1 İbrahim UYSAL

İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar.

İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci

(klimatolog) adı verildiğini söyler.

2 İbrahim UYSAL

NARFÖY

-II-

İklim ve Hava Hareketleri

1. Atmosfer nedir? Atmosfer Dünya'yı en dıştan saran tabakadır.

Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için kullandıkları gazlar atmosfer içinde bulunmaktadır. Kuru havayı oluşturan dört temel bileşen azot, oksijen, argon ve karbondioksittir. Bu bileşenlerin hava içinde bulunma oranları yandaki tabloda yaklaşık olarak belirtilmiştir.

2. Hava olayı nedir? Atmosferde meydana gelen değişmeler hava olayları olarak adlandırılır.

3. Hava olaylarını etkileyen faktörler nelerdir? Hava olaylarını etkileyen en önemli etkenlerin başında sıcaklık, basınç ve nem gelmektedir.

4. Yüksek ve alçak basınç alanları nasıl oluşur? Havanın soğumasıyla yoğunluğu artar ve böylece bu bölgelerde yüksek basınç alanları oluşur. Havanın ısınmasıyla yoğunluğu azalır ve böylece bu bölgelerde alçak basınç alanları oluşur.

5. Rüzgâr nedir ve nasıl oluşur? Atmosferdeki basınç farkından dolayı, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine rüzgâr denir.

6. Rüzgâr çeşitleri nelerdir?(Meltem, Fırtına, Hortum, Kasırga)

Rüzgârlar zaman zaman hız değiştirerek bazen sakin esen meltemler bazense insanı ürküten fırtınalar, kasırgalar hâline gelir. Ancak rüzgâr olmadan fırtına ya da kasırga olmaz.

Fırtına şiddetli rüzgarlara denilirken, yel hafif esen rüzgarlardır.

Soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile hortumlar oluşur. Hortumların oluşması için yüzeyde sıcak ve nemli hava, yukarıda ise soğuk ve kuru hava bulunmalıdır.

Kasırga durgun bir merkezin çevresinde dev bir girdap gibi döner. Kasırgalar hortumlara göre daha geniş alanlara yayılır. Kasırgaların oluşması için okyanus sıcaklığının en az 27°C olması ve rüzgârın hızının saatte en az 118 km'ye ulaşması gerekir. Su sıcaklığı bu seviyeye ulaştığında okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava konveksiyon yoluyla yükselmeye başlar. Bu durumda havada güçlü bir rüzgâr oluşturur. Ardından yağmur bulutları toplanır ve kasırga meydana gelir. Kasırgalar yalnızca tropikal denizler üzerinde oluşur.

3 İbrahim UYSAL

7. Deniz ve kara meltemleri nasıl oluşur? Deniz kenarında farklı yüzey sıcaklıklarına sahip deniz ve kıyı arasında oluşan rüzgârlara meltem adı verilir.

Deniz meltemi, gündüz deniz yüzeyindeki, yoğunluğu daha fazla olan serin havanın karaya doğru hareket etmesi sonucu oluşur.

Kara meltemi ise gece toprak yüzeyindeki, yoğunluğu daha fazla olan serin havanın denize doğru hareket etmesi sonucu oluşur.

8. Nem nedir, nasıl oluşur? Atmosferin içerdiği su buharı miktarına nem adı verilir. Yeryüzünde bulunan suyun buharlaşmasıyla oluşur. Havadaki nem miktarı, havanın bulunduğu yere ve sıcaklığına göre değişir. Havanın nemini ölçmek için higrometre adı verilen araç kullanılır.

9. Yağış nedir? Atmosferde hava sıcaklığının düşmesiyle yoğunlaşarak katı ya da sıvı hâlde yeryüzüne iner. Atmosferdeki su buharının sıvı ya da katı hâlde yeryüzüne düşmesine yağış denir.

10. Yağmur nasıl oluşur? Bulutlardaki su buharı bir araya gelerek su damlacıklarını oluşturur. Böylece yoğuşan su buharı yeryüzüne yağmur olarak iner.

11. Kar nasıl oluşur? Bulutları oluşturan su buharının soğuk hava ile karşılaşması ile çok ince buz kristallerine dönüşmesi sonucunda kar yağışı meydana gelir.

12. Dolu nasıl oluşur? Bulutların içinde ani soğuk hava tabakalarının etkisiyle buz tutan su damlacıklarına dolu denir.

13. Çiy nasıl oluşur? Gece havanın serinlemesiyle havadaki su buharının yoğuşarak yeryüzündeki toprak ve bitkiler üzerinde su damlacıkları hâlinde toplanmasına çiy denir.

14. Kırağı nasıl oluşur? Soğuk ilkbahar ve sonbahar gecelerinde havadaki su buharı yeryüzündeki toprak ve bitkiler üzerinde donarak kristalleşir. Buna kırağı denir.

15. Sis nasıl oluşur? Nemli ve ılık havanın, daha soğuk hava kütlesiyle karşılaşması sonucu, su buharı su taneciklerine dönüşerek yoğunlaşır. Bu yoğunlaşma yeryüzüne yakın yerlerde gerçekleştiğinde sis oluşur.

16. Hava olaylarının temel sebepleri nelerdir? Hava olaylarının temel sebebi Güneş’ten gelen ışınların verdiği ısıdır. Yani yeryüzündeki tüm hava olaylarını sebebi güneştir.

17. Hava olaylarının günlük yaşantımızda önemi nedir? Hava olaylarının değişimi günlük yaşantımızı etkiler. Örneğin bizler günümüzü nasıl geçireceğimizi planlarken hava durumunu göz önünde bulundururuz. Denizciler denize açılmadan önce, pilotlar uçuş öncesinde ve çiftçiler de toprağı ekip biçmeden önce yapılan hava tahminlerini göz önünde bulundururlar.

18. Hava olaylarını inceleyen bilim dalına ne denir? Atmosferde meydana gelen hava olaylarını inceleyen, bu hava olaylarının canlılar ve Dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bilim dalına meteoroloji denir.

19. Hava olayı uzmanına ne denir? Meteoroloji ile uğraşarak hava tahminleri yapan kişilere ise meteorolog adı verilir.

20. İklim nedir? Bir yerde uzun bir süre gözlemlenen hava olaylarının ortalamasına iklim adı verilir.

21. İklimi etkileyen faktörler nelerdir? Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır.

22. İklim ile uğraşan bilim dalına ne denir? İklim bilimi anlamına gelen klimatoloji, yeryüzünde görülen iklim tiplerini inceleyen bilim dalıdır.

23. İklim ile uğraşan bilim insanına ne denir? İklimi çalışan bilim insanlarına iklim bilimci (klimatolog) denir.

4 İbrahim UYSAL

24. Ülkemizde hangi iklimler görülür? Ülkemizde ise başlıca üç büyük iklim çeşidine rastlanır. Bunlar; Karadeniz iklimi, karasal iklim ve Akdeniz iklimidir.

25. Küresel iklim değişikliği nedir? Son yıllarda artan fosil yakıt kullanımı, sanayileşme, orman alanlarının yok edilmesi gibi etkenler sonucunda atmosferdeki sera gazlarının oranı giderek artmaktadır. Bu olay sera etkisi olarak bilinmektedir. Dünya'nın atmosferinde bulunan sera gazlarının yerküreden yansıyan güneş ışınlarını tutması sonucu dünya ısınır. Dünya genelinde yaşanan bu küresel ısınmanın beraberinde getireceği iklim değişikliklerini de küresel iklim değişikliği olarak adlandırmaktadır.

26. Küresel iklim değişikliğinin sebep olan etmenler nelerdir? Artan fosil yakıt kullanımı, sanayileşme, orman alanlarının yok edilmesi gibi etkenler nedeniyle atmosferdeki sera gazlarının oranının artması.

27. Küresel iklim değişikliğinin sonuçları nelerdir? Kutuplarda buzulların erimesi, deniz seviyesindeki yükselmeler, beklenmedik fırtınalar, uzun süreli kuraklıklar, birçok bitki ve hayvan türü neslinin azalması…

28. İklim ve hava olayları arasında ne fark vardır?

NARFÖY TEST 1.

5 İbrahim UYSAL

2.

3.

4.

6.

6 İbrahim UYSAL

5.

6.

7 İbrahim UYSAL

CEVAPLAR: 1.A 2.B 3.D 4.A 5.A 6.B