2014 telematics graad 12 - western cape · 2019. 9. 12. · ekonomiese geografie (a) primêre...

Accounting 2013 Telematics Grade 12 1

Direktoraat: Kurrikulum VOO

2014 Telematics Graad 12

Geografie Kaartwerk

Prys: R2,50

2 2014 Telematics Graad 12 Geografie

2

Liewe Graad 12-leerder: Die Telematiese onderrigprojek spruit uit die samewerking tussen die Wes-Kaap

Onderwysdepartment en die Stellenbosch Universiteit.

Ten einde sukses aan die einde van jou matriekjaar te kan behaal, is dit noodsaaklik dat jy

deurlopend werk en studeer deur jou verworwe kennis van die verskillende op onbekende

situasies te kan toepas. Maak seker dat jy in staat is om geografiese konsepte wat in koerante

en ander tydskrifte te kan analiseer en interpreteer en in verband met inhoud wat in die klas

bespreek is. Hierby behoort jy ten minste ‘n paar uur per week te studeer / vaklektuur te lees /

opsommings te maak oor die vier komponente in die teorie afdeling en te poog om dit met

die kaartwerk te integreer.

Wenke vir sukses • Werk deur vorige jare se vraestelle sowel as die voorbeeldvraestel wat opgestel is om

jou vir die eksamen voorberei.

• Vra jou onderwyser en mede-leerders om saam met jou deur die vrae en antwoorde te

werk.

• Moenie verbaas wees indien jy hulpbronne(kaarte en foto’s) in die eksamen ontvang

wat jy nooit voorheen gesien het nie. Die eksaminator doen dit doelbewus om vas te

stel of jy kennis kan toepas en nie dit pappegaai-styl studier het nie.

• Werk sistematies deur jou Geografie en eksamenriglyne.

Eksamenriglyne vir Kaartwerk (Vraestel 2) 2014 1. Hierdie is ’n een-en-'n-halfuur vraestel en sal tydens die tweede sessie op die dag

van die Geografie-eksamen geskryf word.

2. Die vraestel bestaan uit vier verpligte vrae wat soos volg saamgestel is:

Vraag 1: Meervoudigekeuse-vrae – (20)

Vraag 2: Geografiese tegnieke en berekeninge – 20

Vraag 3: Toepassing van teorie / kaart- en foto-interpretasie – (25)

Vraag 4: Geografiese Inligtingstelsels – (15)

3Geografie 2014 Telematics Graad 12

3

GEOGRAFIESE VAARDIGHEDE EN TEGNIEKE 1. Kaartwerktegnieke

• Bepaling van ligging: grade, minute en sekondes

• Kaartskaal: woord-, verhouding- en lynskaal

• Rigting: ware / geografiese peiling

• Relatiewe ligging: kaartkoördinate / vasstelling van ligging

• Afstand: berekening van afstand en oorskakeling na grondafstand langs

‘n reguitlyn in werklikheid

• Berekening van oppervlakte

• Kaart- en foto-interpretasie insluitende die lees en ontleding van fisiese en

mensgemaakte verskynsels

• Toepassing van kaartlees vaardighede van karate en foto’s

2. Topografiese kaarte

• Suid- Afrikaanse 1:50 000 kaartstelsel verwysings

• 1:50 000 konvensionele tekens en simbole

• Kontoere en landvorme

• Deursnitte op 1:50 000 kaarte

• Vertikale vergroting

• Intersigbaarheid

• Gradient

• Ruitverwysings / kaartindeks

•, kontoerinterval en hoogte

• Kompasrigting

•– reguit en kronkelend

• Berekening van oppervlakte

• Alfanumeriese verwysing / ruitverwysing

• Magnetiese peiling

• Berekening van gradiënt

• Oriëntering van ortofotokaart met verhouding tot topografiese kaart

2 Toepassing

• Interpretasie van 1:50 000 topografiese kaarte

o Interpretasie van fisiese faktore bv. reliëf, dreinering, klimaat en


4

plantegroei

o Interpretasie van mensgemaakte kenmerke bv. nedersettings,

grondgebruik en vervoernetwerke

• Toepassing van alle aspekte van die sillabus wat in die teoretiese afdeling

van Geografie gedek is

3. Lugfoto's en ortofotokaarte • Skuis- en vertikale lugfoto’s

• Vertolking van vertikale lugfoto’s

• Voordele en nadele van verskillende soorte foto’s

• Ortofotokaarte: identifying feautures

• Vergelyk ortofotokaarte met topografiese kaarte en ander lugfoto’s

• Alle tegnieke wat verwys onder kaartwerk tegnieke en van toepassing is op

ortofotokaarte

• Gebruik van skakering, tekstuur en skaduwees by die vertolking van foto’s

• Orientering van lugfoto’s en ortofotokaarte met ander kaarte

4. Geografiese Inligtingstelsels • Konsepte van GIS

• Redes vir die ontwikkeling van GIS

• Afstandswaarneming en resolusie

• Werking van afstandswaarneming

• GIS konsepte: voorwerpe, lyne, punte (nodusse), en skale

• Ruimtelike resolusie

• Ruimtelike en attribuutdata asook vector- en rasterdata

• Data standardisering en data sharing and data security

• Datamanupilasie: data-integrasie, bufferskepping. bevraagtekening

• Toepassing van GIS op alle relevante onderwerpe in die graad


5

KAARTWERK LEES EN INTERPRETASIE VAN KAARTE EN ORTOFOTO’S Die doel van hierdie handleiding is om vir jou te bemagtig ten opsigte van die beantwoord van

interpretasievrae by kartografie. Onthou dat daar ‘n magdom inligting op die topografiese- en

ortofotokaart verskyn. Om die tipe vrae suksesvol te kan beantwoord, moet jy weet waarna jy

moet kyk om by die antwoord te kom. Die meeste van hierdie vrae kom uit vorige Matriek

eksamenvraestelle. Ander moontlike vrae is ook ingesluit. Onthou dat dit nie ‘n memorandum is

wat met die vrae gegee word nie, maar ‘n poging om vir jou te wys waarna om te kyk om by

die antwoord te kom. Dit is belangrik om te besef dat ALLE inhoud, modules en vaardighede in

Kartografie assesseer kan word. Gebruik daarom hierdie gids as studie en voorbereiding vir jou

Kartografie vraestel.

KLIMAAT EN WEER 1 Ontvang die gebied seisoenale reënval of reënval dwarsdeur die jaar?

Seisoenaal: Nie standhoudende riviere/ damme/ bewerkte landerye langs riviere/

besproeiing

2 Watter helling is die warmste?

Die een wat noordwaarts front 3 Waar word temperatuurinversies aangetref?

In vallei 4 In watter rigting sal die rook waai indien daar snags op middelhang van berg vuur

gemaak word? NB Hier word KATABATIESE winde getoets. Die rook sal dus AFWAARTS na die vallei

beweeg.

(Teenoorgestelde vir anabatiese vloei)

5 In watter rigting sal ‘n vliegtuig vanaf die lughawe opstyg en land voor/na die koue front?

(Onthou vliegtuie land en styg op altyd teen die wind..)

Voor die front: styg en land in ‘n NW rigting. Na die front: styg en land in ‘n SW rigting.


6

6 Watter woonbuurte sal die meeste besoedeling getref word in winter / dag / nag? Kyk na NW en SW winde, asook rigting van land en seebriese vanaf fabrieke.

GEOMORFOLOGIE 1 Identifiseer die stroompatrone in die gebied. Tipes: Dendrities, straal, reghoekig, tralie – Jy moet weet hoe elkeen lyk 2 In watter stadium van die fluviale siklus is die rivier op die kaart?

• Boloop: Steil/ Bergagtig/ watervalle/ kort takriviere/ smal takriviere/ hoë

waterskeidings

• Middelloop: Geleideliker/ langer taktiviere/ laer waterskeidings

• Benedeloop: Baie geleidelik/ kronkels/ sandafsettings/ moerasse/ hoefystermere

3 Fisiese hindernisse wat die konstruksie van paaie en spoorlyne beinvloed.

Berge/ steil helling/ moerasse/ riviere/ 4 Identifiseer landvorme geassosieer met sekere struktuurlandskappe Horisontale lae: Tafelberge/ tafelkoppe/ spitskoppe

Hellende lae: Duik en eskarphellings

Massiewe stollingsgesteentes: Koepelvormige landvorme

5 In watter rigting duik die lae. Lae duik altyd in die rigting van die GELEIDELIKE helling 6 In watter rigting vloei die rivier?

• Na die see

• Altyd van hoog na laag

• Kontoere buig stroomop

• Damwal op stroomaf waartse kant

• Takriviere sluit skerphoekig aan

7 Noem twee tydelike stroomerosiebasisse in die rivier. Waterval / damme / mere


7

8 Watter bewyse is daar dat verjonging in die rivier plaasgevind het? Waterval

OMGEWINGSTUDIES 1 Natuurbewaring op kaarte/foto Natuurreservate/ voetslaanpaaie/ wildtuine/ brandpaaie 2 Aanduiding van bewaringsboerdery Grondbewaringswalle/ kampe/ rye bome om wind te keer/ kontoerploeëry 3 Bronne van besoedeling in gebied?

Lugbesoedeling: Nywerhede

Geraasbesoedeling: Lughawe

Waterbesoedeling: Fabrieke/ kampeerterreine/ kragsentrales langs rivier

EKONOMIESE GEOGRAFIE (a) PRIMêRE BEDRYWIGHEDE

1 Kommersiële of bestaansboerdery? Kommersieel: Goeie infrastruktuur/ besproeiing/ groot plase/ plaasname/ kelders/

dipbakke/proefplaas/ landgoed/ suiker meul/ diensspoorlyn/ slagpale/

melkery/

Bestaans: Min paaie/ voetpaadjies/ geen kraglyne/ klein stukkies bewerkte landerye

2 Beskryf faktore wat landbou bevoordeel/benadeel

Bevoordeel: Riviere/ damme/ gelyk oppervlakte/ kraglyne/ spoorlyn/ telefoon/

Nadeel: Steil hellings/ min water/ moerasse/

3 Identifisering van mynboubedrywighede Uitgrawings/ Mynhoop/ vervoerband/ terrasse/ name van myne/ ou myn/ insakkende

grond

4 Herkenning van vissery

Vishawe/ vissershuise/ fabrieke langs kus

5 Herkenning van Bosbou Bome en bosse/ bebosde gebied/ saagmeule/ uitkyk torings/ brandgordels/ staatsbos/


8

(b) SEKONDêRE BEDRYWIGHEDE 1 Beskryf die faktore wat die ligging van die nywerheid beinvloed het. Gelyk grond/ grondstof/ vervoer(noem die tipes)/ krag/ water/ arbeid(woongebiede)/

Mark/ buitewyke/

2 Ligte of swaar nywerhede? Swaar: Ver van SSK/ Spoorvervoer/ grondstof-mynbou/ groot opervlakte

Lig: Naby SSK/ padvervoer/ grondstof-Landbou

(c) TERSIêRE BEDRYWIGHEDE 1 Toeriste aantreklikhede, vakansie oorde, kampeerterreine

Naby strande/ naby pad & spoorlyn/ wynproe/ historiese geboue/ monumente

2 Tipe dienste in omgewing

Elektrisiteitsvoorsiening/ telefoon/ medies/ poskantoor/ opvoedkundig(skole/ kollege/

universiteit) vervoer/ Polisiedienste/ ens. (geboue op kaart)

3 Ontspanningsfasiliteite in gebied?

Bv Gholfbaan/ atletiek/ skietbaan/ Renbaan/ kyk ook na name en funksies op

ortofotokaart

4 Faktore wat ligging van lughawe/vliegveld bepaal Gelyk gebied/ ver van beboude gebied vir veiligheid/ geraas/ padverbinding/

Landelik-stedelike oorgangsone

5 Volg die pad en spoorlyn dieselfde roete? Waarom? Dieselfde? NB invloed van topografie 6 Waarvoor word die dam op die kaart gebruik.? Gee redes

• Drinkwater: Watersuiweringswerke

• Besproeiing: Kanale en vore

• Ontspanning: Jagklub, Hotelle by dam, kampeerterrein, “slipway”, ens.


9

NEDERSETTINGSGEOGRAFIE: LANDELIK EN STEDELIK (a) LANDELIKE NEDERSETTINGS 1 Landelik of stedelik? Landelik: Primêr/ Stedelik: Sekondêr en Tersiêr/ Noem voorbeelde op kaart en foto 2 Kern of verspreid (PATROON) Kern: geboue naby mekaar

Verspreid: geboue ver van mekaar

3 Faktore wat standplaas van landelike nedersettings bepaal Riviere/ gelyk helling/ vrugbare grond langs riviere/ 4 Faktore wat vorm van nedersettings bepaal

• Linieêr: Pad/rivier

• Rond: sentrale punt

• Kruispad: Paaie wat kruis of bymekaar aansluit

(b) STEDELIKE NEDERSETTINGS 1 Beskryf die faktore wat standplaas van stedelike nedersettings op kaart bepaal het Gelyk oppervlakte/ paaie/ rivier/ spoorlyne/ berge/ see / ens 2 Tipe nedersetting volgens funksie

Sentraleplekdorp of stad: Is dit ‘n nedersetting wat sy omringende platteland

bedien?(Invloedsfeer)

Gespesialiseerde nedersetting: Is dit myndorp/ vakansiedorp/ opvoedkundige dorp

3 Identifiseer die grondgebruiksone by .......... op die kaart/foto

• SSK- Toeganklikheid & funksies

• NYWERHEDE: Lig of swaar / lokaliseringsfaktore (sien ekonomies)

• RESIDENSIëLE GEBIEDE: Hoë inkomstegroep teen helling/ lae inkomste naby

nywerhede

• KLEINHANDEL: In SSK/ geisoleerde winkels in woonbuurte/ Winkelsentrum- hoofpad

• LANDELIK-STEDELIKE OORGANGSONE.: Renbane/ kragstasies/ begraafplase/

gholfbane/ ens


10

4 Buitelynvorm en faktore wat buitelynvorm bepaal Linieêr: Berge/ riviere

Stervormig: Paaie

5 Herken straatpatrone en faktore Rooster: gelyk grond/ oudste deel van stad

Onreëlmatig: Teen helling/ nuwe uitbreidings


11

B E R E K E N I N G E

AFSTAND

FORMULE: Afstand = Kaartafstand x Skaal 100 000

Bereken die lengte van die nasionale pad van A tot B.

B

A

Afstand = 4,8cm Afstand = Kaartafstand x Skaal 100 000 = 4,8 x 50 000 100 000 = 4,8 2 = 2,4 km

STAP 1 Meet afstand op kaart in cm

STAP 2 Stel in Formule

STAP 3 Antwoord in km

4,8cm


12

OPPERVLAKTE

FORMULE: Oppervlakte = Lengte x Breedte

Bereken die Oppervlakte van Blok X. 3cm 5cm

Lengte = 5 cm x 50 000 100 000 = 2,5 km Breedte = 3 cm x 50 000 100 000 = 1,5 km Oppervl = l x b = 2,5 x 1,5 = 3,75 km²

STAP 1 Bereken lengte van blok

in cm

STAP 2 Bereken breedte van blok

in cm

STAP 4 Antwoord in km²

STAP 3 Stel in Formule

X


13

GRADIëNT

FORMULE: Gradiënt = VI (Verskil in hoogte ) HE (Horisontal Afstand)

Bereken die Gradiënt van C na D.

460 – 340 = 120m Afstand = Kaartafstand x Skaal 100 000 = 4,8 x 50 000 100 000 = 2,4 km = 2 400m

Gradiënt = Verskil in hoogte (VI) Afstand

= 120m 2 400m = 1 20

= 1:20

STAP 1 Bereken verskil in Hoogte

STAP 2 Bereken Afstand

STAP 5 Antwoord in as ‘n verhouding

STAP 4 Stel in Formule en

vereenvoudig

C D

220m 460m 4,8cm

STAP 3 Herlei na METER


14

MAGNETIESE DEKLINASIE Magnetiese deklinasie is die verskil tussen ware noord en magnetiese noord (op kompas). Mag N Ware N

Suid Gemiddelde magnetiese deklinasie 23° 53’ wes van ware noord (Julie 2002). Gemiddelde jaarlikse verandering 6’ weswaarts. Bereken die magnetiese deklinasie vir 2009. 2009 – 2002 = 7 jaar 6’ x 7 jaar = 42’ weswaarts 23° 53’ + 42’ 23° 95’ = 24° 35’ wes

STAP 1 Bereken verskil in jare

STAP 2 Bereken totale verandering

STAP 3 Tel by of trek af by

magnetiese deklinasie

Kyk na die volgende wanneer jy met Mag deklinasie werk: 1 Wat is die gem Mag deklinasie ( in grade en minute)? 2 In watter rigting is die Mag deklinsie 3 Watter jaar was die Mag Deklinasie verskaf? 4 Wat is die gemiddelde jaarlikse verandering(in minute)? 5 In watter rigting is die jaarlikse verandering? 6 Vir watter jaar moet die Mag Deklinasie bereken word?

STAP 4 Onthou: Daar word met

minute gewerk. Dit kan dus nie meer as 60 wees nie!

STAP 3 NB: VIR SUID-AFRIKA Indien die verandering WESWAARTS is, word dit BYGETEL. Indien die verandering OOSWAARTS is, word dit AFGETREK

W E N K Magnetiese deklinasie kan maklik bereken word indien jy die gegewens in die berekening TEKEN. Jy sal dan ‘n geestelike beeld van die berekening vorm

W e s

O o s


15

Algemene foute en voorstelle vir die verbetering van die individuele vrae in Vraestel 2 VRAAG 1: MEERVOUDIGEKEUSE-VRAE

Voorstelle vir verbetering

(a) Leerders moet nie net weet wat die verskillende tipes landvorme en hellings is nie, maar hulle moet ook in

staat wees om dit op die kaart en in die omliggende omgewing te identifiseer.

(b) Leerders moet weet hoe om die inligting wat aan die onderkant van die kaart verskaf is te gebruik,

byvoorbeeld projeksie wat gebruik word op die kaart, kaartsimbole, magnetiese deklinasie, kontoerinterval

en kaart-kode te trek, want dit sal die beantwoording van Vraag 1 vergemaklik.

(c) Die gebruik van konvensionele tekens moet beklemtoon, word en leerders moet die sleutel van die kaart

bestudeer voordat hulle probeer om vrae te beantwoord. Meer take op die konvensionele tekens kan die

leerders help. VRAAG 2: BEREKENINGE EN TOEPASSING Voorstelle vir verbetering Die volgende oefeninge / aktiwiteite kan onderneem word om uitdagings te bowe te kom met betrekking tot

die berekening van gradient: • Berekening probleme opgelos kan word deur middel van deurlopende oefening. Berekening probleme

nie opgelos kan word as leerders beperkte oefeninge gegee. • Van tyd tot tyd leerders moet oefeninge op berekeninge gegee word. Dit kan as huiswerk gegee word

en in die klas gemerk gemerk word. • Maak seker dat alle moontlike berekeninge word gedek en dat leerders weet hoe om die stappe te

volg wanneer hulle berekeninge doen omdat punte vir stappe van berekeninge toegeken word. • Die volgende formule moet gebruik word by die berekening van gradiënt. Neem asseblief kennis dat

daar nog ander variasies op hierdie formule is wat gebruik kan word om 'n gradiënt te bereken. Gebruik ‘n formule, waar al die stappe wat nodig is gedek word om volpunte te kry wanneer gradiënt bereken word.

• Ten einde gradiënt te bereken, moet 'n mens eers die vertikale interval bereken en dan die

horisontale ekwivalent. Vertikale interval is die verskil in hoogte tussen twee gegewe punte op 'n

kaart. Horisontale ekwivalent is die afstand in die werklikheid, in meter, tussen dieselfde twee punte

op die kaart.

• Verwys na die volgende voorbeeld, wat is die vraag wat in die November 2012 vraestel, dws Vraag

2.1.3: Bereken die gemiddelde gradiënt van die helling tussen punthoogte 1797 en punthoogte 2263

in ruit A10 op die topografiese kaart. Toon AL die berekeninge

VRAAG 3: TOEPASSING EN INTERPRETASIE

Voorstelle vir verbetering

(a) Gereelde en korrekte gebruik van geografiese konsepte sal die leerders se begrip daarvan verbeter.

(b) Deurlopende integrasie van die inhoud kennis met kaartwerk moet so vroeg as graad 10 en 11

ingestel word.

(c) Gereelde werkkaarte sal leerders in staat stel om hul kaartlees en interpretasie -vaardighede te

verbeter.

(d) Leerders moet blootgestel word aan vorige eksamenvraestelle waar soortgelyke vrae en vrae van die

korrekte moeilikheidsgrade gestel word.


16

(e) Oefeninge oor landvorme en dreineringspatrone op topografiese kaarte moet identifiseer word

wanneer hierdie begrippe in die klas op die teorie geleer toegepas moet word.

(f) Oefeninge om buitelynvorme van nedersettings, straatpatrone en grondgebruiksones te identifiseer

op topografiese kaarte moet geword terwyl daardie konsepte in teorie geleer word.

(g) Leerders moet geleer word dat die skaal afstande beïnvloed tussen die soortgelyke punte wanneer dit

gemeet word op die topografiese kaart en die ortofotokaart. Onderwysers moet dit beklemtoon dat die

skaal van die topografiese kaart 1:50 000 is, terwyl die skaal van 'n ortofotokaart 1:10 000 is.

(h) Leerders moet geleer word hoe om die topografiese kaart met die ortofotokaart te oriënteer.

VRAAG 4: Geografiese Inligtingstelsels (GIS)

Voorstelle vir verbetering • GIS konsepte moet binne die konteks onderrig word. Alhoewel dit belangrik is vir leerders om die

begrippe te ken en in staat sal wees om hulle te definieer wanneer dit vereis word, moet die leerders in staat wees om die konsepte in praktiese alledaagse situasies toe te pas. Leerders moet dus bewus wees van die feit dat GIS net nie bestaan uit teorie en definisies nie, maar eerder prakties toegepas kan word op die gegewe kaartsituasies.

• Leerders word aangeraai om scenario's te skep en uitgedaag te word oor hoe om kennis toe te pas op hul begrip van konsepte en GIS kennis toe te pas op die verskillende onderwerpe (integrasie). Daar sal van leerders verwag word om:

• GIS in vloedvoorkomingsmaatreëls (buffering) toe te pas; • GIS vir die keuse van 'n terrein vir die ontwikkeling van 'n nedersetting (inligtingslae) te gebruik;

• 'n Nuwe kaart van die verskillende tipes en kaartgroottes (data-integrasie) kan ontwikkel;

• Moet weet dat GIS ‘n bydra kan lewer om sosiale en omgewingskwessies op te los en

• Moet bewus wees dat GIS gebruik kan word om verskeie kwessies te bestuur, bv. rampe, misdaad, ens.

• Leerders moet GIS-kennis oor die verskillende onderwerpe kan integreer. Leerders kan gevra word om GIS konsepte in KLIMAAT EN WEER, fluviale prosesse, mense en plekke en mense en hul behoeftes te pas.

• Deur dit te doen, sal leerders weet dat GIS ‘n bydrae kan lewer in die oplos van sosiale en omgewingsuitdagings. (d) Verwys na die vorige NSS-vraestelle om 'n idee te kry van hoe GIS vrae aangewend word.

Onderrigbenaderings moet dienooreenkomstig aangepas word. (e) Leerders kan blootgestel word aan selfone wat oor GPS beskik.

2014 telematics graad 12 - western cape · 2019. 9. 12. · ekonomiese geografie (a) primêre...

Documents