Danny Wildemeersch

Laboratorium voor Educatie en Samenleving

KULeuven

Publieke kwesties: tegenstrijdige meningen en belangen

Over publieke pedagogie

En kritische vorming

Gelijkheid van intelligentie: een tegendraads uitgangspunt

NME als transitieplek

Enkele toepassingen

Politieke dimensie Pedagogische dimensie

Gericht op het betrekken van het brede publiek bij maatschappelijke (publieke) kwesties met het oog op het bevorderen van kritische meningsvorming en van democratisch burgerschap

John Dewey Paulo Freire

Focus Bevorderen van kritische bewustwording, emancipatie en een democratische samenleving

Inspiratiebronnen Kritische maatschappijtheorie; sociale wetenschappen; filosofie: Jürgen Habermas, Michel Foucault, Zygmunt Bauman, Jacques Rancière, Hannah Arendt, Ulrich Beck

Pedagogische auteurs Dewey, Freire, Biesta, Giroux, McLaren, Masschelein, Simons..

Principes Dialogisch, gelijkwaardigheid, actie & reflectie, concrete ervaringen, historisch-maatschappelijke context, macht

onzekerheid over ‘definitieve’ juiste antwoorden inzake complexe maatschappelijke kwesties

onvoorspelbaarheid van de uitkomsten van kritische vorming (waarom werkt dit niet bewustmakend?)

de limieten van kennisoverdracht

steeds opnieuw opduikende afhankelijkheids- relaties (de expert – de leek; de meester – de leerling)

Kritische vorming als het gezamenlijk vormgeven van een (publieke) ruimte, waarin zowel leraar/begeleider als student/deelnemer zich engageren in een proces van onderzoek en experiment, waarbij de juiste uitkomst van het proces of het goede antwoord niet bij voorbaat gekend is

In het jaar 1818 zaait Joseph Jacotot, docent Franse literatuur aan de Leuvense Universiteit en een verbannen revolutionair, paniek in geleerde kringen in Europa. Nadat hij Vlaamse studenten Frans heeft geleerd zonder hen één enkele les te geven, begint hij te onderwijzen wat hij niet weet en tevens het ordewoord van de intellectuele emancipatie te verspreiden: alle mensen hebben een gelijke intelligentie. Men kan alleen leren, zonder meester die uitlegt. Een arme en onwetende huisvader kan zijn kind onderrichten. Tot dan toe had hij geloofd wat alle plichtbewuste leraars geloven: dat de belangrijkste bezigheid van de meester erin bestaat zijn kennis over te dragen aan zijn leerlingen om hen gradueel tot zijn eigen weten te verheffen

Rancière bekritiseert, net als Jacotot, de neiging onder intellectuelen om zichzelf als ‘verlichte geesten’ voor te stellen: hun waarheid is ‘de’ waarheid

Anderen (de leerlingen, de ‘gewone mensen’, de niet-geïnformeerden) zijn nog niet bewust en hebben daarom behoefte aan bewustmaking door ‘de meester uitlegger’

Daarbij wordt in eerste instantie het vermogen om zelf te denken, zonder hulp van de ‘verlichte geest’ ontkend

Op die manier worden mensen telkens opnieuw in een afhankelijkheidsrelatie gebracht en zelfs vernederd

‘Ik geloof enorm in de expertise van jongeren: zij zijn vaak beter dan wie ook in staat om andere jongeren vooruit te helpen, alleen weigert de maatschappij dat in te zien. We onderschatten jongeren en kinderen voortdurend, en dat is een vorm van vernedering. In het onderwijs gebeurt dat ook. Soms worden jongeren ongefundeerd naar het buitengewoon onderwijs doorverwezen. Op hun school blijkt er vaak niet eens een dossier te zijn, en is de beslissing puur gebaseerd op vooroordelen. Het kan mij enorm boos maken:

hoe ongelijkheid nog altijd zo slinks in ons systeem zit’.

(Sihani El Kaouakibi, in Quajong, editie 9, 2015)

Vooronderstelling de emancipatie van de lerende is niet het eindpunt van het educatief proces, maar het uitgangspunt

Gelijkheid van intelligentie iedere persoon is in staat om op zijn manier verbanden te leggen, te werken met vergelijkingen en illustraties, gericht op het zeggen wat men denkt, voelt en verlangt, en op het begrijpen van wat anderen proberen te communiceren

Educatieve praktijk Schort je vooroordeel op en daag de lerende uit om mee te delen wat hij/zij zelf ziet, denkt en voelt naar aanleiding van wat wordt gepresenteerd (a will-to-will relationship)

De vissersgemeenschap blokeert de toegang tot de binnenzee (’90)

Hun biotoop wordt vernietigd door industriële visserij

De actie is successvol en geeft vertrouwen

Een intensief transitieproces is het gevolg Groeiend bewustzijn dat de toekomst onder druk staat

Heroriëntatie van de economische activiteit is noodzakelijk

Succesvolle ontwikkeling van een eco-toeristisch alternatief

Toeristen leren de lokale vormen van levensonderhoud kennen

Met respect voor de culturele tradities, hun spirituele waarden, voedingspraktijken, etc..

De bewoners hebben een grote openlucht klas gecreëerd, geworteld in hun eigen tradities, kennis en vaardigheden

Als ‘onwetenden’ inzake pedagogiek, hebben ze grondig nagedacht over hoe een educatief project vormgeven, het proces organiseren, te evalueren, bij te sturen, etc..

Als ‘onwetenden’ inzake eco-toerisme hebben ze geleerd hoe hun levensonderhoud op duurzame wijze te heroriënteren

Ze hebben kennis en vaardigheden ontwikkeld inzake management, natuurbehoud, interculturele uitwisseling en politiek engagement

Ze hebben respect afgedwongen bij de Thaise overheid en bij internationale organisaties

Het succes is mede het resultaat van duurzaam leiderschap dat vertrouwen had in het kunnen van de bewoners

Dergelijke emancipatorische vorming is een vorm van onderbreken, wat gepaard gaat met onzekerheid, want het haalt je uit je comfortzone. Je hebt dit niet zelf in de hand want het wordt je aangedaan door de andere of het andere. Het is van belang dat er plekken zijn waar mensen andere ervaringen kunnen opdoen die afwijken van de alledaagse, vertrouwde zekerheden. Waar stilte, rust en aandacht centraal staan. Dergelijke plekken kunnen zeer uiteenlopend zijn: de natuur, de klas, het vormingscentrum, het museum, zelfs de stad hier en daar..

Transitieruimtes openen de ruimte en de tijd tussen een ervaring en onze gebruikelijke respons hierop. Ze bieden ons tijd en ruimte om een andere vorm van zijn te verkennen in relatie tot het moment van de ervaring. Er is ruimte een soort gestotter, een aarzeling, een onderbreking, een verstilling. (Ellsworth, Places of Learning)

Een reëel bestaande plek die deel uitmaakt van de samenleving – die ook iets is van een tegen-plek, een soort van reëel gemaakte utopie, waarbinnen de reële plekken – alle andere bestaande plekken die kunnen gevonden worden binnen de cultuur - tegelijk gerepresenteerd worden, gecontesteerd en omgekeerd. Dergelijke plekken staan buiten de reële plekken, ook al is het misschien mogelijk om hun locatie in de werkelijkheid aan te duiden. Omdat deze plekken absoluut verschillend zijn van deze plekken die ze reflecteren en waar ze naar verwijzen, zal ik ze, bij wijze van contrast met utopieën, heterotopieën noemen’ (Michel Foucault).

CLUI: Center for Land Use Interpretation: een documentatiecentrum over landgebruik in de VS en een vormingsinstelling die publicaties uitgeeft, cursussen ontwerpt en uitvoert, multimedia ontwikkelt, maar ook excursies met bussen organsieert voor bezoeken aan bijzondere landschapssites. Deze excursies brengen mensen in direct contact met deze plekken, maar ook met lokale experts, soms met uiteenlopende visies

Onderzoek en vorming binnen de organisatie stelt je in staat stelt minder zeker te worden, waardoor je moet vaststellen dat de dingen niet zo vanzelfsprekend zijn als oorspronkelijk gedacht. We proberen met onze database en onze tentoonstellingen te suggereren dat het landschap op zich al heel rijk is, wat je vanzelf uitdaagt om je perspectief te veranderen. Vertrouwde objecten, soms onopgemerkt omdat ze zo familiair zijn, worden interessanter en worden iets anders, wanneer je de context wijzigt waarbinnen ze worden gepresenteerd. Het is in deze staat van onzekerheid dat je geest het meest actief is. Dat is de ruimte voor verandering, en binnen die ruimte kan van alles gebeuren. En wanneer we mensen wat meer ongebonden kunnen laten zijn, dan kunnen dingen enigszins veranderen, individueel, en misschien ook collectief op het einde van de weg

Ellsworth & Kruse participeren aan een educatieve busreis van de National Nuclear Security Administration (NNSA).

De plek: de Nevada Test Site

De publieke pedagogie van de NNSA gaat complexe interpretaties van het nucleaire thema uit de weg

Ellsworth en Kruse experimenteren met de pedagogische houding die ze bij CLUI hebben geleerd

Dit is niet: een ethisch juiste visie aankaarten

Maar, de ervaringen op een eigen manier verwerken, een verhaal contrueren, en ermee naar buiten treden

De thematische knooppunten zijn combinaties van sensaties en inzichten, zowel van fysieke, zintuiglijke en cognitieve, als van meer beschouwende aard. Ze scheiden expliciet de zinnelijke en de intellectuele aspecten van de ervaring niet van elkaar, omdat beide dimensies mee vorm geven aan de antwoorden die de auteurs ontwikkelen in antwoord op hun blootstelling aan deze gebeurtenis.

Onmetelijke verwoes-tingen van het landschap: miljoenen jaren onbruikbaar

Vreugde en trots bij wetenschappers en publiek

Waar komt dat ‘menselijk exceptionalisme’ vandaan?

Geen besef van wederzijdse afhankelijkheden van diverse soorten op onze planeet

Een fictief verhaal: kernbommen kunnen vrede stichten

Deze fictie is een illusie gebleken in een samenleving waar geweld alomtegenwoordig is

Waarom blijven velen in deze fictie geloven?

Overweldigende indruk van de Sedan krater (100m diep en 400m breed)

12 miljoen ton aarde in de lucht, met nooit geziene fallout

Radioactieve bodem naar Alaska

Het inert worden van deze stof duurt langer dan de levensduur van de aarde

Natuur en Milieu: a sense of urgency

Natuur- en Milieu-Educatie – ruimte voor: Traagheid Experiment Gelijkwaardigheid Pluraliteit en verschil Onderbreking Onwetendheid Onzekerheid Emancipatie Aandacht Zelf denken en spreken

We leven in ongeduldige tijden. De roep om educatie sterk, precies, voorspelbaar en risico-vrij te maken is een uitdrukking van dit ongeduld. De weg van de educatie - een trage, moeizame, frustrerende en zwakke weg - is niet de meest populaire weg in een ongeduldige samenleving. Maar op de lange duur is het wellicht de enige duurzame weg, omdat we allen weten dat, systemen, die uit zijn op de totale controle van wat mensen doen en denken, ineenstorten onder hun eigen gewicht, als ze nog niet daarvoor van binnenuit zijn opengebroken. (Biesta, The Beautiful Risk of Education, 2013)