21-iv delovno rabotenje_alb.indd

Nada Jovanova Maja Taleska Panova

PUNA AFARISTEPër vitin IV

Profi li: sekretari afarist

Autorë:Nada Jovanova - shkolla e mesme “Jovçe Tesliçkov” - VelesMaja Taleska Panova - shkolla e mesme “Jovçe Tesliçkov” - Veles

Recensentë:Lidija Naumovska - profesoreshë me korrespondencë në Fakultetin e shkencave ekonomike - ShkupSuzana Bogdanovska - profesoreshë në shkollën e mesme ekonomike “Arseni Jovkov” - ShkupAneta Dueva - profesoreshë në shkollën e mesme ekonomike “Vasil Antevski Dren” - Shkup

Përkthyes: Mr. Solidar Sulejmani

Redaktor i botimit në gjuhën shqipe: Doc. dr. Mirac Hani

Lektor i botimit në gjuhën shqipe: Arjeta Çajlani

Botuesi: Ministria e arsimit dhe shkencës e Republikës së Maqedonisë

Shtypi: Grafi cki centar dooel, Shkup

Tirazhi: 200

Me vendim të Ministrisë për arsim dhe shkencë ë Republikës së Maqedonisë Nr. 22-4667/1 prej datës 27.08.2010 lejohet përdorimi i këtij teksti shkollor.

CIP - Каталогизација во публикацијаНационална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје657(075.3)ЈОВАНОВА, НадаДеловно работење : lV година : профил деловен секретар / Нада Јованова, Маја ТалескаПанова. - Скопје: Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010, - 200стр. : илустр. ; 30 смБиблиографија: стр.198ISBN 978-608-226-203-11. Талеска Панова, Маја [автор]COBISS.MK-ID 85383946

- 3 -

HYRJE

Të respektuar nxënës, libri Puna afariste të dedikuar për nxënësit e vitit të katërt në shkollat e mesme profesionale të drejtimit ekonomik-juridik dhe tregtar, për studentët të cilët pas mbarimit të studimeve do të kërkojnë punë, për ata të cilët e kanë fi lluar biznes ose dëshirojnë të përpiqen në atë. Pavarësisht a jeni përfshirë në biznes ose jo, të mësuarit e punës afariste do t’ju sjellë vetë dobi. Menaxherët patjetër duhet të kenë njohuri të përsosur për transaksionet fi nanciare dhe mënyrën në të cilën ato ndikojnë në rezultatet fi nanciare. Të gjithë ata të cilët janë të lidhur me punën fi nanciare të kompanisë si pronarë, investues, kreditues, të punësuar, qeveria dhe shërbimet shtetërore, duhet ta njohin punën afariste që të mund t’i masin performansat fi nanciare të biznesit. Dhe çdokush që do të gjendet në këtë rol, do të duhet ta njohë mirë punën afariste - më në të cilën informacioni fi nanciar gjeneruar, interpretuar dhe analizuar. Ky libër kruar sipas standardeve dhe trendeve të reja për përgatitjen e literaturës profesionale dhe mundëson të mësuarit gradual nëpërmjet të menduarit, të zbuluarit, të konkluduarit dhe gjeneralizimit, me çka ju duhet të merrni pjesë aktive dhe me kujdes t’i përcillni dhe t’i përvetësoni përmbajtjet e reja. Përmbajtjet në këtë libër janë përpunuar në 13 tërësi tematike të cilat janë në përputhje me programin mësimor të kësaj lënde. Nëpërmjet tyre, ju do të njiheni me: bazat e kontabilitetit; mjetet, obligimet dhe kapitalin; të hyrat dhe të dalat; ngjarjet dhe llogaritë kontabiliste; librat kontabiliste; planin kontabilist; me evidencën e qarkullimit pagesor me para të gatshme dhe jo të gatshme; me evidencën e materialeve; me evidencën e shpenzimeve; me evidencën e prodhimeve të gatshme; me evidencën e mallrave tregtare; me evidencën e kërkesave dhe obligimeve dhe kuptohet me rezultatin fi nanciar. Ky libër ka për qëllim që t’ju ndihmojë t’i “lexoni” transaksionet fi nanciare dhe nëse keni sukses në kë, atëherë qëllimi është arritur. Me sinqeritet shpresojmë se ky libër do t’ua bënë të këndshme momentet për lexim dhe mësim.

Veles Nga autoret

- 5 -

Tema 1.1 Hyrje

TEMABAZAT E

KONTABILITETITKONTABILITETIT

HYRJE

QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të:- kuptojë rolin e kontabilitetit;- shpjegojë parimet e kontabilitetit;- shpjegojë parimet e kontabilitetit të

dyfi shtë.

PËRMBAJTJA E TEMËS:

Roli dhe rëndësia e kontabilitetit Rregullat dhe parimet e kontabilitetit (kontabiliteti i dyfi shtë)

- 6 -

Tema 1.1 Hyrje

ROLI DHE RËNDËSIA E KONTABILITETIT

Kontabiliteti është burim i rëndësishëm i informacioneve, kurse informacionet fi nanciare janë të rëndësishme për sjelljen e vendimeve nga ana e shfrytëzuesve të atyre informacioneve. Prandaj, të mësuarit e kësaj disipline do të kërkojë që të njihemi me format e ndryshme të organizatave dhe llojet e aktiviteteve të cilat i kryejnë ato. Në këtë kontekst do të njihemi me kontabilitetin si formë e komunikimit me ata të cilët, në një farë mënyre, kanë interes për punën fi nanciare të kompanisë, si dhe me raportet e fi nancave të kontabilitetit.

Shumë njerëz prej përpara kanë një mendim ose nocion të caktuar rreth asaj se çka është kontabiliteti. Ata mendojnë se ai është një qasje e ndërlikuar e aktiviteteve të cilat i zbatojnë njerëzit të cilët janë të mirë në matematikë. Kjo vërejtje për kontabilitetin është shumë e kufi zuar (e ngushtë) dhe në fokus është vetëm të shënuarit e ngjarjeve në kontabilitet dhe mbajtja (ruajtja) e librave si aspekte të disiplinës. Kontabiliteti në të vërtetë është shumë më i gjerë nga ajo që thamë më parë. Specifi ke është ajo se kontabiliteti është “proces i identifi kimit, matjes (vlerësimit) dhe këmbimit (komunikimit) të informacioneve ekonomike, që do të mundësojë sjellje të vendimeve nga ana e shfrytëzuesve të informacioneve”.

Çdo nga tri aktivitetet e përmendura në këtë defi nicion: identifi kimi, matja (vlerësimi) dhe këmbimi (komunikimi) kërkon njohuri përkatëse nga ana e kontabilistit të arsimuar (të trajnuar) profesional. Kontabiliteti në kuadër të fi nancimit të ndërmarrjeve ka rol dhe rëndësi të veçantë. Kjo del nga fakti se kontabiliteti paraqet sistem të identifi kimit, matjes, analizimit dhe dhënies së informacioneve përkatëse deti te shfrytëzuesit e atyre informacioneve për sjelljen e vendimeve afariste racionale dhe efi kase.

Kontabiliteti paraqet funksion të nevojshëm për çdo ndërmarrje bashkëkohore. Ai përfshin dhe i përpunon të gjitha informatat fi nanciare të cilat dalin nga zhvillimi i biznes-aktiviteteve. Njëkohësisht, kontabiliteti jep edhe prezantim analitik të këtyre informatave, të cilat janë të domosdoshme për sjellje të vendimeve përkatëse afariste nga ana e menaxhmentit në pikëpamje të efekteve të shfrytëzimit të resurseve. Por më pak rëndësi kanë edhe kontabiliteti shtetëror edhe kontabiliteti i organizatave jo fi timtare.

Kryerja e detyrës së ndërmarrjes në masë të madhe varet nga informatat e kontabilitetit. Këto informata u ndihmojnë menaxherëve, në situata më të ndryshme, të sjellin vendime afariste racionale për zgjedhjen me sukses të problemeve dhe për arritjen e fi tim më të madh. Informatat e kontabilitetit i siguron sistemi informativ i kontabilitetit (SIK). Ky sistem, si nënsistem i sistemit informativ të ndërmarrjes ka rëndësi dhe rol të madh. Kontabiliteti, nëpërmjet planifi kimit, kontrollit dhe analizës, si dhe me përpunim kompjuterik,

Kontabiliteti është transferim i identifi kimit, matjes (vlerësimit) dhe këmbimit (komunikimit) të informatave ekonomike, që mundëson sjellje të vendimeve nga ana e shfrytëzuesit të informatave.

Kontabiliteti është burim i rëndësishëm i informatave

Informatat e kont-abilitetit i siguron sistemi informativi kontabilitetit

- 7 -

Tema 1.1 Hyrje

në kushte bashkëkohore të veprimit, bëhet instrument shumë i rëndësishëm për menaxhim efi kas të ndërmarrjes.

Është me rëndësi të theksojmë se nuk mund të sillet çfarëdo vendimi qoft ë ekonomik pa informata përkatëse të kontabilitetit. Në këtë kuptim, kontabiliteti është gjuhë për aktivitetet ekonomike dhe për çdo ndërmarrje, pa marrë parasysh madhësinë dhe llojin e saj, mbështetet në kontabilitetin për shkak të vendosjes efi kase afariste.

Kontabiliteti është aktivitet shërbyes. Siç mund të vërehet, qëllimi i tij është të sigurojë informata fi nanciare për sjellje të vendimeve. Kontabiliteti është shkencë shoqërore. Parimet e kontabilitetit janë shumë të ndryshme nga rregullat që mbisundojnë në shkencat natyrore. Për shembull, sipas ligjeve të natyrës, nëse e lëshon një objekt nga dora, ai së pari do të bjerë në tokë se sa do të mbetet në ajr. Nuk ka rregulla të cilat janë të krahasueshme me ato të kontabilitetit. Parimet të cilat mbisundojnë në kontabilitet nuk udhëhiqen sipas ligjeve natyrore, por zhvillohen si rezultat në kushtet e zbatuara afariste. Për shembull, kështu do të jetë rasti e marrjes me qera të ndërtesave afariste. Marrja me qera është zhvilluar si përgjigje e nevojës që të ketë qasje deri te mjetet me vlerë të madhe, si zyra etj., pa u paguar një shumë e madhe e parave që të blihet ai mjet. Meqenëse marrja me qera është gjithnjë më e popullarizuar, është lejuar që nga ana e kontabilistëve të zhvillohen udhëzime nga të cilat disa si mjaft të ndërlikuara, që të ndjeken gjatë mbajtjes së kontabilitetit të mjeteve me qera. Këto udhëzime deri tash janë pjesë e parimeve të pranueshme të kontabilitetit.

RREGULLAT DHE PARIMET E KONTABILITETIT(KONTABILITETI I DYFISHTË)

Mbajtja shumëvjeçare e kontabilitetit në mënyrë të domosdoshme ka çuar kah përsosja, thjeshtimi dhe racionalizimi i tij. Zbatimi konsekuent i rregullave të ndërtuara garanton kryerje me sukses të detyrave kontabiliste. Si rregulla më të rëndësishme të kontabilitetit mund të veçohen këto:

1. Dokumentimi2. Rregullshmëria3. Dukshmëria4. Azhurniteti5. Lidhshmëria6. Tërësia7. Njëpamësia- njëdukshmëria8. Kontabiliteti i dyfi shtë

Zbatimi konsekue-nt i rregullave dhe parimeve të ndërtuara të kont-abilitetit garanton kryerje me sukses të detyrave të kontabilitetit.

- 8 -

Tema 1.1 Hyrje

1. Dokumentimi:Njëra nga rregullat kryesore dhe në përgjithësi të miratuar për mbajtjen e

evidencës është dokumentimi. Nuk mund të paramendohet dhe nuk lejohet kurrfarë evidentimi pa dokument. Evidentimi në bazë të dokumentit është rregull e miratuar në përgjithësi te ne dhe kudo në botë. Evidentimi pa dokument është i barabartë me falsifi kimin. Me dokument dëshmohet ekzistenca e një ngjarjeje kontabiliste, kurse me atë kontrollohet edhe rregullshmëria e evidentimit të saj.

Për shkak të rëndësisë së rregullshmërisë së dokumenteve në çdo ndërmarrje shpesh ekziston shërbimi për kontroll të dokumenteve para se ato të dorëzohen në kontabilitet për evidentim. Ky shërbim quhet likuidaturë dhe ka për detyrë që ta kontrollojë rregullshmërinë e çdo dokumenti dhe rregullshmërinë e shumave në të.

2. Rregullshmëria:Rregullshmëria do të thotë evidentim, ndreqje dhe rruajtje të librave afariste

(evidencave). Evidentimi i kontabilitetit bëhet me dorë ose me kompjuter. Ngjarja e evidentuar nuk guxon të shlyhet me përdorim të mjeteve kimike dhe fi zike. Nëse evidentohet me dorë çdo gabim i bërë prej përpara nuk duhet të nënvizohet, por duhet të bëhet me vijë të hollë, ashtu që të mund të lexohet shuma e mëparshme (ajo e gabuar). Nën rregullshmëri, midis tjerash, nënkuptohet shënimi i tekstit të lexueshëm dhe të kuptueshëm dhe të kuptohen mirë shifrat e shkruara, si dhe eliminimi i hapësirës së pashfrytëzuar. Një numër i madh i dokumenteve të kontabilitetit, llojet e ndryshme të evidencës, e me këtë numri i madh i evidentimeve, qenësisht tentojnë që rregullshmëria të fi tojnë rëndësi të veçantë në mbajtjen e evidencës kontabiliste. Evidentimi i bazuar në dokumentacionin e rregulluar, do të thotë disponim me argumente për saktësinë e evidentimit dhe mundëson kontroll të evidentimeve të kryera.

3. Dukshmëria:Ky rregull duhet të sigurojë pranim të shpejtë, të saktë, të lehtë të informacioneve

kontabiliste, si dhe gjindshmëri në librat afariste. Duke u nisur nga ky rregull është e ndaluar shlyerja e të hyrave dhe të dalave, shkurtime me tepricat ose depërtime të kërkesave me obligimet. Kjo do të thotë se gjatë evidentimit duhet të zbatohet i a.q. “parimi bruto”. Kështu për shembull: kur një ndërmarrje njëkohësisht paraqitet si blerëse ose furnizuese, nuk mund të mbulohen kërkesat me obligimet, por duhet të hapen dy llogari për të, një për kërkesën nga blerësit dhe tjetra për obligimet ndaj furnizuesve.

4. Azhurniteti:Nën azhurnitet nënkuptohet evidentimi me kohë të ndryshimeve afariste në të

gjitha librat afariste. Dokumentet duhet të evidentohen menjëherë pas pranimit të tyre.Evidentimi jo me kohë çon kah përgatitja jo me kohë të informatave për marrje

të masave për kryerje të aktivitetit në ndërmarrje. Për shembull, evidenca jo me kohë e pagesës të furnizuesit mund të sjellë në pagesë të dytë të panevojshme, ose nga ana tjetër vonesa me nënshkrim dhe përgatitja e listave të regjistrimit mund të tërheqë edhe mungesë në përgatitjen e bilanceve dhe të llogarisë përfundimtare.

Rregullat kontabiliste duhet të respektohen

- 9 -

Tema 1.1 Hyrje

Ndikim të madh ndaj azhurnitetit të kontabilitetit ka realizimi dhe dorëzimi jo me kohë i dokumentacionit. Dokumentacioni duhet të formohet menjëherë pas ngjarjes dhe të evidentohet menjëherë pas pranimit të tij në kontabilitet.

Si do të jetë anulimi i evidentimit mund të shkaktojë vendime të gabuara. Evidentimi jo me kohë e pagesës së ndonjë fature të furnizuesit, për shembull, mund të sjellë në pagesë të sërishme. Nuk duhet harruar se azhurniteti lë përshtypje të keqe te partnerët afaristë dhe të dhënat që merren me vonesë të madhe, shpesh humbin çfarëdo lloj vlere praktike.

5. Lidhshmëria:Lidhshmëria mundëson përcaktim të lehtë të lidhjes reciproke të evidentimit

të llogarive dhe evidencave të caktuara (dokumente, urdhri për regjistrim, ditari, libri kryesor dhe evidenca analitike). Vërejtja e lidhjes mundëson përcaktim të shpejtë dhe të lehtë prej nga është bartur evidentimi i caktuar dhe ku ajo më pastaj është bartur. Lidhshmëria është mjaft e rëndësishme për lehtësim të kontrollit të evidencave, për harmonizim të disa llojeve të evidencave, por gjithashtu edhe për ndreqje të shpejtë të gabimeve kontabiliste.

6. Tërësia:Tërësia si rregull kërkon të evidentohen të gjitha ndryshimet afariste te mjetet,

burime, të hyrat dhe të dalat në periudhë të njëjtë për të cilën këto ndryshime kanë të bëjnë. Shembull: nëse një dokument për shpenzimin e bërë për vitin e njëjtë, evidentohet në vitin e ardhshëm, atëherë do të tregohet rezultat jo i saktë fi nanciar në periudhën e parë.

7. Njëpamësia:Nën njëpamësi në kontabilitet nënkuptohet mbajtja njëpamëse e librave

kontabiliste nga të gjitha subjektet të cilat e mbajnë kontabilitetin: numri dhe emri i njëjtë i llogarive, mënyra e njëjtë e balancimit të mjeteve, burimeve, të hyrave dhe të dalave, bilance dhe llogaritje të tjera njëpamëse etj.

8. Kontabiliteti i dyfi shtë:Kontabiliteti i dyfi shtë paraqet mënyrë komplete gjithëpërfshirëse të

përpunimit të të dhënave kontabiliste. Në kontabilitetin e dyfi shtë nuk mund të evidentohen ngjarje në bazë të ndonjë zgjedhjeje subjektive të evidencës të mjeteve dhe burimeve të mjeteve. Lëndë e evidencës në kontabilitetin më të ri janë të gjitha mjetet, burimet, shpenzimet, të dalat, të hyrat dhe rezultatet fi nanciare.

Tërësia e kontabilitetit të dyfi shtë del nga parimi i dyfi shimit të evidentimit të ngjarjeve kontabiliste. Sipas këtij parimi, niset nga supozimi logjik se çdo ngjatje kontabiliste shkakton së paku dy ndryshime prej të cilave njëri patjetër duhet të jetë pozitiv, kurse tjetri negativ. Pastaj sasia e shumave të ndryshimeve pozitive patjetër duhet të jetë e barabartë me sasinë e shumave të ndryshimeve negative. Sipas kësaj, mund të evidentohet ndryshimi pozitiv, por të mos ketë ndryshim negativ. Për shembull, rritja e një mjeti është ndryshim pozitiv, kurse zvogëlimi i mjetit tjetër ose rritja e ndonjë obligimi është ndryshim negativ.

Sipas parimit të kontabilitetit të dyfi shtë, çdo ngjatje kontabiliste shkakton së paku dy ndryshime prej të cilave njëri pat-jetër duhet të jetë pozitiv, kurse tjetri negativ.

- 10 -

Tema 1.1 Hyrje

Sipas parimit të kontabilitetit të dyfi shtë, çdo ngjatje kontabiliste shkakton së paku dy ndryshime prej të cilave njëri patjetër duhet të jetë pozitiv, kurse tjetri negativ.

Dyfi shimi i evidentimit të ngjarjeve kontabiliste çon kah i a.q. kontrolli automatik i evidentimeve - te çdo ndryshim patjetër duhet të ekzistojë barazi në shumën e të gjitha ndryshimeve pozitive me shumën e të gjitha ndryshimeve negative. Për shkak të përfshirjes së të gjitha ngjarjeve, kontabiliteti i dyfi shtë mundëson që në çdo kohë kontabiliteti të përcaktojë rezultate fi nanciare, të merren të dhëna për gjendjen e çdo mjeti dhe obligimi, si dhe për çdo shpenzim, të hyra dhe të dala, si dhe për të gjitha mjetet dhe burimet së bashku, edhe atë pa bërë regjistrimin, por vetëm në bazë të evidencës kontabiliste.

Historia e vërtetë e kontabilitetit ka fi lluar me paraqitjen e kontabilitetit të dyfi shtë. Libri i parë i kontabilitetit i quajtur “Almanaku i aritmetikës, proporcionet dhe raportet” ka dalë nga shtypi në vitin 1494. Megjithatë, ekzistojnë dëshmi të besueshme se kontabiliteti i dyfi shtë ishte zbatuar në praktikë më se njëqind vjet, por ndoshta edhe dyqind vjet më parë. Autori i librit të parë nga kontabiliteti është italiani Luka Paçioli, i cili konstaton se e përshkruan kontabilitetin në atë kohë që mbahej në Venedik.

Për shkak të përparësive të shumëfi shta në krahasim me kontabilitetet e tjera, me kohë kontabiliteti i dyfi shtë u bë qasje e përgjithshme e pranueshme dhe metodologjia në përpunimin e të dhënave të kontabilitetit.

Përparësitë e kontabilitetit të dyfi shtë janë në: - logjistikën në mënyrën e evidentimit; - gjithpërfshirjen e ngjarjeve kontabiliste; - aft ësimin e kushteve të ndryshme; - mundësinë që të fi tohen të dhëna të ndryshme të mjeteve, burimeve, për punën, për mbajtjen ditore dhe afatgjate të politikës afariste etj.

Për shkak të përparësive që i ka, kontabiliteti i dyfi shtë është një sistem i përsosur i evidencës, kontrollit dhe burimit të një numri të madh të të dhënave, të domosdoshme për funksionimin e ndërmarrjeve për ç’arsye është pranuar në përgjithësi kudo në botë.

Ngjarja kryen ndryshime pozitive dhe negative

- 11 -

Tema 1.1 Hyrje

NOCIONET KYÇE

KontabilitetiSistemi informativ i kontabilitetitKontabilistiParimet e kontabilitetitKontabiliteti i dyfi shtë

PYETJE:

1. Defi noni kontabilitetin!2. Shpjegoni parimet e kontabilitetit!3. Kur hasen fi llimet e para të shënimit të dyfi shtë?4. Shpjegoni parimin e kontabilitetit të dyfi shtë!5. Numëroni përparësitë e kontabilitetit të dyfi shtë!

DETYRA:Shpjegoni ngjarjet vijuese të kontabilitetit me zbatimin e parimit të kontabilitetit të dyfi shtë: - Sipas vërtetimit të llogarisë nr. 56, janë blera materiale për zyrë për 1.000 den. me para të gatshme nga paratë në arkë,- Sipas evidencës së bankës, arkëtari ka paguar 25.000 den. në xhirollogari, nga paratë e arkës,- Sipas evidencës nr. 22, janë nxjerrë nga xhirollogaria 10.000 den. Për nevojat e arkës.

- 12 -

Tema 1.2 Mjetet, obligimet dhe kapitali

��

��

��

�

TEMABAZAT E


MJETET, OBLIGIMET DHE MJETET, OBLIGIMET DHE KAPITALIKAPITALI

QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të: - njihet me nocionin dhe

grupimin e mjeteve,- njihet me nocioni dhe grupimin

e obligimeve dhe kapitalit,- njihet me rolin, formën dhe

rëndësinë e bilancit të gjendjes,- bëjë bilancin e gjendjes

PËRMBAJTJA E TEMËS

Nocioni për mjetet dhe grupimet Burimet e mjeteve:

А) Nocioni mbi kapitalin (kryegjëja) dhe grupimi

B) Nocioni për obligime dhe grupimi Bilanci i gjendjes, nocioni, forma dhe përmbajtja

- 13 -


NOCIONI PËR MJETET DHE GRUPIMET

Mjetet janë baza materiale për punën e ndërmarrjeve dhe kusht për ekzistimin e tyre. Pa mjete nuk mund të paramendohet kryerja e një numri të madh të detyrave që paraqiten para ndërmarrjes. Shpesh theksohet se mjetet janë ato që janë qarkullim i gjakut në organizmin e njeriut. Mjete janë të gjitha mjetet e treguara të vlershme, të cilat i posedon një ndërmarrje,

Për një numër të llojllojshëm të nevojave ndërmarrjet disponojnë lloje të ndryshme të mjeteve. Mjetet në para, për shembull, u shërbejnë për furnizime të ndryshme, respektivisht për pagesa të obligimeve që dalin nga furnizimet. Përveç për pagesë të obligimeve, paratë shfrytëzohen për pagesë të rrogave, tatimeve etj. Gjithashtu, në zhvillimin e punës, përveç me mjete materiale dhe me para ndërmarrjet disponojnë makina, objekte ndërtimi, stabilimente të ndryshme, ndërtesa si dhe lloje të tjera të mjeteve.

Në kushte të sotshme mjetet paraqesin nocion kompleks. Kufi zimi i disa llojeve të mjeteve mund të bëhet në mënyra të ndryshme, duke u nisur nga kushtet dhe nevojat e dhëna. Ndarja kryesore është në:

I) Mjete të përhershme (kryesore) dhe II) Mjete qarkulluese.

I) MJETET E PËRHERSHMEMjetet e përhershme karakterizohen me përdorim shumëvjeçar. Përdorimi

i tyre zgjat më tepër se një vjet. Makinat, ndërtesat, mjetet transportuese e tjera shpesh përdoren me dekada. Megjithatë, ka edhe mjete të përhershme, afati i përdorimit i të cilave shtrihet në më tepër se 50 vjet.

Karakteristika e dytë e mjeteve të përhershme është harxhimi i tyre gradual, sepse nuk harxhohen me përdorim të njëfi shtë. Pas çdo procesi të kryer të punës së makinës, për shembull, kthehen në formën e vet të mëparshme të përgatitura për përdorim të ri. Një makinë mund të përdoret një mijë herë vetëm gjatë një vitit dhe pastaj tërësisht ta mbajë formën e vet fi llestare, për dallim nga stofi i cili nuk mund të përdoret shumë herë kur njëherë do të përdoret për prodhimin e veshjes.

Karakteristika e tretë e mjeteve të përhershme është ajo se ato me të drejtë angazhojnë mjete të mëdha të parave gjatë furnizimit të tyre (kanë vlerë të madhe të veçantë). Në krahasim me një metro pëlhurë, për shembull, makina për qepje ka vlerë të madhe të pa krahasueshme.

Në fund mjetet e përhershme janë ekspozuar të a.q. vjetërsisë morale dhe ekonomike. Procesi teknik dhe teknologjik çon kah paraqitja e mjeteve të reja, produktive, më efi kase, më të lira, me një fj alë mjete të përhershme më të përsosura, paraqitja e të cilave çon kah vjetrimi i mjeteve të përhershme që gjenden në përdorim. Për shkak të vjetërsisë ekonomike shpesh herë ndodh që mjetet e përhershme të zëvendësohen me mjete të reja para kalimit të afatit të tyre shfrytëzues për përdorim.

Mjetet janë baza materiale për punën e ndërmar-rjeve dhe kusht për ekzistimin e tyre.

Mjetet e përher-shme karakterizo-hen me përdorim shumëvjeçar, harxhimi i tyre gradual, mjete të mëdha të parave gjatë furnizimit të tyre dhe janë ekspozuar vjetërisë morale dhe ekonomike.

Mjetet e përhershme shfrytëzohen në një afat të

- 14 -


Mjetet e përhershme grupohen në:а) Mjete jomateriale (investime)b) Mjete materiale (investime)c) Investime afatgjata fi nanciare

A) MJETET JOMATERIALE (INVESTIMET)

Mjetet jomateriale përbëhen nga shtesat e para, ose nga shtesat e bëra që duhet të kufi zohen në një periudhë më të gjatë kohore, në shumë vite. Mjetet jomateriale nuk janë të materializuara, nuk janë të pranishme fi zikisht, nuk janë të dukshme me sy dhe nuk mund të preken. Si të tilla konsiderohen:

1) Të dhënat për hulumtim dhe zhvillim2) Investimet themelore3) Patentat4) Licencat5) Koncesionet6) Gudvili etj..

1. Të dhënat për hulumtim dhe zhvillim sot janë të dhëna mjaft aktuale në kuadër të veglave të përgjithshme për përparim të punës dhe zhvillim të ndërmarrjes. Ato janë shprehje të kujdesit të ndërmarrjes për progres vetanak, efektet e të cilit priten në një periudhë më të gjatë se një vjet. Ngase nuk bëhen të barabarta, prandaj nuk janë të njëjta në periudha të caktuara, me kohë është ardhur në konkludim se ato duhet të shpërndahen në një afat më të gjatë kohor, e jo të pranojnë karakter të shpenzimit në periudhën kur janë paraqitur edhe atëherë në tërësi t’i realizojnë të ardhurat e ndërmarrjes.2. Investimet themelore nuk paraqesin mjete materiale por janë vetëm shpenzime për përpunimin e dokumentacionit për fi timin e mjeteve të përhershme para se ato të fi llojnë të shfrytëzohen në mënyrë efi kase. Me shpenzime të tilla është e padrejtë që të ngarkohet prodhimi i ri në fi llim, sepse kjo do të ishte shumë shtrenjtë, për ç’arsye ato mbahen si lloj i veçantë i mjeteve të përhershme - të cilat çregjistrohen gradualisht në një periudhë shumëvjeçare. Në kuadër të këtyre “shpenzimeve” bëjnë pjesë të dhënat e bëra për themelim të një ndërmarrjeje të re (të dhënat për studime dhe hulumtime, për përpunim të dokumentacionit projektues, për përsosje të kuadrove etj.).3.4.5. Patentat, licencat dhe koncesionet kryesisht janë të drejta. Patenta paraqet shpikje të regjistruar të ndërmarrjes në Entin për patentë. Të gjitha shpenzimet rreth përfi timit të tij paraqesin vlerën e tij furnizuese sipas të cilës mbahet si mjet i përhershëm në kontabilitet. Licenca paraqet të drejtë të blerë që të shfrytëzohet shpikja e huaj (patenta), ose leja e përfi tuar që të prodhohet ndonjë prodhim. Dallimi mes patentës dhe licencës është në atë se patenta paraqet të drejtën e prodhimit, kurse licenca paraqet të drejtën e prodhimit dhe teknologjinë e prodhimit, me

Mjetet jomateriale nuk janë të ma-terializuara, nuk janë të pranishme fi zikisht, nuk janë të dukshme me sy dhe nuk mund të preken.

Patenta

- 15 -


atë licenca në vete e përmban edhe patentën. Koncesioni paraqet autorizimin e blerë që të shfrytëzohen të mirat publike dhe komunale, të eksploatohen pasuritë e xeheve etj. 6. Goodwill (gudvil) është vlerë e paguar nga pronari i mëparshëm i ndërmarrjes, biznes, por vetëm për zërin e mirë, reputacionin, mendimin e mirë, te klientët të lokalitetit të caktuar. Gudvili është ndryshimi midis vlerës së paguar tregtare të fi rmës dhe vlerës së saj kontabiliste. Për shembull: vlera tregtare është 100.000$, kurse vlera kontabiliste 80.000 $, gudvili është 20.000 $. (100.000 - 80.000).

B) MJETET MATERIALE (INVESTIMET)

Investime materiale janë grupi më kryesor i mjeteve të përhershme. Ato janë mjete të cilat fi zikisht janë të pranishme, mund t’i ndjejmë, të shohim me sy, respektivisht ato na rrethojnë. Çdonjëra prej këtyre grupeve të mjeteve të përhershme bën pjesë në nëngrupin e vet sipas përmbajtjes. Në këtë grup bëjnë pjesë:

1. Pasuritë natyrore dhe 2. Mjetet për punë. 3. Mjetet e tjera materiale

1. Pasuritë natyrore janë- tokat dhe pyjet (toka ndërtimore dhe bujqësore, livadhet, kullotat etj.). Tokat

nga karakteri ekonomik trajtohen si mjete të përhershme. Vlera e tyre caktohet sipas të ardhurave kadastre. Në tokat nuk llogaritet amortizimi, e sipas kësaj nuk bëhen çregjistrime kontabiliste. 2. Mjetet për punë shërbejnë për kryerje të veprimtarive të subjektit. Këtu bëjnë pjesë:

- objektet ndërtimore - objektet ndërtimore ndahen në: objekte ndërtimore në industri, bujqësi, elektroekonomi, ekonominë e ujërave, në komunikacion etj. (ndërtesat institucionale, ndërtesat administrative, shitoret, ndërtesat e reparteve, të ndërtimtarisë, magazinave, tuneleve, urave...)

- stabilimentet dhe pajisjet (pajisje dhe instalime, veglat e mëdha, inventari i reparteve, inventari i zyrave dhe afariste, mobiliet, mjetet transportuese, veglat...)

- të mbjellat shumëvjeçare dhe kopetë (kopshtet e pemëve, vreshtat, plantazhet, të mbjellat shumëvjeçare, kopetë - gjedhët, dhitë, derrat, dhentë, shpendët, peshqit, bletët...) 3. Mjetet e tjera materiale - në këtë grup bëjnë pjesë mjetet të cilat nuk harxhohen, por me kalimin e kohës fi rojnë në vlerën e tyre. Ato janë: antikitetet, veprat me vlerë artistike, përmendoret, armët, stolitë, librat etj.

Investime ma-teriale janë grupi më krye-sor i mjeteve të përhershme. Ato janë mjete të cilat fi zikisht janë të pranishme, mund t’i ndjejmë, të shohim me sy, respektivisht ato na rrethojnë. Çdonjëra prej këtyre grupeve të mjeteve të përher-shme bën pjesë në nëngrupin e vet sipas përmbajtjes.

- 16 -


C) MJETET AFATGJATA FINANCIARE (INVESTIMET)

Investimet afatgjata fi nanciare përfshijnë investimet e parave dhe plasmanët afatgjata afati i kthimit i të cilave është më i gjatë se një vjet. Në këtë grup bëjnë pjesë: investimet në ndërmarrjet e ndërlidhura, investimet në aksione dhe në letra të tjera me vlerë, mjetet e deponuara në bankat e vendit dhe të huaja, kreditë e dhëna subjekteve të tjera, dhënia e depozitave dhe kaucive, investimet e detyrueshme afatgjata e tjera.

II) MJETET QARKULLUESE

Për dallim nga mjetet e përhershme, mjetet qarkulluese janë ato që xhirojnë, lëvizin, dhe qarkullojnë shumë herë në procesin e punës dhe asnjëherë nuk kthehen në formën e mëparshme. Mjetet qarkulluese nuk kanë karakter afatgjatë, sepse ato harxhohen njëherë. Stofi i përdorur njëherë, bëhet konfeksion dhe më shumë nuk mund të përdoret si stof. Karakteristike e tyre themelore është ndërrimi i shpeshtë i formës me çka shndërrohen prej formës në të holla në formën materiale dhe e kundërta që sa është e mundshme sa më shpejt me së paku një herë në vjet. Mjetet qarkulluese në bilancin e ndërmarrjeve kufi zohen në këto grupe: а) mjete në të holla, b) letra me vlerë, c) kërkesa afatshkurte efariste, ç) deponime afatshkurte fi nanciare, d) rezerva, e) kërkesa dhe deponime të tjera afatshkurta а) mjetet në para - mjetet në të holla ndahen në: akreditive në të holla, të holla të gatshme në arkë, deviza në llogarinë devizore etj.b) letrat me vlerë - në letrat me vlerë bëjnë pjesë: çeqet, kambialet, bonot dhe letra të tjera me vlerë.c) kërkesa afatshkurte afariste - kërkesa afatshkurte afariste përbëhen nga kërkesat nga blerësit, kërkesat nga subjektet e lidhura, kërkesat nga shteti, kërkesat nga të punësuarit, kërkesat nga avanset e dhëna, depozitat, kaucitë dhe kërkesa të tjera.d) deponime afatshkurte fi nanciare - deponimet afatshkurta fi nanciare janë deponime deri në një vjet dhe ato i afatizojnë: deponimet në ndërmarrjet e ndërlidhura, deponimet në banka, dhënia e kartelave kreditore, deponimet në letrat me vlerë dhe deponime të tjera afatshkurta.e) rezervat – rezervat si mjete rrjedhëse i përbëjnë: rezervat e lëndëve të para dhe materialeve, rezerva të prodhimeve të gatshme të mallrave tregtare, rezerva të

Investimet afat-gjata fi nanciare përfshijnë investi-met e parave dhe plasmanët afatg-jata afati i kthimit i të cilave është më i gjatë se një vjet.

Mjetet qarkul-luese janë ato që rrethojnë, lëvizin, dhe qarkullojnë shumë herë në procesin e punës dhe asnjëherë nuk kthehen në formën e mëparshme.

Mjetet e të hol-lave janë mjete arkulluese

- 17 -


gjysmë prodhimeve, rezerva të pjesëve rezervë, inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave e tjera. e) kërkesa dhe deponime të tjera afatshkurta - në këtë kategori bëjnë pjesë mjetet qarkulluese të cilat nuk janë renditur në grupet e përmendura më parë.

BURIMET E MJETEVEKapitali dhe obligimeve e ndërmarrjes i paraqesin burimet e mjeteve dhe na

e tregojnë prejardhjen e tyre. Me fj alë të tjera, kapitali dhe obligimeve i tregojnë të drejtat vetanake ndaj mjeteve me të cilat disponojnë ndërmarrjet.

A) KONCEPTI MBI KAPITALIN DHE GRUPIMIN

Nëse ndërmarrja kuptohet si tërësi vetanake, atëherë kapitali është ai i cili ndërmarrja ia ka borxh pronarëve. Ky është dallimi ndërmjet vlerës së përgjithshme të mjeteve dhe vlerës së përgjithshme të obligimeve. Kapitali është burim i mjeteve vetanake të ndërmarrjes.

Kapitali = Mjetet - ObligimetForma e deponimeve të pronarëve varet edhe nga mënyra në të cilën është

organizuar puna e ndërmarrjes. Nga aspekti i pronësisë, në kushte të tregut të ekonomizimit paraqiten tri forma kryesore të organizimit afarist:

а) Prona inokose ose individuale (kapitali i pronarit individual),

b) Partneriteti (kapitali i pronarëve – deponimet sekrete),

c) Shoqëria aksionare (kapitali aksionar)

а) Te prona inokose bëhet fj alë për pronësi të ndërmarrjes nga ana enjë presoni fi zik. Ai person është bartës i aktivitetit të ndërmarrjes dhe fi timit nga puna i takon atij.

b) Partneriteti është subjekt ekonomik i cili bëhet me bashkimin vullnetar të deponimeve të dy ose më tepër personave fi zikë. Ata janë pronarë të ndërmarrjes, bartës të aktiviteteve të ndërmarrjes, ata e ndajnë fi tim e realizuar nga puna, por njëkohësisht kanë përgjegjësi të kufi zuara për të gjitha borxhet e ndërmarrjes.

c) Formë dominuese të organizimit të punës në ndërmarrje në ekonominë e tregut paraqet shoqëria aksionare, e quajtur edhe shoqatë ndarëse ose koperacion. Të gjitha ndërmarrjet e mëdha janë të organizuara në formë të shoqatave aksionare. Kapitali i shoqërive aksionare është kapital aksionar. Kapitali aksionar është ai kapital i cili është siguruar me shitjen e aksioneve. Pronarët të cilat kanë aksione quhen aksionarë dhe janë pronarë të një pjese të shoqatës dhe kanë të drejta të caktuara.

Kapitali dhe obligimeve e ndërmarrjes i paraqesin buri-met e mjeteve.

Kapitali është borxh i ndër-marrjeve ndaj pronarëve.

Burimi i mjeteve-kapitalit

- 18 -


Kapitali për të cilin deri tash u bë fj alë është vetanak dhe i lidhur përgjithmonë për ndërmarrjen. Ai është kapital i nominuar (kapital i qëndrueshëm). Megjithatë, nevojat e përkohshme për kapital mund të sigurohen me ndarje nga fi timi. Me ndarje të tillë krijohen fonde të veçanta vetanake. Kapitali i këtyre fondeve është vetanak, por nuk është i qëndrueshëm dhe quhet kapital jo i nominuar (kapital i fi tuar, i paguar në mënyrë plotësuese). Në kapitalin jo të nominuar bëjnë pjesë: rezervat ligjore, rezervat statutare, rezervat e lira, rezervat e rivalizuara, fi timi jo i shpërndarë.

B) NOCIONI PËR OBLIGIMET DHE GRUPIMI

Obligimet janë pjesë e burimeve të mjeteve të cilat ndërmarrja i fi ton nga transaksioni lidhur me furnizimin e mjeteve, shfrytëzimin e shërbimeve ose fi timin me shfrytëzues të tjerë. Obligimet tregojnë se prej ku rrjedhin dhe nga ku fi nancohen mjetet. Çdo ndërmarrje ka obligime. Në të vërtetë, ndërmarrja tenton të blejë me pagesë të anuluar, që gjithsesi është më mirë se sa blerja në kesh, me para të gatshme.

Obligimet mund të jenë borxhe të bëra ndaj ndërmarrjeve të tjera, subjekteve, institucioneve fi nanciare, shtetit etj., të ciklat duhet të paguhen. Përveç blerjes së mjeteve, ndërmarrja mund të krijojnë obligime dhe në bazë të huamarrjes së parave nga bankat dhe institucione të tjera fi nanciare. Obligimet në bazë të huazimit të parave nga bankat dhe institucionet e tjera fi nanciare janë të njohura si obligime kreditore. Për pagimin e obligimeve e veta ndaj furnizuesve dhe kredituesit, ndërmarrja mund të japë letra me vlerë, çeqe, kambiale etj. Obligimet e tilla janë të njohura si obligime sipas letrave me vlerë. Gjithashtu, obligimet mund të paraqiten edhe si obligime ndaj pronarëve të kapitalit, obligime ndaj të punësuarve, obligime ndaj shtetit (për tatime dhe kontribute) dhe obligime të tjera. Si lloj i veçantë i obligimeve paraqiten pagesat e anuluara për shpenzime dhe të ardhurat e paguara nga periudha e ardhshme, të njohura te ne në praktikë si kufi zime pasive kohore.

Obligimet paraqiten si burime të huaja të mjeteve, ndërsa kapitali paraqitet si burim vetanak i mjeteve.

Ndaj mjeteve me të cilat ndërmarrja disponon, të drejtë kanë shfrytëzuesit, furnizuesit dhe personat e tjerë ndaj të cilëve ndërmarrja ka marrë obligime nga njëra anë, dhe pronarët e kapitalit nga ana tjetër. Pastaj, të drejtat e kredituesve, furnizuesve dhe personave të tjerë janë prioritare. Kjo do të thotë, në rast të likuidimit të ndërmarrjes, obligimet ndaj kredituesve dhe furnizuesve kanë prioritet për pagesë nga masa ekzistuese likuiduese para pronarëve të kapitalit. Madje edhe

Kapitali i domin-uar është i lid-hur përherë për ndërmarrjen.

Kapitali jo i do-minuar është fi tuar, paguar në mënyrë të plotësuar.

Obligimet janë pjesë e burimeve të mjeteve të cilat ndërmarrja i fi ton nga transaksioni lidhur me furniz-imin e mjeteve.

Njetet arkulluese duhet paguar

- 19 -


masa e tërësishme likuiduese mund t’u paguhet kredituesve, kurse për pronarët e kapitalit të mos mbetet asgjë.

Nga aspakëti i afatit të pagesës së obligimeve, të njëjtat mund t’i klasifi kojmë në dy gupe:

- obligime afatgjatë dhe- obligime afatshkurta (rrjedhëse)Obligimet afatgjata janë obligime të cilat arrijnë për pagesë për një periudhë

më të gjatë se një vjet. Ato zakonisht shfrytëzohen për fi nancimin e mjeteve afatgjata. Ato janë obligime për të cilat paguhen interesa (kamata) dhe të cilat formojnë fi nancim në bazë afatgjatë dhe arrijnë për pagesë në afat prej dymbëdhjetë muajve.

Në procesin kontabilist shpesh paraqiten këto kredi afatgjata: obligime afatgjata ndaj subjekteve të lidhura, obligime afatgjata në bazë të huave dhe kredive, obligime afatgjata për avance, depozita dhe kaucione, obligime afatgjata ndaj furnizuesve, obligime afatgjata në bazë të letrave me vlerë dhe obligime të tjera afatgjata.

Përkundër obligimeve afatgjata, obligimet afatshkurta paraqiten në të gjitha ndërmarrjet. Këto obligime krijohen dhe duhet të paguhen në një afat deri në një vjet duke llogaritur nga dita e formimit. Këto obligime i përbëjë: obligimet afatshkurta nga puna, obligimet afatshkurta fi nanciare dhe obligime të tjera afatshkurta.

Obligimet afatshkurta nga puna janë dukuri e përditshme në punë të subjekteve ekonomike. Ato janë, për shembull, obligimet ndaj furnizuesve të cilat fi tohen gjatë furnizimit të materialeve ose mallrave. Është praktike që obligimet gjatë furnizimit të mos paguhen menjëherë me para të gatshme, por pas disa ditëve nëpërmjet bankës. Gjatë kohës kur obligimet nuk paguhen, ato paraqesin burim afatshkurtër.

Në këtë grup të obligimeve të punës bëjnë pjesë edhe: obligimet për çeqet e dhëna, obligime për kambiale të dhëna, obligime për avance të pranuara, depozita dhe kaucione, obligime ndaj punëtorëve dhe obligime të tjera afatshkurta.

Obligimet afatshkurta fi nanciare janë obligimet ndaj ndërmarrjeve të lidhura, obligimet për kredi nga bankat dhe obligime të tjera fi nanciare.

Obligimet e tjera afatshkurta i caktojnë obligimet për tatime, kontributet dhe obligimeve e tjera të ndërmarrjes.

- 20 -


BILANCI I GJENDJES, NOCIONI, FORMA DHE PËRMBAJTJA

Për prejardhjen etimologjike të fj alës “bilanci” në literaturën dhe praktikën kontabiliste-fi nanciare me prejardhje të vendit dhe të huaj ekzistojnë shumë komente midis të cilave përmendet konstatimi se ky term paraqet një lloj të tërësisë së fj alës latine “bi” (=2) dhe “lanx” (=peshore), në kuptimin bartës të fj alës, peshore me dy tasa të a.q. “terezi” prej të cilave njëra pjesë e paraqet aktivën, kurse pjesa tjetër pasivën e bilancit të gjendjes.

Barazimi kontabilist është themel i çdo sistemi, e së këndejmi del edhe themeli i përpunimit të gjendjes:

Mjetet = Obligimet + Kapitali vetanakAna e majtë e barazimit kontabilist i paraqet mjetet në vlerë. Është logjike

që këto mjete të vinë prej çdo kund. Me fj alë të tjera, cilat janë burimet e këtyre mjeteve? Kush ka të drejtë për këto mjete? Përgjigjja e këtyre dy pyetjeve është në anën e djathtë të barazimit kontabilist. Ana e djathtë na tregon se disa nga mjetet të kompanisë janë siguruar nga kredituesit. Për ta kemi obligime. Mjete të tjera janë siguruar në biznes dhe paraqesin kapitalin vetanak.

Si rezultat i ndryshimeve të cilat ndodhin në pronë gjatë kohës së punës për periudhën e kaluar kohore në shoqëritë tregtare përgatiten dy lloje bilancesh, edhe atë: bilanci i gjendjes dhe bilanci i suksesit.

Bilanci i gjendjes është raport fi nanciar i cili në një afat të caktuar kohor i grumbullon mjetet, obligimet dhe kapitalin vetanak të kompanisë. Ai është pasqyrë e mjeteve dhe burimeve të mjeteve (kapitalit dhe obligimeve) të një ndërmarrjeje në ditë të caktuar. Bilanci i gjendjes mund të përgatitet çdo ditë të vitit, edhe pse ai shpesh përgatitet ditën e fundit të muajit, katërmujorshit ose vitit. Me të drejtë bilanci bëhet në fund të çdo periudhe të llogaritur me qëllim që të kufi zohen periudhat dhe të shikohet efi kasiteti i punës së çdo periudhe llogaritëse. Ai jep fi gurë statike për resurset ekonomike në ndërmarrje në momentin e dhënë, respektivisht në momentin e balancimit.

Bilanci i gjendjes është raport fi -nanciar i cili në një afat të caktuar kohor i grum-bullon mjetet, obligimet dhe kapitalin vetanak të kompanisë.

Përgatitja e raporteve fi nanciare

Figura 3-Peshorja me dy tasa

obligimet + kapitalimjetet

- 21 -


Në çdo kohë bilanci i gjendjes patjetër duhet të jetë në ekuilibër. Kjo do të thotë se mjetet patjetër duhet të jenë të barabarta në obligimet dhe kapitalin vetanak. Barazimi matematikor i aktivës së përgjithshme dhe aktivës pasive quhet ekuilibri i bilancit, kurse kjo paraqet njërën nga veçoritë më kuantitative të bilancit. Edhe në bisedën e thjeshtë haset shprehja “të balancohet”, që do të thotë se diçka nuk është ekuilibruar. Ekuilibri i bilancit është një lloj i aksiomës kontabiliste, kurse mospërputhja eventuale e aktivës me pasivën është shenjë se bilanci është i pasaktë, sepse dikund është bërë ndonjë gabim kontabilist që bilanci i tillë konsiderohet si jo i drejtë.

Shikuar nga pikëpamja formale bilanci i gjendjes mund të tregohet në formë të pasqyrës së dyfi shtë dhe në formë të raportit. Kur bilanci përgatitet si pasqyrë e dyanshme, atëherë ana e majtë e ashtuquajtur aktivë i përfshin mjetet, kurse ana e djathtë e quajtur pasivë i përfshin obligimet dhe kapitalin. Për nevoja edukative bilanci i gjendjes paraqitet në formë dyanësore, nga e cila ana e majtë quhet aktivë, kurse ana e djathtë quhet pasivë. Në praktikë, megjithatë bilanci përbëhet në të a.q. forma “raportuese”. Në këtë formë të bilancit, rendi i paraqitjes së pozitave fi llon me aktivën dhe vazhdon me pasivën. Bilanci i gjendjes i punuar në formë të raportit duhet të jetë në ekuilibër të bilancit, që do të thotë se shuma e mjeteve të përgjithshme duhet të jetë e barabartë me shumën e obligimeve plus kapitali vetanak. E njëjta vlen edhe për bilancin e gjendjes në formë të pasqyrës së dyanshme. Përndryshe, nën pozitën e bilanit nënkuptohet grupacioni i caktuar ose lloji i mjeteve ose burimi.

Pjesa e parë - aktiva i përmban mjetet të cilat janë aft ësi potenciale, forca e ndërmarrjes. Me investim të mjeteve në aktivitete ekonomike realizohen efektet ekonomike.

Pjesa e dytë - pasiva i përmban burimet e mjetet të cilat mund të jenë vetanake (kapitali) dhe të huaja (obligimet).

Aktiva GJENDJA E BILANCIT Pasiva

MJETET = = KAPITALI + OBLIGIMET

Figura 4: Bilanci i gjendjes, sipas mjeteve dhe burimeve të mjeteve

Barazimi matema-tikor i aktivës së përgjithshme dhe aktivës pasive quhet ekuilibri i bilancit.

- 22 -


Ushtrim: Shembull për përgatitjen e bilancit të gjendjesShoqëria tregtare “Fortuna” nga Velesi në vitin afarist 2009 ka fi lluar të punojë

me këtë gjendje të mjeteve dhe të burimeve të mjeteve në librin kryesor në bazë të të cilit duhet të përpilohet bilanc fi llestar të gjendjes:

-Objekte ndërtimore 5.500.000-Stabilimente dhe pajisje 3.500.000-Të mbjella shumëvjeçare 1.200.000-Shtesat për hulumtim dhe zhvillim 1.000.000-Patenta, licenca dhe koncesione 300.000-Xhirollogari 3.700.000-Arkë 8.000-Çeqe 15.000-Kërkesa nga blerësit në vend 1.300.000-Obligime për çeqet e lëshuara 150.000-Obligime ndaj furnizuesit në vend 350.000-Obligime për TVSH 45.000-Obligime afatgjata në bazë të huave dhe kredive 3.000.000-Rezerva ligjore 300.000-Kapital aksionar 13.310.000-Prodhime në rezervë 3.800.000-Lëndë të para dhe materiale në rezervë 1.500.000

��

��

��

�

Aktiva (+) Bilanci i gjendjes Pasiva (-)

Llojet e mjeteve

Kërkesat nga kapitali i shkruar, por i papaguar

Mjetet ekzistuese:-mjetet jomateriale- mjetet materiale -investimet fi nanciare

Mjetet rrjedhëse (qarkulluese)-mjetet e parave -letrat me vlerë -kërkesat nga të tjerët -rezervat-shpenzimet e paguara prej përpara (АВР)

Kapitali:kapitali (pjesa kryesore) -kapitali aksionar -kapitali nga të tjerët

Llojet e burimeve të

mjeteveObligimet: -obligimet afatgjata -rezervimet afatgjata-obligimet afatshkurta -pagesa e anuluar e shpenzimeve

- 23 -


��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

�

��

�

��

��

��

��

Bilanci fi llestar i gjendjes së SHT “Fortuna” nga Velesi

aktiva pasiva

I. Mjetet ekzistueseA) Mjetet jomateriale

Mjetetрb

1.

2.

3.4.5.

6.7.8.9.

10.11.

рb

Ll/r

Ll/r

Shuma Shuma

Individuale IndividualeGjithsej GjithsejBurimet e mjeteve

Të dhënat për hulumtim dhe zhvillim

Të mbjellat shumëvjeçareStabilimentet dhe pajisjet Objektet ndërtimore

Konc.e paguara individualeMjetet e për.jomater.

B) Mjetet materiale

Gjithsej mj.mater.

II. Mjete ekonomikeXhirollogariaArkaÇeqetKërkesat nga blerësit në vendProdhimet në rezervëLëndë dhe materiale në rezervë

Gjithsej mj.rrjedhëse

Gjithsej mjete

A ) Kapitali

Kapitali aksionarRezervat ligjore

B) ObligimetKapitali i përgjith.

Gjithsej mjete

Gjithsej burime të mjeteve

Obligime në bazë të huave dhe kredive Obligime për dhënien e çeqeve Obligimi ndaj furniz. Në vendObligime për TVSH

- 24 -


NOCIONET KYÇEMjete Obligime Kapital Pjesa kryesoreBilanci i gjendjesAktivaPasivaEkuilibri i bilancit Parime të balancimit

PYETJE:1. Çka paraqesin mjetet?2. Si klasifi kohen mjetet?3. Kush i paraqet burimet e mjeteve?4. Si klasifi kohet kapitali?5. Si klasifi kohen obligimet?6. Çka paraqet bilanci i gjendjes?7. Shpjegoni pjesët e bilancit të gjendjes!8. Çka paraqet ekuilibri i bilancit?

Mendo për këtë1. Lindita Jakupi ka gjithsej mjete 45.000 den., obligimet e saja sillen 6.500

den. Artan Jashari ka gjithsej mjete 25.500 den, kurse kapitali i tij i përgjithshëm është 20.000 den. Cili prej këtyre të dyve është në gjendje më të mirë fi nanciare, respektivisht ka mundësi më të mirë që t’i paguajë obligimet (borxhet) e marra.

2. Shikoni gjendjen tuaj fi nanciare. Bëni një listë të të gjitha mjeteve me të cilat dispononi, e i keni si tuajat. Përcaktoni vlerën e tyre individuale sipas mënyrës së vlerësimit ose sipas vlerave të sakta. A keni ndonjë borxh (obligim) i cili është shprehur në para? Cila është vlera ose kapital i juaj neto? Zgjedhni bilancin tuaj personal të gjendjes me datën e sotshme!

USHTRIME PËR PËRPILIMIN E BILANCIT TË GJENDJES1. Në bazë të gjendjeve vijuese fi llestare të mjeteve dhe burimeve të mjeteve të përpilohet BILANCI I GJENDJES të kompanisë “Makpromet” më 01.01.2009.

q Stabilimente dhe pajisje 3.500.000 den.q Obligime për kredi afatgjata nga bankat 2.000.000 den. q Halla e fabrikës 800.000 den,q Para të gatshme në arkë 25.000 den,q Obligimi ndaj furnizuesve të mjeteve të kufi zuara 140.000 den,q Obligime për kredi për mjete qarkulluese 90.000 den,q Tokë 70.000 den,

- 25 -


q Licenca 20.000 den,q Obligime ndaj furnizuesve për mjete të përhershme 180.000 den,q Kapitali vetanak?q Rezervat e prodhimeve të gatshme 1.500.000 den,q Mjete të investuara në bankë mbi 1 vjet 230.000 den.q Objekte të tjera ndërtimore 120.000 den,q Kredi të dhëna plotësuese 240.000 den,q Rezerva dhe materiale 400.000 den,q Xhirollogaria 650.000 den,q Kërkesa nga blerësit për mjete qarkulluese 250.000 den,q Inventari i imët 60.000 den,q Shtesat për hulumtim dhe zhvillim 25.000 den,q Deoija e mallrave 120.000 den.q Rezerva ligjore 10.000 den.q Çeqe 18.000 den.q Kërkesat nga të punësuarit 6.000 den.

2. Në bazë të gjendjeve vijuese fi llestare të mjeteve dhe burimeve të mjeteve të përpilohet BILANCI I GJENDJES të kompanisë “Intermarket” më 01.01.2009.

q Investime fi llestare 15.000 den,q Toka 40.000 den,q Obligime për kredi afatgjata nga bankat në botën e jashtme për mjetet ekzistuese 180.000 den,q Gudvil 10.000 den,q Të dhëna për hulumtime 20.000 den,q Para të gatshme në arkë më 10.000 den,q Llogaria devizore për valuta të konvertueshme 40.000 den.q Obligime ndaj furnizuesve të mjeteve qarkulluese 25.000 den,q Obligime për kredi për mjete qarkulluese 40.000 den,q Makina 100.000 den,q Rezervat e prodhimeve të gatshme 250.000 den,q Mjetet ligjore 15.000 den,q Objektet ndërtimore 110.000 den,q Kredi të dhëna afatgjata 20.000 den,q Tepricat nga materialet 60.000 den,q Xhirollogaria 90.000 den,q Kërkesat nga blerësit për mjete qarkulluese 35.000 den,q Inventari i imët 10.000 den,q Obligime afatshkurta për avance të pranuara 120.000 den,q Rezervë i inventarit për zyra 24.000 den.q Pajisje dhe instalime 60.000 den.q Kërkesa nga avancat e dhëna për mjete materiale 16.000 den.q Obligime afatgjata në bazë të letrave me vlerë 34.000 den.q Kapitali vetanak?

- 26 -

Tema 1.3 Të hyrat dhe të dalat

��

��

TEMABAZAT E


TË HYRAT DHE TË DALATTË HYRAT DHE TË DALAT

QËLLIMET E MËSIMIT:QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të: Nxënësi të:- dallojë shpenzimet nga të dalat - dallojë shpenzimet nga të dalat

dhe të grupojë të dalat;dhe të grupojë të dalat;- të kuptojë të hyrat dhe grupimin - të kuptojë të hyrat dhe grupimin

e tyre,e tyre,- të përpunojë bilanc të suksesit- të përpunojë bilanc të suksesit

PËRMBAJTJA E TEMËS:PËRMBAJTJA E TEMËS:

Nocioni dhe klasifi kimi i të dalaveNocioni dhe klasifi kimi i të dalaveNocioni dhe klasifi kimi i të hyraveNocioni dhe klasifi kimi i të hyravePërmbajtja dhe forma e bilancit të suksesitPërmbajtja dhe forma e bilancit të suksesit

- 27 -


NOCIONI DHE KLASIFIKIMI I TË DALAVE

Të dalat paraqesin rrjedha- dalje ose zvogëlime të tjera të mjeteve si rezultat i punës rrjedhëse të kompanisë. Të dalat janë shprehje fi nanciare të shpenzimeve të mjeteve dhe punës të përfshira në prodhimet e gatshme dhe shërbimet që u janë shitur blerësve. Të dalat janë shprehje të shpenzimeve gjatë punës së rregullt dhe aktiviteteve të furnizimit. Ngjashëm me të hyrat edhe ato paraqiten në tri kategori (klasifi kime) kryesore:

Të dalat nga veprimtaria kryesore të cilat janë rezultat nga aktivitetet kryesore të kompanisë, janë shpenzime për prodhime dhe shërbime të shitura, vlera furnizuese e mallrave të shitura, shpenzime për amortizim të mjeteve ekzistuese, rroga dhe kompensime të të punësuarve, shërbime me karakter të shpenzimeve materiale (grumbullim, transport, reklama) e tjera.

Të dalat nga aktivitetet të tjera janë të dala në bazë të interesit, ndryshimeve negative të kursit, vlerës së pa shlyer të mjeteve të huazuara ekzistuese etj.

Të dalat e jashtëzakonshme – të dala të pazakonta të cilat nuk dalin nga puna e rregullt dhe nuk pritet të paraqiten, si për shembull, çregjistrimet e jashtëzakonshme, humbjet për shkak të dëmtimit të mjeteve ose për shkak të katastrofës natyrore etj.

Sipas MSS 10: Të dalat janë zvogëlime të dobive ekonomike gjatë kohës së periudhës së llogaritjes në formë të rrjedhave ose amortizimeve të mjeteve ose fi tim të obligimeve që rezultojnë në zvogëlim e pjesë kryesore, përveç atyre të lidhura me shpërndarjen e pjesëmarrësve në pjesën kryesore.

Dallimi ndërmjet të dhënave dhe të dalave. Të dhënat janë shpenzime të parave për furnizim, për shërbime të kryera, për pagesa, për marrje me qira etj. Për shembull: Pronari i ndërmarrjes “Aleks” ka furnizuar material për 20.000 den. Këto 20.000 den. për ndërmarrjen “Aleks” janë të dhëna. Muajin e ardhshëm nga këto materiale janë shitur 5.000 den. Tash këto 5.000 den. janë të dala, kurse pjesët e mbetura 15.000 den. janë pronë, mjete të ndërmarrjes “Aleks”. Sipas asaj të dhënat në ndërmarrje në periudhë të caktuar transformohen në të dala ose realizojnë mjete deri në fund të periudhës.

Dallimi midis të dalave dhe shpenzimeve. Kur bëjmë fj alë për të dalat, me rëndësi të madhe është të bëjmë dallimin midis nocionit shpenzime dhe të dala. Këto dy nocione shpesh herë barazohen, posaçërisht kur bëhet fj alë për shpenzimet nga puna e rregullt. Por të dalat janë të lidhura me llogaritjen e rezultatit, kurse shpenzimet janë të lidhura me shpenzimin e tyre në procesin prodhues. Domethënë, që një kompani të prodhojë ose të bëjë shërbime, nevojiten mjete dhe punë të cilat maten me para dhe e përbëjnë çmimin e kostos të produkteve të prodhuara dhe shërbimeve. Shpenzimet të cilat hyjnë në çmimin e kostos, mbeten në rezervat

Të dalat paraqe-sin rrjedha ose zvogëlime të tjera të mjeteve si rezultat i punës rrjedhëse të kom-panisë.

Shpenzimet duhet të zvogëlohen

- 28 -


derisa prodhimet transformohen në të dala të prodhimeve të shitura.. Shembull për dallim (dhënie-shpenzim-të dala:

Nëse N.se blejmë një makinë dhe të njëjten e paguajmë 100.000 den., atëherë sot do të kemi të dhëna prej 100.000 den. gjatë supozimit se me këtë makinë mund të prodhohen 1.000.000 prodhime për afatin e vet të përdorimit, atëherë çdo prodhim duhet të absorbojë 0,1 ditë nga dhënia e makinës në periudhën kur do të prodhohet prodhimi dhe ajo pjesë e shtesës do të shndërrohet në shpenzim dhe do të llogaritet në çmimin e kostos. Nën supozim se janë prodhuar 100.000 prodhime, atëherë 10.000 den. prej dhënieve shndërrohen në shpenzim. Nën supozim se duhet të prodhohen 50.000 atëherë 5.000 den. nga shpenzimi llogarisnin në të dala.

Dhënie ShpenzimTë dala

Në planin kontabilist të ardhurat gjenden në llogaritë e grupeve të të dalat, e ato janë: grupi 70 dhe grupi 72.Grupi 70 - të dala të prodhimeve të dala, mallrave, shërbimeve dhe materialeve,Grupi 72 - të dala të jashtëzakonshme.Rregullat për evidentim dhe karakteristikat:Të dalat gjenden në anën e majtë të Bilancit të suksesit, që paraqet raportin e dytë fi nanciar, prandaj lirisht mund të thuhet se të dalat janë llogari të suksesshme. Të dalat gjithmonë evidentohen në anën e majtë-debitore gjatë formimit të tyre, kurse vetëm në fund të periudhës llogaritëse kur mbyllen evidentohen në anën e djathtë-kreditore.

��

100.000 denpër makinën

e blerë

100.000 den: 1.000.000 = 0,1 den. për 1 copëDHËNIE

Pagesë ose shpagesë e mjeteve të parave, çdo rrjedhje të parave, parave të gatshme nga jashtë ndërmarrjes

10.000 den. në prodhim të ri.

SHPENZIM(gjatë prodhimit)

100.000 copë х 0,1 den = 10.000 den.

5.000 de.Në prodhim të shitur

Të DALAT(gjatë shitjes së prodhimeve të gatshme)

50.000 copë х 0,1 den. = 5.000

- 29 -


Shembuj:1. Sipas faturës nr. 5466/07, janë shitur prodhime të gatshme të blerësit “Tediko” për 50.000 + 18% TVSH. Çmimi i kostos së prodhimeve të gatshme sipas fl etëdërgesës është 35.000 den.2. Sipas faturës nr. 94/07 janë shitur prodhime të gatshme të tregut të huaj për 2.000 € (1€ = 61.3 den). Çmimi i kostos së prodhimeve të gatshme sipas fl etëdërgesës është 100.000 den.3. Sipas faturës nr. 8566/07 janë shitur mallra tregtare për blerësin “Tineks” për 20.000 den. + 18% TVSH. Vlera furnizuese e mallrave tregtare është 15.000 den. Blerësi “Tineks” e ka paguar shumën në xhirollogari sipas listës nr. 45 për pagesë të faturës.Të evidentohen ngjarjet në urdhër për evidentim me ndihmën e arsimtarit. Nxënësit të hapin “T” llogari të llogarive të suksesshme dhe t’i kufi zojnë të hyrat nga llogaritë e të dalave.

NOCIONI DHE KLASIFIKIMI I TË HYRAVE

Të hyrat paraqesin hyrje ose rritje të tjera të mjeteve të kompanisë në bazë të shitjes së prodhimeve ose mallrave, shërbimeve dhe aktiviteteve të tjera të bëra. Të hyrat në bilancin e suksesit paraqiten në tri kategori (grupime):

Të hyrat në bazë të veprimtarisë themelore. Të hyrat nga shitja e prodhimeve dhe shërbimeve janë elementi më i

rëndësishëm i të ardhurave nga veprimtaria kryesore, sepse janë rezultat i rrjedhave kryesore ose aktiviteteve qendrore të kompanive. Përveç tyre, bëjnë pjesë edhe të hyrat nga shitja e materialeve, të hyrat nga përdorimi i prodhimeve dhe shërbimeve të veta etj;

Të hyrat nga aktivitete të tjera. Në këtë grup bëjnë pjesë të hyrat nga aktivitetet deponuese (interesat), të hyrat nga dallimet e kurseve, të hyrat nga shitja e mjeteve ekzistuese, të hyrat nga subvencione, kompensime të ndryshme etj;

Të hyrat e jashtëzakonshme, të cilat nuk dalin nga aktivitetet e rregullta të kompanisë, siç janë për shembull të hyrat nga shitja e jashtëzakonshme të një pjese të mjeteve ekzistuese dhe të hyra të tjera nga aktivitetet e jashtëzakonshme.

Sipas MSS 18: Të hyrat janë rritje të dobive ekonomike gjatë kohës së periudhës së llogaritjes në formë të qarkullimeve ose rritjeve të mjeteve ose zvogëlime të obligimeve të cilat rezultojnë në rritjen e pjesës kryesore të kapitalit, përveç atyre lidhur me kontributet nga ana e pjesëmarrësve në pjesën kryesore të kapitalit.

Në planin kontabilist të hyrat gjenden në llogaritë e grupeve të të hyrave, e ato janë grupet: 75, 76, 77, 78:

Të hyrat paraqesin qarkullime ose rritje të tjera të mjeteve si rezultat të punës rrjedhëse të kompanisë.

Të ardhurat duhet të rriten

- 30 -


Grupi: 75 -Të hyra nga shitja,Grupi: 76 - Të hyra nga pjesëmarrja e investimit,Grupi: 77 - Të hyra të tjera afariste,Grupi: 78 - Të hyra të jashtëzakonshme.Rregullat e evidentimit dhe karakteristikat:

Të hyrat gjenden në anën e djathtë të Bilancit të suksesit që paraqet raport të dytë fi nanciar. Llogaritë e të hyrave bëjnë pjesë në kategorinë e llogarive të suksesshme. Të hyrat gjithmonë evidentohen në anën e djathtë kreditore gjatë formimit të tyre, kurse vetëm në fund të periudhës së llogaritjes evidentohen në anën e majtë debitore. Çdo ndërmarrje tenton të ketë një numër të madh të të hyrave, sepse me një pjesë duhet t’i mbulojë të dalat e shkaktuara, kurse me pjesën tjetër ta vazhdojë punën.

PËRMBAJTJA DHE FORMA E BILANCIT TË SUKSESIT

Bilanci i suksesit dhe bilanci i gjendjes paraqesin dy pjesë kryesore të komplementuara dhe rezultante e punës së përgjithshme të ndërmarrjes si organizëm i plotë në një sistem afarist. Me fj alë të tjera, nëse në biznesin e gjendjes është prezantuar gjendja e mjeteve dhe burimeve të mjeteve me të cilat disponon ndërmarrja në një ditë të caktuar, bilanci i suksesit paraqet një lloj raporti fi nanciar për efektet e arritura të treguara si rezultat fi nanciar i arritur në periudhë të caktuar llogaritëse, në numrin më të madh të rasteve për një vit kalendarik.

Analoge me atë që u përmend më parë lidhur me përbërjen e bilancit të gjendjes dhe bilancit të suksesit si pasqyrë sistematike tabelorë të të gjitha të dalave dhe të gjitha të hyrave të klasifi kuara sipas rregullave të caktuara, mund të jetë prezantuar si lloj i formës dyanësore dhe si raport gazetaresk në lloj të formës njëanësore-raportuese. Në vetë bilancin e suksesit, që të kuptohet më mirë kundërshtimi i të hyrave dhe të dalave të përgjithshme, e me qëllim që të fi tohet rezultati i realizuar fi nanciar (fi timi ose humbja) nga puna e tërësishme, zbatohet forma dyanësore e cila është edhe më shumë e zbatueshme për qëllime edukative. Në bilancin e suksesit të treguar në këtë mënyrë në anën e majtë gjenden të dalat e përgjithshme, kurse në anën e djathtë të hyrat e përgjithshme. Kjo, në të vërtetë, do të thotë se ana e majtë te bilanci i suksesit është dalëse, kurse ajo e djathtë është hyrëse. Me fj alë të tjera, nga pikëpamja e kontabilitetit bilanci i suksesit është një llogari sintetike në të cilën janë treguar saldot e të gjitha llogarive në të cilat evidentohen të dalat dhe të hyrat e ndërmarrjes në një periudhë të llogaritur. Me këtë bilanc përcaktohet rezultati-profi ti fi nanciar ose fi timi, respektivisht humbja në një periudhë të llogaritur. Përcaktimi i rezultatit fi nanciar bartet në bilancin e gjendjes. Pas evidentimit të kontrolluar bilanci i gjendjes është në ekuilibër-aktiva është e barabartë me pasivën, respektivisht mjetet janë të barabarta në kapital dhe në obligime.

Bilanci i suksesit paraqet rapor-tin fi nanciar për efektet e arritura të treguara si rezultat fi nanciar në peri-udhë të caktuar llogaritëse.

Rregullat për evi-dentim

- 31 -


Në kuadër të anës së majtë-dalëse të bilancit bëjnë pjesë të dy grupet e të dalave:I. Të dalat e rregullta dheII. Të dalat e jashtëzakonshme.

Në grupin e parë bëjnë pjesë:1. Të dalat në bazë të prodhimeve dhe të shërbimeve të gatshme të shitura,2. Vlera furnizuese e mallrave të shitura, - Vlera furnizuese e mallrave të shitura tregtare nga magazina, - Vlera furnizuese e mallrave të shitura nëpërmjet shitoreve,3. Vlera furnizuese të materialeve, pjesëve rezerve dhe inventarit të imët të shitur,4. Të dalat në bazë të mallrave dhe materialeve të shitura dhe të dalave në periudhë kohore. Në grupin për të dalat e jashtëzakonshme bëjnë pjesë:1. Kërkesat e shlyera- çregjistruara,2. Interesat e paguara ndëshkuese,3. Mungesat e vlerave materiale,4. Ndryshimet negative nga ndarjet kohore...Në kuadër të anës së djathtë të të hyrave të bilancit të suksesit bëjnë pjesë të

dy grupe të të hyrave: I. Të hyrat e rregullta dhe II. Të hyrat e jashtëzakonshme.Në grupin e të hyrave të rregullta janë përmbajtur:1. Të hyrat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve, - Të hyrat nga shitja e mallrave tregtare nga magazina - Të hyrat nga shitja e mallrave dhe prodhimeve,1. Të hyrat nga shitja a materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët,2. Të hyrat në bazë të përdorimit të prodhimeve vetanake Në grupin e të hyrave të jashtëzakonshme janë:1. Kërkesat e paguara të shlyera-çregjistruara,2. Interesat e paguara- arkëtuara ndëshkuese,3. Tepricat e vlerave materiale,4. Ndryshimet pozitive nga ndarjet kohore...Gjatë përbërjes së bilancit të suksesit pozicioni i të dalave në bazë të

prodhimeve dhe të shërbimeve të gatshme të shitura në të vërtetë paraqet çmimin e kostos së prodhimeve dhe shërbimeve të gatshme. Nëse nga ana tjetër kihet parasysh se qëllimi i përbërjes së bilancit të suksesit është përcaktimi i rezultatit fi nanciar në kuptim të fi timit ose humbjes në fund të vitit kalendarik duhet të bëhen disa operacione kontabiliste edhe atë:

1. Së pari duhet të përcaktohet shuma e përgjithshme e të hyrave të rregullta dhe të dalave të jashtëzakonshme,

2. Pastaj duhet të përcaktohet shuma e përgjithshme e të hyrave dhe të dalave të rregullta,

3. Në fund duhet të bëhet zbatimi i shumës së përgjithshme të të dalave me shumën e përgjithshme të të hyrave. Gjatë këtij krahasimi, nëse shuma e të hyrave është më e madhe nga shuma e të dalave, rezultati fi nanciar paraqet fi timin i cili

Procedura për përcaktimin e re-zultatit fi nanciar.

- 32 -


bartet në të dy anët e ekuilibrit të vendosur të bilancit. Por, nëse nga ana tjetër shuma e anës së të dalave është më e madhe nga shuma e të hyrave, rezultati i përcaktuar fi nanciar paraqet humbje që bartet në anën e djathtë të anës së të hyrave dhe bilanci vihet në ekuilibër.

Fitimi i bilancit të suksesit paraqitet si:- fi timi para tatimeve, si rezultat ndërmjet të të hyrave dhe të dalave dhe- fi timi pas tatimeve ose neto fi timi, që fi tohet kur nga fi timi para tatimeve do

të veçohet tatimi i fi timit. Neto fi timi është ajo kategori e cila më tej është lëndë e shpërndarjes.

Në kompanitë e mëdha, të cilat bilancin e suksesit e përgatitnin në pajtim me MSS, rezultati fi nanciar, fi timi ose humbja përcaktohen si rezultat fi nanciar nga puna e rregullt, rezultati fi nanciar nga aktivitetet e jashtëzakonshme dhe rezultati i përgjithshëm fi nanciar.

Në bilancin e suksesit janë përmbajtur të gjitha të dalat dhe të gjitha të hyrat. Të dhënat për vlerat e të dalave dhe të hyrave gjenden në llogaritë e suksesshme të cilat janë të hapura në librin kryesor. Saldot e llogarive të caktuara sintetikisht të suksesshme ose grupet e llogarive të suksesshme barten si pozita të bilancit në suksesin e bilancit. Vijon shembulli:

rb. PËRSHKRIMI shuma PËRSHKRIMI shuma

Indiv. gjithsej Indiv. gjithsej1. Të dalat e rregullta 1. Të hyra të rregullta

1 Të dalat në bazë të prodh.të shitura të gatshme

265.000 1 Të hyra nga shit.e prodhim.të gatshme

345.000

2 Vlera furnizuese e prodh.të shitura të gatshme

70.000 2 Të hyra nga shitja e mallrave tregtare

100.000

Gjithsej të dala të rregullta 335.000

2. Të dala të jashtëzakonshme

Gjithsej të hyra të gatshme

445.000

3 Interesa të paguara ndëshkuese

7.500 2. Të hyra të jashtëzak.

4 Kërkesa të çregjistruara 2.000 3 Interesa të paguara ndëshkuese

1.500

5 Dëmet nga shkaqe objektive

1.000 4 Teprica 3.000

Gjithsej të dala të jashtëzak.

10.500

Gjithsej të dala 345.500Fitimi 104.000 Gjithsej të hyra 4.500

Gjithsej 449.500 Gjithsej 449.500

Të dalat Të hyratBilanci i suksesit

I përbërë më 31.12.2009

- 33 -


NOCIONET KYÇE

Të hyratTë dalatShpenzimiShpenzimetBilanci i suksesit

PYETJE1. Defi noni nocionin te hyrat?2. Cilat janë të hyrat nga veprimtaria kryesore?3. Cilat të hyra bëjnë pjesë në grupin e të hyrave nga aktivitete të tjera?4. Defi noni nocionin ta dalat?5. Cilat janë të dalat nga veprimtaria kryesore?6. Cilat të dala bëjnë pjesë në grupin e të dalave nga aktivitete të tjera?7. A ekziston dallimi midis nocioneve të dhënat, shpenzimet, shpenzimet dhe nëse ekziston shpjegoje të njëjtën?8. Trego shembull lidhur me pyetjen e mëparshme!9. Defi noni termin bilanci i suksesit?10. Në çfarë forme mund të përgatitet bilanci i suksesit?

Mendoni për këtë:

ARBENI APLIKON PËR HUA

Arben Jashari, pronar i fi rmës për akullore që shet nga frigoriferi për klientët gjatë kalimit, dëshiron ta zgjerojë aktivitetin e vet në një zinxhir të marketeve. Shitja e akulloreve rritet mesatarisht 8% në çdo katër muaj. Sipas kësaj, paralelisht rritet edhe fi timi. Arbeni është punëtor shumë i vyeshëm dhe shumë konservativ në shpenzim. Ai ka takim me bankarin të cilit duhet t’i dorëzojë kërkesë për hua me të cilën planifi kon ta zgjerojë biznesin. Që të përgatitet për atë takim, ai ju lut juve si nëpunës kryesor fi nanciar, ta kopjoni bilancin katërmujor të suksesit për dy vitet e fundit, por të mos jenë dërguar edhe bilancet e gjendjeve. Arbeni tanimë ka një hua të rëndësishme nga banka tjetër, që është evidentuar në librat. Faktikisht ai ka investuar shumë pak para në biznesin tij.

Çka mendoni ju? A mendoni se bankieri do t’i japë hua edhe para Arbenit?

- 34 -


USHTRIME PËR PËRPILIMIN E BILANCIT TË SUKSESIT

1. Në bazë të të dhënave që vijojnë në llogaritë e të të hyrave dhe të dalave të Shoqatës Element gjatë vitit 2009 duhet të përpunojë bilanc të suksesit.-Të hyrat nga shitja e prodhimeve, shërbimeve dhe mallrave në tregun e vendit-100.000 den,-Të hyrat nga shitja e materialeve-35.000 den,-Të hyrat nga interesat-15.000 den,- Të dalat pozitive të kurseve-10.000 den,-Të hyrat nga shitja e PSS-50.000 den,- Të hyrat nga penalet, shpërblimet e paguara-20.000 den,-Fitimi-?- Të dalat nga prodhimet dhe shërbimet e shitura-80.000 den,- Vlera furnizuese e materialeve të shitura-20.000 den,- Të dalat e përcaktuara plotësuese nga vitet e mëparshme-40.000 den,- Vlera e pa çregjistruar dhe shpenzime të tjera dhe të dalave nga prona ekzistuese-35.000 den,-Shkurtimet-15.000 den.

- 35 -

Tema 1.4 Ngjarjet dhe llogaritë kontabilsite

��

��

�

TEMABAZAT E


NGJARJET DHE LLOGARITË NGJARJET DHE LLOGARITË KONTABILSITEKONTABILSITE

QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të: - njihet me nocionin ngjarja

kontabiliste dhe grupet kryesore të ngjarjeve;

- kuptojë nocionin dhe esencën e llogarive dhe rregullat për regjistrim të llogarive,

- zbatojë të katër grupet e ngjarjeve për regjistrim të llogarive të mjeteve dhe burimeve,

- hapë llogaritë në bazë të bilancit të gjendjes,

- përcaktojë saldon e llogarive dhe t’i dallojë format e llogarive (forma njëanësore dhe dyanësore).


Nocioni për ngjarjet e kontabilitetit Ngjarjet e grupeve kryesore sipas shprehjes së tyre ndaj bilancit të gjendjes:

1. rritja e shumës së bilancit2. zvogëlimi i shumës së bilancit3. ndryshimet strukturale në aktivë4. ndryshimet strukturale në pasivë

Nocioni për llogaritëRregullat për evidentim të llogarive Katër ngjarje grupore për evidentim të mjeteve dhe burimeve: Hapja e llogarive në bazë të bilancit të gjendjes Saldoja e llogarive Format e llogarive

- 36 -


NOCIONI I NGJARJEVE TË KONTABILITETIT

Puna e bizneseve përbëhet nga një numër i madh i operacioneve, ku në fj alorin e kontabilitetit quhet biznes afarist të aktiviteteve - ngjarje afariste. Veprimtaria e bizneseve të prodhimeve përbëhen prej aktiviteteve afariste si vijon: fi nanciare, inovatore dhe aktiviteteve operative. Aktivitetet fi nanciare përbëhen prej sigurimit të parave për fi llimin e biznesit: prej mjeteve të veta, prej shitjes së bonove dhe aksioneve, sigurimit të parave nga kreditë afatgjata. Aktivitetet investuese përbëhen prej blerjes së mjeteve për fi llimin e biznesit me sigurimin e parave me çka krijohen obligimet. Veç kur të sigurohen fi nancat dhe investimet biznesi është përgatitur për të fi lluar. Fillimi i biznesit përbëhet prej një numri të madh të aktiviteteve të operacioneve, prodhimit, shërbimeve, shitjes së obligimeve furnizuesve, pagimit të tatimit ndaj shtetit etj. Të gjithë këta shembuj janë aktivitete të rëndësishme operative. Ngjarje afariste sipas kësaj janë të gjitha ngjarjet në lidhje me funksionimin e një biznesi.

Ngjarjet kontabiliste zakonisht dalin nga ngjarjet afariste. Megjithatë, të gjitha ngjarjet afariste nuk janë ngjarje njëkohësisht edhe kontabiliste. Vetëm ato ngjarje afariste që mund të shprehen në para dhe shkaktojnë ndryshime në madhësinë ose strukturën e mjeteve dhe burimet e mjeteve, por për të cilat ekziston dokument janë ngjarje kontabiliste.

Ngjarja e cila nuk mund të shprehet në para (vlerë) mund të jetë ngjarje afariste, ekonomike, megjithatë nuk mund të jetë ngjarje kontabiliste. Kështu, për shembull, leja e fi tuar për ndërtim për ndërtim të ndërtesës afariste është ngjarje e rëndësishme afariste për ndërmarrjen, megjithatë kjo nuk paraqet ngjarje kontabiliste, sepse nuk mund të shprehet në para. I njëjtë është rasti me emërtimin të drejtorit të ri të ndërmarrjes, i cili mund të jetë ngjarje e rëndësishme afariste, por jo edhe ngjarje kontabiliste. Megjithatë, ngjarja kontabiliste është pagesa e rrogave të punëtorëve, sepse shprehet në para dhe shkakton ndryshim në mjetet dhe obligimet. Në të vërtetë, gjatë kësaj ngjarjeje zvogëlohen mjetet para në xhirollogari dhe zvogëlohen obligimet ndaj punëtorëve. Ngjarje kontabiliste është edhe dhënia e materialeve në prodhim, sepse shkakton ndryshime në strukturën e mjeteve (zvogëlohen rezervat e materialeve, kurse rritet vlera e prodhimit në vijim).

Ngjarjet kontabiliste, ndër të tjera, janë lëndë të evidentimit. Që të mund të evidentohen (regjistrohen) ngjarjet kontabiliste, për to duhet të formohet dokument. Nëse për një ngjarje kontabiliste nuk është formuar dokument, ajo atëherë nuk mund të evidentohet. Pagesa e akontacionit për udhëtim zyrtar, për shembull, është ngjarje kontabiliste. Ajo Ngjarje shprehet në para dhe shkakton

Aktivitetet in-vestuese përbëhen prej aktiviteteve afariste fi nanciare, inovacioneve dhe aktiviteteve opera-tive.

Ngjarjet afariste që mund të shprehen në para dhe shkak-tojnë ndryshime në madhësinë ose strukturën e mjeteve dhe buri-meve të mjeteve, por për të cilat ekziston doku-ment janë ngjarje kontabiliste.

Ngjarjet konta-biliste, ndër të tjera, janë lëndë të evidentimit.

- 37 -


ndryshime në strukturën e mjeteve (mjeteve në para zvogëlohen, kurse do të rriten shpenzimet e punës).

Megjithatë, nëse nuk formohet dokument për këtë pagesë, kjo ngjarje nuk mund të evidentohet.

Ngjarjet kontabiliste mund t’i klasifi kojmë në dy aspekte të ndryshme:

1) në ngjarje kontabiliste të thjeshta dhe të përbëra, nga aspekti në sa llogari shkaktojnë ndryshime, dhe

2) në ngjarje kontabiliste eksterne dhe interne, nga aspekti i asaj a krijohen nga transaksionet me rrumbullakim ose brenda në fi rmë.

Ngjarje e thjeshtë kontabiliste është ajo e cila shkakton ndryshim vetëm në llogaritë me të cilat përfshihen vetëm dy kategori kontabiliste, prej të cilave njëra është pozitive (ka borxh), kurse tjetra negative (kërkon). Ngjarje e thjeshtë kontabiliste është për shembull nxjerrja e parave nga banka (llogari-xhiro) për në arkë (llogari-arkë). Ngjarje e përbëre kontabiliste është ajo e cila shkakton ndryshime te më tepër se dy llogari në të cilat regjistrohen ndryshimet e kategorive kontabiliste.

Ngjarje e përbërë kontabiliste për shembull është ngjarja lidhur me renditjen e shpenzimeve, pagesës së rrogave etj.

Ngjarjet eksternee kontabiliste janë ato të cilat dalin nga interaksionet ndërmjet ndërmarrjeve dhe rrethinës, siç janë transaksionet me ndërmarrje të tjera (shitja, furnizimi), me kredituesit, me shtetin dhe partnerë të tjerë me të cilët ndërmarrja korrespondon. Ngjarjet interne kontabiliste janë ato ngjarje të cila ndodhin brenda në ndërmarrje, siç janë shpenzimet e materialeve, përdorimi i prodhimeve vetanake për qëllime vetanake etj. Ekzistojnë një varg ngjarje kontabiliste të cilat kanë karakter intern-ekstern. Ngjarjet të tilla janë për shembull, pagesa e rrogave, shpërndarja e bruto fi timeve etj.

Në kontabilitet hasen një grup i ngjarjeve që quhen “ngjarje të pastra kontabiliste”.Quhet ashtu sepse nuk del nga ngjarjet vetanake, por është jashtëzakonisht e lidhur për funksionin e evidentuar të kontabilitetit. Të tilla janë ngjarjet lidhur me përmbylljen e llogarive, korigjimi i gabimeve të bëra kontabiliste etj. Ngjarjet e tilla shkaktojnë ndryshim në madhësinë, as ndryshimet në strukturën e mjeteve dhe burimeve të tyre. Këto ngjarje paraqesin përjashtim nga nocioni i përgjithshëm për ngjarjet e kontabilitetit.

Ngjarjet e pastra kontabiliste.

- 38 -


NGJARJET E GRUPEVE KRYESORE SIPAS SHPREHJES SË TYRE NDAJ BILANCIT TË GJENDJES

Përmes ngjarjeve kontabiliste ose ndryshohet madhësia e mjeteve dhe burimeve, ose bëhet ndryshimi i formës së tyre, ose ndryshohet struktura në aktivë dhe pasivë. Ndryshimi i formës së mjeteve dhe burimeve (obligimeve dhe kapitalit) quhet edhe transformim i mjeteve dhe burimeve. Siç u tha më parë, ngjarjet kontabiliste mund të jenë interne dhe eksterne. Kur një ngjarje paraqitet si rezultat i transformimit të mjeteve në kuadër të ndërmarrjes, atëherë themi se ajo është ngjarje e brendshme (interne) kontabiliste. Gjithashtu, ngjarje interne është edhe dhënia e materialeve nga rezerva në prodhimtari. Nga ana tjetër, ngjarjet eksterne paraqiten gjatë raporteve nga ndërmarrje të tjera. Ngjarje e tillë eksterne, për shembull, paraqet furnizimi i materialeve nga furnizuesit, marrja e kredisë nga banka, shitja e prodhimeve etj. Është e qartë se në dy shembujt e fundit ndërmarrja hyn në raporte me persona të tjerë, e së këndejmi rrjedh edhe nocioni ngjarjet eksterne.

Duke u nisur nga veprimi i ngjarjeve interne dhe eksterne ndaj bilancit të gjendjes, të gjitha ngjarjet kontabiliste do të mund të klasifi koheshin në katër grupe:

1. Ngjarjet e kontabilitetit të cilat bëjnë rritjen e shumës së bilancit.

2. Ngjarjet e kontabilitetit të cilat bëjnë zvogëlimin e shumës së bilancit.

3. Ngjarjet e kontabilitetit të cilat bëjnë ndryshime strukturale të aktivës.

4. Ngjarjet e kontabilitetit të cilat bëjnë ndryshime strukturale të pasivës.

1.3 RRITJA E SHUMËS SË BILANCIT

Në grupin e parë bëjnë pjesë të gjitha ngjarjet, veprimi i të cilave vjen nga rritja e shumës së aktivës dhe pasivës. Kuptohet se nuk mund të rritet vetëm aktiva ose vetëm pasiva, sepse në rastin e tillë do të prishej ekuilibri i bilancit, respektivisht mjetet nuk do të ishin të barabarta me obligimeve dhe kapitalin. Por ndryshe edhe sistemi i kontabilitetit është bazuar ndaj parimit sipas të cilit rritja e shumës së aktivës tërheq rritje të shumës së pasivës, dhe e kundërta.

Katër grupet e ng-jarjeve kontabiliste të cilat ndikojnë ndaj shumës së bilancit.

- 39 -


�� Shembull: për formën e shkurtë të thjeshtësuar të bilancit të gjendjes së biznesit “Fortuna” për prodhimin e lëngjeve:- Xhirollogaria 50.000 den.- Arka kryesore 10.000 den.- Kërkesa nga blerësit 15.000 den.- Rezerva e prodhimeve 60.000 den.- Kapitali i Fortunës?- Kredi për mjete të përhershme 25.000 den.- Kredi për mjete qarkulluese 20.000 den.- Obligime ndaj furnizuesve për mjete qarkulluese 12.000 den.- Obligime për tatime 5.000 den.

Në formë të thjeshtësuar bilanci i gjendjes sipas këtyre të dhënave do të mund të paraqitej në këtë mënyrë:

Barazimi kryesor fi llestar kontabilist tregon:

MJETE = KAPITAL + OBLIGIME

135 000 = 73 000 + 62 000

Biznesi “FORTUNA” më 31.12.2008 ka pasur gjithsej mjete 135.000 den., obligime 62.000 den. dhe kapital vetanak 73.000 den. me çka mjetet janë të barabarta me kapitalin e pronarëve plus obligimet. Duke u nisur nga gjendja në bilancin e mësipërm nr. 1, të supozojmë se ka ndodhur kjo ngjarje kontabiliste:

��

�

��

��

��

��

��

�

��

��

��

��

��

�

��

�

Bilanci i gjendjes nr.1 përpiluar më 31. 12. 2008 Bilanci

"FORTUNA"Aktiva Pasiva

XhirollogariaArka kryesoreRezerva e prodhimeveKërkesat nga blerësit

Kapitali i “Fortunës”Kredi për mjete ekzistuese

Kredi për mjete qarku. Kërkesat ndaj blerësve

Obligimet për tatim

Gjithsej Gjithsej

- 40 -


1. Sipas ekstraktit të bankës nr. 121. më 05.01.2008, janë paguar në xhirollogari 14.000 den., shumë e cila është pranuar si kredi për mjete qarkulluese.

Për shkak të kësaj ngjarjeje bëhet rritja e shumës së bilancit sepse edhe aktiva edhe pasiva rriten për 14.000 den. Në aktivën mjetet e parave në xhirollogari rriten për 14.000 den., kurse në pasivën obligimet për kredi për mjete qarkulluese rriten për 14.000 den.

Në bilancin e gjendjes nr. 1, është treguar gjendja para se të ndodhë ngjarja e përmendur, d.m.th. para se të merret kredia e përmendur për mjete qarkulluese prej 14.000 den. Kur do të merrej parasysh veprimi i kësaj ngjarjeje, do të fi tohet bilanci i gjendjes nr. 2, në të cilën do të shprehet ndryshimi i ndodhur në këtë mënyrë:

��

�

��

��

��

�

��

�

��

��

��

��

��

�

��

Bilanci i gjendjes nr. 2 i përpiluar më 05. 01. 2008 Bilanci

"FORTUNA"Aktiva Pasiva


Kapitali i “Fortunës”Kredi për mjete ekzistueseKredi për mjete qarku.

Kërkesat ndaj blerësveObligimet për tatim

Gjithsej Gjithsej

Në grupin e parë në të cilin bën pjesë ngjarja e sipërme, bëhet rritja e shumës së bilancit. Në shembullin tonë rritja është bërë për 14.000 den., për shkak të rritjes së njëkohësishme të një mjeti dhe një obligimi (burimi).

MJETET = KAPITALI + OBLIGIMET135 000 = 73 000 + 62 000

+ 14 000 = ------ + 14 000149 000 = 73 000 + 76 000

Me kredinë e marrë vlerat në barazimin kryesor kontabilist janë ndryshuar.Ngase kjo ngjarje ka ndikim në rritjen e mjeteve në aktivën dhe rritjen e

obligimeve në pasivën, shuma e bilancit është rritur. Ekuilibri i bilancit nuk është

- 41 -


prishur, barazimi kryesor kontabilist është ndryshuar në vlerat: mjetet janë të barabarta me kapitalin dhe obligimet, por pas ngjarjes rriten për 14.000, gjithashtu edhe obligimeve rriten për 14.000, prandaj mjetet janë 149.000 kurse obligimeve 76.000, kapitali i pronarëve nuk është ndryshuar nën veprimin e kësaj ngjarjeje.

Shuma e bilancit, megjithatë, mund të rritet edhe për shkak të ngjarjeve të tjera. Të tilla do të ishin, për shembull, që të paraqitet ndonjë mjet i ri në aktivë dhe të rritet një burim në pasivë; të paraqitet mjet i ri në aktivë dhe të paraqitet një burim i ri në pasivë...

2. ZVOGËLIMI I SHUMËS SË BILANCIT

Grupi i dytë i ngjarjeve çon kah zvogëlimi i shumës së bilancit të gjendjes. Ndryshime paraqiten edhe te pasiva, por të llojit të tillë që bëhet zvogëlimi i shumës së njëjtë edhe në shumën e aktivës edhe në shumën e pasivës. Në aktivë zvogëlohet një mjet, kurse në pasivën zvogëlohet një obligim (një burim). Për shembull: Duke e marrë parasysh gjendjen e bilancit numër 2, supozojmë se ka ndodhur kjo ngjarje kontabiliste (transaksionale).:2. Sipas ekstraktit të bankës nr. 4. më 25.01.2008 u janë paguar furnizuesve 5.000 den.Veprimin e kësaj ngjarjeje e pasqyron bilanci nr. 3 i cili thotë:

��

�

��

��

��

�

��

�

��

��

��

��

��

��

��

Bilanci i gjendjes nr. 3 përpiluarmë 25. 01. 2008

Biznesi “FORTUNA”Aktiva Pasiva


Kapitali i “Fortunës”Kredi për mjete ekzistueseKredi për mjete qarku. Kërkesat ndaj blerësve


Gjithsej Gjithsej

- 42 -


Në krahasim me bilancin nr. 2., në bilancin e gjendjes nr. 3. bëhet zvogëlimi i mjeteve të parave në xhirollogari për 5.000 den., kurse për shumën e njëjtë janë zvogëluar obligimet ndaj furnizuesve, ashtu që bëhet zvogëlimi i shumës së bilancit. Shuma e bilancit mund të zvogëlohet edhe në rastin kur, për shembull, bëhet shuarja e një mjeti në aktivë dhe zvogëlimi i një burimi në pasivë dhe e kundërta.


- 5000 = ------ – 5 000144 000 = 73 000 + 71 000

Mjetet zvogëlohen për 5.000 den, dhe sillen 144.000 den, obligimet, zvogëlohen për 5.000 den, dhe sillen 71.000 den, kapitali i pronarit mbetet i pandryshuar.

3. NDRYSHIMET STRUKTURALE NË AKTIVË(Njëri mjet zvogëlohet, mjeti tjetër rritet)

Transaksionet (ngjarjet) nga ky grup nuk e ndryshojnë shumën e bilancit të gjendjes. Nuk ndryshohen obligimet, nuk ndryshohet kapitali i pronarit - nuk ka ndryshime nga ana e djathtë e barazimit kontabilist. Ndryshimet bëhen në mjetet edhe atë për shumë të njëjtë për ndonjë mjet zvogëlohet, kurse për tjetër rritet, prandaj edhe shuma e mjeteve të përgjithshme mbetet e njëjtë, ndryshime bëhen vetëm në strukturën tyre.

Për shembull: Duke e marrë parasysh gjendjen ne bilancin nr. 3, supozojmë se ka ndodhur kjo ngjarje kontabiliste (transaksionale):

З. Pronarët kanë blerë pajisje më 10.02.2008 të cilën e kanë paguar nga xhirollogaria në një shumë prej 10.000 den.

- 43 -


Në bilancin nr. 4 është rritur një mjet (më saktësisht është paraqitur një mjet) “Pajisja” në shumë prej 10 000 den., kurse janë zvogëluar paratë në xhirollogari për 10 000 den. Sipas kësaj, ndryshimi është vetëm në strukturën e mjeteve, shuma e tyre të përgjithshme mbetet e pandryshuar. Obligimet dhe kapitali i pronarëve nuk ndryshojnë, sipas kësaj shuma e bilancit nuk ndryshon.


+ 10 000- 10 000= 144 000 = 73 000 + 71 000

4. NDRYSHIMET STRUKTURALE NË PASIVË(Njëri obligim zvogëlohet, obligimi tjetër rritet)

Ngjarjet (transaksionet) nga ky grup paraqesin ndryshime në strukturën e pasivës - obligimeve dhe kapitalit, prandaj shuma e tyre nuk ndryshon, mjetet mbeten të pandryshuara, prandaj edhe shuma e bilancit nuk ndryshon. Për shembull: Duke e marrë parasysh gjendjen e bilancit nr. 4, supozojmë se ka ndodhur kjo ngjarje kontabiliste (transaksioni):4. Për të siguruar pegesën për obligimet ndaj një furnizuesi më 16.02.2008 është dhënë aksepti i kambialit prej 3.000 den.Veprimi i kësaj ngjarjeje do të shprehet në këtë mënyrë në strukturën e pasivës:

��

�

��

��

��

� �

��

��

��

��

��

��

Bilanci i gjendjes nr. 4 Përpiluarmë 10.02.2008


PajisjaXhirollogariaArka kryesoreRezerva e prodhimeveKërkesa nga blerësit

Kapitali i “Fortunës”Kredi për mjete ekzistueseKredi për mjete qarku. Kërkesat ndaj blerësve


Gjithsej Gjithsej

- 44 -


Në krahasim me bilancin nr. 4, në bilancin nr. 5 mund të vërehet vetëm në pasivë. Në të vërtetë, është paraqitur një pozitë-, por njëkohësisht është zvogëluar pozita tjetër e bilancit-akcepti i ri i bilancit.-obligime ndaj furnizuesve- për shumë të njëjtë 3.000 den., prandaj sipas kësaj shuma e bilancit nuk ndryshon.


- 3 000+ 3000

144 000 = 73 000 + 71 000

�� USHTRIME: “Frikom” kompania për prodhimin e akulloreve më 30.06. 2008 e ka pasur këtë gjendje të mjeteve, kapitalit dhe obligimeve:- Stabilimente dhe pajisje- Rezerva e prodhimeve- Xhirollogaria- Kërkesat nga blerësit- Kapitali i pronarit- Obligime ndaj furnizuesve- Kredi nga Stopanska banka- Obligime ndaj të punësuarve për rroga

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

Bilanci i gjendjes nr. 5 përpiluar më 16.02.2008.



Kapitali i “Fortunës”Kredi për mjete ekzistueseKredi për mjete qarku.

Kërkesat ndaj blerësve

Obligimet për tatimObligimet për faturat e dhëna (akcepte)GjithsejGjithsej

- 45 -


Më 01. 07.2008 kanë ndodhur këto ngjarje kontabiliste:

- Pronari investon para të gatshme në biznes 30 000 den- I ka paguar rrogat e të punësuarve 15 000- Paguan me para të gatshme për pajisje të re 25 000- Merr kredi nga Banka komerciale 25 000

�� Kërkohet: Të përpilohet bilanci i gjendjes më 30.06.2008 Ngjarjet e mëparshme të tregohen në bilancin e gjendjes më 01.07.2008

Më 05. 07. 2008 kanë ndodhur këto ngjarje:

- Shitet pajisje e vjetër me para të gatshme prej 60 000 den.: Zvogëlohet pajisja për 60.000 den, rritet xhirollogaria për 60 000 den.

�� Kërkohet: Të plotësosh!- Ka blerë një kamion i ri nga furnizuesi 100 000?______________________- Ka ngritur (nxjerrë) para të gatshme për nevojat personale 5 000?________- Ka shitur prodhime në pritje (konto e hapur) e blerëve

25 000 den,?__________________________________________________- Ka kthyer këstin e kredisë prej Stopanska banka 10 000 den,?____________- Për sigurim të obligimeve furnizuesi ka dhënë aksept të kambialit

prej 60 000? ___________________________________________________- Ka blerë kompjuter në konto të hapur (t’i paguhet më vonë

furnizuesit) 20 000?_____________________________________________- Ka paguar tatim shtetit 3000?_____________________________________- Ka blerë materiale me para të gatshme 5000 den,? _____________________

Përdorni secilin nga nocionet vijuese në fj ali që ka lidhje me kontabilitetin:

– Ngjarja afariste – Ekuilibri i bilancit– Pasiva– Pozicioni i bilancit – Barazimi kontabilist– Borxhet

– Pronari– Aktiva– Obligimet– Ngjarjet kontabiliste – Evidentimi– Kredia e paguar

- 46 -


NOCIONI PËR LLOGARITË

Nga procedura e shpjeguar në lidhje me shprehjen e ngjarjeve kontabiliste ndaj bilancit të gjendjes mund të vërehej se pas çdo ngjarjeje përgatitej bilanc i ri i veçantë. Kuptohet se procedura e tillë nuk mund të jetë praktike. Në të vërtetë, në praktikë ashtu edhe nuk punohet. Nuk mund të bëhet bilanc pas çdo ngjarjeje, për shkak të faktit se në një numër të madh të ndërmarrjeve në ditë evidentohen më shumë se një mijë ngjarje kontabiliste. Kjo nga ana tjetër do të thotë se në ditë të bëhen nga disa mijë bilance. Jo vetëm për shkak të numrit të ngjarjeve, por edhe për shkak të numrit të madh të pozitave të bilancit që hasen në praktikë, përpunimi i bilancit pas çdo ngjarjeje bëhet i pakuptimtë. Nga ana tjetër, përgatitja e bilancit pas çdo ngjarjeje nuk është edhe e nevojshme.

Ndryshimet e llogarive që paraqiten si rezultat të ngjarjeve kontabiliste evidentohen në llogari.

Me qëllim që të shihet gjendja vetanake të mjeteve dhe burimeve të caktuara të mjeteve bilanci i gjendjes zbërthehet në llogari. Llogaritë, nga ana tjetër, janë pjesë të bilancit të gjendjes ose të bilancit të suksesit. Në to evidentohet gjendja dhe ndryshimet e mjeteve dhe burimeve, si dhe të ta hyrave dhe të dalave. Për çdo lloj të veçantë të mjetit ose burimit hapet llogari e veçantë, ashtu që në mënyrë të veçantë mund të përcillet gjendja dhe ndryshimet e krijuara. Padyshim, llogaritë janë pjesë qenësore të evidencës kontabiliste (prej këtu rrjedh edhe nocioni “kontabiliteti”). Për dallim nga bilanci i gjendjes, ose për dallim nga bilanci i suksesit i cili e tregon tërësinë e të ardhurave dhe të dalave, llogaritë e tregojnë veçantin e tyre të gjendjes dhe ndryshimet që bëhen në to.

Në literaturën kontabiliste-fi nanciare bashkëkohore dhe në praktikën me prejardhje të vendit dhe të huaj për llogaritë, por sipas disa kontove, ekzistojnë shumë shpjegime dhe defi nicione. Në numrin më të madh të punimeve të kësaj sfere llogaritë defi nohen si elemente kryesore konstituive dhe pjesë qenësore të të dy tërësive kohezive: bilanci i gjendjes dhe bilanci i suksesit. Gjithashtu, konstatohet se llogaritë-kontot në formë të mjeteve vizuale paraqesin instrumente kryesore të mekanizmit kontabilist të kontabilitetit të dyfi shtë, si dhe bazë të ndërtimit dhe të infrastrukturës së tërësishme kontabiliste. Nëpërmjet llogarive si elemente konstitutive të bilanceve të përmendura përcillet, jo vetëm nga pikëpamja e gjendjes së mjeteve dhe burimeve të mjeteve, të të hyrave dhe të dalave, por edhe nga pikëpamja dinamike në një distancë kohore të lëvizjes së mjeteve dhe burimeve të mjeteve, të të hyrave dhe të dalave dhe rezultateve fi nanciare. Prej këndej, rrjedh edhe konstatimi i pakontestueshëm sipas të cilit nga pikëpamja analitike llogaria paraqet një pjesë të një tërësie dhe njëkohësisht në tërësi të një pjese, varësisht nga aspekti i vetë vrojtimit dhe analizës.

Nga pikëpamja e kontabilitetit llogaritë janë mostra në të cilat evidentohen gjendja dhe ndryshimet e mjeteve dhe burimeve të veçanta, si

Ndryshimet e llogarive që paraq-iten si rezultat të ngjarjeve kontabi-liste evidentohen në llogari.

- 47 -


dhe të hyrat dhe të dalat e veçanta. Në llogaritë bëhet evidentimi sipas lëndës, sipas karakterit dhe sipas elementit.

Evidentimi sipas mjetit do të thotë evidentim i çdo lloji të veçantë të mjeteve dhe burimeve, të dalave dhe të hyrave. Kjo do të thotë se gjendja dhe të gjitha ndryshimet të një mjeti, burimi, të hyrave dhe të dalave duhet të jenë përqendruar në formular (llogari) të njëjtë. Në këtë mënyrë në çdo kohë mund të shihet se si ka qenë gjendja fi llestare, çfarë ndryshimesh janë bërë në mjetin përkatës, në burim, të hyra, të dala dhe si është gjendja e fundit nën ndikim të të gjitha ndryshimeve të ndodhura. Kështu, për shembull: Për mjetet para në ndërmarrje mbahet llogaria e arkës. Në këtë llogari në çdo kohë mund të shihet gjendja fi llestare e mjeteve para, të gjitha pranimet e parave në arkë dhe të gjitha të dhënat e parave nga arka, si dhe gjendja përfundimtare e fi tuar pas të gjitha pranimeve dhe dhënieve.

Evidentimi sipas karakterit do të thotë përkufi zim i veprimit të ngjarjeve sipas asaj a shkaktojnë ndryshime pozitive ose negative. Çdo ngjarje kontabiliste shkakton së paku dy ndryshime, prej të cilave njëri duhet të jetë pozitiv, kurse tjetri negativ. Në llogaritë në të cilat evidentohen mjetet, ndryshimet pozitive do të thonë gjendje fi llestare dhe rritje të mjeteve. Në këto llogari ndryshimet negative do të thotë zvogëlim të mjeteve. Në llogaritë në të cilat evidentohen burimet, obligimet, ndryshimet pozitive do të thonë zvogëlim të obligimeve, kurse ndryshimet negative duan të thonë rritje të tyre.

Llogaritë kanë kolona për numrin rendor, datën e ngjarjes, përshkrimin e ngjarjes, shumën, lidhjen me regjistrimin etj. Këto të dhëna quhen elemente të llogarive. Në varshmëri të renditjes së kolonave llogaritë mund të kenë forma të ndryshme (do nmësohen më vonë), kurse për qëllime edukative në shkolla do të shërbehemi me llogaritë në formë të shkronjës “T”. Shkaku për zbatim të kësaj forme laike është dukshmëria më e madhe dhe marrja e hapësirës më të vogël.

Çdo llogari ka dy anë për shumën, prej të cilave njëra është pozitive, kurse tjetra negative. Ana e majtë shënohet si pozitive me shenjën (+) plus, kurse ana e djathtë shënohet si negative me shenjën (-) minus.

Nga pikëpamja e kontabilitetit llogaritë janë mostra në të cilat evidentohen gjendja dhe ndryshimet e mjeteve dhe burimeve të veçanta, si dhe të hyrat dhe të dalat e veçanta.

RREGULLAT PËR EVIDENTIM TË LLOGARIVE

Që të mund të kuptojmë mënyrën e evidentimit të llogarive të veçanta së pari nevojitet që të kufi zohen llogaritë për mjetet dhe llogaritë për burimet.

Në anën e majtë (+) në llogaritë e mjeteve evidentohen ndryshimet të cilat tregojnë rritje të tyre (përveç gjendjes së tyre fi llestare). Në anën e djathtë (-) të llogarisë së mjeteve evidentohen ndryshimet të cilat tregojnë zvogëlim të mjeteve. Ky rregull mund të ilustrohet në këtë mënyrë:

Në llogaritë bëhet evidentimi i mjetit, sipas karakterit dhe sipas element-eve.

Llogaritë janë mustra në të cilat evidentohet gjendja dhe ndryshimet në mjetet dhe burimet e veçanta, si dhe të shpenzimeve dhe të ardhurave të veçanta.

- 48 -


Në anën e djathtë (-) të mjeteve të burimeve evidentohen ndryshimet të cilat tregojnë rritjen e tyre (përveç gjendje së tyre fi llestare). Në anën e majtë (+) të llogarive për burimet evidentohen ndryshimet të cilat tregojnë zvogëlim të burimeve, obligimeve.

Rregullat për evi-dentim të llogarive të burimeve të mjeteve.

Çdo ngjarje shkakton së paku dy ndryshime prej të cilave njëri është pozitiv, kurse tjetri negativ dhe me këtë rast në njërën llogari evidentohet në anën e majtë, kurse në tjetrën në anën e djathtë.

Kontirimi paraqet përcaktim të: llog-arive në të cilat do të evidentohet një ngjarje dhe karak-teri i ndryshimeve, d.m.th. ana e lloga-risë në të cilën do të evidentohet.

Në çdo llogari ana e majtë shënohet me + (plus), kurse ana e majtë me - (minus). Shënimi i anëve në llogaritë si pozitive dhe negative nuk është i rastit. Ana pozitive, për shembull, gjatë llogarive të mjeteve do të thotë rritje të tyre, kurse si ngjarje afariste kjo do të thotë përmirësim të forcës ekonomike të ndërmarrjes. Kuptohet se në rastin e kundërt, zvogëlimi i mjeteve do të thotë dukuri negative, sepse zvogëlohet forca ekonomike. Rast krejtësisht të kundërt kemi gjatë burimeve. Burimet tregojnë dukuri negative, sepse rritja e tyre do të thotë rritje të obligimeve të ndërmarrjes. Së këndejmi, edhe evidentimi i obligimeve është në anën e djathtë, në anën negative të llogarive për obligimet. Zvogëlimi i obligimeve do të thotë dukuri pozitive, për ç’arsye edhe evidentimi i tyre është në anën e majtë, në anën pozitive të llogarive për obligimet.

Që të kuptohet evidentimi i ngjarjeve të llogarive ngjarjet duhet të sillen në gupe të caktuara sipas shprehjes së tyre të llogarive. Në bazë, megjithatë, mbetet të vlejë ky rregull për evidentim të llogarive, sipas parimit të kontabilitetit të dyfi shtë: çdo ngjarje shkakton së paku dy ndryshime prej të cilave njëri është pozitiv, kurse tjetri negativ dhe me këtë rast në njërën llogari evidentohet ana e majtë, kurse në tjetrën ana e djathtë. Sipas kësaj, nuk ka plus pa minus.

Në cilën llogari do të evidentohet ana e majtë, e në cilën ana djathtë, varet nga lloji i ngjarjes kontabiliste. Përcaktimi i llogarive në të cilat do të evidentohet një ngjarje, dhe përcaktimi i karakterit të ndryshimeve d.m.th. ana e llogarisë në të cilën do të evidentohet quhet kontim. Procesi i kontimit është qenësor për kuptimin e evidentimit të llogarive, si dhe kontabilitetit në përgjithësi. Në bazën e kontimit shtrihet përcaktimi i lidhshmërisë së llogarive. Në të vërtetë, gjatë evidentimit çdo llogari është e lidhur me ndonjë llogari tjetër. Kështu, për shembull, llogarita e

+ Llogari për mjetet -

0. gjendja fi llestare2. Rritja e mjeteve

1. Zvogëlimi i mneteve

+ Llogaritë e burimeve -

1. Zvogëlimi i burimeve 0. Të gjendjes fi llestare2. Rritja e burimeve

Rregullat për evidentim të llogarive të mjeteve.

- 49 -


arkës është lidhur me llogarinë e xhirollogarisë, si dhe me shumë llogari të tjera në të cilat evidentohen pagesat e arkës. Lidhshmëria e llogarive quhet korrespondencë e llogarive. Njohja e korrespondencës së llogarive paraqet kusht kyç për shfrytëzim të saktë. Ka ngjarje kur një llogari korrespondon vetëm me një llogari tjetër. Rast të tillë paraqet, për shembull, nxjerrja e parave nga xhirollogaria për pagesa rrjedhëse në arkë. Ka ngjarje kur një llogari korrespondon me dy ose më tepër llogari të tjera. Rasti i tillë do të mund të ishte, për shembull, furnizimi me mallra tregtare. Por ka edhe ngjarje gjatë të cilave shumë llogari korrespondojnë me shumë llogari. Rasti i tillë, për shembull, paraqitet gjatë evidentimit të shpenzimeve. Fjala kontim rrjedh nga fj ala italiane “konto” që do të thotë llogari. Gjithashtu, duhet pasur parasysh se në praktikë hasen ana e majtë e llogarive në vend me shenjën + (plus) të jetë shënuar me “të japë” ose “ka borxh”, por më në rregull është me fj alën “debit”. Ana e djathtë e llogarive shpesh në vend me shenjën - (minus) të jetë shënuar me “të marrë” ose “kërkojë”, kurs më në rregull është me fj alën “kredi”.

KATËR NGJARJE GRUPORE PËR EVIDENTIM TË MJETEVE DHE BURIMEVE

Që të mund të kuptohet mënyra e evidentimit të llogarive të caktuara është e domosdoshme që të kufi zohen së pari llogaritë për mjetet dhe llogaritë për burimet. Duke pasur parasysh faktin se të gjitha ngjarjet gjatë të cilave paraqiten ndryshime vetëm në llogaritë e mjeteve, ndryshime të llogarive për burime, si dhe ndryshime midis llogarive për mjetet dhe burimet, do të mund të dallojmë katër grupe të ngjarjeve.

a) ngjarje të cilat shkaktojnë rritje të mjeteve të një llogarie me zvogëlime njëkohësisht të mjeteve në llogarinë tjetër;

b) ngjarje të cilat shkaktojnë rritje të mjeteve të një llogarie me zvogëlime njëkohësisht të burimeve në llogarinë tjetër;

c) ngjarje të cilat shkaktojnë zvogëlim të mjeteve të një llogarie me zvogëlime njëkohësisht të mjeteve në llogarinë tjetër;

ç) ngjarje të cilat shkaktojnë rritje të burimeve të një llogarie me zvogëlime të njëkohësisht të burimeve në llogarinë tjetër;

Katër grupe të ngjarjeve për regjistrim të mjeteve dhe buri-meve.

- 50 -


Evidentimi i ngjarjeve të përmendura më lart do të mund të shpjegohen me shembuj, të cilët janë dhënë sipas rendit të njëjtë:

а) Gjatë ngjarjeve të grupit të parë paraqitet rritja e një mjeti, për ç’arsye rritja evidentohet në anën e majtë, në anën pozitive të llogarisë, të hapur për atë llogari. Njëkohësisht paraqitet zvogëlimi i mjeteve gjatë llogarisë tjetër, të hapur për lloj tjetër të mjeteve. Ky zvogëlim do të thotë ndryshim negativ, kurse evidentohet në anën e djathtë negative të llogarisë. Për ngjarje të tillë, si shembull do të shërbejë shembulli tashmë i përmendura në bazë të nxjerrjes së parave nga banka për pagesa rrjedhëse në arkë të ndërmarrjes.Shembull: Më 18.01. sipas ekstraktit të bankës nr. 15 janë nxjerrë 1.000 denarë, për nevojat e arkës.Ja si do të evidentohej kjo ngjarje e llogarisë:

+ Ll/ri Xhirollogaria -

0) Gj.f.5.000 1) zvogël.1.000

+ Ll/ri Arka -

0) Gj.f. 20.0001) rritje 1.000 0)

Ngjarje të cilat shkaktojnë rritje të mjeteve të një llogarie me zvogëlim të një-fi shtë të mjeteve në llogarinë tjetër.

Ngjarjet të cilat shkaktojnë rritje të mjeteve në një llogari me rritje të njëfi shtë të buri-meve të llogarisë tjetër.

Nga evidentimi i llogarive mund të përfundohet:1. Ll/ri Arka gjatë kësaj ngjarjeje korrespondon me Ll/ri Xhirollogaria. Kjo do të thotë se gjendja e ngjarjes së përmendur (saldoja fi llestare) është 20.000 den.2. Ngjarja e hasur (saldoja fi llestare) sillet para kësaj ngjarjeje gjatë Ll/ri Arka është 20.000 denarë, kurse gjatë Ll/ri Xhirollogaria është 5.000;3. Paratë në Ll/ri Xhirollogaria zvogëlohen për 1.000 denarë, kurse rritet gjendja gjatë Ll/ri Arka.

b) Gjatë grupit të dytë të ngjarjeve bëhet rritja e mjeteve që evidentohet në anën e majtë pozitive të një llogarie. Evidentimi paraqitet me rritjen e një burimi që evidentohet në anën e djathtë të llogarisë tjetër. Shi shembull për ngjarje të tillë mund të shërbejë marrja e kredisë nga banka 20.000 denarë. Kredia e marrë në këtë mënyrë shndërrohet në llogari të transaksionit të ndërmarrjes, për ç’arsye evidentohet në anën e majtë të Ll/ri Xhirollogaria. Rritja e obligimeve ndaj bankës për kredinë e marrë, do të thotë ndryshim negativ dhe evidentohet në anën e djathtë të Ll/ri Kredi për mjete rrjedhëse.Shembull: Më 29.01. sipas ekstraktit të bankës nr. 20 është marrë kredi nga banka për OBS prej 20.000 den. Dhe paratë janë bartur- hedhur në xhirollogari. Ja si do të evidentohej kjo ngjarje në llogaritë përkatëse:

- 51 -


Nga evidentimi i llogarive të mësipërme mund të konstatohet:1. Ll/ria Xhirollogaria gjatë kësaj ngjarjeje korrespondon me Ll/rinë Kredi nga bankat e vendit;2. Gjendja e hasur (saldoja fi llestare) gjatë kësaj ngjarjeje është gjatë Ll/rinë Xhirollogaria 50.000 denarë, kurse gjatë Ll/rinë Kredi nga bankat e vendit 70.000 den.;3. Janë rritur mjetet (paratë) në Ll/rinë Xhirollogari për 20.000 denarë;4. Janë rritur obligimet për kreditë - Llogaria Kreditë nga bankat e vendit për 20.000 denarë;

c) Gjatë grupit të tretë të ngjarjeve bëhet zvogëlimi i mjeteve që evidentohet në anën e majtë të një llogarie për burim vetanak. Evidentimi paraqitet me zvogëlimin e mjeteve Ll/ria Xhirollogaria, që evidentohet ana e djathtë e kësaj llogarie. Si shembull do të mund të shërbejë pagesa e obligimeve ndaj furnizuesve nga mjetet e Xhirollogarisë prej 5.000 denarë. Me këtë pagesë zvogëlohen obligimet ndaj furnizuesve që evidentohet në anën pozitive të djathtë të Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve. Zvogëlimi i mjeteve të parave për këtë pagesë do të thotë ndryshim negativ të Ll/risë Xhirollogaria.Shembull: Më 15.02. sipas ekstraktit së bankës nr. 25 janë paguar obligimet ndaj furnitorëve nga mjetet në llogarinë e transaksionit (xhirollogaria)50.000 den.

Ja si do të evidentohej kjo ngjarje e llogarisë përkatëse:

Ngjarjet që shkak-tojnë zvogëlim të llogarive të një llogarie me zvogëlim të një-fi shtë të burimeve të llogarisë tjetër.

Nga evidentimi i llogarive të mësipërme mund të konstatohet:

1. Ll/ria Xhirollogaria gjatë kësaj ngjarjeje korrespondon me Ll/rinë Obligime ndaj furnitorëve;2. Gjendja e hasur (Gjendja fi llestare-Gj.f.) para kësaj ngjarjeje është: në llogaria Xhirollogaria 80.000, kurse në llogaria Obligime ndaj furnizuesve 70.000 denarë.

+ Ll/ri Kredi nga bankat e vendit

-

0) PS 70.0001) rritje 20.000


0) Gj.f. 50.0001) rritje 20.000

+ Ll/ri Obligime ndaj furnizuesve -

1) zvog. 50.000 0) Gj.f. 70.000


0) Gj.f. 80.000 1) zvog. 50.000

- 52 -


3. Janë zvogëluar obligimet ndaj furnizuesve (ndryshime pozitive) për 50.000 denarë4. Janë zvogëluar mjetet në xhirollogarinë (ndryshimi negativ) për 50.000 den.

ç) Te grupi i katërt i ngjarjeve bëhet zvogëlimi i një burimi të një llogarie me zvogëlim të njëkohshëm të burimit të llogarisë tjetër. Kjo praktikisht do të thotë ndryshim pozitiv të llogarisë së parë dhe ndryshim negativ të llogarisë së dytë. Si shembull të këtij grupi të ngjarjeve do të mund të shërbejë dhënia e kambialit të një furnizuesi për 5.000 denarë. Me këtë zvogëlohen obligimet ndaj furnizuesve (ndryshimi pozitiv) dhe rriten obligimet e kambialeve që do të thotë ndryshim negativ të Ll/ria Obligimi për kambialet e lëshuara.Shembull: Për pagesë të obligimeve ndaj një furnizuesi është dhënë kambiali prej 15.000 den.Ja si do të evidentohej kjo ngjarje e llogarisë përkatëse:

Ngjarjet të cilat shkaktojnë rritje të një llogarie me zvogëlim të një-fi shtë të burimeve të llogarisë tjetër.

1. Ll/ria Obligimi për kambialet e lëshuara në këtë rast korrespondon me Ll/rin. Obligimi për kambialet e lëshuara;2. Saldoja fi llestare gjatë kësaj ngjarjeje është te Ll/ria Obligimi për kambialet e lëshuara 25.000 den., kurse te Ll/ria Obligimi për kambialet e lëshuara 20.000 denarë;3. Janë zvogëluar obligimet ndaj furnizuesve (ndryshimi pozitiv) për 15.000 denarë;4. З Janë rritur obligimet e kambialeve (ndryshimi negativ) për 15.000 denarë.

HAPJA E LLOGARIVE NË BAZË TË BILANCIT TË GJENDJES

Në fi llim të çdo viti pas 1 janari hapen llogaritë me çka futet në to gjendja fi llestare. Më 31.12 të çdo viti ndërmarrjet përpilojnë të a.q. bilanc të fundit pas çdo evidentimit të kryer të të gjitha ngjarjeve në vitin e kaluar. Bilanci i njëjtë shfrytëzohet si bilanc fi llestar për vitin e ardhshëm.

Ndërmarrjet e formuara të reja, të cilat nuk duhet ta fi llojnë patjetër punën e tyre më 1 janar, por zakonisht në ndonjë ditë tjetër, të vitit, regjistrimet fi llestare i bëjnë në bazë të bilancit fi llestar. Megjithatë, ai bilanc fi llestar nuk është edhe bilanc i fundit nga viti i kaluar.

+ Ll/ria Obligimi për kambialet e lëshuara -

0) Gj.f. 20.0001) rritja 15.000

+ Ll/ria Obligimi ndaj furniz. -

1) zvog. 15.000 0) Gj.f. 25.000

- 53 -


Bilancet e tilla fi llestare përpilohet në bazë të regjistrimit të mjeteve dhe burimeve.Hapja e llogarive bëhet më evidentimin e njëkohshëm të gjendjes së llogarive

të caktuara, duke e bartur bilancin e gjendjes. Kjo bartje bëhet me ndihmën e urdhëresës për evidentim dhe ditarit (do të shpjegohen më vonë). Këtu shpjegohet vetëm bartja e drejtëpërdrejtë e gjendjes nga bilanci fi llestar i llogarive. Në të vërtetë, të gjitha pozicionet e aktivës së bilancit të gjendjes barten në llogaritë përkatëse për mjetet e anës pozitive (+). Të gjitha pozicionet nga pasiva e bilancit të gjendjes evidentohen në anën negative (-) të llogarive për burimet e mjeteve.

Përveç tjerash, në titullin e llogarisë mund të vërehet shkurtimi i fj alës llogari me “Ll/ri”. Kjo prej moti është e zakonshme në literaturë dhe në praktikën kontabiliste. Në gjendjen fi llestare llogaritë evidentohen si “Sado fi llestare”, por edhe kjo mund të shkurtohet, ashtu që të shkruhet vetëm “O”, që do të thotë gjendje e hasur e gjendjes nga bilanci fi llestar. Kjo gjendje e llogarive do të rritet ose zvogëlohet sipas mënyrës së evidentimit vetëm për llogaritë përkatëse, pa u përpiluar bilanci pas çdo ngjarjeje kontabiliste.

Të gjitha pozicio-net e aktivës së bilancit të gjendjes barten në lloga-ritë përkatëse për mjetet e anës pozi-tive (+). Të gjitha pozicionet nga pasiva e bilancit të gjendjes evidento-hen në anën nega-tive (-) të llogarive për burimet e mjeteve.

+ Ll/ri Arka kryesore -

0) PS 10 000

+ Ll/ri Rezerva e prodhimeve -

0) PS 60 000


0) PS 49 000

+ Ll/ri Kërkesa nga blerësit -

0) PS 15 000

Në bazë të këtij shembulli të thjeshtuar të bilancit të gjendjes hapja e llogarive do të kryhej në këtë mënyrë:

��

�

��

��

��

�

��

��


Gjithsej Gjithsej

Kapitali aksionarKredi për mjete themeloreKredi për mjete qarkullueseObligimi ndaj furnitorëveRezervat statutare

Aktiva Bilanci i gjendjes Pasiva

- 54 -


Me evidentim të anës së majtë të llogarive përkatëse deri tash ishin bartur gjendjet vetëm nga aktiva e bilancit fi llestar. Pozitat pasive të këtij bilanci do të barten në anën e djathtë të llogarive të burimeve:

% Kërkohet: Nga bilancet e përpunuara më parë të gjendjeve të hapen llogaritë përkatëse të mjeteve dhe burimeve!

SALDOJA E LLOGARIVE

Saldoja e llogarive paraqet ndryshimin midis shumës së anës pozitive dhe shumës të anës negative të llogarisë. Kjo paraqet rezultat të lëvizjeve me karakter të kundërt (pranimi - dhënia = saldoja). Saldoja është edhe si mbetje (në Ll/ri Arka, për shembull saldoja d.m.th. mbetja = paratë e pranuara - paratë e dhëna. Saldoja e tregon gjendjen e llogarisë në ditën e caktuar. Për shembull, saldoja në Llogarinë Xhirollogaria tregon sa para ka në xhirollogari në ditën e caktuar. Saldoja shfrytëzohet për barazim të llogarive gjatë përfundimit të tyre në fund të periudhës së llogaritur, për përcaktimin gjendjes, për përpilimin e listës përfundimtare, për përgatitjen e bilancit të gjendjes etj.

+ Ll/ri Pajisja -

0) PS 10 000

+ Ll/ri Kreditë për OBS -

0) PS 72 000

+ Ll/ri Rezerva e prodhimeve -

0) PS 20 000

+ Ll/ri Rezervat statutare -

0) PS 12 000

+ Ll/ri Kredi për PSS -

0) PS 25 000

+ Ll/ri Obligimet ndaj furnizuesve

-

PS 15 000

Saldoja e llogarive paraqet ndrysh-imin midis shumës së anës pozitive dhe shumës të anës negative të llogarisë.

- 55 -


FORMAT E LLOGARIVE

Varësisht nga lloji dhe rendi i kolonave në të cilat evidentohen të dhënat, d.m.th. elementet, dallohen shumë forma të llogarive. Katër format që vijojnë llogariten si më të shpeshta në praktikë: shkallore, të njëanshme, të dyanshme dhe tabelare.

Forma e njëanshme e llogarive gjen zbatim më të madh praktik. Kjo formë ka kolonë për përshkim dhe dy kolona për shumë, njëra për ndryshimet pozitive, kurse tjetra për ndryshimet negative. Kjo formë jep të dhëna për qarkullimin e përgjithshëm, por gjithashtu mund të përcaktohet saldoja gjatë çdo ndryshimi. Më shpesh forma e shfrytëzuar në praktikë është formë njëanësore e llogarisë. Shembulli për evidentim në këtë formë të llogarive: Ndërmarrja “Slloga” nga Ohri gjatë muajit tetor të vitit 2008 në Ll/ri Kërkesat nga blerësit “Javor” në formë shkallore ka bërë evidentim në bazë të këtyre të dhënave:1. Gjendja fi llestare - kërkesat nga viti i kaluar 130.000 den.2. Më 05.10 janë shitur prodhime të “Javor” sipas faturës nr. 157 për 150.000 den.3. Më 09.10 sipas ekstraktit të bankës nr. 5. blerësi “Javor” ka paguar në xhirollogari 140.000 den.4. Më 14.10 janë shitur prodhime të “Javor” sipas faturës 55 për 50.000 den.5. Më 19.10 sipas shkresës nr. 111 “Javor” i është lejuar lirim prej 10.000 den.6. Më 23.10 sipas ektraktit bankës nr. 7 “Javor” ka paguar në xhirollogari 80.000 den.7. Më 26.10 sipas ekstraltit të bankës nr. 8 “Javor” ka paguar në xhirollogari 60.000 den.8. Më 31.10 janë shitur prodhime të “Javor” sipas faturës 14 për 30.000 den. Në bazë të të njëjtave të dhëna nga shembulli i mëparshëm evidentimet në formën njëanësore të llogarisë do të kryheshin në këtë mënyrë:

Forma njëanësore e llogarisë.

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

�

DataSaldoja

ShumaPërshkrimi

Gjendja fi llestareJanë shitur prodhime sipas faturës nr. 157 Paguar sipas ekstrakti të bankës nr. 5.Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 55 Është lejuar lirim sipas shkresës nr. 111. Paguar sipas ekstraktit të bankës nr. 7 Paguar sipas ekstraktit të bankës nr. 8 Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 14.

Qarkullimi tetor 2008.

KËRKESAT NGA BLERËSIT (FORMA NJËANËSORE)

- 56 -


Forma e dyanësore e llogarive ka anë të veçantë për ndryshimin pozitiv dhe anë të veçantë për ndryshimin negativ. Në këtë forma saldoja gjendet në fund të periudhave llogaritëse dhe në praktikë rrallë shfrytëzohet

Në bazë të të dhënave të njëjta nga shembulli i mëparshëm është bërë evidentimi i formës së dyanshme të llogarisë.

NOCIONET KYÇE

Ngjarja kontabilisteEvidentimiKontirimiKorrespondenca e llogarive LlogariaSaldo e llogarisë Forma e llogarisë

Forma dyanësore e llogarisë.

”T” forma e llogarisë përdoret gjerësisht për qëllime edukative. Shkaku për zbatimin e saj është dukshmëria dhe përfshirja e hapësirës së vogël.

Në kushte për shfrytëzim të teknikës kompjuterike të evidentimit, nuk paraqiten forma të reja, por shfrytëzohet forma adekuate nga format klasike të llogarive. Cila formë do të shfrytëzohet, varet nga programi përkatës soft uerik, respektivisht nga programi i shfrytëzuar.

� �

��

�

��

��

��

��

�

�

��

��

��

Data DataPërshkrimi PërshkrimiShuma Shuma

Gjendja fi llestareJanë shitur prodhime sipas faturës nr. 157 Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 55 Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 14

E paguar sipas ekstraktit të bankës nr. 5. Është lejuar lirim sipas shkresës nr. 111 Është paguar sipas urdhrit të bankës nr. 7 Është paguar sipas urdhrit të bankës nr. 8Saldoja e barazimit

KËRKESAT NGA BLERËSIT (FORMA DYANËSORE)

- 57 -


Mendo për këtë

1. Driton Jusufi udhëheq me biznes, fi rmë për kompjuterë. Ai ka 200.00 denarë saldo në llogarinë me para të gatshme. Atij i duhet pajisje e re. Ajo pajisje do të kushtojë 25.000 denarë. Blerësi i pajisjes do të shkaktojë nevojë nga huamarrja me qëllimtë të paguhet pajisja. Dritoni dëshiron të shfrytëzojë, ka përdorur 8.000 denarë para të gatshme nga biznesi i tij, me çka për pjesën e mbetur do tëharrë kredi nga banka.Sa do të jetë kredia nga banka? Cilat ndryshime do të ndodhin në barazimin kryesor kontabilist? Dritoni a ka zgjidhje tjetër gjatë vendosjes si ta blejë këtë pajisje?

PYETJE:

1. Çka është ngjarja dhe nga çka përbëhet puna e ndërmarrjes?2. Si i karakterizojmë biznes aktivitetet?3. Cilat janë aktivitete fi nanciar, cilat janë investuese, kurse cilat janë operative?4. Cilat biznese afariste janë lëndë të evidencës kontabiliste?5. Çka është ngjarja kontabiliste?6. Çfarë ndryshimesh shkaktojnë ngjarjet kontabiliste?7. A janë të gjitha aktivitetet lëndë afariste e regjistrimit?8. A janë ngjarjet kontabiliste lëndë e regjistrimit?9. Cilat janë ngjarje të pastra kontabiliste?10. Trego disa ngjarje afariste!11. Trego disa ngjarje kontabiliste dhe trego se janë ngjarje kontabiliste!12. Defi noni nocionin llogaria?13. Si bëhet evidentimi i llogarisë?14. Shpjego rregullën për evidentim të llogarive të mjeteve!15. Shpjego rregullën për evidentim të llogarive të kapitali!16. Shpjego rregullën për evidentim të llogarive të obligimeve!17. Trego katër lloje të ngjarjeve për evidentim të mjeteve dhe burimeve!18. Çka është saldoja e llogarisë?19. Ku shfrytëzohet saldoja e llogarisë?20. Tregoji përparësitë dhe mangësitë e çdo forme të llogarisë!

USHTRIME:

I. Shoqata aksionare “X” Më datën 31.12.2008 e ka këtë gjendje të mjeteve, obligimeve dhe kapitalit:-Xhirollogaria-30.000 den.-Arka-2.000 den.-Kapitali aksionar-?-Obligime për kreditë e marra për MQ-20.500 den.

- 58 -


-Kërkesat nga blerësit-10.000 den.-Rezervat e mallrave tregtare-40.000 den.-Obligimi ndaj furnizuesve-10.200 den.Të paraqitet në formë të shkurtër të bilancit të gjendjes dhe të tregohet ndikimi i:1. Rritja e aktivës dhe pasivës: Më 12.01.2009 sipas listës së bankës nr. 10 janë paguar 5.000 den. e cila shumë është fi tuar si kredi nga banka për OBS.2. Zvogëlimi i aktivës dhe pasivës: Më 13.01.2009 sipas listës së bankësnr. 11, i është paguar furnizuesit 6.000 den.3. Ndryshimet strukturale në aktivë: Më 14.01.2009 sipas listës së bankës nr. 12 blerësit kanë paguar në llogarinë e transaksionit 4.000 den.4. Ndryshimet strukturale në pasivë: Më 15.01.2009 për pagesën e obligimeve ndaj furnizuesve është dhënë kambiali prej 4.000 den.

II. Shoqëria aksionare “У” Më datën 31.12.2008 e ka këtë gjendje të mjeteve, obligimeve dhe kapitalit: -Obligimi afatshkurtër ndaj furnizuesve-100.000 den. -Obligimet afatshkurta ndaj kredive-50.000 den.-Xhirollogaria-50.000 den. -Rezerva e mallrave-90.000 den. -Objektet ndërtimore-1.000.000 den. -Paratë në arkë- 10.000 den. -Kapitali aksionar-?Të paraqitet në formë të shkurtër të bilancit të gjendjes dhe të tregohet ndikimi i:1. Rritja e aktivës dhe pasivës: Më 05.01.2009 është pranuar fatura nr. 56 nga furnizuesi SHA “Ohis” për mallrat e blera tregtare për 5.000 den.2. Zvogëlimi i aktivës dhe pasivës: Më 10.01.2009 sipas listës së bankës nr. 2, i është paguar furnizuesit SHA “Birraria” 15.000 den.3. Ndryshimet strukturale në aktiva: Më 11.01.2009 sipas listës së bankës nr. 3 është marrë nga llogaria e transaksionit 5.000 den. me çek me para të gatshme për nevojat e arkës.4. Ndryshimet strukturale në pasiva: Më 15.01.2009 janë paguar obligimet ndaj furnizuesve nga kredia e lejuar për OBS 5.000 den.

III. Shkruani rritje ose zvogëlim që të tregohet ndryshimi:Mjetet = Obligimet + Kapitali

Pronari investon pare të gatshme rritje zvogëlim1. E paguan një pjesë të kredisë2. Paguan me para të gatshme për kompjuter3. Merr kredi nga banka4. Pranon para nga klientët5. Shtet rezerva e mallrave6. Ka sjellë byro nga shtëpia për biznesin7. Blen kamion të ri me para të gatshme8. Ngre para të gatshme për nevoja personale

- 59 -


IV. Pronari “NN” ka investuar 15.000 den. në biznes servisin për pastrim kimik:1. Ka blerë pajisje për 2.000 den. që e ka paguar me para të gatshme,2. Ka marrë hua 7.000 den. nga Tutunska banka,2. Ka blerë rezerva për 4.000 den, që i ka paguar me para të gatshme,3. Ka blerë kamion për 15.000 den. që e ka paguar me para të gatshme,4. Ka paguar 3.000 den. Për pagesë në Tutunska banka.

С = О + КTë gjendjes fi llestare 14.500 4.500 10.000

Investimet e pronarit “NN” +15.000 +15.000Gjithsej 29.500 4.500 25.000

1. ________________________________________________________________________________________________________________________________2. ________________________________________________________________________________________________________________________________3. ________________________________________________________________________________________________________________________________4. ________________________________________________________________________________________________________________________________5. ________________________________________________________________________________________________________________________________

V. Shoqëria aksionare “ХУ” Më datën 31.12.2008 e ka këtë gjendje të mjeteve, obligimeve dhe kapitalit: -Obligimi afatshkurtër ndaj furnizuesve-100.000 den. -Obligimet afatshkurta ndaj kredive-50.000 den.-Xhirollogaria-60.000 den. -Rezerva e mallrave-80.000 den. -Objektet ndërtimore-1.100.000 den. -Paratë në arkë- 10.000 den. -Kapitali aksionar-?Të paraqitet në formë të shkurtër të bilancit të gjendjes dhe të tregohet ndikimi i:1. Rritja e aktivës dhe pasivës: Më 10.01.2009 sipas urdhrit nr. 1 në xhirollogari janë pranuar 10.000 den. nga SHA Banka komerciale si kredi afatshkurtër për OBS.2. Zvogëlimi i aktivës dhe pasivës: Më 30.01.2009 sipas listës së bankës nr. 2, është paguar një pjesë nga obligimi sipas kredisë për OBS nga 2.000 den.3. Ndryshimet strukturale në aktiva: Më 31.01.2009 sipas listës së bankës nr. 3 blerësi ka paguar në xhirollogari shumën prej 2.000 den.4. Ndryshimet strukturale në pasiva: Më 01.02.2009 për sigurimin e obligimeve ndaj furnizuesve ka lëshuar çek për pagesë së faturës për 1.200 den.

VI. SHA “Meriks” gjatë muajit janar të vitit 2009 ka bërë regjistrimin në bazë të të dhënave vijuese:0. Të gjendjes fi llestare në Ll/ri Kërkesat nga blerësit 64.000 den. Më datën 01.01.1. Më datën 05.01. janë shitur mallra tregtare sipas faturës nr. 14/09 të “Elektra”

për 16.000 den.

- 60 -


2. Më datën 10.01. sipas listës së bankës nr. 3 “Elektra” ka paguar në xhirollogari e SHA “Meriks” 16.000 den. si pagesë të borxhit sipas faturës

nr. 14/09.3. Më datën 14.01. janë shitur mallra tregtare sipas faturës nr. 15/09 të “Elektra”

për 20.000 den.4. Më datën 19.01. sipas letrës nr. 10 të “Elektra” i është lejuar lirim prej 2.000 den.5. Më datën 25.01. sipas listës së bankës nr. 4 “Elektra” ka paguar në llogarinë e

transaksionit të “Meriks” shuma me të cilën e paguan tërë borxhin nga faturat.Të përpunohet;а) Forma e thjeshtë e Ll/ri Kërkesa nga blerësi,b) Të hapet “Т” llogaria për Ll/ri Kërkesa nga blerësi.

VII. SHA “Kontiteks” gjatë muajit shkurt të vitit 2009 ka bërë regjistrimin në bazë të të dhënave vijuese:0. Gjendja fi llestare e Ll/ri Obligime ndaj furnizuesve 50.000 den. më datën 01.02.1. Më datën 02.02. janë furnizuar mallra sipas faturës nr. 47/09 nga furnizuesi

“Melita” për 15.000 den.2. Më datën 10.02. sipas listës së bankës nr. 9 i është paguar furnizuesit “Melita”

nga xhirollogaria 15.000 den. si pagesë të borxhit sipas faturësnr. 47/09.3. Më datën 14.02. janë furnizuar mallra sipas faturës nr. 50/09 nga “Melita” për

20.000 den.4. Më datën 19.02. sipas letrës nr. 12, furnizuesi “Melita” ka lejuar lirim prej 3.000

den.5. Më datën 25.02. sipas listës së bankës nr. 10, i është paguar furnizuesit “Melita”

nga xhirollogaria 17.000 den. si pagesë të borxhit sipas faturës nr. 50/09.Të përpunohet;а) Forma dyanësore e Ll/ri Obligime ndaj furnizuesit “Melita”b) Forma e thjeshtë e Ll/ri Obligime ndaj furnizuesit,

- 61 -

Tema 1.5 Librat kontabiliste

�

��

��

��

TEMABAZAT E


LIBRAT KONTABILISTELIBRAT KONTABILISTE

QËLLIMET E MËSIMIT:Nxënësi të:

- defi nojë nocionin e kontimit; - të kontirojë në dokument- urdhri për regjistrim,- ta shpjegojë dhe përpunojë ditarin

si evidencë kronologjike- të shpjegojë esencën e librit kryesor

si evidencë sistematike,- të kuptojë esencën e librave

ndihmës dhe klasifi kimin e tyre.


Kontimi në urdhëresëEvidentimi në ditar (evidentimi

kronologjik)Evidentimi i llogarive në librin

kryesor(evidentimi sistematik) Evidenca analitike (librat ndihmëse)

- 62 -


KONTIMI NË URDHËRESË

Nën kontimi nënkuptohet përcaktimi i llogarive në të cilat një ngjarje e vërtetuar me dokument kontabilist do të shkaktojë ndryshime, dhe përcaktimi i karakterit të ndryshimit (ndryshimit pozitiv dhe negativ) që evidentohet në tri llogari. Kontimi si proces dhe fazë në kuadër të procedurave kontabiliste paraqet njërin nga operacionet më qenësore që i kryejnë personat e lartë-profesionalë kompetentë nga kjo fushë e a.q. “konterët”.

Për shembull: materialet e blera sipas faturës nr. 56/06, nga furnizuesi për 10.000 den. do të kontrohet siç vërtetohet se gjatë kësaj ngjarjeje bëhen ndryshime të llogarive “Rezerva e materialeve” dhe “Obligimi afatshkurtër ndaj furnizuesve” me çka, në llogarinë e parë paraqitet ndryshimi pozitiv, kurse në të dytën ndryshimi negativ.

Kontirmi bëhet në formular të veçantë - urdhëresë për evidentim. Urdhresa si formular i përmban kolonat: numrin rendor, numrin e llogarisë si kolonë e dyfi shtë, përshkrimin, lidhjen dhe kolonën e shumës së dyfi shtë. Kontimi bëhet edhe në vetë dokumentin (faturë, fl etë kërkesë etj.) në atë mënyrë që do të vihet vulë në dokument e cila e shtyp kolonën për shifra të llogarive dhe kolonën për shumën (+ dhe -). Kontimi mund të bëhet në dy mënyra, në mënyrë tërthore duke përdorur edhe urdhra të veçantë për evidentim dhe konti në vetë dokumentin.

Urdhrat për evidentim në praktikë paraqesin formularë të shtypur të mëdha sa një fl etë e letrës, shfrytëzohen edhe në formë të shkurtuar prej gjysmë fl ete.

Kontirimi paraqet njërin nga operacionet më qenësore që i kryejnë personat e lartë-profesionalë kompetentë nga kjo fushë e a.q. “konterët”..

Gjatë një dite mund të bëhet evidentimi i më shumë urdhrave.

kontirimi i urdhrit

- 63 -


EVIDENTIMI NË DITAR (EVIDENTIMI KRONOLOGJIK)

Në ditar bëhen evidentime në bazë të urdhrave për evidentim. Nga pikëpamja formale, urdhri për evidentim ka thuajse përmbajtje identike me ditarin.

Urdhrat për evidentim bashkohen për një ose për shumë ngjarje kontabiliste dhe kyçen veçmas.

Evidentimi kronologjik kryhet në ditar

URDHRI PËR EVIDENTIM nr. 1.përpiluar më хх. хх. ххх

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � � � ��

��

Ka kontuar Shefi i kontabilitetit

Pastaj bartet në ditarUrdhri për Evidentim Ditari

N.r Nr. i llog.

Ll/ri XhirollogariaLl/ri Kërkesat nga blerësitPaguar sipas listës së bankës nr. 154Ll/ri Llogaria kalimtare Ll/ri XhirollogariaNgritur për pagesa rrjedhëse nga arka sipas urdhrit të bankës nr. 236Ll/ri ArkaLl/ri Llogaria kalimtarePaguar sipas urdhrit të arkës nr. 240

Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve Ll/ri XhirollogariaPaguar sipas listës së bankës nr. 444

Gjithsej

SHUMAPËRSHKRIMI

Lidh

ja

- 64 -


Gjatë një muaji bashkohen disa qindra ose disa mijëra urdhra. Ditari është i vetmi për tërë vitin. Ngjarjet në ditar evidentohen sipas rendit kronologjik. Në të vërtetë, në ditar pas mbarimit të një faqeje, shumat e ndryshimeve në anën pozitive dhe negative barten në faqen tjetër, ashtu që në fund të vitit fi tohet shuma e përgjithshme e ndryshimeve për tërë vitin.

Procedura për evidentim në ditar është me sa vijon:1. Ne kolonën e parë të ditarit shkruhet numri rendor i ngjarjes kontabiliste (transaksioni);2. Në kolonën e dytë futet data kur ka ndodhur dhe evidentuar ngjarja. Ngjarjet evidentohen në ditar sipas rendit kronologjik. Data na mundëson që në çdo kohë ta gjejmë ngjarjen që ka ndodhur në atë ditë;3. Në kolonën e tretë të dyfi shtë shkruhet numri i llogarisë sipas planit kontabilist edhe atë së pari llogaria në të cilën evidentohet në anën debitore, (e cila obligohet, rritet). Llogaria në të cilën evidentohet në anën kreditore, (lejohet, zvogëlohet) është treguar në vijën vijuese dhe pak djathtas nga llogaria e parë. Evidenca e tillë ka qëllim të bëjë ndryshim të dukshëm midis llogarisë e cila obligohet dhe llogarisë e cila lejohet;4. Në kolonën për përshkrim shkruhen emrat e llogarive dhe shpjegimi për transaksionin, ngjarjen e ndodhur;5. Kolona shumat është ndarë në kolona për ndryshime pozitive dhe kolona për ndryshime negative.

Ngjarjet në ditar evidentohen sipas rendit kronologjik. Ditari është i vetmi për tërë vitin.

Ngase në ditar shkruhen transaksionet sipas rendit siç kanë ndodhur ato, ai është quajtur libri për evidencë origjinale. Ngjarjet evidentohen së pari në ditar, kurse pastaj barten, evidentohen në llogaritë nga libri kryesor.

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � � �

DITARI fq. 1

N.r. Dat

a

Nr. i llogarisë PËRSHKRIMISHUMA

Debiti KrediaLl/ri Xhirollogaria

Ll/ri Kërkesa nga blerësitPaguar sipas urdhrit nr. 154

Ll/ri ArkaLl/ri Xhirollogaria

Nxjerrja për pagesa rrjedhëse arka sipas urdhrit të bankës nr. 236

Obligimet ndaj furnitorëveLl/ri Xhirollogaria

Paguar sipas urdhrit nr. 444

Gjithsej 80.000 80.000

- 65 -


EVIDENTIMI I LLOGARIVE NË LIBRIN KRYESOR(EVIDENCA SISTEMATIKE)

Ditari dhe llogaritë nga libri kryesor janë vegla, mjete të cilat përdoren nga ana e kontabilistit. Rezultati përfundimtar është komplet i raportit fi nanciar i cili është pjesë shumë e rëndësishme e procesit kontabilist. Evidenca në ditar siguron kronologji, përshkrim të çdo transaksionit. Prandaj, atëherë, mund të pyetemi: Pse të mos i përgatisim, t’i bëjmë raportet fi nanciare direkt nga evidenca në ditar? A nuk është tepricë e punës evidenca e ngjarjeve në llogaritë e librit kryesor? Në praktikë numri i transaksioneve është aq i madh që thuaja me të vërtetë nuk është e mundur të mungojnë llogaritë nga libri kryesor si vegla. Llogaritë nga libri kryesor e japin gjendjen dhe ndryshimet e çdo mjeti, burimi, të hyrave dhe të dalave të veçanta.

Në ditar nuk mund të shqyrtohet gjendja individuale e mjeteve, burimet, të dalat dhe të hyrat. Për këtë shkak ngjarjet në ditar evidentohen në llogaritë e librit kryesor.

Evidentimi bëhet në atë mënyrë që shuma që gjendet në anën debitore të një llogarie në ditar, përshkruhet gjithashtu në anën debitore të asaj llogarie nga libri kryesor. Shuma e cila gjendet në anën kreditore të llogarisë tjetër, shkruhet në anën e mesme të së njëjtës llogari nga libri kryesor. Në llogaritë e librit kryesor, pas çdo transaksioni në kolonë të veçantë tregohet saldoja e llogarisë.

Në praktikë zbatohet forma njëanësore e llogarive.Frekuenca e evidentimit të llogarive nga libri kryesor dallohet midis

kompanive, sipas shkallës deri ku sistemi i tyre kontabilist është kompjuterizuar. Për shembull, në ndonjë sistem të kompjuterizuar evidentohen llogaritë nga libri kryesor njëkohësisht kur evidentohen në ditar. Në kontabilitetet e organizuara dhe të mbajtura me dorë evidentimi bëhet veç e veç, për shembull, në javë ose në muaj.

Në librin kryesor bëhet evidenca e grumbulluar sintetike.

Libri kryesor

��

�

�Ditari

Llogaritë ngaLibri kryesor-Arka-Xhirollogaria-Kërkesa nga blerësit

Pastaj evidentohen në Librin kryesor

- 66 -


Pavarësisht se kur bëhet evidentimi, procesi i evidentimit nuk ndryshon asgjë. Ai njëkohësisht i riorganizon transaksionet sipas llogarive.

Libri kryesor paraqet evidencë, grumbulluese sintetike.

EVIDENCA ANALITIKE (LIBRAT KRYESORË)

Me evidencën analitike fi tohen të dhëna më detale për mjetet, të hyrat dhe të dalat. Llogaritë e caktuara sintetike nga libri kryesor, respektivisht nga evidenca e grumbulluar, sintetike zbërthehet në llogari analitike që të fi tohen të dhëna më detale, më të veçanta. Sistemi i përgjithshëm i fi timit të detaleve, të të dhënave të zbërthyera analitike quhet evidenca analitike. Me evidencën analitike mundësohet kontabiliteti të bëhet më i dukshëm, më azhur, sigurohet kontrolli më

efi kas në kontabilitet dhe sigurohet hulumtim analitik të punës së ndërmarrjes.Evidenca analitike mund të formohet për çdo llogari sintetike, por vallë dhe

sa do të zbërthehen llogaritë sintetike nga nevojat e ndërmarrjeve të caktuara.Shpesh evidenca analitike e cila mbahet në çdo ndërmarrje është për:- mjete të parave në arkë,- kërkesat nga blerësit,- obligime ndaj furnizuesve,- materiale, prodhime dhe mallra të gatshme,- inventar të imët,- shpenzime,- mjetet ekzistuese e tjera.

Evidenca analitike

Sistemi i përgjith-shëm i fi timit të detaleve, të të dhë-nave të zbërthyera analitike quhet evidenca analitike.


1. 45.000 2. 20.0003. 15.000

+ Ll/ri Arka -

2. 20.000

+ Ll/ri Kërkesa nga blerësit -

1. 45.000

+ Ll/ri Obligime ndaj furnizuesve -

-

3. 15.000

- 67 -


Shuma e anës pozitive të llogarive sintetike është e barabartë me shumën e anëve pozitive të llogarive të tyre analitike. Njëjtë është edhe me shumat e anës negative.

+ Ll/ri Kërkesa nga blerësi Makpromet

-

0. 150.000 1. 70.000

+ Ll/ri Kërkesat nga blerësit -

0. 600.000 1. 300.000

+ Ll/ri Kërkesat nga blerësiBiljana

-

0. 450.000 1. 230.000

Llogaria sintetike:

Llogaritë analitike:

- 68 -


NOCIONET KYÇE

Urdhri për evidentim Ditari Libri kryesor Librat ndihmës Evidentimi kronologjik Evidentimi sistematik

PYETJE:

1. Shpjego nga cilat koloni përbëhet urdhri për evidentim!2. Në çka është ndryshimi midis ditarit dhe urdhrit për evidentim?3. Ku mbahet evidentimi sistematik?4. Çka e përbën librin kryesor?5. Si bëhet bartja e ndryshimeve nga urdhri për evidentim të llogarive nga libri

kryesor?6. Pse shërben evidenca analitike?

Mendo për këtë

1. Merita Bakiu mban librin dhe ditarin për biznesin e saj: konsaltingu (këshilli) ekonomik-juridik. Ajo mendon çka është më mirë të bëjë:- t’i evidentojë obligimet dhe kërkesat në llogaritë dhe t’i ketë saldot e llogarive për çdo ditë, në mënyrë azhure, up to date, ose - ta evidentojë çdo transaksion së pari në ditar që të ketë evidencë rrjedhëse?Ndihmoni Meritës për zgjedhjen e procedurës. Çka logjikisht vjen përpara: ditari ose libri kryesor?

USHTRIME:I. Ngjarjet vijuese kontabiliste të regjistrohen në ditar dhe urdhri për evidentim /dhe në “Т” llogaritë!1. Më 15.01 sipas faturës nr. 5/09 janë blerë mallra në shumë prej 110.000 den,

nga furnizuesi,2. Më 16.01 sipas listës së bankës nr. 3 nga paratë në llogarinë e transaksionit janë

blerë 1.000 euro, llogaritur nga 62 den. për 1 euro, dhe të njëjtat janë shndërruar në llogari devizore,

3. Më 17.01 nga mjetet devizore është paguar obligimi ndaj furnizuesit të huaj në shumë prej 1.000 euro.

- 69 -


3. Më 18.01 janë paguar rrogat e të punësuarve nga llogaria e transaksionit të subjektit juridik të llogarisë së transaksionit të punëtorëve në shumë prej 65.000 den.

4. Më 20.01 për pagesë të faturës nr. 5/09 është dhënë kambiali,5. Më 21.01 është marrë kredi afatgjatë dhe e njëjta është hedhur në llogarinë e

transaksionit sipas listës së bankës nr. 4 nga LD Tutunska banka në shumë prej 30.000 den.

6. Më 22.01 janë shitur mallra sipas faturës nr. 32/09 për blerësin “Omega” nga Ohri për 12.000 den.,

7. Sipas listës së bankës nr. 5, janë bërë ndryshime në llogarinë e transaksionit:а) janë paguar tatime për 8.000 den.b) janë ngritur për nevojat e arkës 5.000 den,c) është paguar nga blerësi “Omega” nga Ohri për pagesën e një pjese të borxhit

sipas faturës nr. 32/09 në shumë prej 10.800 den. d) është paguar kësi i parë nga kredia e lejuar për OBS në shumë prej 3.000 den.

9. Pa pagesë është dhënë kamioni për shoqatën tjetër tregtare për 80.000 den. Sipas vendimit nr. 12

10. Janë blerë materiale me para të gatshme sipas vërtetimit të llogarisë nr. 34 në shumë prej 5.000 den.

11. Sipas urdhrit nr. 6, janë paguar obligime ndaj furnizuesit për OBS në shumë prej 18.000 den.

12. Sipas procesverbalit nr. 3, janë kthyer materiale për furnizuesin për shkak të cilësisë së keqe në shumë prej 3.000 den.

13. Sipas urdhrit nr. 7, është paguar në llogarinë e transaksionit nga aksionet e shitura në shumë prej 200.000 den.

14. Është paguar nga arka për rroga të punëtorëve në urdhrin e arkës nr. 10, shuma prej 120.000 den.

15. Është paguar kërkesa nga blerësi “Omega” për çka është marrë çeku në shumë prej 1.200 den.

16. Sipas urdhrit nr. 8, është paguar nga llogaria e transaksionit për nevojat e arkës shuma prej 25.000 den.

17. Është lejuar kredi për OBS në shumë prej 14.000 den, dhe e njëjta është shpenzuar në mënyrë dedikuese obligimi afatshkurtër ndaj furnizuesve,

18. Është marrë urdhri nga llogaria devizore nga e cila shihet se blerësi i huaj ka bërë pagesë prej 2.000 euro (kursi 62 den. për 1 euro).

- 70 -

Tema 2.1 Plani kontabël

�

��

��

��

TEMAKONTABILITETI KONTABILITETI

FINANCIAR

PLANI KONTABËLPLANI KONTABËL


- njihet me nocionin, karakteristikat dhe rëndësinë e kontabilitetit fi nanciar,

- të përpunojë përmbajtjen e planit fi nanciar (funksionin e klasave dhe grupeve),

- të përshtatë procedurën të bazave të kontabilitetit me përdorim të planit të llogarisë.


Koncepti, rëndësia dhe roli i kontabilitetit fi nanciar Plani i llogarisë

Sistemet e përpunimit të planit të llogarisë

Funksionet e klasave

- 71 -


NOCIONI, RËNDËSIA DHE ROLI I KONTABILITETIT FINANCIAR

Në praktikë nocionet kontabiliteti mbajtja e librave shpesh përdoren si sinonime, jo vetëm nga ana e njerëzve të thjeshtë, por edhe nga personat të cilët kanë arsimim nga ekonomia dhe dituri nga shkenca ekonomike. Megjithatë, gjendja është ndryshe dhe këto nocione dallohen shumë në rëndësinë dhe nuk duhet të përzihen, madje jo nga personat e grupit të dytë ku bëjnë pjesë teknikët e ekonomisë dhe ekonomistët e diplomuar në përgjithësi.

Mbajtja e librave shpesh defi nohet si sistem i evidencës së mjeteve, burimeve dhe fi nancimit (kapitali dhe obligimet), si dhe shpenzimet, të hyrat dhe të dalat, nëpërmjet ngjarjeve ekonomike që kryejnë transformim të tyre në pikëpamje të nivelit të rritjes ose zvogëlimit. Mbajtja e librave është ajo pjesë e sistemit të kontabilitetit ku bëhet evidenca e dokumentuar ose evidenca rigoroze formale në të cilën në mënyrë kronologjike dhe sistematike evidentohen ndryshimet e bëra afariste në ndërmarrje. Në mbajtjen e librave bëhet mbledhja, evidentimi dhe sistematizimi i të dhënave dhe në këtë aspekt, kjo është baza e të dhënave në sistemin e kontabilitetit dhe pesës së tij më të rëndësishme, sepse pa të pjesët e tjera të sistemit të kontabilitetit nuk do të mund të ekzistonin.

Kontabiliteti zakonisht ndahet në:- Kontabilitetin e menaxhimit (udhëheqjes),- Kontabilitetin e shpenzimeve dhe- Kontabilitetin fi nanciar.Kontabiliteti i menaxhimit (udhëheqjes) jep informata të nevojshme për

ata të cilët e udhëheqin biznesin, respektivisht për nevojat interne. Menaxherët kanë nevojë për informata nëpërmjet të cilave do të vlerësojnë se çka kanë bërë në periudhën e kaluar dhe çka duhet të presin në të ardhmen. Përfi timi dhe likuiditeti i arritur do t’i jetë udhërrëfyes për sjellje të vendimeve të aktiviteteve fi nanciare, investuese dhe operative. Ata duhet të vendosin, për shembull, a duhet të ndërtojnë fabrikë të re, sa duhet të shpenzojnë për hulumtim dhe zhvillim, a duhet të blejnë ose të huazojnë pajisje, a duhet ta prodhojnë ose blejnë pjesën e vet të prodhimtarisë, a duhet të shesin një prodhim të caktuar. Kontabiliteti i menaxhimit është ai që duhet të japë informatat e nevojshme për sjellje të këtyre vendimeve. Këto informata janë shumë më detale nga ato të cilat i jep kontabiliteti fi nanciar.

Kontabiliteti i shpenzimeve është i njohur edhe si kontabiliteti intern ose i repartit. Ky kontabilitet, i dedikuar kryesisht për nevoja interne, kryen transaksion, grumbullim dhe renditje të shpenzimeve sipas bartësve. Mendohet për lokacionin e shpenzimeve sipas prodhimeve ose gupeve të prodhimeve me qëllim që të përcaktohet përfi timi i çdo prodhimi ose grupi të prodhimit. Kontabiliteti i shpenzimeve paraqet përpunim më detal të kontabilitetit fi nanciar, edhe atë të asaj pjese që ka të bëjë me suksesin.

Kontabiliteti za-konisht ndahet në: - kontabilitetin

e menaxhimit (udhëheqjes),

- kontabilitetin e shpenzimeve dhe

- kontabilitetin fi nanciar.

- 72 -


Kontabiliteti fi nanciar është sistem i evidencës së mjeteve, burimeve (kapitalit dhe obligimeve), shpenzimeve, të hyrave dhe të dalave nëpërmjet ngjarjeve afariste që kryejnë transformim të vet, i evidenton në mënyrë të vlershme dhe në këtë mënyrë mbledh të dhëna, i sistematizon dhe në formë të raporteve fi nale i prezanton te shfrytëzues të ndryshëm. Në këtë kuptim, detyra e kontabilitetit fi nanciar është të bëjë, të përgatisë bilancin e gjendjes, bilancin e suksesit dhe raportin e rrjedhave të parave dhe të furnizojë pronarët me një pikëpamje të vërtetë dhe të ndershme ndaj ndërmarrjes, por përveç kësaj edhe t’i kënaqë kërkesat ligjore. Kontabiliteti fi nanciar siguron informata për shfrytëzuesit e jashtëm. Nga kjo që u tha del se kontabiliteti fi nanciar është obligim ligjor i minimum evidencës së kontabilitetit në ndërmarrje, pavarësisht se për cilin vend bëhet fj alë. E tillë është gjendja me kontabilitetin fi nanciar në Maqedoni, ky është kontabiliteti zyrtar dhe ekspozohet nga të gjitha ndërmarrjet në formë dhe mënyrë siç është përshkruar me Ligjin për kontabilitet.

Ndërmarrjet jo vetëm se munden, por evidencën e kontabilitetit mund ta vendosin në rrafsh më të lartë, prej përcaktimi ligjor, në dy drejtime. Së pari, kontabilitetin fi nanciar ta thellojnë, me çka do t’i kenë parasysh nevojat e veta dhe e dyta, përveç kontabilitetit fi nanciar, evidencën e kontabilitetit ta zgjerojnë me evidencën për shpenzimet, me evidencën materiale etj., në pajtim me nevojat e veta individuale.

Kontabiliteti fi nanciar është sistem i evidencës së mjeteve, buri-meve, shpenzi-meve, të hyrave dhe të dalave dhe në mënyrë të raporteve fi nale i prezanton te shfrytëzues të ndryshëm.

Paraqitja skematike e kontabilitetit fi nanciar në strukturën organizative të ndërmarrjes

Kontabiliteti fi nanciar është pjesë e kontabil-itetit

Organet e udhëheqjes

Sektori komercial

Plan sektori analitik

Sektori teknik

Kontabiliteti fi nanciat

Sektori i përgjithshëm

SEKTORI FINANCIAR

Fotografi a 1

- 73 -


Kontabiliteti duhet të kuptohet si fushë e gjerë e cila përveç kontabilitetit përfshin edhe aktivitete të tjera. Për kontabilitetin hasen shumë defi nicione, por ne do të përcaktohemi për ato sipas të cilave në kontabilitetin shihet si në sistem të shënimit, analizimit dhe sistematizimit të të dhënave mikroekonomike dhe përgatitjen e informatave të cilat dali nga mënyra e cila motivon aksione të zakonshme te personat për të cilët ato informata janë dedikuar. Nga ajo që u tha deri më tash del se edhe kontabiliteti i udhëheqjes së librave edhe kontabiliteti fi nanciar janë vetëm nënsisteme, pjesë të kontabilitetit. Por, për shkak të rrethanave historike, vëllimi i rëndësisë së këtyre pjesëve vinë nga ngjashmëritë e mbajtjes së librave dhe kontabilitetit, edhe pse dallimet janë qartë të dukshme.

Kohëve të fundit hasen tentime që të zgjerohet defi nicioni për kontabilitetin dhe aktivitetin e tij, me atë se shtohen edhe rolet e veta: kontrollues, udhëheqës, parashikues etj., që sipas mendimit tonë gjithmonë i ka pasur kontabiliteti. Njëkohësisht duhet kuptuar se ka evidencë të ndryshme dhe pikëpamje të ndryshme prej vendit në vend, prej autorit në autor. Megjithatë, ato dallime nuk janë shumë të mëdha që ta theksojnë pasqyrën e kontabilitetit.

PLANI KONTABËL

Kontabiliteti i ndërmarrjeve mbahet në llogari-konto. Numri i llogarive në kontabilitet mund të jetë i ndryshëm në ndërmarrje të ndryshme, madje edhe në periudha të ndryshme. Numri i madh i llogarive nga njëra anë dhe nevoja e

Kontabiliteti material

Libri i mjeteve themelore

KONTABILITETI FINANCIAR

Libri i blerësve dhe rifurnizuesve

Libri i rrogave Kontabiliteti tjetër

Kontabiliteti i repartit

Fotografi a 2

- 74 -


njëpamësisë, unifi kimit nga ana tjetër, kërkojnë pasqyrë të rregulluar të të gjitha llogarive që shfrytëzohen në evidencë, si parakusht që të shmanget konfuzioni.

Kontabiliteti fi nanciar duhet të jetë kontabiliteti i njëpamësisë, d.m.th. të mbahet në mënyrë të njëjtë te të gjitha subjektet ekonomike të cilat janë të obliguara sipas Ligjit të mbajnë kontabilitetin.

Njëpamësia në evidencën e kontabilitetit arrihet me zbatimin e një plani kontabël të veëm. Plani kontabël paraqet shumën ose listën e të gjitha llogarive në të cilat mbahet evidenca. Kontabiliteti i njëpamësisë, ai është zyrtarisht kontabiliteti fi nanciar, në vendin tonë mbahet sipas planit kontabël

zyrtar i cili është i obliguar gjatë përgatitjes së planeve konatbël analitik tek organizatat individuale në sistemin ekonomik. Plani kontabël zhvillohet nga korniza e kontabilitetit.

Korniza e kontabilitetit, nga ana tjetër, na jep një bazë nisëse për përpunim të një pasqyre të plotë të llogarive në ndërmarrje. Në kornizën e kontabilitetit janë kontot e rregulluara, llogaritë sipas një kriteri më të lartë dhe më të përgjithshëm, në të cilin janë dhënë klasat (10 klasa). Plani kontabël zyrtar dhe obligativ për të gjitha subjektet

ekonomike është ndarë në 10 klasa, çdo klasë ndahet në 10 grupe, kurse çdo grup në 1000 llogari sintetike. Korniza zyrtare e kontabilitetit është ndarë deri në shkallën e tretë (llogari sintetike). Ndarja nga shkalla e 4 të llogarive analitike është e drejtë realizuese e organizatave dhe ato atë e bëjnë në mënyrë individuale sipas nevojave të tyre. Korniza e kontabilitetit është unike për të gjitha format organizative të prodhimit dhe shërbimeve dhe ka karakter të modelit për përpunim të planeve analitike të kontabilitetit të ndërmarrjes.

Te ne, por edhe në shumë vende të tjera, korniza e kontabilitetit është përshkruar në rregulla ligjore dhe në praktikë është quajtur plani kontabël. Megjithatë, dallimi ekziston midis kornizës së kontabilitetit dhe planit kontabël. Korniza e kontabilitetit është nomenklaturë e llogarive sintetike, kurse plani kontabël është nomenklaturë e llogarive analitike të cilat dalin dhe ndërtohen në bazë të llogarive sintetike të dhëna në kornizën e kontabilitetit. Korniza e kontabilitetit është përshkruar me dispozitë ligjore, kurse planin kontabël kompanitë vetë e krijojnë (mendohet në llogaritë analitike), varësisht nga nevojat e tyre. Korniza e kontabilitetit, respektivisht llogaritë kryesore të planit të kontabilitetit që sot janë në zbatim te ne, janë grupuar në dhjetë klasa: prej klasës 0 deri në klasën 9.

Kontabiliteti fi nan-ciar duhet të jetë kontabiliteti i një-pamësisë, d.m.th. të mbahet në mënyrë të njëjtë te të gjitha subjektet ekonomike të cilat janë të obliguara sipas Ligjit të mbajnë kontabil-itetin.

Korniza e kont-abiliteti është përshkruar me dispozitë ligjore.

Planin e kontabil-itetit kompanitë vetë e krijo-jnë (mendohet në llogaritë analitike).

Plani i kontabilitetit ështëdoracak për kontabilistin

- 75 -


KLASA 0Kërkesat për kapitalin e shkruar, por të pa paguar dhe mjetet ekzistuese.

KLASA 1Mjetet para, letrat me vlerë, kërkesat afatshkurta dhe shpenzimet e paguara për periudhat e ardhshme dhe pagesa e pa arritur e të ardhurave (AVR).

KLASA 2Obligimet, rezervimet afatgjata të shpenzimeve dhe rreziqet dhe pagesa e anuluar e shpenzimeve dhe të ardhurave në periudha të ardhshme (PVR).

KLASA 3Rezervat e lëndëve të para, materialeve, pjesët rezervë dhe inventari i imët.

KLASA 4Shpenzimet dhe të dalat nga puna.

KLASA 5E lirë (për përdorim intern - llogaritë e repartit dhe nevojat e tjera)

KLASA 6Rezerva e prodhimit, Prodhimet dhe mallrat e gatshëm

KLASA 7 Të hyrat dhe të dalat

KLASA 8Rezultatet e punës

KLASA 9Kapitali, rezervat dhe evidenca jashtë bilancit

- 76 -


SISTEMET E PËRPUNIMIT TË PLANIT KONTABËL

Në teori janë afi rmuar shumë sisteme për përpunim të planit të kontabilitetit siç janë sistemet e ngjyrës, shkronjave, numrave, sistemit dhjetor etj. Plani ynë i kontabilitetit është përpunuar sipas sistemit numerik dhjetor. Sipas këtij sistemi të gjitha konto-llogaritë janë ndarë në 10 konto kryesore të quajtura klasa dhe janë shënuar me numrat prej 0-9. Çdo klasë ndahet në 10 grupe, me çka fi tohen 100 grupe të llogarive të shënuara prej 0-99. Ndarja e planit kontabël në grupe është ndarja e shkallës së parë. Plani i kontabilitetit nuk mund të ndahet në gjerësi. Ndarja në thellësi është e kufi zuar në mënyrë teorike. Çdo grup është ndarë në 10 llogari sintetike, me çka fi tohen 1000 llogari sintetike të shënuara prej 000-999.

Numrat e llogarive nuk kanë ndonjë rëndësi aritmetike, çdo simbol në shifrën e llogarisë tregon shkallën e ndarjes, ndonjë përfaqësimi. P.sh.1 Mjetet në para dhe kërkesat1 2. Kërkesat nga blerësit1 2 0 Kërkesat nga blerësit në vend 1 2 0 0 Blerësit për mjetet qarkulluese ku: 1 Konto klasa 12 Konto grupi 120 Konto sintetike 1200 Konto analitike

FUNKSIONET E KLASAVE

Klasa 0 - nga vetë emri i kësaj klase shihet se në të njëjtën klasë janë zhvilluar grupe dhe llogari për evidencë të mjeteve ekzistuese. Të gjitha llogaritë tregojnë gjendjen, sipas kësaj saldoja e tyre mund të jetë pozitive ose 0. Këto llogari janë pozicione të bilanceve të gjendjes së bilanceve në pjesën e aktivës. Kur gjendja e këtyre mjeteve rritet evidentohet në anën pozitive, kurse kur zvogëlohen në anën negative. Gjendja rritet me marrjen e këtyre mjeteve, kurse zvogëlohet me huazimin e tyre.

Klasa 1 - në këtë klasë gjenden mjetet rrjedhëse, sipas kësaj llogaritë në të janë të gjendjes. Në pikëpamje të evidencës vlejnë të gjitha rregullat si edhe për klasën 0. Në këtë kasë janë siguruar llogaritë për evidencë të të dy llojeve dominuese qarkulluese edhe atë: mjetet në të holla dhe kërkesat.

- 77 -


Klasa 2 - në këtë klasë nuk evidentohen mjetet, por obligimet karakteristike. Llogaritë e kësaj klase me të drejtë duhet të kenë saldo negative. Llogaritë e kësaj klase janë burime të cilat tregojnë mjete të veta ose mjete të cilat ndërmarrja i ka përdorur ose nuk i ka kthyer. Këto llogari janë pozita bilanci të pasivës dhe quhen llogari pasive. Gjatë rritjes së obligimeve evidentohen në anën negative, kurse gjatë zvogëlimit në anën pozitive. Saldot e këtyre llogarive janë negative ose 0 dhe tregojnë obligime të pamatura.

Klasa 3 - Kjo klasë është rezervuar për evidencë të një pjese të mjeteve qarkulluese me lloj të materialit. Sipas kësaj, këto llogari janë të gjendjes, kurse evidenca është njëlloj si për klasat 0 dhe 1. Në llogaritë e kësaj klase evidentohen mjetet nga furnizimi i tyre deri në momentin e shpenzimit të tyre. Prandaj e tërë evidenca është e njohur si evidencë e materialeve. Në kuadër të tyre ka llogari të cilat shërbejnë që të formohet vlera e tyre furnizuese, llogari në të cilat evidentohen rezervat dhe llogaritë korrektive.

Klasa 4 - Klasa 4 nuk tregon llogari, por vlerë të mjeteve të shpenzuara. Kjo klasë është një lloj ure për kalimin e mjeteve në shpenzime. Llogaritë e kësaj klase nuk janë pozita të bilanceve dhe prandaj nuk janë as aktive as pasive. Gjatë përpilimit të bilancit në fund të periudhave të llogarive këto llogari mbyllen - nuk kanë saldo, kurse vlerat tregohen në llogaritë e prodhimtarisë ose prodhimeve të gatshme. Rregullat e evidentimit janë: kur bëhet shpenzimi evidentohen në anën pozitive nga llogaria përkatëse e shpenzimit, kurse kur bartet shpenzimi i prodhimtarisë evidentohet në anën negative.

Klasa 5 - Klasa 5 është e lirë, kurse shoqata tregtare vetë vendos a do ta shfrytëzojë ose jo. Ngase nuk është e obliguar, klasa 5 nuk është pjesë nga kontabiliteti fi nanciar. Kjo klasë ka funksione të shënojë, kurse pastaj të japë informacione të llojit sa shpenzime janë bërë, ku janë bërë, kur janë bërë, pse janë bërë, çka është prodhuar, sipas cilit çmim është prodhuar, në cilin prodhim humbet, e në cilin fi tohet.

Klasa 6 - Llogaritë e kësaj klase duhet të sigurojnë evidencë për furnizim të mallrave tregtare, për rezervat e prodhimeve dhe mallrave, respektivisht ta tregojnë gjendjen e tyre në fund të periudhës së përllogaritjes. Rregullat për evidentim vlejnë si edhe për të gjitha llogaritë aktive.

Klasa 7 - Klasa 7 përmban llogaritë në të cilat evidentohen të hyrat dhe të dalat. Nga këto llogari përcaktohet suksesi i realizuar në periudhën e përllogaritjes dhe prandaj quhen llogari të suksesshme dhe janë dispozita të bilancit të suksesit. Saldot e këtyre llogarive në fi llim të periudhës janë 0, kurse pastaj rriten nga mbyllja e tyre. Rregullat për evidentim janë: të dalat evidentohen në anën pozitive

- 78 -


nga llogaria e të dalave përkatëse, kurse të hyrat evidentohen në anën negative nga llogaria e të hyrave përkatëse.

Klasa 8 - Në këtë klasë janë llogaritë të cilat kanë për detyrë ta llogarisin rezultatin fi nanciar dhe ta shpërndajnë, me çka edhe llogaritë nga klasa 8 mbyllen pas kryerjes së funksionit të tyre. Sipas kësaj ato nuk janë elemente (dispozita të bilancit) në asnjë bilanc.

Klasa 9 - Në këtë klasë janë llogaritë në të cilat janë treguar burimet e mjeteve - kapitali. Ato janë llogari pasive, dispozita të bilancit të pasivës së bilancit të gjendjes dhe vlejnë rregullat për evidentim të llogarive pasive.

Vërejtje:Llogaritë aktive: klasa 0,1,3,5 dhe 6, Llogaritë pasive: klasa 2 dhe 9, Llogaritë e konsumit: klasa 4, Llogaritë e ta dalave dhe të hyrave: klasa 7, Rezultati i punës: klasa 8,Llogaritë nga klasat 4, 7 dhe 8 në fund të vitit me përgatitje të llogarisë përfundimtare mbyllen dhe kanë saldo 0.Shoqata tregtare vitin rrjedhës kalendarik e fi llon me punë të klasave: 0, 1, 2, 3, 5, 6 dhe 9.

- 79 -


NOCIONET KYÇE

Plani kontabël Korniza kontabëlKlasatLlogaria sintetike Llogaria analitike

PYETJE:

1. Defi noje nocionin kontabiliteti fi nanciar!2. Pse ekziston nevoja e shfrytëzimit të planit të llogarisë?3. Defi noje planin kontabël!4. Riprodhoji nocionet e klasave të planit kontabël!5. Shpjegoje përmbajtjen e klasës 0 dhe të gjitha të tjerave (p.sh. grupet në

kornizat e klasës 0)!6. Shpjegoje nocionin e klasës, grupit të cilit i përket dhe nocionin e llogarisë

për shifrat: 120, 220, 440, 310, 630 dhe 660!7. Njohja e cilave klasa bëjnë pjesë llogaritë (p.sh. në cilën klasë dhe grup

bëjnë pjesë llogaritë: Xhirollogaria, Pajisja, Rezervat, Tepricat e materialeve, Mallrat...) nëpërmjet organizimit të kuizit.

SHEMBUJ PËR PËRVETËSIMIN E PËRMBAJTJES SË KLASAVE:

1. Me faturën nr. 23/1 është furnizuar një makinë nga furnizuesi për 150.000 den., me çka është arritur obligimi në atë shumë.

2. Janë furnizuar materiale 14.000 den., por fatura nuk është paguar. Mbetet obligimi të paguhet.

3. Obligimet ndaj furnizuesve në vlerë prej 164.000 den. Janë paguar.4. Me shitje të prodhimeve janë marrë 70.000 den., që paraqet të ardhura të

ndërmarrjes.5. Prej materialeve rezervë sipas faturës nr. 2, janë dhënë për prodhim 10.000 den.6. Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 10, për 30.000 den., me çka janë arritur

kërkesat nga blerësit.7. Janë paguar dënime për vepra penale ekonomike për 4.000 den.8. Banka miraton dhe jep mjete në emër të kredisë afatgjate për 170.000 den.

Ndryshimet të paraqiten sipas urdhrit të evidencës, me çka duhet të përdoren vetëm shifrat dhe emri i plotë i klasave sipas planit të përllogaritjes.

- 80 -

Tema 2.2 Eevidenca e qarkullimit me para të gatshme dhe jo të gatshme

�

��

��

�

�


FINANCIAR

EVIDENCA E QARKULLIMIT ME PARA EVIDENCA E QARKULLIMIT ME PARA TË GATSHME DHE JO TË GATSHMETË GATSHME DHE JO TË GATSHME


- evidentojë qarkullimin pagesor me para të gatshme (dokumentet e arkës);

- evidentojë pagesën me mjete midis subjekteve juridike;

- evidentojë qarkullimin me para jo të gatshme (dokumente bankare)


Mjetet në parave Evidenca e mjeteve para në arkëEvidenca e mjeteve para në

xhirollogari Letrat me vlerë

- 81 -


MJETET NË PARA

Në literaturën ekonomike dhe praktikën ekonomike mund të vërehet se mjeteve para i është kushtuar shumë hapësirë dhe kohë. Dhe krejtësisht logjike, sepse paratë, si faktorë të ekonomizimit dhe të jetesës në përgjithësi, gjithmonë kanë paraqitur problem gjatë sigurimit të tyre. Në të vërtetë, shikuar nga aspekti ekonomik, mjetet në para e paraqesin qarkullimin e shoqërisë tregtare dhe janë pjesa më mobile nga aktiva e bilancit të gjendjes. Në rrethimin bashkëkohor të qarkullimit disponimi me mjaft mjete likuiduese është parakusht kyç për mbijetesën afatgjate dhe rritjen e ndërmarrjeve. Çdo ndërmarrje “e shëndoshë” fi nanciare patjetër duhet të disponojë me kuantim të caktuar të mjeteve likuiduese. Likuiditeti paraqet pronë që ndërmarrja me kohë t’i paguajë obligimet e veta. Pjesa më e madhe e obligimeve, gjatë tërë ciklit të vet jetësor të ndërmarrjes, patjetër duhet të paguhen me para të gatshme, për ç’arsye mjetet e parave konsiderohen si më likuide nga të gjitha mjetet. Kërkesat nga blerësit janë më pak mjete likuiduese në krahasim me mjetet e parave, sepse qarkullimi i mjeteve të parave gjithmonë është i lidhur me pagesën e tyre, që ndonjëherë mund të jetë e pasigurt. Rezervat e prodhimeve mund të jnë mjete likuiduese, por akti i shitjes së tyre, pasiguria e pagesës nga blerësit i largon rezervat nga mjetet e larta likuiduese.

Mjetet para përfshijnë: monedhat, bankënotat, çeqet dhe paratë në depozitë në bankat të cilat janë në disponim për pagesë të obligimeve të ndërmarrjes. Sipas planit të llogaritjes mjetet e parave ndahen në

100 - para në xhirollogari101 - mjete të ndara të parave102 - para në arkë103 - llogaria devizore104 - akreditivat devizore105 - arka devizore107 - mjetet e tjera të parave

EVIDENTIMI I MJETEVE PARA NË ARKË

Pjesa më e madhe e qarkullimit pagesor midis personave juridikë me të drejtë bëhet me para të gatshme, me virman nëpërmjet mjeteve të transaksioneve në bankat komerciale, pa praninë e parave të gatshme (bankënotave). Pagesa e tillë ka përparësitë e veta (do të mësojmë më vonë). Megjithatë, në praktikë një pjesë e vogël e pagesave të mjeteve të parave bëhet nëpërmjet arkës në ndërmarrje, me para të gatshme ose siç thuhet në mënyrë të popullarizuar cash. Për të hyrat dhe të dalat e tyre ekziston arka - mjetet e parave në arkë.

Mjetet e parave konsiderohen si më likuide nga të gjitha mjetet.

Likuditeti paraqet pronë që ndërmar-rja me kohë t’i paguajë obligimet e veta.

- 82 -


Për shkak të sigurimit dhe kontrollit të pagesave me para të gatshme, shuma maksimale e parave që është lejuar të ruhet në arkë, arka është rregulluar me rregulla dhe quhet maksimumi i arkës. Ky maksimum varet nga madhësia e ndërmarrjes, lloji dhe veprimtaria, largësia e ndërmarrjes nga banka dhe është përshkruar me dispozita ligjore.

Në fi rmat më të mëdha hasen shumë arka, në rastin e tillë duhet të ekzistojë një arkë (kasë) e cila është qendrore, kryesore. Për çdo të hyrë dhe të dalë të mjeteve duhet të formohet dokument. Dokumente më të rëndësishme janë urdhrat e arkës: “arka të pranojë” dhe “arka të paguajë”, pastaj vërtetimi i llogarisë.

Nga arka shpesh paguhen akontacionet për udhëtime zyrtare, shërbime në bazë të riparimeve të imta, furnizimeve të vogla etj. Manipulimi me mjetet para në arkë, respektivisht të hyrat dhe të dalat nga arka i është besuar personit të njohur si arkëtar me cilësi të veçanta morale dhe profesionale. Arkëtari është i obliguar t’i kryejë të hyrat dhe të dalat në arkë dhe çdo ditë të përgatisë raport për të hyrat dhe të dalat të quajtur raport të arkëtarit.

Raporti i arkëtarit jep pasqyrë detale të qarkullimit të mjeteve të parave nga arka e ndërmarrjes të cilat kanë ndodhur në një ditë të caktuar, me specifi kim detal të apoenave të bankënotave dhe monedhave që kanë mbetur në arkë, të cilat si saldo të arkës jepen për ditën vijuese. Specifi kimi i apoenave është listë e bankënotave nga të cilat përbëhet saldoja e fundit e raportit të arkëtarit. Në tentimin që të minimizohen mundësitë për keqpërdorim të mjeteve të parave të subjektit juridik. Me atë mjaft reduktohet shuma e mjeteve të parave në arkë, me çka në mënyrë reale zvogëlohet mundësia që arkëtari të jetë i dyshimtë, në kundërshtim me ligjin, t’i keqpërdorë dhe t’i shfrytëzojë mjetet e parave për nevoja personale.

Raporti i arkëtarit së bashku me dokumentet dorëzohet në kontabilitet për evidentim.

Shembull për përpilimin e raportit të arkëtarit:I. Arkëtari i ndërmarrjes “Tehnomak” më 29.01.2009 ka bërë raport të arkëtarit në bazë të dokumentacionit në vijim:0. Salodoja e hasur nga dita e mëparshme me 28.01.2009 në shumë prej 5.000 den.1. Nxjerrë nga llogaria e transaksionit(xhirollogaria) për pagesa rrjedhëse nga arka 100.000 den. sipas urdhrit nr. 789,2. Ka paguar punëtorit MM në emër të avancimit për udhëtim zyrtar sipas urdhrit pagesor nr. 254 den. 10.000.3. Ka paguar sipas vërtetimit të llogarisë nr. 222 për riparime rrjedhëse të instalimit të ujësjellësit 2.000 den.,4. Qiraja e paguar për muajin dhjetor 2008 sipas faturës nr. 777 në shumë prej 12.000 den.,5. Paguar sipas vërtetimit të llogarisë nr. 123 për shërbime transportuese në shumë prej 3.500 den.

Raporti për të hy-rat dhe të dalat në arkë është quajtur raporti i arkëtarit.

Maksimumi i arkës paraqet shumën maksimale të parave që lejohet të ruhen në arkë.

- 83 -


6. Paguar tregu ditor nga shitorja sipas karka pranon nr. 13 në shumë prej 50.000 den.Të përpilohet raporti i arkëtarit dhe të regjistrohet në urdhresën për regjistrim!

Raporti i arkëtarit nr. 1 nga data 29.01.09

Specifi kimi i apoenave: 100 copa nga 1.000 den. = 100.000

20 copa nga 500 den. = 10.000170 copa nga 100 den. = 17.000

Gjithsej = 127.000

��

��

��

�

��

�

��

��

��

� � � � ��

��

� � � � ��

� � ��

��

� � � � ��

� � � � ��

� �

N.r.

dokumenti shumapranuar pranuardhënë dhënë

PËRSHKRIMI Ll/ri

Sipas urdhrit nr. 789 janë ngritur (100.000)Sipas urdhrit pagesor nr. 254 avancimi i dhënë Sipas vërtetimit nr. 222 është paguar për riparime rrjedhëse Sipas vërtetimit nr. 777 është paguar qiraja

Sipas vërtetimit nr. 123 është paguar për shërbime transportuese Sipas urdhrit nr. 790 është futur tregu ditor(50.000)

Gjithsej qarkullim

Gjendja e ditës së mëparshme

Gjithsej pranuar

Gjithsej dhënë

Gjendja në ditën 29.01

Arkëtari Kontabilisti

- 84 -


Karakteristika e Ll/ri Arka dhe rregullat e evidentimit: Ll/ri Arka (102) është llogari aktive, në të cilën në anën e majtë - anën debitore, përveç gjendjes fi llestare (saldos fi llestare) evidentohen të gjitha rritjet, respektivisht qarkullimet dhe pagesat e mjeteve të gatshme të parave në arkë (si treg ditor, para të ngritura nga xhirollogaria të pagesave rrjedhëse nga arka etj.). Në anën e djathtë kreditore evidentohen të gjitha zbritjet ose rrjedhat dhe pagesat e mjeteve të gatshme të parave (furnizimet e veçanta, avancat për udhëtimet zyrtare, drekat afariste, shërbimet e vogla etj.). Saldoja e Ll/ri Arka është pozitive, aktive, sepse del nga ana më e madhe majtë dhe tregon sa para ka në arkë. Saldoja mund të jetë edhe zero, që do të thotë se nuk ka para në arkë, por asnjëherë nuk mund të jetë negative.

Rregullat për evi-dentim

��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

102-Ll/ri Arka+ -

0. Gjendja fi llestare1. Rritja:

-pagesat-të hyrat

2. Zvogëlimi:-shpagesat-të dalat

Ll/ri Kërkesat nga të punësuarit për akont. të udhët. zyrt. Ll/ri Pagesat për mbajtje dhe mbrojtje Ll/ri Lizing Ll/ri Shërbime transpotruese Ll/ri ArkaPaguar, sipas raportit të arkës nr.

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shumaka borxh kërkon

Ll/ri ArkaLl/ri Kontoja kalimtareLl/ri Të ardhurat nga shitja

Paguar, sipas raportit të arkës nr.1

Gjithsej

��

- 85 -


Në llogarinë 1009-Kontoja kalimtare evidentohet ngritja dhe pagesa e parave të gatshme në llogarinë e transaksionit të subjektit juridik. Për shembull, nëse merren para nga llogaria e transaksionit dhe të njëjtën ditë futen paratë në arkë, dokumenti i kontabilitetit në arkë ekziston (raporti i arkës), por dokumenti (lista bankare) për ndryshimin e llogarisë e transaksionit merret ditën tjetër. Për atë kohë, ky ndryshim afarist do të evidentohet në 1009-Kontoja kalimtare (102/1009). Saldoja në 1009-Ll/ri Kontoja kalimtare mund të ekzistojë një kohë të shkurtë (një ose dy ditë) derisa të fi tohet dokumenti i listës nga banka. Me evidentimin e listës, llogaria kalimtare -1009 mbyllet me xhirollogarinë-1000.

Gjatë evidentimit të dokumentit PP-10, për ndryshimet ndërmjet gjendjes së arkës dhe xhirollogarisë, do të paraqiten dy dokumente: raporti i arkës dhe raporti i bankës. Që të mos dalin evidentime të dyfi shta në arkë dhe në xhirollogari, rregulla thotë: Gjatë evidentimit të listës së bankës shfrytëzohet llogaria 100-Ll/ri Xhirollogaria me kundër llogari 1009-Ll/ri Llogaria kalimtare (100/1009 për pagesë të qarkullimit ditor).

Shembuj për ushtrim:I. Në bazë të të dhënave që vijojnë duhet të plotësohen urdhrat për arkën edhe atë:

а) Për “arka të pranojë”1. Nr. i arkës për pranim 4562. Pranuar nga Mentor Mentori nga Gostivari, rr. Bajram Shabani nr. 303. Shuma prej 20.000 den.4. Në llogari të ndërmarrjes “Plastika” Veles5. Qëllimi i pranimit: pagesa për kompensim të mungesës së materialit6. Data e pranimit të parave 26.12.2009

b) Për “arka të paguaj”1. Paguar nga punëtorja Burbuqe Rexhepi nga Tetova rr. Emin Duraku nr.

555.2. Shuma prej 35.000 den.3. Në llogari të “Plastika” Veles4. Qëllimi i pagesës: udhëtimi zyrtar5. Pagesa është kryer më 26.12.2009.6. Nr. i arkës për pagesë: 370

Të bëhet raport i arkëtarit në bazë të urdhrave të mëparshme nëse saldoja e arkës nga dita e mëparshme ka qenë 30.000 den. Raporti i arkës të kontorohet në urdhrin për evidentim!

- 86 -


II. I. Në bazë të të dhënave që vijojnë duhet të plotësohet dokumenti “llogaria e paguar” 1. Data e nisjes 24.01.2009 në ora 8 2. Dita e kthimit 29.01.2009 në ora 16 3. Mëditjet llogariten nga 1000 den.

III. Në bazë të të dhënave që vijojnë duhet të plotësohet dokumenti,,vërtetimi i llogarisë”1. Furnizimi i materialit për zyra 5 topa letër me çmim 200 den. Për një më 29.01.20092. Toneri 1 çmimi 1.500 den.3. Nga libraria “Kultura”4. Për SHF “Liria”

Të paguhet llogaria e udhëtimit dhe vërtetimi i llogarisë nga arkaTë bëhet raporti i arkës më 29.01.2009 nëse në saldon e mëparshme në arkë ka pasur 10.000 den.Raporti i arkës të evidentohet në urdhrin për evidentim!

IV. Të përpilohet raporti i arkëtarit në ditën 24.01.2009, të regjistrohet në urdhrin për evidentim dhe të hapet “Т” Ll/ri në Ll/ri Arka(102) nëse saldoja më 23.01.2009 është 10.000 den.1. Qiraja e paguar sipas faturës nr. 6, den. 6.000,2. Paguar sipas vërtetimit të llogarisë nr. 5 për material të furnizuar den. 1000,3. Para të pranuara nga shitja e mallrave nëpërmjet shitores den. 20.000 me arka

pranon,4. Sipas urdhrit pagesor është paguar avancë për udhëtim zyrtar të personit НН den.

5.000 nga arka,5. Me arkën për pagesë janë paguar shpenzime për ujë den. 2.000,6. Me vërtetim të llogarisë nr. 6 është blerë karburant dhe vaj për motor për den. 1000,7. Është blerë material për pastrimin e hapësirës së punës dhe menjëherë është dhënë

për shpenzim sipas arka paguan për den. 2.000.

EVIDENTIMI I MJETEVE PARA NË XHIROLLOGARI

Ndërmarrjet janë të obliguara që pagesat e veta të mjeteve të parave t’i bëjnë me para jo të gatshme, respektivisht pa transferim fi zik të mjeteve të parave. Në pajtim me dispozitat pozitive ligjore, ndërmarrjet mjetet e lira të parave duhet t’i ruajnë në llogari të veçantë, d.m.th. në llogarinë e transaksionit të subjektit juridik, të hapur në ndonjë nga bankat afariste. Një ndërmarrje mund të hapë më tepër se një llogari të transaksionit në banka të ndryshme afariste.

Ndërmarrjet janë të obliguara që pagesat e veta të mjeteve të parave t’i bëjnë me para jo të gatshme, respektivisht pa transferim fi zik të mjeteve të parave.

- 87 -


Pagesat e mjeteve para nëpërmjet llogarive të transaksionit bëhen sipas mënyrës së dhënies së urdhrave virmare, të cilat i nënshkruajnë personat e autorizuar të ndërmarrjes. Këta persona patjetër duhet të kenë deponuar nënshkrime në bankë, nëpunësit e të cilave janë të obliguar ta kontrollojnë autentitetin e nënshkrimit të personit të autorizuar në çdo urdhër për pagesë që do të dorëzohet nga ana e ndërmarrjes.

Qarkullimi i parave në një llogari të transaksionit vjen nga pagesat e blerësve në bazë të shitjes, kredive të marra, qarkullimit ditor të deponuar nga arka etj. Qarkullimi ditor e paraqet shumën e përgjithshme të mjeteve të gatshme të parave të fi tuara nga shitja e mallrave që bëhet nëpërmjet shitores. Mjetet para të fi tuara në këtë mënyrë mblidhen nga të gjitha shitoret në arkë të ndërmarrjes, kurse pastaj futen në llogarinë e transaksionit. Pagesat nga llogaria e transaksionit bëhet për pagesë të obligimeve ndaj furnizuesve, pagesa e kredisë etj.

Banka për qarkullimet e gjendjes së llogarisë së transaksionit çdo ditë kur ka ndryshime në llogarinë e transaksionit përgatit listë ditore. Kjo listë së bashku me kopjen nga urdhrat e pagesave dhe shpagesave dorëzohet te ndërmarrja, me çka ajo informohet për të gjitha ndryshimet në llogarinë e vet të transaksionit. Njëkohësisht, lista ditore shërben edhe si dokument për evidentim të barrës dhe në dobi të llogarisë së transaksionit të ndërmarrjes.

Karakteristikat e Ll/risë Xhirollogaria dhe rregullat e evidentimit:Evidentimi i ndryshimeve të llogarisë së transaksionit në ndonjë bankë

afariste në kontabilitetin fi nanciar bëhet sipas planit të kon të Ll/ri Xhirollogaria. Ll/ri Xhirollogaria (100) është llogari aktive, në të cilën në anën e majtë - anën debitore, përveç gjendjes fi llestare (saldos fi llestare) evidentohen të gjitha rritjet respektivisht qarkullimet dhe pagesat e mjeteve të parave nga ana e blerësve në bazë të shitjes, kredive të marra, futjes së qarkullimit ditor nga arka etj., në llogarinë e transaksionit. Në anën e djathtë kreditore evidentohen të gjitha zvogëlimet ose qarkullimet dhe pagesat për pagimin e obligimeve ndaj furnizuesve, pagesën e obligimeve të ndryshme ndaj shtetit, për pagesë të rrogave të punëtorëve, pagesë të kredive etj. Saldoja Ll/ri Xhirollogaria është pozitive, aktive, sepse del nga ana më e madhe e majtë dhe tregon sa para ka shoqata tregtare në llogarinë e transaksionit. Saldoja mund të jetë edhe zero në rast bllokimit nga ana e bankave komerciale për shkak të mospasjes së mjeteve për pagesë të obligimeve të arritura, që do të thotë se nuk ka para në llogarinë e transaksionit, por assesi nuk mund të jetë negative.

Qarkullimi ditor e paraqet shumën e përgjithshme të mjeteve të gatshme të parave të fi tu-ara nga shitja e mallrave që bëhet nëpërmjet shitores.

Banka përgatit listën ditore të bankës

Rregullat e eviden-timit

- 88 -


1. Shembull për evidencë të pagesave dhe shpagesave në Ll/ri Xhirollogaria: Më 12.12.2009 SHA Stopanska banka ka punuar ekstratin ditor nr. 154 për ndërmarrjen “IMAKO”0. Saldoja e mëparshme 560.0001. Pagesa nga ana e blerësit “Monting” 130.000 den.2. Rrogat e paguara për muajin e 11 janë 50.000 den.3. Paguar për furnizuesin “Makremont” 120.000 den.4. Transferuar - të pranuara në llogarinë e transaksionit 200.000 den. nga kredia e lejuar afatgjate në Stopanska banka.Ndërmarrja IMAKO ekstraktin ditor nga banka duhet ta evidentojë në urdhrin për evidentim!

Të hapet “T” llogaria në llogarinë 100-Xhirollogari!

��

��

100-Ll/ri Xhirollogaria+ -0. Gjendja fi llestare1. Rritja:

-pagesat-të hyrat

2. Zvogëlimi:-shpagesat-të dalat

PËRSHKRIMILlogariaN.

rshuma

Ll/ri XhirollogariaLl/ri Kërkesa nga blerësit në vendLl/ri Obligimet afatgjata në bazë të huas dhe kredisë

paguar sipas urdhrit nr. 154

Ll/ri Neto rrogatLl/ri Obligimet ndaj furnizuesve në vend

Ll/ri Xhirollogaria

paguar sipas urdhrit nr. 154

Gjithsej

��

- 89 -


2. Shembull për plotësim të urdhrit për transferimFirma e cila paguan - “KOMUNA” SHA Shkup në rr. Pero Nakov nr. 55, Deponeni i Stopanska bankës, në llogarinë e transaksionit nr. 2100603454621, qëllimi i pagesës: pagesa e faturës nr. 444, emri i fi rmës pranuese: “OHIS” Shkup, deponent i Tutunska bankës, në llogarinë e transaksionit nr. 2100603321560, në shumë prej 250.000 den. Të përpilohet urdhër për transfer!

Është marrë ekstrakti nga Stopanska banka nga e cila shihet se banka e ka kryer urdhrin, respektivisht se furnizuesit “OHIS”, nga llogaria e transaksionit i është paguar obligimi prej 250.000 den.

Të evidentohet lista në urdhrin për evidencë edhe në librin kryesor

3. Më 25.01.2009 arkëtari i ndërmarrjes “IMAKO” ka ngritur nga llogaria e transaksionit 24.000 den. me çek nr. 123456 për pagesa rrjedhëse nga arka dhe mjetet i ka futur në arkë sipas raportit të arkëtarit nr. 777.Më 26.01.2009 është marrë ekstrakti nga Stopanska banka nga e cila shihet se janë marrë 24.000 den. për nevojat e arkës.

LETRAT ME VLERË

Në qarkullimin pagesor, përveç parave të gatshme, janë të pranishme edhe letrat me vlerë si çeqet, kambialet, bonot etj. Ato kanë afat të shkurtë të arritjes ose ruhen për tregti. Me ato mund të bëhen pagesa, respektivisht ato mund të eskontirohen dhe me atë të shfrytëzohen si mjete qarkulluese pa vështirës të mëdha.

Çeku është urdhër për pagesë - letër me vlerë të cilën e jep trasanti në bankë (trasati) për shumën në të cilën është çeku, ai bën transfer prej mjeteve të parave të trasantit në dobi të llogarisë së transaksionit të remitentit. Trasanti çekun e dorëzon te remitenti i cili në një afat prej 8 ditëve ose 15 ditëve e dorëzon për pagesë. Afati është 8 ditë, nëse vendi i dhënies njëkohësisht është vendi për pagesë, e nëse nuk është afati i njëjtë është 15 ditë. Çeku dorëzohet së bashku me dokumentacionin përcjellës. Banka e kontrollon rregullshmërinë dhe nëse nuk është sipas rregullave remitenti e realizon të drejtën, respektivisht e paguan çekun. Nëse trasanti nuk ka para në llogari kërkohet pagesë nëpërmjet gjyqit, kurse çeku i tillë mbetet i protestuar.

Kambiali si instrument për sigurimin e pagesës dhe si instrument të pagesës (kur të drejtat sipas atij kambiali barten - indosirohen - prej një personi në person tjetër) nuk është

Në qarkullimin pagesor, përveç parave të gatshme, janë të pranishme edhe letrat me vlerë si çeqet, kam-bialet, bonot.

Çeku

Kambiali

- 90 -


asgjë tjetër, përveç letër me vlerë me shkrim me të cilën dhënësi i kambialit - trasanti jep urdhër që shuma e shënuar në kambial t’i paguhet remitentit. Këto kambiale janë analizuar nga ana e bankës ose nga ndonjë organizate tjetër me qëllim që në afatin e arritjes, shuma në kambial nuk mund të paguhet me para në bankën e analistit (garantuesit të atij kambiali). Kambiali i avaliruar (trasanti i cili njëkohësisht është edhe trasat sepse këto kambiale janë pronësore, kambiale të trasuara) ia dorëzon remitentit për sigurim të pagesës në bazë të mallrave dhe shërbimeve të realizuara. Afati i arritjes së këtyre kambialeve nuk mund të jetë më i gjatë se 90 ditë nga dita e ndodhjes së raportit të trasantit. Më së voni prej atij afati remitenti (nëse në këtë afat nuk e eskontron ose indosiron), respektivisht eskorteri (banka që e ka blerë kambialin) ose indosatori (personi të cilit i është transferuar kambiali), kambiali së bashku me dokumentacionin tjetër (urdhrin për pagesë dhe letrën përcjellëse) e dorëzon për pagesë deri te baka në të cilën kambiali është domiciluar (banka në të cilën ka llogari trasanti). Pas kontrollit të kryer për rregullshmëri banka bën transfer të shumës së caktuar sipas kambialit nga llogaria e transaksionit dhe llogarive të tjera të trasantit nëse trasanti nuk ka para ose ka para të pamjaft ueshme në dobi të llogarisë së transaksionit të remitentit, respektivisht të llogarisë së transaksionit të ekskonterit ose indosatorit. Nëse nuk mund të bëhet pagesa e eksonterit sipas kambialit banka bën protestë deri te gjyqi kompetent. Sipas planit të kontabilitetit për evidencë të letrave me vlerë janë rezervuar llogaritë e grupit 11 - Letrat me vlerë, e në kuadër të saj edhe llogaritë kryesore:110- Çeqet111- Kambialet112- Bonot113- Shënimet117- Letrat e tjera me vlerë119- Harmonizimi i vleror i letrave me vlerëNë llogaritë e përmendura realizohen regjistrimet e lidhura me letrat me vlerë.

Evidentimi i lidhjes me kambialin si letër e pranuar me vlerë janë:

1. Në llogarinë pozitive nga llogaria 1110-Kambialet të pranuar për sigurimin e pagesës së kërkesës në vend, do të evidentohen shuma nominale e kambialit, kurse në anën e saj nga llogaria 120-Kërkesa nga blerësit e vendit për shumën e kërkesës, pagesa e së cilës sigurohet me kambial, në anën e vet nga llogaria 292- prej përpara të llogarive të të ardhurave, do të evidentohet interesi.

2. Realizohet evidentimi i kambialeve të dhëna edhe atë në anën pozitive të llogarisë 1110-Kambialet të dhëna për pagesë, kurse në anën e vet të llogarisë 1110-Kambialet të pranuara për sigurim të pagesës së kërkesave.

rregullat për evidentim

- 91 -


3. Evidentohet pagesa të kambialeve të dërguara për pagesë me obligim të llogarisë 100-Xhirollogaria, kurse lejim të llogarisë 1113-Kambialet të dhëna për pagesë. Interesi pas pranimit dhe të kambialit tash të paguar transferohet si të ardhura me mbyllje të llogarisë 292-Të të ardhurave të llogaritura prej më parë, kurse me lejim të llogarisë së të ardhurave 765-Të ardhura në bazë të interesit.Shembull për evidentim:1. Për prodhimet e blera, blerësi sipas marrëveshjes jep kambial për sigurim të pagesës me shumë nominale prej 200.000 den, kurse kërkesa pagesa e së cilës sigurohet është 180.000. Në afatin ligjor kambiali është dërguar për pagesë dhe është paguar.

��

��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � � ��


r

shuma

Ll/ri Kambiale të pranuara për sigurim të pagesës së kërkesave në vend

Ll/ri Kërkesa nga blerësit në vendLl/ri Përllogaritja parapraske e të hyravekambiali i pranuar Ll/ri Kambialet e dhëna për pagesëLl/ri Kambialet e pranuara për sigurim të pagesës së kërkesës në vendkambiali i dorëzuar për pagesë

Ll/ri Xhirollogaria Ll/ri Kambialet e dhëna për pagesëkambiali i paguar

Ll/ri Përllogaritja paraprake e të hyrave llogaritura

Ll/ri Të ardhura në bazë të interesittë ardhura të llogaritura

Gjithsej

- 92 -


NOCIONET KYÇE

LikuiditetiQarkullimi pagesor me para të gatshme ArkaMaksimumi i arkës Raporti i arkësSpecifi kimi i apoenaveQarkullimi pagesor me para jo të gatshme Llogaria e transaksionit të subjektit juridikUrdhëresat virmane virmareQarkullimi ditor XhirollogariaLetrat me vlerë

PYETJE:

1. Çka do të thotë pagesa me para të gatshme dhe çfarë pagesa bëhen me para të gatshme?

2. Çka paraqet maksimumi i arkës?3. Pse vetëm një person duhet të jetë përgjegjës për paratë në arkë (kasë)?4. Cilat dokumente shfrytëzohet për pagesë të parave në arkë? (dokument

për nxjerrje të parave nga llogaria e transaksionit për nevojat e arkës është ____________; dokument për pagesë të parave në arkë është __________________?

5. Çka paraqet dokumenti raporti i arkës?6. Çka paraqet specifi kimi i apoenave?7. Çka evidentohet në faqen debitore, e çka në faqen kreditore të Ll/ri Arka dhe

çka paraqet saldoja e kësaj llogarie?8. Pse saldoja e Ll/ri Arka është aktive (pozitive)?9. Çka paraqet pagesa me para të gatshme?10. Cili është dokumenti burimor për evidentim të urdhrit të Ll/ri Xhirollogaria?11. Shpjego dokumentin lista e bankës!12. A ka secili të drejtë të nxjerrë para nga llogaria e transaksionit të ndërmarrjes?13. Në cilin rast kemi qarkullim, e në cilin rast kemi derdhje të llogarisë së

transaksionit?14. Si është funksioni i llogarisë 1009?15. Çka është tregu (qarkullimi) ditor?16. Ku futen paratë nga tregu ditor?17. Çka tregon saldoja e Ll/ri Xhirollogarisë?18. A mund të shpenzoni më tepër para të gatshme nga saldoja e kontos së bankës?19. Mendo dhe diskuto pse është e domosdoshme hapja e llogarisë së transaksionit

në bankë?

- 93 -


Mendo për këtë“Mareli” ka maksimumin e arkës prej 3.000 den. Anton Jashari është i obliguar të nënshkruajë çeqe të cilat i sjell në bankë dhe nxjerr para nga llogaria e transaksionit, por njëkohësisht është i obliguar me arkën, arka punon me maksimumin e arkës. Muajin e fundit pagesat janë rritur, kurse maksimumi duhet të plotësohet disa herë. Çfarë këshillash mund t’i jepni pronarëve duke pasur parasysh faktorin kontrollues si dhe shumën në arkë?

USHTRIME PËR RAPORTIN ARKËTAR:

I. Bëj një raport të arkës dhe pastaj evidentoje në urdhër për evidencë në bazë të ndryshimeve vijuese në arkë në datën 07.03.2009:

1. Me çekun me para të gatshme nr. 12 janë nxjerrë nga llogaria e transaksionit 18.000 den.

2. Sipas urdhrit për pagesë nr. 2 është dhënë avancë për udhëtim zyrtar në Manastir të punëtorit NN një shumë prej 9.000 den.

3. Sipas arka pranon, është paguar tregu ditor nga shitorja nga shitja e prodhimeve të gatshme për 80.000 den.

4. Sipas vërtetimit të llogarisë nr. 2 është paguar shërbimi për mbajtje dhe mbrojtje të mjeteve 2.000 den., shpenzime për panaire 3.000 den.

5. Sipas listës së pagesës nr. 3 janë paguar obligimet ndaj të punësuarve për neto rrogat 30.000 den.

Saldoja nga 06.03.2009 është 10.000 den.

II. Përpilo raport të arkës dhe pastaj evidentoje në urdhrin për evidencë në bazë të ndryshimeve vijuese në arkën në ditën 09.03.2009:

1. Sipas vërtetimit të llogarisë nr. 2 janë blerë dhe janë shpenzuar pjesë rezervë për 2.000 den.

2. Është dhënë akontacion për udhëtim zyrtar në vend të punëtorit NN për 15.000 den.

3. Në bazë të llogarisë së udhëtimit nr. 15 janë paguar edhe shpenzimet e rrugës për 4.000 den.

4. Me arka pranon, është futur tregu ditor nga shitja e mallrave në shitoren për 1.000 den.

5. Janë nxjerrë me çekun nr. 189012, të holla nga llogaria e transaksionit në shumë prej 30.000 den. për nevojat e arkës.

6. Me urdhrin PP 10, janë paguar në llogarinë e transaksionit 7.000 den.7. Në bazë të vërtetimit të llogarisë nr. 4 është paguar qiraja dhe huaja për

lokalet punuese 3.000 den.8. Në bazë të vërtetimit të llogarisë nr. 6 janë paguar shpenzimet e PTT për

2.000 den.

- 94 -


USHTRIME PËR EVIDENCË:

Ngjarjet vijuese kontabiliste nuk evidentohen në urdhrin për evidentim!

1. Nga banka është marrë urdhri nr. 1 nga i cili shihet se në dobi të llogarisë së transaksionit blerësi “Tërgokoop” nga Manastiri ka paguar 20.000 denarë për pagesë të borxhit sipas f/rës nr. 11.

2. Sipas kërkesës së SHT, SHA “Tutunska banka” nga Velesi i ka lejuar kredi për OBS prej 2.000.000 den. Shuma është paguar në dobi të llogarisë së transaksionit, për çka është marrë lista nr. 2.

3. Nga banka është marrë lista nr. 3 nga e cila shihet se arkëtarit i është paguar në bazë të çekut me para të gatshme nr. 123450 një shumë prej 50.000 den.

4. Sipas raportit të arkës paratë e nxjerra nga llogaria e transaksionit nga çeku nr. 123450 janë paguar në arkë.

5. Është dhënë urdhri nga banka ta paguajë nga llogaria e transaksionit faturën nr. 21 furnizuesit “Javor” nga Manastiri në lartësi prej 120.000 den. urdhri është kryer për çka është marrë lista nga banka nr. 4.

6. Në dobi të llogarisë së transaksionit është paguar nga realizimi i mallrave nëpërmjet shitores shuma prej 10.000 den., për çka është marrë urdhri nr. 5.

7. Nga mjetet e llogarisë së transaksionit të SHT, me urdhrin nr. 6 është paguar për pagesë me kredi për OBC shuma prej 45.000 den.

8. Blerësi NN nga Negotina ka paguar në dobi të llogarisë së transaksionit në emër të borxhit kryesor sipas faturës nr. 12 një shumë prej 12.000 den. dhe 2.000 den. për çka është marrë urdhri nga banka në emër të interesit ndëshkues për pagesën jo me kohë nr. 7.

9. Me urdhrin nr. 8 nga banka jemi lajmëruar se banka ka bërë pagesë në emër të shërbimeve dhe provizionit bankar, një shumë prej 5.000 den.

10. Nga banka është marrë urdhri nr. 9 nga i cili shihet se në dobi të llogarisë së transaksionit blerësi “Uniprokom” nga Shkupi ka paguar 35.000 den. për pagesën e borxhit sipas faturës nr. 18 dhe 5.000 den. në emër të interesit ndëshkues për pagesën jo me kohë.

11. SHA Stopanska banka i ka lejuar kredi afatshkurtër SHT prej 900.000 den., shuma është paguar në dobi të llogarisë së transaksionit për çka është marrë urdhri nr. 10.

12. Për nevojat e arkës nga llogaria e transaksionit janë marrë 50.000 den. me çek nr. 154323 për çka është marrë urdhri nr. 11.

13. Sipas raportit të arkëtarit nr. 5 shihet se arkëtari i ka paguar paratë në arkë në një shumë prej 50.000 den.

- 95 -


14. Është dhënë urdhri i bankës që ta paguajë nga llogaria e transaksionit faturën nr. 18 furnizuesit “Trendi” nga Manastiri në një lartësi prej 150.000 den. për çka është marrë urdhri nr. 12.

15. Në dobi të llogarisë së transaksionit është paguar nga realizimi i mallrave nëpërmjet shitores shuma prej 20.000 den. për çka është marrë urdhri nr. 13.

16. Nga mjetet e llogarisë së transaksionit me urdhrin nr. 14, është paguar për pagesë të kredisë afatshkurtër shuma prej 60.000 den.

17. Nga blerësi “Biljana” nga Ohri është pranuar kambiali për pagesë të faturës nr. 88 për shitjen e prodhimeve të gatshme në një shumë prej 5.270 den.

17. Është pranuar çeku nga blerësi “Uniprokom” për sigurimin e pagesës së mallrave të gatshme të porositura prej 7.250 den.

18. Është pranuar kambiali prej 5.270 den. dhe çeku prej 7.250 den. janë dërguar në bankë për pagesë.

19. Është pranuar lista nga banka nr. 22 nga e cila shihet se çeku dhe kambiali janë paguar në dobi të llogarisë së transaksionit.

20. Janë shitur prodhime të gatshme nga shitorja për çka është pranuar çeku prej 1.200 den.

21. Çeku i pranuar është dërguar në bankë për pagesë.

22. Është pranuar lista nga banka nr. 24 nga e cila shihet se çeku është paguar në dobi të llogarisë së transaksionit.

23. Janë shitur prodhime të gatshme nga shitorja, për çka është pranuar çeku prej 2.400 den.

25. Çeku i pranuar është dërguar në bankë për pagesë.

26. Është pranuar lista nga banka nr. 31 nga e cila shihet se çeku është paguar në dobi të llogarisë së transaksionit.

- 96 -

Tema 2.3 Evidentimi i materialeve

�

��

��

��


FINANCIAR

EVIDENTIMI I MATERIALEVEEVIDENTIMI I MATERIALEVE


- njihet me furnizimin e materialeve, inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomat;

- të evidentojë shpenzimin e materialeve në përdorim;

- të evidentojë shpenzimin e inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave në përdorim.


Furnizimi i materialeve-nocioni për materialet-procedura dhe dokumentacioni gjatë furnizimit

të materialeve-çmimet e materialeve

Rregullat për evidentimin e rezervave të materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët me çmime furnizuese dhe të planifi kuara:

1. Me shfrytëzimin e llogarive të përkohshme të furnizimit:

а) rezervat mbahen sipas çmimeve furnizuese

b) rezervat mbahen sipas çmimeve të planifi kuara

2. Me kalkulimEvidenca e shpenzimit të materialeve(me dhënien e rezervave)

а) shpenzimi i lëndëve të para dhe materialeveb) shpenzimi i inventarit të imët, autogomave

dhe ambalazhit

- 97 -


FURNIZIMI I MATERIALEVE

NOCIONI PËR MATERIALET

Nën nocionin materialet nënkuptohen mjetet furnizuese për punë, me qëllim që të jenë shpenzuar në vetë ndërmarrjen. Nga materialet formohet prodhimi i gatshëm, ndërtohet në të ose e mundësojnë prodhimin ose shërbejnë për krijimin e kushteve normale për punë. Materialet që janë të nevojshme për punë të një ndërmarrjeje janë të shumta dhe të llojllojshme. Si materiale nuk trajtohen mjetet që janë furnizuar për shitje, ato trajtohen si mallra tregtare.

Evidenca e materialeve është shumë e rëndësishme. Ajo duhet të sigurojë të dhëna për gjendjen, furnizimin dhe dhënien-shpenzimin e materialeve për çdo lloj të veçantë të materialeve

Materialet mund të klasifi kohen në shumë mënyra dhe sipas bazave të ndryshme. Klasifi kime më të shpeshta të materialeve janë: lëndët e para; karburantet dhe vajrat; materialet ndihmëse; materialet për zyra; inventari i imët; ambalazhi dhe autogomat.

Lëndët e para paraqesin pjesë qenësore themelore të prodhimit të ri. I tillë është shembulli me stofi n në konfeksionet, druri në fabrikat për mobilie, mielli në furrat e bukëve etj. Karburanti dhe vaji e mundësojnë prodhimin, ato janë lëndë të rëndësishme duke pasur parasysh çmimet e mëdha të energjisë. Materialet ndihmëse janë ato të cilat shpenzohen në prodhimtari, ose gjatë kryerjes së ndonjë veprimtarie tjetër, megjithatë, ato nuk janë pjesë qenësore të prodhimit të ri, nuk hyjnë në përbërjen e re. Materialet për pastrim dhe mirëmbajtje janë për shembull materiale ndihmëse. Materialet për zyra janë ato materiale të cilat shfrytëzohen në punën administrative. Të tilla janë letra, markezët etj. Nën inventar të imët nënkuptohen mjetet për punë (si mjete ekzistuese për shembull) të cilat trajtohen si mjete qarkulluese sepse kanë afat më të shkurtë të përdorimit se një vjet dhe vlerë të vogël individuale. Këtu hyjnë lloje të ndryshme të veglave dhe të mjeteve të tjera. Për evidencë të materialeve është rezervuar klasa 3. Në kuadër të kësaj klase janë rezervuar këto grupe:30 - Përllogaritja e furnizimit31 - Lëndët e para dhe materialet32 - Pjesët rezervë35 - Inventari i imët dhe ambalazhi37 - Depozitat dhe kaucionet avance për lëndë të para dhe materiale, pjesë rezervë, inventar të imët, ambalazh dhe autogomat.

Nën nocionin materialet nënkup-tohen mjetet furni-zuese për punë, me qëllim që të jenë shpenzuar në vetë ndërmarrjen.

Inventari i imët

Lëndët e para të cilat shfrytëzohen në industrinë

kimike

Pjesët rezervë

- 98 -


PROCEDURA DHE DOKUMENTACIONI GJATË FURNIZIMIT TË MATERIALEVE

Në bazë të nevojave të shqyrtuara për materiale për zhvillim të papenguar të prodhimtarisë, ndërmarrjet kontraktojnë furnizim të materialeve nga furnizuesit.

Gjatë porositjes së materialeve furnizuesit dërgojnë dokument i cili quhet fl etëdërgesë, por gjithashtu dërgojnë edhe faturë. Kur materialet do të arrijnë në magazinë plotësohet dokument i cili quhet fl etëpranim.

Materialet në kontabilitet mbahen me çmime faktike ose me çmime të parashikuara prej përpara. Çmimet e parashikuara mund të jenë standarde ose me plan, kurse në praktikën tonë përpilohen çmimet e planifi kuara. Gjatë furnizimit të materialeve përgatitet kalkulimi në të cilin llogaritet vlera furnizuese dhe çmimi furnizues.

Vlera furnizuese përbëhet prej vlerës së faturës (shuma e faturuar e furnizuesit në faturë) plus shpenzimet e vartëse. Shpenzimet e varura janë shpenzime për transport të materialeve, bartje, ngarkim, shkarkim, sigurim, doganë etj. Shpenzimet e varura dokumentohen-dëshmohen me dokumente të cilat arrijnë siç janë: faturat për transport, listat e ngarkesës, kanosmani, llogaritë doganore etj. Kur vlera e furnizuar do të pjesëtohet me sasinë që furnizohet fi tohet çmimi furnizues, respektivisht çmimi sipas njësisë së materialit të furnizuar. Kjo evidencë duhet të sigurojë të dhëna për sasinë, çmimin, vlerën e çdo lloji të veçantë të materialit.

ÇMIMET E MATEPIALEVE

Në kontabilitetin e materialeve hyrja e materialeve, pjesëve rezervë, inventarit të imët, ambalazhit mund të evidentohen sipas:- çmimit të furnizimit ose- çmimeve të planifi kuarakurse dalja sipas:- çmimit furnizues (FIFO metodës ose sipas LIFO metodës) dhe- çmimit mesatar,

Nën çmimin furnizues nënkuptohet çmimi i faturuar të materialeve i shutuar me shpenzimet për furnizim dhe dërgesës së tyre (bartjes, ngarkesës, shkarkesës etj.).

Për ata që duan të dinë më tepër: (Nëse materialet mbahen në kontabilitetin material sipas çmimeve furnizuese gjatë dhënies së tyre në prodhimtari, respektivisht në përdorim, sasia e dhënë llogaritet sipas çmimit të parë furnizues).

Nëse sasia nga çmimi i parë furnizues është shterur, llogaritja bëhet sipas çmimit të dytë furnizues etj. Kjo metodë e llogaritjes së shpenzimit të materialit në teori është e njohur nën emrin FIFO metodë (fi rst in - fi rst out) - çmimi i parë hyrës, çmimi parë dalës.

Dokumentacion për furnizimin e materialeve:-fl etëdërgesa,-fatura,-fl etëpranimi,-fatura për trans-port, -lista ngarkuese,-konosmani, -llogaria doganore etj.

Materialet rezerve mund të evidento-hen sipas:- çmimit të furnizimit ose- çmimeve me plan.

- 99 -


Nën çmimin mesatar furnizues nënkuptohet çmimi mesatar furnizues sipas të cilit regjistrohet dalja e materialit në kartotekën materiale. Ky çmim llogaritet në atë mënyrë që rezervat e vjetra - sipas sasisë dhe vlerës - mblidhen me sasinë dhe vlerën e furnizimit të ri dhe shumën e vlerës së materialeve të caktuara pjesëtohet me shumën e sasive.

Nën çmimin e fundit hyrës - të parë dalës nënkuptohet çmimi i fundit hyrës sipas të cilës janë pranuar materialet që të shfrytëzohen për llogaritje të materialit të nevojshëm për nevojat e prodhimtarisë. Kjo metodë e llogaritjes së shpenzimit të materialeve në teori është e njohur si LI-FO (last in - fi rst out) metodë.

Nën çmimin e planifi kuar nënkuptohet çmimi intern që përcaktohet në fi llim të vitit, për çdo material veçmas, në bazë të çmimeve blerëse dhe shpenzimeve mesatare për furnizimin dhe dërgesën e tyre. Këto çmime planifi kohen për shkak të lehtësimit të teknikës dhe llogaritjes së materialeve (që të mos bëhet llogaritje e përhershme e çmimit mesatar furnizues). Ky çmim është i njëjtë gjatë tërë vitit që është porositur dhe çmimit të përhershëm. Nëse materialet mbahen sipas çmimit të planifi kuar atëherë hyrja dhe dalja e tyre llogaritet me atë çmim. Dallimet midis vlerës së planifi kuar dhe vlerës së vërtetë të materialeve të blera dhe të dhëna evidentohen vetëm në kontabilitetin fi nanciar, nëpërmjet llogarive të caktuara për shmangie nga çmimi i përhershëm të materialeve.

Llogaritja e materialeve të shpenzuara sipas çdo metode të tyre ka si rezultat shumën e ndryshme të shpenzimeve dhe shumën e ndryshme të materialeve të treguara të rezervës si mjet. Shpenzimi i materialeve ka ndikim edhe ndaj rezultateve fi nanciare.

RREGULLAT PËR EVIDENTIM TË REZERVAVE TË MATERIALEVE, PJESËVE REZERVË DHE INVENTARIT

TË IMËT SIPAS ÇMIMEVE FURNIZUESE DHE TË PLANIFIKUARA

1. SHFRYTËZIMI I LLOGARIVE TË PËKOHSHME PËR LLOGARI TË FURNIZIMIT:a) Evidentimi i furnizimit të lëndëve të para, materialeve, pjesëve rezerve dhe inventarit të imët kur rezervat mbahen sipas çmimeve furnizuese.

Kur në kontabilitet do të arrijnë dokumentet për furnizim të materialeve, zbatohet evidentimi për formimin e vlerës furnizuese. Për formimin e vlerës furnizuese shërbejnë llogaritë nga grupi 30 të cilat pas formimit të vlerës së tyre shuhen. Për faturën e pranuar nga furnizuesi evidentohet në anën pozitive të llogarisë 300-Vlera sipas llogaritjes së furnizuesit. Njëkohësisht evidentohet në anën negative të llogarisë 220-Obligimet ndaj furnizuesve. Pastaj evidentohen

Evidentimi i furnizimit të lëndëve të para, materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët kur rezervat mbahen sipas çmimeve të plani-fi kuara.

- 100 -


dokumentet e arritura për shpenzime të varura. Shpenzimet e varura evidentohen në anën pozitive të llogarive 301-Shpenzime të varura me evidentim të njëkohësishëm të anën negative të llogarisë 220-Obligimet ndaj furnizuesve. Nëse disa shpenzime të varura janë paguar me para të gatshme, atëherë do të evidentohet në anën negative të llogarisë 102-Arka. Në llogarinë 302-Dogana dhe të dhëna të tjera importuese evidentohet dogana që duhet të paguhet sipas llogaritjes së doganës për materialet e importuara.

Kur do të evidentohen të gjitha dokumentet për materialet e furnizuara bëhet llogaritja e vlesës së furnizuar të materialeve dhe evidentohet pranimi i materialeve të rezervave për çka bëhet dokumenti fl etëpranimi.

Për llogaritje të furnizimit zbatohet ky evidentim: Në anën pozitive evidentohet në llogarinë 309-Përllogaritja e furnizimit, kurse në anën negative evidentohet në të gjitha llogaritë të cila janë paraqitur më parë gjatë formimit të vlerës furnizuese 300- Vlera sipas përllogaritjes së furnizuesit, 301-Shpenzimet e varura, 302-Dogana dhe të dhëna të tjera importuese. Me këtë evidentim shuhen llogaritë nga grupi 30, sepse ato janë llogari kohore të cilat për formim të vlerës furnizuese e pastaj shuhen, nuk kanë saldo. Saldoja e tyre eventuale do të thotë se ende nuk është formuar vlera furnizuese për shkak të mosarritjes së të gjitha dokumenteve të furnizimit.

Me evidentim të anës pozitive të llogarisë 309-Përllogaritja e furnizimit e kemi gjithmonë vlerën e furnizuar të materialeve të furnizuara. Pastaj materialet pranohen në rezervë për çka plotësohet dokumenti fl etëpranimi. Sipas fl etëpranimit pranimi i rezervës evidentohet në anën pozitive të llogarisë 310-Lëndë të para dhe materiale në rezerva, kurse në anën negative të llogarisë 309-Llogaritja e furnizimit. Me atë shuhet edhe llogaria 309, kurse vlera e evidentuar në atë llogari bartet si vlerë e materialit në rezervë.

Nëse janë blerë pjesë rezervë obligohet llogaria 320-Pjesët rezervë në depo, nëse është blerë inventari i imët obligohet llogaria 350-Inventari i imët i rezervës, e nëse nga ana tjetër janë blerë ambalazhi dhe autogomat obligohet llogaria 352-Ambalazhi dhe autogomat në rezervë, në anën negative (kreditore) në të gjitha rastet është llogaria 309-Llogaritja e furnizimit, e cila saldohet.

b) Evidentimi i furnizimit të lëndëve të para, materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët kur rezervat mbahen sipas çmimeve të planifi kuara.

Më parë ishte shpjeguar mënyra e evidencës së furnizimit të mjetit të klasës 3, kur rezervat mbahen sipas vlerës furnizuese. Nëse nga ana tjetër rezervat e mjeteve nga klasa 3 mbahen sipas vlerës së planifi kuar, llogaritë: 310, 350 dhe 352 obligohen për vlerë të planifi kuar. Llogaria 309 gjithmonë kërkon për vlerën furnizuese, kurse ndryshimi ndërmjet njërës dhe vlerës tjetër do të evidentohet në llogarinë 319-Shmangia nga çmimet e lëndëve të para dhe materialeve.

Shmangia është pozitive nëse vlera e planifi kuar është më e madhe nga vlera furnizuese dhe evidentohet në anën negative (në llogarinë 319) dhe e kundërta,

Evidentimi i furnizimit të lëndëve të para, materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët kur rezervat mbahen sipas çmimeve të plani-fi kuara.

- 101 -


nëse është më e vogël vlera e planifi kuar nga vlera furnizuese ka shmangie negative që evidentohet në anën pozitive (të llogarisë 319).

2. ME KALKULIM

Evidentimi me ndihmën e kalkulimit do të shpjegohet në mënyrë rrjedhëse, gjatë evidencës së furnizimit.

Karakteristikat e Ll/risë Rezervat e lëndëve të para dhe materialeve:

Në llogarinë Rezerva e lëndëve të para dhe materialeve në anën pozitive evidentohet vlera furnizuese e materialeve të blera, kurse në anën e djathtë vlera e materialeve të dhëna në prodhimtari. Në anën e majtë evidentohet edhe shuma e materialeve të kthyera nga prodhimtaria, kurse në anën e djathtë dëmet e shkaktuara, shkurtesat etj. Saldoja e kësaj llogarie e tregon shumën e materialeve me të cilat fi rma disponon në datën e caktuar.

Shembulli 1: Nga furnizuesi “Heraklea” nga Manastiri janë blerë sipas faturës nr. 148 lëndë të para edhe atë:

600m. lëkurë prej 500 den. për 1m. = 300.000 400m. gjon prej 300 den. për 1m. = 120.000

Gjithsej = 420.000

Në vlerën furnizuese llogaritet +18%TVSH. Për transport dhe bartje të lëndëve të para është marrë fatura nr. 15 në 10.000 den. +18%TVSH që më vonë është paguar nga arka. Lëndët e para të rezervës evidentohen sipas vlerës furnizuese.

��

Ll/ri Rezervat e lëndëve të para dhe materialeve+ -

2) Materialet e dhëna në prodhimtari

0) Gjendja fi llestare1) Rritja:

-furnizimi-të kthyera si të furnizuara gabimisht

��

- 102 -


Evidentimi:

Kalkulimi: rezerva (310) TVSH(160) Obligimi(220)1- Vlera e faturës den. 420.000 + 75.600 = 495.6002. Shpenzimet e varura den. 10.000 + 1.800 = 11.8003. Vlera furnizuese (1+2) 430.000 77.400

Zgjidhje e shemb-ullit me zbatimin e kalkulimit

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� ��

��

��

��

��

��

� � ��


rshuma

Ll/ri Vlera sipas llogarisë nga furnizuesi Ll/ri TVSH në faturat e pranuara për furnizim

Ll/ri Obligimet ndaj furnitorëve për mjete qarkulluese

për lëndë të para të blera f-ra nr. 148Ll/ri Shpenzime të varura për furn. të mat.Ll/ri TVSH në f-ra të pranuara

Ll/ri Obligimet ndaj furnitorëve për mjetet qarkulluese

për transport sipas f-rës nr. 15

Ll/ri Mjetet qarkulluese Ll/ri Arka kryesore

fatura e paguar për bartje në kesh

Ll/ri Llogaria për furnizim

Ll/ri Vlera sipas llogarisë nga furniz.Ll/ri Shpenzime të varura

vlera e llogaritur furnizuese

Ll/ri Lëndët e para dhe materialet në rezervë

Ll/riPërLlogaritja e furnizimit

materiale të pranuara sipas vl.fur. Sipas fl etëpran. nr.Gjithsej

- 103 -


Evidentimi i kalkulimit:310 Ll/ria Lëndët e para dhe materialet në rezervë 430.0001601 Ll/ria TVSH në fatura të pranuara 77.400 220 Ll/ria Obligimi ndaj furnitorëve në vend 495.600 220 Ll/ri Obligimi ndaj furnitorëve jashtë vendit 11.800lëndë të para të blera dhe të pranuara sipas vlerës furnizuese

Shembulli 2: për evidentim të furnizimit të lëndëve të para, materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët kur rezervat mbahen sipas çmimeve të planifi kuara:

Nga furnizuesi në vend është pranuar fatura për materialet e porositura prej 100.000 den. + 18 % TVSH. Për transport të materialeve të blera është marrë fatura prej 5.000 den. + 18 % TVSH, kurse për shkarkim dhe vendosje është paguar me para të gatshme 1.000 den. Sipas fl etëpranimit materialet pranohen në rezervë sipas vlerës së planifi kuar prej 120.000 denarë.

��

��

� ��

� � ��

� � � � �

��

� ��

� � ��

� � � � �

��

Evidentimi:

PËRSHKRIMILlogaria

N.r

shuma

Ll/ri Vlera e faturës së mater.

Ll/ri Në fatura të pranuara për furn.

Ll/ri Obligime ndaj furni-torëve për mjete qarkulluese

furn. për mjete qark. për ma-teriale të blera sipas f-rës

Ll/ri Shpenzime të varura për fur.të materialeve

Ll/ri në fatura të pranuara

Ll/ri Obligimet ndaj furni-torëve për mjete qarkulluese.

për transport sipas f-rës nr.

Ll/ri Shpenz. të varura përb

- 104 -


Ngase përdorimi i llogarive nga grupi 30 nuk është i detyrueshëm, kurse evidentimi pa përdorim është me sa vijon:

Kalkulimi:1. Vlera e faturuar den. 100.000 + 18 000 TVSH = 118.0002. Shpenzime të varura den. 5.000 + 900 TVSH = 5.9003. Vlera të varura në kesh den. 1.000

Vlera furnizuese den. 106.000Shmangia nga çmimet den. 14.000Vlera e planifi kuar den. 120.000

� � ��

� � � �

��

� � ��

� � ��

��

� ��

��

� � � � �

��

� � ��

� � ��

� � � �

� � � ��

fur. të materialeve

Ll/ri Arka kryesore

për pagesën kesh

Ll/ri Llogaria e furnizimit

Ll/ri Vl.sipas fi timit të llog.

Ll/ri Treg. të varurLl/ri Treg. të varur

Furniz.i bartur i vlerës

Ll/ri Lëndë të para dhe mat.rez

Ll/ri përllogaria e furnizimit

Ll/ri Shmangie nga çmimi i mat.

mat. e pranuara sipas planit

Gjithsej

c

d

- 105 -


Evidentimi sipas kalkulimit:310 Ll/ri Lëndë të para dhe materiale në rezervë 120.0001601 Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 18.900

2201 Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve 123.9001020 Ll/ri Arka kryesore 1.000319 Ll/ri Shmangia nga çmimet e materialeve. 14.000Materialet e blera dhe të pranuara sipas vlerës së planifi kuar

Dokumentet dhe evidenca kontabiliste e evidencës të pjesëve rezervë dhe inventarit të imët është njësoj edhe si evidenca e materialeve, por për ato në planin kontabël ka llogari të veçanta. Shiko planin kontabël.

Shembuj për ushtrim:

Të evidentohen në urdhrin për evidentim në llogaritë nga libri kryesor dhe në llogaritë nga libri ndihmës këto dokumente të pranuara për furnizim të materialit të ndërmarrjes “Gramont” nga Velesi.

1. Është pranuar fatura nr. 453 nga furnizuesi “Premium” Shkup për këto materiale të furnizuara: 5000 kg çimento me çmim prej 10 den. për kg 2000 copë tulla me çmim prej 7 den. për një copë. 3000 kg gëlqere me çmim prej 5 den. për kg Në faturën e furnizuesit është llogaritur + 18% TVSH. Për transport të materialeve është pranuar fatura nr. 753 nga ndërmarrja transportuese “Transhped” Shkup në shumë prej 8000 den. + 18% TVSH. Për shkarkim i është paguar me para të gatshme personit fi zik “NN” 1000 den. sipas vërtetimit të llogarisë nr. 23.Të formohet vlera furnizuese dhe çmimi furnizues të materialeve furnizuese me përdorim të llogarive për llogaritje të furnizimit të grupit 30. Sipas fl etëpranueses nr. 487 materialet pranohen në rezervë në magazinë sipas vlerës furnizuese - çmimeve.

2. Ndërmarrja “Gramont” ka dhënë urdhër Stopanska bankës në Veles që nga mjetet e parave në xhirollogarinë të paguajë edhe faturën e furnizuesit “Premium” në shumë prej ____________. dhe fatura të furnizuesit “Transhped” prej . den.Banka me urdhrin nr. 963 lajmëron se i ka paguar furnizuesit “Premium” ________________ den dhe furnizuesit “Transhped” _____________. den.Të paguhen të gjitha dokumentet e përmendura.

3. Në detyrën e mësipërme materialet furnizuese ishte theksuar se duhet të pranohen në rezervë sipas çmimeve furnizuese, por edhe të cilat janë pranuar.

- 106 -


- 106 -

Tema 2.3 EVIDENTIMI I MATERIALEVE

Materialet mund të evidentohen në rezerva sipas çmimeve të planifi kuara. Të evidentohet pranimi e materialeve të rezervës sipas fl etëpranimit me supozim se materialet mbahen sipas çmimeve të planifi kuara të cilat për çimenton sillen 13 den, kurse për tullat 9 den., kurse për gëlqeren 7 den.

4. Të bëhet kalkulimi nr. 258 për materialet furnizuese. Shpenzimet e varura renditen në mënyrë të barabartë në sasinë e materialeve.

- Të evidentohet furnizimi i materialeve sipas kalkulimit nr. 28.

��

�

��

��

�

Kalk

ulue

sSh

ef i

furn

izim

it

Çim

ento

Tulla

Gël

qere

Gjit

hsej

Sipa

s njës

isëSi

pas n

jësisë

Sipa

s njës

isëSi

pas n

jësisë

Sipa

s njës

isëG

jiths

ejG

jiths

ejG

jiths

ejG

jiths

ejG

jiths

ej

Vle

ra e

plan

ifi ku

arV

lera

furn

izue

seSh

penz

ime t

ë var

ura

Çmim

i i fa

turë

sTV

SHN

r.re

n.Ll

oji i

m

ater

ialit

Një

sia

mat

ëse

Sasia

“Gra

mon

t” V

eles

Vele

s 01.

03.

200

9

KA

LKU

LIM

I NR

28

Ësht

ë bër

ë në b

azë t

ë:

1. F

atur

a e fu

rniz

uesit

“Pre

miu

m” S

hkup

nr.

453

2.

Fat

ura p

ër tr

ansp

ort n

r. 75

3 të

“Tra

nshp

ed” S

hkup

3.

Vër

tetim

i i ll

ogar

isë n

r. 23

për

shka

rkim

Tem

a 2.3

Evi

dent

imi i

mat

eria

leve

- 108 -


EVIDENCA E SHPENZIMIT TË MATERIALEVE (me dhënie të rezervës)

Kur fl asim për shpenzimin e materialit në kuptimin më të gjerë të fj alës mendohet edhe për shpenzimin e pjesëve rezervë, inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave. Të gjitha këto mjete m parë furnizohen, kurse më vonë jepen për nevojat e prodhimtarisë. Dhënia e materialeve nga magazina për nevojat e punës bëhet me dokument të veçantë - fl etë furnizuese. Dokumentin e japin personat e autorizuar - udhëheqësit e reparteve ose njësive të tjera dhe me të ata japin urdhër magazinionerit që t’i japë për nevojat përkatëse - mjetet e shënuara në fl etën furnizuese. Në bazë të këtij dokumenti magazinioneri i jep mjetet edhe në kolonë të caktuar në këtë dokument (ose me dokument të veçantë - fl etëdhënëse) e fut sasinë e dhënë. Materiali i dhënë që në fund të periudhës së llogaritjes ka mbetur i papërdorur, si dhe mbeturinat eventuale që krijohen gjatë përpunimit kthehen në magazinë, me çka përpilohet dokument i veçantë - letra kthyese e cila është e ngjashme me latoren furnizuese. Gjatë daljes së materialit të imët, ambalazhit dhe autogomave bëhet procesverbal në bazë të të cilit evidentohet dalja e materialit.

a) Shpenzimi i lëndëve të para dhe materialeveNë bazë të listës furnizuese për harxhimin e materialeve zbatohen këto regjistrime:

+ 400, 401, 404, 405 - 1 Materialet dhe pjesët e dhëna rezervë

Nga paraqitja skematike del:

Gjatë dhënies së materialeve - zvogëlohet aktiva me rritjen e shpenzimeve. Për materialet e shpenzuara angazhohet llogaria 400, kurse e lejon llogarinë 310. Kurse për pjesët e dhëna rezervë angazhohet llogaria 404, kurse lejon llogaria 320. Materialet e kthyera si dhe mbeturinat e pranuara e rritin aktivën, kurse zvogëlohen shpenzimet.

Shembulli 1: Për materialet e dhëna

Sipas listës furnizuese janë dhënë këto materiale:

- materialet për përpunim të prodhimeve të gatshme 100 000- karburant dhe vajë 15 000- materialë për zyrë 8 000- materialë për mirëmbajtje 5 000

Dhënia e materia-leve nga maga-zina për nevojat e punës bëhet më dokument të veçantë - FLETË FURNIZUESE.

+ 310, 320, 350 - 1

- 109 -


b) Harxhimi i inventarit të imët, autogomave dhe ambalazhitPër dallim nga materialet, inventari i imët, ambalazhi dhe autogomat nuk

harxhohen menjëherë, por në mënyrë sukseseve, varësisht nga kohëzgjatja e tyre, për ç’arsye harxhimi i tyre caktohet nëpërmjet çregjistrimeve. çregjistrimi i këtyre mjeteve mund të bëhet: 100% gjatë dhënies në përdorim (mjete të cilat shpejt thyhen - gota për pijë, bokall); 50% gjatë dhënies në përdorim dhe 50% gjatë çregjistrimit të tyre, gjatë hedhjes nga përdorimi (mjete me një afat më të gjatë të qëndrimit mbi një vjet, kurse vlerën e kanë të vogël që do të ishte dëmtim jo i plotë sipas shkallës kalkuluese që të bëhet çdo muaj); me shkallë të kalkuluar të dëmtimit (mjete me vlerë më të madhe për ç’arsye, në bazë të kohëzgjatjes së tyre të qëndrimit harxhimi njehsohet sipas shkallës kalkuluese të çregjistrimit, në mënyrë të barabartë renditet

Evidentimi:

��

��

� ��

� ��

� ��

� � ��

� � ��

� � ��

� � ��

� � � � �

� � � ��


r

shuma

Ll/ri Materiali i shpenzuar

Ll/ri Karburanti i shpenzuar

Ll/ri Materiali i shpenzuar për zyrë.

Ll/ri Materiali i shpenzuar për pastrim

Ll/ri Materiale në rezervë

Ll/ri Karburanti dhe vaji në rezervë

Ll/ri Materiali i zyrës në rezervë

Materiale të jera sipas listës

furnizuese nr....

Gjithsej

- 110 -


në harxhime të periudhë së llogaritur). Këto mjete kanë kohëzgjatje më të gjatë për dallim nga materialet që janë më të qëndrueshme, por çregjistrimi mund të jetë më së tepërmi 5 vjet, e kjo do të thotë çdo vjet dëmtohen sipas shkallës prej 20%.

Varësisht nga mënyra e dëmtimit, evidentimi dallohet të harxhimi dhe riparimet e inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave.

b1) kur çregjistrimi bëhet 100% gjatë dhënies:Kur për nevojat e prodhimtarisë jepen: inventari i imët, ambalazhi dhe

autogomat me 100% çregjistrim, në atë rast bëhen ndryshime në aktivë, me çka rriten harxhimet nga ky lloj i mjeteve, kurse zvogëlohen rezervat. Me vlerën e plotë të mjeteve të dhëna obligohet llogaria 405- çregjistrimi i inventarit të imët, kurse si zvogëlim i rezervave do të kërkojnë llogaritë 350-Inventari i imët në rezervë dhe 352-Ambalazhi dhe autogomat në rezervë.

Shembulli 1: Sipas listës furnizuese nr. 1 janë dhënë në përdorim mjetet nga inventari i imët me 100% çregjistrim me vlerë prej 500 den. Evidentimi:

4050 Ll/ri çregjistrimi i inventarit të imët 500350 Ll/ri Inventari i imët në rezervë 500

Dhënë me 100% çregjistrim

b2) Kur çregjistrimi bëhet 50% gjatë dhënies në përdorim dhe 50% gjatë çregjistrimit:

Kur për nevojat e prodhimtarisë jepet inventar i imët, ambalazhi dhe autogomat me 50% çregjistrim, në atë rast vetëm gjysma e vlerës së tyre me vetë dhënien i rrit shpenzimet e këtij lloji, kurse gjysma tjetër paraqet lloj tjetër të mjeteve, respektivisht mjeteve në përdorim dhe zbatohet evidentimi i anës pozitive të llogarisë 405- për 50% nga vlera, në anën pozitive të llogarisë 351-Inventari i imët në përdorim, 353-Ambalazhi dhe autogomat në përdorim, kurse për vlerën e përgjithshme të mjeteve të dhëna do të zvogëlohen rezervat dhe do të kërkohen llogaritë 350 dhe 352. Ngase janë dhënë mjetet me një afat më të gjatë të qëndrimit, janë të mundshme edhe riparime të tyre. Riparimet i rritin shërbimet për mirëmbajtje si shpenzime dhe evidentohen në anën pozitive të llogarisë 412-Shërbimet për mirëmbajtje, kurse në anën e tyre varësisht nga krijimi do të gjenden llogaritë e grupit 10-Mjete të parave ose 22-Obligimet ndaj furnizuesve.

Shembulli 2:Sipas listës furnizuese nr. 2 është dhënë inventari i imët në përdorim për40.000 den. me 50% çregjistrim.Evidentimi:405 Ll/ri çregjistrimi i inventarit të imët 20 000351 Ll/ri Inventari i imët në përdorim 20 000

350 Ll/ri Inventari i imët në rezervë 40 000Dhënë me 50% çregjistrim

Dhënia e inven-tarit të imët me 100% çregjistrim.

Dhënia e inven-tarit të imët me 50% çregjistrim.

- 111 -


b3) Kur çregjistrimi bëhet sipas shkallës kalkuluese:Pjesë të caktuara të inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave për nevojat

e prodhimtarisë mund të jepen edhe me çregjistrim kalkuluese. Bëhet fj alë për mjete të cilat kanë një afat më të gjatë të qëndrimit, por për shkak të vlerës së vogël nuk janë në kuadër të mjeteve ekzistuese. Kur mjetet e tilla do të jepen në përdorim bëhen ndryshime vetëm sipas strukturës së aktivës, respektivisht rriten mjetet nga ky lloj i përdorimit, kurse zvogëlohen rezervat. Zbatohet evidentimi i anës pozitive të llogarive 351 dhe 353, kurse në anën negative të llogarisë 350 dhe 352. Zakonisht në fund të periudhës së llogaritjes bëhet çregjistrimi, me çka rriten shpenzimet e këtij lloji të mjeteve dhe zbatohet evidentimi i anës pozitive së llogarisë 405- çregjistrimi i inventarit të imët, kurse nën anën negative të llogarisë 357-Harmonizimi i vlerësuar evidentohet çregjistrimi i kryer. (Meqë janë dhënë mjetet që të shërbejnë një periudhë më të gjatë kohore mënjanimi i dëmtimeve eventuale, respektivisht riparimet që bëhen i rritin shërbimet si shpenzime dhe bëhet regjistrimi i anës pozitive nga llogaria 357, me çka rritet vlera e mjeteve të dhëna, kurse në anën e vet llogaritë e grupit 10-mjetet e parave ose 22-Obligimet ndaj furnizuesve). Gjatë çregjistrimit të mjeteve të tilla të dhëna për vlerën e çregjistruar obligohet llogaria kreditore 357 për çregjistrim të llogarisë 405, kurse për vlerën e përgjithshme do të kërkojë llogaria 351 ose 353 varësisht nga ajo që çregjistrohet.

Shembulli 3:1. Sipas listës furnizuese nr. 3 është dhënë në përdorim -inventari i imët 80 000 den.,2. Në fund të periudhës llogaritëse bëhet çregjistrimi: -i inventarit të imët 30% (80 000х30:100 = 24 000)3. Sipas listës furnizuese nr. 3 janë dhënë në përdorim -autogoma 30 000 den4. Në fund të periudhës llogaritëse bëhet çregjistrimi: - të autogomave sipas kalimit të t/km 35% (30 000х35:100 = 10.500)5. Sipas listës furnizuese nr. 3 është dhënë në përdorim - ambalazhi 40 000 den6. Në fund të periudhës llogaritëse bëhet çregjistrimi: -të ambalazhit 40% (40 000х40:100 = 16 000)7. Sipas procesverbalit çregjistrohet ambalazhi për shkak të vjetërsisë fi zike.

Vlera furnizuese e ambalazhit është 20.000 den, kurse çregjistrimi i tij 8.000 den. (40% bilanci i gjendjes është çregjistruar) dhe si mbeturinë vlerësohet në 2.000 den.

Dhënia e inven-tarit të imët me çregjistrim të kalkuluar.

- 112 -


��

��

� � � ��

� � � � �

��

� � � ��

� � � � �

��

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

�

��

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

�

��

�

�

�

�

�

�

��

��

�

�

�

�

��

�

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

�

�

��

LLOGARIAPËRSHKRIMI

shuma

350

Ll/ri Inventari i imët në përdorim

Ll/ri Inventari i imët në rezervë

inventari i dhënë i imët me kal.çregji.

Ll/ri çregjistrimi i materialit të imët

Ll/ri Нarmon.të vl. të m.i. në përdorim

çregj.i inv.të imët

35710

Ll/ri Autogomat në përdorimLl/ri Autogomat në rezervë

janë dhënë autog.me kalk.

Ll/ri çregjistrimi i autogomave

Ll/ri Shërbime vle.të autogomave në për. çregjistrimi i autogomave

Ll/ri Ambalazhi në përdorim

Ll/ri Ambalazhi në rezervë

është dhënë ambalazhi me çregj.kalkulues

Ll/ri çregjistrimi i ambalazhit

Ll/ri Harmonizimi i vlerës së ambal. në përdorim

Është bërë çregj.i amb.

- 113 -


NOCIONET KYÇEÇmimi furnizues Çmimi i planifi kuar Kalkulimi Shpenzimet Furnizimi

PYETJE:

1. Çka nënkuptohet nën nocionin lëndët e para dhe materialet?2. Bëj dallim midis materialeve, mallrave tregtare dhe prodhimeve të gatshme.

Trego shembuj!3. Çka duhet të sigurojë evidenca e materialeve?4. Si klasifi kohen materialet?5. Cilat janë dokumentet për furnizim të materialeve?6. Sipas cilave çmime mund të evidentohen materialet në tepricë?7. Çka është vlera furnizuese dhe si formohet? Çka janë shpenzimet e varura? Çka

paraqet vlera e faturuar?8. Me cilat dokumente dokumentohen shpenzimet e varura?9. Cilat llogari shfrytëzohen për formimin e vlerës furnizuese të materialeve?10. Pse llogaritë për formimin e vlerës furnizuese themi se kanë karakter të

përkohshëm?11. Këto llogari a kanë saldo dhe si e njëjtë trajtohet?12. Kur shuhen llogaritë për llogaritje të furnizimit?

� ��

� ��

� ��

� � � ��

� � � �

� � � ��

Ll/ri Shërbime vle.të ambal.Ll/ri Mbeturinat në rezervëLl/ri çregjistrimi i ambalazhit

Ll/ri Ambalazhi në përdorim

Për çregjistrimin e ambalazhit

Gjithsej

3530

- 114 -


13. Çfarë ndikimi kanë shpenzimet ndaj rezultatit fi nanciar?14. Si quhen llogaritë në të cilat evidentohen shpenzimet?15. Si quhet dokumenti në bazë të të cilit bëhet dhënia e materialeve nga magazina?16. Si quhet dokumenti në bazë të të cilit bëhet kthimi i materialeve nga reparti

prodhues?17. Në çfarë mënyre mund të bëhet çregjistrimi i inventarit të imët?

Mendo për këtë

Një kamion për dërgesë që ka kushtuar 180.000 den., para tri viteve ishte përdorur në punë të fi rmës. Ai kamion tash kushton 90.000 den., kurse pronari pamenduar për kamion të ri. Çka ka ndodhur për tre vitet e kaluara kur kamioni ishte përdorur? Pronari a i kishte pasur parasysh të gjitha të dalat e mundshme në punën e biznesit të tij? Çka ishte lëshuar? Si kjo ka ndikuar në fi tim (profi t) ose në humbje për çdo tri vitet kur kamioni ishte përdorur? Çka do t’i rekomandonit pronarit në kuptimin si ta ndryshojë këtë gjendje, çka të bëjë në të ardhmen?

USHTRIME PËR EVIDENCË:Ngjarjet e ardhshme kontabiliste të evidentohen në urdhër të evidentimit!

1. Nga furnizuesi “Heraklea” nga Manastiri janë blerë sipas faturës nr. 148 lëndë të para, edhe atë:

600m. Lëkurë nga 500 den. për 1m.

400m. Gjin nga 300 den. për 1m.

Vlera e furnizuar llogaritet +18% TVSH. Për transport dhe bartje të lëndëve të para është marrë fatura prej 10.000 den.+18%TVSH, e cila më vonë është paguar nga arka. Lëndët e para në tepricë evidentohen sipas çmimeve furnizuese. Të evidentohet marrja e faturave për furnizim dhe transport dhe rezerva e lëndëve të para sipas çmimeve furnizuese.

2. Nga furnizuesi “Bargalla” nga Shtipi janë blerë sipas faturës nr. 432 materiale edhe atë:

200kg. nga 300 den. për 1kg.

Në vlerën furnizuese llogaritet 18% TVSH. Për transport dhe bartje është marrë dhe është paguar me para të gatshme fatura prej 2.000 den.+18%TVSH. Materialet në rezervë evidentohen sipas çmimeve furnizuese. Të evidentohet marrja e faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e materialeve sipas çmimit furnizues.

- 115 -


3. Nga furnizuesi “Makpetrol” nga Shkupi është blerë karburant dhe vaj sipas faturës nr. 48 edhe atë:

400l. naft ë 25 den. për 1l600l. benzinë 30 den. për 1l100 tubullace gazi 200 den për 1 tumbullace

Në vlerën furnizuese llogaritet +18% TVSH. Për transport dhe bartje është marrë fatura prej 4.800 den.+18%TVSH. Në rezervë karburanti dhe vaji mbahen sipas çmimeve të planifi kuara edhe atë:

naft a 35 den. х 400l.benzina 30 den. х 600l.gazi 230 den. х 100 tumbullace

Të evidentohet marrja e faturave për furnizim të transportit, rezerva e karburantit dhe vajit dhe shmangia nga çmimet e planifi kuara.4. Nga furnizuesi “Astibo” nga Shtipi janë blerë sipas faturës nr. 76 materiale edhe atë:

120m. stofi për meshkuj х 250 den. për 1m.60m. stofi për femra х 200 den. për 1m.500m. pëlhurë х 40 den. për 1m.

Në vlerën furnizuese llogaritet +18% TVSH. Për transport dhe bartje të materialit është marrë fatura nr. 45 në 1.760 den.+18%TVSH. Materialet në rezervë evidentohen sipas çmimeve të planifi kuar. Çmimet e planifi kuara të materialeve janë:

stofi për meshkuj 260 den. х 120m.stofi për femra 210 den. х 60m.pëlhura 50 den. х 500m.

Të evidentohet marrja e faturave për furnizim dhe transport, tepricën e materialeve dhe pagesën e faturës për transport në xhirollogari.5. Nga furnizuesi “Euris” nga Shkupi sipas faturës nr. 15, janë blerë lëndë të para edhe atë:

150kg. miell х 25 den. 120kg. sheqer х 35 den.

Në vlerën furnizuese llogaritet +18% TVSH. Për transport dhe bartje të lëndëve të para është marrë fatura nr. 17 në 800 den. + 18% TVSH e cila më vonë është paguar nga arka. Lëndët e para në rezervë evidentohen sipas çmimit furnizues.Të evidentohet marrja e faturave për furnizim dhe transport, tepricën e materialeve dhe pagesën e faturës për transport nga arka.6. Nga furnizuesi “Teteks” nga Tetova janë blerë materiale sipas faturës nr. 80 edhe atë: 150m. stofi për femra х 250 den. për 1m. 100m. stofi për meshkuj х 150 den. për 1m.

- 116 -


Në shumën e faturës janë dhënë 18% TVSH. Për transport dhe bartje të materialeve është marrë fatura nr. 18 dhe pagesa nga llogaria e transaksionit në shumë prej 8.000 den. + 18% TVSH. Materialet në tepricë evidentohen sipas çmimeve të planifi kuara edhe atë:

stofi për femra 240 den. х 150m.stofi për meshkuj 120 den. х 100m.

Të evidentohet marrja e faturave për furnizim dhe transport, tepricën e materialeve dhe pagesën e faturës për transport dhe llogari të transaksionit.

7. Nga furnizuesi “11 Tetori” nga Prilepi janë blerë pjesë të ndryshme rezervë sipas faturës nr. 313 për 19.000 den. + 18% TVSH. Për bartje të pjesëve të furnizuara rezervë është marrë fatura nr. 242 në “Galeb” nga Ohri prej 4.000 den. + 18% TVSH. Për shkarkim dhe vendosje të pjesëve të arritura rezervë është marrë fatura prej 1.200 den. +18% TVSH. Pjesët rezervë në tepricë evidentohen sipas vlerës furnizuese. Të evidentohet fi timi i faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e pjesëve rezervë, si dhe pagesa e faturës për shkarkim dhe vendosje.

8. Nga furnizuesi “ЕМО” nga Ohri janë blerë pjesë të ndryshme rezervë sipas faturës nr. 242 për 80.000 den. + 18% TVSH. Për transport të pjesëve të furnizuara rezervë është marrë fatura nr. 42 nga NAT “Proleter” nga Shkupi prej 10.000 den. + 18% TVSH. Pjesët rezervë në tepricë evidentohen sipas vlerës së planifi kuar prej 100.000 den. Të evidentohet fi timi i faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e pjesëve rezervë, si dhe pagesa e faturës për pjesë rezervë.9. Nga furnizuesi “Rudnik” nga Zletova është blerë sipas faturës nr. 21 inventari i imët edhe atë:

140 copë lopata х 260 den. 100 copë sëpata х 290 den.

Në vlerën e faturës njehsohet +18% TVSH. Për transport është marrë fatura. nr. 15 nga “Ballkantrans” nga Shtipi prej 2.400 den. +18% TVSH. Inventari i imët në tepricë evidentohet sipas vlerës furnizuese. Të evidentohet fi timi i faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e pjesëve rezervë, si dhe pagesa e faturës për inventar të imët.10. Nga furnizuesi “Sileks” nga Kratova është blerë sipas faturës nr. 32 inventari i imët edhe atë:

60 copë çekiçë х 820 den. 70 copë lopata х 700 den.

Në vlerën e faturës njehsohet +18% TVSH. Për transport është marrë fatura. nr. 15 nga “Transkopi” nga Shtipi në shumë prej 4% nga vlera furnizuese +18% TVSH. Inventari i imët në tepricë dhe evidentohet sipas vlerës së planifi kuar edhe atë:

Për çekiçët 860 den. х 60 copë Për lopatat 720 den. х 70 copë

Të regjistrohet marrja e faturave për furnizim dhe tepricë e inventarit të imët.

- 117 -


11. Nga furnizuesi “Sloboda” nga Ohri është blerë sipas faturës nr. 43 inventari i imët edhe atë:

30 peshore muri х 1100 den. 40 peshore stoli х 1200 den.

Në vlerën e faturës njehsohet +18% TVSH. Për transport është marrë fatura. nr. 18 nga “Ballkantrans” nga Shtipi dhe është paguar nga arka me para të gatshme në shumë prej 7.000 den. +18% TVSH. Inventari i imët në tepricë evidentohet sipas vlerës së planifi kuar. Çmimet e paguara janë 10% më të mëdha nga ato faktike. Të evidentohet fi timi i faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e pjesëve rezervë, si dhe pagesa e faturës për inventar të imët.12. Nga furnizuesi “Euris” nga Shkupi janë blerë materiale sipas faturës nr. 143 edhe atë: materiali А-300m. х 200 den. materiali B-500m. х 400 den. materiali C-400m. х 300 den.Në vlerën e faturës njehsohet +18% TVSH. Për transport është marrë fatura. nr. 180 në shumë prej 38.000 den. +18% TVSH. Materialet në tepricë evidentohen sipas vlerës së planifi kuar në shumë prej 350.000 den. Të evidentohet fi timi i faturave për furnizim dhe transport dhe teprica e pjesëve rezervë, si dhe pagesa e faturës për materiale.

13. Sipas fl etëfurnizimit nr. 11 për nevojat e prodhimtarisë nga magazina janë dhënë materiale edhe atë:

130м, materiali А nga 740 den. për 1m. 200м, materiali B nga 380 den. për 1m. 800м, materiali C nga 90 den. për 1m.14. Sipas fl etëfurnizimit nr. 22 për nevojat e prodhimtarisë nga magazina janë

dhënë materiale edhe atë: 150m. stofi për meshkuj nga 82 den. për 1m. 200m. stofi për femra nga 34 den. për 1m.15. Sipas fl etëfurnizimit nr. 33 për nevojat e prodhimtarisë nga magazina janë

dhënë materiale edhe atë: 300l. benzinë nga 34 den. për 1l. 400l. naft ë nga 28 den. për 1l.16. Sipas fl etëfurnizimit nr. 44 për shpenzim nga magazina janë dhënë këto

materiale për zyrë edhe atë: 200 lapsa nga 10 den. 40 top letre nga 500 den.17. Sipas fl etëfurnizimit nr. 55 nga magazina janë dhënë materiale për pastrim të

hapësirave për 4.320 den.18. Sipas fl etëfurnizimit nr. 15 për nevojat e prodhimtarisë nga magazina janë

dhënë materiale edhe atë: Materiali,,А,, 200kg. nga 100 den. për 1kg. Materiali,,B,, 150kg. nga 110 den. për 1kg. Materiali,,C,, 250kg. nga 150 den. për 1kg.19. Nga reparti është kthyer materiali;B’-50kg. në magazinë si i furnizuar gabimisht

me letërkthyese nr. 5.

- 118 -


19. Sipas llogaritjes së ngrohtores lokale për ndërmarrjen, është shpenzuar thëngjill në 10 muajt për 9.000 den. Në bazë të fl etëfurnizimit ky shpenzim të evidentohet.

20. Sipas fl etëfurnizimit nr. 12 janë dhënë pjesë rezervë për mirëmbajtje të mjeteve për punë edhe atë:

Pjesa rezervë,,А,, -160 copë nga 30 den. për 1copë Pjesa rezervë,,B,,-200 copë nga 20 den. për 1 copë22. Sipas fl etëfurnizimit nr. 24 për mirëmbajtje të prodhimeve të shitura në afatin

garantues, janë dhënë pjesë rezervë për 3.200 den.23. Sipas fl etëfurnizimit nr. 41 janë dhënë pjesë rezervë për mirëmbajtje të mjeteve për

punë edhe atë: lagerë-20 copë nga 500 den. për 1 copë rripa-10 copë nga 2.500 den. për 1 copë24. Sipas fl etëfurnizimit nr. 80 janë dhënë pjesë rezervë për mirëmbajtje të mjeteve për

punë edhe atë: Th ika për gërshërë -100 copë nga 220 den. për 1 një copë25. Sipas fl etëfurnizimit nr. 7 është dhënë inventari i imët në përdorim 100% çregjistrim: 10 servisë komplet për kafe për 300 den. për një 20 servisë komplet për ujë për 350 den. për një26. Sipas fl etëfurnizimit nr. 10 është dhënë ambalazhi në përdorim për 100% çregjistrim: 50 copë thasë nga 50 den. 60 copë sëndukë nga 60 den.27. Sipas fl etëfurnizimit nr. 4 janë dhënë autogola me 100% çregjistrim: 80 copë autogoma të brendshme nga 600 den. 60 copë autogoma të jashtme nga 2.500 den.28. Me letërkthyese është kthyer inventari i imët: 5 servisë komplet për kafe për 300 den. për një 10 servisë komplet për ujë për 350 den. për një29. Sipas fl etëfurnizimit nr. 8 janë dhënë me 100% çregjistrim pjesë rezervë: ,,Х,,-50 copë nga 500 den. ,,У,,-40 copë nga 400 den.30. Sipas fl etëfurnizimit nr. 23 është dhënë inventari i imët në përdorim me 50%

çregjistrim: 40 copë bormakina nga 1.200 den. 20 copë çekiçë nga 200 den.31. Sipas fl etëfurnizimit nr. 32 janë dhënë autogoma në përdorim me 50% çregjistrim: 25 copë autogoma të brendshme nga 700 den. 70 copë autogoma të jashtme nga 2.800 den.32. Sipas fl etëfurnizimit nr. 8 nga magazina janë dhënë në përdorim me 50% çregjistrim

inventar të imët, autogoma dhe ambalazh: 100 copë lopata nga 500 den. 80 copë sëndukë nga 400 den. 60 copë autogoma të brendshme nga 300 den.33. Sipas fl etëfurnizimit nr. 24 nga magazina janë dhënë në përdorim me 50% çregjistrim

ambalazhi: ,,А,,-30 copë nga 700 den. ,,B,,-60 copë nga 400 den.34. Sipas fl etëfurnizimit nr. 1 nga magazina janë dhënë në përdorim autogoma me

çregjistrim kalkulativ:

- 119 -


100 copë SAVA autogoma të brendshme nga 2.700 den. 150 copë Goodyear autogoma të brendshme nga 3.000 den. 200 copë Misheline autogoma të brendshme nga 3.100 den. Të regjistrohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 10 muaj.35. Sipas fl etëfurnizimit nr. 2 nga magazina është dhënë në përdorim inventari i

imët me çregjistrim kalkulativ: 20 copë çekanë nga 250 den. 30 copë darë nga 200 den. Të regjistrohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 2 vjet.36. Sipas fl etëfurnizimit nr. 3 është dhënë në përdorim ambalazhi: 70 copë thasë nga 70 den. 60 copë kuti kartoni nga 80 den. Të regjistrohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 6 muaj.37. Nga furnizuesi “Galea” nga Shtipi janë blerë pjesë të ndryshme rezervë sipas faturës nr. 15 për 50.000 den.+18%TVSH. Për transport të pjesëve të furnizuara rezervë është marrë fatura nr. 25 nga “Mlaz” Bogdanci për 8.000 den.+18%TVSH. Për shkarkim dhe vendosje të pjesëve të arritura rezervë është marrë fatura dhe është paguar me para të gatshme nga arka për 1.000 den. Pjesët rezervë evidentohen sipas vlerës furnizuese.Sipas fl etëfurnizimit nr. 8 janë dhënë pjesë rezervë për mirëmbajtje të mjeteve për punë në vlerë prej 35.000 den.Të evidentohet furnizimi i pjesëve rezervë; faturat për transport, shkarkim dhe vendosje. Pagesa e faturës për shkarkim; rezerva e pjesëve rezervë si dhe dhënia e pjesëve rezervë pas fl etëdhënies.38. Nga furnizuesi “Sileks” nga Kratova është blerë sipas faturës nr. 11 inventari i imët edhe atë: 100 copë lopata nga 300 den. 50 copë sëpata nga 350 den. Në vlerën e faturës llogaritet 18%TVSH. Për transport është marrë fatura nga “Mlaz” nga Bogdanci në shumë prej 5.000 den.+18%TVSH. Fatura për transport është nga llogaria e transaksionit. Inventari i imët në tepricë evidentohet sipas vlerës së planifi kuar prej 47.000 den. Sipas fl etëfurnizimit nr. 111 është dhënë inventari i imët në përdorim me 50% çregjistrim. Vlera e përgjithshme e inventarit të imët është 30.000 den. Me fl etëkthyesen nr. 1 është kthyer inventari i imët me vlerë prej 2.000 den.39. Nga furnizuesi “Mishelin” nga Shkupi janë blerë sipas faturës nr. 22 autogoma me vlerë prej 80.000 den. Në vlerën e faturës është përfshirë TVSH në shumë prej 12.200 den.Për transport është marrë fatura nr. 222 në shumë prej 10.000 den. në vlerën e së cilës është përfshirë TVSH në shumë prej 1.525 den. Autogomat në rezervë mbahen sipas vlerës furnizuese.Sipas fl etëfurnizimit nr. 25 janë dhënë autogomat me vlerë prej 50.000 den. me 100% çregjistrim.

- 120 -


40. Sipas fl etëfurnizimit nr. 1 nga magazina janë dhënë në përdorim autogomat me çregjistrim kalkulativ me vlerë prej 850.000 den. Të evidentohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 10 muaj.

41. Sipas fl etëfurnizimit nr. 2 nga magazina është dhënë në përdorim inventari i imët me çregjistrim kalkulativ me vlerë prej 250.000 den. Të evidentohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 16 muaj.

42. Sipas fl etëfurnizimit nr. 3 nga magazina është dhënë në përdorim ambalazhi me çregjistrim kalkulativ me vlerë prej 120.000 den. Të evidentohet çregjistrimi mujor kalkulativ nëse afati i përdorimit është 6 muaj.

- 121 -

Tema 2.4 Evidentimi i shpenzimeve


FINANCIAR

EVIDENTIMI I SHPENZIMEVEEVIDENTIMI I SHPENZIMEVE

�

��

��

��


Shpenzimet - nocioni dhe llojetEvidentimi eishpenzimit të materialeve(Shpenzimi i materialeve të furnizuara)Shërbimet me karakter të shpenzimeve materialeEvidentimie amortizimit Shpenzimet jo materialeRrogat dhe kompensimet

QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të: - klasifi kojë dhe evidentojë shpenzimet materiale; - klasifi kojë dhe evidentojë shpenzimet jo materiale; - evidentojnë amortizimin; - evidentojnë rrogat dhe shpenzimet e tjera nga puna rrjedhëse.

- 122 -


SHPENZIMET - NOCIONI DHE LLOJET

Shpenzimet çdo herë kanë qenë komponent kyç në punën e çdo subjekti ekonomik. Subjektet ekonomike janë bartës të aktiviteteve ekonomike, por është e ditur se nuk ka aktivitet pa paraqitjen e shpenzimeve. Shpenzimet janë harxhime të mjeteve dhe punës të shprehura në vlerë që janë pjesë përbërëse e çmimit të kostos së prodhimeve. Paraqitje e tyre është e lidhur me paraqitjen e prodhimeve. Shpenzimet e përgjithshme të krijuara për prodhimin e caktuar e paraqesin çmimin e kostos së atij prodhimi. Nga lartësia e shpenzimeve varet edhe madhësia e rezultatit të realizuar fi nanciar. Shpenzime më të ulëta do të thotë rezultate më të mëdha fi nanciare, prandaj te shpenzimet shihet si faktor nga i cili varet suksesi i punës së ndërmarrjes. Fitimi si qëllim arrihet me rritjen e çmimeve shitëse, kurs

me zvogëlimin e komponentit të shpenzimit, megjithatë, në përgjithësi është i njohur fakti se moskujdesi për shpenzime në një periudhë më të gjatë me siguri do ta sjellë në pyetje mbijetesën e çdo ndërmarrjeje. Llogaritë në të cilat evidentohen shpenzimet quhen llogari (konto) të shpenzimeve. Gjatë periudhës së llogaritjes gjithmonë kur paraqiten shpenzimet ato evidentohet në llogaritë për shpenzime në anën e tyre pozitive. Në fund në periudhën e llogaritjes këto llogari mbyllen dhe nuk kanë

saldo. Nga pikëpamja e vet më të rëndësishme janë këto ndarje të shpenzimeve: - shpenzime sipas llojeve natyrore- shpenzime direkte dhe indirekte- shpenzime sipas vendit- shpenzime sipas bartësve- shpenzime faktike, të planifi kuara dhe standarde- shpenzime fi kse, gjysmë fi kse dhe variabile

Llojet e shpenzimeve

Klasifi kimi i shpenzimeve sipas llojeve të tyre natyrore është ndarje fi llestare, e cila tregon nga cili lloj i mjeteve dalin shpenzimet, respektivisht çfarë lloji të mjeteve fi nanciare janë shpenzuar, më saktësisht sa janë shpenzuar materiale, inventar i imët, amortizim, sa mjete të parave janë paguar për rroga, shërbime dhe kontribute etj. Këto lloje kryesore të shpenzimeve quhen edhe lloje natyrore të shpenzimeve, sepse klasifi kimi i tyre bëhet sipas natyrës së mjeteve fi zike që shpenzohen dhe natyra e mjeteve të shpenzuara të parave pa marrë parasysh prodhimet me të cilat kanë të bëjnë.

Shpenzimet janë harxhime të shprehura vlerë-suese të mjeteve dhe punës që janë pjesë përbërëse të çmimit të kostos së prodhimeve.

Shpenzimet janë faktor nga i cili varet suksesi i punës

- 123 -


Shpenzimet nga ndarjet e tjera nuk janë shpenzime jashtë llojeve natyrore, por janë shpenzimet e njëjta, të cilat kur do të jenë identifi kuar, ristrukturohen, respektivisht riklasifi kohen për qëllime të ndryshme sipas nevojave të shërbimeve konkrete. Si lloje natyrore të shpenzimeve janë: materialet e shpenzuara, rrogat, amortizimi, shërbimet, kontributet dhe të dhënat e tjera të ngjashme në barrë të çmimit të kostos. Shpenzimet që dalin nga puna janë lëndë e evidencës së detyrueshme kontabiliste. Për evidencën e tyre është rezervuar klasa 4-Shpenzimet dhe të dalat nga puna. Në kuadër të kësaj klase janë formuar grupet:40- Shpenzime për lëndë të para, materiale, energji, pjesë rezervë dhe inventar të imët;41- Shërbimet me karakter të shpenzimeve materiale;42- Rezervimi i shpenzimeve dhe rreziqeve;43- Amortizimi dhe harmonizimi i vlerave të mjeteve afatgjata dhe afatshkurta;44- Shpenzimet jomateriale të punës;45- Shpenzime të tjera nga puna e aktivitetit të rregullt;47- Rrogat dhe kompensimet;48- Të dalat në bazë të interesit, dallimeve të kursit dhe të dala të ndryshme;49- Radhitja e shpenzimeve Nga kjo del se klasa 4 është dedikuar për evidencë të shpenzimeve sipas llojeve. Sipas kësaj përfshirje të parë të shpenzimeve në kontabilitet, të njëjtat pastaj evidentohen, llogariten dhe klasifi kohen nga aspekte të tjera, për shembull sipas prodhimeve për të cilat janë bërë, njësive llogaritëse ku janë bërë etj. Në llogaritjen e prodhimtarisë sipas mundësisë së përfshirjes së çmimit të prodhimeve, ndarja e shpenzimeve është në: а) direkte; b) indirekte. Shpenzime direkte janë ato shpenzime që gjatë paraqitjes të tyre dihet se për cilin prodhim kanë të bëjnë, ashtu që drejtpërdrejt mund të ndahen sipas prodhimeve të caktuara (prodhuese dhe shërbyese). Shpenzimet e tilla janë rrogat për përpunim, materiali për përpunim etj. Shpenzimet indirekte janë ato shpenzime të cilat nuk mund të shpërndahen drejtpërdrejt (direkt) në prodhime të veçanta gjatë paraqitjes të tyre. Ato janë të njohura edhe si shpenzime të përgjithshme ose të përditshme. Bëhet fj alë për shpenzimet të veçanta të cilat kanë të bëjnë me shumë prodhime dhe të cilat së pari lidhen për një vend të caktuar të shpenzimeve, e pastaj shpërndahen drejtpërdrejt në prodhime. Ndarja e shpenzimeve sipas vendit dhe bartësve është bërë nga aspekti shpërndarjes së tyre nëpër sektorë, reparte, njësi ekonomike si vende të shpenzimeve dhe sipas realizimeve si bartës të shpenzimeve. Shpenzimet sipas vendeve më tej ndahen sipas bartësve, respektivisht sipas prodhimeve. Varësisht nga ajo a ka të bëjë për shpenzime të cilat janë paraparë prej më parë ose kanë ndodhur faktikisht, shpenzimet ndahen në: shpenzime faktike, të planifi kuara dhe standarde.

Klasa 4 është për-punuar në bazë të ndarjes të shpenz-imeve sipas llo-jeve natyrore.

Harxhimet duhet të zvogëlohen

- 124 -


Shpenzimet faktike janë shpenzime të bërë me të vërtet në një periudhë të llogaritur. Të dhënat për shumën e tyre në një periudhë merren nga kontabiliteti. Këto shpenzime quhen edhe shpenzime të periudhës.

Shpenzimet e planifi kuara janë shpenzime të parashikuara për një periudhë të caktuar të ardhshme. Baza e planifi kimit të tyre janë shpenzime faktike nga periudha të mëparshme dhe parashikimet e shpenzimeve për periudhën për të cilën planifi kohen, për ç’arsye këto shpenzime konsiderohen edhe si shpenzime normale që duhet të bëhen në kushte normale të punës.

Shpenzimet standarde janë përcaktuar në bazë të metodave shkencore, për përcaktimin e tyre shfrytëzohen metoda shkencore dhe lëvizja e çmimeve në periudhën e ardhshme. Si të tilla ato janë masë e vërtetë të ekonomizimit në punën e këtyre ndërmarrjeve ku ato kanë hyrë.

Ndarja e shpenzimeve fi kse, variabile dhe gjysmë fi kse është defi nuar nga aspekti i asaj se si shpenzimet reagojnë në ndryshimet e vëllimit të prodhimtarisë, respektivisht shkallës së punësimit të kapaciteteve.

Shpenzimet fi kse janë ato shpenzime të cilat në shumën e tyre të përgjithshme mbeten të njëjta pavarësisht nga shkalla e shfrytëzimit të kapaciteteve, të tilla janë: amortizimi (i përkohshëm), interesi sipas kredive për mjete të përhershme, huat, shpenzimet për sigurim etj.

Shuma e përgjithshme ndërrohet me ndryshimin e vëllimit të prodhimtarisë. Ato rriten me rritjen e prodhimtarisë ose bien me zvogëlimin e tyre, raport të tillë kanë: materialet për përpunim, rrogat për përpunim etj.

Shpenzimet gjysmë fi kse (gjysmë variabile) janë ato shpenzime të cilat nuk ndryshojnë në mënyrë proporcionale në shfrytëzimin e kapacitetit. Ato rriten kur rritet prodhimtaria, por jo me përmasë të njëjtë dhe e kundërta. Ato mbeten të njëjta në zona të caktuara të prodhimtarisë. Shpenzime të tilla janë: shpenzimet për ndriçim të

reparteve, rrogat e punëtorëve të regjisë etj.Në teorinë dhe në praktikë janë të njohur të a.q. shpenzimet margjinale, ato

janë shpenzime të cilat paraqiten si rezultat i nevojës së menaxhimit më efi kas në sferën e shpenzimeve dhe nivelit të caktuar të punësimit të kapaciteteve që duhet të arrihet.

Përmendëm se përfshirje e parë e shpenzimeve është në kontabilitetin fi nanciar edhe atë sipas llojeve të tyre. Paralelisht me kontabilitetin e shpenzimeve ato përfshihen sipas vendeve të shpenzimeve dhe sipas bartësve të shpenzimeve me qëllim që të formohet, d.m.th. të kalkulohet çmimi i kostos së prodhimeve.

Përfshirja kontabiliste e shpenzimeve kalon në këto faza: përfshirje e llojeve natyrore të ndërmarrjes si tërësi, shpërndarja e llojeve natyrore të shpenzimeve sipas vendeve dhe bartësve të shpenzimeve, llogaria interne midis vendeve të shpenzimeve dhe llogarisë përfundimtare të shpenzimeve sipas bartësve.

Çelësi i shpenzimeve joproduktive

- 125 -


EVIDENCA E SHPENZIMIT TË MATERIALEVE (shpenzimet e materialit të furnizuar)

Këto shpenzime janë të lidhura me materialet që nuk mund të deponohen dhe në atë rast furnizimi i tyre, njëkohësisht, është edhe shpenzim i tyre. Si dokument për evidentim të tyre është fatura e marrë nga furnizuesi dhe prandaj paralelisht me rritjen e shpenzimeve rriten edhe obligimet ndaj furnizuesve. Shembull:1. Për shpenzimin e energjisë elektrike është marrë fatura prej 20.000 denarë plus 18% TVSH ose në një vlerë të përgjithshme 23.600 den.

Evidentimi:

1) 401- Ll/ri Energjia e shpenzuar 20.000 1601- Ll/ri TVSH sipas faturës së pranuar 3.600 220-Ll/ri-Obligimet ndaj furnizuesve 23.600 për shpenzimin e energjisë elektrike sipas faturës nr.

SHËRBIMET ME KARAKTER TË SHPENZIMEVE MATERIALE

Si shërbime me karakter të shpenzimeve materiale janë shërbimet nga ndërmarrje të tjera ose persona fi zikë të cilët veprimtarinë e vet e kanë regjistruar për kryerje të llojit të tillë të shërbimeve. Në kuadër të këtyre shërbimeve bëjnë pjesë:, shërbimet për mirëmbajtje dhe mbrojtje, shërbimet për panaire etj. Për të gjitha ato sipas planit kontabilist janë rezervuar llogaritë në kuadër të grupit 41-Shërbimet me karakter të shpenzimeve materiale, edhe atë:

410- Shërbime transportuese411- Shërbime të jashtme për përpunim të prodhimeve412- Shërbime për mirëmbajtje dhe mbrojtje413- Shpenzime për panaire414- Huazimi, lizing 419- Shërbime të tjera.

Si dokumentacion për themelimin e këtij lloji të shërbimeve janë faturat e pranuara dhe sipas tyre në kontabilitet evidentohen.

Firmat shfrytëzojnë shërbime nga subjekte të tjera

- 126 -


Shembull për evidentim të shpenzimeve:1. Për kryerjen e transportit të mallit, është pranuar fatura nr. 45/05 nga furnizuesi

“X” prej 4.500 den., në vlerën e së cilës shtohet 18% TVSH, në vlerë të përgjithshme prej 5.310 denarë.

2. Ndërmarrja nga koperanti i vet ka marrë faturë për kryerje të shërbimit prej 7.000 den. plus TVSH 18% në shumë të përgjithshme prej 8.260 den.

3. Për hapësirë afariste gjatë pjesëmarrjes në panair është marrë fatura prej 20.000 den. plus 18% TVSH kurse në shumë të përgjithshme prej 23.600 den.

Evidentimi:1) 410- Ll/ri Shërbimet transportuese 4.500

1601- Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 810 220- Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve 5.310 sipas faturës nr. 45/05 për kryerje të transportit2) 411- Ll/ri Shërbime të jashtme 7.000 1601- Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 1.260 220- Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve 8.260 sipas faturës për kryerje të shërbimeve3) 413- Ll/ri Shpenzime për panaire 20.000 1601-Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 3.600 220- Ll/ri Obligime ndaj furnizuesve 23.600 sipas faturës nr.

Shërbimet si shpenzime mund të jenë lëndë e kufi zimeve kohore, respektivisht si të paguar prej përpara që të evidentohen në llogari nga grupi 19-Shpenzime të paguara për periudha të ardhshme (LVR), por si të llogaritura nga grupi 29-Pagesa e anuluar e shpenzimeve (PVR). Për shembull, për LVR kemi kur paguhet prej përpara disa muaj (së paku deri 12 m) për qira për lokal afarist etj.

EVIDENTIMI I AMORTIZIMIT

Amortizimi paraqet shprehje vlerore e shpenzimit të mjeteve ekzistuese. Me shpenzimin pjesë pas pjese, ato bartin vlerën e vet të prodhimeve të gatshme, respektivisht transformim e tyre vlerore në mjetet rrjedhëse.

Pasi të konstatohet vlera furnizuese e një mjeti ekzistues, vlerësohet afati i vet i qëndrimit. Kur do të ndahet vlera furnizuese e mjetit ekzistues me numrin e viteve të përdorimit të paraparë, do të fi tohet amortizimi vjetor, që quhet edhe kuotë amortizuese. Kur do të pjesëtohet kuota amortizuese me12, do të fi tohet amortizim mujor, respektivisht shpenzim mujor të mjetit ekzistues. Shuma nga ana tjetër e shpenzimit mujor të të gjitha mjeteve ekzistuese, e paraqesin amortizimin mujor

Amortizimi paraqet shpre-hje vlerësuese të shpenz-imit të mjeteve ekzistuese.

- 127 -


të fi rmës, që është lëndë e evidencës mujore nën ditën e fundit të muajit, me qëllim që të përcaktohet shuma e shpenzimeve të përgjithshme të fi rmës.

Për shumën e shpenzimit vjetor të mjeteve ekzistuese, çdo vjet zvogëlohet vlera furnizuese. Njëkohësisht, me atë zvogëlim rriten shpenzimet e përgjithshme për shumën për të cilën zvogëlohet vlera furnizuese të mjetit ekzistues. Baza për llogaritje të amortizimit paraqet vlerë furnizuese të rivalizuar, në pajtim me MSS. Shkallët amortizuese (vjetore) të cilat zbatohen për vlerësimin e amortizimit vjetor janë përcaktuar me Nomenklaturën e mjeteve për amortizim.

Llojet e mjeteve ekzistuese amortizuese:-Amortizimi kohor; -Amortizimi funksional dhe -Amortizimi racional

Gjatë amortizimit kohor, faktori kohor është posaçërisht i rëndësishëm për lartësinë e amortizimit. Niset nga supozimi logjik se faktori kohë i dëmton

mjetet ekzistuese, gradualisht por sigurt, ashtu që pas intervalit të caktuar kohor mjetet ekzistuese tërësisht do ta humbin dobinë ose vlerën e tyre përdoruese.

Që të vërtetohet amortizimi kohor, është e domosdoshme të vlerësohet numri i viteve të përdorimit të vlefshëm të një mjeti ekzistues. Me pjesëtimin e vlerës furnizuese me numrin e viteve të përdorimit të parashikuar fi tohet amortizimi për një vjet, respektivisht kuota amortizuese. Nëse vlera furnizuese e një mjeti ekzistues është 20.000 denarë, kurse afati i paraparë i përdorimit është 5 vjet, atëherë amortizimi vjetor është 4.000 denarë (20.000:5 = 4.000). Amortizimi shumë shpesh shprehet në përqindje. Kuota amortizuese fi tohet në përqindje kur numri 100 do të pjesëtohet me numrin e viteve të përdorimit të dobishëm të mjeteve ekzistuese. Në shembullin tonë kuota amortizuese sillet 20% (100:5 = 20).

Amortizimi funksional përcaktohet posaçërisht në bazë të intensitetit të përdorimit të mjeteve ekzistuese. Afati i përdorimit gjatë këtij lloji të amortizimit nuk merret parasysh. Te makinat, për shembull, amortizimi do të varet nga numri i orëve të makinës të punuara në periudhë të caktuar kohore, gjatë mjeteve transportuese numri i ton kilogramëve të kaluara, gjatë licencave numri i produkteve të prodhuara etj.

Gjatë amortizimit racional merren parasysh dy faktorë: intervali i kaluar kohor dhe intensiteti i përdorimit. Nuk ka dyshim se amortizimi racional është më i saktë. Një numër i madh i mjeteve ekzistuese amortizohen me kalimin e kohës, edhe pse ato në përgjithësi nuk përdoren, siç mund të jetë rasti me automobilat e udhëtarëve. Madje, mund të mendohet për një numër të caktuar të viteve, pa përdorim, një mjet ekzistues në mënyrë fi zike aspak të mos amortizohet, sipas të gjitha gjasave ai ekonomikisht do të jetë vjetruar. Është logjike, sipas kësaj, gjatë

- 128 -


përcaktimit të amortizimit të merret parasysh si intensiteti i përdorimit, ashtu edhe koha e kaluar. Por, amortizimi racional praktikisht përcaktohet vështirë.

Llojet e metodave për llogaritje të amortizimit:1. Metoda proporcionale,

2. Metoda degresive ose

3. Metoda progresive.

Amortizimi proporcional do të thotë përcaktim i kuotave të pandryshuara, të njëjta amortizuese nëpër tërë afatin e përdorimit të një mjeti ekzistues. Amortizimi kohor paraqet shembull të amortizimit konstant.

Gjatë amortizimit degresiv kuotat amortizuese prej vitit në vit zvogëlohen, ashtu që në vitin e parë amortizimi është më i madh, kurse në vitin e fundit më i vogël.

Amortizimi progresiv do të thotë, në vitin e parë kuota amortizuese të jetë më i vogël, e pastaj të rritet, ashtu që në vitin e undit të jetë më i madh.

Evidentimi në lidhje me amortiziminNga pikëpamja e kontabilitetit, amortizimi është shpenzim, si edhe çdo

lloj tjetër i shpenzimit, i cili është i nevojshëm që të evidentohet me qëllim që të fi tohet çmimi i saktë i kostos së prodhimeve të gatshme. Për atë qëllim, nën ditën e fundit të muajit, çdo muaj evidentohet amortizimi i llogaritur në anën e majtë të Ll/ri Amortizimi, me evidentimin e njëkohësishëm të anës së dhënë të Ll/ria Amortizimi i llogaritur. Në fund të vitit, nën 31 dhjetor, amortizimi i llogaritur gjatë tërë vitit evidentohet në anën pozitive të Ll/ria Amortizimi i llogaritur edhe në anën e djathtë të Ll/ria Amortizimi i akumuluar, në të cilën përndryshe akumulohen çregjistrimet vjetore. Kur do të kalojë afati i përdorimit të mjeteve ekzistuese, normalisht Ll/ri Amortizimin e akumuluar do të ketë shumë akumuluese që është e barabartë me vlerën furnizuese të mjetit ekzistues. Nëse supozojmë se edhe mjeti ekzistues është shfrytëzuar krejtësisht, ashtu që më tepër nuk mund të shërbejë, atëherë do të duhet të zbatohet evidentimi për fshirje të mjeteve ekzistuese nga evidenca. Likuidimi i mjeteve ekzistuese bëhet në mënyrë të evidentimit të amortizimit të përgjithshëm në anën e majtë të Ll/ri Amortizimi i akumuluar të mjeteve përkatëse ekzistuese dhe në anën e djathtë për mjetet ekzistuese. Me atë të dy llogaritë do të shuhen. (Rekomandim: nevojitet që fi rma gradualisht të ndajë nga llogaria e transaksionit mjete në para të Ll/ri Mjete të ndara të parave për mjetet ekzistuese, pjesën e amortizimit të llogaritur, ashtu që par kalimit të afatit të përdorimit do të ketë mjete të pranishme të parave që tërësisht në zëvendësohet mjeti ekzistues i harxhuar. Në atë mënyrë sigurohet reproduksioni i thjeshtë, por njëkohësisht sigurohet integriteti i mjeteve ekzistuese.

- 129 -


Shembull:1. Nd;rmarrja “Al Maks” nga Strumica më datën 24.12.2004, ka furnizuar një makinë vlera e formuar furnizuese e së cilës është 60.000 denarë, kurse afati i përdorimit i kësaj makine është përcaktuar për përdorim pesëvjeçar. Kjo fi rmë, siç kërkojnë dispozitat, ka fi lluar të llogarisë amortizim nga muaji i ardhshëm, respektivisht më 31.01.2005. Në fi rmën “Al Maks” nga Strumica, do të përcaktohen këto evidenca në librat afaristë lidhur me amortizimin, si dhe në fund lidhur me likuidimin e kësaj makine:

llogaria:VF = 60.000

n = 5 vitet

AV = 60.000:5 = 12.000 makina amortizimi

AM = 12.000:12 = 1.000 amortizimi mujor

Evidentimi i shembullit:1) 430- Ll/ri Amortizimi sipas shkallëve minimale 1.000 02991- Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 1.000 amortizimi i llogaritur për muajin 01.2005

1а) 430- Ll/ri Amortizimi 1.000 02991- Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 1.000 amortizimi i llogaritur për muajin 02.2005 ky qëndrim përsëritet edhe 10 herë deri në fund të vitit

1b) 02991- Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 12.000 02922 Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 12.000 çregjistrimi vjetor i makinës për 2005

1c) 02991- Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 12.000 02922 Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 12.000 çregjistrimi vjetor i makinës për 2006 ky qëndrim përsëritet edhe 3 herë (në fund të vitit 2007, 08 dhe 09)

1d) 02922 Ll/ri Amortizimi i llogaritur i makinave 60.000 02220 Ll/ri Makinat 60.000 likuidimi i makinës së harxhuar dhe të çregjistruar

- 130 -


SHPENZIMET JOMATERIALE

Në kuadër të shpenzimeve si lloj i veçantë veçohen edhe ato të a.q. shpenzime jomateriale. Si jomateriale konsiderohen, sepse nuk dalin nga shpenzimet e objekteve ose mjeteve të punës dhe në një farë mënyrë janë të dhëna, por menjëherë pasi hynë në çmimin e kostos së prodhimeve patjetër duhet të jenë edhe shpenzime. Për evidencë të tyre është grupi 44- Shpenzimet jomateriale të punës, kurse në kuadër të tij janë llogaritë:440-Mëditjet për udhëtime zyrtare dhe shpenzime të udhëtimit441-Kompensimi i shpenzimeve të të punësuarve441-Shpenzimet për promovim, propagandë, reklamë, reprezentacion dhe sponsorim442-Premitë për sigurim443-Tatimet, kontributet, anëtarësitë etj.447-Shërbimet bankare448-Shpenzimet e tjera jomateriale

Në llogarinë 440- Mëditjet për udhëtime zyrtare, evidentohen shpenzimet të cilat dalin nga udhëtimet zyrtare në vend dhe në botën e jashtme. Si dokumentacion për evidentim janë llogaritë e udhëtimit. Pas dorëzimit të llogarisë së udhëtimit rriten shpenzimet, kurse zvogëlohen mjetet e parave, ashtu që obligohet llogaria 440, kurse lejohet llogaria 102-Arka.

Në anën pozitive të llogarisë 41 evidentohen të gjitha kompensimet e të punësuarve që sipas dispozitave u takojnë, shpesh bëhet fj alë për pagesat me çka zvogëlohen mjetet e parave, ashtu që kërkon llogari të veçantë nga grupi 10-Mjetet e parave.

Në anën pozitive të llogarisë 442 evidentohen të dhënat, paraqitja e të cilave është në bazë të faturës së marrë, prandaj shpesh kërkon llogarinë 220- Obligimet ndaj furnizuesve në vend.

Në llogarinë 443 evidentohen shpenzimet në bazë të sigurimit të mjeteve, e ato në të vërtetë janë mjetet të cilat dalin nga plisat e sigurimit. Ngase ka të bëjë për pagesë të bërë prej më parë, këto shpenzime në shumicën e rasteve janë lëndë e kufi zimit kohor. Për preminë e paguar obligohet llogaria përkatëse nga grupi 19-LVR, kurse do të kërkojë llogarinë 100-Xhirollogaria. Premia si shpenzim kufi zohet me muaj, me çka evidentohet në anën pozitive të llogarisë 443, kurse në anën negative llogaria përkatëse 29- PVR.

Në anën pozitive të llogarisë 444 evidentohen tatimet e paguara, kontributet e tjera, pavarësisht nga rezultati, me çka kërkohet llogaria100-Xhirollogaria.

- 131 -


Në llogarinë 447 evidentohen shërbimet nga bankat, kurse në anën negative gjithmonë është llogaria 100-Xhirollogaria.

Shembuj:1. Pas kthimit nga rruga zyrtare personi dorëzon llogari udhëtimi prej 3.000 denarë prej të cilëve 2.000 denarë mëditje dhe 1.000 denarë bileta udhëtimi. Llogaria e udhëtimit është paguar.2. Për bartje të udhëtarëve në punë është marrë fatura prej 10.000 denarë me + 18% TVSH.3. Nga prodhimet e veta të partnerëve afaristë ri reprezentacion janë dhënë prodhime të gatshme me vlerë prej 5.000 denarë, për ato prodhimeve llogaritet 18% TVSH, kurse çmimi i kostos është 4.000 denarë.4. Nga kompania e sigurimeve është pranuar polisa për sigurim të mjeteve prej 100.000 denarë.5. Është paguar nga llogaria e transaksionit sipas urdhrit të bankës 10.000 denarë në emër të kontributeve të odës ekonomike.6. Për shërbime bankare janë paguar nga llogaria e transaksionit 2.000 denarë.

Evidentimi:1) 4400- Ll/ri Mëditjet për udhëtime zyrtare 2.000 4402- Ll/ri Kompensimi i shpenzimeve për transport 1.000 102- Ll/ri Arka 3.000

Pagesa e llogarisë së udhëtimit2) 4410- Ll/ri Kompensimi i shpenzimeve për transport 10.000 1601- Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 1.800 220- Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve 11.800

Për transport sipas f-rës nr. 3) 4424- Ll/ri Shpenzime për reprezentacion 5.900 755- Ll/ri Të ardhura në bazë të përdorimit Të prodhimeve vetanake 5.000 260- Ll/ri Obligime për TVSH 900

Prodhime të dhëna për reprezentacion 3а) 7005- Ll/ri Të dala në bazë të prodhimeve të përdorura 4.000 630- Ll/ri Prodhime në rezervë 4.000

Rezerva të zvogëluara4) 443- Ll/ri Të pranuara për realizim 100.000 220- Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve 100.000

Për polisë të pranuar5) 4445- Ll/ri Shpenzimet për kontribute të Odës ekonomike 10.000 100- Ll/ri Xhirollogaria 10.000

Kontribute të paguara për Odën ekonomike 6) 447- Ll/ri Shërbime bankare 2.000 100- Ll/ri Xhirollogaria 2.000

Është paguar provizioni bankar

- 132 -


RROGAT DHE KOMPENSIMET

Rrogat e kalkuluara si shpenzim për ndërmarrjen paraqesin obligime afatshkurta ndaj të punësuarve të cilat duhet të jepen në afatin e fërgesës. Kusht për pagesë të këtyre shpenzimeve është që ndërmarrja të disponojë me mjete të parave

të llogarisë së transaksionit në bankë. Rrogat janë element konstituiv të çmimit të kostos të prodhimeve. Ato gjejnë vend në evidencën kontabiliste, kurse si dokumentacion shërbejnë listat pagesore. Rrogat e kalkuluara si shpenzim për subjektet afariste paraqesin obligim afatshkurtër ndaj të punësuarve, që duhet të paguhet në afat të dërgesës. Kusht për pagesë e këtij obligimi është subjekti afarist të disponojë me mjete të mjaft ueshme të parave në llogaritë e transaksionit. Kategoria ekonomike rroga bruto defi nohet si pjesë kryesore nga e cila llogariten dhe paguhen kompensimet. Rroga bruto paraqet shumë e rrogës neto, tatimi personal i të ardhurave dhe kontributeve (kontribut për SIP

të obliguar, kontribut në rast të papunësisë, kontribut plotësues për sigurim të obliguar shëndetësor në rast të lëndimit në punë dhe sëmundje profesionale).

Rroga bruto = rroga neto + tatim personal nga të ardhurat + kontributet

Rregullat e evidentimit:1. Në anën pozitive të llogarisë 470-Rroga të kalkuluara evidentohet shuma e rrogave bruto, në anën pozitive të llogarisë 471-Kompensimet e kalkuluara evidentohet shuma bruto e kompensimeve, nën anën negative të llogarisë 270-Obligime për rrogat evidentohet shuma bruto.2. Zbatohet evidentimi që paraqet kufi zim të rrogave. Në anën pozitive të llogarisë 270-Obligime për rroga tregohet shuma e përgjithshme të bruto rrogave, kurse në anën negative të llogarisë 271-Neto rrogat evidentohet neto shuma e rrogave, në anën negative të llogarisë 271-Kompensimet e neto rrogave evidentohet shuma neto e kompensimeve, në anën negative të llogarisë 273-Tatimet nga rrogat evidentohet tatimi personal dhe në anën negative të llogarisë 274-Kontribute nga rrogat evidentohen kontributet që dalin nga dispozitat ligjore.Zbatohet evidentimi të rrogave të paguara me çka zvogëlohen obligimet të cilat dalin nga rrogat dhe obligohen llogaritë: 271, 272, 273 dhe 274 për shumat e llogaritura më parë, kurse për shumën e përgjithshme si zvogëlim të mjeteve të parave do të kërkoje llogari përkatëse nga grupi 10-Mjetet e parave respektivisht llogaria 100 dhe 102 varësisht nga ajo prej ku bëhet pagesa.

Punëtorët punojnë për kompensim mujor

Rregullat e evidentimit

- 133 -


Shembulli 1:1 Në DOO “ECO-Company” sipas llogaritjes së përgatitur për bruto rrogë për një të punësuar për muajin mars të vitit vijues sillet 20.000 denarë prej të cilëve në emër të kontributeve nga rrogat paguajnë 5.400 denarë, kurse në emër të tatimit personal paguan 756 denarë. Bëhet llogaritja dhe pagesa e rrogës.

Llogaritja e rrogës:

nr. PËRSHKRIMI 1) Bruto rroga – baza për llogaritje2) SIP Kontribut për SIP të obliguar 3) Kontribut për sigurim të obliguar shëndetësor 4) Kontribut plotësues për sigurim të obliguar në rast të lëndimit në punë dhe sëmundjes profesionale 5) Kontribut për sigurim të obliguar në rast të papunësia (kontribut për punësim) 6) Kontribute - Gjithsej (2+3+4+5) 7) Bruto rroga e zvogëlua për kontribute (1-6) 8) Lirimi personal9) Baza tatimore për llogaritje të tatimit personal nga të ardhurat (7-8)10) Tatimi personal i të ardhurave 11) Neto rroga (1-6-10)

Shkalla

18,00 %7,30 %

0,50 %

1,20 %27,00 %

10%

Shuma20.000

3.6001.460

100

2405.400

14.6007.035

7.565756

13.844

Në bazë të këtyre të dhënave do të realizohen këto regjistrime të rrogave në ditar.

- 134 -


Shembulli për evidentim 2:Nga lista pagesore mujore janë fi tuar të dhënat:1. Neto rroga 500.0002. Tatimi personal 70.0003. Kontributet nga rrogat 120.0004. Bruto rrogat (1+2+3) 690.000Ndërmarrja pagesën e bën nëpërmjet bankës në të cilën ka llogari të transaksionit.

Evidentimi:1) 470- Ll/ri Rrogat e kalkuluara 690.000 270- Ll/ri Obligime për rroga dhe kompensime 690.000

Sipas listës pagesore për muajin....1а) 270- Ll/ri Obligime për rroga dhe kompensime 690.000 271- Ll/ri Neto rrogat 500.000 273- Ll/ri Tatime nga rrogat 70.000 274- Ll/ri Kontributet nga rrogat 120.000

Sipas bruto rrogës së llogaritur (rrogat e kufi zuara)1b) 271- Ll/ri Neto rrogat 500.000 273- Ll/ri Tatime nga rrogat 70.000 274- Ll/ri kontributet nga rrogat 120.000 100-Ll/ri Xhirollogaria 690.000

Sipas urdhrit të bankës për rrogat e paguara për muajin...

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Rrogat e kalkuluaraLl/ri Obligime për rroga dhe kompensimet për rrogat

në bazë të llogaritjes për muajin 03Ll/ri Obligime për rroga

Ll/ri Neto rrogat Ll/ri Tatimi personal Ll/ri Kontribute nga rrogat

formimi i obligimit për bruto rrogën për muajin 03Ll/ri Neto rrogat Ll/ri Tatimi personal Ll/ri kontributet nga rrogat

Ll/ri Xhirollogariobligime të paguara nga bruto rroga për muajin 03Gjithsej

- 135 -


NOCIONET KYÇE

ShpenzimetBruto rrogaAmortizimi

PYETJE:

1. Defi noje nocionin shpenzimet!2. Çfarë ndikimi kanë shpenzimet ndaj rezultateve fi nanciare?3. Si quhen llogaritë në të cilat evidentohen shpenzimet?4. Në bazë të cilave kritere bëhet ndarja e shpenzimeve?5. Shpjegoje ndarjen e shpenzimeve sipas llojeve natyrore!6. Shpjegoji ndarjet e tjera të shpenzimeve!7. Defi noje nocionin amortizimi!8. Shpjegoji llojet e amortizimit!9. Shpjegoji metodat për llogaritje të amortizimit!

1. Për shpenzimin e energjisë elektrike në muajin janar është pranuar fatura nr. 14 nga EVN Maqedonia në shumë prej 2.520 den.+18%TVSH.2. Për pagesën e faturës nr. 14 furnizuesit i është dhënë kambiali prej 2.974 den.3. Për shpenzimin e energjisë elektrike në muajin është pranuar fatura nr. 33 nga EVN Maqedonia në shumë prej 5.410 den.+18%TVSH.4. Sipas urdhrit nr. 3 është paguar nga llogaria e transaksionit shuma prej 6.384 den.5. Për shpenzimin e energjisë elektrike në muajin është pranuar fatura nr. 44 nga EVN Maqedonia në shumë prej 4.800 den.+18%TVSH.6. Për pagesën e faturës nr. 44 furnizuesit i është dhënë kambiali prej 2.800 den., kurse pjesa e mbetur është paguar nga llogaria e transaksionit.7. Për transportin e kryer të mallrave është pranuar fatura nr. 13 nga NAT “Galeb”-Ohër në shumë prej 4.500 den.+18%TVSH ose vlera e përgjithshme e faturës prej 5310 den. Fatura është paguar nga llogaria e transaksionit.8. Për kryerjen e bisedave telefonike është pranuar fatura nr. 63 prej 24.000 den. +18%TVSH.9. Fatura nr. 63 është paguar nga llogaria e transaksionit për çka është pranuar urdhri nga banka.10. Nga SHT “Mekanika” është pranuar fatura nr. 73 për kryerjen e punës së gjysmë prodhimeve prej 38.000 den.+18%TVSH.11. Fatura e furnizuesit “Mekanika” është paguar me kambial.12. Nga banka është marrë lista sipas të cilës është bërë pagesa e kambialit të dhënë.13. Për kryerjen e servisimit të elektromotorit është pranuar fatura nr. 14 prej 23.000 den.+18%TVSH.

- 136 -


14. Është pranuar fatura nr. 76 nga organizatori i Panairit të Shkupit prej 22.000 den. Fatura është paguar nga llogaria e transaksionit.15. SHT për marrje me qira të lokalit afarist ka fi tuar fatura nr. 28 prej 18.000 den.16. Sipas vërtetimit llogaritës nr. 4 nga arka janë paguar 4.800 den. për letrën e blerë e cila është dedikuar për punëtorët me ushqim të forcuar.17. Të bëhet llogaritja vjetore e amortizimit të PSS nëse disponohet me këto të dhëna:а) halla e fabrikës vlera furnizuese = 8.500.000 den. shkalla amortizuese = 3 %b) makina vlera furnizuese = 6.640.000 den. shkalla amortizuese = 12,5%18. Është pranuar fatura nga TVM prej 20.000 den. për propagandë të kryer.19. Për mallra të blera të cilat janë dedikuar për reprezentacion nga arka është paguar me para të gatshme në shumë prej 6.800 den.20. Nga prodhimet e veta janë dhënë prodhime për reprezentacion prej 20.000 den, në këtë vlerë shtohet 18%TVSH ose 3.600 den.21. Për premi për sigurim të PSS është blerë polisa nr. 00455 nga kompania e sigurimit prej 32.600 den.22. Banka ka bërë pagesë të provizionit bankar nga pjetet e llogarisë së transaksionit prej 850 den.23. Për kryerje të kontrollimeve shëndetësore nga instituti i mjekësisë së punës është pranuar fatura nr. 44 prej 6.320 den.24. Për kryerje të shërbimeve të ndryshme të mbajtjes së librave është pranuar fatura nr. 5 nga “Libër-byroja” prej 10.200 den.25. Punëtorit NN i është paguar akontacion për udhëtim zyrtar në vend me para të gatshme në shumë prej 8.400 den.Punëtori ka dorëzuar llogari udhëtimi sipas të cilës shpenzimet sillen: -për mëditje = 3.000 den. -për shpenzime udhëtimi = 5.400 den.26. Punëtorit MM i është dhënë akontacion për udhëtim zyrtar në botën e jashtme 300€ nga 60 den. Për 1€ dhe 2.300 den. Nga arka kryesore.Pas kryerjes së udhëtimit zyrtar punëtori MM ka dorëzuar llogari udhëtimi sipas të cilës shpenzimet sillen: -për mëditjet në vend = 1.500 den. -për mëditjet në botën e jashtme = 12.000 den. (2 mëditje х 100€) -për shpenzime të udhëtimit në botën e jashtme = 8.400 den. (140€)

- 137 -


- për shpenzime të udhëtimit në vend = 2.000 den.

Dallimi në vlerë denari është paguar nga arka.

27. Sipas llogarisë mujore (listës pagesore) të krijohet obligimi për neto rrogën, tatimin personal dhe kontributet nga rroga, si dhe të njëjtat të paguhen edhe atë:

tatimi personal = 117.616 den.

kontributet nga rroga = 325.110 den.

neto rroga = 637.380 den.

tërë (bruto rroga) = 1.080.106 den.

Të kalkulohet e tërë rroga dhe të tregohen obligimet sipas kësaj baze. Të bëhet evidentimi për pagesën e neto rrogës:

а) nëpërmjet llogarisë së transaksionit





tërë (bruto rroga) = 1.120.000 den.

Të kalkulohet e tërë rroga dhe të tregohen obligimet sipas kësaj baze. Të bëhet evidentimi për pagesë të neto rrogës nëpërmjet llogarisë së transaksionit.





tërë (bruto rroga) = 90.000 den.

Të kalkulohet e tërë rroga dhe të tregohen obligimet sipas kësaj baze. Të bëhet evidentimi për pagesë të neto rrogës nëpërmjet llogarisë së transaksionit.

30. SHT bën kalkulimin e kompensimit nga rroga gjatë kohës së pushimit mjekësor në shumë prej 82.450 den. Nga kjo shumë në emër të tatimi personal është shuma prej 12.300 den., kurse në emër të kontributeve 24.380 den. Kompensimi për rrogën është paguar nga llogaria e transaksionit në një lartësi prej 45.770 den., kurse tatimi dhe kontributet gjithashtu janë paguar nga llogaria e transaksionit.

- 138 -

Tema 2.5 Evidenca e prodhimeve të gatshme

�

��

��

��

�


FINANCIAR

EVIDENCA E PRODHIMEVE EVIDENCA E PRODHIMEVE TË GATSHMETË GATSHME

QËLLIMET E MËSIMIT:

Nxënësi të: - evidentojë pranimin e rezervave

të gatshme; - evidentojë shitjen e prodhimeve të gatshme.

PËRMBAJTJA E TEMËS

Rezerva e prodhimtarisë dhe prodhimet Evidenca e shitjes së prodhimeve të gatshme nga magazina Evidenca e shitjes së prodhimeve të gatshme nga shitorja

- 139 -


REZERVA E PRODHIMTARISË DHE PRODHIMEVE

Në procesin e prodhimtarisë krijohen prodhime të gatshme ose kryhen shërbime operative. Që të fi tohet çfarëdo qoft ë prodhim i ri, patjetër duhet të lindin shpenzime, respektivisht pa shpenzime nuk ka prodhime, që do të thotë se ato janë të domosdoshme.

Te shoqëritë tregtare prodhuese hasen tri lloje të ndryshme të shpenzimeve: materialet direkte, forca direkte punuese dhe shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë. Forca direkte punuese, si lloj i veçantë i shpenzimit, përbëhet nga shuma e paguar e punëtorëve, të cilët drejtpërdrejt janë të involvuar në përpunimin e prodhimeve. Shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë i përfshijnë të gjitha shpenzimet e tjera të cilat kanë të bëjnë me procesin e prodhimtarisë, por nuk mund të lidhej drejtpërdrejt me njësitë specifi ke të prodhimeve. Si për shembull, amortizimi i mjeteve ekzistuese dhe energjisë së shpenzuar elektrike në repartin për prodhim janë vetëm pjesë të shpenzimeve të mundshme të përgjithshme të prodhimtarisë. Për shkak të karakterit të këtyre shpenzimeve të cilat janë të përgjithshme, respektivisht të përbashkëta për të gjitha njësitë prodhuese, në kontabilitet ka të zhvilluar shumë teknika për alocim (shpërndarje) të shpenzimeve të përgjithshme për prodhimet specifi ke.

Të tri llojet e shpenzimeve të cilat hasen në procesin e prodhimtarisë iniciojnë ekzistimin e tri formave të rezervave te subjektet prodhuese afariste. Të tri fazat në formimin e rezervave janë: lëndët e para dhe materialet, prodhimi në vijim dhe prodhimet e gatshme. Materialet direkte ose lëndët e para dhe materialet hyjnë në procesin e prodhimtarisë në të cilin, me ndihmën e forcës së drejtpërdrejtë të punës dhe shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë, transformohen në prodhime të gatshme. Në çdo fazë të punës, jashtëzakonisht edhe në fund të periudhës përllogaritëse në subjektet prodhuese afariste mund të hasen lëndë të para dhe materiale të cilat kanë hyrë në procesin e prodhimtarisë, por ende nuk janë transformuar në prodhime të gatshme. Prodhimet e fi lluara dhe ende të pakryera në kontabilitet quhen prodhime në vijimr. Rezervat të cilat me përfundimin e procesit të prodhimit janë kompletuar dhe janë në disponim për shitje identifi kohen me nocionin prodhime të gatshme.

Shuma e përgjithshme e të gjitha shpenzimeve e paraqet çmimin e përgjithshëm të kostos së prodhimit. Kur kjo shumë do të pjesëtohet me numrin e njësive prodhuese, do të fi tohet çmimi i kostos sipas njësisë së prodhimit, respektivisht çmimi mesatar i kostos. Por, pa marrë parasysh vështirësitë, evidenca e kontabilitetit të prodhimeve të gatshme dhe rezultati fi nanciar pa kusht tenton shqyrtim preciz të vlerës së prodhimit të kryer nga vlera e prodhimit të pakryer.

Te shoqatat treg-tare prodhuese hasen tri lloje të ndryshme të shpenzimeve: materialet di-rekte, forca di-rekte punuese dhe shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë.

Të tri fazat në formimin e rezer-vave janë: lëndët e para dhe mate-rialet, prodhim-taria rrjedhëse dhe prodhimet e gatshme.

Shuma e përgjith-shme e të gjitha shpenzimeve e paraqet çmimin e përgjithshëm të kostos së prodhimit.

- 140 -


Të gjitha shpenzimet bëhen gjatë punës së një subjekti afarist për një periudhë të caktuar llogaritëse, në mënyrë kontabiliste tregohen në llogarinë 600-Ll/ria Prodhimtaria, me regjistrim të anës pozitive me përdorimin e llogarisë 490-Ll/ria Radhitja e shpenzimeve, me regjistrim të anës negative.

Shembull:1. 2. 3. Sipas përllogaritjes së prodhimtarisë nr. 24, investimet e

përgjithshme për prodhim të një produkti të caktuar janë kryer prodhime të gatshme për 34.000 denarë. Sipas faturës pranuese nr. 1 prodhimet e gatshme janë pranuar në rezervë sipas çmimit faktik të kostos.

2. Sipas fl etë pranimit nr. 3, nga prodhimtaria janë pranuar prodhime të gatshme rezerva, çmimi faktik i kostos i të cilave sillet 40.000 denarë. Në rezervë prodhimet e gatshme mbahen sipas çmimit të planifi kuar të kostos, i cili është për 10% më i lartë nga çmimi faktik i kostos së prodhimeve të pranuara.

��

��

��

��

��

�

��

�

��

��

��

��

��

��

� � ��

evidentimi:llogaria PËRSHKRIMI shuma

Ll/ri Prodhimet e rezervave

Ll/ri Prodhimtaria

janë pranuar prodhime të gatshme të rezervaveLl/ri Prodhimet e rezervave

Ll/ri Prodhimtaria

Ll/ri Realizimi i çmimeve të prodhimeve.

sipas fl etës pranuese nr. 6

- 141 -


EVIDENCA E SHITJES SË PRODHIMEVE TË GATSHME NGA MAGAZINA

Prodhimet e gatshme paraqesin prodhime, të cilat para së gjithash, janë dedikuar për shitje dhe të cilat mund të përdoren nga vetë ndërmarrja për dedikime të caktuara. Prodhimet e gatshme evidentohen në llogaritë e kontabilitetit fi nanciar, por mund të organizohet evidenca edhe si kontabilitet i veçantë i prodhimeve të gatshme. Nga evidenca analitike merren informata të rëndësishme për: sasinë e rezervës së prodhimeve të gatshme sipas llojeve dhe cilësisë, për intensitetin e llojit dhe daljen e prodhimeve të gatshme në magazinë, intensitetin e shitjes, për shpenzimet sipas njësisë prodhimit të shitur, për dinamikën e shitjes, asortimanin dhe informata të tjera të rëndësishme.

Prodhimet e gatshme të rezervave mund të mbahen sipas çmimit faktik të kostos ose sipas çmimit të planifi kuar të kostos. Në bazë të kalkulimit të prodhimtarisë përcaktohet shuma e investimeve të përgjithshme të cilat kanë të bëjnë me prodhimet përfundimtare, por në bazë të fl etëpranimit kryesor prodhimet e gatshme pranohen në rezerva, përveç atyre të cilat shiten menjëherë. Gjatë futjes së prodhimeve në rezervë, obligohet llogaria përkatëse nga klasa 6, e sipas planit të tanishëm të llogarisë ato janë llogaritë 630-Ll/ri Prodhimet në rezerva ose llogaria 631-Ll/ri Prodhimet në depo të huaj ose llogaria 633-Ll/ri Prodhimet në shitore, nëse prodhimetdërgohen në rezervë përkohësisht derisa nuk dorëzohen në shitoret vetanake të subjektit afarist, lejohet llogaria 600-Ll/ri Prodhimtaria.

Kur prodhimet e gatshme në rezervë mbahen në çmim të planifi kuar të kostos, të dalat duhet të korrigjohen për shmangjen e realizuar nga çmimi i planifi kuar i kostos së prodhimeve të shitura. Për përllogaritje shmangjeve të domosdoshme janë të dhënat nga 639-Ll/ria Shmangje-Heqje dorë nga çmimet e prodhimeve dhe nga llogaria përkatëse në të cilën mbahet rezerva e prodhimeve të gatshme (630, 631 ose 633). Në rastin kur rezerva e prodhimeve të gatshme evidentohet në llogarinë 630-Ll/ri Prodhimet e rezervave, atëherë zbritja nga çmimi i planifi kuar të kostos të përmbajtur në prodhimet e shitura të gatshme llogaritet sipas formulës:

shmangja nga çmimi i planifi kuar i kostos të përmbajtur në prodhimet e gatshme të shitura

Për shumën e zbritjes së llogaritur është e domosdoshme të bëhet korrigjimi i të dalave varësisht nga ajo si ka qenë zbritja, me larje ose miratim të llogarisë përkatëse të të dalave dhe njëkohësisht larja ose miratimi i llogarisë 639-Ll/ri Zbritja nga çmimi i prodhimeve.

Prodhimet e gatshme të rezer-vave mund të mbahen sipas çmimit faktik të kostos ose sipas çmimit të planifi -kuar të kostos.

(С° në konto 639) • (shuma e negativës së anës së djathtë të kontos 630, 631 ose 633) (pjestuar)(Shuma e anës së majtë pozitive të kontos 630, 631 ose 633)

=

- 142 -


Shembull:1. Me letërdërgesën nr. 17 ndërmarrja “Indesit” prodhimet e prodhuara i

dorëzon në magazinë për prodhime të gatshme, ku mbahen sipas çmimit të kostos. Çmimi i kostos së kalimeve të prodhimeve të gatshme sillen 700.000 denarë. Sipas faturës nr. 4, DOO “Indesit” ka shitur prodhime të gatshme në vlerë prej 400.000 denarë dhe plus 18% TVSH në vlerë prej 72.000 denarë. Çmimi i kostos sipas të cilit prodhimet e gatshme mbahen në rezervë sillet 300.000 denarë.

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

Evidentimi:Llogaria

PËRSHKRIMIShumaN.

r.Ll/ri Prodhimet në rezerva

Ll/ri Prodhimtarianë bazë të letërdërgesës nr. 17

Ll/ri Kërkesat nga blerësit në vend

Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e brendshëmLl/ri Obligime për TVSH

në bazë të faturës nr. 4

Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve të dhe shërbimeve shitura

Ll/ri Prodhimet në rezervapër zvogëlim të rezervave të prodhimeve të gatshme

Ll/ri XhirollogariLl/ri Kërkesa nga blerësit në vendsipas urdhrit nr. 6

Gjithsej

1а

1b

1c

- 143 -


EVIDENCA E SHITJES SË PRODHIMEVE TË GATSHME NGA SHITORJA

Shitja e prodhimeve të gatshme zakonisht bëhet nëpërmjet shitoreve të subjekteve afariste. Prodhimet e gatshme në treg shiten me çmime shitëse, me tatim të llogaritur të vlerës së shtuar, në të cilin përveç çmimit të kostos së prodhimeve ndikojnë edhe një varg faktorësh të tjerë nga puna e subjektit punues. Gjatë shitjes së prodhimeve realizohen të ardhura, madhësia e të cilave varet, përveç nga çmimi shitës, gjithashtu edhe nga sasitë e shitura. Sipas parimit të kundërthënies së të ardhurave të realizuara nga prodhimet dhe shërbimet e shitura, është e domosdoshme të kundërvihen shpenzimet të cilat janë bërë për prodhimtarinë e produkteve të shitura, sepse shpenzimet për produktet e shitura paraqesin të dala.

Evidenca kontabiliste të prodhimeve të gatshme në shitore qëndron në atë se në regjistrim të të hyrave nga shitja e caktuar obligohet llogaria përkatëse nga klasa 1, kurse lejohet llogaria përkatëse nga grupi 75-Të hyrat nga shitja. Pastaj vijon regjistrimi me të cilin do të evidentohen të dalat të cilat kanë të bëjnë me prodhimet e shitura e me atë do të zvogëlohet rezerva. Për këtë qëllim, evidenca zbatohet me obligimin e llogarisë përkatëse nga grupi 70-Të dalat e prodhimeve të shitura, kurse lejimi i disa nga llogarive 630, 631 ose 633 varësisht nga ajo ku mbahet rezerva e prodhimeve të gatshme. Evidenca e të dalave dhe zvogëlimi i ndryshimit zakonisht bëhen në mënyrë të papenguar ose paralele me shitjen. Në praktikë përcaktimi i shumës së shpenzimeve bëhet në bazë të kontabilitetit analiti të prodhimeve të gatshme më shumëzimin e sasive të shitura me çmimin e tyre të kostos sipas të cilës janë mbajtur në rezervë, ose në bazë të llogarisë speciale, në rastin kur nuk mbahet kontabiliteti i rregullt analitik.

Evidenca kontabiliste e shitjes së prodhimeve të gatshme në shitore, si dhe obligimi i shitores, e pastaj edhe shkarkimi gjatë shitjes do të tregohet nëpërmjet shembujve që vijojnë.

Shembull:1. Nga rezerva e prodhimeve të gatshme me fl etëdërgesën nr. 17 ndërmarrja

“Indesit” nga magazina e vet ka porositur produkte në shitoren e vet për shitje të konsumatorëve të fundit. Këto prodhime në rezervë mbahen sipas çmimit të kostos i cili sillet 800.000 denarë. Në shitore, prodhimet e gatshme mbahen sipas çmimit shitës dhe për caktimin e çmimit shitës me të cilën obligohet shitorja është përgatitur kalkulimi. Kalkulimi është përpunuar sipas këtyre të dhënave kontabiliste:

- vlera shitëse e prodhimeve të gatshme, duke përfshirë TVSH 1.180.000 denarë;- kalkulimi i tatimit të vlerës së shtuar 180.000 denarë;

Prodhimet e gatshme në treg shiten me çmime shitëse, me tatim të llogaritur të vlerës së shtuar.


- 144 -


��

��

��

��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

- çmimi i kostos së prodhimeve të gatshme 800.000 denarë;- zbritja nga çmimi i prodhimeve 200.000 denarë.

2. Nga shitorja deri te konsumatorët e fundit janë shitur produkte të gatshme për 300.000 denarë dhe tregu ditor nga produktet e shitura, shitorja i ka paguar në xhirollogari të DOO “Indesit”, sipas urdhrit nr. 19. Të llogariten dhe të regjistrohen zbritjet nga çmimi i produkteve, që është përmbajtur në produktet e shitura dhe tatimi i realizuar i vlerës së shtuar.

LlogariaPËRSHKRIMI

shumaN.r.

Ll/ri Prodhimet në shitore

Ll/ri Prodhimet në rezervë

Ll/ri Tatimi i kalkuluar i vlerës së shtuar. Ll/ri zbritje nga çmimet e prodhimit.

në bazë të kalkulimit

Ll/ri XhirollogariLl/ri Të ardhurat nga shitja e mallrave dhe shërbimeve të prodhuara në tregun e brendshëm

sipas urdhrit nr. 19

Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve të shitura

Ll/ri Prodhimet në shitore Për shkarkim të shitores

Gjithsej

- 145 -


��

��

��

��

��

��

��

�

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

��

Libri kryesor630-Ll/ri Prodhimet e rezervave

633-Ll/ri Prodhimet në shitore

634-Ll/ri Kalkulon tatim të vlerës së shtuar

639-Ll/ri Heqje dorë nga çmimet e prodhimeve

100-Ll/ri Xhirollogaria751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendit

700-Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve dhe shërbimeve të shitura

shmangja nga çmimi i planifi kuar i kostos të përmbajtur në prodhimet e shitura të gatshme

(С° të kontos 639) • (shuma e anës së djathtë të negativës së kontos 63°, 631 ose 633)

(shuma e anës së majtë të pozitivës së kontos 63°, 631 ose 633)

Për zbritjen e llogaritur të çmimit të përmbajtur në prodhimet e shitura, i cili sillet 50.847,46 denarë duhet të zvogëlohen të dalat të cilat kanë të bëjnë me prodhimet e shitura. Zvogëlimi i të dalave do të bëhet në këtë mënyrë:

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Zbritja nga çmimet e prodhimit.

Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve dhe shërbimeve të shitura

për zbritjen e llogaritur

Gjithsej

- 146 -


Në fund të të hyrave të llogaritura, është përgatitur llogaritja e TVSH e përmbajtur në prodhimet e shitura. Sipas llogaritjes së TVSH që është përmbajtur në prodhimet e shitura sillet 45.762 denarë. Llogaria është bërë në atë mënyrë që vlera e prodhimeve të shitura të treguara në qarkullimin e kërkesës së llogarisë 633-Ll/ri Prodhimet në shitore janë të mundshme me llog aritjen e TVSH prej 15,254% nga shkalla e regjistruar prej 18%.

��

��

��

��

��

��

Në kontekst të asaj që u tha qëparë, të hyrat dhe të dalat të përmbajtura në prodhimet e shitura duhet të zvogëlohen për shumën e TVSH të përmbajtur të prodhimet e realizuara. Këto llogaritje do t’i bëjmë në bazë të të dhënave nga libri kryesor i DOO “Indesit”.

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

Shkalla e llogaritur e TVSH prej 15,254% përcaktohet sipas formulës që vijon:

Respektivisht, TVSH-në e realizuar, të përmbajtur në prodhimet e shitura mund ta llogarisim sipas kësaj formule:

llogaritja e tatimit të realizuar

(С° e kontos 634) · (shuma e anës së djathtë negative të kontos 630, 631 ose 633)

(Shuma e anës së majtë pozitive të kontos 63°, 631 ose 633)

llogariaPËRSHKRIMI

2в.

N.r.

2d.

Ll/ri Tatimi i kalkuluar i vlerës së shtuar


sipas llogaritjesLl/ri Të hyrat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendit

Ll/ri Obligime për TVSHsipas llogaritjes

Gjithsej

shuma

- 147 -


NOCIONET KYÇE

Prodhimi në vijim e sipër Prodhimet e gatshme Çmimi i kostos

PYETJE:

1. Çka krijohet në procesin e prodhimtarisë?2. Çfarë lloje të shpenzimeve paraqiten te subjektet prodhuese afariste?3. Me çfarë çmimi mund të mbahen prodhimet e gatshme në rezervë?4. Cilat janë të tri fazat në formimin e rezervave?5. Çka e paraqet çmimi e përgjithshëm të kostos së prodhimtarisë?6. Çka nënkuptohet nën prodhimet e gatshme?

USHTRIME PËR EVIDENCË:

1. Sipas llogaritjes së bërë të prodhimtarisë numër 52, nga investimet e përgjithshme janë kryer prodhime të gatshme për 550.000 den. Sipas fl etëpranimit nr. 6, prodhimet e gatshme janë pranuar në rezervë sipas çmimit faktik të kostos.

2. Sipas fl etëpranueses nr. 7 nga prodhimtaria janë pranuar produkte të gatshme në rezervë, çmimi faktik i të cilave sillet 350.000 den. Në tepricë prodhimet e gatshme mbahen sipas çmimit të planifi kuar të kostos i cili është për 10% më i lartë nga çmimi faktik i kostos të prodhimeve të pranuara.

3. Në prodhimtari janë kryer prodhime të gatshme për 120.000 den. Sipas fl etëpranueses nr. 7 këto prodhime të gatshme janë pranuar në shitoren vetanake të ndërmarrjes për shitje konsumatorëve të fundit. Ndërmarrja e këtyre prodhimeve llogarit 15% ndryshim në çmime 18% TVSH, ashtu që vlera shitëse me shumicë është 138.000 den., kurse me pakicë 162.840 den.

4. Nga rezerva e prodhimeve të gatshme, sipas faturës nr. 52 janë shitur prodhime të gatshme blerësve në vendin tonë për 20.000 den. Çmimi faktik i kostos së këtyre prodhimeve sillet 18.000 den.

- 148 -

Tema 2.6 Evidenca e mallrave tregtare

�

��

��

��

�


- evidentojë furnizimin e mallrave tregtare në magazina sipas çmimeve furnizuese dhe shitëse; - evidentojë furnizimin e mallrave tregtare në shitore; - evidentojë shitjen mallrave tregtare me shumicë; - evidentojë shitjen e mallrave tregtare me pakicë.


Mallrat tregtareEvidenca e furnizimit të mallrave tregtare në magazinë sipas çmimeve furnizuese Evidenca e furnizimit të mallrave tregtare në magazinë sipas çmimeve të shitjes Shitja e mallrave tregtare me shumicë Mallrat tregtare në shitore (furnizimi dhe shitja me pakicë) Procedura kontabiliste për përcaktimin e tatimit së kalkuluar dhe ndryshimit të kalkuluar në çmimeFormulat për përcaktimin e tatimit së kalkuluar dhe ndryshimit të kalkuluar në çmime


FINANCIAR

EVIDENCA E MALLRAVE EVIDENCA E MALLRAVE TREGTARE

- 149 -


MALLRAT TREGTARE

Ndërmarrjet të cilat merren me veprimtari tregtare janë ndërmarrje tregtare. Ato mund të jenë të specializuara në punën e tyre, për shembull, ndërmarrje tregtare për qarkullim me shumicë, ndërmarrje tregtare për qarkullim me pakicë, ndërmarrje tregtare për eksport dhe import etj. Të gjitha këto ndërmarrje tregtare ndërmjetësojnë midis prodhuesve dhe konsumatorëve, bëjnë qarkullim, blejnë prodhime ose mallra nga disa ndërmarrje që t’i shesin të tjerave. Për ndërmarrjet tregtare, performansë paraqet ndërmjetësimi midis prodhuesve dhe konsumatorëve. Sipas kësaj, vetë performansa është shërbim. Mallrat të cilat ndërmarrja tregtare i furnizon janë dedikuar për shitje, ato nuk janë performansa por mjet me të cilin kryhet puna dhe arrihet performansa e ndërmarrjes tregtare. Me punë tregtare mund të merren edhe ndërmarrjet prodhuese. Në punën e tyre ndërmarrjet që merren me veprimtari tregtare bëjnë shpenzime. Një lloj i këtyre shpenzimeve janë shpenzimet për furnizim të mallrave dhe ato llogariten në vlerën e furnizimit të mallit të furnizuar të grupit 66-Mallrat. Lloj tjetër i shpenzimeve që i bën ndërmarrja e cila merret me veprimtari tregtare janë shpenzimet që bëhen për zhvillimin e asaj veprimtarie: shpenzimi i mjeteve, punës, shërbimeve etj. Këto në të vërtet janë lloje natyrore të shpenzimeve dhe të njëjtat evidentohen në arkën 4. Këto shpenzime në mënyrë periodike, nëpërmjet llogarisë 490 barten në klasën 7, llogaria 703-Ll/ri Të dalat e mallrave dhe materialeve të shitura si të dala periodike. Ndërmarrja tregtare duhet të arrijë çmim të tillë të shitjes të mallrave tregtare, nga i cili nga ndryshimi i realizuar në çmime do të mund të mbulojë këto shpenzime dhe të realizojë rezultat pozitiv fi nanciar.

Mallrat, të cilat ndërmarrjet tregtare i furnizojnë, janë dedikuar për shitje, sepse një nga aktivitetet themelore të ndërmarrjeve tregtare është furnizimi me mallra, me qëllim që të njëjtat të jenë të shitura konsumatorëve të fundit. Për furnizim të mallrave tregtare në planin zyrtar të llogarisë është rezervuar grupi 65-Llogaritja e furnizimit të mallrave, por evidenca e furnizimit të mallrave në praktikë shpesh është organizuar pa përdorim të llogarive për furnizim. Atëherë evidenca e furnizimit bëhet në bazë të kalkulimit. Më kalkulim përcaktohet vlera furnizues e mallit të furnizuar dhe çmimi i tyre sipas njësisë së sasisë furnizuese. Dokument kryesor gjatë furnizimit është fatura nga furnizuesi në të cilën është shënuar çmimi i njësisë së mallit, e njohur si fatura e çmimit, kurse vlera e tërë sasisë në faturë paraqet vlerën e faturës së mallit të furnizuar. Gjatë furnizimeve bëhen edhe shpenzime të caktuara të cila e rritin vlerën e faturës së mallit të furnizuar dhe në mënyrë kontabiliste janë të njohura si shpenzime të varura. Shpenzimet e varura dhe të dhënat e tjera (doganat, tatimet) së bashku me vlerën e faturës e përbëjnë vlerën furnizuese të mallrave.

Ndërmarrjet tregtare ndërm-jetësojnë midis prodhuesve dhe konsumatorëve, bëjnë qarkullim, blejnë prodhime ose mallra nga disa ndërmarrje që t’i shesin të tjerave.

Dokument kryesor gjatë furnizimit të mallrave është fatura nga furnizuesi.

- 150 -


Mallrat në tepricë në mënyrë kontabiliste evidentohen sipas çmimeve furnizuese dhe shitëse. Shpesh, mallrat me vlerë të madhe të veçantë dhe mallrat në magazinë mbahen sipas vlerës furnizuese, kurse mallrat me vlerë të vogël të veçantë edhe në njësitë afariste nga të cilat u shiten konsumatorëve të fundit me pakicë mbahen sipas çmimeve shitëse. Çmimi i shitjes mund të përcaktohet nga shitësi ose nga shteti. Struktura e çmimit të shitjes është: çmimi i furnizimit + dallimi në çmim, me çka vihet deri të çmimi i shitjes me shumicë. Në atë çmim llogaritet tatimi i vlerës së shtuar dhe fi tohet çmimi i shitjes me pakicë të mallit tregtar. Çmimi, respektivisht vlera e shërbimeve të ndërmarrjes tregtare para qet ndryshimin midis çmimit të shitjes me shumicë dhe çmimit të furnizimit të mallrave. Kjo shumë u shërben subjekteve afariste tregtare për mbulimin e shpenzimeve nga puna e kryer.

EVIDENCA E FURNIZIMIT TË MALLRAVE TREGTARE NË MAGAZINË SIPAS ÇMIMEVE FURNIZUESE

Në rastin kur përcaktohet çmimi i furnizimit në kontabilitet, kjo bëhet në një grup të veçantë të llogarive 65-Ll/riPërllogaritja e furnizimit të mallit. Në këtë rast në llogarinë 650-Ll/ri Vlera e mallit sipas llogaritjes së furnizuesit tregohet vlera e faturës, kurse krediton llogaria e furnizuesit 220-Ll/ri Furnitorët në vend. Për vlerën e shpenzimeve të varura të krijuara lidhur me furnizimin konkret ngarkohet (debiton)llogaria 651-Ll/ri Shpenzime të varura për furnizim të mallrave, kurse krediton llogaritë e furnizimeve, nëse është marrë fatura, lista e ngarkesës, kanosmani etj.; 100-Ll/ri Xhirollogaria, 102-Ll/ri Arka, nëse ato shpenzime janë paguar.

Pas evidencës së kryer të llogarive për llogaritjen e furnizimit, mallrat sipas vlerës furnizuese tregohen, pranohen në rezerva me obligim të llogarive nga grupi 66-Mallrat, kurse me lejimin e llogarisë 659-Ll/ri Llogaria e furnizimit. Në praktikë këto llogari për përllogaritje, nëse shfrytëzohen mbeten deri të llogaritja përfundimtare kur mbyllen edhe atë me ngarkim (debi) të llogarisë 659 më shumën e përgjithshme të vlerave furnizuese të realizuara në periudhën e llogaritjes dhe miratim (kredi) të të gjitha llogarive të grupi 65-Llogaritja e furnizimit të mallit.

Shembull:1. NPK “Indesit” ka furnizuar mallra tregtare (100 copë për hekurosje prej 400

denarë) sipas faturës nr. 25 për 40.000 denarë dhe TVSH në vlerë prej 7.200 denarë. Për transport të këtyre mallrave është paguar me para të gatshme 3.000 denarë. Mallrat janë pranuar sipas vlerës furnizuese.

Mallrat në tepricë në mënyrë konta-biliste evidento-hen sipas çmi-meve furnizuese dhe shitëse.


- 151 -


Kalkulimi nr. 1 Për hekurat e furnizuara sipas faturës nr. 25

Gjithsej Sipas njësisë1. Vlera e mallrave sipas faturës 40.000 4002. Shpenzimet e varura të furnizimit 3.000 303. Vlera e furnizimit dhe çmimi i furnizimit (1+2) 43.000 430

Evidentimi:1) 660-Ll/ri Mallrat në depo 43.000 160- Ll/ri Kërkesa në bazë të pagesës së TVSH 7.200 220- Ll/ri Obligimi ndaj furniz. në vend 47.200 102-Ll/ri Arka 3.000

sipas kalkulimit nr. 1 mallrat e pranuara në rezervë

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

Evidentimi:llogaria

PËRSHKRIMIShuma

Ll/ri Vlera e mallit sipas llogarisë së furniz.Ll/ri Kërkesa në bazë të shumë pagesave të TVSH

Ll/ri Obligimi ndaj furniz. Në vendsipas faturës nr. 23

Ll/ri Shpenzime të varura për furnizim të mallrave

Ll/ri Arkapaguar në kesh për transport

Ll/ri Llogaritja e furnizimitLl/ri Vlera e mallit sipas llogaritjes së furnizuesit Ll/ri Shpenzime të varura për furnizim të mallrave

mbyllja e llogarisë për furnizim

Ll/ri Mallra në tepricëLl/ri Llogaria e furnizimit

mallra të pranuara në tepricë

Gjithsej

N.r.

- 152 -


EVIDENCA E FURNIZIMIT TË MALLRAVE TREGTARE NË MAGAZINË SIPAS ÇMIMEVE TË SHITJES

Varësisht nga lloji i mallit dhe mënyra e shitjes ai në rezervë mund të mbahet sipas çmimeve të shitjes me shumicë dhe çmimeve të shitjes me pakicë. Më shpesh mallrat me vlerë më të madhe dhe mallrat në magazinë mbahen sipas vlerës së furnizimit, kurse mallrat me vlerë më të vogël edhe në njësitë afariste prej të cilave shiten te konsumatorët e fundit me pakicë mbahen sipas çmimeve të shitjes. Çmimi i shitjes sipas strukturës është më i ndërlikuar dhe në vete, përveç çmimit të furnizimit, përfshin: dallimin në çmime dhe TVSH. Kur çmimit të furnizimit i shtohet ndryshimi në çmim, fi tohet çmimi i shitjes me shumicë, në të cilin llogaritet TVSH dhe vihet te çmimi i shitjes me pakicë.

Në praktikë në tregti shpesh përdoret fj ala “rabat”. Rabati paraqet lirim në çmimet e shitjes sipas të cilave mallrat u shiten konsumatorëve, respektivisht zbritje të cilin e lejon prodhuesi i tregtisë me pakicë ose tregtisë me shumicë.

Shembull:1. SHA ka furnizuar 1.000 kg. Sheqer me çmim 30 den. për 1kg. ose në vlerën

e përgjithshme prej 30.000 den. E cila shihe nga fatura nr. 26 e furnizuesit. Për transport të sheqerit është paguar me para të gatshme 5.000 den. Në vlerën furnizuese llogaritet 20% ndryshimi në çmime. Të bëhet kalkulimi për çmimi shitës dhe vlerës së sheqerit. Në bazë të kalkulimit sheqeri evidentohet në rezerva. Fatura për furnizuesin është paguar.

Kalkulimi nr. 2 Për sheqerin e furnizuar sipas faturës nr. 26

Gjithsej1. Vlera e mallrave sipas faturës 30.000 den.2. Shpenzimet e varura të furnizimit 5.000 den.3. Vlera furnizuese dhe çmimi furnizues (1+2) 35.000 den.4. Ndryshimi në çmime 20% 7.000 den.5. Vlera shitëse (3+4) 42.000 den.6. Çmimi shitës (42.000:1000) për 1kg. 42 den.

Evidentimi:

1) 660-Ll/ri Mallrat në depo 42.000220- Ll/ri Obligimi ndaj furniz. në vend 30.000102-Ll/ri Arka 5.000669-Ll/ri Ndryshimi në çmime 7.000

Sipas kalkulimit nr. 2 mallra të pranuar në rezervë1а) 220- Ll/ri Obligimi ndaj furniz. në vend 30.000

100-Ll/ri Xhirollogaria 30.000Fatura e paguar e furnizuesit

- 153 -


SHITJA E MALLRAVE TREGTARE ME SHUMICË

Shitja e mallrave mund të bëhet si shitje me shumicë dhe shitje me pakicë varësisht nga ajo a bëhet fj alë për shitje të konsumatorëve të fundit.

Karakteristika kryesore e shitjes së mallrave tregtare me shumicë është shitja e mallrave në sasi të mëdha të një blerësi, i cili atë mall e dedikon për shitje të mëtejshme. Gjatë kësaj shitjeje, në pajtim me dispozitat ligjore llogaritet edhe pagesa e tatimit të vlerës së shtuar dhe shitja kryesisht bëhet nëpërmjet magazinave dhe depove. Shoqatat tregtare të cilat shesin me shumicë, mallrat e tyre në rezervë i mbajnë me çmime furnizuese. Gjatë shitjes shoqatat tregtare përveç të ardhurave të rregullta nga shitja e mallrave tregtare bëjnë edhe shpenzime të rregullta të cilat një pjesë mbulohen nga të ardhurat e realizuara, kurse një pjesë tjetër e realizojnë si fi tim, nëse realizohen të ardhura të mjaft ueshme.

Shembull:1. SHPK “Indesit” sipas faturës nr. 23 ka furnizuar mallra tregtare për shitje të mëtejshme në vlerë prej 800.000 denarë dhe TVSH në shumë prej 144.000 denarë, d.m.th. vlera e përgjithshme e mallit të furnizuar tregtar është 944.000 denarë. Sipas faturës nr. 27 DOO “Indesit e ka dorëzuar tërë sasinë e mallrave tregtare në shumë prej 1.200.000 denarë dhe TVSH prej 216.000 denarë, respektivisht vlera e përgjithshme e mallit të shitur tregtar është 1.416.000 denarë.

2. SHPK”Indesit” sipas faturës nr. 29 ka furnizuar mallra tregtare për shitje të mëtejshme për 200.000 denarë dhe TVSH prej 36.000 denarë ose nga vlera e përgjithshme prej 236.000 denarë. Më vonë SHPK “Indesit” sipas faturës nr. 31 ka shitur me shumicë një subjekti tjetër tregtar 50% të vlerës së mallit të furnizuar për shpumë prej 400.000 denarë dhe TVSH në shumë prej 72.000 denarë, respektivisht vlera e përgjithshme e mallit të shitur është 472.000 denarë.

3. Ngase SHPK “Indesit” nuk ka pasur transaksione të tjera lidhur me shitjen e mallrave, e ka vërtetuar obligimin në bazë të TVSH në atë mënyrë që ka bërë anulimin e saldos së llogarive 160-Ll/ri Kërkesa në bazë të TVSH së paguar dhe 260-Ll/ri Obligime në bazë të TVSH dhe ka llogaritur se obligimi në bazë të TVSH sillet 108.000 denarë. Sipas urdhrit nr. 22 obligimin në bazë të TVSH e ka paguar.

- 154 -


��

�

�

�

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Mallra në tepricë Ll/ri Kërkesa në bazë të TVSH së paguar

Ll/ri Obligime ndaj furnizuesit në vend

sipas faturës nr. 23Ll/ri Kërkesat nga blerësit në vend

Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendi Ll/ri Obligime për TVSH

sipas faturës nr. 27

Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitura

Ll/ri Mallra në tepricëpër zvogëlim të rezervës së mallrave tregtareLl/ri Mallra në tepricë Ll/ri Kërkesa në bazë të TVSH të paguar

Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve në vend sipas faturës nr. 29Ll/ri Kërkesat nga blerësit në vend

Ll/ri Të ardhura nga shitja e pro. të mallrave dhe shërbimeve në tregun e venditLl/ri Obligime për TVSH

sipas faturës nr. 31

Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitura

Ll/ri Mallra në tepricëpër zvogëlim të rezervës së mallrave tregtare

Ll/ri Obligime për TVSHLl/ri Kërkesa në bazë të TVSH të paguar Ll/ri Obligime për pagesë të dallimit të TVSH

sipas llogaritjes

Ll/ri Obligime për pagesë të dallimit për TVSHLl/ri Xhirollogarisipas urdhrit nr. 22

Gjithsej

1b.

2b.

2c.

2d.

- 155 -


MALLRAT TREGTARE NË SHITORE (FURNIZIMI DHE SHITJA ME PAKICË)

Shitja e mallrave me pakicë do të thotë shitje te konsumatorët e fundit dhe kjo bëhet prej shitoreve, e shumë më rrallë prej magazinave. Mallrat në shitore mbahen në rezervë me çmime për shitje me pakicë. Çmimet e shitjes me pakicë përcaktohen në këtë mënyrë: në çmimin furnizues llogaritet ndryshimi në çmime, kurse në çmimin e fi tuar për shitje llogaritet TVSH dhe çmimi i fi tuar paraqet çmim i shitjes me pakicë. Shitja e mallrave tregtare me pakicë shpesh bëhet me para të gatshme ose për mallin e shitur fi tohen letra me vlerë: çeqe ose kambiale.

Mallrat tregtare në shitore mbahen sipas çmimeve të shitjes me pakicë ku është përfshirë edhe TVSH, ndërsa, nga ana tjetër, rezervat e mallrave evidentohen në llogarinë 663-Ll/ri Mallrat në shitore. Shitoret si shoqëruese afariste, shitja e mallrave me pakicë e të cilave obligohet me dokumentin e kalkulimit në të cilin formohet çmimi shitës. Çmimi shitës i mallrave në shitore përbëhet nga këto elemente: vlera e faturës, dallimi në çmime dhe tatimi i vlerës së shutuar.

Gjatë shitjes së mallrave, përveç të ardhurave të realizuara, duhet të regjistrohen edhe shpenzimet të cilat janë të lidhura me ato të ardhura. Si shpenzim paraqitet vlera furnizuese e mallrave të shitur. Më parë theksuam se mallrat në shitore mbahen sipas çmimeve të shitjes, ashtu që me zvogëlimin e rezervave nuk mund të caktohen shpenzimet e vërteta të shkaktuara nga ato të ardhura. Përcaktimi i të dalave bëhet në mënyrë periodike. Gjatë pagesës së qarkullimit ditor, kontabiliteti e përcjell evidencën me të cilën zvogëlohet vlera e rezervave dhe për këtë obligohet llogaria 701-Ll/ri Vlera furnizuese e mallit të shitur, kurse lejohet llogaria 663-Ll/ri Mallrat në shitore. Këto regjistrime janë me vlerë shitëse, prandaj është e domosdoshme të bëhet korrigjimi i llogarisë 701 me qëllim të tregohet vlera furnizuese e mallit të shitur. Në të vërtetë, me zbritjen e ndryshimit të realizuar në çmime dhe tatimit të realizuar të vlerës së shtuar, vihet deri te vlera furnizuese e mallit të shitur tregtar. Ndryshimin e realizuar në çmime i cili ka të bëjë me mallrat e realizuar në shitore në periudhën e llogaritjes, mund ta llogarisim në dy mënyra, edhe atë sipas formulës dhe sipas mënyrës së procedurës kontabiliste për llogaritje të tij.

Mallrat në shi-tore mbahen në rezervë sipas çmi-meve të shitjes me pakicë që përbëhet nga këto elemente: vlera e faturës, dallimi në çmim dhe TVSH.

Rregullat për evidentim

- 156 -


Formula për llogaritje të ndryshimit të realizuar në çmime është me sa vijon1:

Ky ndryshim paraqet ndryshimin e realizuar në çmime që bën pjesë në mallrat e realizuar të periudhës së llogaritjes dhe e njëjta regjistrohet në këtë mënyrë: obligohet llogaria 669, kurse lejohet llogaria 701. Pas këtij regjistrimi, llogaria 701 e tregon vlerën furnizuese të mallrave të shitur, ku përfshihet edhe TVSH. Duhet të llogaritet edhe tatimi i realizuar, respektivisht një pjesë e tatimit të përmbajtur në të ardhurat e mallrave të shitura. TVSH e realizuar, gjithashtu, mund të llogaritet sipas formulës dhe sipas procedurës kontabiliste.

Formula për llogaritje të tatimit të realizuar të vlerës së shtuar është:

TVSH e llogaritur në këtë mënyrë regjistrohet në këtë mënyrë: obligohet llogaria 664-Ll/ri TVSH e kalkuluar, kurse lejohet llogaria 701-Ll/ri Vlera furnizuese e mallit të shitur, por gjithashtu regjistrohet obligimi i llogarisë 260-Ll/ri Obligime për TVSH, dhe lejimi i llogarisë 751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendi.

Shembulli 1:1. SHPK “Indesit” ka furnizuar 1.000 kilogramë miell me çmim 30 denarë për

një kilogram dhe TVSH në shumë prej 5.400 denarë, sipas faturës nr. 25. Për bartje të miellit është paguar me para të gatshme 5.000 denarë. Në vlerën furnizuese SHPK “Indesit” llogarit 20% ndryshime në çmime. Të bëhet kalkulimi i çmimit të shitjes në bazë që kalkulimi i miellit të evidentohet në tepricë. Sipas urdhrit nr. 18, fatura ndaj furnizuesit është paguar. Mielli është shitur në një shumë prej 25.000

1 Dr. Desa V. Kosarkoska, vepër e cituar, fq. 242.

Co në konton 669 –dallimi në Çmimet e mallrave në shitore

Mbledhja e anës së djathtë të kontos 663 –shuma e mallrave

të realizuar Në shitore

Mbledhja e anës së majtë të kontos 663 – vlera e rezervavenë fi llim të periudhës së llogaritjes plus furnizimet

gjatë periudhës së llogaritjes

dallimi i realizuar në çmime =

( ((

( ((

Co në konto 664 – TVSH e kalkuluar

Mbledhja e anës së djathtë të kontos 663 – Shuma e mallrave

të Realizuar në shitore

Mbledhja e anës së majtë të kontos 663 – Vlera e rezervave në fi llim Të periudhës së llogaritjes plus furnizimit gjatë

Periudhës së llogaritjes

TVSH e realizuar

=( (

(( (

(

- 157 -


denarë dhe qarkullimi i realizuar nga shitja në shumë prej 25.000 denarë është paguar në xhirollogarinë e DOO “Indesit” sipas urdhrit nr. 20.

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

�

� ��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

Evidentimi:N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Mallrat në shitore Ll/ri Kërkesat në bazë të pagesës së TVSH

Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve në vend Ll/ri Arka Ll/ri TVSH e kalkuluarLl/ri Ndryshimi në çmime i mallrave

mallra të pranuara në rezervë sipas kalkulimit nr. 1

Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesveLl/ri Xhirollogari

sipas urdhrit nr. 18

Ll/ri Xhirollogari Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodh., mallrave dhe shërbimeve

Për mallin e shitur

Ll/ri Vlera furnizuese të prodhimeve të shitura

Ll/ri Mallrat në shitorepër shkarkim të shitores

Gjithsej

Kalkulimi nr. 1 për caktimin e çmimit të shitjes të miellit të furnizuar1) Vlera e faturës den. 30.0002) TVSH den. 5.4003) Vlera e faturës me TVSH (1+2) den. 35.4004) Harxhime të varura den. 5.0005) Vlera furnizuese (1+4) den. 35.0006) Dallimi në çmime 20% den. 7.0007) Çmimi i shitjes pa TVSH (5+6) den. 42.0008) TVSH den. 7.5609) Çmimi i shitjes me TVSH (7+8) den. 49.560

- 158 -


Në fund të periudhës së llogaritur bëhet llogaria e ndryshimit të realizuar në çmime të mallrave të shitur dhe me atë ndryshim kënaqet llogaria 669-Ll/ri Ndryshimi në çmime i mallrave me lejimin e njëkohësishëm të llogarisë 701-Ll/ri Vlera furnizuese e mallrave të shitur. Salodoja e llogarisë 669 në fund të vitit paraqet ndryshim të kalkuluar të çmimeve nga mallrat që janë në rezervë. Nga kjo del se gjatë realizimit të mallrave, të ardhurat e treguara nga shitja në shitore janë të njëjta si edhe vlera furnizuese e mallrave tregtare. Kjo vjen sepse gjatë pagesës në qarkullimin ditor nuk mund të përcaktohet tatimi i kalkuluar dhe ndryshimi i kalkuluar. Përcaktimi i tatimit të kalkuluar dhe ndryshimit të kalkuluar mund të bëhet me procedurë kontabiliste2.

2 Dr. Gordana Vitanova, vepër e cituar, fq. 162.

��

��

��

��

��

��

��

��

��

b

c

Libri kryesor663-Ll/ri Mallrat

në shitore160—Ll/ri Kërkesat në bazë të pagesës së shumtë të TVSH

220-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve në vend

102-Ll/ri Arka

664-Ll/ri Tatimi i kalkuluar i tatimit të shtuar 669-Ll/ri Dallimi i çmimeve

të mallrave

100-Ll/ri Xhirollogari 751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave

dhe shërbimeve

701-Ll/ri Vlera furnizuese të prodhimeve të shitura

- 159 -


PROCEDURA KONTABILISTE PËR PËRCAKTIMIN E TATIMIT TË KALKULUAR DHE NDRYSHIMIT NË

ÇMIM I KALKULUAR

1) Gjithsej ngarkesa në shitore (ana obliguese e llogarisë 6630)

49.560 denarë

2) Vlera e mallit të shitur (ana e kërkesës së llogarisë 6630)

25.000 denarë

3) Ndryshimi i kalkuluar(ana e kërkesës së llogarisë 6690)

7.000 denarë

4) Përqindja e ndryshimitt të kalkuluar nr. rend. 3 х 100 - nr. rend. 1

14,12%

5) Ndryshimi i realizuar në çmime nr. rend. 2 х nr. rend. 4

3.530 denarë

6) Tatimi i kalkuluar i tatimit mbi vlerën shtuar (ana e kërkesës (debitore)e llogarisë 6640)

7.560 denarë

7) Përqindja e tatimit të kalkuluar nr. rend. 6 х 100 -ѓ nr. rend. 1

15,254%

8) Obligimi për tatim të vlerës së shtuar nr. rend. 2 х nr. rend. 7

3.814 denarë

Në bazë të llogaritjes së bërë do të zbatohet kjo evidencë.

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

Evidentimi:N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Ndryshmi në çmime të mallrave

Ll/ri Furnizimi i vlerës së mallrave tregtare

sipas llogaritjesLl/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e brendshëm

Ll/ri Obligimet për TVSHsipas llogaritjesLl/ri Tatimi i kalkuluar i vlerës së shtuar

Ll/ri Vlera furnizuesee mallrave tregtaresipas llogaritjes

Gjithsej

- 160 -


Shembulli 2:

Shitorja nr. 3 ka furnizuar mallra tregtare sipas faturës nr. 1 në vlerë prej 80.000 denarë dhe TVSH në shumë prej 14.400 denarë. Mallrat kanë arritur dhe bëhet kalkulim i vlerës shitëse. Mallrat janë pranuar në rezervë sipas vlerës shitëse. Më vonë janë shitur mallra për blerësit për 50.000 denarë dhe qarkullimi ditor është paguar në xhirollogari. Të llogaritet dhe të regjistrohet në libër ndryshimi i realizuar në çmime dhe tatimi i realizuar i vlerës së shtuar me shfrytëzim të formulave përkatëse dhe sipas procedurës kontabiliste për llogaritjen e tyre.

��

��

��

� ��

��

Libri kryesor

669-Ll/ri Ndryshimi në çmime i mallrave

701-Ll/ri Vlera furnizuese e mallrave tregtare

260-Ll/ri Obligime për TVSH751-Ll/ri Të ardhurat

nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve

në tregun e vendi

664-Ll/ri Tatimi i kalkuluar i tatimit të shtuar

1) Fatura e vlerës den. 80.0002) TVSH den. 14.4003) Fatura e vlerës meTVSH (1+2) den. 94.4004) Vlera furnizuese den. 80.0005) Ndryshimi në çmime 20% den. 16.0006) Çmimi shitës pa TVSH (4+5) den. 96.0007) TVSH den. 17.2808) Çmimi shitës meTVSH (6+7) den. 113.280

Kalkulimi nr. 2

- 161 -


��

��

��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Mallrat në shitore Ll/ri Kërkesa në bazë të pagesës më të madhe të TVSHLl/ri Obligimi ndaj furnizuesve në vend

Ll/ri TVSH e kalkuluarLl/ri Ndryshimi në çmime i mallravemallra të pranuara në rezervë sipas kalkulimit nr. 2

Ll/ri Xhirollogari Ll/ri Të ardhura nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve

për mallin e shitur

Ll/ri Vlera furnizuese të prodhimeve të shitura

Ll/ri Mallrat në shitorepër shkarkim të shitores

Gjithsej

Evidentimi:

Libri kryesor663-Ll/ri Mallrat në shitore 160-Ll/ri Kërkesat në bazë të

pagesës së shumtë të TVSH

220-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve në vend

664-Ll/ri Tatimi i kalkuluar i tatimit të shtuar

669-Ll/ri Ndryshimi në çmime i mallrave 100-Ll/ri Xhirollogari

751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve

701-Ll/ri Vlera furnizuese të prodhimeve të shitura

- 162 -


FORMULARËT PËR PËRCAKTIMIN E TATIMIT TË KLAKULUAR DHE TË KALKULIMIT TË NDRYSHIMIT

NË ÇMIM

Ndryshimin e kalkuluar në çmime dhe tatimin e kalkuluar gjatë realizimit të mallrave tregtare në shitore do t’i llogarisim këto formula:

Ndryshimi i realizuar në çmime

С e kontos 669 – Ndryshimi në çmime i mallrave në shitore

Shuma e anës së djathtë e kontos 663 - Shuma e mallrave

të realizuara në shitore

(Shuma e anës së majtë e kontos 663 – Vlera e ndryshimeve në fi llim të periudhës së llogaritur

plus furnizimet gjatë periudhës llogaritëse

NdryshimiNë çmim i realizuar

( ((

) ))

��

��

logaritja e TVSH së realizuar:

Co në konton 664 – TVSH-ja e kalkuluar

Mbledhja e sanës së djathtë të kontos 663 – Shuma e mallrave

të realizuar në shitore

Mbledhja e anës së majtë të kontos 663 – Vlera e rezervave në fi llim të periudhës së llogaritjes plus furnizimi gjatë

periudhës së llogaritjes

TVSH e realizuar =

( ((

( ((

=

TVSH e realizuar

Dallimi i realizuar në çmime i cili i takon mallit të realizuar në periudhën llogaritëse, të cilën e llogarisim sipas formulës së paraqitur më lartë, mundemi ta llogarisim edhe sipas llogarisë së ardhshme të kontabilitetit. Në të njëjtën mënyrë, që do të thotë, me procedurë të caktuar të kontabilitetit për llogaritje, mundemi të llogarisim edhe tatimin e realizuar, përkatësisht pjesë të tatimit që qëndron në të ardhurat e mallrave të shitur.

- 163 -


1) Gjithsej shkarkim në shitore 113.280 denarë(ana obliguese e llogarisë 6630)

2) Vlera e mallit të shitur 50.000 denarë(ana e kërkesës së llogarisë 6630)

3) Ndryshimi i kalkuluar 16.000 denarë(ana e kërkesës së llogarisë 6690)

4) Përqindja e dallimit të kalkuluar 14,12%nr. rend. 3 х 100 -ѓ nr. rend. 1

5) Ndryshimi i realizuar në çmime 7.062 denarënr. rend. 2 х nr. rend. 4

6) Tatimi i kalkuluar i tatimit të shtuar 17.280 denarë(ana e kërkesës së llogarisë 6640)

7) Përqindja e tatimit të kalkuluar 15,254%nr. rend. 6 х 100 - nr. rend. 1

8) Obligimi për tatimin e vlerës së shtuar 7.627 denarënr. rend. 2 х nr. rend. 7

Evidentimi:

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

�

��

��

�

��

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Ndryshimi në çmime i mallrave në shit. nr. 3 Ll/ri TVSH e kalkuluar nëshitoren nr. 3

Ll/ri Vlera furni. të mall. të fur. në shitoren nr. 3

për ndryshimin e realizuar në çmime dhe TVSH të realizuar në shitoren nr. 3

Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendi

Ll/ri Obligime për TVSHsipas llogaritjes

Gjithsej

Libri kryesor669/3-Ll/ri Ndryshimi në çmime i

mallrave në shitoren nr. 2 664/3-Ll/ri Tatimi i kalkuluar i tatimit të shtuar në shitoren nr.

701/3-Ll/ri Vlera furnizuese e mallrave të shitur në shitoren nr. 3

2c)

2c)

- 164 -

Tema 2.7 Evidenca e kërkesave dhe obligimeve

NOCIONET KYÇEMallra tregtare Çmimi furnizuesÇmimi shitësÇmimi shitës me pakicë Ndryshimi në çmime Tatimi i vlerës së shtuar TVSH e kalkuluar

PYETJE:1. Me çfarë veprimtarie merren ndërmarrjet tregtare?2. Cili është dokumenti kryesor që përdoret gjatë furnizimit të mallrave tregtare?3. Cili është dallimi midis vlerës së faturës dhe vlerës furnizuese të mallrave

tregtare?4. Sipas cilave çmime mund të evidentohen mallrat në rezervë në magazinë?5. Sipas cilave çmime evidentohen mallrat në rezervë në shitore?6. Cilat janë elementet e çmimit të shitjes me pakicë?7. Çka do të thotë shitja me shumicë?8. Kush paraqitet si blerës gjatë shitjes me pakicë?

USHTRIME PËR EVIDENCË:1. Ndërmarrja tregtare ka mallra tregtare (100 këmisha femrash me çmim prej 500 den) nga furnizuesi sipas faturës nr. 45 për 50.000 den. Për transport të këtyre mallrave është paguar me para të gatshme 4.000 den. Mallrat janë pranuar në rezervë sipas vlerës furnizuese. (të evidentohet me llogari kohore dhe me kalkulim).2. Ndërmarrja tregtare ka furnizuar sipas faturës nr. 18 mallra në vlerë prej 40.000 den. nga furnizuesi. Për transport është paguar me para të gatshme 5.000 den. Në vlerën furnizuese llogaritet 15% ndryshimi në çmime. Fatura e furnizuesit është paguar. (të evidentohet me llogari kohore dhe me kalkulim).3. Ndërmarrja tregtare i ka shitur me shumicë një ndërmarrjeje tjetër tregtare mallra sipas faturës për 60.000 den. në këtë vlerë shtohet edhe 18% TVSH. Vlera furnizuese e këtyre mallrave është 30.000 den. Blerësi pas skadimit të afatit të kontraktuar, e paguan obligimin sipas faturës në xhirollogari.4. Shitorja nr. 2 ka furnizuar mallra tregtare sipas faturës në vlerë prej 100.000 den. Mallrat kanë arritur dhe bëhet kalkulimi i vlerës shitëse. Në këto mallra llogaritet 20% ndryshimi në çmime dhe 18% TVSH nga vlera furnizuese. Mallrat janë pranuar në rezervë sipas vlerës shitëse. Më vonë janë shitur mallra për blerësit për 50.000 den. dhe qarkullimi ditor është paguar në xhirollogari. Të llogaritet dhe të regjistrohet në libër ndryshimi i realizuar në çmim dhe TVSH e realizuar.

- 165 -


�

��

��

��

�


FINANCIARFINANCIAR

EVIDENCA E KËRKESAVE EVIDENCA E KËRKESAVE DHE OBLIGIMEVEDHE OBLIGIMEVE


- evidentojë kërkesat nga punonjësit për shkurtimet, dëmet dhe avancat e udhëtimeve zyrtare;- evidentojë kreditë e lejuara dhe pagesën e kredive;- evidentojë kreditë e dhëna larjen e kredive.


Kërkesat (llogaritë të cilat duhet të paguhen):-Kërkesat nga blerësit-Kërkesat e tjera nga marrëdhëniet afariste

Obligimet si burime të mjeteve:Obligimet afatgjataObligimet tregtare

- 166 -


KËRKESAT (LLOGARITË TË CILAT DUHET TË PAGUHEN)

Ndërmarrjet për mjetet e tyre të dhëna ose të dorëzuara personave të tjerë juridikë ose fi zikë fi tojnë në lartësi të atyre mjeteve të drejtën në formë të kërkesës. Këto kërkesa mund të formohen nëpërmjet bazës së shitjes së prodhimeve dhe mallrave, depozitave të dhëna, kërkesave nga punonjësit, kërkesave nga akontacionet e dhëna për udhëtime zyrtare, kërkesave të pranimit të kambialeve, kërkesave nga shteti dhe institucione të tjera dhe kërkesa të tjera nga puna. Kërkesat janë mjete edhe atë mjete qarkulluese në lloj kalimtar dhe karakteri i tillë është kufi zuar në kohë.

KËRKESAT NGA BLERËSIT

Kërkesat nga blerësit janë forma më masive e kërkesave, kurse fi tohen në bazë të shitjes së prodhimeve, mallrave, shërbimeve, materialeve, mjeteve ekzistuese. Këto shitje mund të jenë në tregje të vendit ose të huaja, prandaj edhe kërkesat mund të jenë nga blerësit e vendit ose të huaj.

Kërkesa nga blerësi bëhet sepse blerësi nuk paguan menjëherë gjatë shitjes me para të gatshme, por blerësit i është shitur me pritje (në konto të hapur) ose në kredi me instrumente formale për kredi (kontratë ose deklaratë për kthim të kredisë). Kur një ndërmarrje ka shitur prodhime, mallra e tjera ndërmarrjes tjetër me pritje, në vend që të fi tojë para ajo fi ton kërkesë. Për prodhimet ose mallrat e shitur blerësit i dërgohet dokumenti i faturës. Fatura shërben si dokument për evidentim të shitjes. Kërkesat nga blerësit në kontabilitetin zyrtar evidentohen në grupin 12-Kërkesat nga blerësit. Ky grup në planin kontabilist është ndarë në llogaritë obligative:120- Kërkesat nga blerësit e vendit121- Kërkesat nga blerësit në botën e jashtme 129-Harmonizimi vlerësues i kërkesave nga blerësit

Rregullat për evidentim dhe karakteristikat e llogarisëKërkesat nga blerësit:Kur blerësve iu është shitur prodhimi rriten kërkesat nga blerësit dhe evidentohet në anën pozitive të llogarisë Kërkesat nga blerësit Kur blerësi do të paguajë kërkesën, nga ai zvogëlohet dhe evidentohet në anën negative të llogarisë Kërkesat nga blerësit.

Kërkesa nga blerësi bëhet sepse blerësi nuk paguan menjëherë gjatë shitjes me para të gatshme, por blerësit i është shitur me pritje.


Kërkesat janë llogari të cilat duhet të paguhen

- 167 -


Saldoja e llogarisë nga blerësit, me të drejtë gjithmonë është debite (pozitive) dhe tregon edhe sa blerësit duhet të paguajnë, prandaj këto konto në praktikë janë të njohura si “llogari të cilat duhet të paguhen”. Nëse ndodh që llogaritë e përmendura më parë të kenë saldo kreditore, atëherë nuk duhet të depërtohet me saldon debitore nga llogaritë e tjera. Llogaria, respektivisht llogaritë me saldo kreditore tregohen në pasivën e bilancit të gjendjes, sepse ato nuk janë mjete dhe as lloj kalimtar të mjetit-kërkesës, por obligim të ndërmarrjes ndaj blerësve konkret dhe këto mjete duhet t’ia kthejë ose kompensojë (paralajmërim për karakterin e llogarisë - llogaritë aktive dhe pasive).

Shembuj:

1. Më 03.01 ndërmarrja “Mobilglob” nga Shkupi sipas faturës nr. 125 i ka shitur mallra në vlerë prej 900.000 den. (mob.tel. 100 nga 9.000 den. për një copë) blerësit “Moda e re”, shumës i shtohet +18% TVSH. Çmimi furnizues sipas të cilit janë bërë këto mallra në rezervë ka qenë 750.000 den.

2. Më 07.01 është marrë urdhër nga banka nga i cili shihet se blerësi “Liria” e ka paguar në llogarinë e transaksionit të “Mobiglob” shumën e borxhit në tërësi.

3. Sipas faturës nr. 785 i janë shitur blerësit prodhime të gatshme në vlerë prej 40.000 den. Në vlerën e faturës shtohet edhe + 18% TVSH. Çmimi i kostos sipas të cili mbahen prodhimet e gatshme në rezervë ka qenë 30.000 den. Në afatin e kontaktuar është marrë urdhër nga banka nr. 444 nga i cili shihet se blerësi e ka paguar shumën e borxhit 47.200 den. në llogarinë e transaksionit.

4. Më 15.01 i është dërguar faturë blerësit nga Anglia për prodhime të gatshme të shitura 1.500 kapotë meshkujsh në çmim prej 50 € për një copë, dhe 1.500 dhe kapotë femrash në çmim prej 80 € për një copë.

5. Më 20.01. është pranuar urdhër nga baka nga i cili shihet se blerësi i huaj nga Anglia ka paguar në llogarinë devizore 195.000 €. Kursi në ditën e njëjtë sillej 61,5 për një €.

6. Sipas faturës nr. 60 blerësit “MM” i janë shitur materiale për 50.000 den. + 18% TVSH. Vlera furnizuese e materialit prodhues është 40.000 den. Në afatin e pagesës blerësi ka dorëzuar çekun nr. 0072 me të cilin e ka paguar tërë shumën e faturës + 18%TVSH.

- 168 -


��

��

��

��

�

��

�

�

�

�

��

��

� � � ��

3b.

Urdhri për evidentim:

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Kërkesat nga blerësit në vendLl/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave... Ll/ri Obligime për TVSH

mallra të shitur sipas faturës nr. 125

Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitur

Ll/ri Mallra në rezervëzvogëlimi i tepricave në magazinë

Ll/ri XhirollogariaLl/ri Kërkesat nga blerësit në vend

paguar nga blerësi sipas urdhrit

Ll/ri Kërkesat nga blerësit në vendLl/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave... Ll/ri Obligime për TVSH

mallra të shitur sipas faturës nr. 785


Ll/ri Prodhimet e rezervavezvogëlimi i tepricave në magazinë

Ll/ri XhirollogariaLl/ri Kërkesat nga blerësit në vend

paguar nga blerësi sipas urdhrit nr. 444

Gjithsej

- 169 -


KËRKESAT E TJERA NGA MARRËDHËNIET AFARISTE

Përveç kërkesave që fi tohen nga shitja e prodhimeve ose mallrave ndërmarrjet mund të fi tojnë edhe kërkesa të tjera në marrëdhëniet afariste me persona të tjerë. Këtu bëjnë pjesë të gjitha kërkesat, përveç kërkesave nga blerësit. Për kërkesat e tjera të marrëdhënieve afariste në planin e kontos janë rezervuar grupet:

14 - Kërkesat nga subjektet e lidhura15 - Investimet afatshkurta fi nanciare16 - Kërkesat nga shteti dhe institucionet e tjera17 - Kërkesat nga punëtorët dhe kërkesat e tjera.

Për të gjitha këto kërkesa, në kontabilitet hapen llogari të veçanta për evidencë të ndryshimeve lidhur me ato. Evidentimi bëhet sipas parimit të njëjtë sipas të cilit bëhet evidentimi i ndryshimeve te kërkesat nga blerësit.

Shembuj:1. Gjatë regjistrimit të prodhimeve të gatshme në magazinë është konstatuar shkurtesë e rezervave në vlerë prej 45.000 den. +18% TVSH. Për këtë shkurtesë është përgjegjës magazinieri MM. Organi udhëheqës ka vendosur që magazinieri ta paguajë shkurtesën prej 53.100 denarë në tri këste të barabarta. Punëtori e ka paguar këstin e parë në arkë sipas “arka të pranojë” nr. 222 prej 17.700 den. (15.000+18% TVSH).

2. Ndërmarrja nga mjetet e veta në para në llogarinë e transaksionit sipas listës nr. 12, ka blerë 100 aksione nga Alkaloidi sipas vlerës nominale 200 den. për një aksion.

3. Sipas “arka të paguajë” nr. 141 punëtorit NN i është dhënë avancë për udhëtim zyrtar nga paratë në arkë 3.500 den.

4. Në fund të periudhës llogaritëse gjendja e llogarisë për regjistrim të TVSH është me sa vijon:

1601 TVSH për fatura të pranuara të furnizimeve + 270. 000

2600 TVSH për fatura të dhëna për shitje - 200.000

Të krijohet kërkesa për pagesën e TVSH. Drejtoria për të hyra publike bën transfero të mjeteve të parave sipas urdhrit nr. 13.

5. Është shkaktuar zjarr në depon për prodhime të gatshme, janë shkatërruar prodhime në vlerë prej 15.000 den. Kompania e sigurimeve pas shqyrtimit të bërë dhe sipas procesverbalit ka pranuar 10.000 den. Kjo shumë më vonë është kompensuar nga kompania e sigurimeve.

- 170 -


��

��

��

�

�

��

�

��

��

��

��

� � ��

Urdhri për evidentim:

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Kërkesat nga të punësuarit për kompensim të dëmit

Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave... Ll/ri Obligime për TVSH

është konstatuar tepricë nga fajësia e MM

Ll/ri ArkaLl/ri Kërkesat nga të punësuarit për kompensim të dëmit

paguar 1 këst për kompensim të dëmit

Ll/ri Investimet në aksione Ll/ri Xhirollogaria

janë blerë 100 aksione sipas listës

Ll/ri Kërkesat nga të pun.për avancë për udh.zyr.

Ll/ri Arkadhënë avancë për punëtorët

Ll/ri Obligime për TVSHLl/ri Kërkesat për kthimin e TVSH

Ll/ri TVSHkërkesa e dhënë për qarkullim të paguar

Ll/ri XhirollogariaLl/ri Kërkesat për kthimin e TVSH

është kthyer TVSH sipas listës nr. 13

Gjithsej

- 171 -


OBLIGIMET SI BURIME TË MJETEVE

Përveç kapitalit si burim vetanak dhe të përhershëm të mjeteve, si lloj i veçantë i burimeve janë obligimet. Ato trajtohen si burime të huaja, sepse janë të kufi zuara me afat dhe në atë afat duhet të paguhen. Varësisht nga afati paraqiten si obligime afatgjata dhe afatshkurta.

A) OBLIGIMET AFATGJATA

Obligimet afatgjata paraqesin burime të mjeteve me afat të pagesës më të gjatë se një vjet. Dalin nga shitja e letrave me vlerë afatgjate dhe nga kreditë afatgjata. Për evidencë të këtyre obligimeve sipas planit kontabilist janë rezervuar llogari nga grupi 28-Obligimet afatgjata dhe rezervimet dhe rreziqet afatgjata. Në kuadër të këtij grupi gjenden llogaritë:

280- Obligimet afatgjata sipas subjekteve të lidhura281- Obligimet afatgjata në bazë të huave dhe kredive 282- Obligimet afatgjata ndaj subjekteve me të cilat subjekti

është lidhur në bazë të pjesëmarrjes në investim 283- Obligimet afatgjata për avance, depozita dhe kaucione 284- Obligimet afatgjata ndaj furnizuesve (në bazë të punës) 285- Obligimet afatgjata sipas bazës të letrave me vlerë 286- Obligime të tjera afatgjata287- Rezervime për pensione dhe obligime të ngjashme288- Rezervimet e tatimeve dhe kontributeve289- Rezervimet dhe rreziqet e tjera afatgjataGjë e përbashkët për të gjitha këto obligime është se si paraqiten ngjarjet në

anën negative të llogarive përkatëse, kurse pagesa si zvogëlim i tyre evidentohet në anën pozitive.

Shembuj për evidentim 1:Shoqata aksionare Alkaloid ka dhënë bono me vlerë të zvogëluar prej 200.000

denarë, me shkallë vjetore të interesit 10%. Shkalla tregtare është 10% dhe prandaj vlera e shitjes do të jetë e barabartë me vlerën nominale prej 200.000 denarë. Nën supozim se bonot të jepen më 1 janar dhe të jenë me afat prej pesë viteve do të evidentohet:

1) 100-Ll/ri Xhirollogaria 200.000 2850-Ll/ri Bonot e shitura 200.000

për shitje të bonove

Obligimet janë burime të huaja të mjeteve.

Obligimet janë kapital i huaj

Obligimet afat-gjata në bazë të letrave me vlerë

- 172 -


1а) 4837-Ll/ri Interesi i bonove 20.000 100 -Ll/ri Xhirollogaria 20.000

është paguar interesi më 31.12 ky evidentim do të përsëritet pesë herë

1b) 2850-Ll/ri Bonot e shitura 200.000 100-Ll/ri Xhirollogaria 200.000

është paguar bonoja e dhënë

Shembulli për evidentim 2:Për pagesë të obligimeve ndaj furnizuesve për mjete ekzistuese, ndërmarrja

shfrytëzon kredi afatgjata në shumë prej 100.000 den. Anuiteti i llogaritur është 15.000 den. prej të cilëve 10.000 pagesa dhe 5.000 interes. Anuiteti dhe interesi janë paguar.

2) 2200-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve për PSS 100.0002810-Ll/ri Kredi nga bankat e vendit për PSS 100.000

për kredi të lejuar afatgjatë

2а) 2810- Ll/ri Kredi nga bankat në vend për PSS 10.0004835-Ll/ri Interesi sipas borxheve afatgjata 5.000

2573-Ll/ri Obligime për anuitet të llogaritur 10.0002572-Ll/ri Obligime për interesa të llogaritura 5.000

anuitet dhe interes i paguar

2b) 2573-Ll/ri Obligime për anuitet të llogaritur 10.0002572-Ll/ri Obligime për interesa të llogaritura 5.000

100-Ll/ri Xhirollogaria 15.000anuitet dhe interes i paguar

B) OBLIGIMET RRJEDHËSE

Obligimet rrjedhëse janë burimi më masiv i mjeteve. Dalin nga puna e përditshme të subjekteve juridike. Ato janë në lidhje të drejtpërdrejtë me furnizimin e ndërmarrjes dhe shfrytëzimin e mjeteve të huaja. Kanë afat të shkurtë të arritjes, por derisa nuk paguhen trajtohen si burime të mjeteve. Për shkak të afatit të shkurtë të arritjes zakonisht nuk janë të lidhura me pagesën e interesit. Për evidencë sipas planit kontabilist janë rezervuar llogaritë nga klasa 2-Obligimet, rezervimet afatgjata për shpenzime dhe rreziqe. Në kuadër të kësaj klase janë llogaritë e grupeve:

Obligimet afat-gjata në bazë të huave nga bankat.

- 173 -


21- Obligimet afatshkurta në bazë të letrave me vlerë22- Obligimet afatshkurta ndaj furnizuesve dhe obligimet për kaucione avance dhe depozita 24- Obligimet afatshkurta ndaj subjekteve të lidhura25- Obligimet afatshkurta në bazë të huave dhe kredive 26- Obligimet afatshkurta për tatime, kontribute dhe të dhëna të tjera 27- Obligimet afatshkurta për rroga dhe obligime të tjera afatshkurta 28- Pagesa e anuluar e shpenzimeve (PVR) Për evidencë më të qartë, në kuadër të grupeve të përmendura, përveç llogarive themelore janë paraparë edhe llogaritë analitike. Si të formuara, këto obligime evidentohen në anën negative të llogarive nga grupet e përmendura. Arritja dhe pagesa shkakton zvogëlim të obligimeve, por edhe zvogëlim të mjeteve të parave të ndërmarrjes. Kjo evidentohet në anën pozitive të llogarive të obligimeve, kurse në anën negative të llogarive përkatëse evidentohet nga grupi 10-Mjetet e parave.

Shembulli për evidentim 1:Për furnizim të materialeve të furnizuesit nga Shkupi i është dhënë kambiali

prej 150.000 denarë, me afat prej 60 ditë dhe interes prej 5.000 denarë. Në afatin e arritjes kambiali është dhënë për pagesë dhe është paguar.

1) 2201-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve për OBS (debi) 145.000 2111-Ll/ri Diskonti sipas kambialeve të dhëna(debi) 5.000 2110-Ll/ri Shuma normale e kambialit të dhënë (kredi) 150.000 kambiali i dhënë1а) 2110-Ll/ri Shuma normale e kambialit (debi) 150.000 100-Ll/ri Xhirollogaria (kredi) 150.000 kambiali i paguar1b) 4834-Ll/ri Interesi sipas obligimeve rrjedhëse 5.000 2111- Ll/ri Diskonti sipas kambialeve të dhëna 5. 000

Interesi i llogaritur (hulumtimi si shpenzim)

Shembulli për evidentim 2:Nga furnizuesi “Struzhanka” nga Struga janë blerë lëndë të para sipas faturës nr. 6 prej 58.000 den. Në këtë shumë shtohet 18% TVSH. Nga mjetet në xhirollogari, është paguar fatura nr. 6 në shumë prej 68.440 den., sipas listës së bankës nr. 10.2) 310-Ll/ri Lëndët e para dhe materialet në rezervë 58.000

160-Ll/ri TVSH e mëparshme 10.4402201-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve për OBS 68.440 lëndë të para të blera sipas faturës nr. 6

2а) 2201-Ll/ri Obligimi ndaj furnizuesve për OBS 68.440100-Ll/ri Xhirollogaria 68.440

është paguar fatura sipas urdhrit nr. 10

Obligimet afatshkurta në bazë të letrave me vlerë.

Obligimet afats-hkurta ndaj furnizuesve

- 174 -


Shembulli për evidentim 3:

Ndërmarrjes i është lejuar kredi afatshkurtër për mjete qarkulluese në shumë prej 100.000 den. me 5% interes, kurse me afat për pagesë pas 3 muajve në shumë njëfi shore. Në afatin e kontraktua kredia është kthyer.

3) 100-Ll/ri Xhirollogaria 100.000 250-Ll/ri Kredi nga bankat e vendit 100.000 është lejuar kredia afatshkurtërpër)

3a) 250-Ll/ri Kredi nga bankat e vendit 100.000483-Ll/ri Kamatat nga puna me subjektet e palidhura 5.000

2573-Ll/ri Obligime për anuitet të llogaritur 100.0002572-Ll/ri Obligime për interesa të llogaritura 5.000

anuitet dhe interes i paguar3b) 2573-Ll/ri Obligime për anuitet të llogaritu debi 100.000 2572-Ll/ri Obligime për interesa të llogaritura debi 5.000

100-Ll/ri Xhirollogaria kredi 105.000Për kredinë dhe interesin e kthyer

Shembulli për evidentim 4:

Tatimi i vlerës së shtuar pas faturave të pranuara është 30.000 den, kurse tatimi i vlerës së shtuar në faturat e dhëna për shitje është 35.000 den. Bartet obligimi për pagesë dhe ajo është paguar.

4) 2600-Ll/ri TVSH në fatura të dhëna 35.0001601-Ll/ri TVSH në fatura të pranuara 30.0002608-Ll/ri Obligime për pagesë të ndryshimit të TVSH 5.000 obligimi i bartur për TVSH

4а) 2608-Ll/ri Obligime për pagesë të ndryshimit të TVSHdebi 5.000100-Ll/ri Xhirollogaria kredi 5.000

është paguar TVSH

Obligimet afats-hkurta në bazë të huas nga bankat

Obligimet afatsh-kurta ndaj shtetit.

- 175 -


NOCIONET KYÇEKërkesatObligimet afatgjata Obligimet afatshkurta

PYETJE:1. Çfarë llogari janë kërkesat?2. Trego ndonjë lloj të kërkesave!3. Shpjegoni karakteristikat e llogarisë Kërkesat nga blerësit!4. Shpjego në çfarë rasti një kërkesë nga blerësi zbatohet në kërkesë të kontekstit!

USHTRIME PËR EVIDENCË: Ngjarjet vijuese kontabiliste të evidentohen në urdhër për evidentim!

1. Sipas faturës nr. 33 janë shitur prodhime të gatshme për blerësin “Biteks” nga Manastiri për 50.000 den. + 18%TVSH.2. Çmimi i kostos sipas të cilit janë mbajtur këto prodhime në rezervë ka qenë 35.000 den.3. Blerësi shumën e ka paguar në dobi të llogarisë së transaksionit, për çka është marrë urdhri nga banka nr. 25.4. Sipas faturës nr. 55 janë shitur mallra blerësit “Fikom” nga Shkupi për 80.000 den. + 18% TVSH.5. Çmimi i kostos sipas të cilit janë mbajtur këto mallra në rezervë ka qenë 50.000 den.6. Blerësi shumën e ka paguar në llogarinë e transaksionit për çka është marrë lista nr. 26.7. Në një zjarr i cili u shkaktua në magazinën për materiale janë djegur materiale në vlerë prej 20.000 den. Kompania e sigurimeve pas bërjes së kontrollit dhe sipas procesverbalit nr. 5 e ka pranuar dëmin. Kjo shumë më vonë është shndërruar në llogarinë e transaksionit, për çka është marrë urdhri nr. 27.8. Gjatë regjistrimit të prodhimeve të gatshme në magazinë është konstatuar mangësi të rezervave në vlerë prej 65.000 den. Për këtë mangësi përgjegjës është magazinieri MM. Organi i udhëheqjes ka vendosur që magazinieri ta paguajë mangësinë prej 65.000 den, si dhe shumën përkatëse të TVSH prej 11.700 den.(18%). Punëtori e ka paguar shumën nga arka.9. Sipas faturës nr. 90 janë shitur mallra tregtare blerësit “Prespa” nga Resnja për 120.000 den. +18% TVSH me afat të pagesës 30 ditë.10. Çmimi i kostos sipas të cilit janë mbajtur këto mallra në rezervë ka qenë 100.000 den.

- 176 -


11. Blerësi shumën e paguan në dobi të llogarisë së transaksionit 100.000 den. dhe me çek 41.600 den.12. Gjatë regjistrimit të prodhimeve të gatshme është konstatuar mangësi nga lartësia prej 20.000 den. për të cilën është fajtor magazinieri. Në këtë shumë paguhet 18% TVSH.13. Magazinieri e ka paguar shumën së bashku me tatimin në arkën kryesore në shumë prej 23.600 den.14. Sipas kërkesës së shoqatës tregtare, banka i ka lejuar kredi për PSS (afatgjatë) prej 380.000 den. Shuma është paraparë në dobi të llogarisë së transaksionit.15. Sipas vendimit të organit udhëheqës është vendosur të bëhet bartja e kredisë afatgjate prej 80.000 den. në kredi afatshkurtër.16. Për pagesë të obligimeve ndaj furnizuesve nga banka është lejuar kredi afatshkurtër prej 140.000 den., që është hedhur në llogarinë e transaksionit.17. Është llogaritur anuitet të kredisë afatgjatë prej 8.500 den. dhe interesi i asaj kredie prej 500 den. Të evidentohet llogaritja dhe pagesa e anuitetit dhe kamatës.18. Për furnizim të materialit nga blerësi është pranuar avancë prej 80.000 den. sipas listës nr. 1. Në afatin afatgjatë të këtij blerësi i është dërguar materiali, vlera e tij është 85.000 den. Blerësi pas pranimit të materialit dhe të faturës, ndryshimin e shndërron në llogari të transaksionit.19. Shoqata tregtare sipas urdhrit nr. 2 ka pranuar depozitë të parave nga shoqata tjetër tregtare, partner afarist, në shumë prej 50.000 den. Sipas urdhrit nr. 12, depozita në shumë prej 50.000 den. është kthyer, plus llogaritja e interesit prej 5.000 den.20. Shoqata aksionare prodhimet e veta i dorëzon me ambalazh të kthyer. Si garanci se ambalazhi do të kthehet nga ana e blerësit sipas urdhrit nr. 3 në emër të kacisë, është zbatuar në 15.000 den. Në pajtim me procesverbalin e bërë është vërtetuar se vlera e ambalazhit të kthyer sillet 14.000 den., dallimi prej 1.000 den. të evidentohen si të ardhura.21. Shoqata tregtare me dokumentacionin e dorëzuar dhe kontratën e lidhur nr. 15 nga një bankë e caktuar në vend ka marrë hua në shumë prej 207.000 den. me afat të kthimit prej 9 muajve. Shuma mujore e interesit për huan e marrë afatshkurtër sillet 5.000 den. Të evidentohet marrja e huas dhe kthimi njëmujor të anuitetit dhe interesit.22. Tatimi i vlerës së shtuar (TVSH) në faturat e pranuara sillet 25.000 den., kurse TVSH në faturat e dhëna për shitje është 53.000 den. Krijohet obligimi për pagesë dhe i njëjti është paguar.

- 177 -

Tema 3 Përcaktimi dhe shpërndarja e rezultatit fi nanciar

�

��

��TEMA

PËRCAKTIMI DHE SHPËRNDARJA PËRCAKTIMI DHE SHPËRNDARJA E REZULTATIT FINANCIARE REZULTATIT FINANCIAR

QËLLIMET E MËSIMIT: Nxënësi të:- përcaktojë dhe ndajë fi timin;- përcaktojë dhe mbulojë humbjen;- përpunon bilancin e suksesi.


Rezultati fi nanciarPërcaktimi i neto fi timit (fi timi sipas tatimit) dhe renditjesPërcaktimi dhe mbulimi i humbjes

- 178 -


REZULTATI FINANCIAR

Subjektet afariste e përcaktojnë rezultatin fi nanciar si fi tim ose humbja para tatimeve dhe fi tim ose humbje pas tatimeve. Sipas dispozitave për përcaktim shfrytëzohet formular i veçantë për bilancin e suksesit.

Përcaktimi patjetër të përcillet sipas regjistrimit të kryer të të gjitha ndryshimeve dhe llogarive afariste. Së pari përcaktohen të dalat, me atë se shpenzimet nga arka 4 barten në llogari përkatëse nga klasa 6 dhe 7 varësisht nga ajo a bëhet fj alë për prodhime ose ndërmarrje tregtare.

Ndërmarrjet prodhuese, respektivisht shoqatat si dhe ata të cilët merren me veprimtari shërbyese, në fund të periudhës llogaritëse një pjesë të shpenzimeve të klasës 4 i evidentojnë në barrë të llogarive nga grupi 60, kurse në dobi të llogarisë 490-Renditja e shpenzimeve. Nëse subjekti vendos që shpenzimet e prodhimtarisë t’i evidentojë në klasën 5 huat dhe saldot furnizuese të klasës 4 dhe 5 patjetër duhet të jenë harmonizuar. Me realizim të prodhimeve, shpenzimet barten në klasën 7.

Ndërmarrjet tregtare, respektivisht shoqatat në fund të periudhës llogaritëse gjatë evidentimeve përfundimtare, shpenzimet nga klasa 4 i bartin në llogaritë nga grupi 70 me regjistrimin 70 /4901.

Përcaktimi i të hyrave dhe të dalave të përgjithshme bëhet me mbledhjen e shumave nga llogaritë e klasës 7.

Pas kryerjes së evidentimit përcaktohet rezultati i punës.

1. Përcaktimi i të hyrave dhe të dalaveDuke u nisur nga fakti se rezultati fi nanciar del nga të hyrat dhe të dalat e

përgjithshme, respektivisht nga ndryshimi i tyre së pari do të duhet të fi llohet kah përcaktimi i tyre.

а) Përcaktimi i të hyrave të përgjithshmeTë dhënat për të hyrat merren nga llogaritë e grupeve të të hyrave, e ato janë: 75,

76, 77, 78, nën supozim se gjendja e tyre ëhtë: Grupi: 75 = Të hyrat nga shitja 7.725.000 Grupi: 76 = Të hyra nga pjesëmarrja e investimeve 1.756.000 Grupi: 77 = Të hyra të tjera afariste (pa llogari 779) 842.500 Grupi: 78 = Të hyra të jashtëzakonshme 337.000

Gjithsej: 10.660.500

Rezultati fi nan-ciar i fi rmave në fund të periudhës mund të jetë fi tim ose humbje.

- 179 -


b) Përcaktimi i të dalave të përgjithshmeTë dhënat për të dalat merren nga llogaritë e grupeve të të dalave, e ato janë:

grupi 70 dhe grupi 72.Grupi 70 = Të dalat nga prodhimet e shitura 9.775.000Grupi 72 = Të dalat e jashtëzakonshme 300.000

Gjithsej: 10.075.000

c) Bilanci i suksesi

Në bilancin e suksesi në bazë të të hyrave dhe të dalave përcaktohet ndryshimi si fi tim, ose humbje. Në këtë bilanc posaçërisht gjendet ndryshimi midis të hyrave dhe të dalave të rregullta dhe posaçërisht ndryshimi midis të hyrave dhe të dalave të jashtëzakonshme. Në bazë të të dhënave bilanci i suksesit është me sa vijon:

1. Të hyra nga puna e rregullt (gr. 75, 76, 77, -779) 10.323.5002. Të dala nga puna e rregullt -9.775.0003. Fitimi nga puna e rregullt para tatimeve 548.5004. Të hyrat e jashtëzakonshme (gr. 78 + Ll/ra 779) 337.0005. Të dalat e jashtëzakonshme 300.0006. Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme 37.0007. Bruto fi timi para tatimeve (3+6) 585.500

2. Përcaktimi kontabilist i rezultatitPërcaktimi kontabilist i rezultatit paraqet bartje të të hyrave dhe të dalave të

përgjithshme të grupit 79-Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave.Të hyrat dhe të dalat e rregullta barten në llogarinë 790-Ndryshimi i të hyrave

dhe të dalave nga puna e rregullt, kurse të hyrat dhe të dalat e jashtëzakonshme barten në llogarinë 791-Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave nga aktiviteteve të jashtëzakonshme. Të hyrat barten në anën negative nga llogaria e përmendur, kurse të dalat në anën pozitive.

Evidentimi është me sa vijon: 1) 75 - Gr. Të hyrat nga shitja 7.725.00076 - Gr. Të hyrat nga pjesëmarrja e investuesve 1.756.00077 - Gr. Të hyrat e tjera të kushtëzuara 842.500

790 - Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalavenga puna e rregullt 10.323.500

të hyra të bartura të rregullta

1а) 78 - Gr. Të hyra të jashtëzakonshme 337.000791 - Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave nga aktiviteteve të jashtëzakonshme 337.000janë bartur të hyra të jashtëzakonshme

- 180 -


1b) 790 -Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave nga puna e rregullt 9.775.00070 - Gr. Të dalat nga prodhimet e shitura 9.775.000të dalat e bartura të rregullat

1c) 791 -Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalavenga aktivitetet e jashtëzakonshme 300.000 72-Gr. Të dalat e jashtëzakonshme 300.000 janë bartur të dalat e jashtëzakonshme

Pas evidentimeve të realizuara gjendja e llogarive 790 dhe 791 është me sa vijon:��

Çka do të thotë së në llogarinë 790 dhe 791 ka tepricë të të hyrave edhe atë 585.500, respektivisht 37.500 dhe zbatohen këto evidnetime:

1г) 790 - Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalavenga puna e rregullt 548.500 800 - Ll/ri Fitimi nga puna e rregullt para tatimeve 548.500 mbyllja e klasës 7

1д) 791 - Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalavenga aktivitetet e jashtëzakonshme 37.000 830 - Ll/ri Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme 37.000 mbyllja e klasës 7

PËRCAKTIMI I NETO FITIMIT (FITIMI PAS TATIMEVE) DHE SHPËRNDARJES

Në bruto fi timin nga puna e rregullt dhe në bruto fi timin nga aktivitetet e jashtëzakonshme sipas dispozitave paguhet tatim: tatimi i llogaritur e zvogëlon fi timin dhe fi tohet neto fi timi, respektivisht fi timi pas tatimeve. Pas llogaritjes së tatimit, evidentimi është me sa vijon:

1ѓ) 800 - Ll/ri Fitimi nga puna e rregullt para tatimeve 548.500 810 - Ll/ri Tatimi i fi timi nga puna e rregullt 54.850 820 - Ll/ri Fitimi nga puna e rregullt pas tatimeve 493.650

është përcaktuar neto fi timi

1е) 830 - Ll/ri Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme 37.000840 - Ll/ri Tatimet e fi timit nga aktivitetet e jashtëzakonshme 3.700 850 - Ll/ri Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme pas tatimeve 33.300

për neto fi timin

- 181 -


1ж) 820 - Ll/ri Fitimi nga puna e rregullt pas tatimeve 493.650850 - Ll/ri Fitimi i aktiviteteve të jashtëzakonshme 33.300871 - Ll/ri Fitimi për vitin fi nanciar pas të gjitha tatimeve 526.950

është përcaktuar fi timi për vitin fi nanciar

Shpërndarja e fi timit

Fitimi i përcaktuar shpërndahet. Shpërndahet në të vërtetë fi timi pas tatimeve, ose neto fi timi. Sipas dispozitave të nenit 483 nga Ligji për shoqata tregtare, kuvendi respektivisht tubimi i shoqëruesve ose vetë shoqëruesit vendosin për përdorimin e fi timit pas llogarisë vjetore.Me vendim për përdorim të fi timit tregohet çdo dedikim i veçantë. Me vendim nuk mund të bëhen ndryshime në llogarinë vjetore të shoqatës. Shpërndarja e fi timit mund të bëhet për:

- një pjesë nga fi timi për mbulimin e humbjeve nga vitet e mëparshme;- një pjesë nga fi timi për rritjen kapitalit të përhershëm;- një pjesë nga fi timi për rritjen investimeve të përhershme; - një pjesë nga fi timi për dividendi dhe kompensime të tjera të

investuesve;- një pjesë nga fi timi për rezerva;- një pjesë nga fi timi për pagesë të të punësuarve;- një pjesë nga fi timi për pranime personale të pronarëve;- një pjesë nga fi timi për dedikime të tjera;- mbetja nga fi timi - fi timi i pa shpërndarë.Për shpërndarjen e kryer zbatohet evidentimi me obligim të

llogarisë 871-Fitimi nga viti fi nanciar pas të gjitha tatimeve, për shumën e përgjithshme, kurse do të kërkojnë llogaritë e grupit 88--Shpërndarja e fi timit.

Pas kryerjen së shpërndarjes zbatohet evidentimi i anën pozitive të llogarisë nga grupi 88-Renditja e fi timit pas të gjitha tatimeve, kurse do të kërkojnë llogari në të cilat kanë të bëjnë pjesët e ndara nga klasa 2 dhe 9.

Me zbatimin e evidentimit mbyllen të gjitha llogaritë nga klasa 8 si llogari me karakter kohor.

Fitimi është rezultat pozitiv fi nanciar

Humbja është rezultat negativ fi nanciar

- 182 -


PËRCAKTIMI DHE MBULIMI I HUMBJEVE

Subjekti afarist në periudhën e llogaritjes mund të përcaktojë dhe të tregojë humbje nga puna, në rastin kur nga të hyrat e përgjithshme të realizuara në periudhën e llogaritjes nuk mund t’i kompensojë të dalat e përgjithshme, si dhe tatimet, kontributet dhe të dhënat e tjera nga fi timi.

Në rastin kur subjekti afarist ka humbje të pambuluar nga viti vijues, e cila në llogarinë vjetore është treguar në llogarinë 961-Ll/ri Humbja e vitit fi nanciar, gjatë bartjes së gjendjeve fi llestare në librat afaristë për vitin e ardhshëm barten në llogarinë 960-Ll/ri Humbja e bartur.

Subjekti afarist mund të përcaktojë shumë humbje të tjera të reja:

- humbja nga puna e rregullt para tatimeve;

- humbja nga puna e rregullt pas tatimeve

- humbja nga aktivitetet e çrregullta të pazakonta para tatimeve;

- humbja nga aktivitetet e çrregullta të pazakonta pas tatimeve;

- humbja nga të gjitha aktivitetet në punë pas tatimeve;

- humbja nga humbja fi nanciare.

Humbja nga puna e rregullt para tatimeve subjektet afariste e tregojnë në rastin kur të dalat e përgjithshme nga puna janë më të mëdha nga të hyrat e përgjithshme në subjektin afarist nga puna e rregullt.

Humbja nga puna e rregullt pas tatimeve mund të ndodhe nëse shuma e tatimit të llogaritur nga fi timi i punës së rregullt është më e madhe se shuma e fi timit para tatimeve, ose nëse shuma e humbjes nga puna e rregullt para tatimeve është më e vogël nga baza tatimore në bilancin tatimor.

Subjektet afariste në fund të periudhës së llogaritjes mund të vërtetojnë humbje nga aktivitetet e çrregullta të pazakonta para tatimeve e cila evidentohet në llogarinë 892-Ll/ri Humbja nga aktivitetet e brendshme e të jashtme para tatimeve.

Regjistrimet e lidhura me tregimin e humbjeve mund të tregohen me këtë shembull:

Shembull:1. DOO “Indesit” në periudhën e llogaritjes ka bërë të dala nga puna në shumë

prej 300.000 denarë, kurse ka realizuar gjithsej të hyra nga puna në shumë prej 210.000 denarë. Nëse, nga ana tjetër, në periudhën e llogaritjes ka të evidentuara të dala të jashtëzakonshme prej 100.000 denarë, kurse të hyra të jashtëzakonshme prej 70.000 denarë. Në këtë rast zbatohet ky regjistrim.

- 183 -


�

��

� ��

��

� ��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

�

��

� ��

��

��

��

��

��

��

��

��

� � ��

N.r.

N.r.

llogariaPËRSHKRIMI

shuma

Ll/ri Humbja nga puna e rregullt para tatimeve

Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave nga puna e rregullt

humbja e përcaktuar nga puna e rregullt

Ll/ri Humbja nga aktivitetet e çrregullta të pazakonta para tatimeve

Ll/ri Ndryshimi i të hyrave dhe të dalave nga aktivitetet e jashtëzakonshme

është përcaktuar humbja nga aktiv.e.jashëz.

Gjithsej

Gjithsej

Në bazë të humbjes së përcaktuar nga puna e rregullt dhe humbja e aktiviteteve të pazakonta të jashtëzakonshme, subjekti afarist përcakton humbje të vitit fi nanciar nga të gjitha aktivitetet, në këtë mënyrë.

llogariaPËRSHKRIMI

Shuma

Ll/ri Humbja nga viti fi nanciarLl/ri Humbja nga puna e rregullt para tatimeveLl/ri Humbja nga aktivitetet e jashtëz.

humbja e përcaktuar nga të gjitha aktivitetet

Ll/ri Humbja nga viti fi nanciarLl/ri Humbja nga humbja fi nanciare

është vërtetuar humbja e vitit fi nanciar

- 184 -


Humbja e përcaktuar nga puna mund të mbulohet:

- me zvogëlimin e pjesës kryesore (kapitalit dhe ndërmarrjes)

- nga shtesat;

- me çregjistrim të kërkesave nga komitentët;

- në bazë të ngarkesës së rezervës së përgjithshme të obliguar;

- në bazë të ngarkesës të rezervave të fundit për mbulimin e humbjeve.

Shembull:1. DOO “Indesit” humbjen e treguar në shumë prej 120.000 denarë, sipas

vendimit të organit udhëheqës nr. 2/18 e kompenson nga mjetet e rezervave ligjore.

��

��

�

��

��

��

��

��

� � ��

�

�

��

��

��

�

��

��

��

��

� � ��

N.r.

N.r.

llogaria

llogaria

PËRSHKRIMI

PËRSHKRIMI

Shuma

Shuma

Ll/ri Rezervat ligjoreLl/ri Humbja e bartur

sipas vendimit të organit për udhëh. nr. 2/18

Gjithsej

Gjithsej

Shembull:2. DOO “Indesit” nuk ka mundësi të bëjë kompensim të humbjes së treguar

me llogarinë vjetore në shumë prej 120.000 denarë dhe kjo bartet për periudhën e ardhshme llogaritëse (vitin e ardhshëm afarist). Në atë rast do të zbatohen ky regjistrim:

Ll/ri Humbja e bartur Ll/ri Humbja për vitin

fi nanciarhumbja e bartur

- 185 -


NOCIONET KYÇERezultati fi nanciar Bruto fi timi Neto fi timiHumbja

PYETJE:1. Shpjegoje procedurën për përcaktimin e rezultateve fi nanciare me

procedurën kontabiliste!2. Shpjegoje procedurën për përcaktimin e rezultateve fi nanciare me bilancin e

suksesi!3. Çka paraqet bruto fi timi?4. Të paguhet më tepër tatim nga fi timi i bruto fi timit të lartë?5. Si mund të shpërndahet neto fi timi?6. Në fund periudhës së llogaritjes prej në viti cilat llogari duhet të kenë saldo 0?7. Çfarë rezultati fi nanciar është humbja?

Mendo për këtë1. Çdonjëri prej tyre gjendet në pjesë të ndryshme të qytetit. Disa vite ajo ka realizuar fi tim. Megjithatë, vitin e kaluar ka pasur humbje. Ajo është interesuar që ta zbulojë shkakun për humbje. Valdetja mban një libër kryesor për tërë biznesin. Çka do t’i porositnit që ajo të bëjë në atë drejtim dhe pse?

USHTRIME PËR EVIDENCË:Ngjarjet vijuese kontabiliste të evidentohen në urdhër për evidentim!1. Të përcaktohet fi timi i realizuar, nëse në konton e biznesit të suksesit të gjendjes është me sa vijon:

debit(+) kredi(-) saldo60.000 20.000 40.000

80.000 26.000 54.000

30.000 / 30.000

25.500 / 25.500

/ 60.000 60.000

16.000 80.000 64.000

/ 35.000 35.000

7013- Ll/ri Vlera furnizuese e mallrave të shitur me shumicë

7014- Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitur me pakicë

7020-Ll/ri Vlera furnizuese të materialeve të shitura 703- Ll/ri Të dalat në bazë të mallrave dhe

materialeve të shitur 7510- Ll/ri Të hyrat nga shitja e prodhimeve, dhe

shërbimeve në tregun e vendit 7512- Ll/ri Të hyrat nga shitja prodhimeve dhe

mallrave nëpërmjet shitoreve të veta 7560- Ll/ri Të hyrat nga shitja e lëndëve të para dhe

materialeve

- 186 -


779- Ll/ri Të hyrat e tjera të papërmendura afariste 8.000 8.0002. Të llogaritet dhe evidentohet fi timi i realizuar nëse gjendja e saldove të kontove nga libri kryesor është më sa vijon:

700- Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve dhe shërbimeve të shitura-20.000 den.701- Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitur-20.000 den.702- Ll/ri Vlera furnizuese të materialeve, pjesëve rezervë dhe materialit të shitur

të imët -5.000 den.703- Ll/ri Të dalat në bazë të mallrave dhe materialeve të shitura -7.000 den.

720-Ll/ri Të dalat e jashtëzakonshme-3.000 den.751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun

e vendi-45.000 den.756-Ll/ri Të hyrat nga shitja të materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët-

7.000 den.779-Ll/ri Të ardhurat e tjera të mbetura të papërmendura afariste-10.000 den.782-Ll/ri Të ardhurat e parapara të jashtëzakonshme-5.000 den. Të bëhet renditja e

fi timit të përcaktuar në shumë prej 12.000 den. Fitimi i realizuar renditet 10% për tatim nga fi timi, kurse pjesa tjetër e fi timit të rendite për:

40% për rritje të kapitalit të pronarëve,10% për rezervat ligjore40% për rrogat10% për fi timin e pashpërndarë

Të zbatohen evidencat e nevojshme lidhur me mbylljen e klasës 8. Nga xhirollogaria është ndarë në llogari të veçantë për rezervat ligjore.3. Të përcaktohet dhe evidentohet humbja e krijuar në periudhën e llogaritjes janar-dhjetor nëse gjendja e kontos nga libri kryesor është me sa vijon:700- Ll/ri Të dalat në bazë të prodhimeve dhe shërbimeve të shitura-20.000 den.701- Ll/ri Vlera furnizuese të mallrave të shitur-30.000 den.702- Ll/ri Vlera furnizuese të materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët-10.000 den.703- Ll/ri Të dalat në bazë të mallrave dhe materialeve të shitura-15.000 den. 7009-704- Ll/ri Të dalat e tjera në bazë të prodhimeve dhe shërbimeve të shitura-15.000 den.720-Ll/ri Të dalat e jashtëzakonshme-8.000 den.751-Ll/ri Të ardhurat nga shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve në tregun e vendi-40.000 den.756-Ll/ri Të hyrat nga shitja të materialeve, pjesëve rezervë dhe inventarit të imët-15.000 den.779-Ll/ri Të ardhurat e tjera të mbetura të papërmendura afariste-7.000 den. 782-Ll/ri Të ardhurat e parapara të jashtëzakonshme-2.000 den.Të zbatohen evidentimet e nevojshme lidhur me mbylljen e klasës 7 dhe 8. Humbja të mbulohet;

а) 60% e rezervave ligjore, kurse 40% mbetën të pambuluara,b) mbulohet në barrë të kapitalit vetanak.

- 187 -

FJALORI

akreditivi - letër e garantuar akreditive, me të cilën garantohet pagesa e obligimeve.

aksioni - letër me vlerë me të drejtë të caktuar, burim i kapitalit aksionar.

aktiva - nocion i cili shpreh pronë të përgjithshme, mjete të një subjekti afarist.

amortizimi i akumuluar - shumë e pjesë së amortizuar, të shpenzuar të mjetit të caktuar ekzistues në periudhë të caktuar.

amortizimi, depresioni - pjesë e vlerës së mjeteve ekzistuese e cila si shpenzim do të kalkulohet në çmimin e kostos të prodhimeve ose do të jetë trajtuar si e dalë në periudhën e llogaritjes dhe do të ketë kundërvënë n të dalat e realizuara në atë periudhë.

arka - njësi organizative ku bëhen pagesa dhe shpagesa nga arka, kuti në të cilën ruhen para të gatshme në subjektin afarist, institucion etj.

barazimi bazik kontabilist

- ekuacion i cili e tregon raportin ndërmjet mjeteve, obligimeve dhe kapitalit të pronarëve.Ky ekuacion llogaritet në këtë mënyrë: mjetet = obligimet + kapitali i pronarëve. Ekuacioni bazik kontabilist patjetër gjithmonë të jetë në ekuilibër.

bilanci - raport fi nanciar.

bilanci i gjendjes - raport fi nanciar për gjendjen e pronës (mjeteve) dhe burimet e mjeteve (kapitalit dhe obligimeve) në ditë të caktuar të njohur si ditë të balancimit. Çdo pozicion i bilancit në të vërtetë e paraqet gjendjen e mjetit të caktuar ose burimi mjetit, për të cilat në librin kryesor në kontabilitetin e ndërmarrje është hapur llogaria përkatëse sintetike. Bilanci i gjendjes i cili përbëhet në 31.12. (respektivisht në fund të vitit afarist) është pjesë përbërëse e llogarisë vjetore të një ndërmarrjeje, institucioni ose subjekti tjetër juridik i cili në pajtim me dispozitat ligjore është i obliguar të mbajë kontabilitetin.

- 188 -

bilanci i suksesit - raport fi nanciar i cili e tregon rezultatin fi nanciar të një subjekti afarist në një periudhë ta caktuar kohore (një muaj, tre muaj, gjatë muaj, një vit). Çdo pozitë e bilancit në bilancin e suksesit e tregon gjendjen e të dalave dhe të hyrave në një kohë të caktuar llogaritës, të marrë nga saldot e kontove të të hyrave dhe të dalave në librin kryesor në kontabilitetin e subjektit. Bilanci i suksesit përbërë gërnjë periudhë prej një viti afarist është pjesë përbërëse e llogarisë vjetore të subjektit afarist.

brendi - pjesë e pronës materiale të një subjekti afarist.

bruto fi timi - fi tim i realizuar nga të gjitha aktivitetet në një subjekt afarist para tatimeve të veta.

cikli afarist - koha mesatare midis furnizimit të materialit që përfshihet në procesin e prodhimtarisë së produkteve dhe shërbimeve dhe realizimi fi nal i parave të atyre produkteve dhe shërbimeve.

çmimi i plotë i kostos - shpenzime totale që janë bërë për prodhimtarinë se njësive prodhuese.

data e fi timit - datë në të cilën një kompani i paguan dividendët e aksionarëve të vet.

debiti -faqja afariste ose plus (+) e llogarisë.

deklarata doganore - dokument në bazë të të cilit në kontabilitet evidentohet obligimi për pagesë të doganës.

diskonti - lirim ose shitje të prodhimeve dhe shërbimeve të cilat i zvogëlojnë të ardhurat.

ditari - libër afarist në përbërje të kontabilitetit të dyfi shtë në të cilin sipas rendit kronologjik, çdo ditë bëhet evidencë e ngjarjeve të ndodhura afariste-kontabiliste. Ditari së bashku me librin kryesor janë libra kryesorë afaristë në sistemin e kontabilitetit të dyfi shtë.

dokumenti burimor - dokument i cili shfrytëzohet si bazë për evidencën kontabiliste.

- 189 -

dokumenti kontabilist - është dokument i shkruar i cili shfrytëzohet si bazë për regjistrim dhe kontroll të regjistrimeve të kryera dhe i cili njëkohësisht paraqet mjet të dëshmuar për vërtetësinë e ndodhjes së ngjarjes së caktuar afariste, respektivisht ngjarje kontabiliste. Çdo dokument ka formën dhe elementin e vet. Elementet të cilat i përmban çdo dokument shpesh janë: data dhe vendi i dhënies së dokumentit, emri i dokumentit, vetë ngjarja, për shembull një faturë dalëse për shitje duhet të përmbajë sasi shitëse, çmim, shumë të përgjithshme, lirim nëse ka, avancë të zvogëluar nëse më parë është pranuar avancë. Në dokument duhet të qëndrojnë edhe emrat e fi rmave ose personave të cilët marrin pjesë në avancën afariste, vila dhe nënshkrimi i personave të autorizuar.

Fatura - dokument, mallra dhe shërbime në bazë të të cilave përgatitet kalkulimi dhe bëhet evidenca kontabiliste.

fi -fo - metodë për vlerësim të vlerës së rezervës së shpenzuar të materialit, rezervës së mallit, karburantit. Paraqet çmimin e parë hyrës dhe çmimin e parë dalës të llogaritjes.

fi timi - ndryshim ndërmjet të hyrave dhe të dalave të përgjithshme.

fi timi - fi timi paraqet rritje të kapitalit të ndërmarrjes si rezultat i aktivitetit të rregullt dhe jo të rregullt të ndërmarrjes. Përcaktohet si ndryshim midis të hyrave dhe të dalave të përgjithshme dhe paraqitet si fi tim pas tatimeve (bruto tatim) dhe fi tim pas tatimeve (neto fi tim). Fitimi është element i bilancit të suksesit, kurse si fi tim paraqitet si pozitë edhe në bilancin e gjendjes së ndërmarrje.

fi timi i bartur - neto fi tim i pa shpërndarë i cili bartet në periudhën ardhshme llogaritëse.

forma e llogarisë - mënyrë për prezantim të llogarive në sistemin e kontabilitetit të dyfi shtë.

gjendja fi nanciare - gjendje e një subjekt afarist e përcaktuar me analizë të pronës së vet dhe obligimeve dhe kapitalit të vet.

- 190 -

gudvili - ndryshim ndërmjet vlerës të cilën blerësi është gati ta paguajë për bilanc të caktuar (ndërmarrja) dhe fer vlerës së treguar të neto mjeteve në bilancin e gjendjes të asaj ndërmarrjeje. Ekzistojnë shumë shkaqe pse blerësi është i detyruar të paguajë më tepër për biznesin e blerë se sa është vlera të mjeteve të veta. Disa nga këto shkaqe janë: reputacioni i mirë i ndërmarrjes, besimi te konsumatorët, kuadri cilësor, lokacioni etj. Sipas kësaj, gudvili e paraqet ndryshimin midis ferit të vlerësuar të vlerës kontabiliste dhe vlerës ekonomike të një ndërmarrjeje.

humbja - praqet zvogëlim të kapitalit të ndërmarrjes, si ndryshim ndërmjet të dalave më të mëdha të përgjithshme dhe të hyrave më të vogla të përgjithshme nga aktiviteti i rregullt dhe i çrregullt i aktiviteteve të ndërmarrjes në një periudhë të llogaritur. Humbja është element i bilancit të suksesit, kurse si humbje e pa zbuluar paraqitet edhe në bilancin e gjendjes së ndërmarrjes.

humbja e bartur - nëse humbja nuk mund të mbulohet nga burimet e parapara, kjo bartet në periudhë të ardhshme llogaritëse dhe është pjesë nga bilanci i gjendjes.

kapitali - sipas konceptit fi nanciar kapitali është sinonim i neto mjeteve ose pjesës kryesore të ndërmarrjeve.

kapitali aksionar - kapital vetanak i ndërmarrjes, shoqatës tregtare, e paraqet kërkesën nga ana e pronarëve, aksionarëve, ndaj mjeteve respektivisht prona e ndërmarrjes. Përbëhet prej dy pjesëve: kapitalit kryesor dhe kapitalit të shoqëruar, fi tim jo i shpërndarë.

kapitali fi llestar - gjatë formimit të ndërmarrjes të shoqatës aksionare bëhet emisioni primar i aksioneve që të grumbullohet kapital për fi nancimin e biznesit, ashtu që kapitali i cili grumbullohet të të drejtë të shitjes së aksioneve në opinion paraqet kapital fi llestar.

kapitali nominal - shuma e kapitalit e cila fi tohet me shumëzim të numrit të aksioneve të emetuara me çmimin nominal sipas një aksioni dhe e paraqet fi llimin ose kapitalin inicial i cili është publikuar me emisionin primar të aksioneve.

keshi rrjedhës - pagesë me para të gatshme në dhe jashtë biznesit.kontabilisti - person i cili është licencuar nga ana e shtetit ku

jeton dhe i cili vendos sistem për futje dhe evidencë të të dhënave fi nanciare;person i cili kryen revizion të të dhënave fi nanciare; person i cili i ruan të hënat e kompanive për transaksionet fi nanciare.

- 191 -

kontabilisti i autorizuar - person i cili ka marrë certifi katë profesionale për mbajtje të kontabilitetit.

kontabiliteti - pjesë e sistemit kontabilist në të cilin kryhet dokumentacioni dhe evidenca rigoroze formale në të cilën në mënyrë kronologjike dhe sistematike evidentohen ndryshimet e krijuara afariste.

kontabiliteti - bartje të identifi kimit, matje dhe lajmërime të informatave ekonomike me qëllim që të sigurojë gjykim informative dhe sjellje të vendimeve nga ana e shfrytëzuesve të informatave. Kontabiliteti paraqitet si sistem informativ kontabilist dhe njëri nga nënsistemet kryesore në sistemin informativ në ndërmarrje. Sistemet informative kontabiliste natyrën e ekzistimit e kanë në sistemin formal informativ, në kuptimin e plotë të fj alës. I përfshin të gjitha karakteristikat e një sistemi, duke përshirë qëllime, etapat, detyrat, shfrytëzuesit dhe mjetet. Sistemi informativ i një fi rme ka diapazon gjithëpërfshirës. Shtrihet në të gjithë shfrytëzuesit në dhe jashtë fi rmës. Kjo ka të bëjë edhe me sistemet informatike kontabiliste (SIK)...

kontabiliteti fi nanciar - kryesor, qendror, respektivisht afarist, ka të bëjë me tërësinë e ndërmarrjes dhe para së gjithash është orientuar në marrëdhëniet e ndërmarrjes me botën e jashtme, me rrumbullakim, respektivisht shfrytëzuesit ekstern.

kontabiliteti i dyfi shtë - sistem i evidencës së plotë dhe të rrumbullakuar të të gjitha transaksioneve afariste fi nanciare në një subjekt afarist, institucion, organizatë etj.

korniza e kontos - Bazë në të cilën ndërmarrjet i zhvillojnë planet e veta individuale kontabiliste gjegjëse me nevojat e tyre për informata të ndryshme të vlershme. Kurse korniza e kontos është nomenklaturë të llogarive të shpeshta sintetike (treshifrore), të përshkruar nga organi përkatës shtetëror ose profesional. Nga kjo del se korniza kontabiliste është nocion më i gjerë nga plani kontabilist dhe në të shpesh është bërë zbërthimi trefi shor i llogarive. Kjo shpesh zgjerohet për një numër të madh të ndërmarrjeve ose nga ana tjetër për ndërmarrjet të një ekonomi nacionale. Në kushte të tilla kornizë të kontos përshkruan Ministria e Financave me rregullore përkatëse.

kredia - kërkesë ose minus (-) ana e një llogarie.

- 192 -

librat afaristë - evidencë e përgjithshme kontabiliste të ngjarjeve afariste në një subjekt afarist.

libri kryesor - libër kryesor afarist në sistemin e kontabilitetit të dyfi shtë në të cilin në llogaritë sintetike evidentohen ndryshimet afariste sipas rrugës kronologjike.

licenca - e drejtë ekskluzive e formulës, teknikës, teknologjisë ose dizajnit; evidentim ligjor se dikush është i kualifi kuar për kryerje të disa aktiviteteve; pjesë e pronës fi nanciare në formë materiale.

LI-FO - metodë për vlerësim të shpenzimit të rezervave. Sipas LI-FO metodës, çmimi i fundit hyrës - çmimi i parë dalës (last ose frst out), shpenzimi i materialit të përdorur si harxhim llogaritet sipas çmimit të materialit të fundit të furnizuar. Kur ky material do të shpenzohet kalohet kah llogaria sipas çmimit të furnizimit të parafundit që tash ka rol të sasisë së fundit furnizues dhe kështu me rend.

likuiditeti - një nga treguesit kryesorë për efi kasitet të punës të subjekteve ekonomike. E mat aft ësinë e ndërmarrjes që t’i paguajë obligimet e arritura ndaj eminentëve.

llogaria - instrument kryesor i sistemit të kontabilitetit të dyfi shtë. Paraqet udhërrëfyes të caktuar, pikëpamje të caktuar. Llogaria merr identitet nga forma të caktuara të mjeteve, burimet e mjeteve, të dalat dhe të hyrat, shpenzimet, përfshin proceset të cilat shkaktojnë ndryshime të tyre:furnizim, prodhimtari, realizim dhe shpërndarje. Detyrë e çdo llogarie është ta përcaktojnë madhësinë vlerësuese të kategorisë ekonomike të shënuar në emër të vet dhe t’i tregojë ndryshimet vlerësuese të cilat krijohen tek ajo kategori në periudhë të caktuar. Paraqitet në shumë forma (dyanëshe, njëanëshe, shkallore, tabelare, T-formë për qëllime edukative). Në praktikë shpesh përdoret forma njëanësore e kontos.

llogaria analitike - llogari detale, element i realizuar i një llogarie sintetike.

llogaria devizore - llogari në të cilën evidentohen mjetet revizore me të cilat disponon një subjekt afarist.

llogaria korrektive - ka për detyrë ta korrigjojë, drejtojë vlerën e ndonjë mjeti të evidentuar në ndonjë llogari tjetër jo të plotë.

- 193 -

llogaria sintetike - llogari e fi tuar sipas mënyrës së zbërthimit treshkallësh të llogarive në rrafshin e kontos, të shënuar me simbol treshifror (shko kontabilitetin numër). Mund të jetë përbërë prej më tepër llogarive analitike.

llogaria vjetore - llogaritja e performansave fi nanciare për një vit fi skal. Përbëhet nga raportet kryesore fi nanciare dhe raporte të tjera plotësuese. Përmbajtja e tyre rregullohet me dispozita të ministrisë së Financave.

llogaritë e kundërta - llogari, saldoja e së cilës merret ose jepet nga llogaria e palidhur në informatat fi nanciare.

mëditja - shpenzim në punë të një subjekti afarist të lidhur me udhëtimet e caktuara afariste të të punësuarve.

mjetet fi kse - pronë e ndërmarrjes, afati i përdorimit i së cilës është më i gjatë se një vjet, element i bilancit të gjendjes.

mjetet rrjedhëse - mjete, realizimi ose koefi cient i qarkullimit i të cilave është së paku një herë në vjet.

neto fi timi - kur nga bruto fi timi si ndryshim midis të hyrave dhe të dalave të përgjithshme do të zbriten të gjitha donacionet dhe lloje të tjera të të dhënave realizohet neto fi timi, i cili më tej mund të shpërndahet për dedikime të ndryshme.

ngjarja kontabiliste - ngjarje afariste e cila mund të matet sipas vlerës, në para dhe e cila me krijimin e saj shkakton ndryshime te kategoritë kontabiliste: mjetet, obligimet, kapitali, të dalat dhe të hyrat.

obligimet - pjesë nga burimet e mjeteve, të cilat një ndërmarrje i ka fi tuar nga transaksionet në lidhje me sigurimin e mjeteve, shfrytëzimi i shërbimeve ose fi timi me dobi të tjera. Ndërmarrja obligimet e veta duhet t’i paguajë në afatin e kontraktuar dhe nën kushte të kontraktuara, nëse dëshiron ta ruajë kretibilitetin e vet te të punësuarit, furnizuesit, kredituesit dhe partnerët e tjerë afaristë. Obligimet janë element të bilancit të gjendjes së ndërmarrjes.

periudha e llogaritur - e njohur edhe periudhë llogaritëse, paraqet periudhë kohore në të cilën bëhet llogaritja e rezultati fi nanciar të ndërmarrjes. Kjo është periudhë midis dy bilanceve të gjendjes ose periudhave për të cilat bëhet bilanci i suksesit. Periudha më e gjatë llogaritëse është periudha prej një viti, e cila për një pjesë më të madhe ndërmarrja përputhet me vitin kalendarik, mund të jetë një muaj, tre muaj, gjashtë muaj ose nëntë muaj.

- 194 -

periudha fi skale - nocion tjetër për vitin fi skal.plani i llogarisë - instrument kryesor në kontabilitet. Plani kontabilist

zhvillohet nga korniza kontakte. Korniza kontakte është bazë në të cilën ndërmarrje i zhvillojnë planet e veta individuale përkatësisht në nevojat e tyre për informata të ndryshme të vlefshme. Plani kontabilist paraqet nomenklaturë të llogarive analitike të një ndërmarrjeje, të zhvilluara nga llogaritë sintetike në kornizën e kontos, kurse në pajtim të nevojave dhe specifi kave të një ndërmarrjeje ose grupi të ndërmarrjeve simotra. Në planin kontabilist, nga ana tjetër, sipas nevojave për informata për gjendjen dhe ndryshimet te mjetet, kapitali dhe obligimet, shpenzimet, prodhimet, të dalat dhe të hyrat të një ndërmarrjeje konkrete, është bërë zbërthimi i llogarive sintetike nga korniza e kontos të llogarive analitike dhe subanalitike. Plani kontabilist është baza e organizatës së kontabilitetit në ndërmarrje.

procedura kontabiliste, cikli kontabilist

- komplet i proceseve të cilat mundësojnë identifi kim, regjistrim dhe sistematizim të ngjarjeve kontabiliste dhe procesim të tyre, kurse pastaj në formë të informatave bëhet bartja nga shfrytëzuesit.

prodhimtaria e pakryer - prodhime dhe shërbime të kryera pjesërisht të cilat nuk janë të gatshme për shitje.

produkti - prodhim ose shërbim për të cilin bëhen shpenzime, bartës të shpenzimeve.

prona, ndërtesat dhe pajisja

- mjete afatgjata, pjesë e pronës ekzistuese të një subjekti, që në mënyrë të kontuinuar do të shfrytëzohen në bilanc në periudhë më të gjatë kohore.

raporti arkëtar - ditar special për pagesat e kryera nga arka në një ditë.raporti fi nanciar - nocion për shprehje të një sërë raporteve të cilat e

përpunojnë kontabilitetin fi nanciar në të cilat bëjnë pjesë:bilanci i gjendjes, bilanci i suksesi, raporti i parave të gatshme, vërejtjet dhe raportet e tjera dhe të gjitha elementet e tjera të llogarisë vjetore të ndërmarrjes.

raporti për gjendjen fi nanciare

- raport fi nanciar i cili e tregon gjendjen e pronës, respektivisht mjetet dhe obligimet e tyre në ditë të caktuar.

raporti për ndryshimet në kapital

- një pasqyrë në të cilën janë përmbajtur ndryshimet në kapitalin vetanak në periudhën llogaritëse. Ky rapor është edhe një lloj lidhjeje kontaktuese midis bilancit të gjendjes dhe bilancit të suksesit.

- 195 -

realizimi - metodë për korrigjim të regjistrimeve të gabueshme me shfrytëzim të metodës së thjeshtë të realizimit.

regjistrimet përfundimtare

- regjistrime në ditar dhe në librin kryesor në fund të periudhës llogaritës për harmonizim të vlerës kontabiliste dhe faktike të kategorive kontabiliste, për bashkimin e kontove të përkohshme në saldon zero me qëllim të përgatitjes së llogarisë përfundimtare vjetore dhe hapjes së terrenit për periudhën e re llogaritëse.

saldimi i llogarisë - procedurë e cila bëhet në fund të periudhës llogaritëse kur përcaktohet saldoja e fundit të llogarive të veçanta nga libri kryesor me zbatim të kërkesave dhe bartje të saldos në raportet fi nanciare.

saldoja - ndryshimi midis kërkesave të llogarive nga libri kryesor.

shkurtesat - nëse gjendja faktike e mjeteve është më e vogël nga vlera kontabiliste, fajësinë e së cilës duhet ta bartë personi përgjegjës, kompania e sigurimeve dhe në barrë të ndërmarrjes.

shpenzimet - paraqesin njëri nga kategoritë më të rëndësishme ekonomike. Ato janë kategori mjaft të rëndësishme. Shpenzimet janë faktori direkt i cili e determinon çmimin e kostos të prodhimeve dhe shërbimeve, e me këtë janë edhe një nga faktorët më të rëndësishëm të rezultatit të punës së ndërmarrjes. Shpenzimet shpesh defi nohen si shprehje e parave të shpenzimit të mjeteve dhe të punës që kalkulohet, llogaritet në çmimin e kostos së prodhimeve dhe shërbimeve si pjesëmarrës. Ky defi nicion nuk i merr parasysh ato shpenzime të cilat nuk janë kalkuluar në çmimin e kostos së prodhimeve dhe shërbimeve kur nuk përcaktohet çmimi i plotë i kostos. Një pjesë e shpenzimeve të përgjithshme të cilat në mënyrë primare evidentohen si lloje natyrore të shpenzimeve në rastin kur përcaktohet çmimi jo i plotë i kostos së prodhimeve dhe shërbimeve kufi zohen nga shpenzimet e prodhimeve dhe shërbimeve dhe trajtohen si shpenzime (të dala) në periudhën në të cilën janë krijuar. Një pjesë e shpenzimeve nga ana tjetër, të cilat lidhen për prodhimet dhe shërbimet, ajo pjesë e cila është përshirë në rezervat e prodhimtarisë së jashtme, gjysmë prodhimet dhe prodhimet e gatshme në të dala në periudhën kontabiliste ato do të jenë transformuar në rezerva.

- 196 -

shpenzimet direkte - shpenzime të cilat direkt përfshihen në çmimin e kostos të prodhimeve dhe shërbimeve, siç janë materialet për përpunim të prodhimeve dhe punës për përpunim.Qysh gjatë formimit të këtyre shpenzimeve dihet për cilin prodhim ose shërbim kanë të bëjnë.

shpenzimet fi kse - shpenzime të cilat në shumën e tyre të përgjithshme mbeten të njëjta pavarësisht nga shkalla e shfrytëzimit të kapitalit. Ato mbeten të njëjta edhe në rastin kur kapaciteti shfrytëzohet optimalisht dhe kur ai në përgjithësi nuk shfrytëzohet. Shpenzime fi kse janë për shembull: amortizimi, interesat e kredive për mjetet ekzistuese, mëditja, shpenzimet për sigurim e tjera..

shpenzimet indirekte - shpenzime të cilat drejtpërdrejt, në mënyrë direkte nuk shpërndahen në prodhime të caktuara gjatë formimit të tyre. Ato janë të njohura edhe si shpenzime të përgjithshme ose të regjisë. Ato janë shpenzime të përbashkëta që kanë të bëjnë me shumë prodhime dhe të cilat së pari lidhen për vende të caktuara të shpenzimeve dhe të prodhimeve dhe shërbimeve shpërndahen tërthorazi, në mënyrë indirekte me ndihmën e çelësave të caktuar. Shpenzimet direkte janë të njohura edhe shpenzime sekondare.

shuma amortizuese - shumë e fi tuar nga llogaritja e amortizimit të një mjeti ekzistues.

standardet kontabiliste - rregulla, procedura dhe udhëzime kontabiliste të përshkruara nga asociacione profesionale konabiliste.

standardet kontabiliste ndërkombëtare

- parime kontabiliste dhe rregulla për dispozitat dhe politikat kontabiliste në subjektet afariste të përgatitura dhe të publikuara nga Komiteti për standardet kontabiliste ndërkombëtare.

tatimi hyrës - tatim i vlerës së shtuar i llogaritur gjatë blerjes së prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve. Përkundër kësaj, ekziston edhe tatimi dalës të vlerës së shtuar i cili llogaritet gjatë shitjes së prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve.

të dalat - paraqesin zvogëlim të resurseve ekonomike për shkak të derdhjes ose zvogëlimit të mjeteve ose përvetësim të obligimeve, si rezultat të aktivitetit të përditshëm afarist të ndërmarrjes. Të dalat janë element të bilancit të suksesit të ndërmarrjes.

- 197 -

të hyrat - paraqesin rritje të resurseve ekonomike në ndërmarrje për shkak të rrjedhjes së mjeteve ose zvogëlimit të obligimeve, nga aktiviteti i zakonshëm i ndërmarrjes, ose nga shitja e prodhimeve dhe shërbimeve, si dhe sipas kushteve të tjera siç janë interesat, rentat dhe bazat e tjera. Të ardhurat janë element të bilancit të suksesit.

transaksioni afarist - ngjarje ekonomike e cila mund të hulumtohet në nocione fi nanciare dhe të cilat ndikojnë ndaj mjeteve dhe burimeve të tyre në një subjekt afarist.

tregtia - aktivitete të ndërmjetësimit ndërmjet prodhuesve dhe konsumatorëve dhe nëpërmjet kryerjes së qarkullimit, duke blerë prodhime ose mallra prej disave që t’i shesin të tjerëve.

viti fi skal - cilado qoft ë periudhë 12 mujore kontabiliste e shfrytëzuar për matje të performansave të një subjekti ekonomik, mund të fi llojë më 1 janar, e të përfundojë më 31 dhjetor, që do të thotë të përputhet me vitin kalendarik por edhe jo.

- 198 -

Literatura:

1. T. Rustevski, B. Nedev, Z. Bozhinovska. L. Janevski, Z. Minovski, “Hyrje në kontabilitet”, Shkup 2004;2. T. Rustevski, B. Nedev, Z. Bozhinovska. L. Janevski, Z. Minovski, “Përmbledhje detyrash”, Shkup 2005;3. Desa B. Kostarkoska, “Kontabiliteti”, Ohër 2006;4. Desa B. Kostarkoska, “Ushtrime nga kontabiliteti”, Ohër 2006;5. Trajko A. Rusevski, Sasha Trvrtkoviq, “Kontabiliteti fi nanciar”, Shkup 2006;6. Trajko A. Rusevski, “Kontabiliteti- detyra, zgjidhje dhe album”, Shkup 2003;7. Sllobodan Markovski, “Kontabiliteti”, Shkup 1992;8. Zdravko Zdravskovski, “Kontabiliteti-mësimi dhe praktika”, Prilep 2004;10. Lupço Stojçevski, Aleksandar Konstandinovski, “Bazat e kontabilitetit”, Shkup 2007;11. Trajko Rusevski, “Kontabiliteti”, Shkup 199212. Trajko Rusevski, “Kontabiliteti për fi llestarë”, Shkup 199712. Sasho Kozhuharov, Pavlina Vitanova, Aneta Skërçesk, “Kontabiliteti”, Shkup 2006;13. Trajçe Kolev, “ Analiza kontabiliste”, Shkup 200714. Serafi m Tomovski, Lubisha Janev, Zorica Bozhinovska, Desa Kasarkoska, “Bazat e kontabiliteti”, Shkup 1994;15. Serafi m Tomovski, “ Përmbledhje detyrash nga bazat e kontabilitetit”, Shkup 2002;16. Trajko Rusevski, “ Plani konto dhe tabelat”, Shkup 2009;17. T. Rustevski, B. Nedev, Z. Bozhinovska. L. Janevski, Z. Minovski, “Përmbledhe detyrash nga bazat e kontabilitetit”, Shkup 2007;18. Ligji për kontabilitet - Gazeta zyrtare e RM 42/93;19. Ferri Piero(ed.), Prospects for the European Monetary System, Macmillan, London, 1990;20. Grup autorësh, Doracaku i madh fi nanciar, Libri 1 dhe 2, Pasqyra ekonomike, Beograd, 1975;21. Ligji për shoqata tregtare, Shkup 2003;22. Ligji për letra me vlerë, Shkup 2001;23. N. Jovanovski, “Menaxhmenti fi nanciar”, Shkup 2005;24. N. Jovanovski, “ Tregjet dhe institucionet fi nanciare”, Shkup 2004;25. B. Shkulev, L. Drakuleski, “ Menaxhimi i biznesit të vogël”, Shkup 2004;26. Konstandin Rafajlovski, “Reprezenti”, Shkup 2001.

- 199 -

PËRMBAJTJA Faqe

Hyrje 3Roli dhe rëndësia e kontabilitetit 6Rregullat dhe parimet e kontabilitetit (kontabiliteti i dyfi shtë) 7Nocioni për mjetet dhe grupimet 13Burimet e mjeteve 17

Nocioni për kapital dhe grupimi 17Nocioni për obligime dhe grupimi 18

Bilanci i gjendjes, nocioni, forma dhe përmbajtja 20Nocioni dhe klasifi kimi i të dalave 27Nocioni dhe klasifi kimi i të ardhurave 29Përmbajtja dhe forma e bilancit të suksesit 30Nocioni për ngjarjet e kontabilitetit 36Ngjarjet e krupeve kryesore sipas shprehjes së tyre ndaj bilancit të gjendjes 38

1. rritja e shumës së bilancit 382. zvogëlimi i shumës së bilancit 413. ndryshimet strukturale në aktivë 424. ndryshimet strukturale në pasivë 43

Nocioni për llogaritë 46Rregullat për evidentim të llogarive 47Katër ngjarje grupore për evidentim të mjeteve dhe burimeve: 49Hapja e llogarive në bazë të bilancit të gjendjes 52Saldoja e llogarive 54Format e llogarive 55Kontirimi në urdhër 62Evidentimi në ditar (evidenca kronologjike) 63Evidentimi i llogarive në librin kryesor (evidenca sistematike) 65Evidenca analitike (librat kryesorë) 66Koncepti, rëndësia dhe roli i kontabilitetit fi nanciar 71Plani i llogarisë 74Sistemet e përpunimit të planit të llogarisë 76Funksionet e klasave 76Mjetet e të hollave 81Evidenca e mjeteve të parave në arkë 81Evidenca e mjeteve të parave në xhirollogari 86Letrat me vlerë 89Furnizimi i materialeve 97

- koncepti për materialet 97- qasja dhe dokumentacioni gjatë furnizimit të materialeve 98- çmimet e materialeve 98

Rregullat për evidentimin e rezervave të materialeve, pjesëve rezervë

- 200 -

dhe inventarit të imët me çmime furnizuese dhe të planifi kuara: 991. Shfrytëzimi i llogarive kohore për llogaritje të furnizimit: 99а) rezervat mbahen sipas çmimeve furnizuese 99b) rezervat mbahen sipas çmimeve të planifi kuara 1002. Me kalkulim 1013. ĊEvidenca e shpenzimit të materialeve (me dhënie nga rezervat) 108

а) shpenzimi i lëndëve të para dhe materialeve 108b) shpenzimi i inventarit të imët, autogomave dhe ambalazhit 109

Shpenzimet - nocioni dhe llojet 122Evidenca e shpenzimit të materialeve (materialet e shpenzuara furnizuese) 125Shërbimet me karakter të shpenzimeve materiale 125Evidenca e amortizimit 126Shpenzimet jometariale 130Rrogat dhe kompensimet 132Rezerva e prodhimtarisë dhe prodhimet 139Evidenca e shitjes së prodhimeve të gatshme nga magazina 141Evidenca e shitjes së prodhimeve të gatshme nga shitorja 143Mallrat tregtare 149Evidenca e furnizimit të mallrave tregtare në magazinë sipas çmimeve furnizuese 150Evidenca e furnizimit të mallrave tregtare në magazinë sipas çmimeve të shitjes 152Shitja e mallrave tregtare me shumicë 153Mallrat tregtare në shitore (furnizimi dhe shitja me pakicë) 155Procedura kontabiliste për përcaktimin e tatimit së kalkuluar dhe ndryshimit të kalkuluar në çmime 159Formulat për përcaktimin e tatimit së kalkuluar dhe ndryshimit të kalkuluar në çmime 162Kërkesa (llogaritë të cilat duhet të paguhen): 166

Kërkesa nga blerësit 166Kërkesat e tjera nga marrëdhëniet afariste 169

Obligimet si burime të mjeteve 171Obligimet afatgjata 171Obligimet rrjedhëse 172

Rezultati fi nanciar 178Përcaktimi i neto fi timit (fi timi pas tatimit) dhe shpërndarjes 180Përcaktimi dhe mbulimi i humbjes 181Fjalori 187

Literatura 198

21-iv delovno rabotenje_alb.indd

Documents