24 benh tn 2011-thuy dau

7
 Giáo trình Bnh nhim 373 BNH THY ĐẬU ThS BS Bùi Phan Qunh Phương  Mc tiêu hc tp: 1. Biết được tác nhân gây bnh thy đậu. 2. Mô tđược nhng đặc đim dch tca bnh thy đậu, xác định được các thi klây nhim. 3. Mô tđặc đim lâm sàng, tính cht mn nước đi n hình ca bnh thy đậu 4. Kcác biến chng thường gp ca bnh thy đậu. 5.  Nêu được kế hach dphòng và điu trbnh thy đậu. I. ĐẠI CƯƠNG Bnh thy đậu là bnh truyn nhim rt hay lây, do siêu vi Varicella-zoster (VZV) gây ra, bnh có khnăng gây thành đại dch. Bnh c ó đặc đim lâm sàng là phát ban dng mn nước rt nga da và niêm mc; bnh thường lành tính trem hơn người ln, tuy nhiên có mt strường hp có thtvong do  biến chng. II. TÁC NHÂN GÂY BNH Varicella-zoster thuc gia đình Herpesviridae, đây là loi DNA virus có đường kính khong 200nm, có vbc cha lipid vi hàng rào là glycoprotein. Virus dnuôi cy môi trường canh cy tế bào. VZV có thgây 2 bnh cnh kh ác nhau: thy đậu và Zona. - Thy đậu xut hin người chưa có min dch vi VZV. - Zona là do tình trng tái hot động ca nhim VZV tim tàng, chxut hin nhng người đã có min dch mt phn vi VZV, hiếm gp trem, hay gp cơ địa thun li như: người già, có thai, chn thương, suy gim min dch....  Nếu người có min dch toàn phn vi VZV sau khi bthy đậu cũng có thchng li bnh Zona và ngược li. Virus này dbc chế bi Acyclovir và các thuc virus có liên quan.  Hình 1. Varicella  zoster virus 

Upload: hoa-nguyen

Post on 03-Nov-2015

6 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

hy

TRANSCRIPT

  • Gio trnh Bnh nhim

    373

    BNH THY U

    ThS BS Bi Phan Qunh Phng

    Mc tiu hc tp:

    1. Bit c tc nhn gy bnh thy u.

    2. M t c nhng c im dch t ca bnh thy u, xc nh c cc

    thi k ly nhim.

    3. M t c im lm sng, tnh cht mn nc in hnh ca bnh thy u

    4. K cc bin chng thng gp ca bnh thy u.

    5. Nu c k hach d phng v iu tr bnh thy u.

    I. I CNG

    Bnh thy u l bnh truyn nhim rt hay ly, do siu vi Varicella-zoster

    (VZV) gy ra, bnh c kh nng gy thnh i dch. Bnh c c im lm

    sng l pht ban dng mn nc rt nga da v nim mc; bnh thng lnh

    tnh tr em hn ngi ln, tuy nhin c mt s trng hp c th t vong do

    bin chng.

    II. TC NHN GY BNH

    Varicella-zoster thuc gia nh Herpesviridae, y l loi DNA virus c ng

    knh khong 200nm, c v bc cha lipid vi hng ro l glycoprotein. Virus

    d nui cy mi trng canh cy t bo.

    VZV c th gy 2 bnh cnh khc nhau: thy u v Zona.

    - Thy u xut hin ngi cha c min dch vi VZV.

    - Zona l do tnh trng ti hot ng ca nhim VZV tim tng, ch xut

    hin nhng ngi c min dch mt phn vi VZV, him gp tr em,

    hay gp c a thun li nh: ngi gi, c thai, chn thng, suy gim

    min dch....

    Nu ngi c min dch ton phn vi VZV sau khi b thy u cng c th

    chng li bnh Zona v ngc li. Virus ny d b c ch bi Acyclovir v cc

    thuc virus c lin quan.

    Hnh 1. Varicella zoster virus

  • Gio trnh Bnh nhim

    374

    III. DCH T HC

    1. Ngun bnh

    Ngi l ngun bnh duy nht ca bnh thy u, thi gian ly bnh t 2 ngy

    trc khi pht ban n khi ton b sang thng trc my.

    2. ng ly

    Ch yu l ng h hp, qua nhng git nc bt c cha virus bn ra t

    ngi bnh, mt s t ly t sang thng da v nim mc. Trong nhng v

    dch, c th ly qua khng kh.

    3. C th cm th

    Bnh xy ra khp ni trn th gii, c bit l nhng ni dn c ng c nh

    nh tr, mu gio, k tc x, tri lnh

    Bnh gp mi tui, k c s sinh, 90% tr di 10 tui, nam v n c kh

    nng mc bnh nh nhau.

    C a nguy c: Suy gim min dch, lymphoma

    Bnh thng xy ra vo cui ma ng n u xun (thng 1-5).

    4. Min dch:

    Thy u gy min dch vnh vin sau khi nhim ln u, nhng cng c th b

    bnh ln hai, thng nh. Bnh ln hai c th gp ngi c tn thng h

    thng min dch hay c chch nga thy u, a s ngi ln bnh ln 2 di

    dng Zona. Mt s trng hp c th gp thy u v Zona xy ra cng lc

    trn mt bnh nhn.

    IV. SINH BNH HC

    Sau khi xm nhp vo c th qua ng h hp, virus sinh sn v pht trin ti

    t bo thng b ng h hp ri vo mu (nhim virus nguyn pht). T ,

    virus tng sinh v gy nhim virus huyt th pht, lan rng trc khi to thnh

    sang thng da. Khi virus sinh sn, t bo biu m thoi ho v phnh ra km

    theo s xut hin nhiu t bo khng l nhiu nhn v t bo a nhn i toan

    hnh thnh mn nc trong. Sau , mn nc s ho c vi s hin din ca

    nhng bch cu a nhn, cc t bo thoi ho v fibrin, cha rt nhiu virus.

    Him khi c hoi t v xut huyt ti nhng mn nc. Mn nc c th v ra

    v tit dch nhim trng hay ti hp thu dn dn.

    V. LM SNG

    1. Th in hnh

    1.1. Thi k bnh: 10-20 ngy (trung bnh 14 ngy), khng c triu chng

    lm sng.Thi k ny c th ngn hn mt s ngi suy gim min dch.

    1.2. Thi k khi pht: 1-2 ngy, vi cc triu chng khng in hnh nh

    St nh khong 38oC, mt mi, chn n, vi hng ban vi mm ri rc trn da,

    y l tin thn ca mn nc, c th km theo nga.

    1.3. Thi k ton pht: (thi k u mc) 3-4 ngy

    Khi u l nhng sn hng ban nh , sau xut hin nhng mn nc

  • Gio trnh Bnh nhim

    375

    trong hnh trn hay bu dc, ng knh 3-10mm trn nn hng ban. Sau 24

    gi, mn nc ho c, d v, ng my. Sang thng rt nga. Lc u sang

    thng tp trung nhiu u, mt, ngc; v sau c th gp bt k vng no

    trn c th, k c nim mc ming, kt mc, m o Trn cng mt vng da,

    sang thng hin din cc thi k tin trin khc nhau.

    ngi ln, sang thng cng nhiu cng nng.

    St va hay khng st, c khi st cao nhng tnh trng nhim c nng hay

    gp trn c a suy gim min dch.

    1.4. Thi k hi phc

    T khi sau 7-10 ngy, hu ht cc mn nc ng my v khng li so.

    Nhng trng hp bi nhim c th li so nh.

    Nhng ngi c tin s bnh v da, bnh s hi phc chm hn.

    2. Th ngi suy gim min dch

    Hay gp ngi bnh ung th mu, suy ty, ung th cc c quan, iu tr c

    ch min dch ko di, AIDS Tnh trng nhim trng nng hn, nt u

    thng km theo hoi t v xut huyt, bnh din tin ko di hn.

    Tn thng nhiu tng ng thi bao gm phi, gan, thn kinh v ng mu

    ni mch ri rc. T l t vong cao nu khng iu tr tch cc (15%).

    3. Thy u v thai k

    Ph n mang thai b thy u c nguy c cao b vim phi thy u v nhim

    trng bo thai, c th gy thy u bm sinh.

    Nu m mang thai b thy u trong ba thng u thai k, tr s b d tt bm

    sinh nh gim sn mt hoc nhiu chi, vim hc vng mc, c thy tinh th,

    v cc sang thng da li so.

    Nu m b thy u trong vng 5 ngy trc khi sinh, th tr s c nguy c

    nhim trng ton thn.

    Nu m b thy u 2 ngy sau sinh c th ly cho con qua ng h hp.

    VI. BIN CHNG

    1. Bi nhim sang thng da:

    y l bin chng thng gp nht ca bnh thy u. Cc vi trng thng

    Hnh 2. Sang thng da ca bnh thy u Hnh 3. Zona

  • Gio trnh Bnh nhim

    376

    hin din l t cu (Staphylococcus aureus), lin cu (Streptococcus pyognes).

    Ngoi ra cn c bin chng nhim trng khc nh vim m t bo, vim hch,

    p xe di da, hoi th, vim phi, vim khp, ct ty vim.

    2. Vim phi

    Him gp tr em, thng gp thiu nin v ngi ln, ph n mang thai, tr

    s sinh con ca b m bnh thy u v tr suy gim min dch. Thng cc

    triu chng h hp ch thong qua, khi hon ton trong vng 24-72 gi, tuy

    nhin cng c mt vi trng hp suy h hp dn n t vong.

    Cc triu chng h hp thng gp bao gm ho, kh th, tm ti, au ngc v

    khc ra mu bt u trong vng 1-6 ngy sau khi pht ban. X-quang phi c

    biu hin tn thng dng nt hay vim phi m k.

    iu tr sm bng Acyclovir v th oxygen s ci thin nhanh tnh trng kh

    th

    3. Bin chng thn kinh:

    Thng gp tr 20 tui.

    Gm cc bnh vim no, vim tu ct ngang, vim mng no v trng, vim

    thn kinh ngoi bin

    Vim no l bin chng thn kinh thng gp nht, c th gy t vong. Biu

    hin lm sng l st, ri lon tri gic, tht iu, co git, hn m. Dch no ty

    cho thy bch cu lympho chim u th v m tng, c th chn on xc

    nh da vo k thut PCR-DNA pht hin VZV trong dch no ty

    4. Hi chng Reye:

    Lin quan n vic iu tr Aspirin cho tr di 15 tui trong thi gian u

    mc.

    Trong giai on hi phc s xut hin cc tiu chng: i, bt rt, kh chu, ph

    no, bnh l no do tng NH3, xut huyt, tng ng huyt, tng men gan.

    5. Bin chng khc:

    Gim tiu cu.

    Vim thn, hi chng thn h, hi chng tn huyt do tng ur mu

    Vim khp

    Vim c tim

    Vim mng ngoi tim

    Vim gan

    Vim ty cp, vim tinh hon...

    VII. CHN ON:

    1. Chn on xc nh

    Thng khng kh, ch yu da vo yu t dch t, cc triu chng lm sng, t

    khi cn n cc xt nghim cn lm sng:

    + Yu t dch t:

    Tip xc vi bnh nhn thy u

  • Gio trnh Bnh nhim

    377

    Tin s cha mc bnh ln no.

    + Lm sng: Pht ban mn nc c trng, ban nhiu thi k khc nhau trn

    cng mt vng da

    + Cn lm sng:

    - Phn lp siu vi: VZV c th c phn lp t mu trong giai on sm ca

    bnh, hay c th t mn nc, dch no ty; tuy nhin thi gian ko di t 7-10

    ngy.

    - Pht hin t bo a nhn khng l trn da: pht Tzank trn sang thng mn

    nc, nhy 60%

    - Huyt thanh chn on: Test ELISA (enzyme-linked Immunoabsorbent

    assay) da vo s hin din ca khng th IgM antivaricelle-zona.

    2. Chn on phn bit

    - Nhim Herpes simplex: Thng trn c a tn thng da sn c, hay ti pht

    cng mt v tr, c chu k, sang thng l nhng mn nc nh, i khi au

    rt, chn on da vo phn lp virus.

    - Bnh tay chn ming: Hay gp tr em, bnh nhim trng ton thn, do

    Enterovirus, sang thng l nhng mn nc nh vi mm, thng tp trung

    lng bn tay, bn chn; hng c th c mn nc lm tr au, kh nut.

    - Cc pht ban mn nc do nguyn nhn khc nh Staphylococcus aureus,

    vim da do tip xc, cn trng t, chc u, zona

    VIII. IU TR

    1. iu tr triu chng:

    Chng nga ti ch hay ton thn bng khng Histamin, trnh gi lm mn

    nc b v, c th iu tr an thn.

    Gim au, h st bng Acetaminophen (khng dung Aspirin trnh hi

    chng Reye).

    2. Phng nga v iu tr bi nhim

    V sinh c nhn, ct mng tay, mc qun o thong mt, sch

    Lm sch da, tm ra hng ngy bng dung dch st trng v thay qun o hng

    ngy.

    Khi c du hiu bi nhim th s dng khng sinh

    3. iu tr bin chng (nu c).

    4.Thuc chng virus: Acyclovir.

    Bnh thy u thng din tin lnh tnh, thng t khi; tuy nhin c th s

    dng thuc chng virus rt ngn thi gian bnh hay trong nhng trng hp

    nguy c cao. Thuc hiu qua nht khi s dng sm trong vng 24-48 gi khi

    bnh.

    Ch nh: Thy u xy ra trong khi mang thai, trn bnh nhn bnh c tnh,

    ghp ty xng v c quan, ang iu tr corticoide liu cao, suy gim min

    dch, tr s sinh, c bin chng vim phi v vim no.

  • Gio trnh Bnh nhim

    378

    Liu dng: Tr di 1 tui: 10mg/kg/ ln/ mi 8 gi.

    Tr trn 1 tui: 20mg/kg/ln 4 ln/ngy, khng qu 800mg/ ln

    Ngi ln: 800mg/ ln 5 ln/ ngy

    Thi gian iu tr l 5-7 ngy hay cho n khi khng cn sang thng mi mc

    trong vng 48 gi.

    Nhng trng hp nng c th dng Acyclovir tnh mch, liu 500mg/m2/ liu/

    mi 8 gi .

    Ngoi ra cn c mt s thuc chng virus khc nh: Valacyclovir,

    Famciclovir,Vidarabine, Foscarnet

    IX. PHNG NGA

    1. Phng nga chung

    - Cch ly bnh nhn nhm hn ch ly lan, c bit l trong thi k pht ban.

    Thi gian cch ly thng cho n khi nt u ng my.

    2. Chng nga:

    2.1. To min dch ch ng:

    Thuc chng nga lm bng virus sng gim c lc, c ch nh trong cc

    trng hp:

    i tng khe mnh: gy min dch ch ng chng VZV (t 12 thng

    tui).

    Bnh nhn c nguy c cao v tip xc gn

    Hin nay trn th trng dng thuc c tn Varilrix, tim di da, liu dng:

    T 12 thng tr ln n 12 tui: 1 liu (0,5mL/liu)

    T 13 tui tr ln: 2 liu vi khong cch gia 2 liu t 6-10 tun.

    2.2. To min dch th ng:

    Dng Varicella-zoster immune globuline (VZIG) d phng cho ngi tip

    xc vi ngi bnh. Liu dng l 1 l cho mi 10kg cn nng, tim bp cng

    sm cng tt trong vng 96 gi sau khi tip xc vi bnh nhn thu u, tuy

    nhin cng cn theo di st iu tr Acyclovir khi cn thit.

    TI LIU THAM KHO

    1. Cao Ngc Nga, Bnh thy u, Bnh truyn nhim, Nh xut bn Y hc,

    TPHCM, 1997, 337-347.

    2. Richard J. Whiley, Herpes Zoster virus, Principles and Practice of

    Infectious diseases, 6th edition, 2005, 1780-1786.

    3. Richard J. Whiley, Herpes Zoster, Harrisons Principles of Internal

    Medicine- 13th 1994:825-827.

    4. Maladies es Infectieuses et Tropicals- E.PIlly 2004- 19 dition- pages

    443-444.

  • Gio trnh Bnh nhim

    379

    CU HI T LNG GI

    1. Virus gy bnh thy u

    A. L Varicella- zoster.

    B. H Flavivirus.

    C. Khng c thuc no c ch c

    D. Khc vi virus gy bnh Zona

    E. Khng ly lan ng k

    2. Thi gian ly nhiu nht

    A. Lc ban ng my

    B. Lc bnh nhn bt u st

    C. Lc xut hin sang thng mn nc c

    D. Ngn trong vi gi.

    E. Khng cu no ng

    3. K tn cc thi k tin trin ca nt u

    A. Sn / mn nc trong/mn nc c/my vng

    B. Sn /mn nc c/mn nc trong/my vng.

    C. Sn / my vng/mn nc trong/mn nc c

    D. Mn nc trong/my vng/mn nc c/sn .

    E. Khng theo th t ny.

    4. Bnh thy u khng xy ra ngi ln v tr s sinh

    A. ng

    B. Sai

    5. Thuc chng virus Acyclovir:

    A. Hiu qu cao khi dng cng sm trong vng 24 gi u.

    B. Cc trng hp nng c th dng ng tnh mch

    C. C ch nh trong trng hp bin chng vim phi v vim no

    D. Tt c sai

    E. Tt c ng