301 343 تاحفص/3131 ناتسبات ،مشش هرامش ،مود لاس/ نلاک و ید ... ·...
TRANSCRIPT
301-343/صفحات 3131تابستان ، ششم/سال دوم، شماره کالن های راهبردی وسیاستفصلنامه
1توسعه كشاورزی و اقتصاد مقاومتي، جايگزين نفت
س5،سمسعو ستمجدیسپو 3 ها محرو سصفد یس ،0محردسحسینسک مس
21/1/2939تاریخ پذیرش: 4/22/2931 تاریخ دریافت:
چکیدهتزسجرلا ست بکا سسسها یسخوتهادسباو سسسبو هسوس ت تیسو ژگیب ت سمبطق س ت دتزسبیستسنال ،سکیو جامع ست ت یس ستفقسچیم
وسپا ادت .سسسمطلاوبسسز ساتسسمحایطسستزیسمبادسسبها هسسوستبعایضسسفقا ،س تزس و سب سغذت ی،ستمبیتس فاه،سنالمت،ستزسب خو ت .سبیاشسست ادتزس تس ت تستناتسسوت ا یس نا دنسکیو سب ستهادت سچیامسستیسخو ،ستاس قبایسمبطق کیاو زیست تنس سمقا س سب
هاایسسشایال سوسجبگلادت یس کایستزسمهر ا نسبیاشسسسسسس، تمپ و یس،گا سز تعتهایسچها کیاو زیسباس تش نسز سبیشتمااسبا سسسس؛تق صا سکیو ست تنستنت.سبیشسکیاو زیسباستوج سب ستهریتستق صا ی،ستج راعیسوستمبی ایسف توت ایسکا س ت سسس
هایسبسیا ستزسجرل سچها سفصلسباو ن،سست تنسباس تش نسو ژگیگی .سکیاو زیس سکیو ست دتزهسالزمسمو ستوج سق ت س ریتوت ا یسز ا یسب تیستبد لسشدنسب سموتو سمح ک ستق صا س سچا چوبستق صا سمقاوم یسوسجا گز بیس فتس تس ت .سهرا سس
شست ادس سحاالیسکا سبیاسسسسکا هسها،س شدسمبفیس تستج با سسباستأثی سگ ف نستزستح مس08هایستق صا سکیو س سنافسبیش تس تش ستنت.ست نس وش ا سب سب نیسوضاعیتسکیااو زیس ست ا تنسوسکیاو هایسمب یابسمبطقا سسسسسسسس3/6دکیاو زیس ش
هایسبیشسکیاو زیسب تیستبد لسشدنسب سمحو ستصلیستق صا سباستوج سب سمعیا هاایستق صاا سسسظ فیتخوتهدسپ تختسوسسگی .سمقاوم یسوسجا گز نسشدنس فتسمو سب نیسق ت سمی
س
س.بیشسکیاو زی،ستونع سکیاو زی،ستق صا سمقاوم ی،سجا گز بیس فت،ستونع سپا دت سکلیدی:واژگان
س .س8300.سپذ شس ستولینسهرا شس فتسوستونع ستق صا یس) ت یگاهسعالم سطباطبا ی،ستنفبدس 8
سعلریستونع س ون ا یست تن .س ت ییا س ت یگاهسعلومستق صا یسوس ئیسست جرن 0سEmail: [email protected]س
Email: [email protected]سسسسسسسسسس.سکا شباسست شدسمد تس ول یس3
س
سEmail: [email protected]سسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسس.سکا شباسست شدسمد تسباز گا ی 5
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
م/
وری پ
جد ام
ودسع
مد،
هان
825
مقدمه
خاو سسبا سلحااظسوناعتسبا سسسس یااسسهجادهمس تس سسهزت سکیلوم سم بعس تبا سسس254/8کیو ست تنسباس ت تسبو نس
تخ صاصس ت هستنت.سب سلحاظسونعتسمساحتسن زمیبی،سکیو ست تنسباسکیو ها یسما بدسمکز ك،سع بس انس
جبوبیسوسمص سقابلسمقا س ستنات.ست انسوناعتسسسسسنعو ی،ست دو زی،سنو تن،سلیبی،سمغولس ان،سپ و،سآف قای
تیس تسب تیسکیاو زیس سکیاو سبا سعباوتنس کایستزسسسسسیسقابلسکیتسظ فیتسبالقوههان زمیبیسوسمیزتنسزمین
ستنت.ک هسهایستق صا سف تهمست نسبیشمهم
نتسبیا گ ست نسوتقعیتستس–چ سث وتربدسوسچ سفقی سس-تهریتسبیشسکیاو زیس ستونع ستق صا یسه سکیو س
گا سسسهاایسعبوتنستولینسبیشستق صا سوسع ض سکببدهسعوتملستنانیسز دگیسبیا سوسبیاشسسک سکیاو زیسب
کیااو زیس تسسس،.س س كسجرل سکوتااهسکبدکیو هاس قشسمهریس تست فاسمیسجا ب تق صا ستنتسوس ستونع سهر
س.ت دهاس ت س هاسوسصبا عسمو س یازسملتما سترامسفعالیت
تا سوسآشاکا ت سسستیسمیایصسیسبهیب سعوتملستولیدس سه سجامع ب ت یسباستفزت شسبه هیتسبیشسکیاو زتهر
وس ست نسصو سکیاو زیسقا خوتهدسبو سک سباستحصیلسماازت سوسجاا بیسگو ااگونسبا ستهادت سسسسسسشدسخوتهدس
هاسمع قدسبو دسک سبیشسکیاو زیسهمسخو شسوستلب سفیز وک ت ستونع سوس شدستق صا یس نتسپیدتسکبد.
کیااو زیسوستغذ ا سشا طسحیااتیسسسسسس:گو دآ تمستنریتس یزسمیسکبد.هایس گ سجامع س تستغذ سمیبیشهمس
س شدسه ستق صا ستنت.س
ستوت دس قشسخو س تسب ستشکافسز ست فاس را د:طو سخالص سکیاو زیسمیب
س.سع ض س ی ویسکا سوسن ما سمازت ،8
سس،تامینسموت سغذت یسوسموت سخامسصبع یس.0
س ت سغی س ف یسوستأمینست زسخا جی،گس شسصا س.3
س، ن یزت سب تیسکاالهایسصبع یسنبكسباال ن یسوسپا ینتهی سباس.5
س،هایستولیدیسجا بیسوسصبا عستبد لیسوستکریلیلیتگذت یس سفعا.ستیو قسن ما 4
. و قسمبا ال ستجا یسمحصوال سکیاو زیسب سعبوتنسموتو سمح ک ستونع ستق صا یسکیو س.6
رای،ستحادتثسوسسسئهایسز تعتسوسباغادت یس)کاشاتسمحصاوال سنااال سوس تسسسسیاو زیسشاملسمجروع سفعالیتک
مثر ،س تمدت یس)پ و شست وتعس تم،ست وتعسماکیان،سپ و شسک مستب یمسوسز باو سسهایسمثر سوسغی گهدت یسباغ
خ انسجبگلیسوسهاسوسم تتع،سب تشتسچوب،سکاشتسمجد س جبگلدت یس)حفاظتسوسح تنتستزسجبگلسعسل ،
هااس سسببادیسفعالیاتسسیال سوسآبز انس یزستگ چا س سطبقا سسهایسشوسفعالیتسیا سعر ت یسجبگلسوسم تع عرل
سکیاو سسهاایسملایسسآما هاایسحساابسسستماس س؛آ دفعالی یسجدتگا سب سحسابسمیس8ISICببدیسنیس مسطبق
سشو .هایسبیشسکیاو زیسمحسوبسمی،ستزسزم هسفعالیتت تن
8 .س International Standard Industrial Classification of all Economic Activities (ISIC)
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س824
تولیدس اخالصس تخلایسس صدسس84تاسس0شو ،سحدو سبیشسکیاو زیس ست تنسک سشاملسموت سگف سشدهسمی
كسکیو س ف یسشباخ سعبوتنس لیلسآ ک سکیو ست تنسب و ستخ صاصس ت هستنت.ستزسط فی،سب ختق صا س تسب
س لیلستتکایسب س فت،سبیشسکیاو زیسمغفوفسما دهستنت.سشو سوسب می
ها یسب تیسکاهشسمیاط ت ستق صا یسکیاو سوسسها،ستن تتژینافستخی سوسباسشد س اف نستح مستماس سچبد
صاو سخالصا س سز ا سسسستوتنسب هاس تسمی.ست نستن تتژی ن یابیسب ستونع سپا دت س سپیشسگ ف سشدهستنت
ت ستناتسکا س سسسعبوتنستق صا سمقاوم یس ن سببدیسک .سچ تسک ستع فستق صا سمقاوم یسب ست نسمبباستنا وس
ش ت طستح مسوسفیا سخا جی،ستق صا ستوت ا یسشکوفا یس تس تش سباشد.سبااست انستع اف،سجاا گز نسکا نسسسسسس
سهایسباس سكسکمسما بدسبیشسکیاو زیسباسبیشسپ سكس فت،س کیستزستصوفستق صا سمقاوم یستنت.سبیش
ع سعسک نستق صا سوسب سعباا تیستوناسسگبجد،سم بوها یسک سز سعبوتنستق صا سمقاوم یسمی کیستزستن تتژیس
مباو سجا گز نسک نسباسبیشس فتستنت.ست نس وش ا سب ست نستنتسک س یاانس هادسبیاشسسسسهاسب نا سبیش
کیاو زیس ستق صا ست تنستوت ا یسجا گز نسشدنسباسبیاشس فاتس تس ت تستنات.سباد نسمبااو سبا سب نایسسسسسسسس
شو سوسنپسسباسبیانستع فیستزستق صا س تخ سمیتیسپ زیس ست تنسوسکیو هایسمهمسمبطق وضعیتسکیاو
سمقاوم ی،سب سب نیسجا گز بیسبیشسکیاو زیسباسبیشس فتستشا هسخوتهدسشد.س
اورزی در ایران و کشورهای منطقهکش . 1
ت نسنابدس تهبا یسکیاو ،ست ا تنس تسکیاو ستوفسمبطقا سسسسسسسعبوتنسمهمت دتزسبیستسنال سکیو سب نبدسچیم
ت ادتز،سکیاو ست ا تنس قباایسنای یسهرچاونست کیا ،سسسسسسسس ن یابیسب ستهدت سنبدسچیمس.سب تیکبدتع فسمی
ببدیستزسکیاو هایسحاوزهسنابدسسسست سم حدهس ت .ستگ سبیوتهیمس ن ع بس انسوستاسحدو یسقزتقس انسوستما
شو د.سعرادتاًسسمی ف یستقسیمس ن سکیو هایس ف یسوسکیو هایسغی ت دتزس تش سباشیم،سعردتاًسب س وسچیم
یو ست تنستنتسکا سهامسسسخیزسهس بد،سبیشسکیاو زیسقویس دت دسوس ست نسبینستبهاسک ها یسک س فتکیو
ست یس ت .سمست بک سبیشسکیاو زیسب س سبتسقویخیزستنتسوسه كسکیو س فت
ب تیست ا تنس اكسسسس،تیس ت خیزستنتسبیشسکیاو زیسقابلسمالحا ک سک ست تنسباست بک سکیو یس فتت نس
تیستنتسک سعردهسمحصاوال سسگو مقا س سباس قباسب ت.سش ت طسآبسوسهوت یسکیو ست تنس سمز تسبز گستن
هاایسکیااو زیس یازست ا تنسسسسسقابلسب تشتستنت.سب سلحاظسونعتسنا زمیبیسوس صادسزماینسسسآنسکیاو زیس
س .س8وضعیتسبسیا سخوبیس ت س)جدوفسس
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
826
اندازدر ایران و کشورهای حوزه سند چشمهای کشاروزی زمین .3 -جدول
های کشاورزی )کیلومتر مربع(زمین کشورهای کشاورزی )درصد از زمین
کل مساحت(
4/22س0،208،842 قزاقستان
6/02 8،233،442 عربستان سعودی
8/32 500،422 ایران
2/50 300،522 ترکیه
8/40 320،822 افغانستان
4/60 306،622 ترکمنستان
2/60 066،622 ازبکستان
5/35 064،422 پاکستان
5/55 035،402 یمن
4/24 830،652 سوریه
3/44 826،204 قرقیزستان
0/80 00،822 عراق
2/35 50،442 تاجیکستان
2/42 52،602 آذربایجان
2/3 36،642 مصر
4/34 05،602 گرجستان
2/4 82،224 عمان
8/62 82،826 ارمنستان
3/88 82،206 اردن
5/60 6،302 لبنان
8/05 4،024 اشغالگر قدس رژیم
0/5 3،023 امارات متحده عرب
4/0 8،402 کویت
0/80 8،804 قبرس
2/4 662 قطر
2/88 05 بحرین
س .0288هاسب تناسستطالعا سآخ نسنافستطالعاتیسبا كسجها یس) ت ه:سبا كسمأخذ
ع بسا انسناعو یسبااسپیا وت سسسسست تنس قبایسن نی یسهرچونست کی سباسناخ ا ستق صا یسبهبو س اف سوس اس
میا ستزس اكسسهوت یسوستقلیریسخاصسکیو هایسخاو لیلسش ت طسآبسوس؛ستماسب آمدس ف یس تس سمبطق س ت
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س822
ط سوستزسط س گ سوجو س آمدهایس فتسوسگازسب تیسکیو هایست نسحوزه،سمقا س سبیشسکیاو زیست انسس
یمسوضاعیتس قباایسسس .سباست نسحاف،سب تیست بک سبادتسکیو هاسمرکنستنتستطالعا س اقصیس تس ستخ یا سبگذت
ت دتزسبیستسنال سکیو س سبیشسکیاو زیسچگو ستنت،سآما هاسوستطالعا سز س تست تئ سکیو س سنبدسچیم
سکبیم.سسمی
ت دتز،ست کی سوسع بس انسناعو یسهسا بد.ستزسسسنسب تیس ن یابیسب ستهدت سنبدسچیم وس قیبسمهمسکیو ست ت
صدسپوشاشسسس4/2هزت سم سم بع،ستبهاسس842/0 سع بس انسباس ت تسبو نسمساح یسحدو سمیانست نس و،سکیو
سهاایسز تعایس ت .سسس صادسزماینسسس5هایسز سکیتس تئریسوستبهاس صدسپوششسزمینس8/2جبگلیس ت ،س
هازت سکیلاوم سم باع،سناط سپوشاشسجبگال،سسسسسسسس254/8ک سمساحتسکیو ست تنسباسمسااح یسحادو سسسحالیس
صادستنات.س سمقا سا سبااسسسسسس0/82،سوس0/8،س0/6هایسز تعیسب ست تیابسسیتس تئریسوسزمینهایسز سکزمین
هایسز تعیسهایسز کیتس تئریسوسسزمینکیو ست کی س یز،سکیو ست تنستزسنط سپوششسکر سجبگل،سزمین
سهایوسزمینس5هایسز سکیتس تئریس صد،سزمینس0/85ب خو ت ستنتسوسآما ست کی سب ست تیبسب تیسجبگلس
س صدستنت.سس2/06ز تعیس
صد،سمص سب تب سس0 صد،سع بس انسمعا فسس0ب تیست کی ،س صدسکیاو زیستزستولیدس اخالصس تخلیسمعا فس
.ست انسسآمدهستناتسس0 صدستنت.سآما هایستکریلیس ست نسخصوصس سجدوفسس8 صدسوستما ت سم حدهسس85
حاوسبه ا یسسستنستزستمکا ا سکیاو زیسخو سبا ست آما سگو ایست نستنتسک سکیو ست کی س سمقا س سباسکیو س
کبد.سمقا س ست تنسباسکیو هایسع بیسما بدسع بس ان،سقط ،سعران،ستما ت سوس...سب ست نس لیلسکا سستن فا هسمی
تیس اسب سجاسوسگرا تهسکببادهسسسو هاس تس سب سگ ف ستنت،سمقا س صح تهایسخیكسبیشسعردهسخاکست نسکی
ستنت.سس
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
820
اندازتولید در کشورهای منتخب سند چشم ساختار .2-جدول تولید ناخالص
داخل
تولیدات صنعت کشاورزی
ایکارخانه
خدمات
GDP صدستزس GDP صدستزس GDP صدستزس GDP صدستزس میلیا س ال
0280 0222 0280 0222س0280 0222 0280 0222 0280س0222
56 42 84 80 30 33 85س82 0/060 0/00 مصر
.. 42 .. 83 .. 32 8302 85 2/420 3/828 ایران
.. 82 .. 8 .. 05 .. 4 0/084 0/04 عراق
.. .. .. .. .. .. .. .. 6/042 0/805 شغالگر قدسارژیم
46 48 80 80 30 52 4 0 4/023 3/80 قزاقستان
45 48 85 84 00 03 05 06 0/005 25 پاکستان
.. .. .. .. .. .. .. .. 0/800 0/82 قطر
عربستان
سعودی
5/800 235 4 0 45 68 82 82 58 32
56 30 .. 2 38 30 03 05 2/23 3/80 سوریه
65 42 80 00 02 38 0 88 0/200 6/066 ترکیه
32 38 .. 88 50 55 84 05 0/34 0/0 ترکمنستان
30 50 0 0 62 50 8 0 0/303 3/825 امارات متحده عرب
22 62 86 80 02 00 3 5 5/20020 2/03356 جهان
خاورمیانه و
شمال آفریقا
5/535 0/8404 83 .. 30 .. 85 .. 50 ..
س World Development Indicators 2014:مأخذ
س
اقتصاد مقاومتي .0
عباوتنستبازت یسبا تیستنا فا هس یاایسغا بسوسسسسسسس سپسستزست قالبستنالمیسهروت هسبا ستیستنتسک،سوتژه8تح م
ب سمقاصدسخو سوسعقبس گ س تش نسجرهو یستنالمیسماو ستنا فا هسقا ت سسسسسخصوصسآم کاس سجهتس یلب
ولیسشد سوسس؛گ ف ستنت.ستگ چ سپسستزسپی وزیست قالبستنالمی،سکیو مانسهروت هسمو ستح مسبو هستنت
هاس سچبدسنافستخی ستفزت شس اف ستنت.س سچبینسشا ت طی،سبا تیسجلاوگی یسوستوقافسسسسسهدفربدیستح م
شدهسعبوتنسهد ستصلیس شرنست یابستی،ستق صا سب هایسهس فسب ام یتسعبوتنستوقپیی فتسکیو س سپ
هایس شرنس سجهتس اکا آمدس رو نستق صا سکیو سوسفلجسکا نسآنسصاو سسس.س س یج سعردهسفعالیتتنت
کیو یس ستبهاس سحفظستن قالفسحاکریتسملیس قشسمهرایسسسه ستوت ا یسوسقد ستق صا یستصوالً.سگی می
8. Sanction
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س820
ستهدت سونایعسنیانای،سسس ت تیسک س-سکیو سخا جیس كسنیانتستهدت سبلک سب تیسپییب س،کبدبازیسمیس ت
تم وزهسس. 8300)محردی،سس و شرا سمیمهر نسعاملسوسته مسب س-سباشدجها یسمیستق صا یست دئولوژ کیسو
ت ادسس ست نسباو س نیدهتکث سکیو هایس یاسبوسسقد سملیست تباطسمس قیریسباس کسمفاهیمستق صا سملیس ت
س سبس ستعاامال سملای،سسسگرانجهتسکسبس ن او هایستن تتژ كسبیسعص کبو یس سک سحضو سموفقس
مقاومسوسسیش طس تش نستق صا شكسبدونستمبیتسک سبس سوسپیشوسبیسپذ جها یسصو سمیستیسومبطق
ستوتنس ست نس تن اسقدمسب تشت. ریس،پو انت
عباوتنسسیو مان،سمفهومستق صا سمقاوم یسبا سجا ب سغ بسعلی سکب سش ت طسفیا سوستعرافستح مس كسباستوج س
هاس تس تش سباشدسوس سعینسحاافستق صاا یسشاکوفاسباشادسبا تیسسسسسستق صا یسک ستوت ا یس فعسفیا هاسوستح م
سس.کا سب دهب یسب مقامسمعامس وضعیتستم وزهسکیو سبه نس تهسچا هستنت.ست نسمفهومس تسب تیستولینسبا س
هدسک سح ىس سش ت طسفیاا سهامسسستق صا سمقاوم ىس عبىسآنستق صا ىسک سب س كسملتستمکانسوستجازهسمی»
هب یسبیانست نستع فستزستق صا سمقاوم ی،ستونطسمقامسمعامسس«.ىسخو شانس تس تش سباشبد شدسوسشکوفا
ا سکییدنس و سخو سوسفقطست جامس كسکا هاىستق صا سمقاوم ىسمعبا شسحص«ت دسک سگ دهسوستأکیدس تش
س.س«تدتفعىس یست
سهسهاس تسب سحدتقلس نا دصو تیسک سمیاط هفهومسمد تسش ت طسموجو سکیو سب وس یزستق صا سمقاوم یسب سم
ها،سقوت ینسوستدتبی ستیستزسنیانتتنت.سب سعبا س گ ،ست جا س ها سالزمس ستق صا ست تنس)بکا گی یسمجروع
و اژهسس هاایسآنایبسز بادهس تخلایسوسخاا جی،سباسسسسسسهاسوستخا الفستج ت ی سک سخط پذ یسآنس تس سب تب ستکا
هایسپا ادت ستق صاا یسسس تنسب سپیی فتتلرللی،سب سحدتقلس نا دهسوسزمیب س تسب تیس ن یابیستهایسبینتح م
هاسب تیسهایسکركسکببدهسب ست جا ست نسز ناختک سباستوج سب ست نسموت ،س کیستزسمهر نس تهسکبدف تهمس
ستق صا سمقاوم ی،ستونع سبیشسکیاو زیستنت.س
ق ت سگیا سسستق صا سمقاوم یسک ستزسط س هب یسمو ستشا هسق ت سگ ف ستنت،سب تیسآ ک س سکیو سمو ستج ت
وستلگویسمبانبسآنسط تحیسشو ،سبا دس وسمییص سبا زستنالمیسوست ت یسبو نس تسبا سهرا تهس تشا سباشاد.سسسسس
هاایسجامعا ستناتسوستزسجببا سسسسستلگویستق صا سمقاوم یستزسجبب ستنالمیسبو نسآنسم باظ سب ستهدت سوسآ مان
ست.ست ت یسبو نسآنس یزس اظ سب سمسائلسوس یازهایسبومیسکیو ست تنستن
های الگوی اقتصاد مقامت جنبه. 3-نمودار
سها،س فیس اامسظلمس سن تن سعاالمس)قاعادهس فایسنابیل ،سسسسس سحوزهستنالمیسبو نسوس اسهرانستهدت سوسآ مان
سگی .سمبا زهس تئریسحقسوسباطل،سچالشسوستعا ضسباسه سگو ستن ضعا سوستن کبا س س ن و سکا سق ت سمی
اسالمی بودنایرانی بودن الگوی اقتصاد مقاومتی
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
882
تیسط تحیسشو دسک س یلسب سچبینسآ مانسوسهادفیسسگو وس ها هاس س كستلگویسمقام یسب سوتقعسبا دس ااما
تسهیلسوستس عسشو .س سبعدست ت یسبو نسآنس یزستلگویستق صا سمقاوم یسبا دسم بانبسباس یازهااسوسشا ت طسسس
س تخلیسکیو سوستلب س سجهتسحلسمسائلسوسمیکال س تخلیسکیو سباشد.س
هایستخی سوسچبدسنافسآ بدهستق صا سکیو ستزسآنس وست یابسشدهسعبوتنستق صا سمقاوم یسب تیسوضعیتسناف
هایسبی و یستزسخو سببیبدسک سب وت دس سمقابلسهجر مد ستغیی تتیس تسب تق صا سکیو سبا دس سکوتاهستنتسک
سبو نسآنستنت.سسخو سمقاومتس یانس هد.س کیستزسمبا یسط تحیسچبینستلگو ی،سوج ستنالمی
س
های اسالمي بودن اقتصاد مقاومتي . جنبه0-1
هاایستق صاا سسسعباوتنسشااخصسستاوتنسبا سستوتنس افتسک ستزسآ هاسمایسهایستنالمی،سموت سز ا یس تسمی سآموزه
هایستق صا ستنالمیسباستق صا سمقاوم یسمیا کسهسا بدسسستنالمیس ا سک .سب سعبا س گ سبسیا یستزسجبب
شو :سک س ست تم سب سب خیستزسآ هاستشا هسمی
نف سبیل (الفناو هسسس858تزسجرل سمبا یسمی کستق صا سمقاوم یسوستق صا ستنالمی،سقاعدهس فیسنبیلستنت.سمطابقسآ ا سس
تااستبادسسسوسخادتسس»...س ساءسوسقسرتسپا ا یسآن،سخدتو دس تهیس تسب تیستسلطسکفا سب سمسلرینسق ت س دت هستنت:س
ت نسقاعدهس فیسه سگو ستسلطسکفا س«.سکر نستسلطیسب سمؤمبانس تش سباشبدستجازهس دت هستنتسک سکاف تن
گو ا سسگی سوسهایچسوس اامیس تس سب سمیسهایسنیانی،ستج راعی،سف هبگی،ستق صا یب سمسلرینس تس سزمیب
س ت د.ستسلطیس تسجا زس ری
عدم اسراف (ب
شو .س کیستزستصوفستولی س ویسباعثستتال سمبابعسوسب سزحرتستف ا نسف ،سخا وت هسوسجامع سمیتن ت سوسز ا ه
ولیادسکاالهااسوسسسوسمو سقبوفسعامس ستق صا ،ستصلسکربو سمبابعس سجامع ستنت.سباست نسف ضسک سع ض سوس است
شاو سکا سعادهس گا سوسسسسسخدما س ستق صا سمحدو ستنت،سمص سز ا سوستن ت سآنستونطسم م،سموجبسمی
گ ت یستقلیدیس سجامعا سسف بد.سمص سبیشستزست دتزهسوسمص صو سکلیسهر ستف ت سجامع سب سنی یسبیاب
شاو .سسامع سب سخا جستزسکیو سمیهایسکیو سوس س یج سوتبس گیسجمبج سب ستفزت شسوت ت ،سخ وجسن ما
پاذ سسو سبا سهرا تهس ت سوسکیاو س تسآنایبسسسسوتبس گیسمض سب سخا جستزسکیو س یزسصدما سوسلطراتیس تسباسخ
تق صا س ف ی،س ستق صا ستنالمیسوس ستق صا سمقااوم یسپذ ف ا سسسما بدسکبد.سوتبس گیسب سخا جستزسکیو سمی
س.سهایس كستق صا سمس قلس یست یستسوسجزوسشاخص
گسترش قناعت (ج سجامع ،س ولتسوس ها هاایسسسقباعتسبز گ نسن ما ستنت.سب تیستفزت شسقباعتس:ف ما بدتمامسعلیس)ع سمی
نازیسب سآموزشسم مستقدتمسک هسوسم مس تسب سکااهشستنا ت سسستوت بدسباسف هبگهاسمییسوس نا نا تطالع
تااسستیست جامس هادسسگو گذت یسکاالهاس تسب خو ،سقیرتستوت دسباس اا ولتسمید.ستزسط س گ ،س بت غیبسکب
مست نس ک س تس کسکببدسک سمبابعسجامع سمحدو ستنتسوس س یج سب تیسه سکاالسبا دسقیرتسوتقعایسآنسس م
س تسپ تختسکببد.س
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س888
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
880
گری در نظام( نه اخاللد سگ ،سح تمستنت.سجامعه سنیانتس اسفعالی یسک ست تکابس است کسآنسموجبسمی لسگ دنس امسوس سقس
حفظستن قالفسجامع سوسعدمستن ضعا سمسلرا انستنت.س کیستزسموت ستخ الفس اامسوق یسست نستح مسضامن
مجازسموجبسه جسوسم جسوس ااسعسا سوسحا جسسسسمجازس اسپ هیزستزس كسفعالیتسغی ستنتسک ستج تیس كسفعالیت
نو جو ا س سبازت ست ز،سطال،سملاكسوسبعضایسسسهایسنو تگ ت سوسب تیسم مسگ .سطیس وسنافستخی ،سفعالیت
شدهسپذ سجامع سو ژهستقیا سآنیب یسکیو سوستید دسفیا سب سم مسب هاسباعثستخ الفس س اامستق صابا ك
ستنت.س
نه از اتراف (ه
شاو .ستتا ت ستزسسس ت تنسوسث وتربدتنست جامسمی یستنتسک ستزسنویسب خیستزسن ما لستق صالتت ت ،س ف ا سوسع
کبادسوسسهاسوسهبجا ها یستناتسکا سقا آنسآنس تسباعاثسهالکاتسح رایسجوتماعسمع فایسمایسسسسسسسسسجرل سف هبگ
ب اوتنسمصا سسسست د.سشا دبدسهریی سباعثس ابو یسجوتمعسبو ه امکببدگانسک سق آنسآ هاس تسم فینسمیتت ت
دیسوستبهاستزسض و یسک سمص سعرومستف ت سجامع س باشدسوسفقطس س هكسباالیس آمکاالهایستجرلیسوسغی
سگو سموت سب سحسابسآو .ست ت ستأمینسگ س تس سزم هست نط قسو
مفاهیم اقتصاد مقاومتي .3
وسمقاومتستق صاا یس ااستق صاا سمقااوم یس یازسسسسسسسResilienceمفهومسمقاومت،س ست بیا سموضوعیسمعا فس
شو ،سه سجاسصحبتسمیطو کلیس ست بیا سموضوعی،سمقاومتس تنت.سبسEconomic Resilienceمعا فس
سشدنسآنسنیس مسباسشوکستنت.ستشا هسب ستن عدت سباز ابیسوسب گیتسب سوضعیتستولی سنیس مسبعدستزسموتج
شبانایسمقاوماتسبا سسسسهایسمی لفسمعا یسمی لفیس ت .سمثالًس س وتنبا دس س ا س تشت،سمقاومتس سحوزه
تزسموتجها سبااستفسا گیسوس ااسبیراا یس تسسسسسسسمعبایسمیزتنستن عدت سف سب تیسبازگیتسب سحالتسطبیعیسپاسس
ب سعبا س گ سمقاومتس س وت یبانیس عبیسچقد ستح رافس ت سک سف سب سحالاتسقبالستزسبا وزسسسسس.گو بدمی
شو ،س سوتقاعسخاصایتسسستفس گیسب گ س اس سمو سمهبدنیسموت س اسمصال سوق یسصحبتستزسمقاومتسمی
پسستزسق ت سگ ف نس سب تب سفیا س اسکیاشس تسماو سبحاثسسسسسفیز کیسمصال س تس سحفظسخوتصسظاه یسخو
سئی هد.ستلب ستگ ست نسکیشس اسفیا سقبلستزسحالتسگسیی گیسب سجسمسوت سشو س اسب ستصطالحسشیق ت سمی
توت دسب سحالتستوفسخو سب گ .سمیاب سمیشیئیسصو سپسستزس فعسفیا ،س سحالتستالن یكسباشد،س ست ن
گاو یمسمقاوماتسسسکا سب .سب سعبا س گ سوق یسمیتوتنسب و ستوت ا یس كسنیس مسمیهرینسمفهومس تس سم
س .8300) ت شسجعف ی،سسنیس م،س عبیسمیزتنستوت ا یسنیس مس سمقابل سباستی بس اگها ی
کبدسک ستوت ا یس سحقیقتستق صا یس تست نیمسمیس8حافسباست نسمقدم سمقاومتستق صا یس استق صا سمقاوم ی
توت دس اشیستزسعوتمالسبی و ایسوس ااسسسسهایستق صا یسمیهایسوت هسب ستق صا س تس ت .ست نسشوکباسشوکسمقابل
چبینستق صا یسبا دسقابلیتست عطا س سش ت طسمی لفسوستوت ا یسعبو ستزسبح تنسس،عوتملس و یستق صا سباشد
س. تس تش سباشد
8.Economic Resilience
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س883
تحلیل رویکرد اقتصاد مقاومتي .4
سمقاوم یس وس و ک سوجو س ت :ب تیستحلیلستق صا س
گی سوس:س ست نس و ک سمیزتنستح رافسشکستسنیس مسمو سمحانب سق ت سمی8 و ک سمد تس سكسا
ها یسک س سكسباال یس ت ،سپ هیزسشو .شو ستزسو و سب سحوزهنعیسمی
سمقاومت سمهبدنی س و ک س0ا ست ن س س وش: س و ک سهرچبین سو سنیس م سمقاومت ستقو ت ت جا سهای
سمیت عطا سق ت سمطالع سمو سوت ه سفیا های سب تب س سبیی سنیس م،سپذ ی ستقو ت سط ق ستز سو گی
س .8300) ت شسجعف ی،سسک سآنیبسب سحدتقلسب ندطو ی بس، ابدمقاومتس سب تب سفیا سوت هستفزت شسمی
نیان یسکبد:ستق صا سمقاوم یسی گ سبیانسمزتسولیسب ون ک سحسیبیس یزستق صا سمقاوم یس تسنیان یس ون
زتسب تیستن حکامسبیی ستنت؛سچ تک ستج ب سماس س و تنستح مست نستنتسک س قاطسقو ستق صا مانس ون
همسنویس گ س كمانستبد لسب سف صتسوسقو سشو سوسبا دسشبانا یسوسبیی ستقو تسشو سوس قاطسضعف
وسب وت یمسنهمسخو س تس سه سجاسک ستمکانسگ س)ب ونیمسبا دس سحوزهستق صا یس ستعاملسناز دهسباس یاسباش
س .8300)حسیبی،سسکسبسمبافعسمی کسباس گ تنسوجو س ت ،ست فاسکبیم
بلک ستجلیسحیا سف یسوسجرعیست سانست قالبیس سس،تق صا سمقاوم یس كسمک بس اس گ شستق صا یس یست
پ تز سوستق صا س تسکبدسوسب سمجاهدهسمیناحتستق صا ستنتسک سمب بیسب ست د ی ست قالبستنالمیسنی سمی
جوشسک س سپهب ساوم ی،س تهب یستنتس و زتسوسخو ناز .ستق صا سمق سمحو سباو هاسوستع قا ت سمقاومسمی
ست سخو ، سشمفهومی سنو ی سنیانتز سو س تهب ها سعا ها، س ت ستنالمی س اام سگذش سناف سهای جها سما بد
تق صا ی،ستصالحستلگویسمص ،سهرتسمضاعفسوسکا سمضاعف،سحران سنیانیساسحران ستق صا ی،س وآو یس
وسشکوفا ی،ستتحا سملیسوست سجامستنالمی،سهربس گیسملیسوسمیا کتسعرومی،سپانیگو یسمسئوالن،س هضتس
جو ی،سپ هیزستزستن ت ،ست ضباطستق صا یسم،سعز سوستف یا سحسیبی،س ف ا سعلوی،سص ف نا یسب سم خدمت
شو سوستزسنویس گ ،ست نس تهب سم باظ سباس وحسکلیسوسوسمالی،سوجدتنسکا یسوست ضباطستج راعیسشاملسمی
شدهسهایستنبا سباال ن یستبالغیستزسنویسمقامسمعامس هب یسط تحیسوستبالغسهایسکالنسوسشاخصنیانت
س .8300تنتس)جلیلی،س
س
الگوی اقتصاد مقاومتي: .5
شاو .سسباستوج سب ستصوفسگف سشده،ستلگو یسم بانبسباسکیو ست تنس سزمیب ستق صا سمقااوم یسمع فایسمایسسس
سشو :سهایسز ستقسیمسوستع فسمیهاسوسشاخصتصوفسوستلگویستق صا سمقاوم یسب سنبج
مبارزه با فساد .5-1
8.Risk Management
0.Risk Management
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
885
هایسآن،سب تیس كستق صا سمض سوسمبح سکببدهستنت.ستگ سفساا س تسمجروعا سعاوتملیسسسسفسا س سهر سجبب
شو سوسموت یسهرچونس شاسوست تیا،سقاچاق،سفساا ست ت ی،سسخال سقا ونسبدت یم،س تمب سآنسبسیا سگس هسمی
سشو .سگ زستزسمالیا ،ستخ السسوسموت یستزست نس نتس تسشاملسمی
وتملست جا سفسا س سه ستق صا سوسکیو ی،سعللستق صاا یستنات.سبا تیستوجیا ست انسمفهاومسسسسسسستزسمهر نسع
خصاوصسمساائلسکاالنسسسس ازیسوسنیانا گذت یس سسهاا،سب اما سسزسمهر نسوظا فس ولتتوتنسگفتسک ستمی
تق صا یسکیو سوسهدت تسآنسب سنرتستهدت ستعیینسشدهستنت.سکوتاهیسوسغفلتس ولتس ست نسزمیب سمبج س
گیا یسسوتملستق صا یسک س قشسمهریس سشاکلس.س سهرینس تن اسب خیستزسعشدفس سکیو سخوتهدسب ستخ ال
سفسا س ت دسعبا تبدستز:س
سبازت ،س کو سوستو مس اشیستن فا هستزستطالعا،ست حصا ت س ول یس ستق صا ،سنوءهایس ولتگ یحجمستصدی
هاایس ولاتس ستوز اعسکااالسوسسسسس ت ،س خالاتسهایسمی لفس سوت ت سوسصاا سها،سمحدو تثباتیسب ام تزسبی
گذت یس ستمو ستج راعیسض سوستقاضایسکلسکیو ،سضعفسن ما گذت یس ام بانب،سعدمستعا فسبینسع قیرت
سوسز ببا ی.س
تماست بهاسک سذک سشد،ستبهاس كس ویس تن انستنت.س ویس گ سنک سآنستنتسک سفسا سچا سپیامادها یس ت .سسس
تق صا ی،سنیانی،سف هبگیسوستج راعی،ست ت ی،ستمبی یسوس...س تسبااسخاو سبا سهرا تهسسسسسفسا سپیامدهایسمی لفس
ستوتنسب ست نسموت سخالص سک : ت .سمهر نسپیامدهایستق صا یسفسا س تسمی
هایسپولی،سمد ،سعدمستعرافسنیانتگذت یسمولدسوسبلبدنط سحقوقسوس ن رز ،سکاهشسن ما سپا ینسبو ن
پاذ یسس صاا یسوس آمادها،ستفازت شس ا خسخط سسسسهاایستقستوز اعس اعا ال ا سف صاتسسسمالیسوسباز گاا یسماؤث ،سسس
شادسوستوناع سسسزمیبی،ستتاال سمباابعسوس ها هاایستولیاد،سکااهشسسسسسسگذت ی،ستفزت شسقلر وستق صا سز ن ما
پذ یس ستق صا ،ستفزت شسهز با سمعاامال س ناری،ستفازت شس ااتمبیستق صاا یسوسسسسسسستق صا ی،سکاهشس قابت
سکا آف بیسوسکا ت یستق صا ی.ستج راعی،سکاهشس
عبوتنسپیامدهایسفسا ،سما عیستنتسب تیستحققستق صاا سمقااوم ی.سپاسسسسسه سکدتمستزسموت سذک سشدهسفوقسب
سهایستق صا سمقاوم یسقابلستشا هستنت.سمبا زهسباسفسا سب سعبوتنس کیستزسپا
. مردمي کردن اقتصاد5-0
مباو سنپ نستمو یسهایستولیدیسوسخدماتیسب سفعالیت مسبمباو ستزسم میسک نستق صا ،سوت سک نسم
عبا س گ ،ستاسجاا یسکا ستمکاانس ت ،س ولاتسبا ادستزسسسسسسهاستوجیهیس دت .سب تس سآنسبیشک س خالتس ول
مگ س خال شستوجی سفبیس استج راعیس تش سباشاد.س سس،سب عهدهسگ ف نستمو ستج ت یسوستق صا یسپ هیزسکبد
اكسس و و س ولتستوجی ستق صا یس ت .سسشکساتسباازت سسس، تش سباشیمس8یسک سشکستسبازت تق صا ،س سموت
ک ستیصیصسکاالهاسوسخدما ستونطس اكسباازت سآزت سکا آمادسسسسزما یس.مفهومس ستی س ا ستق صا یستنت
شو .سمثالًسکاالهاسوسخدما سعرومیس استمبیاتسس یست،س ست نسصو ستنتسک سلزومس خالتس ولتستوجی سمی
8. Market failure
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س884
هاسموت یستنتسک س ولاتسبا تیسسستیسب تیسو و سب سآنس تس دت .ست نیو سک سبیشسخصوصیسعالق سوست گیزهک
سوجو سآمدهس فعسشو .ساسبا دسو و سکبدستاسعدمستعا فسب هتأمینس یازهاس ست نسبیش
کاهش وابستگي به نفت .5-3
ایسکیو سوسهرچبینس کایستزسمهر ا نسسسه ست تنستاسب ستم وز،س کیستزسمهر نسبیش فتستزسآغازستک یا س
طو سخاص،س فاتس ست ا تنستزستهریاتسبسایا سسسسستنت.سمعا نسطبیعیس ست تنسوسب سمیکال سکیو س فتسبو ه
ز ا یسب خو ت سبو هسوسهست.ست نستهریتسبسیا سباعثسشدهسک ستکی ستق صا سکیو سب س فتسباشدسوستزسطا سس
یزسب سهرینسبیشس فتسق ت سگی .ستحا مسخ ادس فاتستزسسسس گ ،ستر کزس شربانسب تیسض ب سز نسب سکیو س
گذت تنس سصبعتس فاتسکیاو سوس...ستزسسس دت تنس فتست تن،ستح مسن ما ط سکیو هایسمیالف،ستح مسخ
سها یستنتسک س شرنسب تیسمقابل سباسکیو ست یابسک هستنت.سجرل س ته
د ییدهسشدهسپبجمستونع سکیو ،س تهکا ها یست هایسنوم،سچها مسوسب تیسکاهشسوتبس گیسب س فت،س سب ام
خصاوصس سب اما سچهاا مسسسسنابق س آمدهایست زیسب ال لسناخ ا یسوس یزستفزت شسبیبو .ستماسم أنفا سب
بلک سمیزتنسوتبس گیستفزت شس اف ا ستنات.ستلب ا س سسسسس،تونع ،س ستبهاستزسوتبس گیسکیو سب س فتسکان س ید
تیسب سکااهشسوتبسا گیسبا س فاتسسسسسونسب ام سپبجمستونع ،س گاهسو ژههایسکلیسب ام سپبجمسوس یزسقا نیانت
سشدهستنت.س
جویي در مصرف . مدیریت صرفه5-4
ص سوسمد تسمص سقباعتسبز گ نسن ما ستنتسوسبباب ت نستصالحستلگویسمس:ف ما بدتمامسعلیس)ع سمی
ب خو ت ستنت.سباسماد تسوسسب ستهدت ستق صا یستزستهریتسباال یستزس گ سموت یستنتسک سب تیسپییس کی
توت ادسسشو سوستزست نسط قسمیگذت یس ستق صا سف تهمسمیزیسب تیسمص سصحی ،ستمکانسن ما ناف هبگ
ن فا هستس:معبایسعامسآنسعبا ستنتستزب س8 موجبا س شدسوسشکوفا یستق صا یسجامع س تسف تهمسکبد.سمص
باستوج سب ستع افستولیا ستزستق صاا سمقااوم یسکا سگف ا سشادسسسسسسسس.سمبدیسوس ضا تکاالهاسوسخدما سب تیسبه ه
کباد،سماد تسمصا سسسستق صا یستنتسک س سش ت طستح مسوسفیا س یزسموجبا س شدستق صا یس تسمهیاسمی
گی .ستلب ستلگاویسمصا س سجامعا ستحاتستاأثی سعوتمالسسسسسسسق ت سمی یزس س تن ایستهدت ستق صا سمقاوم یس
گو اگو یستنتسک س کیستزسمهر نسآ هاسناخ ا سفک یسوسف هبگیسجامعا ستنات.سبااستوجا سبا ستشا تکا سسسسسسس
ستنت.سهایستق صا توتنسگفتسک سمد تسمص ستزسپا تق صا ستنالمیسوستق صا سمقاوم یسمی
ن نظامهای کالاساس برنامه. حرکت بر5-5
ازیس ا نات،سثا و سسسسوسب ام هدس زیس نت،سث و سکمس تستفزت شسمی:سب ام ف ما بدتمامسعلیس)ع سمی
هاد.سس ازیسوستاأثی سآنس ستق صاا س تس یاانسمایسسسسست نسنینستماام،ستهریاتسب اما سسسس.کبدبسیا س تس ابو سمی
وسهاد سآ هااسسسبلبدماد سسیس سهایستق صاا سگی یشییستنتسب تیسهراهبگسناخ نستصریم زیسکوب ام
هاایسس زیسم ضرنسگز بشسهاد سب ام سجهتس ت نسوسن عتسبیییدنسب ستونع س كسکیو ستنت.سف ت بد
هایسمییصسوسهرچبینسنازما دهیسچا چوبیسب تیستج ت،سهرااهبگیسوس ااا سبا سسسستج راعی،ستعیینسهد
8. Consumption
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
886
تاوتنسس یجا سمایسسس س،تق صا یستناتسس زی،س شدسوستونع توج سب ست بک سهد س ها یسب ام سب ام ستنت.سبا
کا .سهاد سسسهایستق صاا سمقااوم یسذکا سسسسعبوتنس کیستزسجبب تناسسب ام س تس یزسب زیسوسح کتسب ب ام
س زی،ستیصیصسبهیب سمبابعسوسکا ت یستق صا یستنت.ستصلیستزسب ام
بستگي بین مسئوالن و مردم م. وحدت و ه5-6
توت دسب ستحققستق صا سمقاوم یسکركسکبد،سوحد سوس تبط سخوبسم مسوسمیتزسجرل سمهر نسموت یسک س
هاا،س ا اا سوسسسمسئوالنستنت.سبا دس تبط سم مسوسمسئوالنسصریرا سباشدستاسبد نسونایل سما م،سفعالیاتسسس
.سبا دسم مستزسمیکال سوسماوت عیسکا سسسکببدپییبها هایسناز دهسوسمفیدسخو س تسباسعالق سوسمی اقا سمط حس
وجو سآمدنسکیشسوس تنتس س تهس نیدنسب سهد سباسآنس وب وسباشبد،سآگاهسشو د.ست نسآگاهیسباعثسبسمرکن
.ستزسجرل س گ سماوت یسسک ث یسخوتهدسؤظ فیتس و یس سم مسخوتهدسشدسک س سحلسمیکال ،سکركسم
یستنات.سسک ستزسمصا قستق صا سمقاوم یستنت،سجها ستق صا یسوس قشسمسائوالنس ست فاایسجهاا ستق صاا سسسس
یستاالشسکببادسوسسسصو سجها یسب تیستحققستهدت ستق صا سمقااومسئوالنسبا دسباسوحد سعرلسخو سوسب مس
س.سکبدصو سمییصسفضا یس تسب تیسجها سوستالشسنا س ی وهاسف تهمسعرلسآ هاسبا دسب
های اقتصادسازی فعالیت. متنوع5-7
هایستق صاا یسوستولیادیستنات.سسسسم بوعسبو نسفعالیتو ژگیس گ ستق صا سمقاوم یسک ستهریتسباال یس ت ،س
هاایستق صاا ی،سکالسسسسشو سکا س سصاو سوقاوعستکا ا س س کایستزسبیاشسسسسسسنازیستق صا یسباعثسمیم بوع
هایستق صا ستحتستأثی سق ت س گی .ستق صا ست ا تنسما بادسبسایا یستزسکیاو ها یسکا سصاا سکببادهسسسسسسسسفعالیت
طاو سکا س سسسبیاشسصاا تتیسغالابس عبایس فاتس ت .سهراانسسسسسسسکاالهایسمعد یسهس بد،سوتبس گیسز ا یسب
تلرللیستناسسآخ نسآما هایسصبدوقسبینف یسوسصا ت س ف یست تنسب قابلسمیاهدهستنت،س آمدس س8 رو ت
تیس تش ستنت.سباستفزت شس آمدس ف ایسکیاو س ست انسسسستفزت شسقابلسمالحا س0220تاسس0226پوف،ستزسنافس
زتنسوسنیان ردت تنستصاو سک ادسکا ست انسسسسسوسبعضیسب ام سکیو سشکلسگ فتسها،ستصو ستش باهیس ناف
آمدس ف یسک سب س کبا هستفزت شسشد دیسپیدتسک ه،س آمدیس تئریسوسهرییگیستنت.سب ست نسمبباسوت ت س
سهایسمص فیستفزت شسقابلستوجهیسپیدتسک .سوسهز ب
س
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س882
ایاالت متحده()به میلیارد دالر صادرات نفت ایران .3-نمودار
سس.0283 ،سآو لسWEOت دتزستق صا یسجهانس)هایسچیممأخذ:س ت ه
س
هایسمص فیسمو یسباو هسکا ستق صاا سسسستبعسآنستفزت شسوت ت س قاب یسوسهز ب تفزت شس آمدهایس ف یسوسب
مدهایسهاسوسکاهشس آهاستونطسغ بیهایستخی سباسآنس گی سبو هستنت.سپسستزستید دستح مت تنس سناف
باسمیااط ت سجادیس وبا وسشادهستنات.سسسسسسسکبونتاس8308هایسنافخصوصس س ف یسکیو ،ستق صا سکیو سب
لا سسمیکالتیسهرچونستو مسباال،سبیکا ی،س ونا ا س سبازت ست ز،سنک سوسطال،سمسکن،سماوت سغاذت یسوس...ستزسجرسس
س لیلسعدمستبوعسباسآنس وب وسشد.سمسائلیسبو هستنتسک ستق صا سب
افتسوس اسحدتقلسشد ست سبو ،سمیکال ستخی سوسذک سشدهسکاهشسمیک ستگ ستق صا ست تنسم بوعصو تیس س
بایسهراانسسس تهکا ستصلی،ستالشسب تیسکاهشسوتبس گیستق صا سب سبیشسغالبس ع وسستزست نشد.سآنسکر سمی
زیسک سک س آمدهایسصا تتیس ف یسوسغی س ف یسکیاو ستبهااسسستیسب ام گو فتستنت.سهرچبینسبا دسب
سم کیسب س كسبیشسوسآنسهمسب س كس اسچبدسبازت سهد سمحدو س باشد.س
تولیادیسوسعادمسسسسهایستق صا ی،ت عطافدپذ یسفعالیتهایس كستق صا سمقاوم،سم بوعسبو نسوس کیستزسو ژگی
شاو سکا س سصاو سوقاوعسلا زهس س کایستزسسسسسسسثسمینازیستق صا سباعتکاسب س كس اسچبدسبیشستنت.سم بوعت
سهایستق صا ستحتستأثی سق ت س گی .سهایستق صا ی،سکلسفعالیتبیش
بنیان و اقتصاد مقاومتيهای دانش. شرکت5-8
تن فا هستزسعلمس ستق صا سبومی،سض و یستنات.سسبباب ت نس ت شسقد ستنتسوسس:ف ما بدحض سعلیس)ع سمی
ریس سح کتسملتست تنسب سنرتستهدت سکیو س ت .سب ست انسمعبااسکا س کایستزسسسسستق صا سمقاوم یس قشسمه
توت دسکیو س تس وسب سجلوسح کتس هاد،سسهایسکیو هایسم یاصمسمی غمسفیا هاسوسکا شکبیب تبزت ها یسک س
تق صا سمقاوم یستنت.سعلتسآ ک ستق صا سمقاوم یس ست نسب ه ستزسزمانس ت تیستهریتس وچبدتنسشدهستنات،سس
0
1
2
3
4
5
6
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
صادرات نفت 1.242 1.402 1.709 2.122 2.418 4.868 5.865 5.646 3.564 1.685 1.066
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
880
هایسآنس یازسوجاو سسستنتسک سکیو ست تنس سزمانسحافس سحافس كستغیی سوستحوفستنانیستنت.س یا ست ن
ببیاانس سهرا سسسگیسب تیسش وعس اكسجهاشستنانایس ت اشسسسس ی ویسجوتنسپ یاط،سبلوغسفک یس اامسوسآما
یا فتسست ادتزیس س تهسپیسنازیسوسنابگس یزسکیو هایسمعا دستقدتمسب سمیکلهاستنت.سب سهرینس لیلسع ص
سکیو س ت د.س
س
جایگاه بخش کشاورزی در ایران .6
ب تبا سسس8303مببایسآخ نسآما هایسبا كسم کزیست تن،ستولیدس اخالصس تخلیسکیو سب سقیرتسثابتسنافسب
عبوتنس کیستزسچها سبیاشستق صاا سسسک ست زشستفزو هسبیشسکیاو زیس)ب سمیلیا س افستنتس8،020،043باس
میلیا س اافستنات.ست انس عبایست بکا سسسسسسس832،040کیو س سکبا س فت،سصبا عسوسمعا ن،سوسخدما سب تب سباس
صدستزستولیدس اخالصس تخلیسکیو س تسبیشسکیاو زیسبا سسس0،سحدو س8300 سنافسسمطابقسآخ نسآما ها
س.س 8300،سنافسزی،سن سماه سچها م) راگ هایستق صا یسبا كسم کستخو ستخ صاصس ت هستن
میلیارد ریال(-3176)به قیمت ثابت سال های مختلف اقتصاد کشور ارزش افزوده بخش .1-جدول
خدمات گروه معادن و صنایع نفت کشاورزی سال ناخالص تولید
داخل
080،808 805،003 33،022 43،860س80،422 8342
8340 80،632 58،002 02،052 800،263 020،080
8340 02،343 83،502 00،200 803،820 820،850
8362 02،232 85،530 02،000 880،524 822،008
8368 00،026 30،002 00،606 888،660 808،662
8360 03،082 33،400 33،060 805،000 080،022
8363 05،000 06،602 30،232 806،622 020،486
8365 06،002 02،865 38،566 800،260 080،606
8364 00،860 03،538 38،228 888،300 803،034
8366 00،060 06،084 33،802 823،523 808،380
8362 00،603 00،866 00،308 05،480 802،003
8360 00،006 38،050 32،234 828،205 808،423
8360 33،002 32،362 32،025 888،800 080،030
8322 34،205 50،682 56،406 800،020 054،236
8328 30،225 50،600 52،505 800،082 045،000
8320 30،222 55،240 52،580 800،205 040،628
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س880
8323 30،020 50،886 52،022 833،235 040،026
8325 58،308 50،200 52،824 830،858 062،435
8324 50،250 53،254 45،080 854،000 003،022
8326 53،860 52،263 40،550 840،268 008،260
8322 52،200 58،236 46،084 842،542 322،852
8320 55،030 30،484 68،520 863،220 325،058
8320 54،225 50،204 62،002 862،232 302،260
8302 55،230 30،243 25،220 822،062 332،464
8308 42،024 30،565 03،505 802،020 342،628
8300 43،302 54،420 08،256 800،232 304،632
8303 43،500 52،526 00،004 085،000 582،500
8305 40،300 52،455 888،528 000،430 530،022
8304 68،835 50،050 808،045 053،033 562،032
8306 64،260 50،060 804،060 040،305 508،200
8302 42،304 50،008 830،202 065،408 504،066
8300 64،830 56،060 836،430 022،538 420،004
8300 22،063 52،020 850،800 008،020 430،080
444،536 000،208 845،808 50،428س25،064 8302
8308 20،053 38،060 834،220 006،048 400،042
س.:سبا كسم کزیسجرهو یستنالمیست تنمأخذ
س
هایسمی لفستق صا سکیو ستزستولیدس اخالصس تخلیسب سمبباایسآما هاایسناافسسسس س رو ت سز س یزسنهمسبیش
س0وسس86،س03،س40بااسسست تئ سشدهستنت.سبیشسخدما ،سصبا عسوسمعا ن،سکیاو زیسوس فاتسبا ست تیابسسسس8300
سبیی نس صدستزستولیدس اخالصس تخلیس تس ت تسهس بد.سس صدستزستولیدس اخالصس تخلی،
س
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
802
های مختلف از تولید ناخالص داخل سهم بخش .2-نمودار
سس
های روبروی بخش کشاورزی . چالش6-1
و یس ست انسستاوتنسبها هسسهاسمایسباس فعست نسچالشوسسها یس وب وستنتبیشسکیاو زیستق صا ست تنسباسچالش
بیشس تستفزت شس ت سوستزسمبافعسبیشسکیاو زیس س تن ایسبهباو ستق صاا سکیاو سناو سبا .سعرادهست انسسسسسسسس
سهاسعبا تبدستز:سچالش
،هاسوسم تتعتهد دسجدیسمبابعسپا سبیشسکیاو زیسشاملسآب،سخاک،سجبگل -
،گذت یست دکس ول یسوسخصوصیس سبیشسکیاو زیتع با ت سوسسن ما -
،فاقدس ت شسکافیسوسمها س سبیشسکیاو زی ی وست سا یس -
هایسغی ستق صا یسوسغی فبیسهس بد، سمقیاسسب ت یسبیشسکیاو زیسعردتاًوتحدهایسبه ه -
هایسکیاو زی،یط سفعالیتتغیی سکا ب یسمبابعسآب،سخاک،سجبگلسوسم تتعسکیو سوسخ وجستزسح -
،کیاو زیس سبیی سمحصوال ستولیدیعرلک س سوتحدسپا ینسبیشس -
،تیسوسوت تتیهایسوتنط وتبس گیسب خیسمحصوال سبیشسکیاو زیسب س ها ه -
ب ت یسمطلوب، زیسمبانبسوسبه هوسالزمسبیشسکیاو زیسب تیسب ام سکربو سآما هایسکافی -
، صدس32ضا عا سف توتنسمحصوال سبیشسکیاو زیس سبعضیسمحصوال سوستاسحدو س -
،وسکاهشست گیزهستولیدسپ تختس ا ت س قدیسماها سب سکیاو زتن -
هایستکریلیستنت.ستلب سموضوعس ا ت سب سعبوتنسچالشسبیشسکیاو زیستق صا ست تن،س یازمبدست جامسپژوهش
هبدسوسپ تختس ا ت س قادیسسهایسپا ینسجامع س تستیکیلسمیباستوج سب ست بک ستکث سکیاو زتنسکیو س هك
هایسپا ینسجامع ستنت سبیشسمهریستزس آمادسس س هك صدس آمدسماهیاس42)بباسب سب خیست عاهاسمعا فس
16%
9%
23%
52%
نفت کشاوررزی معادنوصنایع خدمات
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س808
عبوتنسمعضلسجد دیسب تیست نسبیاشسسبباب ت نسعدمستعهدسب سکیاو زیسب هد،ست نسخا وت هاس تستیکیلسمی
شو سکا س ا ت ا سنابزسوسسسسجایسپ تختس ا ت س قدی،سپییبها سمیا دهستنت.سب تیس فعست نسمیکل،سب خس را
تف ت سمولدسجامع سپ تختسشو .سکاال یسب سبیشسکیاو زیسوس
های بخش کشاورزی . توانمندی6-0
هایسبسیا سمهریس یزس سبیشسکیاو زیسهایسذک سشدهسب تیسبیشسکیاو زیست تن،سمز ت سمقابلسچالش
هایسکیاو زیستزس كسطا سوستاالشسسسوجو س ت .سب تیس شدسوستونع سبه سبیشسکیاو زی،ستوج سب سمز ت
عبوتنس وستبزت یسهس بدسک سبا دسمو س ویسبیشسکیاو زیستزسط س گ سب سهایسپیشمحدو تب تیس فعس
سهایسبیشسکیاو زیستشا هسخوتهدسشد:ستوج سق ت سگی د.س ست تم سب سمهر نسمز ت
،تبوعسفصلیسک ستمکانستولیدستکث سمحصوال سباغیسوسز تعیس سبیشسکیاو زیسوجو س ت -
گ مسوسآبسوسهوتیسن س ت د،سهس بد،آبسوسهوتیسس س یازمبدتبوعستولیدت سکیاو زیسک -
هاسوسبا ستولیدیسمبطق س ست تنسباستوج سب ستوت ربدی صدستزست وتعسمیوهسوست هس04دو ستمکانستولیدسح -
،هایسخاصستقلیریسکیو ست تنو ژگی
،خاو میا سوسهرجوت ن نیسآنانسب سبازت سمص فیس تخلیسوستمکانسصا ت سب سبازت سکیو هایس -
تأمینستکث س یازهایست نسبیشسب سصو سبومیستزس تخلسکیو سوسوتبس گیسبسایا س ااچیزسبا سخاا جستزسسسسس -
،کیو
صدسکلسجامع سباستونع سصبا عسپا ینس ن یسس32تمکانست جا ستش غافس سبیشسکیاو زیستاسحدو س -
س.وسباال ن ی
س
های کشاورزی و نفتمقایسه بخش .7
صبا عسوسمعا ن،سکیاو زیسوسخدما سچها سبیشسعرادهستق صاا سکیاو سهسا بد.س ست انسسسسسسهایس فت،سبیش
هایستق صا سکیو سبو هسوس سعینسحاف،سوتبس گیسز ا سکیو سبا س فات،سسسمیان،سبیشس فتستزسمهر نسبیش
موجبسشدهستنتسک سبیی نسمیکال ستق صا یسکیو س یزستزست نس احی سباشاد.ستزسجرلا سمهر ا نست انسسسسس
وسغی سپانیگو،سستبد لسشدنس ولتسب س كس ولتس ت یتوتنسب سوتبس گیسبو ج سکیو سب س فت،سیمیکال سم
ستو مسوسبیرا یسهلبدی،ستونع س ام وتزنسوسبسیا یسموت س گ ستشا هس تشت.س
ونیل سعوتملس تخلیسقابلسکب فس یس بد،سسباسپا تم ها یسک سعردهسآ هاسب سمهر ستزسهر ،ستعیینسقیرتس فت
عبوتنسمهر نستشکافستتکایسبیشستزسحدسب س فتسباشد.سبااسسک س ونا ا س آمدس فتس سکیو سب باعثسشدهس
توتنس افتسک سکیو سهمس سزمانستوجسوسهامس سحضایضس آمادهایس ف ایس چاا سسسسسسنی یس سگذش سمی
آمدهایس ف ی،سوت ت سکیو ستفزت شس اف سوس س یجا سسمیکلسشدهستنت.ستزس كسط س سزمانستفزت شس
شو دسوستزسط س گ س سزمانسکاهشس آمدهایس ف ی،سکیو سح یسصبا عسوستولیدس تخلیس چا سمیکلسمی
سخو .س ستأمینسحدتقلس یازهاس یزسب سمیکلسب سمی
ریتسبیاشسکیااو زیسسسب تیسمقا س س وسبیشسکیاو زیسوس فتس ستق صا ست تنسوسهرچبینسپیسب نسب سته
سکركسکببدهستنت.سس3 ستونع سپا دت ،س رو ت سشرا هس
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
800
میلیارد ریال( -3176)به قیمت ثابت سال های کشاورزی و نفت در ایران . ارزش افزوده بخش1-نمودار
س.هایسبا كسم کزیسجرهو یستنالمیست تن:س ت همأخذ
س
شو سک س ونا ا ست زشستفزو هسبیشس فتس سکیو سب سقیرتسثابتسز ا سباو هستنات.سب خایستزسسسسمیاهدهسمی
ت نس ونا ا س اشیستزستغیی ت س سقیرتسجها یس فت،سب خیسم بوطسب ستحوال ستج راعیس خس ت هس سکیو س
هایسجها یسعلی ستح مما بدست قالبستنالمی،سب خیسم بوطسب سجبگسوس سآخ ،س ونا ا ستخی س یزسم بوطسب س
سکیو مانسبو هستنت.س
سمقابلس ونا ا سز ا ست زشستفزو هسبیشس فت،س ونا ا ست زشستفزو هسبیشسکیااو زیسبسایا سکامسباو هسسسسس
تنتسوسهروت هس و دیسصعو یس تش ستنتس)مبهایسکاهشس س كس اس وسنافسکا سم باوطسبا سخیکساالیسسسسس
هااستزسآنسخاا جسسسهس بدسوس ونا ا سم باوطسبا سقیراتسسسسهایسثابتتنت .سمقا س ست نس وسبیشس)ک سباسقیرت
تا سوسنا ع س خسسس،س نیدنسب ستونع سپا دت سآنان هدسک سباستوج سبیی سب سبیشسکیاو زیشده س یانسمی
سخوتهدس ت .س
تق صا سکیو سوسهر س،سکلس8308هرا بدسنافسس8300مببایسآما هایس نریسبا كسم کزیسکیو س سنافسب
،ستولیادس اخاالصسسس8308جزسبیشسکیاو زیسباس شدسمبفیس وب وسبو هستنت.س سپا انسنافسهایسآنسب بیش
میلیا س افسبو هستنتسوسکیاو س شادسمبفایسسسسس0،288،445سمعا فس8303 تخلیسکیو سب سقیرتسپا سنافس
هایسمبفیسهایس فت،سصبا عسوسمعا نسوسخدما س یزسب ست تیبس شدتنت.سبیشک هس صدیس تستج ب سس0/6
صدسوسبیشسس2/3بیشسکیاو زیسباس شدسمثبتسس8308 سنافس صدی.سس-5/6سوس صدیس-5/32فسمعا
سست د.ت دسک س شدسمثبتس تش ها یستزستق صا سبو ه شد،سبیش صدسس8/8خدما سباس
-
10,000
20,000
30,000
40,000
50,000
60,000
70,000
80,000
90,000
1338 1342 1346 1350 1354 1358 1362 1366 1370 1374 1378 1382 1386 1390
Agri Oil
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س803
ت ادسوسحجامستق صاا سسسسجزسبیشسکیاو زیس شدسمبفایس تشا سسهایستق صا سب ،سهر سبیش8300تماس سنافس
ب تبا ستناتسبااسسسسس8300 سناافسسس8303هایسثابتسناافسسلیدس اخالصس تخلیسب سقیرتتنت.ستوسکوچكسشده
س-0/8هرا بدسنافسگذشا سمبفایسوسمعاا فسسسسس8300میلیا س اف.س شدستق صا سکیو س سنافسس8،020،043
هایس فات،سصابا عسوسسس یزسب ست نسصو سبو هستنتسک سبیشهاسبو هستنت.س شدستق صا یسب تیسبیشس صد
صدسبو هستنتسوسبیشسکیاو زیسهرا بادسناافسپایشسسسسس-4/8وسس-0/0،سس-0/0ب ست تیبسسمعا نسوسخدما
س صدس تش ستنت.سس2/5 شدسمثبتسوسمعا فس
3132و 3133 هایهای مختلف اقتصاد کشور در سالدرصد رشد بخش .4-نمودار
سسهایسبا كسم کزی:س ت همأخذ
عباا تیسس سنافسگذش سمثباتسباو هستنات.سبا سسسسسهرا بدس شدست نسبیشس00 شدسبیشسکیاو زیس سنافس
هایستخی سکر نستأثی س تسپذ ف ستنت.س سحالیسک س سناافسستوتنسگفتسک سبیشسکیاو زیستزستح ممی
هایستق صا سمقااوم یسکا سذکا سشادسوسکااهشسسسسسسهاسمبفیسبو هستنت.س س تن ایسو ژگی شدسنا سبیشس08
هر نسآ هاسهسا بد،سبیاشسکیااو زیسپ ا سایلسجاا گز بیسسسسسسوتبس گیسب س فتسوسم بوعسک نستق صا ستزسم
سمبانبیسب تیس فتس ستق صا س ت .س
توسعه کشاورزی و اقتصاد مقاومتي .8
توت ادسمحو اتسسسشو سک سبیشسکیاو زیسچگو سمیتفسمط حسمیؤتکبونسباستوج سب سموت سذک سشدهست نسن
کایستزسمساائلیسکا سبا سعلاتست تبااطسسسسسسسسگیا .سستق صا سمقاوم یس تسب تیسجا گز بیس فتس سکیو سب سعهادهس
هاستزسنویس گا سبا ادس سچاا چوبسسسسنوسوسغذتهایست سانما بدسخاکسوسآبستزس كمس قیمسباسمبابعسطبیعیس
ت نسمبابعستأمینسخو تکست سانسزیستنت.ستزسآ جاسک سکیاو زیستصلیتونع سپا دت سق ت سگی ،سبیشسکیاو
-40
-30
-20
-10
0
10
صاداقت
تنف
یشاورز
ک
نع و معاد
صنای
تخدما
-6.8
-37.4
3.7
-6.4
1.1
-1.9
-8.9
4.7
-2.9-1.5
1391
1392
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
805
وسچهاا سسسنع سآنسوجو س دت .سباستوج سب ست بک ست تنسن زمینسپهباو تنت،سبباب ت نسشکیس ستالشسب تیستو
،ستزستهریتسبسیا یسب خو ت ستنت.ست نسموضوعستهریاتسخاو س تس وسچبادتنسسسسفصلیستنت،ستونع سکیاو زی
کبیمسک سکیو سماستزسطا س ی وهاایسخاا جیسماو ستهد ادسوسسسسسسوق یسب ست نسمسئل س گاهسمیس، هد یانسمی
س سق ت سگ ف ستنت.سهایسبیسنابقتح م
وجو ست نسن زمینسپهباو ،سبس یسب تیستولیدست وتعسمحصوال سکیاو زی،سباغی،سم تعای،سجبگلایسوس تمایسسسس
سب سمسئل ستح مسک سذک سشد،سخو کفا یس ستهیا سمحصاوال سغاذت یسوستاأمینسسسسسجپد دسآو هستنت.سباستو
عباوتنسموتاو سسسکیااو زیستوت اا یستوجا سبا سسسس .سبیشستمبیتسغذت یسکیو س ست نس تن استهریتسبسیا یس ت
کبونس گااهیستنا تتژ كسوسسس،ستااسهاسب ست انسبیاشسستماسم أنفا س گاهس؛مح ک س شدسوستونع سکیو س تس ت تنت
ع سناا سس تهب یس بو هستنت.ستلب س با دسغافلسشدسک س شدسوستونع سبیشسکیاو زیس سکبا س شدسوستوناس
تاسبیشسکیااو زیس یازستزسمزت اایسسسسک س سکیو ستونع سم وتزنسب ق ت سعبا تیسبا دس ابد.سب هاسمعباسمیبیش
ست نستونع سم وتزنسب خو ت سشو .س
عباوتنسموتاو سمح کا س شادسسسسسعباوتنستباد لسشادنسبا سسسسبسیا سباال یس سبیشسکیاو زیسب سباست بک سظ فیت
ت م.سشاهدس بو هسطلوبیس سبیشسکیاو زیسشاهدکبونسم أنفا س شدسوستونع سم؛ستماستاتق صا یسوجو س ت
صدیسکیاو زیستزستق صا سکیو ستنتسک سباستوج سب سوفاو سمباابعسکیاو س سبیاشسسسسسس84ت نسمدعا،سنهمس
سکیاو زیسبسیا س اچیزستنت.س
توتنسب سآنستوج سک ،ستونع سصبا عستبد لیسستزسجرل سمهر نسمسائلیسک سب تیستونع سبیشسکیاو زیسمی
تنت.ست نسصبا عسبااستکریالسف ت بادستولیادسماوت سکیااو زیسوسسسسسسسوستکریلیس سجهتستونع سبیشسکیاو زیس
فازو هسبییا سبا تیسسسسنازیست نسمحصوال سب تیسع ض سب سبازت سف وش،س قشسمهریس تس ست جا ست زشستآما ه
ن یسبیشسکیاو زی،سما بدسصبا عسو سخالص ،سباستونع سصبا عسپا ینص .سب عهدهس ت بیشسکیاو زیسب
ونع سبیشسکیاو زیستمیدس تشت.سباستوناع سبیاشسکیااو زیس یاز،س کایستزستهادت سسسسسسستوتنسب ستتبد لیسمی
عبا س گ ،ستونع سبیشسکیاو زیستزسط قستونع سیسخوتهدسشد.سب شرنسب تیسض ب سز نسب سکیو سخبث
سصبا عستبد لیسوستکریلی،ستزسجرل س تهکا هایستق صا سمقاوم یسب تیستفزت شستوتنستق صا یسکیو ستنت.س
گذت یسکافیس سبیشسکیاو زی،سص ف ستق صا یسکر س سمقا س سباسض س کیستزسعللسعدمسن ما حافسحا
ببدیسوسنتسک ستزسعللسمهمسآن،سفقدتنسط حیسجامعسب تیستوز ع،ست با ،سبس هاگ سبیشبیشسخدما سوس
یاو زیسکستبد لسمحصوال سوستولیدت سبیشسکیاو زیستنت.ست نسمسئل سباستوج سب ست بک سو و سمحصوال
وعیسعدمستبانبسع ض سوستقاضاس تس سباازت ست انسمحصاوال سشااهدسهسا یم،سسسسسس سزمانسمییصیستنتسوسب
بافس ت سک س س ها تسگ یس سبازت ست نسمحصوال س تسب وسوتنط زمیب سکاهشسقیرت،سگس شسنو تگ یس
سگ .سمی کببدگانسبیشسکیاو زیسبخوتهبدسب سوسخسا سآنسب ستولیدسنو سآنس تس الالن
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س804
نتیجه گیری .3 ا سب ست بک ستوج سب ستق صا سمقاوم یسب تیسش ت طستم وزست تنس)ح یس سصو سحصوفستوتفقسکاملسمیاانسس
هاایست انسسس سپا ا سبا ادسباسس وستزست نتی ستم یسض و یستنت،سیو هایسمذتک هسکببدهس سبحثسهس ت تنسوسک
تیسشو .ستع فیسک ست نس وش ا ستزستق صا سمقاوم یس ت ست نستنتسک ،ستق صاا سمقااوم یسسستق صا ستوج سو ژه
تق صا یستنتسک سح یس سش ت طسفیا سوستح م،سموجبا س شدسوسشکوفا یس تسب تیسملتسف تهمسنااز .سبااسسس
افسسعبوتنسمحو ستق صا سمقااوم یسقابالستع سست نستع ف،ستونع سبیشسکیاو زیسب عبا تسب ست نسض و سوس
ستنت.س
توسعه کشاورزی و مردم کردن اقتصاد
لیلسمالکیتسما مسوسسها یسک سب تیستق صا سمقاوم یسب شر م،ستوالًسبیشسکیاو زیسب باستوج سب سشاخص
م مایسس»هایستق صاا سمقااوم یس عبایسسسسهایسکیاو زی،س کیستزست نسشاخص بیشسخصوصیسب سعردهسزمین
گا یسستگذت یستمو سب سم مسوسکاهشستصادیسعبا س گ ،سب تیسو.سب خو س ت تستنت تسخو سب «سک نستق صا
تاوتنسبا ستقو اتسسسس ولتس ست نسبیش،س یازمبدستقدتما ستیو قیسوستولیدیسهس یمسوستبهاسباست جا ست گیزهسمی
سهایستق صا سمقاوم یسپ تخت.س کیستزسپا
س
توسعه کشاورزی و کاهش وابستگي به نفت
مدس ا ستنت.س یازسب ستوضی س دت سک ستوجا سبا سسسس«کاهشسوتبس گیسب س فت»و ژگیس گ ستق صا سمقاوم ی،س
تاوتنسسبیشسکیاو زیس ستق صا ،سموجبا سکاهشسوتبس گیسب س فتس تس سپیسخوتهدس تشت.ستزس وسجبب سمی
خو کاا سوسپایس سسسسصاو ساستقو تسوستونع سبیشسکیاو زی،سب ت نسموضوعس تسبحثسک .سجبب ستوفست بک سب
ت نسبیشس ستبهاسبااس نایدنسسسپیسنیانتسجا گز بیسوت ت سپیگی یسخوتهدسشدسوستزسجبب س گ ،سباستقو تس
وسحاذ سسسکفا یس سب آو نس یازهایس تخل،س یازسب سوت ت سکاالهایسکیاو زیسوسموت سغذت یسکانا سب سخو
سآنس گاهسک .سصا ت سکیاو زیسباستوج سعبوتنس كس آمدست زیسب تیسکیو سبتوتنسب خوتهدسشد،سح یسمی
ت یسبا تیستوناع سنیاناتسسسسعباوتنستبازسستوت دسبا سوستبوعسمحصوفسکیو ،سمیسهایسف توتنسجغ تفیا یب سمز ت
س ف یسباشد.سصا ت سغی
تیسب سآن،س ستبهاسوتبس گیسکیو سب س فاتسست نسب سبیشسکیاو زیسوس گاهستونع عبا س گ ،سباستهریتس ب
ستوتنستزست نسبیشسب تیستأمینست زسکیو سبه هسب .س،سبلک سمیکمسخوتهدسشد
توسعه کشاورزی و تنوع اقتصادی
باو .سمفهاومسسسس«هاایستق صاا یسسنازیسفعالیاتسم بوع»شاخصس گ یسک سب تیستق صا سمقاوم یسب شر م،س
با تیسسسهااس تس ونس اكسنابدس گاذت م.سبا ست انسمعبااسکا سسسسسسسسم غت ست نسموضوعست نستنتسک سهر ستیمنا ه
آمدهایسکیو س كسنبدیستع فسکبیمسک س سآنس فتسوسف وشسموت سخامسمعد یسب سلحاظسوز ایس صادسسس
خو سبگی د.ستااسسبد،سوزنسبیی یسب هاسوسصبا عیسک س ت تیست زشستفزو هسهس کر یس تش سوسف وشسبیش
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
806
ناازیسنابدسسسازسب سم باوعسشا س ف ی،سکیو سماس ی لیلس آمدهایسن م وزسب ست نسصو سبو هستنتسک سب ب ست
ناازیسسیستق صا سمقاوم ی،س یاازسبا سم باوعسسس آمدیسخو س تستحساسس ک هستنت.ستماسباستحساسسض و سب ت
عباوتنس کایستزسسستوتنستزسبیشسکیاو زیسکیو سب میسطو سقطع،سبیشستزسپیشستحساسسخوتهدسشد.سب تق صا
سها یسک س ت تیسظ فیتسباال یسب تیس یلسب ست نسهد ستنت،س امسب .سبیش
نسخو سمبج سب ستفزت شسصا ت ستونع سکیاو زی؛ستفزت شستولیدت سکیاو زیس تس سپیسخوتهدس تشتسک ست
فا یسک سباستع افسشاکوسستنتسشو .س یج ست نسموضوعس یزستفزت شستولیدسملیس ف یسوسکاهشسوت ت سمیغی
هایس فااهسجامعا س تسبااسسسستق صا یس ستق صا سمقاوم یسهریوت یسوسهراهبگیس ت .سهرچبینس کیستزسشاخص
فاهسوستولیدسجامع س تبط سمسا قیریس ت اد.س س یجا سسسسباستوتنسم تبطس ت ستسک ستولیدسملیسآنسجامع سمی
ستبط ستشا هسشدهستنت.سب ست نس س0 رو ت ستفزت شستولید،س فاهسم مس یزستفزت شسخوتهدس افت.س س
س
س
رابطه توسعه کشاورزی، اقتصاد مقاومت و رفاه جامعه .2-نمودار
سس
س
س
توسعه کشاورزی
افزایش تولیدات کشاورزی
توانایی جایگزینی با
نفتافزایش صادرات غیرنفتی
د افزایش تولیو درآمد ملی
تحقق اقتصاد مقاومتی
ه ام
صلنف
تس
سیا و
یرد
هبرا
ی ها
ن
الك
/ لسا
ومد
،شم
شه
ارشم
، ان
ستتاب
93
13
س802
پیشنهادات
سشو :ز ست تئ سمیپییبها هایسباستوج سب سمیکال سموجو سوستهریتسبیشسکیاو زی،س
با نست زشسسمبااو سبااالسسس،سبا ستالشسب تیسباالسب نس ت دمانستولیدسوسعرلک س سوتحدسمحصوال سکیاو زی
س.تفزو هسبیشسکیاو زیسوسنهمسآنس ستولیدس اخالصس تخلی
گذت یس سبیشسکیاو زیسباسحرا تس ولتسک سباستوج سب سمیزتنستأثی سوسنهمسکیااو زیستزسستفزت شسن ما
سگذت یسکیو سپا ینستنتسوسمبانبست نسبیشس یست.س اخالصس تخلی،سنهمسآنستزسن ما ستولید
تعاالمسقیراتسسسما بادسسگا س تیستزسبیشسکیاو زیستونطسقوتیسن حرا یسوس ااهایسمدسک نسنیانتآکا
س.سس تضریبیسخ دسمحصوال س تهب یسبیشسکیاو زی
ببیاانسکیاو سبا تیسبهباو سوسبااالسبا نسسسسسسسقیقاتیسوسپژوهییس ت یگاهیسوس ت اشستفزت شستن فا هستزستوتنستح
. ت دمانس سبیشسکیاو زی
هاایسسجو یسوستیصیصسبهیب سمبابعسآبیسباستن فا هستزسنیسا مسب سص ف ت دمانسآبسکیو سوستیو قستفزت شس
هایسجد د.سسو یستزسفباو یآبیا یسصبع یسپیی ف سوسبه ه
هااسوسسمی لفسکیاو زیسم بانبسسباسفعالیاتسهایسبه هس سبیشسهیال سوستع با ت سخ سوسکالنسکممینستأت
ت دتز. سمقاوم یسوسنبدسچیمتناسستق صاهاسب اا سب سحسنست جامستن فا هستزسوتم
بلک س سمز تس سبیسبازت ابیسوسبازت س ناا یستنات.سبااسسسسس،تم وزهسب ت یستق صا س سمز تس سبیستولیدس یست
هایسبیشسکیاو زیسوسوضعیتسجغ تفیا یست تنسوسکیو هایسمبطق ،سبا دستوج سبیی یستوج سب ستوت ربدی
تسمحو سق ت س ت .سب سبازت هایسهد سمحصوال سکیاو زیس تشتسوسآنس
سمقاوم یس یستسوس سابتسسگذت یس سبیشسکیاو زیسم بانبسباسجا گاهسبیشسکیاو زیس ستق صان ما
توجهیسب ستق صا سمقاوم یسج سب ستوت ربدیست نسبیش،س وعیسبیگذت یس سبیشسکیاو زیسباستوکمسن ما
گذت یس ست نسبیشسبیی سشو .سهایسن ما دسمیوقتنتسوسبا
س
تنف
ن زي
يگجا
ي، مت
اومق
د صا
قتو ا
ی رز
اوش
ه كسع
توی
درصف
د مو
محم،
ری ک
ینس
دححم
/مور
ی پجد
امود
سع م
د،ها
ن
800
منابع
-( فصیل پینجم 32بررس الیحه پنجم توسیعه ) »س .8300وسنلیرا ی،ستلهامس)سب ت تنس صی ی،سمه تن
.هایسمجلسسشو تیستنالمی ف سمطالعا سز ببا ی،سم کزسپژوهشس.«اقتصادی: آب و کشاورزی
بررس سناریوهای تحقق اهداف بخش »س .8300)سبااق یس،سمحسنسوسوهبسمی ب ت تنس صی ی،سصردی
،س82353 ف سمطالعا سز بباا یس)گا وهسکیااو زی ،سگازت شسسسسسس.«کشاورزی در برنامه پنجم توسعه
.هایسمجلسسشو تیستنالمیم کزسپژوهش
باز ابیستزس«دیدار رهبری با دانشجویان»س .8308)س نا یس ف سمقامسمعامس هب یپا گاهستطالع
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=bayanat&id=0620
.سباز اابیستزستحلیالسنایدسسسس«زا ول برون نگراقتصاد مقاومت ؛ سیاست درون» .س8300سس)س،حسیبی
http://www.ndf.irهایستق صا سمقاوم ی:سصفد سحسیبیستزسنیانت
.س قاشسحرانا ستق صاا یسوسسسس«اقتصاد مقاومت ، مفاهیم، قلمرو و راهکارها» .س8300 س)س،جعف ی ت ش
گا وهسآماا سوسسسس-ته تن:سم کزستحقیقا س تهب یس فااعیسس ،08-0تمبی یسآنس)ص.سس-بعا س فاعیوتکاویستس.فباو یس فاعی
با اكسمقااال ستیصصایسسسسس.«نقش و راهکارهای مردم کردن اقتصاد مقیاومت »س هی،سفاطرا سن خ
سش کتسملیس فتست تن،سباز ابیستزس
http://www.nioc.ir/Portal/File/ShowFile.aspx?ID=a83dab2d-359a-4d0e-a2b0-
a6a31fc3c40a
ف سس.«ها و تهدیدهاهای آن، فرصت. ویژگ 2اقتصاد مقاومت »زه تسکاو ا ی،سسوسخیا ا س،شک ینید .80082،سگزت شسهایسمجلسسشو تیستنالمیمطالعا ستق صا یسم کزسپژوهش
ت یاگاهسعلاومسسسست یاا ت سس.«اقتصاد کشاورزی»مج بایسس،سعبانیانسف ها سوس،شی ت یحسین،سک م،سمحرد ستق صا ی
ته تن:س ت گس ..س«لئسیاست خارج جمهوری اسالم ایران: اصول و مسا» .س8300مس)س،محردی
میروری »س .8320)سخدما سپژوهییس8هایسمجلسسشو تیستنالمی،سگ وهسمعاو تسپژوهییسم کزسپژوهش
.5322گزت شسشرا هسس.«بر وضعیت کشاورزی ایران
.زما یسبا كسم کزیسجرهو یستنالمیست تنهایسبا كستطالعا سن ی
س.24تاسس60هایس ،سشرا ه8300وسس8308)سنماگرهای اقتصادی بانک مرکزی
س