XVI. VETQEVERISJA LOKALE

NOCIONET KRYESORE: Vetqeverisja lokale; decentralizimi; dekoncentrimi; fushveprimi; fushveprimi i jashtzakonshm; fushveprimi i deleguar ( fushveprimi i besueshm); parimi i supsidiaritetit; ndarja territoriale; organet lokale; decentralizimi fiskal; referendumi; iniciativa qytetare; tubim i qytetarve.

PYETJE : 1. ka sht vetqeverisje lokale ? 2. ka bie n fushveprimin e vetqeverisjes lokale ? 3. far metode pr prcaktimin e ndarjes territoriale t shtetit n njsi lokale parasheh Konventa Evropiane pr ndarjen e vetqeverisjes lokale? 4. Si mund t jen t rregulluara marrdhniet n mes t organeve t shtetit dhe vetqeverisjes lokale ? 5. Si realizohet financimi i njsive t vetqeverisjes lokale ? 6. Sqaroni t drejtn e lidhjes n pushtetin lokal ? 7. Cilat jan elementet e vetqeverisjes lokale ? 8. Cilat jan karakteristikat themeloret Konvents Evropianepr vetqeverisje lokale? 9. far llojesh t kompetencave parasheh Konventa ? 10. Cfar parasheh Konventa gjat ndryshimit t kufijve t komunave ? 11. far llojesh t mbikqyrjeve parasheh Konventa ? 12. Si realizohet monitoringu pr ndryshimin e parimeve t Konvents s vendeve pjesmarrse ? 13. A sht vetqeverisja lokale materie kushtetuse ? 14. Sa shkall ka vetqeverisja lokale n RM ? 15. ka dini pr simbolet e komuns ? 16. Kush sht akti themelor juridik dhe ka regullon ai? 17. Kush jan kriteret gjat prcaktimit t territorit t komuns ? 18. far llojesh t kompetencave kan komunat n RM ? 19. Kush mund t ngrej inisiativ qytetare, tubim t qytetarve dhe referendum? 20. Kush e thirr tubimin e qytetarve ? 21. Kur kshilli i komuns sht i detyruar t shpall referendum ? 22. Si sht organizimi i komunave n Maqedoni ? 23. A sht e mundur q kryetari dhe antart e kshillit t revokohen ? 24. Pr ka sht kompetent Kshilli dhe pr ka kryetari ? 25. Sqaroni rolin e Komisionit pr marrdhnie n mes t bashksive ? 26. Si financohen komunat ? 27. Kush e bn mbikqyrjen e puns s organeve komunale dhe si? 28. Cilat jan gjuht zyrtare n komun ? 29. far llojesh t mbrojtjeve t vetqeverisjeve lokale ekzistojn ?

1. Nocioni dhe elementet themelore t vetqeverisjes lokale Vetqeverisja lokale paraqet form t udhheqjes s bashksive lokale ku qytetart, direkt ose nprmjet prfaqsuesve q i zgjedhin vet, vendosin pr interesat dhe punt me rndsi lokale. Elementet e vtqeverisjes lokale jan : 1. Si form politike e bashksive lokale ajo pa dyshim sht kategori e sisitemit politik, ndrsa deri diku edhe e t drejts kushtetuese. 2. Ajo sht shprehja e t drejts s popullsis n bashksi t caktuara q pavarsisht t udhheqin me punt t lidhura me locus-in. 3. Ajo parimisht sht institut demokratik, shum me rndsi pr demokratizimin e sistemit politik. 4. Ajo i dedikohet bashksis s caktuar sociologjike. 5. At e karakterizojn karakteristika t caktuara organizative pa t cilat nuk ka vetqeverisje lokale : Popullsia e nj territori t caktuar lokal vet i zgjedh organet e veta t udhheqjes; Popullsia direkt ose nrprmjet organeve t tyre i kryen funksionet e pushtetit lokal dhe t gjitha funksionet e tjera t lidhura me bashksit lokale ( kompetenca vendore); Organi prfaqsues ka kompetencn e vet t vrtet, ku me realizimin e saj ndikon n jetn e bashksis ; Organi prfaqsues zgjedh organet dhe institutet e veta ; Vetqeverisja lokale ka mbshtetjen e vet materiale ; Marrdhniet e organeve m t larta dhe qndrore jan t themeluara me kushtetut dhe me ligj. Ato s pari jan t krijuara pr vlersimin e ligjshmris s puns t organeve, ndrsa vetm n pjesn e deleguar edhe vlersimin e puns s prgjithshme. 1

Sistemet bashkkohore politike pretendojn q ndarja e njsive territoriale e shtetit, gjegjsisht udhheqja lokale, m shum t prputhet me bashksin lokale si bashksi reale n kuptimin social. Prandaj, zgjidhje ideale sht, atje ku sht e mundur, vetqeverisja lokale t prputhet me vendbanimin, me pjest e vendbanimit, gjegjsisht me disa vendbanime t lidhura si bashksi reale. N shoqrit e zhvilluara vazhdimisht rritet numri i shrbimeve dhe organizatave profesionale t cilat knaqin nj numr m t madh t nevojave t banorve n hapsirn lokale, t cilt dikur i kan kryer me aktivitet personal. Shteti i "trrsishm" mundohet q m shum centralisht "t'i kryej" problemet lokale dhe bashksia lokale dhe vetqeverisja lokale t jen vetm forma m t ulta t ndarjes administrativo-territoriale t shtetit. Por, Evropa bashkkohore mbrohet nga centarlizimi me nxitjen e vetqeverisjes lokale dhe decentralizimin.

1

Pr kt m gjer te : d-r G. Siljanovska-Davkova : "Komuna n mes norms dhe realitetit", Disertacion i mbrojtur n Fakultetin juridik t Ljubljans, 1993, faq.35,36,37.

2

2. Konventa Evropiane e vetqeverisjes lokale Magna Carta e demokraci lokale

2.1. Nga ideja deri n konvent Vetqeverisja lokale e zhvilluar sht conditio sine qua non e Evrops s integruar, moderne dhe demokratike. Vitet e shtatdhjeta dhe fillimi i viteve t tetdhjeta t shekullit q kaloi jan vite t renesanss lokale. Evropn e kaploi nj val e reformave lokale n drejtim t prforcimit t pushtetit lokal prerogativ dhe financimi i mbshtetur i tyre. Kulmi i serive t intervenimeve, rezolutave dhe projektdokumenteve sht personifikuar n Konventn Evropiane pr vetqeverisje lokale e vitit 1985. Deri m 20.11.1998 Kontratn e kan nnshkruar 36 vende, ndrsa e ratifikuan 30 vende. Republika e Maqedonis e nnshkroi m 14.06.1996, ndrsa e ratifikoi m 06.06.1997. M 01.10.1997 Konventa hyri n fuqi. 2.2. Karakteristikat e prgjithshme Konventa e vetqeverisjes lokale vlen pr instrumentin modern, pragmatik, fleksibil, afatgjat juridik i cili duhet ti mbroj t drejtat e pushtetit lokal si m t afrta me qytetart dhe tu ofroj pjesmarrje efektive dhe t gjer n zgjedhjen e problemeve lokale d.m.th. n jetn lokale publike. Si instrument juridik multilateral i cili garanton shkall t lart t autonomis lokale, Konventa sht njra nga shtyllat m t rndsishme t integrimit dhe demokratizimit evropian. 2.3. Pr Konventn konkretisht sht e prbr nga Preambula dhe tri pjes. Pjesa e par e trajton : bazn kushtetuse dhe ligjore t vetqeverisjes lokale (neni 2); Koncepti i vetqeverisjes lokale (neni3), fushveprimi (neni 4); mbrojtja e kufijve t bashksive lokale (neni 5); organizimi I administrats dhe burimet e mjeteve pr kryerjen e punve (neni6); kushtet pr kryerjen e aktiviteteve (neni7); mbikqyrja e puns (neni 8) ; burimet financiare (neni 9); e drejta e lidhjes (neni 10); mbrojtja ligjore e vetqeverisjes lokale (neni 11). Pjesa e dyt u dedikohet : marrjes s detyrimeve nga ana e nnshkruesve (neni 12); kujt pushteti i dedikohet, Konventa (neni13) dhe sjellja e informatave (neni 14). Pjesa e tret e rregullon materien e : nnshkrimit, ratifikimit, hyrjes n fuqi (neni 15); klauzola territoriale (neni 16); trheqja (neni 17) dhe informimi (neni 18). Preambula i thekson premisat themelore n t cilat bazohet preambula, ndrsa para s gjithash rndsin vitale t vetqevrisjes lokale, demokracis, rolit kryesor t pushtetit lokal n konstruktimin e Evrops bashkkohore si dhe nevojs s konstituimit demokratik t pushtetit t vetqeverisjes lokale q gzon autonomi t gjer.

3

Konventa krkon garantimin ligjor t vetqeverisjes lokale, ndrsa ku sht e mundur edhe kushtetues. Kontrolli komparativ i sistemeve politike n kornizat europiane zbulon se vetqeverisja lokale n nj numr t vogl t vendeve n mes tjerash edhe vendi yn sht materia constitutionis. Mendohet pr ndjenj pr realitet dhe pragmatizm. Neni 3 flet pr tiparet esenciale t vetqeverisjes lokale. Q t jet e drejt dhe e vrtet, ndrsa t mos jet agjentur e pushtetit m t lart, pushteti lokal duhet t ket fush t kompetencave q sht n gjendje ti kryej dhe t prgjigjet pr to. Krijuesit n Konvent qllimisht u shmangen shprehjeve pun lokale dhe pun personale pr rndsin ambivalente dhe problemet e interpretimit. Ato nuk duan t kufizohen n punt q nuk kan implikacione m t gjera q t mos e margjinalizojn vetqeverisjen lokale nga njra an, ndrsa nga ana tjetr jan t rezervuar n kompetencat e caktuara pr pushtetin qendror. Fleksibiliteti sht tipar i piks 2 t nenit 3 n t ciln promovohet pushteti demokratik konstituiv lokal, gjegjsisht organit prfaqsues lokal dhe prgjegjs para egzekutivs. Kuptohet pushteti prfaqsues nuk i derogon format e demokracis direkte.

Krijuesit e Konvents nuk lshohen n enumerimin e kompetencave t pushtetit lokal. Por pr shkak t precizitetit juridik dhe prcaktimit ato nuk knaqen me ad hoc kompetenca t prcaktuara por angazhohen pr t drejta themelore juridike. Duke u nisur nga kornizat juridike t disa vendeve europiane, kuptohet, stimulojn edhe mundsi pr delegimin e kompetencs. Pika 2 e nenit 4 garanton prezumpcion t kompetencs n favor t pushteteve lokale duke i trajtuar si entitete politike. Paragrafi 3 i nenit 4 e artikulon parimin e decentralizimit ne frymn e prfundimeve t konferencs s Lisbons t ministrave europian, prgjegjs pr vetqeverisjen lokale nga viti 1977. Prioritet n kryerjen e punve publike kan organet lokale si m t afrta me qytetart. N paragrafin 4 nga neni 4 q t shmanget ngatrresa e kompetencave si dhe rreziku nga ndarja e t njjtave vrtetohet se t drejtat e pushteteve lokale jan t trsishme dhe t jashtzakonshme. Kuptohet q veprimi komplementar n shkall t ndryshme sht e nevojshme n disa sfera edhe n asi rastesh intervenimi eventual i pushtetit qendror ose regjional patjetr duhet t jet n suazat ligjore. Edhe n kompetencat e prcjella t organeve lokale i lihet liria n adaptimin e realizimit t rrethanave konkrete lokale. Kuptohet jo gjithmon fshehtsia lokale sht e lejuar ( p.sh. me letrnjoftimin). Paragrafi i fundit u dedikohet punve q nuk jan lokale por e prekin pushtetin lokal. N at rast pushtetet lokale do t konsultohen n mnyr dhe koh q do tu mundsojn ta shprehin mendimin dhe ndikimin.

Kufijt e njsive lokale jan me rndsi t jashtzakonshme pr pushtetet lokale dhe pr qytetart t cilve u shrbejn. Mu pr at sht e nevojshme paraprakisht n mnyr direkte dhe indirekte t konsultohen qytetart. Kuptohet, referendumi n at rast sht instrumenti m adekuat por mungesa e tij nga rregullativa juridike n shum vende sht penges pr mundsin q t zbatohen edhe format e tjera t konsultimit. Neni 6 n kuadr t parimeve t prgjithshme ligjore pr organizimine administrats, pushteteve lokale u garanton stuktur administrative lokale t tyre, e 4

adaptuar pr nevojat dhe intresat lokale. Kuptohet pr angazhimin e kuadrit t aft jan t nevojshme kushte adekuate, trajnim, shprblime dhe mundsi pr prparim. Funksionart e zgjedhur , n frymn e nenit 7, pr kryerjen e funksioneve nuk guxojn t jen t penguar nga askush, as n aspektin finansiar q dmth sht i nevojshm kompenzimi financiar pr angazhimin e tyre politik, kompenzim pr fitimin e humbur, si dhe sigurim adekuat social. Paragarafi 3 i nenit 7 flet pr nevojn e rregullimit juridik t inkompatibilitetit t funksionit funksionar lokal me funksione t tjera, por me rregulla t vrtetuara t pashkruara juridike. Neni 8 i dedikohet mbikqyrjes ndaj organeve lokale nga ana e niveleve m t larta n t ashtuquajturn tutel administrative q m shpesh realizohet nprmjet t plqimit paraprak ose me vrtetim t akteve ve m t sjella, kontrollit financiar dhe ngjashm. Kuptohet e njejta patjetr t jet juridikisht e themeluar dhe jo ad hoc dhe e fsheht. Rregull sht q t vlersohet kushtetutshmria dhe ligjshmri n punn e pushteteve lokale. N kompetencat e deleguara megjithat , organi m i lart mund ta vlersoj edhe prshtatshmrin e zbatimit. N paragrafin 3 t nenit 8 inagurohet parimi i prpjestueshmris t mnyrs s aplikimit t kontrollit me interesin q mbrohet, gjegjsisht me rezultatin q dshirohet. N t kundrtn dmth n rast t prpjestueshmris pushtetet lokale kan t drejt n mbrojtje juridike. Thelbi i nenit 9 nga konventa sht se vetqeverisja lokale sht deklarat e rndomt poqese pas kompetencs s garantuar nuk qndrojn burime financiare me t cilat pushtetet lokale disponojn pavarsisht. Paragrafi 2 nga neni 9 e thekson parimin e adekuatshmris t mjeteve t detyrimeve, gjegjsisht raportin prkats mes burimeve t arritshme t t ardhurave dhe detyrave q duhet t realizohen n pajtim me kushtetutn dhe ligjin. Paragrafi 3 i nenit 9 duhet tu siguroj liri fiskale t caktuar pushteteve lokale n kuadr t limitit t prcaktuar ligjor t tatimeve dhe kompenzimeve pr dhnien e shrbimeve publike. Ndryshueshmria dhe elasticiteti i burimeve mundson adaptibilitet t ndryshimeve ndaj faktorve ekonomik. Kuptohet barazimi finansiar sht mas q zbatohet thuajse n t gjitha vendet pr shkak t fuqis s ndryshme financiare t njsive t vetqeverisjeve lokale dhe t mos mundsohet kufizimi faktik i t drejtave t t varfrve. Konventa krkon konsultim prkats t pushteteve lokale n procedurn pr redistribuim t burimeve t mjeteve. Q t mos rrezikohet e drejta e diskrecionit t pushteteve lokale q t udhheqin politik personale. Paragrafi 7 i nenit 9 preferon shmangien e mjeteve t dedikuara dhe preferon blok grante. Pushtetet lokale si persona juridik patjetr t ken hyrje t lir n tregun e kapitalit n t cilin, n kuadr t ligjit do t mund t tregohen si nikoqir t mir. Neni 10 e garanton t drejtn e bashkpunimit dhe lidhjest pushteteve lokale, t drejtn e kooperacionit ndrkombtar dhe antarsimin e asociacionit lokal dhe ndrkombtar.

S fundi, neni 11 inaguron t drejtn e mbrojtjes juridike t vetqeverisjes lokale. N pjesn e dyt, duke u nisur nga realiteti i sistemeve t ndryshme juridike dhe modeli i vetqeverisjes lokale, nga vendet antare t Kshillit t Evrops krkohet t miratojn nukleusin e domosdoshm nga s paku 20 paragrafe nga pjesa i e Konvents, nga t cilt 10 jan t bazuara n vetqeverisjen lokale ( neni 2, neni 3, paragrafi 1 dhe 2; neni 4, paragrafi 1, 2 dhe 4 , neni 5, neni 7, paragrafi 1 , 5

neni 8, paragrafi 1 dhe 2 dhe 3; neni 10, paragrafi 1 dhe neni 11). Neni 13 prcakton se parimet e konvents u dedikohen t gjitha kategorive t pushteteve lokale (komun, rrethin , regjion ) me mundsi , pr shkak t statusit specifik (p.sh. n regjione t caktuara me rregullim federativ shtetror ose krejtsisht e kundrta n bashksi t caktuara lokale minore, vendi nnshkrues ti prjashtoj t njejtat nga ndarja nn Konvent. Neni 14 ka intenc q t hapi dern e vzhgimit t zbatimit t Konvents. N munges t organit special, t posam q sht prgjegjs pr supervision, implementohet detyrimi i informimit ligjor dhe mjetet e tjera q merren n vendinantar, ndrsa e prekin edhe vetqeverisjen lokale. Duhej t kalohet nj periudh e gjat pr kundrshtimin e instrumentit ndrkombtar q vetqeverisja lokale t kalohej dhe t miratohej Konventa. Monitoringu i deri tashm sht fleksibil dhe joburokratik, jo shum i formalizuar dhe institucionalizuar. Kryhet nprmjet grupit punues prej 10 antarsh nga tubimi i pushteteve lokale dhe nj vzhgues t Tubimit t regjioneve, si dhe nga Komiteti i ekspertve t pavarur t emruar nga Sekretariati me plqim t Byros dhe Kongresit. Superveizioni i deri tanishm kishte natyr politike dhe ishte orientuar kah bashkpunimi me qeverit e vendeve antare. Zbatohen du metoda t supervizionit ex officio dhe "me krkes", dmth aksion q sht i inicuar nga pushtetet lokale ose regjionale (rasti me suspendimin e kryetarve t bashkive nga ana e prefektve, i inicuar nga federata e komunave t Romanis dhe Asociacioni i kryetarve t Kshillave t rretheve t Romanis n vitin 1994 ose rasti me tutored e pushtetit qendror t Turqis ndaj atij lokal nga viti 1996 ose rasti Italian relativisht numr i madh i funksionarve t ndmar q m par ishin t zgjedhurl nga viti 1991). Te supervizioni me krkes formohen ad hoc grupe, t cilt nprmjet bisedave, bashkbisedime dhe preferimeve tentojn ta tejkalojn problemin. N supervizionin me thirrje hyn edhe rasti i mbylljes s kryetarve t bashkive maqedonas, kur ad hoc grupi suprvizore e vizitoi Republikn e Maqedonis, prgatiti raport dhe t njjtin ia propozoi Kongresit. Diskutmet pr prparimin e metodave , ndryshimin e karakterit, institucionalizimin e mbikqyrjes dhe krijimin e kornizs m t sigurt juridike n kuptim t protokollit plotsues eventual t konvents , sht n rrjedh e sipr. Megjithat duket se shtetet antare gjithnj e m shum mbshteten n sistemin supervisor t njjt me at t Konvents sociale, se sa te Konventa Evropiane pr t drejtat e njeriut. Natyra e Konvents si akt dhe natyra e vetqeverisjes lokale si institucion q nuk duron uniformim jan inkopatibile me modelin gjyqsor t supervizionit.

6

3. Vetqeverisja lokale n R. e Maqedonis. 3.1. Koncepti kushtetues Vetqeverisja lokale e Republiks s Maqedonis sht materie kushtetuese.2 Ajo sht vler themelore e rregullimit kushtetues.3 N pjesn e pest t Kushtetuts me titullin Vetqeverisja lokale , parimisht sht e vrtetuar pozita e saj kushtetuse n sistemin politik t Republikn e Maqedonis.4 Qytetarve t Republiks s Maqedonis, kushtetuta ua garanton t drejtn e vetqeverisjes lokale , duke e vrtetuar karakterin demokratik t vetqeverisjes lokale.5 Kushtetuta e vitit 1991 inauguron vetqeverisje lokale n shkall t par. Qyteti i Shkupit sht i prcaktuar si njsi e veant e vetqeverisjes lokale, ku organizimi i saj rregullohet me ligj. Gjithashtu, Kushtetuta lejon themelimin e formave t ndryshme t vetqeverisjes vendore. Me metodn e enumeracionit pozitiv parimor, Kushtetuta i prcakton fushat themelore q prfshihen n kompetencat komunale, duke i garantuar edhe burime t t ardhurave personale, si edhe mjete republikane pr realizimin e tyre. Kuptohet, kompetenca e prcaktuar kushtetuese nuk sht prfundimtare, por mund t plotsohet me ligj. Bhet fjal pr t ashtuquajturat kompetenca burimore n kryerjen e t cilve komuna gzon pavarsi, ndrsa mbikqyrja shtetrore shtrihet nn ligjshmrin e puns. Koncepti kushtetues i vetqeverisjes lokale e thekson demokracin direkte n procesin e vendosjes n nivel lokal (kombinim i formave t demokracis direkte dhe prfaqsuese). Rndsia e vaant e vetqeverisjes lokale pr demokracin maqedonase del nga imperativi kushtetues, normat kushtetuse pr vetqeverisjen lokale q operacionalizohen me sistem ligjor pr vetqeverisje lokale q sillet me dy t tretat e votave nga numri i prgjithshm i deputetve , me ka n frymn e Marrveshjen korniz nga viti 2001 dhe amandamenti i XVI i kushtetuts s RM, sht e nevojshme edhe shumica e votave nga numri i prgjithshm i deputetve t cilt i prkasin bashksis e cila nuk paraqet shumic n RM. Procedura e till etnike e veant zbatohet edhe gjat sjelljes s ligjeve pr financimin lokal, zgjedhjet lokale , kufijt e komunave dhe pr qytetin e Shkupit .

2

N frymn e Konvents Evropiane pr vetqeverisje lokale m sakt neni 2 nga konventa q thot : Parimi i vetqeverisjes lokale prcaktohet me ligjdhnien e do vendi kontraktues, atje ku nuk sht e mundur me kushtetut.3 4 5

Neni 9 alineja 9 Nga neni 114-117 Neni 114 paragarfi 1

7

3.2 Ligji pr vetqeverisjen lokale 3.2.1 Statuti i komuns Pr pozitn e komuns si njsi e vetqeverisjes lokale sht kryesore definicioni ligjor pr komunn si bashksi e banorve t nj rrethi t caktuar t vrtetuara me ligj, e cila nprmjet t organeve, administrats dhe shrbimeve organizative publike t saj, mundson kryerjen e kompetencave t shkruara me ligj6. Ligji pr vetqeverisje lokale (LVL), gjithashtu I garanton komuns subjektivitet juridik, duke e vrtetuar n nenin 3 paragrafi 2 se komunat jan persona juridik. Popullata e komuns komuns (neni 6 nga LVL). lidhet me vendbanimin e prhershm n rrethin e

Komuna ka rrethinn dhe emrin e saj t vrtetuara me ligj. Rrethina sht parakusht dhe tipar kryesor i komuns, ndrsa emri e identifikon seciln komun. Stema dhe flamuri jan simbolet e komuns. Ligji krkon q stema dhe flamuri i komuns t dallohen nga stema dhe flamuri i Republiks s Maqedonis, si edhe nga stemat dhe flamujt e komunave t tjera ose t Qytetit t Shkupit. N pajtueshmri me normat ndrkombtare , stema dhe flamuri i komuns patjetr duhet t dallohet nga stema dhe flamuri i shteteve t tjera, nga komunat e shteteve t tjera dhe nga organizatat ndrkombtare. Simbolet e njsive t vetqeverisjes lokale mund t shfrytzohen pas regjistrimit n Regjistrin e stemave dhe flamujve t komunave, q udhhiqen nga Ministria e vetqeverisjes lokale. Mnyra dhe procedura pr vrtetimin e stems dhe flamurit t komuns rregullohen me Statutin e saj. Statuti sht akt themelor juridik i komunave dhe i Qytetit t Shkupit si njsi e veant e vetqeverisjes lokale. Me statut rregullohet : organizimi dhe puna e organeve t komuns; prbrja , zgjedhja dhe funksionimi i grupeve punuse t kshillit; mnyra e informimit t qytetarve; procedura pr drgimin e propozimeve dhe parashtresave; zbatimin e anketave dhe organizimin e tribunave etj.

3.2.2.

Themelimi dhe vrtetimi i teritoreve t komunave

Komuna nuk sht shpikje dhe kreacion administrativ i shtetit. Ajo sht trsi socio-ekonomike, politike, kulturore dhe ekologjike n t ciln qytetart mund

6

Neni 2 paragrafi 1 pika 1 nga Ligji pr vetqeverisje lokale (LVL)

8

ta realizojn t drejtn e vetqeverisjes lokale dhe duke mbrojtur karkterin demokratik t vetqeverisjes lokale. N baz t Ligjit pr vetqeverisje lokale Komuna themelohet pr territor t nj ose m shum vendeve banuese ku qytetart jan t lidhur me nevoja dhe interesa t prbashkta dhe n t ciln ekzistojn kushte pr zhvillimin material dhe shoqror dhe pr pjesmarrjen e qytetarve n vendosjen e nevojave dhe interesave lokale (neni 16 nga LVL). Gajt prcaktimit t territorit t komuns ligjdhnsi duhet t niset nga kriteri objektiv (neutral). Pikrisht, territori duhet t paraqes trsi natyrore gjeografike me komunikacion n mes t vendeve t banuara dhe gravitimit nga qendra e prbashkt, si edhe t ket objekte t infrastrukturs dhe objekte t standardit shoqror (neni 17 nga LVL). Organizimi territorial i Republiks s Maqedonis Vrtetohet m ligj t posam. 3.2.3. Kompetencat e komuns Ligji pr vetqeverisje lokale me kompetenc nnkupton prmbledhje t punve me interes publik dhe me rndsi lokale t cilt komuna , n pajtim me ligjin , ka t drejt ti kryej n territorin e saj dhe sht prgjegjse pr kryerjen e tyre(neni 2 paragarfi 1 pika 6 nga LVL). Gjat prcaktimit t kompetencave t prgjithshme ligjdhnsi niset nga parimi I supsidiaritetit, sipas t cilit komunat kan t drejt n territorin e tyre tI kryejn punt me interes publik t rndsis lokale, q nuk jan t prjashtuara nga kompetenca e tyre ose nuk jan n kompetencat e organeve t pushtetit shtetror(neni 20 nga LVL). N frymn e Konvents Evropiane pr vetqeverisje lokale, Ligji vrteton tri parime themelore t lidhura me kompetencat e komunave. Sipas parimit t par, komunat jan t pavarura n rregullimin dhe kryerjen e punve me interes publik t rndsis lokale, t prcaktuara me Ligj dhe jan prgjegjse pr kryerjen e tyre. Sipas parimit t dyt, gjat prcaktimit ligjor t kompetencave t tjera prcaktohen edhe burimet pr financimin e tyre. Sipas parimit t tret, kompetencat e komunave t prcaktuara me ligj me t drejt jan t trsishme dhe me prjashtime dhe nuk guxojn t merren ose kufizohen, prve n rastet caktuara me ligj (neni 21 nga LVL). Ligji pr vetqeversije lokaleprmban list t gjat dhe detale t kompetencave burimore : planifikimi urbanistik; mbrojtja e ambientit jetsor dhe natyror; zhvillimi ekonomik lokal, veprimet komunale; kultura ; sporti dhe rekreacioni; mbrojtja sociale dhe mbrojtaje e fmijve; arsimi; sigurimi primar shndetsor; zbatimi i prgatitjeve dhe ndrmarrja e masave pr mbrojtjen dhe shptimin e qytetarve dhe t mirave materiale nga shkatrrimet luftarake, fatkeqsive t ndryshme natyrore; mbrojtja kundr zjarrit; mbikqyrja n kryerjen e punve t kompetencave t tyre dhe pun t tjera t parapara me ligj.

9

Edhe pse LVL nuk bn klasifikime n kompetenca t domosdoshme dhe fakultative , n nenin 21 paragrafi 3 thuhet se : Me ligj prcaktohen t gjitha punt q jan n kompetenc t komunave t cilt ajo domosdo do ti kryej. Prve kompetencave t ashtuquajura burimore dhe t pavarura,, LVL parimisht e operacionalizon dispozitn kushtetuese pr kompetenc t deleguar. S pari, punoht pr delegim t kryerjes s punve t caktuara nga organet e administrats shtetrore t kryetarit t bashkis n pajtim me ligjin. S dyti, delegimi i kompetencave duhet t jet i prcjell me transferimin e mjeteve financiare pr kryerjen e tyre. S treti, n suazat e standardeve t parcaktuara me ligj, egzekutimi i kompetencave t deleguara komuna mund ti prshtas me kushtet lokale. Dhe, s terrti organi i administrats shtetrore sht prgjegjs pr kryerjen e punve t deleguara. N kryerjen e punve t kompetencave t saj, komunat mund t themelojn shrbime publike n pajtim me ligjin. Gjithashtu , prcaktohet mundsia pr kryerjen e punve t deleguara nga kompetenca komunale n persona juridik dhe fizik, n baz kontrats t prbashkt pr kryerjen e punve nga interesi publik, n pajtim me ligjin. Kuptohet, komuna mbetet prgjegjse pr punn t cilin ekzekutiva ia delegon.

3.2.3.

Pjesmarrja direkte e qytetarve n vendimin e komuns

Ligji pr vetqeverisje lokale parasheh tri forma t demokracis direkte : iniciativa qytetare; tubimi i qytetarve dhe referendumi. Shpenzimet pr zbatimin e tyre mbulohen me buxhetin komunal. Iniciativa qytetare prbhet n t drejtn q qytetart ti propozojn kshillit t komuns sjelljen e aktit t caktuar ose zgjidhjen e shtjeve t caktuara nga kompetencat e saj. Ligji e prjashton iniciativn e qytetarve pr shtje kadrovike dhe financiare.Pr iniciativn qytetare kshilli sht i detyruar t debatoj nse at e prmbajn 10% nga zgjedhsit e komuns edhe at n afat prej 90 ditsh, si edhe ti lajmroj inisiatort pr sjelljen e vendimit . Tubimin e qytetarve e thirr prefekti me iniciativ personale, me krkes t kshillit ose me krkes t s paku 10% t zgjedhsve t komuns, gjegjsisht vetqeverisja vendore. Organet komunale kan detyr n afat prej 90 ditsh ti shqyrtojn konkluzionet e sjellura n tubim, ti marrin parasysh gjat sjelljes s vendimeve, si edhe tI informojn qytetart pr vendimet e sjella. Kshilli i komuns sht i detyruar t shhpall referendum kur at e krkojn 20% e zgjedhsve ( referendum i domosdoshm), ndrsa mund t shpall referendum edhe pr shtje nga kompetencat e saja (referendum fakultativ). Rezultatet e referendumit jan t domosdoshme pr kshillin (neni 28 paragarfi 4 nga LVL). Pr prforcimin e funksionit t shoqris civile dhe prgjegjsis s pushtetit publik, LVL prmban dispozita pr t drejtn e qytetarve t drgojn parashtresa 10

dhe propozime pr punn e organeve t administrats komunale, si edhe pr detyrimin e organit prkats ti jap prgjigje me sqarim parashtruesit, m von n afat prej 60 ditsh nga dita e parnimit. N rast s punohet pr shtje q nuk jan n kompetencat e komuns, organi komunal sht i detyruar ta drgoj t njjtn deri te organi kompetent dhe ta lajmroj parashtuesin pr kt. Gjat prgatitjes s dispozitave kshilli i komuns dhe prefekti mund t organizojn tribuna publike dhe anketa. 3.2.5. Organizimi dhe puna e organeve t komuns Organet e komuns sipas Ligjit pr vetqeverisje lokale jan kshilli dhe prefekti (neni 31 nga LVL). 3.2.6. Kshilli i komuns7

Kshilli sht trup prfaqsues i qytetarve. E prbjn nenet 9-33, varsisht nga numri i banorve t komuns. Antart e kshillit zgjidhen me zgjedhje t prgjithshme, direkte dhe t lira, me votim t fsheht. Ato i prezentojn qytetart, vendosin me bindje personale dhe nuk mund t revokohen (mandat i lir). Kshilli sht kompetent pr punt m t rndsidhme pr zhvillimin e komuns : pr sjelljen e statutit, buxhetit, llogaris vjetore dhe dispozitave t tjera; pr vrtetimin e lartsis s burimeve t t ardhurave personale n suazat e vrtetuara ligjore; pr formimin e shrbimeve publike dhe pr mbikqyrjen e puns s tyre dhe llogaris s tyre vjetore; pr zgjedhjen e udhheqsit t njsis territoriale n Ministrin pr pun t brendshme. Kshilli nga prbrja e tij formon komisione t prkohshme dhe t prhershme. Punon me mbledhje, ku pr mbajtjen e s cils sht e nevojshme prezenca e shumics nga numri i prgjithshm i antarve. Vendimet sillen me shumic votash nga pjesmarrsit (shumic relative), n rast se me Ligjin ose me statutin nuk sht e rregulluar ndryshe. Me t drejt votohet publikisht. Kur bhet fjal pr dispozita nga kultura, prdorimi i gjuhve dhe shkrimeve q e flasin m pak s 20% nga qytetart n komun, prcaktimin dhe shfrytzimi i stems dhe flamurit t komuns, prve shumics s votave nga antart prezent, sht e nevojshme edhe shumica e votave nga antart prezent q jan pjestar t bashksive q nuk jan shumic n komun. T drejtat dhe detyrimet e antarve t kshillit jan : t marrin pjes n punn e kshillit dhe t trupave punuese, t japin propozime dhe inisiativa, si edhe ti parashtrojn pyetje prefektit. Antart e kshillit gzojn imunitet. Ato nuk mund t thirren n prgjegjsi penale ose t paraburgosen pr mendimin e shprehur ose pr votimin n kshill.

7

Neni 31-49 nga LVL

11

Mandati i antarve t kshillit sht katr vjet. Ai ndrpritet me fuqi t Ligjit edhe para skadimit t afatit, nse antari jep dorheqje, nse vdes; nse sht i dnuar me aktgjykim t plotfuqishm pr vepr penale me dnim burg me kohzgjatje mbi 6 muaj; n rast t moslidhjes s funksionit sipas Ligjit pr zgjedhjet lokale; nse me vendim t plotfuqishm i sht hequr aftsia e puns; si edhe kur i ndrpritet banimi n komun. Antarit t kshillit mund ti merret mandati nse mungon pa arsye n tri mbledhjet e kshillit. Vendimi pr marrjen e mandatit sillet me shumic votash nga numri i prgjithshm i antarve t kshillit. Kshilli mund edhe t vetlshohet, nse pr at deklarohet shumica nga numri i prgjithshm i antarve. Me fuqi t Ligjit kshilli lshohet nse : pr s dyti e sjell dispozitn q m par ka qen e anuluar dhe e ndrprer nga Gjygji Kushtetues i RM; nse sjell vendim me t cilin rrezikohet sovraniteti dhe integriteti territorial i RM; nse nuk mblidhet n periudh m gjat s 6 muaj dhe nse nuk e sjell buxhetin dhe llogarin vjetore t buxhetit deri me 31 mars t vitit vijues. Deri n zgjedhjen e kshillit t ri punt e tij i kryen prefekti i komuns. Ai nuk mund t vendos pr: pr shtjet n lidhje me prdorimin e pronsin komunale, si edhe pr shtje n t cilat ai ose bashkshorti(ja), fmijt ose farefisi deri n vijn e brezit t dyt ansor, kan interes financiar apo interes tjetr. Prefekti nuk mund t sjell dispozita q jan n kompetencat e Kshillit. Me mbledhjet e kshillit udhheq kryetari, i cili zgjidhet nga rendi i antarve, me shumic votash nga numri i prgjithshm i antarve, pr periudh prej 4 vitesh. Kryetari i thirr dhe i udhheq mbledhjet e kshillit; kujdeset pr organizimin dhe punn e kshillit; i nnshkruan dispozitat e sjella n kshill dhe ia drgon prefektit pr shpalljen n afat prej tri ditve nga sjellja. 3.2.7. Prefekti8

Ligji pr vetqeverisje lokale i vitit 2002 parashef pushtet ekgzekutiv monocefal. Prefekti, si organ inokos ekgzekutiv, ka kompetenca t gjera dhe kryesore. Ai e paraqet dhe prfaqson komunn, e kontrollon ligjshmrin e dispozitave t kshillit, i shpall dispozitat e kshillit n gazetn zyrtare komunale, e siguron zbatimin e vendimeve t kshillit , udhheq me administratn komunale, e siguron zbatimin e punve t cilat me Ligj i jan t deleguara komuns, inicon dhe propozon sjelljen e dispozitave q jan n kompetenc t kshillit, e propozon buxhetin vjetor, llogarin vjetore t buxhetit, e zbaton buxhetin , zgjedh drejtor n shrbimet publike t themeluara nga komuna, vendos pr pun administrative pr t drejtat , detyrimet dhe interesat e personave juridik dhe fizik n pajtim me ligjin etj.

Statusi i prefektit del nga mnyra direkte e zgjedhjes s tij. Funksioni i prefektit sht professional. N rast mungese ose pengese, ai vendos kush prej8

Neni 49-54 nga LVL.

12

antarve do ta zvendsoj. LVL thot se kryetari i kshillit zvendsoj prefektin (neni 52 paragrafi 6).

nuk mund ta

Prefekti gzon imunitet, gjegjsisht nuk mund t thirret n prgjegjsi penale ose paraburgim pr mendimin e thn n kshill. Mandati i prefektit sht katr vjet. i njjti mund ti ndrpritet m hert, nse jep dorheqje, mse vdes, nse me aktgjykim te plotfuqishm sht i dnuar pr vepr penale m dnim burg mbi 6 muaj , me vendim t plotfuqishm i sht marr aftsia e puns , nse vjen n moslidhshmri te funksionit sipas Ligjit pr zgjedhje lokale dhe n rast t mungess pa arsye m shum s 6 muaj ose kur i ndrpritet banimi n komun. Arsyetimin e mungess e vlerson kshilli i komuns, me dy t tretat e votave nga numri i prgjithshm i antarve t Kshillit. LVL nga viti 2002 e rregullon edhe konfliktin e interesave t prefektit, duke theksuar se : prefekti nuk mund t emrohet pr antar t organeve kontrolluse, administrative dhe mbikqyrse t shoqatave tregtare dhe sherbimeve publike, nuk mund t marr pjes n vendimin e shtjeve ku ai ose bashkshorti(ja) e tij, fmijt ose farefisi i vijs s dyt ansore, kan interes financia ose interes tjetr. 3.2.8. Komisioni pr mardhnie midis bashksive LVL i vitit 2002 parasheh formimin e komisioneve pr marrdhnie midis bashksive t komunave n t cilat s paku 20% nga numri i prgjithshm i banorve jan pjestar t bashksive t cilt nuk jan shumic n komun. Ai formohet sipas prfaqsis paritetike t bashksive. Komisioni i shqyrton shtjet nga mardhniet ndretnike dhe jep mendim dhe propozime pr zgjedhjen e tyre. Kshilli i komuns sht i detyruar ti shqyrtoj dhe t jap vendim pr to. 3.2.9. Administrata komunale

Administrata komunale i kryen punt e kompetencave t komuns. Ajo organizohet me sektor dhe klasa. Komuna mund t formoj edhe inspektorat komunal pr mbikqyrje mbi punn komunale. Gjat punsimit, n administratn komunale dhe n shrbimet publike ku themelues sht komuna, sipas nenit 59 nga LVL, duhet t respektohet parimi i prfshirjes prkatse dhe t drejt t qytetarve t cilt u takojn t gjith bashksive, si edhe kriteri pr profesionalizm dhe kompetenc (neni 59 nga LVL). T punsuarit q kryejn pun profesionale, normative juridike, ekgzekutive, administrativo mbikqyrse dhe zgjedhin pun administrative kan status t npunsit shtetror. Pr ato vlejn dispozitat nga Ligji pr npunsit shtetror. Pr t punsuarit n administratn komunale t cilt kryejn pun administrativo-teknike dhe ndihmse zbatohen dispozitat nga ligjshmria punuse. Administrata komunale : i prgatit aktet pr kshillin dhe prefektin, si edhe mbledhjet e kshillit dhe trupave punuese t tij; kryen pun profesionale pr kshillin 13

dhe prefektin ; i analizon gjendjet n sferata e kompetencave t komuns dhe jep propozime pr zgjedhjen e tyre; prgatit dhe dorzon informata dhe t dhna pr gjendjen dhe aktivitetet n komun deri n organet kompetente, n krks t tyre ose sipas ligjit; kujdeset pr dokumentacionin e komun etj. Administrata e prbashkt n LVL nga 2002. Komunat mund t formojn trupa administartive t prbashkta n sfera t caktuara , n pajtueshmri m ligjin. Kto trupa formohen me vendime nga kshillat e komunave themeluese. Vendimet jan baz pr lidhjen e kontrats m shkrim n t ciln prcaktohen komunat themeluese, selia, lloji, vllimi dhe mnyra e kryerjes s aktiviteteve, financimit, kontrolli i puns, mnyra e ndrprerjes. Kontrata shpallet n Gazet zyrtare t Republiks s Maqedonis. 3.2.10. Financimi i komunave Ligji i vetqeverisjes lokale nga viti 2002 prmban dispozita parimore pr burimet e t ardhurave t komuns, duke theksuar se financimi i komunave rregullohet me ligj t posam. Si burime personale t t ardhurave jan paraqitur : tatimet lokale, kompenzimet dhe taksat. Sipas konvents Evropiane pr vetqeverisje lokale, theksohet roli aktiv n komun n prcaktimin e lartsis s shkalls s tatimeve, taksave dhe kompenzimeve, n suazat e ligjit. Komuns i garantohen edhe tatimet e shtetit, si edhe e drejta pr ngarkim n tregun e vendit dhe n tregun e jashtm n pajtim me ligjin. Komuna ka t drejt pronsore ndaj sendeve, mjeteve financiare dhe t drejta me t cilat disponon dhe ekomomizon si nikoqir i mir, n mnyr t caktuar me ligj. Pron komunale sht edhe prona e shrbimeve publike t themeluara nga komuna. Komuna sht e pavarur n dispozicionin e burimeve t t prsonale (neni 11 paragrafi 6). ardhurave

LVL nga viti 2002 e potencon nevojn e prputhjes midis kompetencave dhe mjeteve financiare, gjegjsisht krkon q burimet e t ardhurave t sigurojn zbatim adekuat t kompetencave. Kompetencat jan deklarative nse pas tyre nuk qndrojn mjete. Pr vetqeverisje lokale nuk sht i mjaftueshm decentralizimi politik. i domosdoshm sht decentarlizimi fiscal, burimet e ndryshme elastike financiare. 3.2.11. Mbikqyrja ndaj puns s organeve t komuns Karakteri i mbikqyrjes varet nga lloji i kompetencs. Kur sht n pyetje kompetenca e ashtuquajtur e pavarur, gjegjsisht burimore, mbikqyrja shtrihet mbi ligjshmrin e akteve dhe veprimeve , si dhe ndaj puns materiale dhe financiare. Te kompetenca e deleguar mbikqyrja zgjerohet edhe ndaj efikasitetit t puns. N raste t parapara me ligj sht e mundur edhe mbikqyrja paraprake, ku nnkuptohet pajtim me dispozitat e komuns. 14

Mbikqyrjen ndaj ligjshmris s dispozitave t komuns e kryen ministria kompetente pr vetqeverisje lokale. Organet e administrats shtetrore kryejn mbikqyrje pr ligjshmrin e puns s organeve t komuns. Ministria pr financa e kontrollon punn materialo financiare t komuns. Enti shtetror pr revision sht kompetent pr revizionin ndaj puns materiale dhe financiare n komun. Mbikqyrjen ndaj kompetencave t deleguara ngae kryen organi i administrats shtetrore, kompetencat e t cilit i jan t deleguara komuna. 3.2.12. Gjuht zyrtare n komun Sipas Amandamenti V nga Kushtetuta e RM, Ligji pr vetqeverisje lokale vrteton se gjuh zyrtare n komun sht gjuha maqedone dhe shkrimi i saj i saj qirilik, si edhe gjuht dhe shkrimi q e shfrytzojn s paku 20% nga banort e komunave. Kur dhe si do t prdoren gjuht dhe shkrimi n t ciln flasin s paku 20% nga banort e komunave vendos kshilli i komuns. 3.2.13. Vetqeverisja vendore Kreu XII nga LVL i vitit 2002 i dedikohet vetqeverisjes vendore. Jan t parapara bashksi urbane , si form e vetqeverisjes vendore n qytetet dhe bashksit vendore dhe vendet e tjera t banuara. N statutin e komuns m afr prcaktohen : format e vetqeverisjes vendore n komunn konkrete, marrdhniet me organet komunale, punt q i kryen prefekti mund ti delegoj te kryetari i kshillit t vetqeverisje vendore, si dhe mnyra e sigurimit t mjeteve pr punt e deleguara etj. Ligji prmban dispozita t prgjithshme pr kompetencn urbane ,gjegjsisht bashksit lokale, si shqyrtimi i shtjeve , marrjen e vendimeve dhe prgatitjen e propozimeve pr probleme t rndsishme direkte t prditshme pr jetn dhe punn e banorve. N aspet t kornizs institucionale, parashihet mundsia pr zgjedhjen e kshillit urban, gjegjsisht t bashksis lokale dhe kryetarit t kshillit. Kshilli zgjidhet n tubimet e qytetare t urbans, gjegjsisht t bashksis lokale , n mnyr dhe procedur t caktuar me statutin e komuns. Kryetari i kshillit urban ose bashksia vendore zgjidhet nga radht e antarve t kshillit me mandat prej 4 vitesh. Pr zgjedhjen, t drejtat dhe detyrimet e kryetarit t kshillit urban ose t bashksis vendore zbatohen dispozitat nga Ligji prkats i zgjedhjes, t drejtat dhe detyrimet e kryetarit t komuns (nenet 47 dhe 48 nga LVL). Vetqeverisja vendore ka tradit t gjat dhe t frytshme n hapsirat e Maqedonis. Ajo hap mundsi t gjera pr kyjen e qytetarve dhe inisiativat e tyre n zgjidhjen e shtjeve t lidhura me vendin e banimit.

15

3.2.14. Bashkpunimi n mes t komunave, Qeveris s RM dhe administrats Organet shtetrore , sipas LVL, jan t detyruara n afat t caktuar dhe n mnyr adekuate ti konsultojn organet komunale kur vendosin pr shtje q u dedikohen atyre. Mnyra e konsultimeve prcaktohet me ligjet nga sfera prkatse. Konsultimtet jan t domosdoshme edhe gjat prgatitjes s planit hapsinor t Republiks(neni 78 paragrafi 20). Bashkpunimi zhvillohet edhe nprmjet lidhjes s kontratave ndrmjet shtetit dhe komunave. Qeveria, pr shkak t kordinimit gjat planifikimit, programimin dhe implementimin e politikave n sfera t caktuara, mund t lidh kontrata pr bashkpunim me nj ose m shum komuna, pr ka informohet Kuvendi i RM. Sipas nenit 80 nga LVL, Qeveria sht e detyrurar t bashkpunoj me komunat kur sillen ligje q u dedikohen komunave; kur prcaktohet shuma e dotacionit t prgjithshm q duhet tu ndahet komunave n vitin vijues kalendarik; si dhe pr burimin e financave dhe t kompetencave. M tutje Ligji insiston t prgatitet raport n t cilin do t evidentohen shtjet pr t cilat sht arritur plqim dhe pr ato pr t cilt nuk sht arritur plqim. Gjat propozimit t ligjit q i prek interesat e komunave ,atij detyrimisht i shtohet raporit i lartprmndur. LVL prmban dispozita themelore pr Shoqatn e komunave t RM, si institucion pr mbrojtje dhe prparim t interesave t prbashkta t komunave. Duke u nisur nga e drejta e bashkimit t komunave n forma t ndryshme fakultative, n nenin 81 t Ligjit thuhet se shoqata e cila prfshin m tepr s dy t tretat nga komunat n tr territorin e shtetit ka t drejt t prezantohet si prfaqsues legjitum i komunave , gjegjsisht t bashkpunoj m Qeverin n emr t tyre, t inicoj sjellje t ligjeve q u dedikohen prparimit t vetqevberisjes lokale, si dhe t jap propozime pr projektimin e propozimit t buxhetit t RM n pjesn q i dedikohet ndarjes s mjeteve t komunave pr kryerjen e kompetencave t prcaktuara me ligj. Gjithashtu, shoqata e komunave e RM, n t ciln bjn pjes m tepr se dy t tretatnga komunat e prafqson RM n organizatat ndrkombtare t pushteteve lokale dhe bashkpunon me organizata t prafrta nga vende t tjera. Themelimi,organizimi, funksionimi dhe regjistrimi i shoqats rregullohet me ligj t veant.

3.2.15. Mbrojtja e vetqeverisjes lokale Vetqeverisja lokale gzon dy lloje mbrojtjesh : mbrojtje t statusit kushtetues dhe mbrojtje gjyqsore. Kshilli dhe prefekti mund t parashtrojn inisiativ pr vlersim t kushtetutshmris s ligjeve dhe kushtetutshmris dhe ligjshmris s akteve t prgjthshme t ministrive dhe organve t tjera t administrats shtetrore me t cilat shkilet pozita kushtetuese dhe t drejtat e komuns t prcaktuara me kushtetut dhe ligj. Komunave u garantohet mbrojtje prpara gjyqeve kompetente n raport me aktet dhe aktivitetet e organeve t administrats shtetrore dhe Qeveris s RM me

16

t cilt pengohet kryerja e kompetencave t komuns t prcaktuar me ligj (neni 88 nga LVL). Mbrojtja e rregulluar me ligj e vetqeverisjes lokale duhet t mundsoj funksionim t pa penguar t ktij institucioni t rndsishm demokratik, n pajtim me parimin e qeverisjes t s drejts.

17