1

บทท1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญ

โรคฟนผในเดกปฐมวย ยงคงเปนปญหาทางทนตสาธารณสขทส าคญของประเทศไทย จากผลการส ารวจสภาวะทนตสขภาพแหงชาต ครงท 7 พ.ศ. 2555 พบวารอยละ 51.80 ของเดกไทยอาย 3 ป มฟนผอยางนอยหนงซ โดยเดกแตละคนจะเปนโรคฟนผ เฉลยประมาณ 2.70 ซ จากทมฟนน านมเกอบครบทกซแลว (19.90 ซ) ทงนในกลมนรอยละ 2.33 เรมมการสญเสยฟนแลว ทงทฟนน านมควรหลดตามปกตในชวงอาย 6- 13 ป ซงเปาหมายทนตสขภาพประเทศไทย ในป 2563 ตองการใหเดกกลมอาย 3 ป เปนโรคฟนผไมเกนรอยละ 50.31 (ส านกทนตสาธารณสข, 2555 : 34) สาเหตของการเกดโรคฟนผในเดกปฐมวยมความซบซอน และ มปจจยทเกยวของหลายปจจยรวมกน ทงปจจยทางชววทยา ปจจยพฤตกรรม และปจจยทางสงคมและสงแวดลอม เนองจากรอยโรคฟนผสามารถตรวจพบไดในเดกเลก แมกระทงเดกทมฟนเพงขนในชองปากไดไมนาน การศกษาคนหาปจจยของการเกดโรคจงมงเนน ไปทพฤตกรรมการเลยงดทไมเหมาะสม เชน การเลยงลกดวยนมขวด หรอนมแมทไมถกวธ อาหารทเดกรบประทาน พฤตกรรมการท าความสะอาดชองปาก ปจจยทางดานเชอชาต เศรษฐกจและสงคม รวมถงความไมเทาเทยมกนทางสงคมท าใหเกดชองวางของการเขาถงบรการสาธารณสขทแตกตางกนเปนตน ปจจยตางๆ เหลานเปนปจจยทมสวนท าใหเกดโรคฟนผในเดกปฐมวย ผลเสยทเหนไดชดคอหากฟนน านมผ ในสวนของฟนกราม เดกจะเกดความเจบปวดจากการบดเคยวอาหาร ไมสามารถรบประทานอาหารไดตามปกต ซงไมเพยงแตสงผลตอน าหนกตวและการเจรญเตบโตของรางกายจนบางคนถงกบบขาดสารอาหารแลว ยงสงผลในเรองของการพฒนากลามเนอบรเวณใบหนาและชองปากตลอดจนการเจรญของกระดกขากรรไกรอกดวย ทงจากการศกษายงพบวาเดกทมฟนน านมผ จะม เชอโรคในชองปากมากและมโอกาสเสยงทฟนแทจะผหรอเกดการซอนเกไดสง ปจจยของสาเหตของการเกดโรคฟนน านมผทสงผลเสยตอวยเดกมากเชนนนนมหลายประการ ทงจากปจจยทอาจนอกเหนอการควบคม เชน โครงสรางของฟนทสรางไมสมบรณเนองจากคลอดกอนก าหนด มน าหนกตวแรกเกดนอยหรอแมมการตดเชอขณะตงครรภ แตตนตอของปญหาหลกๆ ทสามารถจดการได ไดแก พฤตกรรมการเลยงด โดยเฉพาะการท าความสะอาดในชองปากและ การรบประทานอาหารทไมเหมาะสม แนวโนมการเปลยนแปลงของโรคจะเพมขนอยางรวดเรวในชวงทเดกมอาย 1-3 ป และพบวาเดกไมไดรบการรกษาดวยการอด จะท าใหมการลกลามจนทะลโพรงประสาทฟนเกดอาการปวดทรมานท าใหเดกไมสามารถเคยวอาหารได รบประทานอาหารไดนอยลงเกดภาวะขาดสารอาหาร ซงจะสงผลกระทบตอการเจรญเตบโตของรางกายและสมองของเดก

2

ตวแปรส าคญทท าใหเดกตองเผชญปญหาดงกลาวกคอตวของผปกครองนนเอง สาเหตของการเกดโรคฟนผในเดกกอนวยเรยนมาจากพฤตกรรมการดแลทนตสขภาพเดกของผปกครอง เชน การใหเดกหลบคาขวดนม การใหเดกอมลกอมเปนประจ า และผปกครองขาดความเอาใจใสดแลทนตสขภาพ ( ธนชพร บญเจรญ และกลยา อรณแกว, 2535: 1-14) การเกดโรคฟนผนอกจากมสาเหตมาจากพฤตกรรมการดแลทนตสขภาพของผปกครอง ความเชอและทศนคตของผปกครองนบวาเปนสงส าคญ เชน บางคนมความเชอวาฟนน านมไมมความส าคญ เมอผควรถอนทงไมตองรกษา ซงแทจรงแลวฟนน านมมความส าคญตอการเจรญเตบโตของงใบหนา ชวยใหฟนแทเจรญเตบโตไดตามปกต และขนในต าแหนงทถกตอง หากเดกสญเสยฟนน านมกอนก าหนดจะท าใหไมมฟนเคยวอาหาร หรอเคยวอาหารไมละเอยดมผลตอภาวะโภชนาการสงผลตอการเจรญเตบโตของเดกท าใหการเจรญเตบโตของเดกลดลงตามจ านวนฟนผทเพมขน ซงจะพบฟนผในเดกทมสภาวะทพโภชนาการมากกวาเดกปกต นอกจากนโรคฟนผยงน าไปสปญหาการตดเชอในชองปาก เดกทมฟนน านมผอยางรนแรงแลวผปกครองไมเคยพาไปพบทนตบคลากร เพอท าการรกษาจนท าใหฟนเหลอแตรากฟน อยในชองปากเปนทสะสมเชอโรคน าไปสโรคทมความรนแรงซบซอนมากขน เชน การอกเสบของลนหวใจ ซงจะเหนไดวาปญหาของฟนน านมผในเดกมความเกยวของตอการเจรญเตบโตของเดกดานรางกายของเดกอยางชดเจน จากการสรปผลการส ารวจสภาวะทนตสขภาพเดกกอนวยเรยนกลมอาย 3 ป ใน จงหวดนครศรธรรมราช พบวา มฟนน านมผคดเปนรอยละ 44.93 มคาเฉลยฟนผอดถอนเทากบ 0.74 ซตอคน ซงสอดคลองกบการสรปผลการส ารวจสภาวะทนตสขภาพเดกกอนวยเรยนกลมอาย 3 ป ใน อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช พบวา มอตราเปนโรคฟนผรอยละ 37.50 มคาเฉลยฟนผอดถอนเทากบ 1.09 ซตอคน (ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช, 2556) นบวามอตราการเกดโรคฟนผทยงเปนปญหาอย ผวจยในฐานะเปนทนตบคลากรมหนาทรบผดชอบในงานทนตสาธาณสข ตระหนกถงความส าคญในการดแลสขภาพชองปากของเดก จงสนใจทจะศกษาปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช ทงนเพอน าผลการวจยใชเปนแนวทางการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปกครองในการดแลทนตสขภาพเดกปฐมวย และยงสามารถน าขอมลทไดจากการวจยไปวางแผนโครงการแกปญหาโรคฟนผในเดกปฐมวยอ าเภอพรหมคร ตอไป

วตถประสงคการวจย 1.เพอศกษาความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวย 2.เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย

3

ขอบเขตการวจย การวจยครงนเปนการศกษาปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป ในอ าเภอพรหมครระหวาง วนท 1 มถนายน 2556 – 30 สงหาคม 2556

นยามศพท

-เดกปฐมวย หมายถง เดกอาย 3-6 ป ทเรยนอยในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลทกแหงในอ าเภอพรหมคร -ผเลยงดหลก หมายถง ผทมหนาทดแลเดกปฐมวยขณะอยบานเปนสวนใหญ ดงนคอ -แม

-พอ -ป ,ยา,ตา,ยาย -พเลยง

-อาย หมายถง จ านวนป(เตม)ของกลมตวอยาง -ระดบการศกษาของผเลยงดหลก หมายถง ระดบการศกษาขนสงสดของผเลยงดหลก

-อาชพของผเลยงดหลก หมายถง อาชพหลกของพอแมผเลยงดหลก -รายไดของผเลยงดหลก หมายถง รายไดตอเดอนของผเลยงดหลก -พฤตกรรมการแปรงฟน หมายถง เดกปฐมวยไดรบการแปรงฟนโดยผเลยงดหลกอยางนอย

วนละ 2 ครง -พฤตกรรมการรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน หมายถง เดกปฐมวยรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน เชน ลกอม ชอกโกแลต มากกวา 2 วน ในหนงสปดาห

-โรคฟนผ หมายถง โรคทผวฟนหรอเนอฟนถกท าลาย โดยเชอจลนทรยในชองปากซงยอยน าตาล จากแผนคราบบนตวฟนสลายเปนกรดไปสมผสผวฟนเกดเปนร ประโยชนทไดรบ

-ทราบความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวยเพอน ามาจดท าโครงการสงเสรม ปองกน รกษา ในเดกปฐมวยไดอยางเหมาะสม

-น าขอมลทไดจากการวจยไปวางแผนโครงการแกปญหาโรคฟนผในเดกปฐมวยอ าเภอ

พรหมคร

4

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาถงปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย อ าเภอพรหมคร ผวจยไดศกษาคนควาและรวบรวมทฤษฎรวมถงงานวจยทเกยวของมาเปนแนวทางในการพจารณาหาสาระส าคญทสมพนธกบประเดนดงกลาวดงน

1. ปจจยดานตวเดก โดยจะเปนเนอหาในเรอง อาย เพศ ทมความสมพนธกบโรคฟนผ 2. ปจจยดานผเลยงด โดยจะเปนเนอหาในเรอง เศรษฐฐานะ พฤตกรรมการเลยงด ความร

และทศนคตทมความสมพนธกบโรคฟนผ 3. ปจจยดานการรบประทานอาหาร โดยจะเปนเนอหาในเรอง การดมนม การบรโภค

น าตาลทมความสมพนธกบโรคฟนผ

1.ปจจยดานตวเดก อายเปนปจจยส าคญทท าใหความเสยงในการเกดฟนผสงขน (Al-Shalan, Erickson et al.,

1997 : 37-41) สอดคลองกบการศกษาของ(กองทนตสาธารณสข กรมอนามย,2547 )ทพบวา อตราฟนผในเดก ทท าการวจย เพมขนตามอาย และ ปจจยทผลกบโรคฟนผมากทสด คอ อนามยชองปาก อาย พฤตกรรมหลบคาขวดนม ไดมการศกษาในสหรฐอเมรกาพบวา เดก 0-5 ปทอยในเขตเมองทมอายมากขนทก 1 ป เสยงตอการเกดฟนผเพมขน 2.3 เทา และอายทหยานมชาลง 1 ปจะเสยงตอการเกดฟนผเพมขน 2.8 เทา(Bray, Branson et al.,2003:225-232) เดกทหยานมแมชากวา 1 ป กนขนมหวาน ใชหวนมหลอก(pacifier) หรอใชหวนมหลอกรวมกบเปนเปนโรคภมแพหวใจ(rhinitis)ท าใหเสยงตอการเกดฟนผสงขน (Vazquez-Nava, Vazquez et al, 2008: 141-147) การไดรบยาปฏชวนะของทารกตงแตแรกคลอดจนถงอาย 18 เดอนมผลท าใหความเสยงในการเกดฟนผในฟนน านมเพมขน(Alaki, Burt et al., 2009: 31-37) แตการไดรบเพนนซลนเปนเวลานานของเดกทเปนโรคโลหตจางชนด sickle cell anemia กลบพบวาท าใหปรมาณ streptoccus mutans ลดลง นนหมายถงท าใหเดกเสยงตอการเกดฟนผนอยลงในชวงทไดรบยา(Fukuda, Sonis et al., 2005: 186-190) ซงมการศกษาพบวาการทเดกไดรบน าตาลซโครสในยาน าเปนเวลานานก เปนอกปจจยเสยงของการเกดฟนผเชนเดยวกบการศกษาในออสเตรเลยทพบวา การคลอดกอนก าหนด และการตดเชอของทารกแรกเกด ท าใหเดกเสยงตอการมฟนกรามแททเคลอบฟนสรางไมสมบรณ(Arrow,2009)การทฟนหนาผกอนอาย 4 ปเปนปจจยเสยงในการเกดฟนผในอนาคต(Al-Shalan, Erickson et al., 1997: 37-41) การศกษาในสวเดนพบวาการทเดกมแผนคราบฟนทมองเหนได การมหลมรองฟนลกและการทเดกดมของเหลวหรอ

5

เครองดมทมรสหวานท าใหเดกฟนผเพมขน(Holst,Martensson et al., 1997:185-191)เชนเดยวกบการศกษาของ (Kleemola-Kujala, E. Rasanen, L,1982) ทพบวาการทเดกกนของหวานจะเพมปรมาณแผนคราบฟนและเพมความเสยงในการเกดฟนผ(Kleemola-Kujala and Rasanen, 1982),( Mariri, Levy et al., 2003:224-233)และ (Seow, Amaratunge et al., 1996 : 187-190) นอกจากนการศกษาในคนอฟรกน-อเมรกนยงพบวาเดกทกนนมหรอเครองดมรสหวานเสยงตอการเกดฟนผมากขน 1.75 เทา (Lim, Sohn et al., 2008:959-967) การทเดกกนลกอม2-3 ครงตอวน จะเสยงตอการเกดฟนผมากกวาเดกทกนลกกวาดเพยง 1 ครงใน 1 วน(Peres, Bastos et al., 2000 : 402-408) การทเคลอบฟนของเดกสรางไมสมบรณ(Arrow,2009:405-415) เปนอกหนงปจจยเสยงในการเกดฟนผ การกนอาหารจ าพวกแปงและความถในการกนทเพมมากขนท าใหเสยงตอการเกดฟนผมากขน(Mariri, Levy et al., 2003:40-51) การทเดกไมไดดแลสขภาพชองปากใหดท าใหเกดฟนผทลกลามไดงาย สวนการทพบเชอ Streptocci mutans ในน าลายเปนอกปจจยเสยงของการเกดฟนผ ซงความสมพนธระหวางตวแปรทงสองมถง 90-97 %(Linossier, Vargas et al., 2003:412-418) และ (Li, Liu et al.,2004 : 818-820) เชนเดยวกบการพบ lactobacilli ในน าลายเดกจะเสยงตอการเกดฟนผเพมจาก 60% เปน 80% (Ollila and Larmas ,2008 :25-30) การใช 10 % povidone iodine (PI) จะลดจ านวน mutans streptococci (MS)ในน าลายของเดกเลกทมฟนผสง(severe early childhood caries (S-ECC)ไดอยางนอย 90 วน(Berkowitz, Koo et al., 2009:163-167) แตการใช povidone iodine เพยงครงเดยวทสามารถลดปรมาณ mutans streptococci and lactobacilli ลงในเวลา 3 เดอนไมสามารถลดการเกดฟนผทจะเกดขนในเวลาตอมาได จ าเปนตองมการใช antibacterial treatments อกเพอควบคมปรมาณแบคทเรยในชองปาก (Zhan, Featherstone et al., 2006:174-179)

การศกษาถงปจจยตางๆ ทมความสมพนธกบการขนของฟนน านม ไดแก ล าดบการขนของฟน, เพศ,เชอชาต, ดานซายและขวาของขากรรไกร, ภาวะของทารกขณะอยในครรภและหลงคลอด ผลการศกษา พบวาล าดบการขนของฟน ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (Taranger, 1976:83-97 )และ(Ramirez et al., 1994:56-59) ปจจยดานเพศพบผลตางกน บางการศกษาไมพบวามความสมพนธกบการขนของฟนอยางมนยส าคญทางสถต (Shuper et al., 1985:342-344) ,(Hitchcock et al., 1984:260-263) และ( Saleemi et al., 1996 :61-67) แตในอกหลายการศกษาพบวาเดกชายมแนวโนมฟนขนเรวกวาเดกหญง แตพบนยส าคญเฉพาะฟนบางซเทานน (Hagg and Taranger,1986 :195-206) ,( Taranger, 1976 :83-97) และ( Saleemi et al., 1996 :61-67) สวนอาย พบวามความสมพนธกบการขนของฟนน านมอยางมาก ในเดกทอายมากกวาจะพบจ านวนฟนผทมากกวา (Lawoyin et al., 1996:19-23)และ(Taranger, 1976 :83-97) ดานเชอชาตจากการศกษาของ ( Saleemi et

6

al., 1996 :61-67) โดยใชคาเฉลยของระยะเวลาการขนของฟนน านมตงแตซแรกจนกระทงซสดทาย พบวา คาเฉลยระยะเวลาขนของฟนแตกตางไปตามเชอชาตโดย เดกปากสถานมคาเฉลยของอายทฟนซแรกขนเมออาย 9 เดอน โดยมฟนซสดทายขนเมออาย 28 เดอน รวมระยะเวลาการขนของฟนทงหมดเทากบ 19 เดอน ในขณะทเดกสวเดนซงมคาเฉลยของฟนซแรกขนเมออาย 7.5 เดอน และ ซสดทายขนเมออาย 28.5 เดอน รวมระยะเวลาการขนทงหมดเทากบ 21 เดอน(Hagg and Taranger, 1985 : 93-107) ดงนนเดกปากสถานจะมฟนขนโดยเฉลยชากวาเดกสวเดน 2 เดอน และจากการศกษาของ Ramirez และคณะ (1994: 56-59)ไมพบความแตกตางของระยะเวลาการขนของฟนน านมในระหวางดานซายและขวาของขากรรไกร ภาวะของทารกขณะอยในครรภและหลงคลอด จากการศกษาของ Seow และคณะ (1988:39-42) พบวาอตราการเจรญเตบโตของฟน (Dental development) และการขนของฟนสมพนธกบการคลอดกอนก าหนด โดยเฉพาะเดกน าหนกแรกคลอดนอย และเดกคลอดกอนก าหนด จะมพฒนาการของฟนทต ากวา โดยเฉพาะในระยะ 6 ขวบแรกแตจากการศกษาของ Delgado และคณะ (1975 :216-224) พบวา ระยะเวลาการขนของฟนมความสมพนธกบน าหนกของทารกหลงคลอดมากกวาน าหนกทารกแรกคลอด โดยภาวะทพโภชนาการภายหลงคลอด จะมผลใหฟนขนชา ซงตรงกบการศกษาอน ๆ (Viscardi et al., 1994 : 23-28) ,( Hitchcock et al., 1984 :260-263) และ (Taranger, 1976:83-97) กลาวคอ การขนของฟนจะสมพนธกบการเจรญเตบโตของรางกาย (Somatic growth) (Taranger, 1976:83-97) และสมพนธกบภาวะโภชนาการอยางชดเจน จากการศกษาของ Viscardi และคณะ (1994: 23-28 ) ศกษาในเดกคลอดกอนก าหนดเปรยบเทยบกบเดกปกต พบวา อายทฟนซแรกขนสมพนธกบอายทเรมไดรบอาหาร (full enteralfeeding) อายทเรมกนวตามนเสรมและน าหนกทเพมในแตละวน จากการศกษาของ Hitchcock และคณะ (1984:260-263) ซงศกษาความสมพนธระหวางจ านวนฟนกบอตราการเจรญเตบโตและอตราพฒนาการของ psychomotor พบวา เดกทมความสงเพมมาก จะมจ านวนฟนมากกวาเดกวยเดยวกนทมความสงเพมนอยกวา และเดกทเดนเรวกวาจะมฟนขนมากกวาเดกทเดนชากวา แตไมแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต และจากการศกษาของ Shuper และคณะ (1985 :342-344) พบวา เมอตดปจจยจากอายแลว น าหนกสวนสง และความยาวรอบศรษะของเดก ในวยตาง ๆ ไมสมพนธกบจ านวนฟนทขนอยางมนยส าคญทางสถตเชอแบคทเรยทเปนสาเหตการเกดโรคฟนผจากการส ารวจแบบตดขวาง (cross sectional study) ศกษาความชกของโรคฟนผในประชากรไทยในภาคใต พบวามความชกของโรคสงในทกกลมอาย คาเฉลยดชนฟนผ (DMF) เปน 5.7 ในกลมอาย 30-39 ปและ 50-59 ป และ 3.7 ในกลมอาย 12 ป (Teanpaisan et al., 1995:317-318) และคาเฉลยดชนฟนน านมผ (dmft) มคา 9.0 ในกลมเดกอาย 6-10 ป สาเหตของโรคฟนผมหลายสาเหตรวมกน และ พบวาเชอแบคทเรยเปนสาเหตส าคญสาเหตหนงในการท าใหเกดฟนผ โดยเฉพาะอยางยงเชอ Streptococcus mutans และ Lactobacilli มผรายงานวาเชอดงกลาวเปนดชนบงชความเสยงของโรคฟนผทด (Wilson and Ashley, 1989 : 99-102) จากการศกษาแบบตดตามระยะยาวในเดก

7

ตงแตแรกคลอดถง 2 ปในประเทศญป น (Fujiwara et al., 1991:151-154) พบวาเดกทตรวจพบ S. mutans มโอกาสเกดฟนผไดมากกวาเดกทไมพบ S. mutans และแสดงความสมพนธของการตรวจพบเชอ S. mutans กบการเกดฟนผ ซงแสดงถงความจ าเปนในการควบคมจ านวนเชอ S.mutans ในชองปากเดกในประเทศไทยเขตภาคใต พบอบตการณของโรคฟนผสง แตยงไมมการศกษาแบบตดตามระยะยาวของเชอแบคทเรย สาเหตของโรคฟนผและโรคฟนผ การศกษาในระยะยาวในเดกตงแตแรกคลอดจะท าใหเขาใจในpattern ของการ colonization ของเชอแบคทเรย S. mutans และ Lactobacilli ในเดก ซงจะน าไปสการวางแผนปองกนโรคฟนผไดอยางมประสทธภาพ 2.ปจจยดานผเลยงด

เนองจากโรคฟนผเปนโรคตดเชอ และตดตอได(Berkowitz ,2003 :135-138) โดยเฉพาะจากแมหรอผเลยงดไปสเดก และปจจยทท าเดกมความเสยงตอการเกดฟนผมากขนไดแก การทมารดาเปนโรคหวใจ(Batanova, Vinogradova et al,1990 : 69-72)ระดบการศกษา มารดาทมฟนผ อด ถอนมาก ลกษณะการใหอาหารลก มารดาทยากจนและมความเครยดสงกท าใหแดกเสยงตอการเกดฟนผมากขน(Reisine and Litt ,1993 :279-87) เชอโรคทง Streptococcus mutans ทท าใหเกดฟนผและเชอทท าใหเกดโรคปรทนตสามารถถายทอดจากแมไปสลก(Van Steenbergen and de Soet ,1998:404-407) เชนเดยวกบระดบการศกษาของบดากสมพนธกบความเสยงในการเกดฟนผของลก(Olmez and Uzamris ,2002:230-236) การศกษาในเดกอาย 4-11 ปทไดรบ passive nicotine จากการทคนในบานสบบหรมความเสยงในการเกดฟนน านมผเพมขนกวากลมทไมไดรบนโคตน(Aligne, Moss et al, 2003:1258-1264) เดกทครอบครวมฐานะยากจนมโอการเกดฟนผสงกวาเดกทร ารวย(Raadal, Milgrom et al, 1994 :1017-1025) และ (Peres, Bastos et al,2000:402-408) ในประเทศไทยมการศกษาพบวา เดกทมแมทมฟนผมากกวา 10 ซจะมฟนผหลายซ (S. Thatasamakul, S. Piwat, et al, 2009:137-141) ในเรองการเลยงดสวนใหญแมจะเปนผเลยงดเดกในชวงแรกเกดถงอาย 3 เดอนเทานน หลงจากนนป ยา ตา หรอ ยายจะเปนผเลยงดเดกในชวงกลางวน ซงสวนใหญแลวจะเปน ยาหรอยายมากกวาป หรอตาทเลยงดเดก(หฤทย สขเจรญ 2545 และ ฉลองชย สกลวสนต 2547)

พฤตกรรมการดแลทนตสขภาพเดก(การดแลสขภาพชองปากเดก) การใหเดกดดนมจากขวดนานเกนไปท าใหเดกเสยงตอการเกดฟนผมากขน การศกษาในบลกาเรยพบวามารดายงไมมความรเพยงพอในเรองนมและอาหารแกเดก(Dimitrova, Kukleva et al. 2002:60-63) สวนในพนททมเดกฟนผสงในเวลส สหราชอาณาจกรพบวาแมมารดาสวนใหญมความร และทราบดถงผลของน าตาลในเครองดมรสหวานในทท าใหฟนผมากกวาการดมจากแกว แตยงใหลกดดนมจากขวดและใหน าหวาน

8

(Chestnutt, Murdoch et al. 2003:139-145) สวนการศกษาในประเทศจนพบวาเดกทดดนมจากขวดอยางเดยวเสยงตอการเกดฟนผมากกวาเดกทกนนมแมถง 5 เทา การศกษาในตรกพบวาเดกทกนนมมอดก และดดนมขวดรวมกบนมแม มฟนผมากกวาเดกทดดนมแมเพยงอยางเดยว(Olmez and Uzamris 2002:230-236) เชนเดยวกบการศกษาในจอรแดนทพบวาหากเดกนอนหลบคาขวดนมจะเสยงตอการเกดฟนผมากขน(Sayegh A and Jordan. 2002:144-151) แตการศกษาในแทนซาเนยพบวาการทปลอยใหเดกหลบคาหวนมแมท าใหเดกเสยงตอการเกดฟนผเพมขน(Matee, van't Hof et al. 1994: 289-293) เชนเดยวกบการศกษาในเดกอาย 1.5-3 ขวบของญป นทพบวาการทเดกยงดดนมแมหลงอาย 18 เดอนหรอ 1.5 ขวบพบมฟนผสงกวาเดกทหยานมแลว(Yonezu, Ushida et al. 2006:157-160)นอกจากนยงพบวาเดกทดดนวหลง 1.5 ขวบไมท าใหเสยงตอการเกดฟนผเมออาย 3 ขวบแตเดกทดดหวนมหลอกเสยงตอการเกดฟนผมากขน การกนขนมหวานตงแต 3 ครงขนไปในหนงวน และการทพอแมไมแปรงฟนใหลกกอนนอนท าใหเดกเสยงตอการเกดฟนผมากขน(Mizoguchi, Kurumado et al. 2003:867-878)เชนเดยวกบการศกษาในสวเดนซงมอตราการเกดฟนผเพยง 7 % ในเดกอาย 2 ขวบทพบวาความถในการกนขนมหวานท าใหเสยงตอการเกดโรคฟนผเพมขน(Stecksen-Blicks, Holgerson et al. 2007:215-221) ส าหรบในประเทศไทยจากการศกษาของจนทนา องชศกด(2547) พบวา เดกทกนนมหวานจะไดรบน าตาลมากกวาเดกทวไปถง 3 เทา ทงนการแปรงฟนเปนวธทดทสดในการปองกนฟนผ(Verrips and Kalsbeek 1993 : 407-411)

เดกทดมนมแมอยางเดยวพบวามฟนผมากกวาเดกทดมนมอนๆ อยางมนยส าคญ นอกจากนเดกอาย12 เดอนและ 18 เดอน กลมผเลยงดหลกทท าความสะอาดฟนใหเดกบอย ๆ (3-5 ครงตอสปดาห) และผเลยงดหลกทจบสงกวาระดบประถมศกษา จะมฟนผนอยกวาอยางมนยส าคญ สรปความชกของการเกดโรคฟนผในเดกกลมนสงมาก ขณะเดยวกนกมการลกลามของรอยโรคอยางรวดเรว การตดเชอโรคฟนผของเดกนาจะเกดจากการไดรบเชอในขณะคลอดและจากการเลยงด พฤตกรรมการดมนม การท าความสะอาดชองปากและ ระดบการศกษาของผเลยงดหลก มอทธพลมากตอความชกของโรคฟนผในเดกวย3-18เดอนในพนททศกษา(ทรงชย ฐตโสมกลและคณะ,2546:4-10)

จากการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ โดย Harris และคณะ (2004) พบวา ปจจยเสยงตอการเกดฟนผในเดกอายต ากวา 6 ป ไดแก การแปรงฟนนอยกวา 1 ครงตอวน ระดบของเชอ S.mutans และการรบประทานทเสยงตอการเกดโรคฟนผ นอกจากน จากการศกษาระยะยาวในตางประเทศ พบวาการสะสมแผนคราบจลนทรยทฟนตดบนในทารกอาย 19 เดอน เปนตวท านายทส าคญวาเดกจะมฟนผใน 18 เดอนขางหนา (Alalussua และ Mamivirta, 1994:193-196) ในประเทศไทยจากการวจยระยะยาว พบวา ปจจยทมความสมพนธกบการเกดโรคฟนผในเดกนน สวนหนงเกยวกบการบรโภคอาหารขบเคยว น าอดลม ตงแตอาย 9 เดอนและไมไดแปรงฟนแมวาอาย 9 เดอนแลว

9

นอกจากน จากการตดตาม "ศกษาพฤตกรรมการเลยงดของผปกครองตอสภาวะสขภาพชองปากของเดกวยเรยน" ในหมบานหนองหวานอยและหมบานนามะเฟองเหนอ จงหวดหนองบวล าภ ของ ทพ.ญ.วรางคณา อนทโลหต ส านกงานสาธารณสขหนองบวล าภ ชชดวา พฤตกรรมการเลยงดในกลมเดกฟนผและเดกฟนไมผนนแตกตางกนโดยสนเชง โดย ผเลยงดบตรหลานในเดกกลมฟนไมผ จะหยานมแมหรอนมขวดเมออายไมเกน 1 ขวบครง ใหความส าคญกบอาหารมอหลก หลงดมนมมการดมน าตามหรอลางปากทกครง จ ากดคาขนมใหลกไมเกนวนละ 5 บาท สงผลใหการบรโภคขนมมเปนครงคราว ทส าคญมการแปรงฟนใหลกตงแตฟนเรมขน 2-4 ซ และมการก ากบอยางใกลชดใหแปรงฟนวนละ 2 ครง

ขณะทพฤตกรรมของผเลยงดบตรหลานในเดกกลมฟนผ นน คอเดกจะหยานมหรอเลกดดนมจากขวดชาเมออาย 2-4 ป ชอบปลอยใหเดกหลบคาขวดนมโดยไมมการดมน าหรอลางปากตาม เดกไดรบนมรสหวานเกนวนละ 3 กลอง อกทงยงมการใหเดกดมนมหรอนมเปรยวอยบอยครง ปลอยใหเดกรบประทานขนมตามใจชอบ ทส าคญผปกครองไมไดใสใจ ดแลการแปรงฟนของเดกเทาทควร

ทพ.ญ. จนทนา องชศกด กลาววา สาเหตทเปนเชนนเนองจากผปกครองยงมทศนคตและความรเรองฟนน านมผในบตรหลานทผด คดวาการทฟนน านมผนนเปนเรองปกตทพบในเดกเลก เนองจากวนหนงฟนน านมจะตองหลดไปเพอใหฟนแทเกดมาทดแทน อกทงเดกยงไมสามารถท าความสะอาดดวยตนเองได เพราะฉะนนผปกครองจงเปนสวนส าคญ แตทผานมาพบวาผปกครองสวนใหญจะใหเดกท าเองซงกท าบางไมท าบาง หรอหากแปรงฟนเองกอาจจะไมสะอาด อยางไรกตามนอกเหนอจากทศนคตของผปกครองแลว ภาวะเศรษฐกจของผเลยง สภาวะแวดลอม และคานยมในการกนขนมของเดกเลกนนลวนสงเสรมใหเกดฟนผมากเชนกน

และยงมผลการศกษาทสนบสนนวา ความรและทศนคตของผปกครอง มผลกบการลดโรคฟนผ ของ นฤชต ทองรงเรองชย และคณะ (2555) ทพบวา ทศนคตดานทนตสขภาพ,ทกษะการแปรงฟนใหเดก และการไดรบค าแนะน าดานทนตสขภาพจากครผดแลเดก มความสมพนธกบพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองอยางมนยส าคญทางสถต สอดคลองกบผลการวจยของ พทธนนท ศรพรววฒน (2552)พบวา ขอมลปจจย ของผปกครอง สามารถอธบายสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน ตวแปรพยากรณทด ของสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน ม 3 ตว คอ ปจจยปจจยดานทศนคต ดานความร และ ปจจยดานการเขาถงแหลงอปกรณท าความสะอาดฟน สามารถรวมกนพยากรณสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน ตวแปรพยากรณทง 3 ตว มความสมพนธกบสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน อยางมนยส าคญทางสถต

การแปรงฟนตงแตอายยงนอย ชวยลดโอกาสการเกดฟนผได : การศกษาในหลายประเทศสนบสนนวาการแปรงฟนตงแตอายยงนอยจะลดโอกาสการเกดฟนผได Wendt และคณะ (1994:269-273)

10

การแปรงฟนมโอกาสลดฟนผแมวาการควบคมการรบประทานอาหารทเสยงตอการเกดฟนผยงไมไดผล: พบวา เดกทรบประทานอาหารวางบอย แตมการแปรงฟนสม าเสมอ จะมฟนผนอยกวาเดกทไมคอยรบประทานอาหารวาง แตมการท าความสะอาดชองปากทไมด Paunio และคณะ (1993:4-7) อยางไรกตามไมไดหมายความวา จะละเลยการควบคมการรบประทานอาหารหวาน หากแตเปนสงทตองท าควบค และด าเนนงานรวมกนกบโครงการเดกไทยไมกนหวาน เพราะจะยงสงผลท าใหเกดการลดฟนผทมประสทธผลมากขน

ปจจยดานเศรษฐฐานะของครอบครวเดกและภมหลงของแม เคยมการรายงานวามสวนในการท านายสภาวะของการเกดโรคฟนผในเดกเลก ปจจยทเกยวของประกอบดวย อายของแม อาชพ รายไดของครอบครวและของแม ระดบการศกษาและความสามารถในการใชภาษาของแม จ านวนบตร ล าดบการเกดของเดกในครอบครว (Al Hosani and Rugg Gunn, 1998 :31-36 ), (Godson and Williams, 1996:27-33), (Persson et al., 1984:390-397) และ (Williams and Hargreaves, 1990:413-420) ซงพบวา บตรคนทาย ๆ ของครอบครวจะไดรบการดแลดานอาหารและการเอาใจใสในสขภาพนอยกวาเดกทเกดในล าดบตน ๆ แมทมอายนอยดเหมอนจะใหความส าคญตอการเลยงดมากกวาแมทมอายมาก (Paunio, 1994:36-40),( Paunio et al., 1993:4-7) Milen และคณะ (1981:83-86) พบวาอบตการโรคฟนผจะลดลงตามระดบทางสงคมของครอบครวทสงขน นนคอ ครอบครวทรายไดดจะมฟนผนอยกวาครอบครวยากจน มการศกษาจ านวนหนง (Wongkongkathep et al., 1995: 161-178) และ (Kaewpinta et al., 1995: 83-91) ส าหรบในประเทศไทย มงานวจยของกองทนตสาธารณสข กรมอนามย (2547) ทศกษาถงพฤตกรรมการแปรงฟนในครอบครวทยากจนวามอนามยชองปากแตกตางกน กบครอบครวทไมยากจน โดยครอบครวทยากจน จบประถม และมอาชพเกษตรกร มอนามยทไมสะอาด มรอยละทสงกวาครอบครวทไมยากจน และการศกษาภาคตดขวางในประเทศไทยพบวา ระดบการศกษาของแม รายได การไดรบทนตสขศกษา และการปฏบตตนของแมตออนามยในชองปาก มความสมพนธกบอบตการของโรคฟนผของเดกทอยในความดแล แตการเกบขอมลเพยงครงเดยว จงไมอาจสะทอนสภาพทแทจรงของประชากรทก าลงศกษา ไมสามารถชชดลงไปไดวาความสมพนธทวานนอยในรปแบบใด และมอทธพลมากนอยเพยงใดเมอเทยบกบพฤตกรรมเสยงดานอน ๆ ประกอบกบภาคใตของไทยมชมชนทนบถอศาสนาอสลามอยจ านวนหนง ทซงยงไมเคยมรายงานวา ภมหลงของแมและครอบครวมความสมพนธหรอไม อยางไรกบการเกดโรคฟนผในเดกเลก แตยงมงานวจยทยงสนบสนนความสมพนธดานเศรษฐฐานะกบโรคฟนผไวอกหลายทานเชน

Mattila ML et.al (2000:207-214) การศกษาของมารดามความสมพนธกบการเกดโรคฟนผ เดกทมารดามการศกษาสงมฟนผนอยกวาเดกทมารดามการศกษานอย

สณ วงศคงคาเทพ และคณะ (2550) เมอวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยดานประชากรกบปญหาฟนผและโภชนาการ พบวาปจจยดานประชากรทมความสมพนธกบการเกดฟนผ

11

และปญหาโภชนาการอยางมนยส าคญทางสถต คอ ภมภาค อาย ระดบการศกษาของผดแลหลก และรายไดครวเรอนตอเดอน โดยเมอจ าแนกปญหาตราระดบการศกษาและรายไดของผดแลหลก พบแนวโนมปญหาการขาดสารอาหารและฟนผลดลง เมอผดแลหลกมระดบการศกษาทสงขน และมรายไดครอบครวเฉลยทเพมสงขน ดงนนการศกษานจงมความจ าเปนอยางยงทจะตองศกษาถงปจจยในดานเศรษฐฐานะของแมและครอบครวทมตอสขภาพชองปากของเดกรวมดวย

คงไมมใครปฏเสธวาการแปรงฟนโดยยาสฟนทมสวนผสมของฟลออไรดมสวนในการปองกนโรคฟนผ(Rugg and Murray, 1990:154-158) และ(Murray et al., 1991:295-323) แตปญหาทยงคงมอยในปจจบนคอท าไมเดก ๆ กวารอยละ 90 ยงคงทกขทรมานจากโรคฟนผ แมวาจะมรายงานวา กวารอยละ 60 ของเดกไดรบการแปรงฟนโดยผปกครองหรอแปรงฟนดวยตนเองเมอท าเองได ความไมสมพนธกนของขอมลน จงยงจ าเปนทจะตองศกษาปจจยนตอไป การศกษาของ Schroder และ Granath (1983:308-311) แสดงใหเหนวาการมสขอนามยในชองปากดจะลดโอกาสการเกดโรคฟนผ จากการศกษาจ านวนหนง (Dowell, 1981:247-249) ,(Bruun and Thylstrup,1988:1114-1117) และ (Szpunar and Burt, 1990:18-23) พบวา ผปกครองหรอผดแลเดกทท าความสะอาดฟนใหกบเดกเลก มสวนชวยลดโอกาสของการเกดโรคฟนผในเดกเลก การศกษาของ Wendt และคณะ (1994) แสดงใหเหนวาการแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดสามารถลดอบตการการเกดโรคฟนผได มการศกษาอยจ านวนหนงในประเทศไทย (Wongkongkathep et al., 1995:161-178) และ (Panya-ngarm and Panya-ngarm,1992:79-89) พบวาเดกไทยมการแปรงฟนอยางนอยวนละ 1 ครง แตความสมพนธระหวางการเกดโรคฟนผ กบการแปรงฟนยงคงไมชดเจน ซงอาจเปนเหตผลในดานระเบยบวธวจยของการศกษาเหลานทสวนใหญเปนการศกษาแบบตดขวาง ท าใหไมสามารถตรวจสอบความสมพนธทแทจรงของการดแลสขภาพในชองปากกบการเกดโรคฟนผไดอยางชดเจนพฤตกรรมการบรโภคอาหารระหวางมอโดยปกตคนเราจะกนอาหารมอหลกๆอย 3 มอ คอ อาหารเชา อาหารเทยง และอาหารเยน ส าหรบการด ารงชวตตามปกตการรบประทานอาหารหลก 3 มอน กคงจะเพยงพอกบความตองการของรางกาย แตในความเปนจรงคนจ านวนหนงจะรบประทานอาหารหลากหลายกวานน เรยกอกอยางหนงวาอาหารระหวางมออาหารจบจบ ขนมขบเคยว หรออาหารวาง ซงอาหารเหลานมกจะมองคประกอบ รปแบบและปรมาณทแตกตางกนไป ซงสวนใหญมกมรสหวาน หรอมน าตาลทรายเปนสวนประกอบอยดวย เดกทมพฤตกรรมการรบประทานอาหารระหวางมอ จงมโอกาสไดรบน าตาลในปรมาณและมความถมากขน ชนดของอาหารวางอาจจะมความแขง ความเหนยวทแตกตางจากอาหารมอหลก ดงนนจะเหนไดวาอาหารระหวางมอบางชนดอาจจะมอทธพลตอการเกดฟนผไดสงมาก ในขณะทบางชนดกลบมนอย หรอไมมเลย (Edmondson, 1990:60-71) ,(Lachapelle et al., 1990:370-375)และ( Bowen et al., 1990:839-844) ดงนนพฤตกรรมการรบประทานอาหารระหวางมอจะเปนปจจยเสยงทมความส าคญมากตอสขภาพในชองปากของเดก พฤตกรรมการรบประทานอาหารของ

12

เดกมกจะผนแปรไปตามพฤตกรรมการรบประทานอาหารของบคคลขางเคยง อาทเชน พอแม พนอง ญาต ๆ หรอเพอน ๆรวมไปถงวธการไดมาซงขนมและอาหารวางในชมชนนนๆแมวาจะมการศกษามากมายทไดแสดงใหเหนความสมพนธของการเกดโรคฟนผกบการรบประทานอาหารระหวางมอ (Bagramian et al., 1974:208-213),( Wright et al., 1985:43-47) และ ( Messer et al., 1980:59)และ ( Burt et al., 1988:1422-1429) แตผลทไดยงคงไมแนนอนทงนขนอยกบพนททท าการวจย ระเบยบวธวจย วธการเกบรวบรวมขอมลดานการรบประทานอาหาร ซงดวยวธการทแตกตางกนกท าใหไดผลทแตกตางกน ดงนน เพอใหเกดการเรยนรในกลไกการเกดโรคฟนผของเดกกลมนในสวนทเกยวของกบการรบประทานอาหารหวาน และการกอรปพฤตกรรมการบรโภคอาหารหวานของเดก ดงนนการศกษานจงจ าเปนตองศกษาถงปจจยทมผลตอพฤตกรรม และความถในการบรโภคอาหารหวานของเดก 3.ปจจยดานการรบประทานอาหาร

ในชวงขวบปแรกของเดก นมเปนอาหารหลกของเดก โดยความถของการดมนมจะสงในชวงแรกเกดและลดลงเมออายมากขน ขอมลของการศกษาน แสดงใหเหนวาเดกทไดรบนมแมอยางเดยวมความชกของการเกดโรคฟนผมากกวาเดกทดมนมอน ๆ รวมดวย ขอมลนขดแยงกบความเชอในอดตทแมสวนใหญเชอวานมแมไมท าใหเกดโรคฟนผ เนองจากนมมสวนผสมของคารโบไฮเดรตเปนหลก ซงเชอแบคทเรยในชองปากสามารถน าไปใชเปนอาหารและสรางกรดละลายผวฟนท าใหเกดฟนผ อยางไรกตามมการศกษาในอดตทแสดงใหเหนวาการดมนมแมอาจไมใชสาเหตทแทจรงของการเกดโรคฟนผ แตอาจเปนเพราะวาเดกมความถของการไดรบนมทมากเกนไป รวมกบการไมไดรบการท าความสะอาดทเหมาะสมจงท าใหเดกกลมนมฟนผมากกวา ผลการศกษายงชใหเหนวาเดกสวนใหญ จะไดรบนมเมอเดกรองขอ ขณะทมเดกจ านวนหนงมความถของการดมนมนอยกวา คอดมนมเฉพาะเวลามออาหาร หรอเฉพาะเวลาทจะนอนเทานน อยางไรกตามขอมลทาง

การศกษานไมไดยนยนการศกษาเดม ทเคยมมาวา เดกทหลบคาขวดนมแลวจะมฟนผสง (Holt et al., 1982:107-109),(Picton and Wiltshear, 1970:170-172) และ( Tsubouchi et al., 1994:293-298) แตเมอมการดมนมบอยครง ประกอบกบการท าความสะอาดชองปากทไมดยอมสงผลกระทบตอการเกดโรคฟนผสงในเวลาตอมา เนองจากผดแลเดกมากกวา1 ใน 3 ทไมเคยท าความสะอาดฟนเดกเมออาย 9 เดอนเลย ผลทตามมากคอ เดกทแมดแลเอาใจใสในการท าความสะอาดมากกวา จะมจ านวนฟนผนอยกวาอยางมนยส าคญ นอกจากนยงพบวาเดกทเกดจากมารดาทมสขภาพชองปากไมดคอมฟนผในขณะตงครรภมากกวา 10 ซจะพบวาเดกมฟนผสงกวาอยางชดเจน และหากเดกอยในการดแลของผดแลเดกทรบราชการ และมการศกษาสงกวาระดบประถมศกษามจ านวนฟนผนอยกวา ซงบงชวาการ

13

มความรทด การปฏบต และการเอาใจใสทด ในดานสขภาพชองปากอยางสม าเสมอในเดกวยน( ทรงชย ฐตโสมกล และคณะ ,2546) จนทนา องชศกด (2545) พบวา ผลของอาหารตอการเกดฟนผ มาจากสวนประกอบของอาหารและวธการรบประทานอาหารทท าใหเกดฟนผไดด คอ อาหารประเภทคารโบไฮเดรตชนดหมกได (Fermentable carbohydrate) คารโบไฮเดรตแตละชนดมศกยภาพในการท าใหเกดกรดไดไมเทากน แตคารโบไฮเดรตในรปน าตาล โดยเฉพาะซโครสมศกยภาพสงสด คารโบไฮเดรตทเหนยวตดฟนงายหรอวธการรบประทานทท าใหอยในชองปากไดนาน จลนทรยสามารถสรางกรดไดมากและสมผสกบฟนไดนานข น การปองกนฟนผในเดกเลกจงตองลดท งปรมาณและความถในการรบประทาน โดยเฉพาะอาหารประเภทน าตาล Woodward และ Walker (1994:297-302) ไดศกษาการบรโภคน าตาลและสภาวะฟนผใน 90 ประเทศ โดยใชขอมลจากฐานขอมลขององคการอนามยโลก (World health organization oral disease data bank) พบวาคาเฉลยผ ถอน อด เพมขนเมอสดสวนการบรโภคน าตาลเพมขน โดยการวเคราะหการบรโภคน าตาลในประเทศอตสาหกรรม 29 ประเทศ พบวาการบรโภคน าตาลไมมความสมพนธกบการเกดฟนผ ในขณะทประเทศก าลงพฒนากลบพบวาการบรโภคน าตาลมความสมพนธกบการเกดฟนผอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวาน าตาลมความสมพนธกบการเกดฟนผอยางชดเจน ฤด สราฤทธ (2549) น าตาลท าใหฟนผไดอยางไร พบวา น าตาลทอนตรายตอโรคฟนผมากทสด คอ น าตาลซโครส โดยแบคทเรยทท าใหฟนผทอยในชองปากเมอไดรบน าตาลซโครสจะสามารถสรางกาวเหนยวปลอยออกมานอกเซลลมาลอมตวมนท าใหเกาะตดบนผวฟนไดดข น นอกจากนยงเอาน าตาลกลโคสและฟรคโตสทไดจากการสลายซโครสไปใชในการรางพลงงาน และมการสรางกรดปลอยออกมาท าใหคาพเอช(pH) ของสภาพแวดลอมของแบคทเรยลดลง เปลยนชนดของแบคทเรยบนผวฟนไปเปนชนดททนกรดไดดและสรางกรดไดปรมาณสง ซงไดแก พวกมวแทนเสตรปโตคอคไค และแลคโตบาซลไล ชนดของกรดทสรางออกมา คอ กรดแลคตก ซงเปนกรดแกสามารถท าลายผวเคลอบฟนได ถาไดรบน าตาลซโครสอยเรอยๆและไมมการก าจดแบคทเรยออกจากผวฟน กรดทสรางออกมาโดยแบคทเรยจะท าใหสภาพความเปนกรดทบรเวณผวฟนเพมขน คาพเอชมคาลดต าลงนอยกวา 5.5 ซงเปนคาทท าใหเกดการละลายของฟนออกมาได ผวฟนจะละลายออกมาตลอดเวลาจนในทสดเกดเปนรอยโรคฟนผขน Stecksen และ Borssen (1999:215-221) ศกษาการเกดฟนผ พฤตกรรมการบรโภคน าตาลและการแปรงฟนในเดก 4 ประหวางป1967-1997 ของประเทศสวเดน พบวารอยละ 58 ของเดกกนขนมขบเคยวทมน าตาลหนงหรอมากกวาหนงครงตอวนในระหวางมอ หรออยางนอย 4 ชนดใน2-3 ครงตอสปดาห รอยละ 20 ดมน าหวานหรอน าอดลมหนงครงในหนงวนหรอมากกวานน และรอยละ 23 กน

14

ของหวานมากกวา 1 ครงตอสปดาห การดมน าหวานหรอน าอดลมมากขนอยางมนยส าคญทางสถต ในขณะทของหวานเพมมากขนแตไมมนยส าคญทางสถต ปยะดา ประเสรฐสม (2550:1-12) ส ารวจสถานการณวาในรอบ 1 วนเดก 0-5 ป บรโภคน าตาลมากนอยแคไหน พบวา รอยละ 39.1 ของเดก 0-3 ปบรโภคนมเตมน าตาลใหรสหวาน บรโภคน าตาลเฉลย 34.6 กรมหรอ 8.7 ชอนชา สวนเดก3-5 ป รอยละ 64 บรโภคมากกวา 6 ชอนชาตอวน โดยแหลงทมาของน าตาลสงสด ไดแก น าอดลม รองลงมา คอ นมเปรยว นมถวเหลอง และอาหารเสรมตางๆ เชน นมรสหวาน และน าหวาน

อยางไรกตาม ปจจบนพบวาการอธบายความสมพนธระหวางโรคฟนผท าไดนอยลงเนองจากมการใชฟลออไรดอยางกวางขวางมากขน ในการทบทวนเอกสารอยางเปนระบบของ Burt และ Pai 2001 โดยวเคราะหจากงานวจยทเกยวของกบการกนและโรคฟนผ พบวา มรายงานทมแบบวธการวจยเปนแบบตดขวาง ท าครงเดยว มทงสน 23 เรอง จากทงหมด 36 เรอง และมวธการวจยในรปแบบ case-control เพยง 1 เรองจาก 36 เรอง โดย 16 เรองจาก 23 เรองของวธการวจยแบบตดขวาง ศกษาในฟนแท ขณะทอก 5 เรอง ใน 12 เรองเปนการศกษาแบบโคฮอรท ซงในการศกษาแบบโคฮอรทนน 8 เรองจากทงหมด 12 เรองเปนการศกษาทใชเวลานอยกวา 2 ป ซงท าใหสรปผลไดยาก โดยทวๆไปสรปไดวาการรบประทานน าตาลปรมาณสงกอใหเกดฟนผได อยางไรกตามผลของน าตาลตอการเกดฟนผเหนไดชดเจนกวาในชวงเวลาทยงไมมการใชฟลออไรด ดงน นจงเหนไดวาแมความสมพนธของการเกดฟนผและปรมาณการบรโภคน าตาลในศตวรรษท 21 จะไมชดเจนเทากบในศตวรรษตนๆ ขนกบกลมประชากรตวอยางทศกษา วธการวจย และปจจยอนๆหลายปจจย แตโดยภาพรวมจะเหนไดวาน าตาลยงคงเปนปจจยเสยงทส าคญมากในการเกดโรคฟนผในหลายชมชน ปจจบนเปนทยอมรบกนวาโรคฟนผเปนโรคตดเชอทอาจถายทอดถงกนได มวแทนส สเตรปโตคอคไค จดเปนจลนทรยกลมทมอทธพลตอการเกดโรคฟนผมากทสด การเกาะของจลนทรยบนผวเคลอบฟนจะเกาะบนแอคไควร เพลลเคล (acquired pellicle) ซงเปนแผนฟลมโปรตนบางๆเคลอบอยทผวเคลอบฟน จลนทรยชนดทจะเกาะไดจะตองมคณสมบตเหมาะสมพอดกบโปรตนในเพลลเคล มวแทนส สเตรปโตคอคไค เรมปรากฏในชองปากเดกเมอฟนซแรกขน และจะเพมจ านวนมากขนเมอมฟนมากขน ชวงเวลาทเดกจะไดรบเชอมากทสด คอชวงอายประมาณ 19-31 เดอน ซงเดกเรมมฟนกรามขนในปาก จ านวนเชอจะไมเปลยนแปลงมากนก หลงจากเดกอาย 3 ปไปแลว เชอนสามารถถายทอดจากแมหรอผเลยงดไปสเดกทางน าลาย หลงจากเดกไดรบเชอแลว จ านวนเชอจะเพมขนอยางรวดเรวหากเดกรบประทานน าตาลซโครส การลดจ านวนและความรนแรงของเชอจงท าไดดวยการลดการเตมน าตาลลงในอาหารเดกทกประเภท และแปรงฟนเพอก าจดแผนคราบจลนทรย

15

การทเดกอยในการเลยงดของแมจะท าใหเดกไดรบการดแลทดกวาเดกทอยในการดแลของญาตกนยา บญธรรม 2539 เกยวกบการรบรในวธการดแลสขภาพชองปากของผดแลเดก พบวาผดแลเดกรบรวาลกอมและขนมหวานเทานนทเปนสาเหตของโรคฟนผ แตไมคดวานมทตกคางในชองปากขณะทเดกนอนหลบจะเปนผลใหเกดโรคฟนผ ผดแลเดกทเปนมารดารบรในการท าความสะอาดชองปากเดกมากกวาผดแลเดกทไมใชมารดา ผดแลเดกสวนใหญยงมทศนคตตอการบรโภคอาหารของเดกไมถกตองและบางครงมความรไมเพยงพอในการจดอาหารทเหมาะสมกบเดก ผปกครองมกมความร ทศนคต และการปฏบตในการดแลทนตสขภาพของเดกในระดบต า (วรรณศร แกวปตาและคณะ 2538 : 83-91)

A. Sheiham (ค.ศ. 1992) การสงเสรมสขภาพชองปากมวตถประสงคเพอลดปจจยเสยง ลดการบรโภคน าตาล และเพมความตานทานของฟนดวยฟลออไรด ลดการเกดโรคฟนผ การควบคมฟนผดานบดเคยวดวยการเคลอบหลมรองฟน ลดการสบบหรเพอปองกนโรคเหงอกและปรทนต ทมทนตสขภาพ คอ การใหความรแกคร ผดแลเดก ครอนามย พยาบาล แพทย ทนตแพทย และทนตบคลากรอนๆ ผใหความรเรองสขภาพ บทบาทโดยมากไมไดขนอยกบทนตแพทยเพยงอยางเดยว

จากผลการศกษาของ ธนนนท เพชรวจตร(2547) พบวา ตวแปรทสมพนธกบความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวยอยางมนยส าคญ คอ อายเดก ,จ านวนครงในการกนนมตอนกลางคนของเดก ,การไดรบทนตสขศกษาของผปกครอง ,การแปรงฟนทกวนของเดก และความรวมมอของเดกในการท าความสะอาดฟน สวนตวแปรทสมพนธกบระดบอตราผ ถอน อดเปนดานตอคนของเดกอยางมนยส าคญ คอ อายเดก ,การแปรงฟนทกวนของเดก ,การหลบคานมของเดก , การรบประทานของเหลวหวานใสขวด และคะแนนอาหารหวาน

การใหนมผสมทางขวดนมกบการเกดโรคฟนผกมผลกบการเกดโรคฟนผในเดกเลก ดงนคอ ดวยความทนสมยของสงคม และการเปลยนแปลงรปแบบและวฒนธรรมการด ารงชวตไปสการใชชวตรปแบบใหมทสะดวกสบายมากขน วฒนธรรมการเลยงดเดกกมการเปลยนแปลงไปในทางทจะเอออ านวยความสะดวกใหกบแมมากขน จากเดมทเดกแรกเกดจะดมนมแมเพยงอยางเดยวจนกระทงอายประมาณ 1-2ขวบมาเปนการใหนมผสมผานทางขวดนม การเปลยนแปลงนมเหตผลหลก ๆ จากการทนมผสมสามารถหาซอไดงายในทองตลาด และแมจ านวนหนงมความเชอวานมผสมจะท าใหลกแขงแรงและสมบรณมากกวาการดมนมแม ประกอบกบการทแมจะตองออกไปท างานนอกบานจงท าใหนมแมมความส าคญนอยลง การดมนมผสมจากขวดนมโดยทวไปจะเรมตงแตอาย 3 เดอนไปจนกระทงอายได 3-4 ป (Boerma et al., 1991:116-120),( Chayovanet al., 1990:40-50) มการศกษามากมายทแสดงใหเหนวาการดมนมผสมทางขวดนมเปนปจจยเสยงทท าใหเกดโรคฟนผในเดกเลก (Dilley et al., 1980:102-108),( Holt et al., 1982:107-109),( Kaste and Gift, 1995:786-791),( Picton and Wiltshear, 1970:170-172),(Tsubouchi et al., 1994:293-298) และ Dilley และคณะ (1980:102-

16

-พฤตกรรมการแปรงฟน -พฤตกรรมการรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน

-พฤตกรรมการกนนมจากขวด

108) แสดงใหเหนวารอยละ 97 ของเดกทมฟนน านมผ ไดรบนมผสมทางขวดนานถง 2 ป โดยเฉพาะอยางยงเดกทไดรบนมขวดในขณะนอนหลบ การเกดฟนผจะเกดไดงายในขณะทเดกนอนหลบ เนองจากขณะทเดกหลบ นมทดดเขาไปจะสะสมอยในบรเวณรอบ ๆ ฟน และจะมการสะสมมาเปนพเศษในบรเวณฟนหนาบน (Watanabe, 1992:423-427) และ(Fass, 1962:245-251) เนองจากน าลายจะไหลชาลงในขณะทเดกหลบ ดงนนคารโบไฮเดรททอยในนมผสม ซงมอยประมาณรอยละ 50 จะถกยอยสลายเปนกรดท าลายผวเคลอบฟนของเดกจนเกดฟนผในเวลาตอมา การดมนมจากขวดจงดเหมอนจะเปนปจจยทส าคญอนหนงทจะตองศกษาวา มอทธพลในแงใดกบการเกดฟนผ และมความสมพนธอยางไรกบการใหนมแม

กรอบแนวคด

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ความรของผเลยงดหลก

เจตคตของผเลยงดหลก

อาชพของผเลยงดหลก

ระดบการศกษาของผเลยงดหลก

รายไดของผเลยงดหลก อายของผเลยงดหลก

อายของเดกปฐมวย

เพศของเดกปฐมวย

โรคฟนผ

ในเดกปฐมวย

17

บทท3 ระเบยบวธวจย

รปแบบการวจย

การวจยครงน เปนการวจยเชงวเคราะหแบบตดขวาง (cross- sectional analytical study)เพอศกษาความชกของโรคฟนผและปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป ในอ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ไดแก เดกปฐมวยอาย 3-6 ป ทเรยนอยในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาล 15 แหงในอ าเภอพรหมคร จ านวน 1,200 คน

ขนาดและการสมกลมตวอยาง ใชสตร ตารางส าเรจรป ของ เพชรนอย สงหชางชย (2535:155)

ตารางส าเรจรปในการค านวณขนาดและกลมตวอยาง

ไมเกน 100 100 % 100-1,000 25 % 1,000-10,000 10 % > 10,000 1 %

จ านวนประชากรทงหมด 1,200 คน ค านวณกลมตวอยาง 10 % = 120 คน เลอกกลมตวอยางจากศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลจ านวน 15 แหงโดยการสมอยางงาย แบบไมแทนท (Simple Random Sampling) โดยขอความรวมมอจากหวหนาหนวยงานและใหผปกครองทกทาน เปนผตอบแบบสอบถาม ในการวจยครงนผวจยไดแจกแบบสอบถาม ใหกบผปกครองทกคนของศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลทไดรบการสมอยางงาย แบบไมแทนท (Simple Random Sampling) แตไดลงรหสเพอการตรวจสอบ เมอแบบสอบถามถกสงคนกลบมา ปรากฏวาไดรบแบบสอบถามท

ประชากร กลมตวอยาง

18

สมบรณตอบกลบมามากวากลมตวอยางทค านวณไว สามารถใชวเคราะหไดจ านวน 123 คน ผวจยจงน ามาวเคราะหทงหมด เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลครงน ใชแบบสอบถามทสรางขนโดยศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ 1 ชด แบงออกเปน 4 สวนคอ สวนท 1 ขอมลทวไป ประกอบดวยค าถามปลายปดละเปด จ านวน 11 ขอ สวนท 2 การวดความร แบบทดสอบ ตวเลอก 3 ขอ จ านวน 10 ขอ เปนการวดความรเกยวกบเรอง ความรทวไปดานทนตสขภาพ และ ปจจยทมผลตอการเกดโรคฟนผ สวนท 3 การวดเจตคต จ านวน 10 ขอ เปนค าถามแสดงความคดเหนเกยวกบ แนวคดและวธการดแลทนตสขภาพในเดกเลก ลกษณะค าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) ใชมาตราวดแบบลเคต(Likert Scale) โดยแบงเปน 3 ระดบ โดยแตละคามความหมายดงนคอ เหนดวย 3 คะแนน ไมแนใจ 2 คะแนน ไมเหนดวย 1 คะแนน สวนท 4 การตรวจสขภาพชองปาก โดยทนตบคลากรเปนผบนทกขอมล ในเรองจ านวน ฟนทงปาก ,จ านวนฟนผ ,จ านวนฟนตองอด ,จ านวนฟนตองถอนและบรเวณทมฟนผเปนสวนใหญ

การแบงระดบความร เจตคต และการปฏบตใชวธการจดกลมแบบองเกณฑ ของ Bloom (1986:42) แบงเปน 3 ระดบดงน คอ คะแนน นอยกวา รอยละ 60 ระดบต า คะแนน รอยละ 60 -79 ระดบปานกลาง คะแนน มากกวาหรอเทากบ รอยละ 80 ระดบสง การตรวจสอบคณภาพเครองมอ การตรวจสอบความตรง (Validity) ผวจยไดน าแบบสอบถามทสรางขนไปปรกษากบผทรงคณวฒ จ านวน 1 ทาน เพอตรวจสอบความถกตองทางภาษา และความครอบคลมของเนอหา (Content Validity) แลวน าไปปรบปรงค าถามทผทรงคณวฒ เสนอแนะ แลวสงใหผทรงคณวฒพจารณาอกครง จนเปนทยอมรบถอวามความเทยงตรงตามเนอหาแลวจงน าไปทดลองใชตอไป

19

การตรวจสอบความเชอมน (Reliability) ผวจยไดน าแบบสอบถามทดลองใช ( Try Out) กบกลมตวอยางจ านวน 15 คน (กบประชากรทไมใชกลมตวอยาง) แลวน าแบบสอบถามทงหมดมาใหคะแนนและวเคราะหหาคาความเชอมน โดยค านวณจากสตรของ ครอนบาช (Cronbach, s Coefficient+Alpha) โดยใชโปรแกรมส าเรจรป ไดผลการวเคราะหคาความเชอมน ปรบปรงเครองมอใหเปนฉบบสมบรณเพอน าไปใชเกบขอมลตอไป ผลการตรวจสอบคาความเชอมนพบวา ดานความร เทากบ 0.61 ดานเจตคต เทากบ 0.64 การเกบรวบรวมขอมล ผวจยท าหนงสอขอความรวมมอ และขออนญาตแจกแบบสอบถามใชเวลาประมาณ 30 วน ระหวาง วนท 1 มถนายน 2556 – 1 กรกฎาคม 2556 เมอเกบแบบสอบถาม ตรวจสอบ แบบสอบถามทสมบรณน ามาวเคราะหจ านวน 123 ฉบบ สถตและการวเคราะหขอมล ผวจยน าแบบสอบถามทไดตอบเรยบรอยแลวมาตรวจสอบความสมบรณของขอมลแลวประมวลผลเบองตนดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรป โดยแบงการวเคราะหดงน

1. สถตพรรณนา ( Descriptive statistic) ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. สถตวเคราะห (Analytical statistic) วเคราะหความสมพนธของปจจยตางๆทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย โดยสถต Chi-square

20

บทท 4

ผลการศกษา

จากการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป ในอ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช จากกลมตวอยางทงสน 123 คน ไดวเคราะหขอมลสวนตางๆดวยโปรแกรมส าเรจรป ซงผลการวเคราะหจะกลาวเปนสวนๆ ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 ความรทวไปดานทนตสขภาพ สวนท 3 เจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก สวนท 4 ปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป

สวนท 1 ขอมลทวไป จากการวเคราะห ขอมลทวไปของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 73.2 อายมากกวาครงอยในระหวาง 30-39 ป รอยละ 54.5 สวนมากมอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 35.8 มการศกษาในระดบมธยมศกษา/ปวช เปนสวนใหญรอยละ 52.8 มรายไดตอเดอน 5,000-10,000 บาท รอยละ 52.8 ส าหรบเพศของบตรสวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 55.3 อาย 6 ป มมากทสด รอยละ 29.2 อาย 3 ป มนอยทสดรอยละ 18.7 เลกดมนมขวดแลวเปนสวนมากคดเปนรอยละ 75.6 อายทเลกนมขวดได มากกวาขวบครง รอยละ69.1 ส าหรบการรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน มากกวาครง รบประทาน 1-2 วน/อาทตย คดเปนรอยละ 69.1 โดยพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองสวนใหญ รอยละ 63.4 วนละ 2 ครง และ สวนมากกลมตวอยาง เดก 3-6 ปในครงน ฟนไมผ รอยละ 33.3 สวนเดกทฟนผสวนใหญผ 1-4 ซ รอยละ 26.8 ดงรายละเอยดในตารางท 1

21

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลทวไป

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

เพศผปกครอง ชาย 33 26.8 หญง 90 73.2 อายผปกครอง นอยกวา 30 ป 28 22.8 30-39 ป 67 54.5 40 ปขนไป

= 35.1 , S.D. = 8.7 28 22.8

อาชพ เกษตรกร 34 27.6 รบจาง 44 35.8 คาขาย 19 15.4 รบราชการ 2 1.6 แม/พอบาน 12 9.8 ไมไดท างาน 8 6.5 อนๆ 4 3.3 การศกษา ประถมศกษา 29 23.6 มธยมศกษา/ปวช. 65 52.8 อนปรญญา 14 11.4 ปรญญาตร 14 11.4 สงกวาปรญญาตร 1 0.8 รายได นอยกวา 5,000 บาท 22 17.9 5,000 - 10,000บาท 65 52.8 10,000 บาทขนไป

= 10960.1 , S.D. = 8278.8 36 29.3

22

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลทวไป (ตอ)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

เพศบตร ชาย 68 55.3 หญง 55 44.7 อายบตร 3 ป 23 18.7 4 ป 35 28.5 5 ป 29 23.6 6 ป 36 29.2 การดมนมขวด ดม 30 24.4 เลกแลว 93 75.6 อายทเลกนมขวด อยางนอย 1 ขวบ ครง 38 30.9 มากกวา1 ขวบ ครง

85 69.1

การรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน ไมรบประทาน

รบประทาน 1-2 วน/อาทตย รบประทาน 3-4 วน/อาทตย

9 85 24

7.3 69.1 19.5

รบประทาน 5-7 วน/อาทตย 5 4.1 การแปรงฟนใหเดกของผปกครอง ไมไดแปรงให

วนละ 1 ครง วนละ 2 ครง

13 32 78

10.6 26.0 63.4

23

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลทวไป (ตอ)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

โรคฟนผ ไมผ

41

33.3

ผ 1-4 ซ 33 26.8 ผ 5-7 ซ

ผ 8 ซขนไป = 3.7 , S.D. = 3.7

30 19

24.4 15.4

สวนท 2 ความรทวไปดานทนตสขภาพ กลมตวอยาง มความรทวไปดานทนตสขภาพทถกตอง 2 ล าดบแรก ไดแกเรอง เดกดมนมกบขวดนมแลวหลบคาขวดนมมผลตอการเกดโรคฟนผ รอยละ 91.9 รองลงมา คอ การทเดกรบประทานขนมกรบกรอบมผลตอการเกดโรคฟนผ รอยละ 91.1 สวนค าถามทกลมตวอยาง ตอบผดมากทสดคอควรพาเดกไปพบหมอฟนเมอเดกปวดฟนเทานน รอยละ 73.2 ดงรายละเอยดในตารางท 2 ตารางท 2 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความรทวไปดานทนตสขภาพ

ขอท

ความร ตอบถก ตอบผด

รอยละ รอยละ 1 การเคยวอาหาร เปาอาหาร อมอาหารแลวใหเดกรบประทานเปนการแพรเชอ

โรคฟนผจากแมสลกได

54.5

45.5 2 กรรมพนธมผลตอโรคฟนผ และโรคเหงอกอกเสบ 43.9 56.1 3 ควรพาเดกไปพบหมอฟนเมอเดกปวดฟนเทานน 26.8 73.2 4 การทเดกรบประทานขนมกรบกรอบมผลตอการเกดโรคฟนผ 91.1 8.9 5 เดกดมนมกบขวดนมแลวหลบคาขวดนมมผลตอการเกดโรคฟนผ 91.9 8.1 6 แปรงสฟนทดควรมลกษณะขนแปรงแขงปลายขนแปรงมลกษณะแหลม 27.6 72.4 7 การแปรงฟนทถกวธในการแปรงฟนกรามคอแปรงถไปถมา 62.6 37.4 8 ฟนน านม มทงหมด 20 ซ 61.0 39.0 9 ฟนแทซแรกจะขนเมออายประมาณ 6-7 ป 70.7 29.3 10 ฟนคนเรา ม 3 ชด คอ ฟนน านม ฟนแท ฟนปลอม 48.0 52.0

24

เมอพจารณา ความรทวไปดานทนตสขภาพของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญมความรอยในระดบ ปานกลาง และ ระดบต า รอยละ 43.9 และ รอยละ 39.0 ตามล าดบ ดงรายละเอยดในตารางท 3 ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความรทวไปดานทนตสขภาพ

ระดบความร จ านวน(คน) รอยละ ต า (0-5 คะแนน) 48 39.0 ปานกลาง (6-7 คะแนน) 54 43.9 สง (มากกวา 7 คะแนน) 21 17.1 รวม 123 100.0

= 5.7 , S.D. = 1.9 ,Min = 2 ,Max = 10 สวนท 3 เจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก กลมตวอยาง มเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลกทถกด 3 ล าดบแรก ไดแกเรอง นมรสจดจะท าใหฟนผนอยกวานมรสชอคโกแลต รอยละ 89.4 รองลงมา คอ ฟนผปองกนไดโดยการกนผกผลไมและการแปรงฟน รอยละ 87.8 และ ผปกครองควรฝกใหเดกดมนมจากแกวหรอกลองแทนนมจากขวดกอนอายขวบครงรอยละ 87.0 สวนค าถามทกลมตวอยาง ไมแนใจ มากทสดคอโรคฟนผไมสามารถรกษาใหหายได รอยละ 35.8 ดงรายละเอยดในตารางท 4 ตารางท 4 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก

ขอท

เจตคต ระดบความคดเหน

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย 1 ฟนน านมผไมเปนไรเพราะจะมฟนแทขนมาแทนทหลง 34.1 17.9 48.0

2 ฟนผปองกนไดโดยการกนผกผลไมและการแปรงฟน 87.8 7.3 4.9 3 การใชยาสฟน ยงเยอะ ยงปองกนฟนผไดมาก 12.2 23.6 64.2 4 โรคฟนผไมสามารถรกษาใหหายได 25.2 35.8 39.0 5 เดกอายต ากวา 3 ขวบ ไมจ าเปนตองใชยาสฟนในการแปรง

ฟน 29.3 17.9 52.8

6 ผปกครองควรเชดท าความสะอาดชองปากใหเดกตงแตฟนยงไมขน

87.0

5.7

7.3

25

ตารางท 4 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก(ตอ)

ขอท

เจตคต ระดบความคดเหน

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย 7 ผปกครองควรฝกใหเดกดมนมจากแกวหรอกลองแทนนมจาก

ขวดกอนอายขวบครง

79.7

9.8

10.6 8 ถาเดกไมมปญหาสขภาพชองปากผปกครองไมจ าเปนตองท า

ความสะอาดในชองปาก

17.9

8.9

73.2 9 นมรสจดจะท าใหฟนผนอยกวานมรสชอคโกแลต 89.4 8.1 2.4 10 ผปกครองควรแปรงฟนซ าใหเดกทกครงหลงเดกแปรงฟน

แลว 74.0 12.2 13.8

ส าหรบ เจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก ของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญมเจตคตอยในระดบ ปานกลาง และ ระดบสง รอยละ 60.2 และ รอยละ 34.1 ตามล าดบ ดงรายละเอยดในตารางท 5 ตารางท 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก

ระดบเจตต จ านวน(คน) รอยละ ต า (0-17 คะแนน) 7 5.7 ปานกลาง (18-23 คะแนน) 74 60.2 สง (มากกวา 23 คะแนน) 42 34.1 รวม 123 100.0

= 22.2 , S.D. = 3.1 ,Min = 14 ,Max = 30

26

สวนท 4 ปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป

ผลการศกษาพบวา อายบตร มความสมพนธกบโรคฟนผ อยางมนยส าคญทางสถต โดยเดกอาย 5ป มฟนผ มากกวา 4 ป และ 6 ป คดเปนรอยละ 86.2 , 68.6 และ 58.3 ตามล าดบ สวน เพศบตร,การดมนมขวด, อายทเลกนมขวด, การรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน, การแปรงฟนใหเดกของผปกครอง, ระดบความร, ระดบเจตคต ไมมความสมพนธกบโรคฟนผ ดงแสดงในตารางท 6 ตารางท 6 ความสมพนธระหวางตวแปรตางๆกบโรคฟนผ

ตวแปร โรคฟนผ

2

df

p ไมผ ผ

เพศบตร ชาย

28(41.2)

40(58.8)

3.457 1 0.063

หญง 13(23.6) 42(76.4) อายบตร 8.339 3 0.040 3 ป 11(47.8) 12(52.2) 4 ป 11(31.4) 24(68.6) 5 ป 4(13.8) 25(86.2) 6 ป 15(41.7) 21(58.3) การดมนมขวด 0.000 1 1.000 ดม 10(33.3) 20(66.7) เลกแลว 31(33.3) 62(66.7) อายทเลกนมขวด 0.233 1 0.629 อยางนอย 1 ขวบ ครง 11(28.9) 27(71.1) มากกวา1 ขวบ ครง 30(35.3) 55(64.7) การรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน 3.024 3 0.388 ไมรบประทาน รบประทาน 1-2 วน/อาทตย รบประทาน 3-4 วน/อาทตย

4(44.4) 29(34.1) 8(33.3)

5(55.6) 56(65.9) 16(66.7)

รบประทาน 5-7 วน/อาทตย 0(0.0) 5(100.0)

27

ตารางท 6 ความสมพนธระหวางตวแปรตางๆกบโรคฟนผ(ตอ)

ตวแปร โรคฟนผ

2

df

p ไมผ ผ

การแปรงฟนใหเดกของผปกครอง 3.948 2 0.139 ไมไดแปรงให วนละ 1 ครง วนละ 2 ครง

3(23.1) 7(21.9) 31(39.7)

10(76.9) 25(78.1) 47(60.3)

ระดบความร 1.190 2 0.551 ต า 16(33.3) 32(66.7) ปานกลาง 16(29.6) 38(70.4) สง 9(42.9) 12(57.1) ระดบเจตคต ต า

2(28.6)

5(71.4)

2.603 2 0.272

ปานกลาง 21(28.4) 53(71.6) สง 18(42.9) 24(57.1)

28

บทท 5 สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผล การวจยเชงวเคราะหแบบตดขวางครงน มวตถประสงคการวจย เพอศกษาความชกของโรคฟนผและปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย กลมตวอยาง คอ ผปกครองของเดกปฐมวย อาย 3-6 ป ในอ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช โดยการเลอกกลมตวอยางจากศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลจ านวน 15 แหงโดยการสมอยางงาย แบบไมแทนท จ านวน 123 คน เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลครงน ไดแก แบบสอบถามประกอบดวยขอมล 4 สวนคอ ขอมลทวไป แบบวดความร แบบวดเจตคต และการตรวจสขภาพชองปาก โดยทนตบคลากร ซงผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ และวเคราะหหาคาความเชอมนโดยวธอลฟาของ ครอนบาช มคาเทากบ 0.61 ส าหรบแบบวดความร และ มคาเทากบ 0.64 ส าหรบแบบวดเจตคต เกบรวบรวมขอมลโดยการ แจกแบบสอบถามใชเวลาประมาณ 30 วน วเคราะหขอมล โดยใชสถตพรรณนา ( Descriptive statistic) ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตวเคราะห เพอวเคราะหความสมพนธของปจจยตางๆทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย โดยสถต Chi-square กลมตวอยาง เดก 3-6 ป ในครงน ฟนไมผ รอยละ 33.3 สวนเดกทฟนผสวนใหญผ 1-4 ซ รอยละ 26.8 และความรทวไปดานทนตสขภาพของกลมตวอยางทเปนผปกครอง มความรอยในระดบ ปานกลาง และ ระดบต า รอยละ 43.9 และ รอยละ 39.0 ตามล าดบ สวน เจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก อยในระดบ ปานกลาง และ ระดบสง รอยละ 60.2 และ รอยละ 34.1 ตามล าดบ เมอวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป ผลการศกษาพบวา อายบตร มความสมพนธกบโรคฟนผ อยางมนยส าคญทางสถต สวน เพศบตร,การดมนมขวด, อายทเลกนมขวด, การรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน, การแปรงฟนใหเดกของผปกครอง, ระดบความร, ระดบเจตคต ไมมความสมพนธกบโรคฟนผ

29

อภปรายผล

ผวจยขออภปรายผลการวจย ตามวตถประสงคดงตอไปน

1.ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ทเปนเดก 3-6 ป พบวา เลกดมนมขวดแลวเปนสวนมากคดเปนรอยละ 75.6 อธบายไดวา การเลกดมนมจากขวดไดแลวในอายทเหมาะสมเกยวเนองกบสภาวะโรคฟนผได ซงผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของ(กองทนตสาธารณสข กรมอนามย,2547 ) ทพบวา ปจจยทผลกบโรคฟนผมากทสด คอ พฤตกรรมหลบคาขวดนม และยงสอดคลองกบการศกษาของ (Bray, Branson et al.,2003:225-232) ,(Dimitrova, Kukleva et al. 2002:60-63) และ(Vazquez-Nava, Vazquez et al, 2008: 141-147) ทพบวา อายทหยานมชาลง 1 ปจะเสยงตอการเกดฟนผเพมขน 2.8 เทา เดกทหยานมแมชากวา 1 ป และการใหเดกดดนมจากขวดนานเกนไปท าใหเสยงตอการเกดฟนผสงขน รวมถงการศกษาของ ธนนนท เพชรวจตร(2547) ทพบวา ตวแปรทสมพนธกบความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวยอยางมนยส าคญ คอ การหลบคานมของเดก และการรบประทานของเหลวหวานใสขวด

เมอพจารณาพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองสวนใหญ รอยละ 63.4 วนละ 2 ครง ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของ (ทรงชย ฐตโสมกลและคณะ,2546:4-10) ทพบวา กลมผเลยงดหลกทท าความสะอาดฟนใหเดกบอย ๆ (3-5 ครงตอสปดาห) เดกจะมฟนผนอยกวาอยางมนยส าคญ และการศกษาของ Harris และคณะ (2004) ทพบวา ปจจยเสยงตอการเกดฟนผในเดกอายต ากวา 6 ป ไดแกการแปรงฟนนอยกวา 1 ครงตอวนรวมถงการศกษาของ Paunio และคณะ (1993:4-7) ทพบวาการแปรงฟนมโอกาสลดฟนผไดแมวาการควบคมการรบประทานอาหารทเสยงตอการเกดฟนผยงไมไดผล

2. กลมตวอยาง มความรทวไปดานทนตสขภาพทถกตอง ล าดบแรก คอ เรอง เดกดมนมกบขวดนมแลวหลบคาขวดนมมผลตอการเกดโรคฟนผ กลมตวอยาง สวนใหญมความรอยในระดบ ปานกลาง อธบายไดวา เนองจากกลมตวอยางทเปนผปกครองมมความรทวไปดานทนตสขภาพเรอง เดกดมนมกบขวดนมแลวหลบคาขวดนมมผลตอการเกดโรคฟนผ ในเปอรเซนตสง และสวนใหญมความรอยในระดบ ปานกลาง ท าใหเกดพฤตกรรมทดในการดแลทนตสขภาพใหแกเดกในปกครอง เชน มากกวาครงมการพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครอง วนละ 2 ครง เปนสวนใหญ สงผลใหเดกในความปกครอง มทนตสขภาพทด สงเกตไดจาก กลมตวอยางทเปนเดก 3-6 ป สวนใหญฟนไมผ เลกดมนมขวดแลวเปนสวนมาก สวนค าถามทกลมตวอยาง ตอบผดมากทสดคอควรพาเดกไปพบหมอฟนเมอเดกปวดฟนเทานน อธบายไดวา สวนใหญของกลมตวอยางทเปนผปกครอง มอายอยในระหวาง 30-39 ป ซงเปนชวงของวยท างานและ สวนมากมอาชพรบจาง ท าใหเวลาสวนใหญทม

30

ในแตละคอการท างาน ดงนนการเหนความส าคญในเรองการพาบตรหลานไปพบหมอฟนในการปองกนโรคฟนผ อาจมความส าคญนอยกวาการไปพบหมอเมอ เมอปวดฟน หรอตองรกษาเรงดวน โดยสบเนองจากภาระการท างาน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของนฤชต ทองรงเรองชย และคณะ (2555) ทสนบสนนวา ความรและทศนคตของผปกครอง มผลกบการลดโรคฟนผ โดยพบวา การไดรบค าแนะน าดานทนตสขภาพจากครผดแลเดก มความสมพนธกบพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองอยางมนยส าคญทางสถตและยงสอดคลองกบ งานวจยของกองทนตสาธารณสข กรมอนามย (2547) พบวา การไดรบทนตสขศกษา และการปฏบตตนของแมตออนามยในชองปาก มความสมพนธกบอบตการณของโรคฟนผของเดกทอยในความดแล 3. กลมตวอยาง มเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลกทถกด 3 ล าดบแรก ไดแกเรอง นมรสจดจะท าใหฟนผนอยกวานมรสชอคโกแลต รองลงมา คอ ฟนผปองกนไดโดยการกนผกผลไมและการแปรงฟน และ ผปกครองควรฝกใหเดกดมนมจากแกวหรอกลองแทนนมจากขวดกอนอายขวบครง อธบายไดวา ส าหรบ เจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลก ของกลมตวอยาง สวนใหญมเจตคตอยในระดบ ปานกลาง และ ระดบสง ตามล าดบ สงผลใหกลมตวอยางมพฤตกรรมทดในการดแลทนตสขภาพใหแกบตรหลานไดด เรองเจตคตในการดแลทนตสขภาพในเดกเลกทไมแนใจมากทสดคอ เรองโรคฟนผไมสามารถรกษาใหหายได ท าใหกลมตวอยางจงมเจตคตในการปองกนโรคฟนผ มากกวาการรกษา เพราะไมแนใจวาโรคฟนผจะสามารถรกษาใหหายได เหนไดจากขอมลภาวะทสงเสรมทนตสขของเดก เชน เลกดมนมขวดแลวเปนสวนมาก สวนใหญรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟนในปรมาณทนอย คอ รบประทาน 1-2 วน/อาทตย โดยพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองเปนสวนมากกอยในเกณฑทดคอ วนละ 2 ครง ท าให สวนมากกลมตวอยาง เดก 3-6 ปในครงน ฟนไมผ สอดคลองกบงานวจยของนฤชต ทองรงเรองชย และคณะ (2555) ทสนบสนนวา ความรและทศนคตของผปกครอง มผลกบการลดโรคฟนผ และมความสมพนธกบพฤตกรรมการแปรงฟนใหเดกของผปกครองอยางมนยส าคญทางสถต สอดคลองกบผลการวจยของ พทธนนท ศรพรววฒน (2552) ทพบวา ตวแปรพยากรณทด ของสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน ม 3 ตว คอ ปจจยปจจยดานทศนคต ดานความร และ ปจจยดานการเขาถงแหลงอปกรณท าความสะอาดฟน และมความสมพนธกบสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน อยางมนยส าคญทางสถต 4. ปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป ผลการศกษาพบวา อายบตร มความสมพนธกบโรคฟนผ อยางมนยส าคญทางสถต โดยเดกอาย 5 ป มฟนผ มากกวา 4 ป อธบายไดวา เดกปฐมวยอาย 3-6 ป ทท าการศกษาเปนการเลอกกลมตวอยางจากศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาล ท าใหการดแลทนตสขภาพสวนใหญเปนของครในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาล ผปกครอง และครอาจละเลยโดยคดวาเปนความรบผดชอบของคนใดคนหนงท าใหไมไดดแลทนตสขภาพของเดกเตมท โดยพฤตกรรมการรบประทานอาหารของเดกมกจะผนแปรไปตาม

31

พฤตกรรมการรบประทานอาหารของบคคลขางเคยง อาทเชน พอแม พนอง ญาต ๆ หรอเพอน ๆรวมไปถงวธการไดมาซงขนมและอาหารวางในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาล นนๆดงนน การควบคมการรบประทานอาหารและและการแปรงฟนทแตกตางระหวางครและผปกครองอาจมสวนท าใหเดกมอตราฟนผทสงขนตามวยได ในระยะเปลยนผานจากการดแลของผปกครองสการดแลของครผดแลเดก ตลอดจนการเขาถงแหลงอปกรณท าความสะอาดฟนของเดกอาจไมดพอ เมออยในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาล และการวจยครงนเปนวจยเชงวเคราะหแบบตดขวาง เปนการเกบขอมลเพยงครงเดยว จงไมอาจสะทอนสภาพทแทจรงของประชากรทก าลงศกษา ไมสามารถชชดลงไปไดวาความสมพนธทวานนอยในรปแบบใด และมอทธพลมากนอยเพยงใดเมอเทยบกบพฤตกรรมเสยงดานอน ๆ สอดคลองกบการศกษาของ(กองทนตสาธารณสข กรมอนามย,2547 )ทพบวา อตราฟนผในเดก ทท าการวจย เพมขนตามอาย และ ปจจยทผลกบโรคฟนผมากทสด คอ อาย รวมถงสอดคลองกบการศกษาของ ธนนนท เพชรวจตร(2547) ทพบวา ตวแปรทสมพนธกบความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวยอยางมนยส าคญ คอ อายเดก และ ยงมผลการศกษาของพทธนนท ศรพรววฒน (2552) ทสนบสนนวา ปจจยดานการเขาถงแหลงอปกรณท าความสะอาดฟน สามารถรวมกนพยากรณสภาวะสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยนไดด ส าหรบปจจยดาน เพศบตร,การดมนมขวด, อายทเลกนมขวด, การรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟน, การแปรงฟนใหเดกของผปกครอง, ระดบความร, ระดบเจตคต พบวาไมมความสมพนธกบโรคฟนผ แตกตางจากงานวจยของจากผลการศกษาของ ธนนนท เพชรวจตร(2547) ทพบวา ตวแปรทสมพนธกบความชกของโรคฟนผในเดกปฐมวยอยางมนยส าคญ คอ อายเดก ,จ านวนครงในการกนนมตอนกลางคนของเดก ,การไดรบทนตสขศกษาของผปกครอง ,การแปรงฟนทกวนของเดก,การหลบคานมของเดก และการรบประทานของเหลวหวานใสขวด ตลอดจนงานวจยของ (Wongkongkathep et al., 1995:161-178) และ (Panya-ngarm and Panya-ngarm,1992:79-89) พบวาเดกไทยมการแปรงฟนอยางนอยวนละ 1 ครง แตความสมพนธระหวางการเกดโรคฟนผ และ (Szpunar and Burt, 1990:18-23) พบวา ผปกครองหรอผดแลเดกทท าความสะอาดฟนใหกบเดกเลก มสวนชวยลดโอกาสของการเกดโรคฟนผในเดกเลก ขอเสนอแนะ จากผลการวจยพบวา ปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป อยางมนยส าคญทางสถต ไดแก อายบตร ผวจยจงมขอเสนอแนะดงตอไปน

1. ควรมการศกษาปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย ในลกษณะตดตามผลไปขางหนากบกลมเปาหมายกลมเดมเพอหาปจจยดานอนๆ เพมเตมเมอมการเปลยนแปลงของกลมเปาหมายไปตามวย

32

2. จากการศกษาครงน ค าถามทกลมตวอยาง ตอบผดมากทสดคอควรพาเดกไปพบหมอฟนเมอเดกปวดฟนเทานน ดงนนทนตบคลากรควรเนนการใหทนตสขศกษาในความรตามหวขอเรองทกลมเปาหมายตอบผดมากเปนสวนใหญ

3. ควรมการวจยในเชงคณภาพ กรณความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวยอาย 3-6 ป กบ อายของเดก และหาปจจยดานอนเพมเตม จากครผดแลเดก และผปกครอง ในดานปญหาอปสรรคในการดแลพฤตกรรมทนตสขภาพในเดก เพมเตมดวย

4. จากการศกษาพบวาผปกครองมความร เจตคต และการปฏบตในการดแลทนตสขภาพ ในเดกปฐมวยคอนขางดอยแลว ดงนนแนวทางในการด าเนนงานหรอจดท าโครงการดานการดแลสขภาพในเดกปฐมวย ทนตบคลากรจงควรมงเนนการปฏบตแบบการเสรมแรงทางบวก ใหกลมตวอยางมพฤตกรรมทดอยางตอเนองตอไป

33

บรรณานกรม กองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2546).รายงานผลการส ารวจสภาวะทนต สขภาพ กลมเดกอาย 3 ป. จนทนา องชศกด.(2547) ฟนผในเดกไทย. นตยสารหมอชาวบาน. 2547; 300(4) จนทนา องชศกด และคณะ(2547). รายงานการจดกจกรรมวนรณรงควนครอบครวออนหวานในสวน

ภมภาค. ฉลองชย สกลวสนต(2547). บรบทการด าเนนชวตของครอบครวทสมพนธกบพฤตกรรมดแลสขภาพ

ชองปากในเดกปฐมวย. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาทนตกรรมปองกน มหาวทยาลยเชยงใหม.

ทรงชย ฐตโสมกล และคณะ.(2546).เอกสารรายงานวชาการ โครงการวจยระยะยาวในเดกไทยระยะท 1 ฉบบท 24 :44-64

ธนนนท เพชรวจตร, วชราภรณ ทดจนทร และภรตา ภรเดช(2550) “ปจจยทสมพนธกบการเกดโรคฟนผในเดกปฐมวย: การเปรยบเทยบระหงางเดกไทยพทธและไทยมสลมในจงหวดนครศรธรรมราช.”ว.ทนต. 57(5) : 247-264.

ธนชพร บญเจรญ,กลยาอรณแกว.(2535). ปจจยของมารดาทมอทธพลตออตราการเกดโรคฟนผของ บตรทโรงพยาบาลแมและเดก เชยงใหม.ศนยสงเสรมสขภาพเขต 10 เชยงใหม ,1- 14 นฤชต ทองรงเรองชย, พรรณ บญชรหตถกจ.(2556)ภาควชาสขศกษา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนศรนครนทรเวชสาร;28(1) ปยะดา ประเสรฐสม. (2550).พฤตกรรมการบรโภคอาหารหวานของเดกไทยอายต ากวา 5 ป และ ความสมพนธกบปญหาฟนผและโรคอวน,วารสาร : วทยาสารทนตแพทยศาสตร ปท : 57 ฉบบ ท1 : 1-12 เพชรนอย สงหชางชย.(2535).การวจยทางการพยาบาล.สงขลา : ส านกพมพอลลายดเพรส. วรรณศร แกวปตา ทองเพญ วนทนยตระกล ยพน สรแพนบาล. (2538).พฤตกรรมการดแลทนต สขภาพของผปกครองเดกกอนวยเรยนอาย 3-5 ป อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ชม. ทนตสาร ฉบบท 2 กค.-ธค.: 83-91 สณ วงศคงคาเทพ และคณะ. (2550) .พฤตกรรมการบรโภคอาหารรสหวานกบปญหาฟนผและโรค อวนของเดกไทยอายต ากวา 5 ป: ส านกงานบรหารแผนงานอาหารและโภชนาการ. ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช. ( 2556).รายงานสรปผลการส ารวจสภาวะทนตสขภาพ เดกกอนวยเรยนกลมอาย 3 ป ใน จงหวดนครศรธรรมราช .

34

ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2555). รายงานผลการส ารวจสภาวะ สขภาพชองปากระดบประเทศ ครงท7 :34 หฤทย สขเจรญโกศล(2545). ความสมพนธระหวางปจจยระดบปจเจกของผปกครอง ปจจยสงคม

วฒนธรรม และพฤตกรรมทเกยวของกบการดแลสขภาพชองปากในเดก 0-5 ป ในต าบลดอนกลาง กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาทนตกรรมปองกน มหาวทยาลยเชยงใหม.

ฤด สราฤทธ. (2549) .น าตาล: ออนพรนชอพ. เอกสารเผยแพร Al Hosani E and Rugg Gunn A. (1998). Combination of low parental educational attainment and high parental income related to high caries experience in pre-school children in Abu Dhabi. Community Dent Oral Epidemiol. 26:31-36. Alaki, S. M., B. A. Burt, et al. (2009). "The association between antibiotics usage in early childhood

and early childhood caries." Pediatr Dent 31(1): 31-37. Aligne, C. A., M. E. Moss, et al. (2003). "Association of pediatric dental caries with passive

smoking." Jama 289(10): 1258-1264. Arrow, P. (2009). "Risk factors in the occurrence of enamel defects of the first permanent molars

among schoolchildren in Western Australia." Community Dent Oral Epidemiol 37(5): 405-415.

Al-Shalan, T. A., P. R. Erickson, et al. (1997). "Primary incisor decay before age 4 as a risk factor for future dental caries." Pediatr Dent 19(1): 37-41.

Amornthat K. (1996). Polygamy in Islam. Bangkok: Natcha Publishing. Bagramian RA, Jenny J, Frazier PJ, and Proshek JM. (1974). Diet patterns and dental caries in third grade U.S. children. Community Dent Oral Epidemiol 2:208-213. Batanova, E. V., T. F. Vinogradova, et al. (1990). "[The deciduous teeth in children born to mothers

with heart defects]." Stomatologiia (Mosk) 69(6): 69-72. Benjamin,S Bloom.(1986). “Learning for mastery” Evaluation comment.Center for the study of

instruction program. University of California at Los Angeles. Vol 2:47-62. Berkowitz, R. J. (2003). "Acquisition and transmission of mutans streptococci." J Calif Dent Assoc

31(2): 135-138. Berkowitz, R. J., H. Koo, et al. (2009). "Adjunctive chemotherapeutic suppression of mutans

streptococci in the setting of severe early childhood caries: an exploratory study." J Public Health Dent 69(3): 163-167.

35

Boerma JT, Rutstein SO, Sommerfelt AE, and Bicego GT. (1991). Bottle use for infant feeding in developing countries: data from the demographic and health surveys, has the bottle battle been lost? J Trop Pediat 37:116-120. Bowen WH, Pearson SK, and Falany JL. (1990). Influence of sweetening agents in solution on dental caries in desalivated rats. Arch Oral Biol 35:839-844. Bray, K. K., B. G. Branson, et al. (2003). "Early childhood caries in an urban health department: an

exploratory study." J Dent Hyg 77(4): 225-232. Bruun C and Thylstrup A. (1988). Dentifrice usage among Danish children. J Dent Res 67:1114-1117. Burt BA, Eklund SA, Morgan KJ, Larkin FE, Guire KE, Brown LO, and Weintraub JA. (1988). The effects of sugars intake and frequency of ingestion on dental caries increment in a three-year longitudinal study. J Dent Res 67:1422-1429. Chayovan N, Knodel J, and Wongboonsin K. (1990). Infant feeding practices in Thailand: an update from the 1987 demographic and health survey. Stud Fam Plann 21:40-50. Chestnutt, I. G., C. Murdoch, et al. (2003). "Parents and carers' choice of drinks for infants and

toddlers, in areas of social and economic disadvantage." Community Dent Health 20(3): 139-145.

Delgado H, Habicht JP, Habicht JP, Yarbrough C, Lechtig A, Martorell R, Malina RM, and Klein RE. (1975). Nutritional status and timming of deciduous teeth eruption. Am J Clin Nutr 28:216-224. Dilley GJ, Dilley DH, and Machen JB. (1980). Prolonged nursing habit: a profile of patients and their families. ASDC J Dent Child 47:102-108. Dimitrova, M. M., M. P. Kukleva, et al. (2002). "Prevalence of early childhood caries and risk

factors in children from 1 to 3 years of age in Plovdiv, Bulgaria." Folia Med (Plovdiv) 44(1-2): 60-63.

Dowell TB. (1981). The use of toothpaste in infancy. Br Dent J 150:247-249. Edmondson EM. (1990). Food composition and food cariogenicity factors affecting the cariogenic potential of foods. Caries Res 24:60-71. Fass EN. (1962). Is bottle feeding of milk a factor of dental caries? ASDC J Dent Child 29:245-251.

36

Fujiwara T, Sasada E, Mima N, and Ooshima T. (1991). Caries prevalence and salivary mutans streptococci in 0-2-year-old children of Japan. Community Dent Oral Epidemiol 19:151-154.

Fukuda, J. T., A. L. Sonis, et al. (2005). "Acquisition of mutans streptococci and caries prevalence in pediatric sickle cell anemia patients receiving long-term antibiotic therapy." Pediatr Dent 27(3): 186-190.

Godson JH and Williams SA. (1996). Oral health and health related behaviours among threeyear- old children born to first and second generation Pakistani mothers in Bradford, UK. Community Dent Health 13:27-33. Hagg U and Taranger J. 1(985). Dental development, dental age and tooth counts. Angle Orthod 55:93-107. Hagg U and Taranger J. (1986). Timming of tooth emergence: a prospective longitudinal study fo Swedish urban children form birth to 18 years. Swed Dent J 10:195-206. Hitchcock NE, Gilmour AL, Gracey M, and Kailis DG. (1984). Australian longitudinal study of time and order of eruption of primary teeth. Community Dent Oral Epidemiol 12:260-263. Holst, A., I. Martensson, et al. (1997). "Identification of caries risk children and prevention of caries

in pre-school children." Swed Dent J 21(5): 185-191. Holt RD, Joels D, and Winter GB. (1982). Caries in pre-school children. The Camden study. Br Dent J 153:107-109. Kaewpinta V, Kantaneeyatrakul T, and Sripanban Y. (1995). Oral health care behavior of parents of preschool children aged 3-5 years in Hang Dong District, Chiang Mai. C M Dent J 16:83-91. Kaste LM and Gift HC. (1995). Inappropriate infant bottle-feeding - status of the healthy people 2000 objective. Arch Pediatr Adolesc Med 149:786-791 Kleemola-Kujala, E. and L. Rasanen (1982). "Relationship of oral hygiene and sugar consumption

to risk of caries in children." Community Dent Oral Epidemiol 10(5): 224-233. Lachapelle D, Couture C, Brodeur JM, and Sevigny J. (1990). The effects of nutritional quality and frequency of consumption of sugary foods on dental caries increment. Can J Public Health 81:370-375. Lawoyin TO, Lawoyin DO, and Lawoyin JO. (1996). Epidemiological study of some factors related to deciduous teeth eruption. Afr Dent J 10:19-23.

37

Leksawas P, Inta J, and Pichaijumpol N. (1993). Self-care behaviour of oral health in preschool children:case study in a northern village. 1-20. Ministry of Public Health. Ref Type: Report Lim, S., W. Sohn, et al. (2008). "Cariogenicity of soft drinks, milk and fruit juice in low-income

african-american children: a longitudinal study." J Am Dent Assoc 139(7): 959-67; quiz 995.

Linossier, A., A. Vargas, et al. (2003). "[Streptococci mutans: a semi-quantitative method to assess the risk to oral infection in preschool Chilean children]." Rev Med Chil 131(4): 412-418.

Li, S., T. J. Liu, et al. (2004). "[Acquisition of Mutans streptococci by children of 3-4 years with possible source of the pathogen from their mothers]." Sichuan Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban 35(6): 818-820.

Mariri, B. P., S. M. Levy, et al. (2003). "Medically administered antibiotics, dietary habits, fluoride intake and dental caries experience in the primary dentition." Community Dent Oral Epidemiol 31(1): 40-51.

Matee, M., M. van't Hof, et al. (1994). "Nursing caries, linear hypoplasia, and nursing and weaning habits in Tanzanian infants." Community Dent Oral Epidemiol 22(5 Pt 1): 289-293.

Matilla M , Paunio P, Ojanlatva .(1998). A Change in dental health and dental habbit from 3-5 year of age. J Public health Dent ;58:207 Messer LB, Messer HH, and Best J. (1980) . Refined carbohydrate consumption by caries-free and caries -active children.J.Dent.Res.59[Special issue B ] , 968 . Ref Type: Abstract Mizoguchi, K., K. Kurumado, et al. (2003). "[Study on factors for caries and infant feeding

characteristics in children aged 1.5-3 years in a Kanto urban area]." Nippon Koshu Eisei Zasshi 50(9): 867-878.

Milen A, Hausen H, Heinonen OP, and Paunio I. (1981). Caries in primary dentition related to age, sex, social status, and county of residence in Finland. Community Dent Oral Epidemiol 9:83-86. Murray JJ, Rugg Gunn AJ, and Jenkins GN. (1991). Modes of action of fluoride in reducing caries. In: Murray JJ, editor. Fluoride in caries prevention. Bristol: Wright. p 295-323. Ollila, P. S. and M. A. Larmas (2008). "Long-term predictive value of salivary microbial diagnostic

tests in children." Eur Arch Paediatr Dent 9(1): 25-30.

38

Olmez, S. and M. Uzamris (2002). "Risk factors of early childhood caries in Turkish children." Turk J Pediatr 44(3): 230-236.

Panya-ngarm R and Panya-ngarm Y. (1992). The influence of eating habits as related to caries status of school children. C U Dent J 15:79-89. Paunio P. (1994). Dental health habits of young families from southwestern Finland. Community Dent Oral Epidemiol 22:36-40. Paunio P, Rautava P, Sillanpaa M, and Kaleva O. (1993). Dental health habits of 3-year-old Finnish children. Community Dent Oral Epidemiol 21:4-7. Peres, K. G., J. R. Bastos, et al. (2000). "[Severity of dental caries in children and relationship with

social and behavioral aspects]." Rev Saude Publica 34(4): 402-408. Persson LA, Stecksen BC, and Holm AK. (1984). Nutrition and health in childhood: causal and quantitative interpretations of dental caries. Community Dent Oral Epidemiol 12:390- 397. Picton DC and Wiltshear PJ. (1970). A comparison of the effects of early feeding habits on the caries prevalence of deciduous teeth. Dent Pract Dent Rec 20:170-172. Pongpaisan S. (1998). Prevalence of streptococcus mutans and lactobacilli ads indicators for dental caries in first grade primary school children in Songkhla province, Thailand. Faculty of Graduate studies, Mahidol University. Ref Type: Thesis/Dissertation Pupatanakul P, Termkasaem-masart K, Thirarangsitkul S, and Suktae K.(1995). Effected factors of dental health status in Nakhorn Sawan preschool children. 15-23. Ministry of Public Health. Ref Type: Report Raadal, M., P. Milgrom, et al. (1994). "Behavior problems in 5- to 11-year-old children from low-

income families." J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 33(7): 1017-1025. Ramirez O, Planells P, and Barberia E. (1994). Age and order of eruption of primary teeth in Spanish children. Community Dent Oral Epidemiol 22:56-59. Reisine, S. and M. Litt (1993). "Social and psychological theories and their use for dental practice."

Int Dent J 43(3 Suppl 1): 279-287. Rugg GA and Murray JJ. (1990). Current issues in the use of fluorides in dentistry. Dent Update 17:154-158. Saleemi MA, Hagg V, Jalil F, and Zaman S. (1996). Dental development, dental age and tooth counts, a propective longitudinal study of Pakistani children. Swed Dent J 20:61-67.

39

Sayegh A, D. E., Holt RD, Bedi R. and U. o. Jordan. ( 2002). "Caries prevalence and patterns and their relationship to social class, infant feeding and oral hygiene in 4-5-year-old children in Amman, Jordan." Community Dent Health. 19(3): 144-151.

Schroder U and Granath L. (1983). Dietary habits and oral hygiene as predictors of caries in 3-year-old children. Community Dent Oral Epidemiol 11:308-311. Seow, W. K., A. Amaratunge, et al. (1996). "Dental health of aboriginal pre-school children in

Brisbane, Australia." Community Dent Oral Epidemiol 24(3): 187-190. Seow WK, Humphrys C, Mahanonda R, and Tudehope DI. (1988). Dental eruption in low birth weight, prematurely-born children: a controlled study. Pediatr Dent 10:39-42. Shuper A, Sarnat H, Mimouni F, Mimouni M, and Varsano I. (1985). Deciduous tooth eruption in Israeli children, a cross sectional study. Clin Pediatr Phila 24:342-344. Stecksen-Blicks, C., P. L. Holgerson, et al. (2007). "Caries risk profiles in two-year-old children

from northern Sweden." Oral Health Prev Dent 5(3): 215-221. S. Thatasamakul, S. Piwat, et al. (2009) “ Risks for Early Childhood Caries Analyzed by Negative

Binomial Models.” J Dent Res 88(2): 137-141. Szpunar SM and Burt BA. (1990). Fluoride exposure in Michigan schoolchildren. J Public Health Dent 50:18-23. Taranger J.(1976).Dental development from birth to 16 years.Acta Paediatr Scand 258:83-97. Taranger J, Lichtenstein H, and Svennberg-Redegren I. 1976. III. dental development from birth to 16 years. Acta Paediatr Scand Suppl 83-97. Teanpaisan R, Kintarak S, Chuncharoen C, and Akkayanont P. (1995). Mutans streptococci and dental caries in schoolchildren in southern Thailand. Community Dent Oral Epidemiol 23:317-318. Teanpaisan R, Pisuithanakan S, Pithpornchaikul W, Pongpaisan S, Baelum V, Papapanou PN, Dahlen G, and Fejerskov O. Periodontal conditions and dental caries among adults in Sonkhla province, southern Thailand. (1998). Prince of Songkla University. Ref Type: Report Tsubouchi J, Higashi T, Shimono T, Domoto PK, and Weinstein P. (1994). A study of baby bottle tooth decay and risk factors for 18-month old infants in rural Japan. ASDC J Dent Child 61:293-298. Van Steenbergen, T. J. and J. J. de Soet (1998). "[Transmission of infectious oral diseases from

mother to child]." Ned Tijdschr Tandheelkd 105(11): 404-407.

40

Vazquez-Nava, F., R. E. Vazquez, et al. (2008). "Allergic rhinitis, feeding and oral habits, toothbrushing and socioeconomic status. Effects on development of dental caries in primary dentition." Caries Res 42(2): 141-147.

Verrips, G. H. and H. Kalsbeek (1993). "[Dental caries in children from ethnic groups in the Netherlands. A literature review]." Ned Tijdschr Tandheelkd 100(9): 407-411.

Viscardi RM, Romberg E, and Abrams RG. (1994). Delayed promary tooth eruption in premature infants: relationship to neonation factor. Pediatr Dent 16:23-28. Yonezu, T., N. Ushida, et al. (2006). "Longitudinal study of prolonged breast- or bottle-feeding on

dental caries in Japanese children." Bull Tokyo Dent Coll 47(4): 157-160. Watanabe S. (1992). Salivary clearance from different regions of the mouth in children. Caries Res 26:423-427. Wendt LK, Hallonsten AL, Koch G, and Birkhed D. (1994). Oral hygiene in relation to caries development and immigrant status in infants and toddlers. Scand J Dent Res 102:269-273. Williams SA and Hargreaves JA. (1990). An inquiry into the effects of health related behaviour on dental health among young Asian children resident in a fluoridated city in Canada. Community Dent Health 7:413-420. Wilson R and Ashley FP. (1989). Identification of caries risk in children: salivary buffering capacity and bacterial counts, sugar intake and caries experience as predictor of 2- year and 3-year caries increment. Br Dent J 167:99-102. Wongkongkathep S, Pornthonprasert C, Powat A, B ooncham P, and Wilatsaad W. (1995).Patternsof sweets consumption in primary school at Tambon Khok-Salung. 161-178. Ministryof Public Health. Ref Type: Report Woodward, M., and Walker, A.R.P. (1994) . Sugar consumption and dental caries : Evidence from 90 countries. Br dent J; 297-302 Wright WE, Haller JM, Harlow SA, and Pizzo PA. (1985). An oral disease prevention program for patients receiving radiation and chemotherapy. JADA 110:43-47. Zhan, L., J. D. Featherstone, et al. (2006). "Antibacterial treatment needed for severe early

childhood caries." J Public Health Dent 66(3): 174-179.

41

แบบสอบถาม การวจยเรองปจจยทมความสมพนธกบโรคฟนผในเดกปฐมวย

อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ใน หนาขอความตามความเปนจรง หรอเตมขอความลงใน ชองวางใหสมบรณ สวนท1. ขอมลทวไป/ขอมลครอบครว ..........................................................................................................................................................................

1. ขอมลทวไป

1.1 เพศ ชาย หญง

1.2 อาย.......................ป

1.3 อาชพ เกษตรกร รบจาง คาขาย รบราชการ

แม/พอบาน ไมไดท างาน อนๆระบ...........................

1.4 การศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา /ปวช. อนปรญญา ปรญญาตรหรอเทยบเทา สงกวาปรญญาตร 1.5 รายไดของครอบครว (บาท/เดอน).................................บาท 2.ขอมลบตรหลาน

2.1เพศ ชาย หญง

2.2 อาย.......................ป

2.3 ปจจบนบตรหลานของทานยงดมนมจากขวดอยหรอไม ใช ไมใช

2.3.1 ถาเลกดมนมจากขวดแลว เลกตอนอาย.................................ป

2.4บตรหลานของทานรบประทานขนมหวานเหนยวตดฟนเชน ลกอม ชอคโกแลต ขนมเคก

บอย

แคไหน ไมรบประทาน 1-2 วน/อาทตย

42

3-4 วน/ อาทตย 5-7วน/ อาทตย

2.5 ทานแปรงฟนใหบตรหลานของทานหรอไม

ไมไดแปรงใหวนละ 1 ครงวนละ 2ครง

สวนท2. ความร ในการดแลสขภาพชองปาก ค าชแจง โปรดตอบค าถามตอไปนโดยเขยนเครองหมาย ในชองค าตอบททานเลอกวาถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว

ขอความ ค าตอบ

ใช ไมใช ไมทราบ ดานความร

1. การเคยวอาหาร เปาอาหาร อมอาหารแลวใหเดกรบประทานเปนการแพร เชอโรคฟนผจากแมสลกได

2. กรรมพนธมผลตอโรคฟนผ และโรคเหงอกอกเสบ

3. ควรพาเดกไปพบหมอฟนเมอเดกปวดฟนเทานน 4. การทเดกรบประทานขนมกรบกรอบมผลตอการเกดโรคฟนผ 5. เดกดมนมกบขวดนมแลวหลบคาขวดนมมผลตอการเกดโรคฟนผ

6. แปรงสฟนทดควรมลกษณะขนแปรงแขงปลายขนแปรงมลกษณะแหลม 7. การแปรงฟนทถกวธในการแปรงฟนกรามคอแปรงถไปถมา 8. ฟนน านม มทงหมด 20 ซ 9. ฟนแทซแรกจะขนเมออายประมาณ 6-7 ป 10. ฟนคนเรา ม 3 ชด คอ ฟนน านม ฟนแท ฟนปลอม

43

ขอความ ระดบความคดเหน

เหนดวย

ไมแนใจ

ไม เหนดวย

ดานเจตคต 1. ฟนน านมผไมเปนไรเพราะจะมฟนแทขนมาแทนทหลง 2. ฟนผปองกนไดโดยการกนผกผลไมและการแปรงฟน

3. การใชยาสฟน ยงเยอะ ยงปองกนฟนผไดมาก 4. โรคฟนผไมสามารถรกษาใหหายได 5. เดกอายต ากวา 3 ขวบ ไมจ าเปนตองใชยาสฟนในการแปรงฟน

6. ผปกครองควรเชดท าความสะอาดชองปากใหเดกตงแตฟนยงไมขน 7. ผปกครองควรฝกใหเดกดมนมจากแกวหรอกลองแทนนมจากขวดกอนอาย ขวบครง

8. ถาเดกไมมปญหาสขภาพชองปากผปกครองไมจ าเปนตองท าความสะอาด ในชองปาก

9. นมรสจดจะท าใหฟนผนอยกวานมรสชอคโกแลต 10. ผปกครองควรแปรงฟนซ าใหเดกทกครงหลงเดกแปรงฟนแลว สวนท 3. การตรวจสขภาพชองปาก (โดยทนตบคลากรเปนผบนทกขอมล)

1. ฟนทงปาก ..............ซ

2. มฟนผ....................ซ

3. มฟนตองอด....................ซ

4. มฟนตองถอน....................ซ

5. ฟนผสวนใหญอยบรเวณ ฟนหนา ฟนหลง

44

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางพรรณราย ทพนนตกล การศกษา วทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) วชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล ต าแหนง เจาพนกงานทนตสาธารณสขช านาญงาน สถานปฏบตงาน ฝายทนตสาธารณสข โรงพยาบาลพรหมคร