ศ.เกยรตคณ พญ.ธญญารตน ธรพรเลศรฐ 29 กมภาพนธ 2559

จะมชวตอย อยางไมเปนสข

ทงกายและใจ

คนเปนโรคไต

ดานรางกาย

1. บวมใบหนา แขน ขา

2. ปสสาวะผดปกต ทงสและความถ

3. ความดนโลหตสง

4. ซด เหนอยงาย

5. คนตามตว

ดานจตใจ

1. ซมเศรา

2. เบออาหาร

3. นอนไมหลบ

4. เครยด

5. เงนทอง คาใชจายจปาถะมากขน

6. ทอแท หดห ไมมก าลงใจ

7. ท าใหชวตครอบครวอบเฉา

คนไทยเปนโรคไต

มากนอยแคไหน?...

มผ ปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย 58,385 คน

มผ ปวยรายใหมเพมขน 14,249 คน

คาใชจายในการฟอกไต 200,000 บาทตอคนตอป

รวมเปนเงน 6,000 – 8,000 ลานบาทตอป

รายงานของสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย

(2007-2012 )

สถตผ ปวยทตองไดรบการบ าบดทดแทนไต

ค.ศ. 1997 - 2012

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย

กอนอน มาร จกหนาทของไตสกเลกนอย

ไตมลกษณะคลายถวอยบรเวณบนเอว 2 ขางใตตอกระดกซโครง และอย 2 ขางของกระดกสนหลง มสแดงเหมอนไตหมขนาดความยาวเสนผาศนยกลางตามความยาวได 11-12 ซม. หนกขางละ 150 กรม ไตแตละขางไดรบเลอดผานทางหลอดเลอดแดงใหญ ซงออกจากหวใจ เมอเลอดไหลผานไตจะมการกรองผานหนวยไตเลกๆ เรยกวา เนฟรอน (nephron) ซงมอยขางละ 1 ลานหนวย หนวยไตเลกๆ เหลานมหนาทกรองของเสยจากเลอดผานทอไตและเกดเปนน าปสสาวะขบออกจากรางกายทางทอปสสาวะ รางกายสามารถด ารงชวตอย ไดดวยไตทปกตเพยง 1 ขาง เพราะมการปรบสมดลไดดมาก ดงนน ผทบรจาคไต 1 ขาง จงสามารถมชวตทปกตดวยไตเพยงขางเดยวได

1. ปรบสมดลน าในรางกาย

2. ปรบสมดลเกลอแรและกรดดาง

3. ก าจดของเสยออกจากรางกาย

4. สรางฮอรโมนหลายชนด

กลาวโดยสรป

เมอเลอดแดงจากหวใจไหลเขาส หลอดเลอดแดงของไตเพอ

ไปส เนฟรอน การกรองของเสยตาง ๆ เกดขนแลวเลอดกไหลกลบทาง

หลอดเลอดด าของไตเขาส หวใจตอไปไตกรองเลอดประมาณ 240

ลตรตอวน และดดกลบ 237.6 ลตรตอวน อก 2.4 ลตร กลายเปนน า

ปสสาวะออกจากรางกาย

ไตมหนาทอะไรบาง?

โรคไตวาย

1.โรคไตวายเฉยบพลน

2.โรคไตเรอรง

โรคไตวายแบงได 2 ชนด คอ

โรคไตวายเฉยบพลน

• การท างานของไตลดนอยลงแบบปจจบนทนดวน

• ปสสาวะอาจออกลดลงหรอไมลดลงกได

• สาเหตของโรคไตเฉยบพลนเกดไดจาก

การไหลเวยนของไตผดปกต เชน อบตเหตเสยเลอดมาก,

ทองเสยรนแรง, ยาแกปวด, แมลงมพษตอย,

จากโรคของเนอไตเอง

มการอดกนของทางเดนปสสาวะ เปนตน

• รกษาตามสาเหตและรกษาประคบประคองตามอาการซงสวน

ใหญหายขาด

โรคไตเรอรง

• การท างานของไตเสอมลงอยางตอเนองตดตอกน

มากกวา 3 เดอน

• ในชวงแรกผ ปวยอาจจะไมมอาการใดๆ กได

• หนาทของไตจะคอยๆ เสอมลงจนในทสดไตไม

สามารถท าหนาทไดตามปกต

คอ

โรคไตเรอรง

ไตของคนปกต ไตของผ ปวยโรคไตเรอรง

การวนจฉยผ ปวยโรคไตเรอรง

หมายถง ผ ปวยทมลกษณะอยางใดอยางหนง ตอไปน

1. ผ ปวยทม GFR นอยกวา 60 มล./1.73 ตารางเมตร

ตดตอกนเกน 3 เดอน

หรอ 2. ตรวจปสสาวะพบโปรตนเทากบหรอมากกวา 1+ อยางนอย 2 ครง

ในเวลา 3 เดอน

หรอ 3. ตรวจพบเมดเลอดแดงในปสสาวะอยางนอย 2 ครง ในเวลา 3 เดอน

หรอ 4. ตรวจพบความผดปกต ทางรงสวทยา เชน อลตราซาวนพบถงน าในไต,

นว, ไตขนาดเลกหรอไตขางเดยว

หรอ 5. ตรวจพบความผดปกต ทางโครงสราง หรอ พยาธสภาพจาก

ผลการเจาะเนอเยอไต

ตวอยางภาพเอกซเรยไตขนาดเลก

ตวอยางการตรวจปสสาวะ หาโปรตน

ปกต โปรตนมากขนตามล าดบ

การตรวจชนเนอไต ดพยาธสภาพ

เพอระบชนดของโรคไต

ระยะ

ท ค าจ ากดความ

ระดบการท างานของไตหรอ

อตราการกรองของเสย 1

มลลลตรตอนาท/1.73 ตารางเมตร

1 ไตผดปกต แตอตราการกรองของไตยง

ปกต หรอเพมขน > 90

2 ไตเรอรงระยะตน ซงไตผดปกต และ

อตราการกรองของไตลดลงเลกนอย

60-90

3a โรคไตเรอรงระดบปานกลาง 45-59

3b โรคไตเรอรงระดบปานกลาง 30-44

4 โรคไตเรอรงทเปนมาก 15-29

5 โรคไตเรอรงระยะสดทาย < 15

การแบงระยะของโรคไตเรอรง

Albumin

excretion rate

(AER)

(mg/24h)

Albumin creatinine ratio (ACR)

ค านยาม (mg/

mmol) (mg/g)

< 30 < 3 < 30 ปกต หรอ เพมขน

เลกนอย

30-300 3-30 30-300 เพมขนปานกลาง

> 300 > 30 > 300 เพมขนมาก

เกณฑการวนจฉยอลบมนในปสสาวะ

จะร ไดอยางไร… วาเปนโรคไต?

• เปนผ ปวยทมความเสยงสง

ตอการเปนโรคไตเรอรง

• ปสสาวะเปนฟองมากผดปกต

• มอาการบวมตามใบหนา ขา

• ความดนโลหตสง

• ตรวจเลอด ตรวจปสสาวะ

และอลตราซาวนพบความผดปกต

อาการเตอนของโรคไต

•ปสสาวะบอย และมากตอนกลางคน

•ปสสาวะเปนเลอด ปสสาวะข น

•ปวดหลง ปวดเอว

•ออนเพลย เหนอยงาย

อาการของผ เปนโรคไตเรอรง

• เกดจากการมของเสยคงในรางกาย

• มความรนแรงตงแตนอยไปหามาก

• ถาเปนนอยใหการรกษาแบบประคบประคอง

เพอชะลอการเสอมของไต โดยไมจ าเปนตองรบ

การลางไต

• แตถาเปนมากตองรกษาโดยการท าไตเทยม

อาการเมอเกดของเสยคง

• บวมตามตว หอบเหนอย

• เบออาหาร

• คลนไส อาเจยน

• คนตามตว

• ซด และเลอดออกงาย

• ควบคมความดนโลหตไดยาก

• เสอมสมรรถภาพทางเพศ

• ซม ชก หมดสต เสยชวต

ตวอยางปสสาวะ ทมเลอดปน

ตวอยางปสสาวะ ทผดปกต

ตวอยางปสสาวะ ทมลกษณะข น

ผ ปวยทมความเสยงสงตอโรคไตเรอรง

และควรไดรบการคดกรอง

• โรคเบาหวาน

• โรคความดนโลหตสง

• โรคภมแพตนเอง (เอส แอล อ)

• ตรวจพบนวในไต

• โรคหวใจและหลอดเลอดหวใจ

• อายมากกวา 60 ปขนไป

• โรคตดเชอในกระแสเลอดทอาจกอใหเกดโรคไต

• โรคตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะซ าหลายๆครง

• มประวตโรคไตเรอรงในครอบครว

• ผ ทใชยาแกปวดกล ม เอนเสด เปนประจ า

• โรคเกาท

ผ ปวยทมความเสยงสงตอโรคไตเรอรง

และควรไดรบการคดกรอง

การตรวจคดกรองท าไดอยางไร ?

วดความดนโลหต

เจาะเลอดดคา “ครอะตนน (creatinine)”

เพอประเมนอตรากรองของไต

ตรวจปสสาวะเพอประเมน

• ปรมาณโปรตนไขขาวในปสสาวะ

• เซลลหรอสงผดปกตอนๆ

แถบตรวจปสสาวะ

กลมเซลลเมดเลอดแดง

และเมดเลอดขาว

การประเมนคาอตราการกรองของไต

(estimated glomerular fitration rate: eGFR)

1. ผ ทมความเสยงสงตอการเปนโรคไตเรอรง ควรไดรบ

การประเมนคา e GFR อยางนอย ปละ 1 ครง ดวยการ

ตรวจคาซรมครอะตนน (serum creatinine, SCr.)

2. ควรใชระดบซรมครอะตนนทวดดวยวธ enzymatic

method เพอเพมความแมนย าในการประเมนคา eGFR ใน

กรณทโรงพยาบาลของทานไมสามารถตรวจดวยวธ

ดงกลาว สามารถใชคาระดบซรมครอะตนนทวดดวยวธ

modified kinetic Jaffe reaction ได

3. การรายงานผลคาระดบซรมครอะตนน ควรรายงาน

ผลเปนคาทศนยม 2 ต าแหนง เชน คาซรมครอะตนน

เทากบ 1.01 mg./dl.

4. ค านวณคา eGFR ดวยสตร CKD-EPI (chronic Kidney

Disease Epidemiology Collabor)

การประเมนคาอตราการกรองของไต

(estimated glomerular fitration rate: eGFR) (ตอ)

ตาราง การค านวณคา eGFR

ดวยสตร CKD-EPI

เพศ ระดบ serum creatinine

(mg/dl) สมการ

หญง eGFR = 144 (SCr/0.7)-0.329 (0.993) Age

0.7 eGFR = 144 (SCr/0.7)-1.209 (0.993) Age

ชาย eGFR = 141 (SCr/0.7)-0.411 (0.993) Age

eGFR = 141 (SCr/0.7)-1.209 (0.993) Age

5. ในกรณทไมสามารถค านวณดวยสตร CKD-EPI ได

สามารถประเมน creatinine clearance (CCr) ไดจาก

Crockcoft-Gault equation โดยปรบมาตรฐานดวยคา

พนทผวกาย 1.73 ตารางเมตรดงน

CCr. (ml/min) = (140-อาย) น าหนก (กโลกรม)

Scr 72

การประเมนคาอตราการกรองของไต

(estimated glomerular fitration rate: eGFR) (ตอ)

0.85 ถาเปนผ หญง

การคดกรองผ ปวยโรคไตเรอรงในผ ใหญ

ผ ปวยทมความเสยงสงตอการเปนโรคไตเรอรง

ตรวจ Scr เพอค านวณคา eGFR และตรวจปสสาวะดวย protein dipstick

ผลลบ

ตรวจ eGFR ซ าเมอครบ 3 เดอน พจารณาผลโปรตนในปสสาวะดวย protein dipstick

eGFR 60 มล./นาท/1.73 ตารางเมตร eGFR 60 มล./นาท/1.73 ตารางเมตร

ผลบวก ไดผล 1+ ขนไป หรอ

ตรวจ ACR จากการเกบปสสาวะตอนเชามคา 30-300 มก./กรม

eGFR 60 มล./

นาท/1.73

ตารางเมตร

eGFR 60

มล./นาท/1.73

ตารางเมตร

วนจฉยโรคไตเรอรง

(CKD)

ใหตรวจซ าอก 1-2 ครงใน 3 เดอน

ผลเปนบวก 2 ใน 3 ครง

วนจฉยโรคไตเรอรง (CKD) คดกรองซ าทกป

ใช ไมใช

ตรวจหาเมดเลอด

แดงในปสสาวะถา

พบมากกวา 5

เซลล/HPF ใน

ปสสาวะทปน หอ

วาผดปกต ควร

ตรวจซ า ในเวลา

3 เดอน

ใช

การประเมนผ ปวยโรคไตเรอรง (CKD)

eGFR (มล./นาท/1.73 ตรม.)

มากกวา 60

ไมมอาการ

ตรวจปสสาวะปกต

ไมเปน CKD

ตดตามปละ 1 ครง

นอยกวา 60

ซกประวตปจจยเสยงของการเกดโรคไต

ตรวจปสสาวะดโปรตน และเมดเลอดแดง

ตรวจหาสาเหต ทท าใหหนาทไตเสอม

ตรวจหา creatinine และ GFR ซ าใน1 สปดาห เพอดวา

เปนไตวายเฉยบพลนหรอไม

ตดตามตอทคลนก CKD ถาไมมขอบงชของการสงตอ

ผ ปวย

ขอมลจาก ค าแนะน าส าหรบการดแลผ ปวยโรคไตเรอรงของสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย พศ. 2558

1.eGFR 30-59 มล./นาท/1.73 ตรม.และ

กรณปรกษา

หรอสงตอผ ปวย

eGFR นอยกวา 5 มล./นาท/1.73 ตรม./ป

2.eGFR > 5 มล./นาท/1.73 ตรม.ตอป

กรณปรกษา

หรอสงตอผ ปวย

eGFR >25 % จากคาตงตน

กรณปรกษา

หรอสงตอผ ปวย

3.eGFR<30 มล./นาท/1.73 ตรม.

4. Acute Renal Failure

ไตวายเฉยบพลน

5. ACR > 300 มก./กรมหรอ

PCR >500 มก./กรม

6. BP สงคมไมได

ดวยยาเกน4 ชนด

7.เมดเลอดแดงในปสสาวะเกน

20/ HPF และหาสาเหตไมได

8. มภาวะอดกนทางเดนปสสาวะ

อางอง: สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย 2558

9. โรคไตเรอรงทเกดจาก

การถายทอดทางพนธกรรม

1. รกษาแบบประคบประคอง

เพอชะลอการเสอมของไต

2. รกษาดวยการบ าบดทดแทนไต

เมอเปนโรคไตระยะสดทาย

เมอเปนโรคไตเรอรง

ตองท าอยางไร?

ถาเปนโรคไตเรอรงแลวตองท าอยางไร ?

1. ถาเปนโรคเบาหวานควบคมระดบน าตาลใหนอยกวา 130 มก./ดล.

2. ควบคมความดนโลหตใหไมเกน 130/80 มม.ปรอท

3. ควบคมระดบไขมนในเลอดใหอย ในระดบปกตเสมอ

4. ถามโปรตนไขขาวรวในปสสาวะควบคมใหนอยทสด (<500มก./วน)

5. ใชยาตามทแพทยสง

พยายามรกษาตวเพอชะลอการเสอมของไต โดย

ปจจยทสงผลท ำใหกำรท ำงำนของไตทรดลง

(CKD progression)

1. ควบคมระดบน ำตำลในเลอดไมไดตำม เปำหมำย (HbA1C > 7%)

2. ควำมดนโลหตทคมไดไมด (BP > 130/80 mmHg)

3. ระดบโปรตนในปสสำวะมำก

4. ใชยำเอนเสดเปนประจ ำ

5. ไดรบสำรทบรงสในกำรตรวจพเศษทำงเอกซเรย ซงเปนพษตอไต

6. เกดไตวำยเฉยบพลนซ ำซอน

7. ภำวะเลอดเปนกรด

8. ควบคมอำหำรไมด เชน กนเคมมำก กนเนอสตวมำก

9. เกดนวไตอดตน

10. กำรตดเชอ

เมอเขาส โรคไตระยะสดทายตองท าอยางไร ?

แบงออกเปน 3 ชนด คอ

1. การฟอกเลอดท าไตเทยม

2. การลางไตทางชองทอง

3. การปลกถายไตหรอการเปลยนไต

การบ าบดทดแทนไต

การฟอกเลอดท าไตเทยม

• ใชเครองฟอกเลอดก าจด ของเสยและน าออกจากรางกายผาน

ทางเสนเลอดทเตรยมไว

• ตองฟอก 2-3 ครงตอสปดาห ทโรงพยาบาล

• คาฟอกเลอดประมาณ 2,000 บาทตอครง

• ฟอกเลอดนานครงละประมาณ 4-5 ชวโมง

• ตองท าไปตลอดชวตหรอจนกวาจะไดรบการเปลยนไต

การลางไตทางชองทอง

• เปนก าจดของเสยและน าสวนเกนออกจาก

รางกายผานทางสายทฝงไวทางหนาทอง

• โดยใชผนงหนาทองเปนต าแหนงทแลกเปลยน

ของเสยและน า

• ผ ปวยสามารถท าทบานดวยตนเอง

• เปลยนน ายาลางไตทางชองทองเขา-ออกวนละ 4 ครง

แตละครงหางกน 6 ชวโมง

• ตองท าไปตลอดชวตหรอจนกวาจะไดรบการเปลยนไต

การปลกถายไต

ปลกถายไตใหมใหกบผ ปวย

ไตใหมไดมาจาก

ญาตพนองรวมสายโลหต

บรจาคดวยความสมครใจ

ผ ปวยทสมองตายแตไต

ยงท างานปกตอย

และญาตยนยอม

โรคไตทพบบอย

ในประเทศไทย

โรคไตเรอรงทพบบอยในประเทศไทย

1. โรคไตจากเบาหวาน

2. โรคไตจากความดนโลหตสง

3. โรคไตจากหลอดเลอดฝอยไตอกเสบ

4. โรคนวในไต

5. กนยาแกปวดขออยางแรง (เอนเสด) เปนประจ า

6. โรคถงน าในไตแตก าเนด

ตวอยางยาแกปวดขออยางแรง

(เอนเสด)

ยาแกปวดขอ

ยาลางไต

เภสชกร

... จะไมเปนโรคไต

ท าอยางไร?

วธการปองกนไมใหเปนโรคไต

จะตองท าอยางไร ?

• รกษาโรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง

ไขมนโลหตสง เกาต เปนตน

• ควบคมน าหนก ออกก าลงกายสม าเสมอ 30 นาทตอวน

อยางนอย 3 วนตอสปดาห

• ควบคมอาหาร โดยเฉพาะ หวาน มน เคม

• ดมน าวนละ 8-10 แกวตอวน

• งดสบบหร

• งดยาแกปวดอยางแรง (เอนเสด)

• พบแพทยตามนด รบประทานตามแพทยสง