1

"

2

3

6..............چکیده..........................................................................

8.......................................................................................پیشینه

8..........................پیشینه در داخل....................................................

11..........................پیشینه در خارج..................................................

12بیان مسئله..................................................................................

11....................................................اهداف...................................

11.......................سواالت..............................................................

16....................................................اصل تحقیق............................

21......................................................اجرا...........................شیوه

22............................................................نتیجه گیری...................

23.......................................................................................منابع

1

با تشکر از استاد راهنمای گرامی"سرکار خانم عباسی" بابت زحمات فراوانشان بابت

تهیه این پژوهش.....

و تقدیم به تمام هم نسالنی که دچار این موضل اجتماعی هستند.

1

"" فصل اول

6

چکیده:مفهوم شکاف نسلی به چگونگی تداوم فرهنگ یک جامعه از نسلی به نسل دیگر

برمیگردد.به عبارت دیگراگر در طی فرایند اجتماعی کردن نسل جدید، فرهنگ های

جامعه به طور کامل و منظم برای انها به ارزش هایی درونی تبدیل شود،میزان

میرود و اختالفات فاحشی بینشان مشاهده نمی شود،برعکس مشترکات بین دو نسل باال

تفاهمات دو نسل باال رفته و نیز بحران هویتی برای نسل جدید رخ نمیدهد.

برعکس اگر فرهنگ به ارزشهایی درونی تبدیل نشود میزان اختالفات دو نسل افزایش

مییابد و ما شاهد بحران هویتی نسل جدید خواهیم بود.

قیق درباره این موضوع پی بردن به معنای اصلی دقیق شکاف نسلی و هدف ما از تح

یافتن راهکار هایی مناسب برای مقابله با ان میباشد.

شیوه اجرای این تحقیق مصاحبه با نوجوانان امروز،مطالعه کتب جامعه شناسی میباشد.

وانان امروز ما در این راه به نتایج قابل توجهی دست یافتیم،به عنوان مثال تعدادی نوج

به بهانه ی این که پدر یا مادر انها را درک نمیکنن به سمت دوستان خود کشیده میشوند

از خانواده فاصله میگیرند که این میتوانند یک اقدام پرخطر محسوب شود برای انان که

در این سن و سال هیچکس به اندازه خانواده به دردشان نمیخورد.

7

"فصل دوم"

8

پیشینه: "پیشینه در داخل"

شستی تحت عنوان "شکاف ن1332/ابان/13امعه شناسی خانواده،گروه علمی تخصصی ج

نسلی در خانواده ایرانی"برگزار کرد.

شیربیگی)دکتری جامعه شناسی(بیان کرد،شکاف نسلی امروز حاصل شکاف بین

ها و والدین شاغل است.مادری که ساعات فرزندان و کودکان تربیت شده در مهدکودک

پرانرژی خود را به دالیل زیاد در بازارهای شغلی صرف میکند چه توقعی باید از

فرزندش که زبان او را بفهمد؟

جامعه پذیری فرزندان ما امروزه بدست نهادهای مکمل خانواده افتاده است و خانواده

شده نه محلی برای تولید معنا و معرفت و تنها به محلی برای استراحت افراد ان تبدیل

هویت.

،به طرح 83احمدی در پژوهش گسترده خود با عنوان"شکاف نسلی یا تاخیر آن"در سال

موضوع مدرنیسم به عنوان عامل تحول جامعه ایراین به این مفهوم مهم پرداخت که

یکسان سرعت تحوالت در ایران بسیار باال بوده اما در تمام گروه های اجتماعی

نیست.وی همچنین افزود که عامل شکاف نسلی به خاطر عدم تمایل نسل گذشته به

همراهی در این تغییرات نیست،بلکه بدلیل عدم توانایی انهاست.

او نتایج بدست آمده در این تحقیق را از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد:یک دیدگاه

تفاوت در عرصه های ذهنی در معنا تفضل درون نسلی در مقایسه با گذشته که منجر به

شناسی بین نسلی شده است.

دیدگاه دوم نارضایتی نسل قدیم از سبک زندگی و فراغت نسل جدید در مواردی که

تالش داشته با نسل جدید همراهی کند اما نتوانسته و همین امر منجر به تاخیر فرهنگی

انان شده است.

ان"تاثییرات تکنولوژی بر نسل ها"داشته با عنو 81دانایی با تحقیقی که در سال

است،ورود وسایل جدید و تکنولوژی های جدید را به عرصه خانواده شاهد این هستیم

فی نار یکدیگر مینشستند بدون انکه حرکه که والدین و فرزندان ساعت های متمادی ک

ا که والدین و برای گفتن داشته باشند و دیگر کمتر شاهد نشانه هایی از ان نوع خانواده ه

فرزندان در کنار هم به بحث در مورد مسئل و مشکالت باشند،هستیم.

3

در حال حاضر رابطه والدین و فرزندان رو به سردی گرائیده و دو نسل به دلیل تفاوت

های اجتماعی دچار ناسازگاری شده اند.

ند و معتقدند عده ای از متفکران اجتماعی با بیم و امید به پدیده ی شکاف نسلی نظر دار

شرایط فعلی اگر درست مدیریت نشود پتانسیل گسترش تفاوت نسلی را، تا سرحد شکاف

نسلی بدنبال دارد. این متفکران با توجه به شرایط انقالب در ایران و مشکل نسل انقالبی

در پا فشاری بر ارزشها و نیز انعطاف ناپذیری آنان نسبت به تحوالت جدید،معتقدند

انعطاف ناپذیری تداوم یابد ،پدیده ی گسست نسلی اتفاق خواهد افتاد. این چنانچه این

گروه نمی توانند به وجود یا عدم قطعی شکاف یا گسست نسلی رای دهند اما با تناظر

شرایط ایران و انقالبهای اجتماعی دیگر، احتمال وقوع شکاف نسلی را، در شرایط تداوم

و 31تا 31: 1382ب می دهند. )جاللی ، انعطاف نا پذیری حاکمان و نسل انقال

(. 213تا 133: 1382منصور نژاد ،

-2بدبین به شکاف نسلی و -1معتقدان به وجود شکاف نسلی به دو دسته تقسیم می شوند:

خوش بین به شکاف نسلی. دسته ی اول،متاثر از ارزشهای انقالب اند و این شکاف را

تاریخ و فرهنگ دینی و ملی خودی ارزیابی می موجب بحران هویت،گسست جوانان از

کنند و دسته ی دوم، این شکاف را تحول اساسی و الزم برای جامعه و به سوی آینده می

(. 172تا 163: 1382و سریع القلم 178تا 162: 1382دانند)آقاجری،

11

"پیشینه در خارج"

ستم رشد و گسترش تدریجی رابرتسون جامعه شناس،معتقد است که از اوایل قرن بی

رسانه های جمعی و وسایل ارتباطی چنان بر زندگی بشر سایه افکنده که اثرات مثبت و

ینکه در عصر کنونی با ظهور منفی فراوانی بر زندگی بشر گذاشته از همه مهمتر ا

نت و تکنولوژی های ارتباطات و اطالعات و به ویژه اینترنت،فضای ارتباطات و اینتر

اری انان،توسعه ی زیادی یافته است به طوری که ما هم اکنون تحت تاثیر رسانه تاثیرگذ

های نوین)دهکده ی جهانی( به سر می بریم. به عبارتی مخا طبان جهانی رسانه ها و

نسل های کنونی در معرض انتشار و نمایش پیام های متنوع رسانه ای قرار دارند و پیام

واند سنتها و اگوهای فرهنگی و اجتماعی و نسلی هایی را دریافت می کنند که می ت

جوامع و همچنین روابط نسلی انها را دستخوش چالش و دگرگونی کند.

دیوبد رایزمن در کتاب خود به نام )انبوه تنها( سیر تحول جوامع و دگرگونی های انها را

نه ها در ناشی از تحول ارتباطات و وسایل ارتباطی می داند. و او همچنین به نقش رسا

تغییر سنتها و ایجاد شکاف نسلی اشاره کرده است.

رنالد اینگهارت معتقد است که تغییر ارزشی روندی است که از نسلی به نسل دیگر رخ

می دهد و نه به طور مداوم از سالی به سال دیگر و همچنین وی معتقد است که اشاعه

ری که در عصر کنونی جهانی ی رسانه های جمعی منجر به تغییر ارزشها شده ، به طو

شدن ارتباطات و رسانه ها بر شکاف ارزشهای نسلی تاثیر گذاشته است. لباسهای

متحدالشکل جوانان،موسیقی پاپ و... از نمود های تاثیر رسانه ها بر تغییر رفتارها و

ارزشهای نسل کنونی و عدم پایبندی به سنتهای فرهنگی خود است. در نتیجه رسانه ها

دهای متفاوتی همانند انتقال ارزشها و میراث فرهنگی را بر عهده دارند اما از کارکر

نظر صاحب نظران این ابزارها تنها بخشی از میراث گرانبهای نسل پیشین را منتقل می

کند و بیشتر خواهان و مروج نواوری هستند. در هر حال رسانه ها موجب تغییر در

یق ارزشها و هنجارهای جدید، الگوهای نسل پیش الگوهای سنتی جوامع هستند و با تشو

را به چالش می کشد.

11

مارتین سگالین در کتاب جامعه شناسی تاریخی خانواده ، تاکید می کند که امروزه در

کنار تفکیک جغرافیایی حوزه های کار و سکونت،ناپدید شدن پدیده ی همسایگی ،وجود

ل و تاثیر تلویزیون از جمله عواملی مادران شاغل و متخصصان مسول مراقبت از اطفا

1373هستند که به ایجاد شکاف بین دنیای کودکان و بزرگساالن کمک می کند.)سگالین،

:83.)

12

بیان مسئله:

مفهوم شکاف نسلی به چگونگی تداوم فرهنگ یک جامعه از نسلی به نسل دیگر

کردن نسل جدید، فرهنگ های برمیگردد.به عبارت دیگراگر در طی فرایند اجتماعی

جامعه به طور کامل و منظم برای انها به ارزش هایی درونی تبدیل شود،میزان

مشترکات بین دو نسل باال میرود و اختالفات فاحشی بینشان مشاهده نمی شود،برعکس

تفاهمات دو نسل باال رفته و نیز بحران هویتی برای نسل جدید رخ نمیدهد.

ات مثبت انرا در خانواده ها میتوان نظاره گر شد که شامل رابطه در این صورت تاثیر

ای صمیمی و سالم بین والدین و نوجوانان است که به درک متقلبل دو طرف کمک

میکند.

در مقابل اگر اجتماعی شدن ناقص انجام گیرد و فرهنگ جامعه در حد مطلوب به نسل

مطابق معیار های جامعه نباشد بین جدید منتقل نشود یا فرهنگی که نسل جدید میپذیرد

نسلها شکاف ایجاد میشود و دو طرف اظهار میکنند نمیتوانند یکدیگر را درک کنند.

نمود چنین وضعی در خانواده باعث ضعف رابطه فکری،عاطفی و احساسی بین والدین

و فرزندان و عدم تفاهم انهاست.

ور از ظاهری سنتی به مدرن است در کشور ایران که نمونه بارز یک جامعه در حال عب

این پدیده مشهودتر است.با حرکت به سوی مدرنیته،ارزشها و هنجارها نیز تغییر کرده و

سبب گسترده تر شدن اختالفات نسلها میشود.

13

"فصل سوم"

11

اهداف:

نسلی و یافتن هدف ما از دنبال کردن این موضوع پی بردن به معنای اصلی شکاف

راهکار هایی مناسب میباشد.

11

سواالت:

*شکاف نسلی در چه جوامعی بیشتر است؟

*ریشه اصلی ان چیست؟

*چه راهکار هایی پیشنهاد میکنید؟

16

"اصل تحقیق"

در كتاب فرهنگ علوم اجتماعي درباره نسل چنین آورده شده است : "منظور از كلمه

سال در 31ي بین تولد پدران و مادران و تولد فرزندان آنهاست كه معموال نسل فاصله

نظر گرفته مي شود.از نظر جامعه شناختي چگونگي زندگي و تجربه زندگي در عصري

مشخص ، یعني مجموعه افرادي كه در حوزه فرهنگي مشخصي تقریبا همسال هستند و

از تصورات ، انگیزه ها ، جهت به خاطر زندگي در شرایط اجتماعي و تاریخي یكسان

گیریهاي و ارزشهاي مشابهي برخوردارند ، یك نسل گفته مي شود.

شكاف نیز به آن دسته از تمایزات و تفاوت هاي پایداري اشاره دارد كه در جریان تقابل

هاي سیاسي اجتماعي بروز مي كنند .درباره اختالف نسل ها با یكدیگر ، مفاهیم متعددي

است . برخي از مهم ترین واژه ها تفاوت نسلي ،انقطاع نسلي یا گسست نسلي بكار رفته

در برخي موارد تمایزات و تفاوت نسلي با شكاف نسلي یكسان و شكاف نسلي هستند.

پنداري شده و تعارضات و كشمكش هاي نسلي كه پدیده اي متداول بین نسل هاست با آن

یزات بین نسلي ، پدیده اي متداول است كه متفاوت ارزیابي گشته است. در حالي كه تما

همواره در هر جامعه اي بین نسل هاي مختلف وجود دارد كه همواره از مقداري

تعارض و كشمكش نیز برخوردار است و لي شكاف بین نسلي از تمایزات قطبي و شدید

بین نسلي حكایت دارد كه تنها صورت بیروني آن مي تواند شكل تعارضات و كشمكش

ي نسلي بروز كند.ها

به مربوط مسائل مهمترین و ترین محوري از یكي عنوان به امروزه ها نسل به توجه

خانواده مورد بررسی قرار میگیرد.در دورانی پیش از این)دوران مدرنیته( تحول

هاي ارزش خانوادگي، پیوندهاي كه اجتماعي گروه یك"بوداز عبارت نسل معني

و والدین ها، مادربزرگ ها، بزرگ پدر وشامل میكرد مشخص و تعیین را آن اجتماعي

رهنگ عام به عنوان یک استراتژی وف بودند حاكم خانوادگي هاي .نسل "بود ندان فرز

کل گرایانه حاکم بود و تغییرات اجتماعی نیز به تبع ان تحت تاثیر تغییرات نسل های

سني ازنظر ها نسل فاصله چون حاضر حال در اما داشت قرار خانوادگي

است. یافته جدیدي معناي اجتماعي تغییرات یافته، كاهش

های نو که با یک موضوع دیگر اینکه، سیر تحول جامعه رو به پیشرفت است و نسلپذیرند کنند، راهکارهای جدید را راحت میگرایانه به جامعه و مسائل نگاه مینگاه آرمان

قبلی در مقطعی قرار دارند که یک نگرش هایو به دنبالش هستند. در حالی که نسلمحافظه کارانه در رفتار آنان شکل گرفته و خود به خود یک نسل، مدافع و حافظ همه

خواهد آن را تغییر دهد و بهتر از آن ارائه دهد و این خود شود و یک نسل میچیز می شود.ها و نگرش میباعث تفاوت دیدگاه

17

رمسیرتوسعه یافتگی، باعث شده که آنچه ازآن به متاسفانه ، سرعت وشتاب جوامع دعنوان فرهنگ ورسوم یاد می شود، به فراموشی سپرده شود وهمین امرمنجربه ایجاد

شده است. دورافتادن نسل امروزازعقاید وافکار نسل گذشته، ” بین نسلی“شکاف عمیق که جامعه پایه های خانواده های سنتی واصیل را متزلزل کرده واین نکته ای است

شناسان واندیشمندان علوم اجتماعی برآن تاکید نموده وحساسیت خاصی برروی آن دارند.

موضوع بعد اینکه ، سیرتحول جامعه شناسی دهه های اخیر مسئله ی شکاف و تزاحم نسل ها به عنوان یکی از عمده ترین پدیده های جامعه نوین از طرف بسیاری از

عای اصلی این است که در جامعه ی جدید در کنار تفاوت متفکران مطرح شده است . ادطبقاتی ؛ تفاوت قومی و نژادی ؛ دو مولفه جدید تحت عنوان )) تفاوت جنسی(( و )) شکاف نسل ها ((شکل گرفته است . زن بودن در کنار مرد بودن و جوانی در کنار

فرهنگی جامعه کودکی و پیری تا حدود زیادی توضیح دهنده روند تحوالت اجتماعی و اند.

هر قدر که جامعه توسعه می یابد و در روند نو سازی قرار می گیرد بر شتاب نسل ها افزوده می شود. اگر در گذشته کودکی، جوانی ، میانسالی و پیری به عنوان مولفه های جمعیتی مطرح بودند در حال حاضر اینها به مولفه های اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده و

و منشا حرکت های بسیاری هستند و جامعه شناس باید در بررسی هایش به آنها به عامل عنوان مولفه های اساسی تبیین کننده توجه کند از میان چندین مقوله یاد شده ، هم در سطح و هم در گذر زمان، بسیار متفاوت است . نسل جوان عالیق ؛ گرایشات ؛ امیال و

بعد از خود دارد. رفتارهایی متفاوت با نسل قبل و

مواضعی که از سوی صاحب نظران در ارتباط با مقوله شکاف نسلی مطرح است به دو دسته قابل تقسیم است ؛ نظریه هایی که پدیده شکاف نسل ها را در جهان مورد تبین قرار می دهند و دیدگاه هایی که در ایران نسبت به این امر مطرح است .درباره عوامل موثر

شکاف نسلها دیدگاه های متعددی مطرح شده است. مانهایم یکی از پیش گامان بر پدیدهطرح این موضوع و بیان دالیل آن در جامعه جدید است .به نظر او همیشه نسل های جدید آغازگر خودخواهی ریشه ایی و متمایز از نسلهای پیشین نیستند . بلکه بر عکس

تغییرات فرهنگی سریع ایجاد می شود. در پدیده گسست نسلی عمدتا در پی دورانی از چنین دورانی است که دسته های نسبتا بزرگی از افراد به عنوان عامالن تغییرات اجتماعی تند ، با تفسیر های سنتی به چالش برخواسته و تفسیرهای جایگزین را مطرح

گی ، می سازند. اعضای این دسته ها هم در برابر نسل های پیشین و میراث های فرهنهنجاری عرضه شده از سوی آنان و هم در برابر اعضایی از نسل خودشان که خود را وامدار نسل پیشین می دانند ، می ایستند . بنابراین بر اساس نظر مانهایم تغییر اجتماعی رخ داده در بخش مهمی از نسل های جوان موجب امتناع ، مخالفت و تغییر میراث

ای کهن تر و پذیرفته شده از سوی بسیاری از معاصران آنان فرهنگی ایجاد شده از نسله می شود.

اما مسئله ای که در مباحث مانهایم کمتر مورد توجه قرار گرفته؛ مفهوم طالیه داران است که افرادی از نسل های پیشین اند که پیشگام جریان تغیییر فرهنگی می شوند .

18

ای نسل جدید که عامل تغییرات بنابر این ، ارزش ها و نگرش های پیشرو اعضاجتماعی اند؛ هر چند در واکنش نسبت به جامعه در حال تغییر مطرح شده اند ، اما کامال اصیل و ناب نیستند. به عبارت دیگر ، نگرش های اعضای پیشرو نسل در حال ظهور جوانان تحت تاثیرطالیه دارانی از نسل پیشین است . بدین ترتیب بچه های والدین

الیه دار، عامالن تغییرات اجتماعی اند، هم به این دلیل که ارزش های والدین آنان طاست و هم به این علت که ارزش هایشان افراطی تر از والدینشان است؛ یعنی ارزش های بچه های طالیه داران به نقطه ای میرسد که ارزشهای پدرانشان به پایان می رسد .

از سوی والدین طالیه دار، بچه ها با نگرش هایی وارد بر پایه فرایند جامعه پذیری مرحله بلوغ می شوند که موجد تفاوت ایئولوژیک بین آنان و جامعه شان می شود)مانهایم

(. در نظریه مانهایم در این باره ،دو منبع مهم که در توسعه طالیه داران بالقوه 1312. 2. خانواده اصیل و 1ند از: در نسل جوان تر سهم دارد ، مطرح شده است که عبارت

تفسیر تجارب والدین به سبکی سازگار با ارزشهای خانواده اصیل

اما تراوب و دادر با تاکید بر وجود شکاف بزرگ میان نسلی ؛ معتقدند علت اساسی پیدایش این شکاف ؛ وجود جامعه تمایز یافته بر اساس است . در چنین جامعه ایی به

بزرگساالن به طرز معنادار و مکرر بایکدیگر در کنش متقابل نظر نمی رسد جوانان وباشند، بلکه جوانان با دیگر جوانان و بزرگساالن با دیگر بزرگساالن در کنش متقابل اند. تراوب و دادر برای توضیح نظر خود دو مفهوم دیگر را نیز به کار می برند که یکی

اشده یا پدید آمده است. هنجارهای مفهوم هنجارهای مستقر و دیگری هنجار های پیدمستقر همان مجوزهای رفتاری ساخت یافته و دارای پیشینه تاریخی یک جامعه است که همیشه در گذشته ، وسیله تحقیق اهداف بوده و هنجارهای پیدا شده هنجارهایی اند که

، هر چند کمتر از هنجارهای مستقر، ساخت یافته اند و عمدتا پیشینه تاریخی نیز ندارند معطوف به آیند نیز هستند ، و در عوض مبتنی بر کنش های معطوف به اکنون و

اینجایند.

اجماال می توان گفت مانهایم دورانی از تغییرات سریع فرهنگی را علت پدیده شکاف نسلی می اند که در پی تفسیر های سنتی و میراث فرهنگی بر جای مانده از نسل های

همی از نسل های جدید به چالش کشیده می شود . البته به نظر قبلی، از سوی بخش ممانهایم بانیان اصلی و پیشگامان این تحول فرهنگی افرادی انگشت شمار از نسل پیشین به نام طالیه داران اند. اما مهم آن است که عوامل تغییر اجتماعی نسل جدیدی اندکه

مقابل نسل قبل و هم در برابر هم نسلی تحت تاثیر طالیه دارن از نسل قبلی اند و هم در های خود تابع نسل های قبلی اند خروج می کنند.

اما در جوامعه روبه پیشرفت،نسل های نو پا یک نگاه آرمان گرایانه به جامعه ومسائل دارند، راه کارهای جدید را راحت می پذیرند وبه دنبالش هستند. درحالی که نسل های

ند که یک نگرش محافظه کارانه دررفتارآنان شکل گرفته وخود قبلی درمقطعی قرارداربه خود یک نسل مدافع وحافظ همه چیز می شود ویک نسل می خواهد آن را تغییردهد

وبهترآن را ارائه دهد واین خود باعث تفاوت دیدگاه ها ونگرش می شود.

13

"فصل چهارم"

21

:شیوه اجرا

بچه های نسل جدید صحبت کردیم در رابطه با چگونگن ارتباط انها با پدر و برای انجام این مقاله

مادرشان ومیزان صمیمیت با کدام بیشتر است.

ی کمتری با انان دارد یا به والدی راحت تر هستند که اختالف سنسپس در یافتیم که بعضی از انها با

عبارت دیگر راحت تر درکشان میکند.

21

"فصل پنجم"

22

نتیجه گیری:

همان طور که مطالعه کردید،میتوان نتیجه گرفت که سرعت تحول جوامع باال میباشد و

به سوی مدرنی شدن میرود.این در حالیست که فرهنگ و اداب و رسوم گذشته برای

رسوم پرورش یافته اند دچار نسل جدید ارزش یابی نمیشود با نسل قبلی که با ان اداب و

مشکل میشود.

حال میتوان به ارائه راهکاری مفید پرداخت:

اشنا ساختن نسل سالخورده و میانسال با شیوه یا مقتضیات زندگی در دنیای جدید.-

برای کاهش فاصله نسل ها بهتر است تا و واقعیت های دنیای جدید را با ارزشهای

اموزش بزرگساالن برای درک واقع بینانه شرایط جدید جامعه منطبق ساخت ،بنابراین

اگاهی از نیاز های نسل جدید در حد توان،از شیوه های عملی ترمیم خال و شکاف بین

نسل ها خواهد بود.

23

*منابع:

1382احمدی،مقاله جامعه امروزی و مشکالت ان.-

سایت جامعه شناسی.-

1331اختالفات نوجوانان امروز با والدید در ایران.اسماعیلی.حسین،بررسی علل -