U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

1 | ห น า

ค าน า

เอกสารหลกสตรอบรมแบบ e-Training การศกษาปฐมวยเปนหลกสตรฝกอบรมภายใตโครงการพฒนาหลกสตรและด าเนนการฝกอบรมคร ขาราชการพลเรอนและบคลากรทางการศกษาดวยหลกสตรฝกอบรมแบบ e-Training ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน โดยความรวมมอของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาใหสอดคลองกบความตองการขององคกร โดยพฒนาองคความร ทกษะทใชในการปฏบตงานไดอยางมคณภาพ โดยใชหลกสตรและวทยากรทมคณภาพ เนนการพฒนาโดยการเรยนรดวยตนเองผานเทคโนโลยการสอสารผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถงองคความรในทกททกเวลา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หวงเปนอยางยงวา หลกสตรอบรมแบบ e-Training การศกษาปฐมวยจะสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนตอการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไว ทงนเพอยงประโยชนตอระบบการศกษาของประเทศไทยตอไป

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

2 | ห น า

สารบญ

ค าน า 1 หลกสตร “การศกษาปฐมวย” 3 รายละเอยดหลกสตร 4 ค าอธบายรายวชา 4 วตถประสงค 4 สาระการอบรม 4 กจกรรมการอบรม 5 สอประกอบการอบรม 5 การวดผลและประเมนผลการอบรม 5 บรรณานกรม 5 เคาโครงเนอหา 8 ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย 12 ตอนท 2 ศนยการเรยนรส าหรบเดกปฐมวย 21 ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน 37 ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร: เทคนคการใชวนยเชงบวก 52 ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย 64 ใบงานท 1.1 75 ใบงานท 1.2 77 ใบงานท 1.3 79 ใบงานท 2.1 83 ใบงานท 2.2 85 ใบงานท 2.3 (1) 91 ใบงานท 2.3 (2) 95 ใบงานท 3.1 97 ใบงานท 3.2 99 ใบงานท 3.3 101 ใบงานท 4.1 103 ใบงานท 4.2 105 ใบงานท 4.3 107 ใบงานท 4.4 109 ใบงานท 5.1 111

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

3 | ห น า

ใบงานท 5.2 113 ใบงานท 5.3 116 แบบทดสอบกอนเรยน/หลงเรยนหลกสตร 119

หลกสตร การศกษาปฐมวย

รหส UTQ-55122 ชอหลกสตรรายวชา การศกษาปฐมวย วทยากร

ดร.ปทมศร ธรานรกษ จารชยนวฒน ผศ.ดร.วรวรรณ เหมชะญาต ดร.อญญมณ บญซอ ดร.อไรวาส ปรดดลก ผศ.ดร.ศศลกษณ ขยนกจ สาขาวชาการศกษาปฐมวย คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหา

1. นางวาทน ธระตระกล 2. นางภาวณ แสนทวสข 3. ดร.วรนาท รกษสกลไท

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

4 | ห น า

รายละเอยดหลกสตร ค าอธบายรายวชา

อธบายความหมาย ความส าคญของการวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก รวมถงการประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย วตถประสงค

เพอใหผเขารบการอบรมสามารถ 1. อธบายลกษณะของการวจยปฏบตการในชนเรยนได 2. บอกกระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวยได 3. ออกแบบการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวยได 4. วเคราะหลกษณะส าคญของศนยการเรยนทมผลตอการเรยนรของเดก 5. ออกแบบหองเรยนแบบศนยการเรยนได 6. ประเมนประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยนไดดวยตนเอง 7. เกดความรความเขาใจตอการเลนของเดกวาสามารถน าไปสการกาวพนขอจ ากดของ

ตนเองได 8. เกดมมมองใหมและการประยกตองคความรทไดสการพฒนาบทบาทของครตอการ

พฒนาเดกใหการกาวพนขอจ ากดผานการเลนของเดก 9. เกดความรความเขาใจเกยวกบวนยเชงบวก 10. ทราบเทคนคการใชวนยเชงบวกและน าไปสการประยกตใชในหองเรยนปฐมวย 11. อธบายลกษณะของการประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย 12. ออกแบบเครองมอทใชในการเกบขอมลเดกตามสภาพจรงในสถานการณการเลนอสระ 13. วเคราะหและตความพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย

สาระการอบรม

ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย ตอนท 2 ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกอนบาลผานการเลน ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก

ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

5 | ห น า

กจกรรมการอบรม 1. ท าแบบทดสอบกอนการอบรม 2. ศกษาเนอหาสาระการอบรมจากสออเลกทรอนกส 3. ศกษาเนอหาเพมเตมจากใบความร 4. สบคนขอมลเพมเตมจากแหลงเรยนร 5. ท าใบงาน/กจกรรมทก าหนด 6. แสดงความคดเหนตามประเดนทสนใจ 7. แลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการอบรมกบวทยากรประจ าหลกสตร 8. ท าแบบทดสอบหลงการอบรม

สอประกอบการอบรม

1. บทเรยนอเลกทรอนกส 2. ใบความร 3. วดทศน 4. แหลงเรยนรทเกยวของ 5. กระดานสนทนา (Web board) 6. ใบงาน 7. แบบทดสอบ

การวดผลและประเมนผลการอบรม

วธการวดผล 1. การทดสอบกอนและหลงอบรม โดยผเขารบการอบรมจะตองไดคะแนนการทดสอบ

หลงเรยนไมนอยกวา รอยละ 70 2. การเขารวมกจกรรม ไดแก สงงานตามใบงานทก าหนด เขารวมกจกรรมบนกระดาน

สนทนา บรรณานกรม นอมศร เคท. (2545). การวจยในชนเรยนระดบอนบาล. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพ วชาการ. ศนยพฒนาการเรยนรและวชาชพคร. (2551). แนวทางในการใชการวจยปฏบตการในชนเรยน

เปนเครองมอในการเรยนรเพอพฒนาตนเอง ในการปฏบตงานวชาชพครของนสตฝก ประสบการณวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพมหานคร:

ศนยพฒนาการเรยนรและพฒนาวชาชพคร คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

6 | ห น า

สวมล วองวาณช. (2544). คมอการวจยในชนเรยนส าหรบโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร. กรงเทพมหานคร: ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. สวมล วองวาณช. (2550). เคลดลบการท าวจยในชนเรยน. กรงเทพมหานคร: อกษรไทย. บษบง ตนตวงศ และศศลกษณ ขยนกจ. (2552). เอกสารประกอบการสอนรายวชา 2717708 การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย. (อดส าเนา) คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. กระทรวงศกษาธการ. การสรางวนยเชงบวก (Positive Discipline) [online]. Available from http://guide.mimoproject.co.th คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. กระทรวงศกษาธการ. (2547) คมอหลกสตร

การศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 (ส าหรบเดกอาย 3-5 ป). โรงพมพครสภาลาดพราว. วรวรรณ เหมชะญาต. (2554). เอกสารประกอบการสอนรายวชาวธวทยาการสอนระดบ

การศกษาปฐมวย. (อดส าเนา) คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อญญมณ บญซอ. (2551). การศกษาการกาวพนขอจ ากดในการเลนของเดกปฐมวย ภายใต

สมพนธภาพระหวางครกบเดก. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต ภาควชาหลกสตรการสอน และเทคโนโลยการศกษา สาขาการศกษาปฐมวย คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศศลกษณ ขยนกจ. (2553). โมดล 9 การประเมนพฒนาการและการเรยนร. ในคมอฝกอบรมครปฐมวย โครงการยกระดบคณภาพทงระบบตามแผนปฏบตการไทยเขมแขง. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศศลกษณ ขยนกจ. (2555). โมดล 6 การประเมนเดกปฐมวยตามสภาพจรง. ในคมอฝกอบรมครปฐมวย โครงการพฒนาครกลมสาระการเรยนรภาษาไทย ภาษาองกฤษ สงคมศกษา การศกษาปฐมวย การศกษาพเศษ บรรณารกษ และแนะแนว สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ปงบประมาณ 2555. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Henderson, B.,Meier, D., and Perry, G. 2004. Voice of Practitioner: Teacher research in early childhood education. Young Children, 59(2): 94-100. [Online].

Darling, L. (2008). Preparing the classroom. In L. Darling, Using the Mississippi Early Learning Guidelines: Complete curricula for three- and four-year-olds (Vol. 2). Mississippi State, MS: Mississippi State University Early Childhood Institute.

Durrant, E. Joan. (2007). Positive Discipline : What it is and How to do it. Save the Children:Keen Media (Thailand) Co. Ltd.

Jane Nelson, (2006). Positive Discipline .Rev.ed. Ballentine Book. New York: A division of Random House, Ince

Lloyd, B. and N. Howe. (2003). Solitary play and convergent and divergent thinking skills in preschool children. Early Childhood Research Quarterly 18(1): 22-41.

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

7 | ห น า

McClay, Jodi L. (1996). Professional’s Guide: Learning Centres. Teacher Created Materials.

McClay, Jodi L. (1996). Learning Centres. Hawker Brownlow Education. Feeney, S. (1987). Who am I in the lives of young children. (3rd ed). Ohio:

A Bell & Houeell Information Company. McAfee, O. (2011). Assessing and guiding young children's development and

learning. Boston, Mass: Pearson A & B. Wliber, K. (2000). Integral psychology: Consciousness, spirit, psychology, therapy. Massachusetts: Shambhala.

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

8 | ห น า

หลกสตร UTQ-55122 การศกษาปฐมวย

เคาโครงเนอหา

ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย เรองท 1.1 ลกษณะของการวจยปฏบตการในชนเรยน เรองท 1.2 กระบวนการท าวจยในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย เรองท 1.3 การออกแบบการวจยในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

แนวคด 1. การวจยปฏบตการในชนเรยน เปนสวนหนงในการท างานของครเพอแกปญหาท

เกดขนในชนเรยนของตนเองอยางมหลกการหรอทฤษฎ เปนระบบ และเปนวงจรทด าเนนไปอยางตอเนอง โดยใชกระบวนการวจย ซงประกอบดวย การระบปญหา การวเคราะหสาเหต การลงมอแกปญหา การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และการสรปผล รปแบบการวจยปฏบตการในชนเรยน

2. กระบวนการในการท าวจยปฏบตการในชนเรยนแตละแบบ มขนตอนการด าเนน งานทแตกตางกนในรายละเอยด กระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย ประกอบดวยขนตอนส าคญ 7 ขน ดงน ขนท 1 การระบปญหา ขนท 2 การศกษาวธแกปญหา ขนท 3 การเลอกวธแกปญหา ขนท 4 การลงมอปฏบตหรอการด าเนนการแกปญหา ขนท 5 การเกบรวบรวมขอมล ขนท 6 การวเคราะหขอมล และ ขนท 7 การสรปผลการวจยและ การสะทอนผล

3. การออกแบบการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย CAR 1–4 เปนแนวทางทครสามารถท าไปใชโดยบรณาการเขากบการจดประสบการณการเรยนรไดในภาคการศกษาหรอปการศกษา เพอใหครเกดการเรยนรเกยวกบเดกแตละคน และเรยนรเกยวกบจดแขง จดออน ของการจดประสบการณการเรยนรของตนเอง

วตถประสงค เพอใหผเขารบการอบรมสามารถ

1. อธบายลกษณะของการวจยปฏบตการในชนเรยนได 2. บอกกระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดก

ปฐมวยได

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

9 | ห น า

3. ออกแบบการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวยได

ตอนท 2 ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย เรองท 2.1 ความรเบองตนเกยวกบศนยการเรยน เรองท 2.2 การเตรยมการ เรองท 2.3 การจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยน

แนวคด

1. ความส าคญและความหมายของศนยการเรยน 2. รากฐานแนวคดของศนยการเรยน 3. การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยน 4. การเตรยมคร 5. หวใจของศนยการเรยน 6. ขอปฏบตในการใชศนยการเรยน

วตถประสงค

1. วเคราะหลกษณะส าคญของศนยการเรยนทมผลตอการเรยนรของเดก 2. ออกแบบหองเรยนแบบศนยการเรยนได 3. ประเมนประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยนไดดวยตนเอง

ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน เรองท 3.1 ความหมายของการกาวพนขอจ ากดผานการเลนของเดกปฐมวย เรองท 3.2 ล าดบของการพฒนาสการกาวพนขอจ ากดผานการเลน เรองท 3.3 ความส าคญของครทมผลตอการเกดการกาวพนขอจ ากดขณะเลนของเดก ปฐมวย แนวคด

1. การกาวพนขอจ ากด (transcendence) เปนสภาวะทเกดขนไดผานการเลนหลายๆ แบบเปนการเปลยนผานจากสงทเคยท า เคยเชอ เคยร อยางจดจอ ตอเนองแตผอนคลายบนฐานของความคดเชงบวกจนท าใหเดกเกดการใชความสามารถสงสดทตนมในขณะทเลนซงหลงไหลออกมาตามธรรมชาตพนฐาน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

10 | ห น า

ของเดก ณ ขณะนน ตามพฤตกรรมตามวยแลวน าไปสการเกดความหมายใหม และเกดพฤตกรรมการเลนใหม

2. แบบแผนการเลนทน าไปสการกาวพนขอจ ากดในเดกปฐมวยม 3 แบบแผน ซงแตละแบบแผนจะเปนไปตามล าดบขนของการเลน 3 ขน ไดแก การเลนผานสมผสตามความสงสยใครร การเลนอยางตนตวตามทตงใจ และการเลนผอนคลายบนการคดเชงบวก

3. ครมความส าคญตอการเลนทน าไปสการกาวพนขอจ ากดขณะเลนของเดก โดยบทบาทของครทสนบสนนการเลนของเดก ไดแก 1) การไวตอการสงเกตพฤตกรรมทแสดงออกของเดก และ 2) การรจกใชค าพดเพอสรางเสรมการเกดสตกบเดก

วตถประสงค

1. เกดความรความเขาใจตอการเลนของเดกวาสามารถน าไปสการกาวพนขอจ ากดของตนเองได

2. เกดมมมองใหมและการประยกตองคความรทไดสการพฒนาบทบาทของครตอการพฒนาเดกใหการกาวพนขอจ ากดผานการเลนของเดก

ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก

เรองท 4.1 ความหมายและความส าคญของวนยเชงบวก เรองท 4.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการใชวนยเชงบวก เรองท 4.3 วนยเชงบวกกบชนเรยนปฐมวย เรองท 4.4 การจดสภาพแวดลอมทสงเสรมวนยเชงบวก

แนวคด

1. วนยเชงบวกเปนแนวทางในการสงเสรมเดกใหเรยนรและมพฤตกรรมทเหมาะสมภายใตขอบเขตและกฎเกณฑทเหมาะสมกบวย เกยวของกบการสรมแรงทางบวกและมสมพนธภาพทดตอกนโดยปราศจากความรนแรง

2. วนยเชงบวกมพนฐานมาจากหลายทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรม บคลกภาพและการเรยนรของเดก

3. การจดชนเรยนอยางมระบบชวยสงเสรมการมวนยเชงบวกและเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในชนเรยน ชวยใหเดกอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

4. บรบทของชนเรยนปฐมวย สภาพแวดลอมและบรรยากาศของชนเรยนมความ ส าคญตอการสงเสรมหรอเปนอปสรรคทเออตอการสงเสรมวนยเชงบวก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

11 | ห น า

วตถประสงค 1. เกดความรความเขาใจเกยวกบวนยเชงบวก 2. ทราบเทคนคการใชวนยเชงบวกและน าไปสการประยกตใชในหองเรยนปฐมวย

ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

เรองท 5.1 ขนตอนการประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดก เรองท 5.2 การเกบขอมลตามสภาพจรง เรองท 5.3 การแปลขอมล

แนวคด

1. การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวยเปนการประเมนตามสภาพจรง โดยด าเนนการอยางเปนระบบควบคกบการจดการเรยนการสอน ตงแตเกบรวบรวมขอมล ทบทวนขอมล และใชขอมล

2. สถานการณการเลนอสระ เปนสถานการณทสะทอนพฒนาการทกดานของเดกปฐมวย เครองมอทใช ไดแก กลองถายภาพ แบบบนทกการสงเกต

3. การวเคราะหและตความพฒนาการและการเรยนรของเดกอาศยความรดานพฒนาการโดยค านงถงขอมลทไดบนทกไวตองมจ านวนมากพอ เพอใชคนหาแบบแผนพฤตกรรมและการเรยนรทเกดขน

วตถประสงค

1. อธบายลกษณะของการประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย 2. ออกแบบเครองมอทใชในการเกบขอมลเดกตามสภาพจรงในสถานการณการเลน

อสระ 3. วเคราะหและตความพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

12 | ห น า

ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย

เรองท 1.1 ลกษณะของการวจยปฏบตการในชนเรยน

การวจยปฏบตการในชนเรยน เปนสวนหนงในการท างานของครเพอแกปญหาทเกดขนในชนเรยนของตนเองอยางมหลกการหรอทฤษฎ เปนระบบ และเปนวงจรทด าเนนไปอยางตอเนอง โดยใชกระบวนการวจย ซงประกอบดวย การระบปญหา การวเคราะหสาเหต การลงมอแกปญหา การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และการสรปผล รปแบบการวจยปฏบตการในชนเรยน

1.1.1 ความหมายและความส าคญของการวจยในชนเรยน ยคปฏรปการศกษาทกระแสของการประกนคณภาพเปนเรองส าคญ โรงเรยนจ าเปนตอง

แสดงหลกฐานและรองรอยการท างานทสะทอนคณภาพและความเชอถอไดในการจดการศกษาแกสงคม ครในยคนจงตองท าวจยเพอพฒนาการเรยนการสอน และสรางพลงความรเพอใชในการพฒนาโรงเรยนใหเปนแหลงเรยนร เปนบอเกดของผลผลตทดสสงคม (สวมล วองวาณช , 2550) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ก าหนดใหครตองท าวจยเพอพฒนาการจดการเรยนการสอน (มาตราท 30) และใหครใชการวจยเปนกจกรรมการเรยนรของนกเรยนและคร (มาตราท 24 (5)) (ศนยพฒนาการเรยนรและวชาชพคร , 2551) ครยคใหมจงควรคนเคยและท าความเขาใจความหมายของค าวา “การวจยปฏบตการในชนเรยน”

การวจยปฏบตการในชนเรยนเกยวของกบการทครยอนกลบมามองการปฏบตงานของตนหรอสงทเกดขนในชนเรยน อาท พฒนาการของเดก พฤตกรรม ปฏสมพนธทางสงคม ความยาก ล าบากในการเรยนร การมสวนรวมของครอบครว ตลอดจนสงแวดลอมทางการเรยนร จากนนสะทอนความคดและคนหาการสนบสนนหรอผลสะทอนกลบจากเพอนรวมงาน และสรางใหเกดการเปลยนแปลงในการจดการเรยนการสอนอยางเปนระบบ นอมศร เคท (2545) ไดใหค านยามวา “การวจยปฏบตการในชนเรยน” เปนสวนหนงในการท างานของครเพอแกปญหาทเกดขนในชนเรยนของตนเองอยางมหลกการหรอทฤษฎ เปนระบบ และเปนวงจรทด าเนนไปอยางตอเนอง โดยใชกระบวนการวจย ซงประกอบดวย การระบปญหา การวเคราะหสาเหต การลงมอแกปญหา การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และการสรปผล ดงนน การวจยปฏบตการในชนเรยนจงถอเปนเครองมอในการเรยนรและสรางความรใหมๆ ในการปฏบตงาน ยงผลใหครเกดความเขาใจในสภาพและปญหาการปฏบตงานในการจดการเรยนการสอนของตนเอง อนน าไปสการพฒนาความสามารถในการปรบปรงและพฒนาการเรยนการสอนเพอเสรมสรางการเรยนรของเดก และการพฒนาวชาชพของตนเอง (ศนยพฒนาการเรยนรและวชาชพคร, 2551)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

13 | ห น า

ประเดนในการท าวจยปฏบตการในชนเรยนส าหรบครปฐมวยจงเกยวของกบการจดประสบการณและการเรยนรส าหรบเดกปฐมวย รวมถงครอบครวของเดก โดยครตงค าถามจากแงมมตางๆ ทประสบในชนเรยน เกบรวบรวม วเคราะหขอมล และสะทอนความคดตอขอคนพบ กลาวไดวา การวจยปฏบตการในชนเรยนของครปฐมวยเปนการแกปญหาจากมมมองของคนวงในตอสถานการณทเกดขนจรงในชวตประจ าวนในชนเรยน (Henderson, Meier, และ Perry, 2004)

นอมศร เคท (2545) กลาวถง ความส าคญของการวจยปฏบตการในชนเรยนไวดงน 1. ครไดพฒนาการเรยนการสอน ถาครพบปญหาในการจดการเรยนการสอนแลว

ด าเนนการแกปญหาอยางเปนระบบ และท าอยางตอเนอง กจะท าใหปญหานนหมดไปหรอลดนอยลง นนกคอ ครจะปรบปรงการเรยนการสอนอยตลอดเวลา การจดการเรยนการสอนจะมประสทธภาพซงจะสงผลตอพฒนาการและการเรยนรของเดกดขน

2. เกดการเปลยนแปลงทมาจากตวครเอง เนองจากการวจยปฏบตการในชนเรยนท าโดยคร เปนของคร และเพอคร ท าใหครเกดความรสกทดวาการเปลยนแปลงทมาจากผบงคบบญชา ผบรหาร หรอหวหนา ซงครจะรสกวาถกบงคบใหท าการเปลยนแปลงแบบนจะเปนการพฒนาทยงยน

3. ครไดคนพบความรและวธการใหม หรอนวตกรรมการเรยนการสอน ท าใหเกดความภาคภมใจ นอกจากนน ครยงไดศกษาพฤตกรรมของเดกอยางใกลชด ไดศกษาพฤตกรรมและวธการท างานของตนเองดวย

4. ครไดท าวจยและไดใชผลการวจยของตนเองในการปรบปรงการเรยนการสอน เกดการเรยนร ไดความรใหม เปนการพฒนาศาสตรการสอน ท าใหครมความเปนนกวชาชพมากขน

5. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดระบไวในหมวด 4 มาตรา 30 วา “ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ รวมทงการสงเสรมใหผสอนสามารถวจยเพอพฒนาการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนในแตละระดบการศกษา” ดงนน การทครไดท าการวจยปฏบตการในชนเรยน จงเปนการปฏบตตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ซงเปนองคประกอบหนงในการประกนคณภาพการศกษา

1.1.2 ประเภทการวจยปฏบตการในชนเรยน สวมล วองวาณช (2544) น าเสนอรปแบบการวจยปฏบตการตามแนวคดของ Calhoun

3 แบบ ไดแก การวจยของครแบบท าคนเดยว การวจยปฏบตการแบบรวมมอ และการวจยปฏบต การแบบท าทงโรงเรยน

1. การวจยของครแบบท าคนเดยว เปนการวจยทเนนการเปลยนแปลงในหองเรยนใดหองเรยนหนง โดยครก าหนดปญหาในหองเรยนทตองการแกไข และหาแนวทางแกไข นกเรยนอาจไมมสวนในการชวยก าหนดทางเลอกตางๆ หากจะมผปกครองเกยวของดวยกจะเปนเพยงผใหขอมลมากกวา

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

14 | ห น า

2. การวจยปฏบตการแบบรวมมอ เปนการวจยทท าเปนกลม ผวจยมจ านวน 1 – 2 คน ขนไป ประกอบดวย คร ผบรหาร และนกวชาการจากมหาวทยาลยหรอบคลากรอนๆ มจดมงหมายเนนทปญหาและการเปลยนแปลงซงเกดขนในหองเรยนใดหองเรยนหนง คณะวจยอาจจะเหนปญหาในระดบพนทของตนแตยงเปนกระบวนการทเปนการสบคนความรในหองเรยน กระบวนการท าวจยจะเหมอนกบการท าวจยของครทท าคนเดยว

3. การวจยปฏบตการแบบท าทงโรงเรยน เปนการวจยทคณะท างานเปนผปฏบตในโรงเรยน มการท างานโดยเลอกปญหาวจยทสนใจรวมกน มการรวบรวมขอมล การจดระบบ และการแปลความหมายขอมลทไดจากโรงเรยนหรอเอกสารทเกยวของ กระบวนการวจยเปนแบบวงจรตอเนอง ทมหนาทเหมอนการประเมนความกาวหนา มจดมงหมายเนนทการปรบปรงโรงเรยน ไดแก 1) การคนหาวธปรบปรงโรงเรยนเพอแกปญหา 2) พยายามปรบปรงการท างานเพอใหเกดความเทาเทยมกนแกนกเรยน 3) เพมขอบขายของสาระในการสบคนแนวทางการแกปญหา

สรป “การวจยปฏบตการในชนเรยน” เปนงานของครเพอแกปญหาสภาพทเกดขนในชนเรยนโดยใชหลกการและทฤษฎประกอบการแกปญหา มการด าเนนการอยางเปนระบบ และแกไขปญหาไดบรรลผลตามเปาหมาย การวจยปฏบตการในชนเรยนมหลายประเภท ไดแก การวจยของครแบบท าคนเดยว การวจยปฏบตการแบบรวมมอ และการวจยปฏบตการแบบท าทงโรงเรยน

การวจยปฏบตการในชนเรยนเปนเครองมอในการเรยนรและสรางความรใหมๆ ในการปฏบตงานของครในยคปจจบน ชวยใหครเกดความเขาใจในสภาพและปญหาการปฏบตงานในการจดการเรยนการสอนของตนเอง อนน าไปสการพฒนาความสามารถในการปรบปรงและพฒนาการเรยนการสอนเพอเสรมสรางการเรยนรของเดก และการพฒนาวชาชพของตนเอง

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 1.1 แลว โปรดปฏบตใบงานท 1.1

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

15 | ห น า

ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย

เรองท 1.2 กระบวนการท าวจยในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

กระบวนการในการท าวจยปฏบตการในชนเรยนแตละแบบ มขนตอนการด าเนนงานท แตกตางกนในรายละเอยด กระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย ประกอบดวยขนตอนส าคญ 7 ขน ดงน ขนท 1 การระบปญหา ขนท 2 การศกษาวธแกปญหา ขนท 3 การเลอกวธแกปญหา ขนท 4 การลงมอปฏบตหรอการด าเนนการแกปญหา ขนท 5 การเกบรวบรวมขอมล ขนท 6 การวเคราะหขอมล และ ขนท 7 การสรปผลการวจยและ การสะทอนผล กระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย กระบวนการในการท าวจยปฏบตการในชนเรยน มเปาหมายเพอสรางองคความรใหม ซงครจะไดพฒนาตนเองผานการเรยนรดวยตนเอง เปนการแกปญหาแตละวนทเกดขนในชนเรยนซงมความหลากหลาย นอกจากน เดกแตละปอาจมความแตกตางกนตามธรรมชาตของผเรยน หรอตามลกษณะของปญหา ซงการแกปญหาของครอาจใชวธการเดม วธการซ ากน หรอวธการทแตกตางกน เพอใหเดกไดรบการพฒนาตามศกยภาพและความตองการจ าเปน สรางใหเกดนวตกรรมการสอนทสอดคลองกบปญหาของเดกในชนเรยน และอาจสรางใหเกดแนวคดทฤษฎใหมๆ หรอการพสจนแนวคดทฤษฎนนๆ กระบวนการในการท าวจยปฏบตการในชนเรยน ประกอบดวย 4 ขนตอน เคมมส (Kemmis, 1988 อางถงใน Borgia และ Schuler, 1996) ไดแก

ขนท 1 การเลอกปญหา / การตงค าถามการวจย ขนท 2 การออกแบบการวจย ประกอบดวย แหลงขอมล เครองมอการเกบรวบรวมขอมล

และการวเคราะหขอมล ขนท 3 การด าเนนการวจย เปนการด าเนนการตามแผนควบคกบการจดประสบการณ

การเรยนร ขนท 4 การสรปผล เปนการสรปผลทไดจากการวจยและสะทอนการเรยนรจากการท าวจย

นอมศร เคท (2545) น าเสนอกระบวนการท าวจยปฏบตการในชนเรยนแบงเปน 7 ขน ดงน ขนท 1 การระบปญหา

1. การก าหนดปญหาการวจยควรเรมตนจากความตองการหรอความสนใจใฝรเกยวกบการเรยนการสอนในชนเรยนของตวครผท าวจย

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

16 | ห น า

2. ปญหาทจะท าวจยควรเปนปญหาทมความส าคญและเปนปญหาเกยวกบการปฏบตงาน การเลอกปญหาทน ามาแกไขจะตองคมคากบเวลาและความพยายามของคร ในการหาแนวทางแกไข และเมอแกไขแลว ผลประโยชนจะตกอยกบตวนกเรยน คร และผเกยวของ 3. การระบปญหาจะตองเปนขอความทชดเจนและควรเขยนในรปของค าถาม ลกษณะของปญหาจะตองเหมาะกบวธการศกษาอยางเปนระบบ ไมใชปญหาทเลกจนเกนไป สามารถแกไดงายๆและไมควรเปนปญหาทซบซอนจนเกนไป

ขนท 2 การศกษาวธแกปญหา เมอทราบปญหาทจะท าวจยปฏบตการในชนเรยนชดเจนแลว ขนตอไป คอ การหาวธการแกปญหาซงครสามารถใชวธการดงตอไปน

1. การวเคราะหปญหาเพอหาสาเหตของปญหา เนองจากการแกปญหาจะตองแกทสาเหต ปญหาจงจะหมดไป ถาแกไมตรงสาเหต ปญหานนจะยงคงมอยตอไป ปญหาหนงอาจมหลายสาเหตกได สงทเปนสาเหตจะตอบค าถาม “เพราะอะไรจงเปนเชนนน” หรอ“ท าไมจงเปนเชนนน”

2. การอานต าราเอกสารหรอบทความทเกยวของกบปญหานน จะท าใหไดแนวทางแกปญหา

3. การขอค าแนะน าหรอปรกษาผรในเรองนน 4. การประมวลประสบการณของตวครเอง และลองคดหาวธทนาจะแกปญหาไดซงอาจม

หลายวธ

ขนท 3 การเลอกวธแกปญหา เมอไดศกษาวธแกปญหาแลวพบวา มหลายวธจงจ าเปนตองเลอกวธแกปญหาทเหมาะสมทสดในการสนบสนนการเรยนรของเดก โดยค านงหลกการตอไปน

1. สนเปลองงบประมาณนอย 2. ใชเวลาไมนานเกนไป 3. สามารถปฏบตไดในการเรยนการสอนปกต 4. แกปญหาไดดวยตวครเอง 5. คาดวาเหนผลการแกไขปญหาชดเจน

ขนท 4 การลงมอปฏบตหรอการด าเนนการแกปญหา การลงมอปฏบตหรอการด าเนนการแกปญหาจะตองควบคไปกบการปฏบตงานของครและปฏบตตามแผนทก าหนดไว ซงในระหวางทด าเนนการจะตองมการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการตางๆเพอผลการแกปญหาวาเปนอยางไร

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

17 | ห น า

ขนท 5 การเกบรวบรวมขอมล การวจยปฏบตการในชนเรยนเปนการวจยเพอแกปญหาแบบองครวมมากกวาจะเปนการวจยทใชวธการเดยวทเนนการทดสอบสมมตฐาน การศกษาความสมพนธ และการใชสถตขนสง การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล ในการวจยปฏบตการในชนเรยนจ าเปนตองใชเครองมอหลายประเภท และมลกษณะขอมลเปนขอมลเชงคณภาพ วธการเกบรวบรวมขอมล ไดแก การเขยนบนทก การรวบรวมและวเคราะหเอกสาร การสงเกตอยางมสวนรวม การใชแบบสอบถาม การสมภาษณอยางเปนทางการและไมเปนทางการ การสนทนาสนๆ การถายภาพ การบนทกเสยง การถายวดทศน การเลาเรอง การเขยนบนทกโตตอบ (interactive journal) เปนตน ความตรง (validity) ของการวจยปฏบตการในชนเรยนจะอยทการใชขอมลจากหลายๆแหลงมาสนบสนนขอคนพบ โดยทวไปจะนยมใชการวเคราะหขอมลทมาจากอยางนอย 3 แหลง วธนเรยกวา เทคนคการวเคราะหขอมลแบบสามเสา (triangulation) อยางไรกตาม ขอมลจากการส ารวจ การสอบถาม และการตรวจสอบรายการ (checklist) กสามารถน ามาใชรวมได

ขนท 6 การวเคราะหขอมล ขอมลในการวจยแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก ขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพ

ขอมลเชงปรมาณ คอ ขอมลทสามารถใชตวเลขแทนคาได การวเคราะหขอมลประเภทนตองมการคดค านวณโดยใชวธทางสถตตางๆ เชน ความถ รอยละ คาเฉลย และการน าเสนออาจใชตาราง กราฟ หรอแผนภม สวนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพม 2 วธ ดงน

วธท 1 ตรวจพจารณาขอมลทเกบไดทงหมด แลวก าหนดประเดนส าคญหรอค าส าคญทพบจากขอมล จากนนจงจ าแนกขอมลตามประเดนส าคญหรอค าส าคญ ขนตอไปคนหารปแบบความสมพนธของประเดนเหลานนแลวจงน าเสนอการวเคราะหขอมล

วธท 2 ก าหนดประเดนส าคญหรอค าส าคญกอนแลวจงตรวจพจารณาขอมลทเกบมาได จ าแนกขอมลตามประเดนส าคญหรอค าส าคญ ตอจากนนจงคนหารปแบบความสมพนธแลวน าเสนอผลการวเคราะหขอมล

ขนท 7 การสรปผลการวจยและการสะทอนผล ในขนนผวจยจะสงเคราะหผลทไดจากการวเคราะหขอมล เพอตอบค าถามการวจยซงจะท า

ใหทราบวาปญหาทตองการแกไขนน แกไดหรอไม เพยงใด เมอสรปผลไดแลว จงน าผลการวจยไปเสนอใหแกเพอนครเพอสะทอนผลงาน ผวจยจะไดฟงความคดเหนซงเปนการวเคราะหเชงประเมนของเพอนครเกยวกบวธการแกไขปญหา

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

18 | ห น า

สรป กระบวนการในการท าวจยปฏบตการในชนเรยนม 7 ขน ไดแก การระบปญหา

การศกษาวธแกปญหา การเลอกวธแกปญหา การลงมอปฏบตหรอการด าเนนการแกปญหา การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และการสรปผลการวจยและการสะทอนผล

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 1.2 แลว โปรดปฏบตใบงานท 1.2

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

19 | ห น า

ตอนท 1 การวจยปฏบตการในชนเรยนระดบปฐมวย

เรองท 1.3 การออกแบบการวจยในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

การออกแบบการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย CAR 1–4 เปนแนวทางทครสามารถท าไปใชโดยบรณาการเขากบการจดประสบการณการเรยนรไดในภาคการศกษาหรอปการศกษา เพอใหครเกดการเรยนรเกยวกบเดกแตละคน และเรยนรเกยวกบจดแขง จดออน ของการจดประสบการณการเรยนรของตนเอง

การวจยปฏบตการในชนเรยนถอไดวาเปนกระบวนการเรยนรของครในหองเรยน เมอครจด

ประสบการณการเรยนรใหแกเดก เดกจะเกดการเรยนรและมพฒนาการไปตามล าดบขนตามธรรมชาตของแตละคน ในขณะเดยวกน ครกจะเกดการเรยนร ทงการเรยนรเกยวกบเดกวาเดกแตละคนมพฒนาการ การเรยนร ความสามารถ ทศนคต พฤตกรรม เปนอยางไร และการเรยนรเกยวกบตวครเองวา มจดแขง จดออน ในการตอบสนองตอเดกและการจดประสบการณการเรยนรหรอไม อยางไร ในทนจะน าเสนอโปรแกรมการท าวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย (CAR 1 – 4) ซงเปนการรอยเรยงกระบวนการวจยเขากบการจดประสบการณ การเรยนรของครในชนเรยนตามล าดบเวลาทครจะสามารถจดการไดในภาคการศกษาหรอปการศกษา ดงน

กรอบแนวคดในการท าวจยปฏบตการในชนเรยน (ศนยพฒนาการเรยนรและวชาชพคร, 2551)

สปดาหท วจยปฏบตการ

ในชนเรยน วตถประสงค ค าถามวจย การจดเกบขอมล

1 - 2

CAR 1: การวเคราะหผเรยนเปนรายบคคล

ศกษาจดแขงจดออนของเดกและสงทเดกควรไดรบการพฒนาเพอใหไดขอมลเกยวกบสภาพพฒนาการและการเรยนรของเดกเปนรายบคคล

1) เดกมลกษณะอยางไร 2) ควรปรบปรงและพฒนาเดกคนใดในเรองอะไรบาง 3) ควรใชแผนกจกรรมการเรยนรอยางไร

1) พฒนาการทกดาน 2) ความสนใจ ความถนด ศกยภาพ และความตองการจ าเปน

3 - 8 CAR 2: การวเคราะหผลการจดประสบการณการเรยนร ของคร

ศกษาพฤตกรรมการจดการเรยนรของคร เพอใหไดขอมลในการปรบปรงแผนการจดการเรยนรและพฤตกรรมการสอนทเหมาะกบเดกในชนเรยน

1) ความส าเรจของการสอนมอะไรบาง 2) ปญหาของการสอนมอะไรบาง 3) แนวทาง แกไขปรบปรงพฒนาแผนการจดการเรยนรและพฤตกรรมการสอนของตนเองมอะไรบาง

1) บนทกระหวางสอนและหลงสอน 2) การสงเกตพฤตกรรมเดกทงในและนอกหองเรยน 3) การสมภาษณผทเกยวของ 4) ผลงานเดก

5) การประชมระดบชน

7 - 12 CAR 3: ศกษาสาเหตและปญหาเกยวกบ 1) เดกมปญหาอะไรบาง 1) การสงเกตในสภาพตางๆ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

20 | ห น า

กรณศกษาเดกเปนรายกรณ

พฒนาการหรอการเรยนรของเดกบางคน เพอใหไดขอมลในการก าหนดแนวทางแกไขปญหา ทดลองใชวธการแกปญหา และศกษาผลการแกไขปญหานน

2) สาเหตและปจจยของปญหามอะไรบาง 3) แนวทางแกไขควรมเปาหมายและขนตอนอยางไร

4) ผลการแกไขมความส าเรจและปญหาอยางไร และควรพฒนาตอไปอยางไร

ทงในและนอกหองเรยน

2) การสมภาษณเดกและผทเกยวของ 3) วเคราะหเอกสารตางๆ

9 - 16 CAR 4: การพฒนานวตกรรมในการจดการเรยนรของคร

สรางนวตกรรมการจดการเรยนรทสงเสรมพฒนาการหรอการเรยนรของเดกในชนเรยน ทดลองใชนวตกรรมเพอศกษาประสทธภาพและประสทธผลในการจดการเรยนร

1) ผลลพธทตองการพฒนาและหลกในการพฒนามอะไรบาง

2) การสรางนวตกรรม ควรท าอะไรบาง 3) ผลการทดลองใชนวตกรรม ชวยเพมประสทธภาพและประสทธผลในการเรยนรและการสอนหรอไม อยางไร

4) นวตกรรมควรไดรบการปรบปรงและพฒนาตอไปอยางไร

1) ขอมลสภาวะเรมตน(baseline)

2) ขอมลพฒนาทางพฤตกรรมการเรยนรของเดก

3) ขอมลการเปลยนแปลงผลสมฤทธของเดก

สรป

การออกแบบการวจยปฏบตการในชนเรยนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย มดงน 1. การวเคราะหผเรยนเปนรายบคคล (CAR 1) 2. การวเคราะหผลการจดประสบการณการเรยนรของคร (CAR 2) 3. การศกษาเดกเปนรายกรณ (CAR 3) 4. การพฒนานวตกรรมในการจดประสบการณการเรยนรของคร (CAR 4) การวจยปฏบตการในชนเรยนเปนกระบวนการทชวยใหครเกดการเรยนรเกยวกบพฒนาการ การเรยนร ความสามารถ ทศนคต พฤตกรรม ของเดกแตละคน และยงชวยใหครเรยนรเกยวกบการจดประสบการณการเรยนรของตวครเองวา มจดแขง จดออน อยางไร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 1.3 แลว โปรดปฏบตใบงานท 1.3

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

21 | ห น า

ตอนท 2 ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย

เรองท 2.1 ความรเบองตนเกยวกบศนยการเรยน

ศนยการเรยนรเปนรปแบบการจดประสบการณเรยนรแบบบรณาการเนนการท างานกลมยอย เปดโอกาสใหเดกไดเลอกท ากจกรรมดวยตนเอง โดยครเปนผอ านวยความสะดวก แนวคดของศนยการเรยนรอยบนรากฐานทฤษฎพฒนาการและการเรยนรของเดก

ค าสง จงน าเสนอ 5-6 ลกษณะของกจกรรมทดส าหรบเดกปฐมวยในความเขาใจของทานวาเปน

อยางไรลงในใบงานท 2.1 (1)

ใบงานท 2.1 (1) 1. ……………………………………………… …………………………………………………

4. ……………………………………………… …………………………………………………

2. ……………………………………………… …………………………………………………

5. ……………………………………………… …………………………………………………

3. ……………………………………………… …………………………………………………

6. ……………………………………………… …………………………………………………

หลงจากท าใบงานท 2.1 (1) แลวใหศกษาเนอหาสาระเรองท 2.1

ความส าคญและความหมายของศนยการเรยน การพฒนาบคคลใหมคณภาพนนเปนผลมาจากการสงเสรมพฒนาการตงแตชวงปฐมวย พฒนาการทาง

สตปญญาในชวงนจงเปนรากฐานทส าคญในการตอยอดความสามารถทางสตปญญาในระดบทสงขน การจดประสบการณการเรยนรใหกบเดกปฐมวยจงตองเปดโอกาสใหเดกไดใชประสาทสมผสทก ๆดานในการรบรสงตางๆ ใหมาก กลาวคอ สตปญญาจะพฒนาเรวหรอชาขนอยกบการปฏสมพนธกบสงแวดลอมหรอประสบการณทเดกไดรบในแตละวน การจดการเรยนรทเหมาะสมจงควรมงความส าคญมาสการใหโอกาสเดกไดเลอกท ากจกรรมดวยตนเองตามทตนสนใจ เรยนร ส ารวจ หยบจบ และทดลองจากประสบการณตรง สวนครเปนผสงเกต อ านวยความสะดวก ใหค าแนะน า ดแลความปลอดภย และประเมนผลการเรยนร

ศนยการเรยนรเปนรปแบบการจดประสบการณการเรยนรแบบบรณาการประเภทหนงทยนยอชวงเวลาของการเรยนรแบบกลมใหญใหลดลงและเพมชวงเวลาของการเรยนรแบบกลมยอยและรายบคคลใหมากขน ศนยการ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

22 | ห น า

เรยนมงใชสภาพทางกายภาพของหองเรยนหรอพนททก าหนดขนในการจดกจกรรมการเรยนรทมความหมายใหแกเดก กจกรรมในศนยการเรยนเปนกจกรรมทจดสรรโอกาสใหเดกไดใชความสามารถทางปญญาดานตางๆ ค านงความแตกตางระหวางบคคล วฒภาวะ ความพรอมและประสบการณของเดกเอง ใหอสระเดกในการท างานกบสอ วสดอปกรณทจดเตรยมไวอยางเปนระบบและเพยบพรอมในแตละศนย เดกไดปฏสมพนธกบเพอนในลกษณะของการเลนบทบาทสมมต ไดพดคยกนและเรยนรไปตามความสามารถของตนเอง เชนเดยวกบการแกไขขอผดพลาดของตนเองในบรรยากาศทไมเปนทางการ

ศนยการเรยนจะถกจดไวทวทงหองเรยนตามความเหมาะสม อาจใชพนทบนโตะ ในถง ในอาง หรอแมแตบรเวณขางฝาหองกได ศนยการเรยนอาจเปนกจกรรมทใหเดกทกคนท า เปนบางคนท า หรอเปนทางเลอกของเดกทงหมดกได ขณะทท ากจกรรมศนยการเรยน เดกจะเคลอนทไดอยางอสระจากศนยหนงไปยงอกศนยหนง ผลดเปลยนหมนเวยนกนท ากจกรรมในแตละศนยตามความสนใจของตน โดยอาจมสญญาการเรยน (Learning contact) เปนเสมอนผน าทางในการเลอกวาจะไปศนยไหน และจะท ากจกรรมอะไรเมอไปถงศนยนน สญญาการเรยนจงชวยกระตนความสนใจและความรบผดชอบของเดกไดด

ศนยการเรยนทมงเนนการท างานหรอกจกรรมเปนกลมเลกๆ ยงสนบสนนใหเดกมโอกาสในการปฏสมพนธกบคนรอบขางมากยงขนเมอเทยบกบการเรยนรในกลมใหญ เดกไดท างานเพอตอบสนองความคดของตนเองอยางมความหมาย มการสอสารหลายระดบและหลายรปแบบ และทส าคญคอ มการลงมอท างานนน ๆอยางจรงจงดวยใจจดจอ ศนยการเรยนจงเปรยบเสมอนสญลกษณในการน าเสนอโลกแหงการเรยนรในมตตางๆ ทเดกสามารถส ารวจ ตรวจสอบ และทดลองความคดของตนเองภายใตสถานการณทปลอดภยและเปนมตร สามารถเรยบเรยงหรอจดระเบยบสงตางๆ ทเกดขนใหมครงแลวครงเลา เพอใหเหมาะสมกบระดบความเขาใจของตน สภาพแวดลอมเชนน ยอมเปนการสรางเสรมความมนใจและเปนจดเรมในการยอมรบนบถอความสามารถในตนเองของเดกอยางจรงจง

รากฐานแนวคดของศนยการเรยน ผลจากทฤษฎพฒนาการและการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยน ามาซงขอสรปอนเปนรากฐานส าคญของ

แนวคดการจดประสบการณแบบศนยการเรยน 10 ประการ ดงน 1. เดกแตละคนมพฒนาการทแตกตางกน และบางคนมพฒนาการทไมสมพนธกบอายจรง 2. เดกแตละคนมรปแบบการเรยนรเฉพาะตน มความเฉพาะในบคลกภาพ ลกษณะ ความสนใจ

และความสามารถ 3. โดยธรรมชาตแลว เดกมความกระตอรอรนและตองการท าในสงทตนสนใจ 4. เดกเรยนรไดดจากการมสวนรวมในกระบวนการเรยนรของตน 5. การเลนเปนพนฐานในการพฒนาเดกทกดาน 6. สงแวดลอมทอบอน ปลอดภย เปดเผย และเปนมตร ชวยสรางบรรยากาศทดในการเรยนร

และสงเสรมพฒนาการทางสงคมทด 7. วสดอปกรณการเรยนรทใชประสาทสมผสอยางหลากหลาย ชวยใหการเรยนรเปนไปไดอยาง

รวดเรวและตดแนนคงทน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

23 | ห น า

8. การลงมอปฏบต สมผสและจบตองชวยกระตนและจงใจใหเกดการเรยนร 9. บรรยากาศของการเรยนรทอยบนรากฐานของความไววางใจ อสระในการเลอก

และตดสนใจจะกระตนความสามารถทางการคดและความมนใจของเดก 10. ความสอดคลองของกจกรรมในโปรแกรม ชวยใหเดกประสบความส าเรจในการ

เรยนร

สรป 2.1 ความรเบองตนเกยวกบศนยการเรยน 1. ศนยการเรยนรเปนรปแบบการจดประสบการณการเรยนรแบบบรณาการประเภทหนงทยนยอ

ชวงเวลาของการเรยนรแบบกลมใหญใหลดลงและเพมชวงเวลาของการเรยนรแบบกลมยอยและรายบคคลใหมากขน 2. ศนยการเรยนถกจดไวทวทงหองเรยนตามความเหมาะสม อาจเปนมมหอง หรอใชพนทบนโตะ

แมแตบรเวณขางฝาหอง เพอใหเดกทกคนเขามาเรยนรอยางอสระ ผลดเปลยนหมนเวยนกนท ากจกรรมในแตละศนยตามความสนใจของตน หรอเปนทางเลอกของเดกบางคนกได

3. ศนยการเรยนมงเนนการท างานหรอกจกรรมทสนบสนนใหเดกมโอกาสในการปฏสมพนธกบคนรอบขางมากยงขน ไดท างานเพอตอบสนองความคดของตนเองอยางมความหมาย มการลงมอท างานดวยดวยใจจดจอ สามารถส ารวจ ตรวจสอบ ทดลอง และแกไขขอผดพลาดของตนเองภายใตบรรยากาศทไมเปนทางการ ปลอดภยและเปนมตร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.1 แลว โปรดปฏบตใบงานท 2.1 (2)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

24 | ห น า

ตอนท 2 ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย เรองท 2.2 การเตรยมการ

การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยนตองค านงถงการก าหนดขอบเขตของศนยการเรยน การจราจรในหองเรยน พนทหองเรยน จ านวนเดก และกจกรรมในศนยการเรยน ทงน ตองมการเตรยมครเพอปรบเปลยนบทบาทจากครเปนศนยกลางมาเปนเดกเปนผเลอกและตดสนใจเลอกดวยตนเอง

การจดสภาพแวดลอมในสถานศกษาปฐมวยมความส าคญตอเดก เนองจากธรรมชาตของเดกในวยนสนใจทจะเรยนร คนควา ทดลอง และตองการสมผสกบสงแวดลอมรอบๆ ตว ดงนน การจดเตรยมสงแวดลอมอยางเหมาะสมตามความตองการของเดกจงมความส าคญทเกยวของกบพฤตกรรมและการเรยนรของเดก เดกสามารถเรยนรจากการเลนทเปนประสบการณตรงทเกดจากการรบรดวยประสาทสมผสทงหา จงจ เปนตองจดสงแวดลอมในสถานศกษาใหสอดคลองกบสภาพและความตองการของหลกสตร เพอสงผลใหบรรลจดหมายในการพฒนาเดก การจดสภาพแวดลอมจะตองค า นงถงสงตอไปน

1. ความสะอาด ความปลอดภย 2. ความมอสระอยางมขอบเขตในการเลน 3. ความสะดวกในการท ากจกรรม 4. ความพรอมของอาคารสถานท 5. ความเพยงพอเหมาะสมในเรองขนาด น าหนก จ านวน สของสอและเครองเลน 6. บรรยากาศในการเรยนร การจดทเลนและมมประสบการณตางๆ

หลกส าคญในการจดสภาพแวดลอมภายในหองเรยนคอ ความปลอดภย ความสะอาด เปาหมายการพฒนาเดก ความเปนระเบยบ ความเปนตวของเดกเอง และความรสกทอบอน มนใจ มความสข การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยนจงตองค านงถงการจดแบงพนทใหเหมาะสมกบการกจกรรมดวย

การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยน หองเรยนแบบศนยการเรยนจ าเปนตองมการเตรยมการใหพรอมกอนทจะมการใชงาน เหตผลประการ

ส าคญคอ เปนการเปลยนสภาพทางกายภาพของหองเรยนแบบเดม ๆใหมลกษณะเปนการกระจายอ านาจสการเรยนร นนหมายความวา การควบคมการเรยนรจะถกถายโอนบทบาทจากครไปสเดกมากขน โตะเรยนไมสามารถจะตงเปนแถวยาวหนากระดานอกตอไปได เพราะศนยการเรยนตองการใหอสระเดกในการเคลอนไหวอยางกระฉบกระเฉง ดงนน เดกจงตองสามารถจดกระท ากบสอ วสดและอปกรณตางๆ ไดตามความตองการ หองเรยนแบบศนยการ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

25 | ห น า

เรยนจงตองเปนหองเรยนทมสภาพแวดลอมทเชญชวนตอการท ากจกรรมของเดก การแบงพนทส าคญ 5 ประการทตองค านงในการจดหองเรยนแบบศนยการเรยนมดงน

1. พนทส าหรบกลมใหญ (กจกรรมวงกลม) 2. พนทส าหรบกลมยอย (กจกรรมศนยการเรยน) 3. พนทส าหรบเกบของใชและวสดอปกรณของเดก 4. พนทส าหรบวางโตะและวสดอปกรณของคร 5. พนทส าหรบการจดวางผลงานหรอกจกรรมพเศษ

นอกจากน การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยนทจะท าใหเกดประโยชนสงสดยงตองค านงถงประเดนตางๆ เหลานเพมเตมดวย

1. การก าหนดขอบเขตของศนยการเรยน เดกจ าเปนทจะตองรถงขอบเขตการท ากจกรรมในศนยการเรยนวา เรมตนตรงไหนและจบลง

ตรงไหน การก าหนดขอบเขตทมองเหนไดชดเจนชวยน าพาใหเดกเกดการเรยนรแบบก ากบตนเองไดดยงขน ถาไมม

ตวกนพนท เดกกจะวงเขาวงออกระหวางศนยการเรยนอยางไรทศทาง การจดตงตวกนพนทท าใหเดกเรยนรทจะจดการกบพฤตกรรมของตนเอง เชนเดยวกบการสรางความตงใจและความมงมนในการท ากจกรรมในศนยการเรยนนน ๆ ตวกนพนทยงชวยในการก าจดสงเราทรบกวนตางๆ ทางสายตาของเดกอนอาจเปนเหตใหเดกเสยสมาธและความสนใจในการท ากจกรรมเมอเหนเดกคนอนๆ วงไปวงมาในหอง

การจดตงตวกนพนจ าเปนตองค านงถงระดบสายตาของเดกเปนส าคญ การนงบนพนหรอคลานไปรอบ ๆพนหองเรยนของครชวยใหเขาใจถงสภาพการณวาเดกจะเหนอะไรบาง การเลอกตวกนพนทจงควรมขนาดทสมพนธหรอเหมาะสมกบขนาดของตวเดก ส าหรบเดกเลกความสงอาจประมาณ 2 ฟตครง-3 ฟต ไมจ าเปนตองใชตหรอก าแพงทสงถงเพดานในการกนพนทศนยการเรยน นอกจากน ตวกนพนทยงรวมไปถง ขอบเขตของเสอ ไมระแนง กลองใสวสดตางๆ หรอการใชกระถางตนไม ซงนบวาเปนตวกนพนททมชวตจงเหมาะกบศนยการเรยนทเกยวของกบธรรมชาต เปนตน ดงนน ราคาหรอความซบซอนของตวกนพนทจงไมใชเรองส าคญ แตสงส าคญอยทวา แตละศนยการเรยนมตวกนพนททเปนทเขาใจอยางชดเจนของเดกหรอไม ประโยชนอกประการของตวกนพนททเตยๆ คอ ครสามารถสงเกตเหนพฤตกรรมตางๆ ของเดกวาเกดอะไรขนขณะทท างานในแตละศนยการเรยนไดอยางงายดาย

2. การจราจรในหองเรยน การจราจรในหองเรยนอาจหมายรวมถงความคลองตวในการท ากจกรรมตางๆ ไดอยางสะดวกของ

เดกดวย การค านงถงการจราจรระหวางศนยการเรยนทจดตงขนชวยลดความวนวายหรอปญหาทอาจเกดขนไดอยางไมคาดคดในระหวางการท ากจกรรม อกทงยงเปนการประหยดเวลาเพอใหเกดการเรยนรส าหรบเดกมากยงขน แตถาศนยการเรยนใดบรรจดวยกจกรรมยอยๆ ทตอเนองกนกอาจทงระยะหางเพยงเลกนอยระหวางกจกรรมนน ๆ ทงนกเพอความสะดวกในการตอบสนองการเรยนรอยางตอเนองของเดก เทคนคหนงทชวยใหการจราจรในหองเรยนไมตดขดคอ การเวยนศนยการเรยนตามเขมนาฬกา (วนขวา) หรอตรงกนขามกบเขมนาฬกา (วนซาย)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

26 | ห น า

3. พนทหองเรยน เดกเลกตองการพนทหองเรยนทมบรเวณกวาง แสงสวางทเพยงพอ และอากาศถายเทไดสะดวก

หองเรยนแบบศนยการเรยนจงตองมพนทเปนสองเทาของจ านวนเดกทเขามาท ากจกรรมในศนยการเรยนหรอมขนาดใหญเพยงพอ สะดวกและปลอดภยตอการท ากจกรรมเคลอนไหว การสงเสรมพฒนาการ และการตอบสนองความตองการในการเรยนรทเหมาะสมกบวย เพอเตรยมความพรอมใหเดกในทกๆ ดาน หรอถาวางแผนไววา 50 % ในแตละวนจะเปนการท างานในศนยการเรยน กตองพจารณาจด 50% ของพนททงหมดนนส าหรบการจดศนยการเรยน ขนาดของหองเรยนและความเพยงพอของวสดอปกรณมผลตอการตดสนใจในการเพมหรอลดจ านวนศนยการเรยนในหองเรยน เพอใหมทางเลอกทมากขน บางครงครแตละหองกสามารถใชพนทรวมกนไดในการท ากจกรรมศนยการเรยน โดยเพมจ านวนศนยการเรยนใหมากขนเพอใหเดกทกคนสามารถเขาถงกจกรรมศนยการเรยนไดอยางทวถง การร พนฐานพฒนาการและการเรยนรของเดกในหองเรยนจะชวยใหครสามารถออกแบบศนยเสรม โดยเลอกวสดอปกรณทใชในศนยการเรยน และศนยหลกไดงายและเหมาะสมยงขน การผสมผสานของศนยเสรมและศนยหลกจะชวยใหหองเรยนมความหลากหลายอยางนาสนใจ

การก าหนดพนทในการจดตงศนยการเรยน หมายถง (1) ความสมพนธของพนทกบธรรมชาตของแตละศนย (ลกษณะเฉพาะของศนยนน )ๆ เชน ศนยไมบลอกตองใชพนทมาก เนองจากเดกมกเลนกนหลายคน ศนยหนงสอใชพนทนอย แตควรอยในบรเวณทสงบ มความสบายและมแสงสวางเพยงพอ (2) การใชพนทใหเปนประโยชนในการท ากจกรรม การวางแผนใหมเนอทเพยงพอส าหรบการเคลอนไหว การจราจรในหองเรยนหรอการเดนทางน าไปยงศนยการเรยนตางๆ ไมจ าเปนตองมโตะและเกาอส าหรบศนยการเรยนทกศนย ไมควรปลอยใหมเนอทวางกลางหองมากเกนไป ทงนเพอปองกนการทเดกจะวงจากมมหองหนงไปยงอกมมหองหนง ศนยการเรยนจงไมจ าเปนตองอยมมหองเสมอไป และ (3) ความสมพนธของพนทกบระดบการใชเสยงในศนยการเรยน

การก าหนดพนทในหองเรยนแบบศนยการเรยนมหลายลกษณะตามวตถประสงคในการท ากจกรรม ซงสรปไดดงน

3.1 พนทในการใชเสยง สงส าคญในการจดพนทในหองเรยนแบบศนยการเรยนคอ ตองแยกกจกรรมทสงบออก

จากกจกรรมทตองใชเสยง ทงนเพอปองกนการรบกวนทอาจเกดขน ตวอยางศนยการเรยนทมกเกดเสยงดง เชน ศนยบทบาทสมมต ศนยดนตร ศนยไมบลอก และศนยงานไม เปนตน ตวอยางศนยการเรยนทตองการความสงบ เชน ศนยหนงสอ ศนยศลปะ ศนยวทยาศาสตร และศนยคณตศาสตร เปนตน หลกงาย ๆของการจดพนทคอ รวมกลมกจกรรมศนยการเรยนทใชเสยงไวดวยกน และกจกรรมศนยการเรยนทสงบไวดวยกน

3.2 พนททตองใชบรเวณ ศนยการเรยนแตละศนยตองใชบรเวณในการท ากจกรรมแตกตางกน บางศนยตองใช

บรเวณกวางมากกวาศนยอน ๆ เพราะอาจท าใหเลอะเทอะ จงควรใหใชพนทบรเวณนอกหองเรยน เชน ศนยทราย ศนยน า ศนยเคลอนไหว และศนยการเลนกลางแจง เปนตน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

27 | ห น า

3.3 พนทกลมใหญ แมวาศนยการเรยนจะเออตอการเรยนรของเดกเปนรายบคคลและเปนกลมยอยกตาม

พนทในการท ากจกรรมกลมใหญกยงเปนสงทตองคงอย การพบกนและพดคยกนอยางพรอมหนาพรอมตา การฟงค าชแจงตางๆ ตลอดจนการรวมกนอานหนงสอนทานสนกๆ หรอเลาเรองราวทประสบพบเหน ลวนเกดขนในพนทกลมใหญ ครจงควรพจารณาถงการเลอกพนทกลมใหญวาจะเปนมมใดมมหนงของหองเรยนทมขนาดใหญพอส าหรบเดกทกคนไดนงอยางสบาย

3.4 พนทในการเกบสงของ ขอควรค านงถงเกยวกบพนทในการเกบสงของม 2 ประการคอ (1) พนทในการเกบของ

ใชสวนตวของเดก เชน กระเปา รองเทา ทนอน แกวน า แปรงสฟน เปนตน และ (2) พนทในการเกบวสดอปกรณทใชในการจดกจกรรมศนยการเรยน เชน ศนยศลปะจ าเปนตองมวสดอปกรณทหลากหลายไวใชสรางสรรคชนงาน ศนยคณตศาสตรจ าเปนทจะตองมวสดในการหยบจบ เพอพฒนาความรความเขาใจเกยวกบมโนทศนทางคณตศาสตรทเปนนามธรรม เปนตน ครจงควรพจารณาสงเหลานในการเตรยมการหองเรยน โดยพยายามจดพนทในการเกบสงของตางๆ ใหเอออ านวยตอความสะดวกในการท างานของเดกทสด รวมทงการสรางระบบในการใชงาน

3.5 พนทในการน าเสนอผลงาน พนทในการน าเสนอผลงานประเภทตางๆ ควรจดตงใหอยใกลกบกจกรรมในศนยการ

เรยนทผลตผลงานประเภทนน ๆ เชน ศนยการขดเขยนควรตงอยใกลกบบอรดทแสดงผลงานการขดเขยนนน ๆ ทงนเพอใหเดกไดมโอกาสในการพดคยถงชนงานของตนและแบงปนความคดเหนซงกนและกน วธนนบวาเปนยทธศาสตรส าคญในการสงเสรมการท างานของเดก

3.6 พนทส าหรบวสดภณฑทตดตงถาวร แมจะดวาเปนเรองไรสาระทครจะตองค านงถงปลกไฟ ตตดฝาผนง หองน า และอาง

ลางมอ เพราะสงเหลานมผลตอการใชพนทในหองเรยนอยางมประสทธภาพ คงไมใชเรองสนกนกทจดศนยคอมพวเตอรไวมมหองทไมมปลกไฟหรอมปลกไฟหางออกไป 30 ฟต หรอจดศนยศลปะไวคนละดานกบหองน าหรออางลางมอ ถาหองเรยนมพนทกวางขวางและมเฟอรนเจอรเพยงพอ กอาจจะจดเปนศนยการเรยนถาวรทสอดคลองกบพนทนนๆ และเปลยนเฉพาะวสดอปกรณหรอกจกรรมในศนยการเรยนกได

4. จ านวนเดก โดยปกตแลวควรมคร 1 คน ตอเดก 20-25 คน ซงเปนจ านวนพอเหมาะทครจะสามารถดแลเดกได

ทวถงและใกลชด การจดศนยการเรยนจะมกศนยกไดขนอยกบวตถประสงคในการใช ศนยการเรยนสวนใหญเหมาะกบการใชงานของเดกจ านวน 4-6 คน บางศนยการเรยนอาจมจ านวนเดกนอยกวาในการท ากจกรรม เชน ศนยกอสราง หรอบางศนยการเรยนอาจมจ านวนเดกมากกวา เชน ศนยศลปะ ศนยงานปน

5. กจกรรมในศนยการเรยน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

28 | ห น า

ศนยการเรยนควรเปดโอกาสใหเดกไดเรยนรสงใหมและฝกฝนทกษะทเรยนมาแลว เนนการมสวนรวมในการลงมอกระท ากบกจกรรมหรอกบวสดอปกรณอยางกระฉบกระเฉง ฝกการสงเกตและการมปฏสมพนธของเดกรวมกบผอน โดยมงสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกอยางองครวม รวมทงสนองตอบความตองการทเหมาะสมตามวย ดงนน การเลอกสอและวสดอปกรณตางๆ จงควรมหลากหลายเพอเขาถงระดบพฒนาการของเดก รวมทงการเลอกสอทเปนของจรง ของจ าลอง สญลกษณ และสอปลายเปดตางๆ เชน แทงไม กลองเลกๆ เศษผาลกษณะตางๆ ซงลวนชวยผลกดนการใชจนตนาการของเดกไดด อนเปนการสงเสรมใหเดกทมความพรอมเพยงพอทจะเรยนรสงทเปนนามธรรมยงขนตอไป

ส าหรบครทยงไมมประสบการณในการจดศนยการเรยนอาจขาดความมนใจในการออกแบบและสรางสรรคกจกรรมในศนยการเรยน ดงนน อยาคาดหวงความสมบรณแบบในการจดศนยการเรยนระยะแรกๆ เพราะทงครและเดกจ าเปนตองใชเวลาในการปรบตวกบการเรยนการสอนในรปแบบใหม ๆนเชนกน ประสบการณในการจดศนยการเรยนบอยครงเทานนทจะสรรคสรางศนยการเรยนทดและมคณภาพ

การเตรยมคร การจดประสบการณแบบศนยการเรยนท าใหครมบทบาทในการสอนเปลยนไปจากเดม บทบาทหลกของคร

ทจดประสบการณแบบศนยการเรยนมดงน 1. การเปนผเตรยมการ

ครตองเตรยมการในหองเรยนใหพรอมโดยเฉพาะในเรองของถงลกษณะของกจกรรม วธการจด ตลอดจนวธการใชศนยการเรยนอยางละเอยดใหเขาใจลกซงทกแงมมและทกขนตอน เพราะศนยการเรยนแบบนมลกษณะการจดทมเหตผลประกอบและมวธใชทละเอยดซบซอน แตละขนตอนจงสามารถชวยสงเสรมเดกใหเกดการเรยนรและเพมพนประสบการณได

นอกจากน ครยงตองเตรยมการในเรองการจดหองเรยน การออกแบบกจกรรม การคดสรรวสดอปกรณ และแหลงสบคนขอมลเพอประกอบการเรยนรกอนทจะใหเดกไดท ากจกรรมศนยการเรยน ทงนตองค านงถงสภาพการณตางๆ ทเปลยนแปลงไปในแตละวนดวย เชน ฝนตก ประเพณหรอวนส าคญตางๆ เปนตน

2. การเปนผประสานงาน ความกาวหนาของการเรยนรจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากทก ๆฝายทเกยวของกบเดก

เพราะครคนเดยวไมสามารถด าเนนการตางๆ ไดเพยงล าพง ครจงตองท าหนาทในการประสานงานทดโดยเฉพาะกบผบรหารและผปกครอง เพอใหไดรบการสนบสนนอยางเตมทและราบรนในการจดศนยการเรยนทประสบผลส าเรจตามวตถประสงคการเรยนร

การทผบรหารสามารถสนบสนนครไดอยางดนน จ าเปนตองมความเขาใจ เหนคณคา เหนความส าคญ และมเจตคตทดตอการจดศนยการเรยนดวย ครจงตองหาวธการทจะสรางสงเหลาน เชน การหาเอกสาร/ ต ารา มาน าเสนอผบรหาร การไปทศนศกษาดงานในสถานศกษาทประสบความส าเรจในการจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยน การฟงบรรยาย เปนตน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

29 | ห น า

3. การเปนผสงเกต ในชวงเวลาทกจกรรมศนยการเรยนด าเนนอย ครจะเปนผเฝามองเดก สงเกตการท างานรวมกน

ของเดก จดบนทกการใชภาษาทเดกใชท าการประเมนการใชทกษะบางอยางของเดกอยางเฉพาะเจาะจง หรอสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกเปนรายบคคล การบนทกขอมลเหลานกเพอใชในแฟมสะสมขอมลหรอใชเปนขอมลเพอดพฒนาการในดานตางๆ ของเดกเปนส าคญ เพราะขอมลเหลานนสามารถน ามาใชในการวางแผนและออกแบบศนยการเรยนใหม ๆในครงตอๆ ไปได เพอใหไดกจกรรมทสามารถพฒนาเดกไดเหมาะสมยงขน

4. การเปนผก ากบการเรยนรและอ านวยความสะดวก ขณะทผเรยนท ากจกรรมในศนยการเรยนดวยการลงมอจดกระท ากบวสดอปกรณทครก าหนด

และจดเตรยมดวยตนเอง ครจงตองศกษาถงลกษณะการจดศนยการเรยน ตลอดจนวธการใชศนยการเรยนอยางละเอยดทกขนตอน เพอปองกนเหตทอาจเกดขนอยางไมคาดคด และยงเปนการน าขอมลทไดนนไปใชออกแบบกจกรรมในศนยการเรยนทสงเสรมการพฒนาการเรยนรของเดกตอไป

5. การเปนแหลงความร ขณะทครเดนดเดกท ากจกรรมในศนยการเรยนไปรอบ ๆหอง เทากบวาครเปนแหลงความร

ส าหรบเดกทตองการความชวยเหลอ ในบทบาทน ครเปนผฟงและผถามค าถามทด เพอชวยเดกในการพฒนาทกษะการแกปญหา ถาเดกคนไหนมความยากล าบากในการเรยนร ครกสามารถเขาไปรวมเลนหรอท ากจกรรมนน ๆรวมกบเดกไดในชวงเวลาสน ๆ ทงนเพอการเปนแบบอยางแกเดกนนเอง การเขาไปรวมเลนเชนนท าใหเดกรสกถงความอบอน ความเปนมตร และชวยสนบสนนใหเดกไดมความมงมนในการท ากจกรรมในศนยการเรยนมากยงขน สงส าคญทควรระมดระวงคอ การเขาไปมอทธพลหรอควบคมความคดหรอการท ากจกรรมของเดก แตครควรจะท าในลกษณะทตนเปนเพยงสมาชกของกลมเทานน นอกจากนครยงท าหนาทเปนผเชยวชาญในการใหความรความเขาใจเกยวกบกจกรรมตางๆ ทท าดวย

6. การเปนผจดเตรยมสภาพแวดลอม ครเปนผจดเตรยมสภาพแวดลอมซงรวมถงสอและวสดอปกรณตางๆ ทบรรจอยในศนยการเรยน

เนองจากกจกรรมในศนยการเรยนมลกษณะทเนนการลงมอปฏบตกบวสดอปกรณภายใตสภาพแวดลอมและบรรยากาศทคนเคยและเปนมตร ความหลากหลายในการเลอกใชสอ วสดและอปกรณในการท ากจกรรมศนยการเรยนชวยสงเสรมใหเดกสามารถเรยนรสงตางๆ ไดอยางเขาใจ และมประสบการณทหลายหลากเชนกน ประเภทของสอการเรยนรเพอพฒนาเดกวยอนบาลทควรมงเนนคอ สอ วสดและอปกรณจากธรรมชาต

7. การเปนผประเมน

ครควรประเมนศนยการเรยนในดานตางๆ เหลานตลอดเวลา ไดแก ความปลอดภยในการท ากจกรรม การคาดเดากจกรรม พนทในการท างานเปนรายบคคลหรอเปนกลมยอม การจดเตรยมโอกาสในการพฒนาเดกในทก ๆดาน ความตองการศนยการเรยนหรอสอใหม ๆทเดกสนใจ ความเพยงพอของโอกาสในการรหนงสอ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

30 | ห น า

ความทาทายการเรยนรในดานตางๆ ของเดก การมโอกาสในการใชศนยการเรยนอยางทวถงของเดก เปนตน การสงเกตในชวงเวลาการท ากจกรรมในศนยการเรยนสามารถน าไปสการพฒนาและการปรบเปลยนศนยการเรยนทเหมาะสมกบความตองการของเดกยงขน

สรป 2.2 การเตรยมการ

หองเรยนแบบศนยการเรยนจ าเปนตองมการเตรยมการใหพรอมกอนทจะมการใชงาน เหตผลประการส าคญคอ เปนการเปลยนสภาพทางกายภาพของหองเรยนแบบเดม ๆใหมลกษณะเปนการกระจายอ านาจการเรยนร นนหมายความวา การควบคมการเรยนรจะถกถายโอนบทบาทจากครไปสเดกมากขน การเตรยมหองเรยนแบบศนยการเรยนทจะท าใหเกดประโยชนสงสดยงตองค านงถงประเดนตางๆ ดงน

1. การก าหนดขอบเขตของศนยการเรยน เพอท าใหเดกเรยนรถงขอบเขตและจดการกบพฤตกรรมของตนเอง โดยไมรบกวนผอน การจดตงตวกนพนจงตองค านงถงระดบสายตาของเดก

2. การจราจรในหองเรยนชวยใหเกดความคลองตวในการท ากจกรรม ลดความวนวายหรอปญหาทอาจเกดขนในระหวางการท ากจกรรม

3. พนทหองเรยนตองมบรเวณกวางพอ สะดวกและปลอดภยตอการท ากจกรรมของเดก และการตอบสนองความตองการในการเรยนรทเหมาะสมของเดกตามวย การก าหนดพนทในหองเรยนแบบศนยการเรยนมหลายลกษณะตามวตถประสงคในการท ากจกรรม

4. จ านวนเดกทเหมาะกบการท ากจกรรมในศนยการเรยนอยท 4-6 คน บางศนยการเรยนอาจมจ านวนเดกนอยกวาหรอมากกวากไดขนอยกบลกษณะของกจกรรมนนๆ

5. กจกรรมในศนยการเรยนเนนการมสวนรวมในการลงมอปฏบต เปดโอกาสมหเดกไดฝกฝนและมปฏสมพนธกบเพอน

การเตรยมครใหมประสบการณในการจดศนยการเรยนตองเรมจากการเขาใจบทบาทของครทเปลยนไปจากเดม เชน การเปนผเตรยมการ การเปนผประสานงาน การเปนผสงเกต การเปนผก ากบการเรยนรและอ านวยความสะดวก การเปนแหลงความร การเปนผจดเตรยมสภาพแวดลอม และการเปนผประเมน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.2 แลว โปรดปฏบตใบงานท 2.2

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

31 | ห น า

ตอนท 2 ศนยการเรยนส าหรบเดกปฐมวย เรองท 2.3 การจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยน

ศนยการเรยนตองจดอยางมความหมาย หวใจส าคญของศนยการเรยนทมประสทธภาพ คอ การวางแผนทด ซงประกอบดวยขอปฏบตตางๆ ในการใชศนยการเรยน

ค าสง จงท าใบงานท 2.3 (1)

ใบงานท 2.3 (1) ค าชแจง จงใสเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานเกยวกบประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนแบบศนยการเรยน ขอท รายการ ระดบความคดเหน

เหนดวยมาก ไมแนใจ

ถก ผด ไมแนใจ 1 ควรก าหนดวตถประสงคทางสตปญญาในแตละศนยการเรยน 2 สนบสนนใหเดกเวยนท ากจกรรมในศนยการเรยนใหไดหลายๆ

ศนยในแตละวน

3 ระยะเวลาการท างานในแตละศนยการเรยนควรสอดคลองกบความตองการและความสนใจของเดก

4 ควรอธบายวาเดกสามารถเลนศนยการเรยนไหนไดบางและเลนอยางไร

5 การเลอกท ากจกรรมในแตละศนยการเรยนของเดกขนอยกบการวางแผนของคร

6 การจดสภาพพนททางกายภาพภายในศนยการเรยนสามารถใชเปนตวควบคมจ านวนของเดกในศนยนนๆ ได

7 จ านวนเดกในแตละศนยการเรยนควรแบงใหเทาๆ กน

8 การเวยนศนยการเรยนตองเวยนตามเขมนาฬกา เพอสะดวกในการบรหารจดการ

9 การจดชวงเวลาใหเดกไดแสดงความคดเหนถงสงทตนท าในแตละศนยเปนชวงเวลาส าคญในการเกบขอมลเกยวกบ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

32 | ห น า

ใบงานท 2.3 (1) พฒนาการและการเรยนรของเดก และขอมลทเปนประโยชนในการปรบปรงกจกรรมของครตอไป

10 การท าความสะอาดเปนขนตอนสดทายในการท ากจกรรมศนยการเรยนทครตองฝกฝนเดกใหรบผดชอบ

หลงจากท าใบงานท 2.3 (1) แลวใหศกษาเนอหาสาระเรองท 2.3

หวใจของศนยการเรยน ชวงเวลาทยากล าบากในการจดศนยการเรยนของครคอ ชวง 1 ป แรกของการสะสม

ประสบการณศนยการเรยน เพราะตองใชเวลาอยางมากกบการก าหนดกจกรรมทเหมาะสมกบความสนใจและระดบความสามารถของเดก การรวบรวมสอ วสดและอปกรณ ในการเรยนร และการออกแบบศนยการเรยนลกษณะตางๆ นคอเหตผลส าคญส าหรบครมอใหมทจะเรยนรถงการเรมตนจดศนยการเรยนและการคอยๆ เพมจ านวนศนยการเรยนใหมๆ เขามาในการจดการเรยนการสอน ทงนสงทควรค านงเปนส าคญคอ การจดศนยการเรยนทดเพยงไมกศนยยอมดกวาการจดศนยการเรยนจ านวนมากมายแตขาดความหมายในการเรยนรส าหรบเดก

ศนยการเรยนถกออกแบบมาเพอเปดโอกาสในการเรยนรใหแกเดก ศนยการเรยนทมประสทธภาพจงตองการการวางแผนทด การวางแผนในศนยการเรยนจ าเปนตองพจารณาปจจยทสมพนธกนหลายอยางประกอบกนไป เชน เปาหมายการเรยนร วตถประสงคการเรยนร และการประเมนผลการเรยนร นอกจากน ศนยการเรยนยงตองสะทอนใหเหนถงการพฒนาปญญาดานตางๆ อยางเหมาะสมตามวย โอกาสในการเลอกท ากจกรรมทมความยากงายหลายระดบ การบรณาการความร การลงมอจดกระท ากบวสดอปกรณตางๆ ความสนกและความทาทายในการเรยนร เปนตน

หวใจส าคญของการวางแผนคอ การก าหนดวตถประสงคการเรยนรทชดเจนในแตละศนยการเรยน ซงเปรยบเสมอนเสนทางส าคญสความส าเรจทางการศกษา ถ าศนยการเรยนปราศจากวตถประสงคการเรยนรทชดเจน อาจท าใหครไมสามารถน าพาเดกไปถงปาหมายปลายทางทตงไวได ท าใหครขาดความคาดหวงในการเรยนรของเดก ท าใหผปกครองไมอาจสามารถชวยเหลอบตรหลานของตนในการพฒนาทางการศกษาไดทนทวงท ประเดนเหลานลวนแตเปนการเสยเวลาในการเรยนรของเดกทงสน ดงนน การวางแผนจงตองท าอยางระมดระวง คดอยางละเอยดรอบคอบ และตองแนใจวา ตนเขาใจในเปาหมายของตนเองชดเจนกอนทจะวางเปาหมายส าหรบเดก วธการทมประสทธผลวธการหนงคอ การใหเดกไดมสวนในการวางแผนการท ากจกรรมในชวงเวลาของศนยการเรยน ทงน นบวาเปนการเลอกอยางมความหมายและสงเสรมการรจกควบคมตนเองของเดก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

33 | ห น า

อยางไรกตาม แมวาวตถประสงคการเรยนรในศนยการเรยนจะเปนตวก าหนดขอบเขตของการวางแผน แตควรระลกไวเสมอวา วตถประสงคการเรยนรเหลานมสวนสงเสรมการเรยนรในศนยการเรยนเพยงเลกนอยเทานน แตจะสะทอนใหเหนถงความคด การตดสนใจ และการลงมอกระท า อนน าไปสการเรยนร ซงเกดขนพรอมๆ กนกบการทเดกไดเลอกและควบคมทศทางการเลนของตนเอง ศนยการเรยนจงเปนเสมอนแหลงทเตรยมเดกในการสรางการเรยนรดวยตนเองและเตบโตไปในทศทางทตนสนใจ

ขอปฏบตในการใชศนยการเรยน ขอปฏบตทครควรค านงถงในการใชศนยการเรยนอยางมประสทธภาพตอการเรยนรของเดก

มดงน 1. ระยะเวลาในการท ากจกรรมศนยการเรยน เดกตองการเวลาอยางจรงจงในการท ากจกรรมศนยการเรยน การมเวลาได

ปฏสมพนธกบศนยการเรยนศนยใดศนยหนงอยางจรงจงยอมเปนสงทพงประสงคมากกวาการไดไปแวะเวยนท ากจกรรมในศนยการเรยนหลายๆ ศนยอยางฉาบฉวย ระยะเวลาในการท ากจกรรมในศนยการเรยนทเหมาะสมส าหรบเดกควรครอบคลมถงการเลอกสอ วสดและอปกรณ การก าหนดบทบาท การสนทนาถงกจกรรม และการลงมอเลนของเดกอยางนอยทสดตองใชเวลาประมาณ 30 นาท กวาการเลนจะเกดขนได โดยปกตแลว การจดเวลาในการเขาศนยการเรยนแตละครงจะประมาณ 45 นาท ถง 1 ชวโมง ทงนเพอชวยสงเสรมคณภาพในการเลนทดขนของเดก

ส าหรบครทเพงเรมทดลองจดศนยการเรยน (ระยะเรมตน) อาจใชเวลาประมาณ 30 นาท ตอวนในการท ากจกรรมศนยการเรยน หรออาจใชศนยการเรยนในลกษณะทเปนกจกรรมเสรมส าหรบเดกภายหลงจากเสรจสนการท ากจกรรมหลกทก าหนด (กจกรรมวงกลม) แตเมอครมประสบการณและเขาใจธรรมชาตของศนยการเรยนมากขน ครจะสามารถน าศนยการเรยนมาใชเพอบรณาการกบการจดประสบการณการเรยนรประจ าวนส าหรบเดกได

2. ขนตอนการเขาศนยการเรยน 2.1 อธบายหรอแนะน าการใชศนยการเรยน และขอตกลง

ถาเดกไมเคยใชศนยการเรยนมากอน ไมวาเดกจะอายเทาไรกจ าเปนตองเรยนรถงการท างานของการจดประสบการณแบบน วธทมประสทธภาพในการเรยนรคอ การอธบายวา เดกสามารถเลนอะไรไดบางและเลนสงเหลานนอยางไร ขนตอนนตองท าทกครง โดยเฉพาะครงแรกๆ ตองอธบายทกกจกรรม ครงตอๆ ไป เมอเดกเรมคนเคยอาจอธบายเฉพาะกจกรรมทเพมเตมเขามาใหมเทานน

นอกจากน ครยงตองแนะน าการใชสอ วสดและอปกรณตางๆ ในศนยการเรยน รวมทงสรางขอตกลงหลกเกยวกบการท ากจกรรมศนยการเรยนนนอยางสนๆ ใหกบเดกทงหองไดรบทราบ เชน การเกบของใหเปนระเบยบ การเลนควรแบงปนกน การก าหนดจ านวนผท

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

34 | ห น า

จะเขาเลนในแตละกจกรรม เปนตน ทงน เพอฝกเดกในเรองสทธหนาทและความรบผดชอบตอตนเอง ตอเพอน และตอสงคมเลกๆ ในหองเรยน อนเปนพนฐานในการปฏบตตนในสงคมทใหญขนเมอเดกเตบโตตอไป การคนเคยกบการเลนกจกรรมตางๆ ของเดกจะเปนสญญาณบงบอกแกครวา ควรเพมขอตกลงกบเดกทละนอยๆ ไดแลวหรอยง

2.2 วางแผนเพอจดสรรเดกเขาศนยการเรยน การเลอกท ากจกรรมในแตละศนยการเรยนของเดกขนอยกบการวางแผน

ลวงหนาของเดกเอง หรอการวางแผนแบบรวมมอกนระหวางเดกกบครกได เมอเดกเรมเรยนรถงการเลอกศนยการเรยน จดบนทกการเลอกของตนเอง และยายจากศนยการเรยนหนงไปยงอกศนยการเรยนหนงทเหมาะสมได พฤตกรรมเหลานเปนสญญาณทแสดงใหเหนถงความเขาใจในการเลอกศนยการเรยนใหมเมอท าศนยหนงเสรจสนแลว แตส าหรบเดกทขาดประสบการณในการเลอกอาจมความยากล าบากในกระบวนการตดสนใจ ครสามารถชวยเหลอเดกเหลาน ไดโดยการจ ากดตวเลอกใหเดกจนกวาเดกจะรสกมนใจในทางเลอกหลากหลายทมใหนน เมอเดกยงมประสบการณในการเลอก ทางเลอกหรอกจกรรมกยงควรเพมปรมาณใหมากขนตาม

ระยะเวลาในการท างานในแตละศนยการเรยน ควรสอดคลองกบความตองการและความสนใจของเดก ยงเดกมโอกาสไดเลอกศนยการเรยนดวยตนเอง ความมงมนในการเลนตามความสนใจกยงขยายขน สมาธในการท างานกยงยาวนานขน แตละวนเดกจงควรมโอกาสไดเลอกศนยการเรยนทตนสามารถท ากจกรรมไดดวยตนเอง อยางไรกตาม ครสามารถใชวธจดการทหลากหลายในการเลอกศนยการเรยนของเดกไดเชนกน นอกจากน การจดสภาพพนททางกายภาพภายในศนยการเรยนสามารถใชเปนตวควบคมจ านวนของเดกในศนยนนๆ ได การมกระดานขาหยง 2 อน และเกาอลอมโตะอก 4 ตว ในศนยศลปะชวยสอสารแกเดกวา ศนยนสามารถท างานได 6 คน บางครงบอรดส าหรบวางแผนงานกสามารถชวยใหเดกเขาใจถงระบบการเลอกศนยการเรยนและยงสามารถระบไดถงทศทางในการเลอกศนยการเรยนอนตอไปไดดวย ดงนน เพอใหงายตอความเขาใจของเดก บอรดส าหรบวางแผนงานจงควรมเครองหมาย ภาพ หรอค าง ายๆ ทน าเสนอศนยการเรยนทวางในแตละวน ครสามารถใชบอรดส าหรบวางแผนงานในชวงของกจกรรมวงกลม เพอชวยใหเดกเหนวาศนยการเรยนศนยไหนทวางบาง องคประกอบในบอรดส าหรบวางแผนงานนนควรระบถงศนยเสรมใดบางทวาง ศนยหลกใดบางทเพมใหม และถาศนยการเรยนใดปดกใหแสดงสญลกษณทชดเจนใหเดกไดรดวย

บอรดส าหรบวางแผนงานอาจมตะขอเทาจ านวนพนททวางในศนยการเรยนนน เดกจะน าชอของตนมาวางทบอรดส าหรบวางแผนงานเพอแสดงถงการเลอกศนยการเรยนทตนสนใจ บอรดส าหรบวางแผนงานลกษณะนเปรยบเสมอนหลกฐานทชดเจนทแสดงใหเหนถงการเลอกเขาศนยการเรยนของเดกเชนเดยวกบการมพนทวางในศนย เมอเดกออกจากศนยกจะเอาชอตวเองไปดวยจงท าใหเกดทวาง บอรดส าหรบวางแผนงานนควรจดวางไวกอนเขาศนย การท าเชนนจะชวยลดความว นวายของการจราจรในหองและยงเปนตวน าทางใหเดกร วาศนยการเรยนไหนควรจะ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

35 | ห น า

ตดสนใจเลอกตอไป อยางไรกตาม ระบบไหนดทสดหรอมประสทธภาพ ยอมขนอยกบวาเทคนคไหนเปนทถนดของครและใชไดผลกบเดกในหองของตน เทคนคทเลอกสรรนนควรใชงานอยางสม าเสมอและเปนทเขาใจของเดกในการปฏบตตามขนตอน เดกเรยนรการใชศนยการเรยนไดเรว ถาไดรบการอธบายและการสาธตวธใชตงแตเรมแรก

2.3 ท ากจกรรมทออกแบบไวในศนยการเรยน ใหโอกาสเดกเลอกเลนกจกรรมตามสบาย ตามสะดวก และตามใจชอบ โดย

ครคอยแนะน าและใหความชวยเหลอตามความจ าเปน เทคนคทส าคญในการปลอยใหเดกเขาศนยการเรยนจงควรค านงถงการใหโอกาสแกเดกทกคนอยางเทาเทยมกน

2.4 รวมกนกบเดกสรปกจกรรมศนยการเรยน ปญหา และการแกไข เมอท ากจกรรมในศนยการเรยนเสรจทกครง ครตองจดชวงเวลาใหเดกได

แสดงความคดเหนหรอพดคยถงสงทตนลงมอกระท าในแตละศนย ทงนควรเนนทกระบวนการท างานของเดกเปนส าคญ ในชวงเวลานเปนชวงเวลาส าคญทครจะไดเกบขอมลเกยวกบพฒนาการและการเรยนรของเดกไดอยางใกลชด อนน าไปสกระบวนการประเมนทมประสทธภาพตอไป รวมทงขอมลทเปนประโยชนในการปรบปรงการออกแบบกจกรรมของครตอไปดวย

3. การเวยนศนยการเรยน ครบางคนคดวา การทเดกไดรบประสบการณในการท ากจกรรมทกศนยการเรยน

เปนสงส าคญส าหรบเดก แตไมวาระบบบรหารจดการในการเลอกศนยการเรยนจะเปนอยางไร สงทตองค านงถงในแตละวนกคอ โอกาสของเดกในการเลอกท ากจกรรมในศนยการเรยนทตนสนใจ เพราะเปนโอกาสทดเยยมในการพฒนาความเปนปจเจกบคคลทส าคญ อยางไรกตามพบวา ครสวนใหญใชศนยการเรยนเปนเครองมอในการจดสรรโอกาสใหเดกไดท างานรวมกบเพอนทตนคนเคย การจดกลมเดกลกษณะนอาจกอใหเกดขอจ ากดไดโดยไมรตว โดยเฉพาะโอกาสในการฝกฝนการมปฏสมพนธทางสงคมและการพฒนาความกาวหนาในการบรหารจดการของเดก การเลอกศนยการเรยนจงตองใชวธการหลายๆ วธสลบกนไป เชน จดกลมตามความสนใจ ความสามารถ ความตองการ และแบบแผนการเรยนรของเดก สรปแลว เดกควรไดหมนเวยนการใชศนยการเรยนทงกบเพอนสนทกลมเดยวกนและกบเพอนตางกลมบาง

4. การท าความสะอาด การท าความสะอาดเปนขนตอนสดทายในการท ากจกรรมศนยการเรยน นอกจาก

เดกไดเรยนรถงการเลอก การมสวนรวมในการท ากจกรรมแลว เดกยงควรทจะตองมประสบการณในการเกบสงของตางๆ เขาทดวย ครสามารถชวยเหลอกระบวนการดงกลาวใหงายขนไดโดยจดเตรยมกลองหรอตะกราไวส าหรบเกบของในแตละศนยการเรยน ซงมสญลกษณ ภาพ หรอค างายๆ บอกไวดวย การมสวนรวมในการดแลรกษาวสดอปกรณตางๆ ในศนยการเรยนชวยพฒนาพฤตกรรมทแสดงออกซงความรบผดชอบส าหรบเดกวยอนบาล

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

36 | ห น า

เมอกลาวโดยสรปแลว แมการจดประสบการณการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยจะมหลากหลายแนวทางใหครไดเลอกใชตามความสนใจของตนกตาม ศนยการเรยนเปนรปแบบการจดประสบการณการเรยนรแบบบรณาการรปแบบหนงทเปนทยอมรบและนยมใชในโปรแกรมการศกษาปฐมวยอยางแพรหลายทวโลก คณภาพในการเรยนรของเดกเปนผลมาจากความสามารถในการคดและการออกแบบกจกรรมของคร การท ากจกรรมตางๆ ในศนยการเรยนอยางมความสขและกระหายใครรของเดกจะเปนกระจกเงาทดในการสะทอนถงความเปนมออาชพในการสอนของครไดอยางไมมขอสงสย

สรป

ศนยการเรยนถกออกแบบมาเพอเปดโอกาสในการเรยนรใหแกเดก ศนยการเรยนทมประสทธภาพจงตองการการวางแผนทด โดยเฉพาะการก าหนดวตถประสงคทชดเจน ขอปฏบตทครควรค านงถงในการใชศนยการเรยนอยางมประสทธภาพ ไดแก ระยะเวลาในการท ากจกรรม ขนตอนการเขาศนยการเรยน การเวยนศนยการเรยน และการท าความสะอาด

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.3 แลว โปรดปฏบตใบงานท 2.3 (2)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

37 | ห น า

ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน

เรองท 3.1 ความหมายของการกาวพนขอจ ากดผานการเลนของเดกปฐมวย

การกาวพนขอจ ากด (transcendence) เปนสภาวะทเกดขนไดผานการเลนหลายๆ แบบเปนการเปลยนผานจากสงทเคยท า เคยเชอ เคยร อยางจดจอ ตอเนองแตผอนคลายบนฐานของความคดเชงบวกจนท าใหเดกเกดการใชความสามารถสงสดทตนมในขณะทเลนซงหลงไหลออกมาตามธรรมชาตพนฐานของเดก ณ ขณะนน ตามพฤตกรรมตามวยแลวน าไปสการเกดความหมายใหม และเกดพฤตกรรมการเลนใหม

การศกษาวจยพฒนาความเขาใจเรองความหมายของการกาวพนขอจ ากด (transcendence)

ในเดก อญญมณ (2551) พบวา แมจะยงเปนเดกปฐมวย ท Piaget เรยกลกษณะการรบรในวย preoperation นวายงเปนวยทยดตนเองเปนหลกตามพฒนาการตามวย (egocentric) และการพยายามทจะชแยกแยะระหวางสงทเกดขนกบความเปนจรงของสงนนจงเปนสงทไมสามารถท าไดกบเดกทยงฝงแนนอยภายใตเงอนไขการรบรในมมมองของตนเอง แตจากการศกษาวจยครงนขยายตอจากความคดเดมวาเดกสามารถทจะละการยดตดแตในเรองของตน เชน การยดตดกบเปาหมายการเลนเดม กบวธการเดมกบสงทตนชอบ ไปสการนกถงคนอน เชน การใหอภย การปรารถนาใหผอนมความสข หรอการใหสงมชวตอนปลอดภยจากการเลนของตนเปนการสลายตวตนใหเปนคนทมสต มเมตตา นกถงผอนซงสามารถท าไดผานการเลยงดและการจดสภาพแวดลอม การยดมนแตในความคดของตนนน ถาจ าแนกในอกประเภทตามการคนพบของการวจยนสามารถเกดขนไดกบทกคนไมวาจะเปนเดกหรอผใหญเปนสงทสามารถพฒนาไดสอดรบกบแนวคดทางจตวทยากลมท 4 ของกลมจตวทยาของการกาวผานส าหรบเดก (transpersonal child psychology) ทกลาววาการพฒนาตวตนของเดกจงเปนสงทรอได ปรงแตงได มงานวจยอนทสนบสนนความคดวาเดกสามารถทจะคดในมมมองของคนอน เชน Baillargeon (n.d.) พบวาแมเดกปฐมวยทอาย 2 ปครง สามารถทจะคดกลบไปมาได (reversible mental thinking) คอ สามารถคดแบบสญลกษณ (symbolic thought) ในเรองของการแทนคาไมเฉพาะตวมนเองแตสามารถแทนคากบวตถอนได เขาไดท าการทดลองโดยน าวสด 2 ชน คอหมอนสแดง และ หมอนสแดงขนาดยอ แลวน าไปซอนในหองใหญ กบหองจ าลองเลยนแบบขนาดยอ เขาไดพาเดกไปใหเหนวาหมอนสแดงซอนทไหนในหองจ าลองเลยนแบบขนาดยอ แลวพาเดกไปหาหมอนสแดงใบใหญในหองใหญ พบวาเดกสามารถบอก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

38 | ห น า

ต าแหนงทซอนของหมอนสแดงในหองขนาดใหญได Flavell (n.d.) คาน Piaget ทวาเดกยงไมสามารถทจะคดในแงมมของคนอน โดยเสนอวาเดกมความคดแบบตรงไปตรงมา (litrally minded) เพราะแทจรงแลวเดกสามารถคดอยางเปนเหตและผล สามารถทจะจนตนาการตนเองในสถานการณของ คนอน และสามารถทจะตความสงแวดลอมได ซงเดกปฐมวยสามารถมการพฒนาการผานในเรองการเหนอกเหนใจผอน (empathy) หรอการ แลกเปลยนมมมองกบคนอน คอ ระดบท 1 อายประมาณ 2-3 ป เดกจะเขาใจวาคนอนตางสามารถมประสบการณของตนเอง จากสงทเขาเหน ระดบท 2 อายประมาณ 4-5 ป เดกสามารถตความประสบการณของคนอน รวมทง การสามารถตความความคดและความรสกของคนอน เดกสามารถเหนไดจากความจรงทปรากฏและเขาใจในความจรงนน เดกอาย 5 ปจะสนใจในสภาวะของจตใจของตนและของคนอน และเขาใจในการกระท าของคนอน ท าใหเดกสามารถท านายไดวาคนอนก าลงคดอะไร แตทงนขนอยกบประสบการณในโลกของเขา งานวจยของ Shatz & Galman (1973) กลาววา เดกอาย 4 ป เรมไวตอลกษณะของผฟง และพยายามปรบการพดกบผฟง เชน เมอเดก 4 ขวบตองพดกบเดก 2 ขวบ กบ 4 ขวบ เดกมแนวโนมทจะมวธการพดทแตกตางกนกบเดกแตละวย เชน มการใชวธการพดแบบงายๆ (simplified speech) ใชค าสนๆ กบเดก 2 ขวบ ปภสสรา รตตะรงส (2537) พบวา การทเดกอายมากขน เดกจะมปฏสมพนธกบสงแวดลอมมากขน ท าใหการยดตนเองเปนศนยกลางของเดกลดลง อนมผลท าใหเดกสามารถเชอมโยงการรบรกบโลกของความเปนจรงรอบๆตวได และเรมตนเรยนรความจรงดวยความคดเกยวกบมโนทศนตางๆ (สามารถทจะคดถงมมมองของผอนได) นนคอ เดกสามารถเขาใจวาถาตวเดกเองมการรบรตอสงใดสงหนง เขากจะมความร เกยวกบสงนน หรอถาตวเดกเองไมมการรบรตอสงใดสงหนง เขากจะไมมความรเกยวกบสงนน ตวอยางงานวจยทกลาวมาขางตน จงนบเปนการสนบสนนในเรองความบรสทธทางใจของเดก หรอท Wilber (2001) กลาววา เปนทศนคตพนฐานของการมจตขนสงทนาจะมการธ ารงและหลอหลอมไว เหมอนดงทLocke (1960/1982) นกปรชญาชาวองกฤษกลาววา เดกเปนเสมอนกระดาษเปลา (tabula rasa) เดกไมไดมพนฐานมาจากความชวราย แตจะถกสรางและหลอหลอม จากการมประสบการณแรกเรมกบผใหญทอยรอบขางเขา

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

39 | ห น า

สรป

ผใหญหลายคนมกมองวาเดกปฐมวยเปนเดกทยงไมสามารถพฒนาได เนองจากเหตผลในเรองอาย และประสบการณ จงท าใหผใหญหลายคนละเลยทจะสอนแนะ เพราะคดวา “ยงเดกเกนไป” แตจากการศกษาของกลมจตวทยาแนวใหม มองวา เดกสามารถการปรบเปลยนและพฒนาความสามารถได สามารถคดอยางเปนเหตและผล สามารถทจะจนตนาการตนเองในสถานการณของคนอน หรอสามารถทจะตความสงแวดลอมได สามารถเหนอกเหนใจผอน หรอการ แลกเปลยนมมมองกบคนอน ถาครเปดโอกาสใหเดกไดมระยะเวลาในการเลนอยางตอเนองแตผอนคลายบนฐานของความคดเชงบวก เพราะโอกาสจากผใหญเชนนมท าใหเดกเกดการใชความสามารถสงสดทตนมในขณะทเลนซงหลงไหลออกมาตามธรรมชาตพนฐานของเดก ณ ขณะนน ตามพฤตกรรมตามวยแลวน าไปสการเกดความหมายใหม และเกดพฤตกรรมการเลนใหม

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 3.1 แลว โปรดปฏบตใบงานท 3.1

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

40 | ห น า

ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน

เรองท 3.2 ล าดบของการพฒนาสการกาวพนขอจ ากดผานการเลน

แบบแผนการเลนทน าไปสการกาวพนขอจ ากดในเดกปฐมวยม 3 แบบแผน ซงแตละแบบแผนจะเปนไปตามล าดบขนของการเลน 3 ขน ไดแก การเลนผานสมผสตามความสงสยใครร การเลนอยางตนตวตามทตงใจ และการเลนผอนคลายบนการคดเชงบวก

อญญมณ (2551) กลาววา การไปสการกาวพนขอจ ากดไมวาจะเปนเรองใดกตามเกดจากก

การผสมผสานการรบรทางการคด ทางสงคม และทางอารมณ การเกดการกาวพนขอจ ากดไมไดเกดมาจากการเกดจากมตดานใดดานหนงดานเดยว (linear) จากแนวคดของ Wilber (2000) กลาววาในระดบพฒนาการ (development) ในขนหนงๆประกอบดวยเสนพฒนาการ (line) ไดในหลายมต เชน ดานศลธรรม ดานอารมณความรสก ดานเอกลกษณตวตนของตวเอง ดานปญญา การสงคม เปนตน ซงแตละเสนของพฒนาการนมการพฒนาในตวของตวเองเปนล าดบในสายพฒนาการในตวของมนเอง (hierarchy) ซงความสมพนธในแตละขนของเสนพฒนาการน มลกษณะทเรยกวา Transcend and Include คอ มการทบตนขนของเสนพฒนาการเกาเขากบขนใหมทเกดขน จงท าใหขนใหมทเกดขนนมความเปนองครวม และประมวลสงเดมทมอยดวย เชน ในขนเรมตนของเรองการคดรเรมดวยตนเอง เดกจะมงส ารวจสงทเลนตามความสนใจของตนเองเปนหลก แตเมอกาวสขนตอไปคอขนท 2 ทเรมมการสนกกบการคดหลากหลาย มประยกตแผนรวมกบผอน ทตามหลกของ Piaget กลาววา เปนการพฒนาทางปญญาจากการปรบเปลยนภายในผานกระบวนการดดซบ (assimilation) และจดปรบ (accommodation) ใหเขากบสงแวดลอม ท าใหเกดการพฒนาทกษะและการแกปญหาทกาวหนาขน แตความทการเลนในขนนยงเปนการเลนทมเปาหมายใหเปนไปตามแผน แตในสวนของอารมณ และทศนคตตองานมความคาดหวงใหเปนไปตามทหวง จงท าใหยงสามารถเกดการทะเลาะเบาะแวง รองไหเมอท าไมไดหรอโทษคนอน ซงในชนท 2 นมลกษณะและทบตนกบพนฐานของขนท 1 คอ เดกยงมความสนใจในสงทตนเองตองการเลนเปนหลกอย จนเมอเกดการกาวพนขอจ ากดคอกาวสขนท 3 ทเดกเกดการสามารถเปลยนแผนการเลนของตนไดอยางผอนคลาย ไมมการคาดหวงวายงตองเปนไปตามแผนเดมท าใหมการประนประนอม ไมทะเลาะกน แตกพบวายงรวมในเรองการสนกกบการคดหลากหลาย การประยกตกบแผนใหมทเกดกบผอนและยงทบตนในเรองการพจารณาส ารวจสงทเลนตามความสนใจของตนเองดวย ในขณะเดยวกนกยงมความเกยวกนกบเสนพฒนาการอนซงกนและกนในหลายมตได (heterarchy) ซงพบวาเดกแตละคนมอนตราความเรวของเสน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

41 | ห น า

พฒนาการทไมเทากน และในเวลาทไมเหมอนกน ซงแตละคนอาจมความสามารถในเสนพฒนาการใดพฒนาการหนงไมเหมอนกน บางคนอาจมในเรองนมาก บางคนอาจมในเรองนนอย ขนกบเงอนไขของสงแวดลอม หรอการเสรมแรงทางสงคม

อญญมณ บญซอ (2551) พบวา การเลนทน าไปสการกาวพนขอจ ากดในเดกปฐมวยมแบบแผนการเลน ใน 3 แบบแผน คอ 1) แบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานความสามารถในการเรยนรเชงเหตผล (logical-cognitive domain) แบงเปน 2 ดาน คอ 1.1) ดานการคดรเรมดวยตนเอง (resourcefulness) 1.2) ดานการสอความคด (expression) 2) แบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานการรบรทางสงคม (social-cognitive domain) แบงเปน 2 ดาน คอ 2.1) การมปฏกรยาตอบสนองทดตอผอน (responsiveness) 2.2) การเหนใจในความรสกของผอน (sympathy) 3) แบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานการรบรอารมณของตน (intrapersonal-affective domain) แบงเปน 2 ดาน คอ 3.1) การมงมนในการแกปญหาดวยตนเอง (will power) 3.2) การคดเชงบวก (positive Thinking)

อญญมณ บญซอ (2551) พบวาการเกดขนของแตละแบบแผนจะเปนไปตามล าดบขนและขนสดทาย ขนท 3 คอ ขนทมการเกดการกาวพนขอจ ากดภายใตสมพนธภาพของครตอเดก พบวา ขนของการเลนมล าดบของการน าไปสแตละแบบแผน ดงน ขนการเลนท 1: เลนผานสมผสตามความสงสยใครร ขนการเลนท 2: เลนอยางตนตวตามทตงใจ ขนการเลนท 3: เลนผอนคลายบนการคดเชงบวก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

42 | ห น า

ตารางท 1 ล าดบขนของแบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานความสามารถในการเรยนรเชงเหตผล (logical-cognitive domain) (อญญมณ บญซอ, 2551)

แบบแผน การเลน

ขนการเลนท 1: เลนผานสมผสตาม ความสงสยใครร

ขนการเลนท 2: เลนอยางตนตวตามทตงใจ

ขนการเลนท 3: เลนผอนคลายบน การคดเชงบวก

การคดรเรม ดวยตนเอง (resourceful-ness)

การเลนอยางพจารณาอยาง ระมดระวง -พยายามเขาไปเลนกบสงท สนใจดวยการสงเกตอยาง เงยบๆ -พยายามเลยนแบบสงทสนใจ อยางเงยบๆ -ใชเวลาในการพจารณาและ หยบจบสงทเลนอยาง ระมดระวง เพงมองสงทเลน อยาง ตงใจไมสนใจสงหรอผคน รอบขาง - ไมมแผนในการเลน

เลนประยกตหลากหลาย - มงมนจดจอใหไดค าตอบใน สงทเลนอยางตงใจ - ตงใจเลนใหไดตามแผน หรอทตกลงกบเพอน หรอ ตามทครแนะน า - สงเกตสงทเลนอยางถถวน และทดลองเลน ดวยวธการท หลากหลายอยางคลองแคลว - ประยกตวธการใหมแตยง อยภายใตแผนเดม

เลนอยางมระบบความคด ของตน - สามารถเปลยนเปาหมาย การเลนตามสถานการณ หรอ ตามค าแนะน าของครหรอเพอนเพอไมเบยดเบยนหรอใหเกด ประโยชนกบคนอนหรอสงอน เชน ซอมสงทพงใหกลบส สภาพเดม หรอตามสงเราโดย ไมหงดหงด ดวยการใชทกษะท ซบซอนขนจนสดความสามารถ - คอยๆท าความเขาใจกบสงท เลนดวยทาททผอนคลาย หยบ จบอยางมนคงแตประณต บรรจง

การสอ ความคด (expression)

พดคนเดยว พดคนเดยววาก าลงเลนอะไร โดยไมไดมงสอสารเพอเลนกบคนอน

สอสารในระหวางเลน - ระบความตองการในสงท ตนตองการจะเลน - แบงหนาท ระบบทบาทใน การเลนของเพอนแตละคน - สอสญญาณกบคนอนดวย ภาษาทาทาง เชน พยกหนา สายหว ชนว

แลกเปลยนความคดเพอเกด การเลนใหม -อธบายความคดของตนให คนอนเขาใจในมมมองใหมตอ การเลนตามเปาหมายใหมใน สถานการณใหมได โดยไม หงดหงด - รจกแลกเปลยนความคดใน วธการเลนแบบใหม หรอการ จะเลนกบของชนใหม หรอกบ เพอนคนใหมใหเหมาะกบ สถานการณใหมทเกดขนไดดวยการพดคยความคดใหมๆทตอง ใชทกษะทซบซอนขน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

43 | ห น า

ตารางท 2 ล าดบขนของแบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานการรบรทางสงคม (social-cognitive domain) (อญญมณ บญซอ, 2551)

แบบแผน การเลน

ขนการเลนท 1: เลนผานสมผสตาม ความสงสยใครร

ขนการเลนท 2: เลนอยางตนตวตามทตงใจ

ขนการเลนท 3: เลนผอนคลายบน การคดเชงบวก

การมปฏกรยาตอบสนองทดตอผอน (responsive- ness)

เลนคนเดยว - ยงไมสนใจเลนกบใคร แยกตวไมยงกบใคร มกจะเลนคนเดยว - เมอมเพอนมาขอเลนดวยก ปฏเสธไมใหเลนดวยทนท - ไมแบงปนแมกบเพอนสนท

เลนดวยความสนก - เลนกบเพอนอยางสนกสนาน ตนเตน มอารมณขนแตจะเลนแตกบเพอนในกลมเทานน - ยงไมเปดรบเพอนใหมทมาขอเลนดวย เชน ท าเฉยใส หรอเมอเกดการผดพลาดในการเลนจะโทษกน วากน - ไมสนใจความตองการในการเลนของเพอนกลมอน เชน ไมแบงปน ไมรอ หรอแบงใหแตสงทตนไมชอบ (เลอกสงทชอบเกบไวเอง) - เลนอยางสนกสนานจนลมนกถงผลเสยหายทจะตามมา - สนกกบการคดค าศพทใหมๆทเขาใจกนในกลม

เลนอยางนกถงคนอน - เลนกบเพอนอยางสงบ ผอน-คลาย ไมมงเอาแพเอาชนะ - ยอมรบเพอนใหมใหเขามารวมเลนดวยได - ยอมรบความแตกตางของความคดและน าความคดของคนอนมาใชประกอบการเลนโดยไมเกยงงอน - ปรบตวทจะเลนกบเพอนทตางความคด ตางนสย หรอคนทเพงทะเลาะกนไดโดยไมมอารมณตดคางในใจ

การเหนใจในความรสกของผอน (sympathy)

มองเฉย เมอคนอนเดอดรอนกเขาไปด อาจมสหนาเหนใจแตไมชวย

ชวยคนอนตามทตนอยากจะชวย - ชวยคนอนตามทตนอยากจะชวย (ชวยเพยงครงเดยว) - พดใหก าลงใจ แสดงความ เหนใจ ชมเพอนทท าด หรอมความสามารถ หรอจบตวเพอนเพอแสดงความเหนใจ หรอพดเตอนเพอนในสงทควรท า ไมควรท า แตไมไดเขาไปชวย - ไมท ารายสตว

ชวยจนสดความสามารถ - ชวยหรอปลอบเพอนทเปนทกขอยางเตมความสามารถ จนเพอนหายทกข - ชวยเหลอสตวทเปนทกขจนมนปลอดภย - รอคอยไดโดยไมหงดหงด - นกถงคนอน เชน แบงปน คนของเลนให ใหอภย

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

44 | ห น า

ตารางท 3 ล าดบขนของแบบแผนการกาวพนขอจ ากดผานการเลนดานการรบรอารมณของตน (intrapersonal-affective domain) (อญญมณ บญซอ, 2551)

แบบแผน การเลน

ขนการเลนท 1: เลนผานสมผสตามความสงสย

ใครร

ขนการเลนท 2: เลนอยางตนตวตามทตงใจ

ขนการเลนท 3: เลนผอนคลายบนการคดเชงบวก

การมงมนในการแกปญหาดวยตนเอง (will power)

เลนเฉพาะสงทตนสนใจในชวงสนๆ - พยายามทจะเลนดวยตนเองแตถาท าไมไดจะเลกเลน - หมดความสนใจในสงทเลนไดงายเมอถกเบยงเบนความสนใจ

พยายามแกปญหาการเลนดวยตนเอง - พยายามแกปญหาการเลนดวยตนเองไดในชวงสน แตยงคอยขางหงดหงด ใจรอน เครยดไดงาย หรอทะเลาะกบคนอน - เมอแกปญหาดวยตนเองไมไดจะขอใหคนอนมาชวยเพอจะไดเลนตอ

ใจเยนในการแกปญหา - แกปญหาดวยตนเองดวยทาททสงบ ผอนคลาย - มงมนหาวธการแกปญหากบสงทเลน เชน หาของอนมาเลนชดเชยสงทพงไปไดโดยไมหงดหงด - ภมใจในการคนพบการแกปญหาของตนแมคนอนไมชอบหรอไมเหนดวย

การคดเชงบวก (positive Thinking)

ระแวงงาย - กลวงาย รงเกยจของทไมคนเคย หรอไมชอบ ดวยการบนท าทารงเกยจ หรอโทษคนอน เชน พดค าวา “แหวะ” - ไมกลาลองสงใหมๆ ยงตองการก าลงใจจากครหรอคนทคนเคย - เมอเจอกบสงทไมคาดฝนจะโทษวาเปนความผดของคนอน

พยายามเผชญกบสงทไมคาดฝน - เมอเจอสงทไมคาดฝนในขณะเลน ไมโวยวาย หรอมองเงยบๆ อาจมบนบาง ท าเสยงดงบาง แตไมรนแรงบนทกเชงรหส ดวยสหนาเรยบเฉย - พดบอกวา “ไมเปนไร” กบสงทไมคาดฝนโดยไมหงดหงด แตยงไมมทางออกของปญหา - แสดงอาการไมชอบในทาททไมรนแรง เชน ปดทง ปายออก

รจกปรบตว - ปรบตวตอความเครยด สงทไมคาดฝน ไมยดตดกบสงสรางแลวพงไป ไดโดยสงบ - ปรบวกฤตใหเปนโอกาสดวยทาททผอนคลาย - แนะน าคนอนใหเหนสงทดกบกรณตวอยางทเพอนไมชอบได

สรป การเลนของเดกน าไปสการเกดการพฒนาตนเองทน าไปสการกาวพนขอจ ากดของตนเองได ซงสามารถน าไปสการกาวพนขอจ ากดดานความสามารถในการเรยนรเชงเหตผล ดานการรบรทางสงคมและดานการรบรอารมณของตน ทงนการกาวพนขอจ ากดจะเกดขนไดถาครจดโอกาสใหเดกไดเลนในระยะเวลาอยางนอยครงชวโมงกบเพอนในบรรยากาศทสงบ ไมพลกพลานและเดกไดมอสระในการคดรเรมการเลนของตนเองอยางแมจรง ภายใตสงแวดลอมทมลกษณะปลายเปดและมวกฤตของเหตการณทเดกจะไดเปนผแกปญหาดวยตนเอง

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 3.2 แลว โปรดปฏบตใบงานท 3.2

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

45 | ห น า

ตอนท 3 บทบาทครทสงเสรมการกาวพนขอจ ากดของเดกปฐมวยผานการเลน

เรองท 3.3 ความส าคญของครทมผลตอการเกดการกาวพน

ขอจ ากดขณะเลนของเดกปฐมวย

ครมความส าคญตอการเลนทน าไปสการกาวพนขอจ ากดขณะเลนของเดก โดยบทบาทของครทสนบสนนการเลนของเดก ไดแก 1) การไวตอการสงเกตพฤตกรรมทแสดงออกของเดก และ 2) การรจกใชค าพดเพอสรางเสรมการเกดสตกบเดก

อญญมณ บญซอ (2551) กลาววา ขณะทเดกเลนกนนน เดกจะรบรทมผลตอการปรบความคด ปรบอารมณ และปรบพฤตกรรมกบทกสงรอบตวผานทงทางกาย วาจา และเจตนาทางใจ โดยเฉพาะเมอตองผานภาวะวกฤตของเหตการณและเดกสามารถกลบคนสสภาวะปกตของอารมณไดอยางรวดเรวดวยตนเอง (resilience) นบเปนการแสดงถงชยชนะหรออสระในการใหความหมายกบสงตางๆเหนอการคดตามความรสกสวนตว หรอ การคดทยดตนเองเปนหลก แตทงนเดกจะมการกาวไปสล าดบทเหนอกวาไปทละล าดบของแตละดานของความสามารถในการรบรแตยงคงอยภายใตความสามารถตามพฒนาการวย ซงความสามารถเหลานจะเผยตวออกมาไดโดยเฉพาะเมอเกดวกฤตของเหตการณในขณะเลนและมแนวโนมวาเดกอาจจะเลอกมพฤตกรรมตอบสนองกบเรองทเกดขนในมมมองของตนเปนหลก แตการไดรบสมพนธภาพจากครและการจดสงแวดลอมทเออตอการเกดวกฤตขณะเลนจะชวยใหเดกกาวผานเหตการณ ละตวตนในบางเรองของตนเองน าไปสการมพฤตกรรมทางบวกตอเรองทเกดได ประสบการณทไดจากการเลนและจากการมสมพนธภาพระหวางเพอน ครและคนอนๆท าใหเกดการรบรภายในเปนความรทแฝงเรน (tacit knowledge) คอ องคความรทเกดขนไดจากตวผเรยนเอง การเลนทมวกฤตจงถอเปนปจจยทส าคญมากตอการกาวพนขอจ ากด (transcendence) ของเดกและยงถาเปดโอกาสใหเกดการเลนในลกษณะนจะท าใหการเลนไมใชเปนเพยงแคการไดเรยนรแตท าใหการเลนนนมความหมาย เนองจากเปนเสมอนการสามารถเอาชนะตนเอง ชนะขอจ ากดของตนเองแลวท าใหเกดสงใหม เปนการคนพบศกยภาพใหม เปนการกาวขนไปอกขนหนงไดดวยตนเอง ยงถาครสามารถเขามาปฏบตตอเดกในนาททเกดวกฤตได โดยเฉพาะดวยการสงเกตสญญาณของเดกบวกกบการรจกรกษาระยะใหเดกเผชญและผานปญหาดวยตนเองตามขอคนพบในงานวจยสงเหลานน าไปสความสามารถในการปรบอารมณ และสามารถปรบพฤตกรรมการมความสมพนธกบทกสงรอบตวทงทางกาย วาจา และเจตนาทางใจไมใหใชแตอารมณของตนเองเปนใหญไมวากบเพอน สงมชวตรวมทงสงทไมมชวตอนๆ และสามารถกลบคนสสภาวะปกตของอารมณได

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

46 | ห น า

อยางรวดเรวดวยตนเอง เกดปญญารตววาตนเองท าอะไรอย และยงถาการเลนเปนตวส าคญในการเรยนรของเดกกจะท าใหการเรยนรนนมความหมาย เมอเดกรสกวาสงทเขาเรยนรมความหมาย ชวตของเขากมความหมาย มคณคาท าใหเขารสกดและภมใจกบตนเอง กบผอนและสงแวดลอม อนจะมผลใหเปนรากฐานทจะท าใหเขากลายเปนผใหญทรจกตนเอง รสกดกบตนเองและรวธทจะท าใหตนมชวตทมความหมายได การมประสบการณในการกาวพนขอจ ากดในวยเดกจะเปนสะพานไปสการเตบโตในระดบท กาวพนขอจ ากดขนสงได จงควรใหโอกาส ใหเสรภาพเดกใหเดกไดเตบโต แทนทจะคอยคดตามผใหญ แตควรใหเดกคดตามฐานทตวเองเปน (อญญมณ, 2551)

อญญมณ บญซอ (2551) พบวา การสงเกตสญญาณของเดกถอเปนหวใจส าคญของครหลายคนทชวยใหเดกเกดการกาวพนขอจ ากดใน 2 ลกษณะ คอ 1) การไวตอการสงเกตพฤตกรรมทแสดงออกของเดก และ 2) การรจกใชค าพดเพอสรางเสรมการเกดสตกบเดก ดงรายละเอยด ดงตอไปน 1) การไวตอการสงเกตพฤตกรรมทแสดงออกของเดก ความเปนศนยกลางในการเรยนรจงไมใชแตเพยงใหผเรยนเรยนตามความสนใจ แตผใหญควรทจะศกษา ตดตาม คอยดแลเอาใจใส การมองโลก การมองชวต เพอชวยประคองสงทเดกแตละคนรบร ใหเปนไปในทางทถกตองท านองคลองธรรม และยอมรบเดกอยางทเดกเปนและด าเนนชวตในโลกของเขารจกตวเขา รถงวธการรบร วธการเรยนร รถงความสนใจในสงคมและสงแวดลอมรอบตวของเขาทเดกแตละคนยอมไมเหมอนกนซงพบวาอาการหรอพฤตกรรมทนาสงเกตและควรตดตามเพอเอาใจใสและแกไข

อญญมณ บญซอ (2551) ลกษณะของพฤตกรรมการเลนทผวจยตงเปนขอสงเกตวาพฤตกรรมการเลนเหลานไมน าไปสการกาวพนขอจ ากด เชน 1.1) เดกทไมสามารถอานหรอตอบสนองตอภาษาทาทางของเพอน หมายความวา การรสกไดวามเพอนอยากเลนดวยหรอไมนน มกจะแสดงออกไดดงน 1.1.1) เดกทเขาหาเพอนอยางใกลชดเกนไป คอยหอมลอมเขา หรอยนหนาไปหาหนาเพอนใกลเกนไป และถาเพอนถอยหนแตเดกยงพยายามตาม กจะท าใหเพอนร าคาญ 1.1.2) เดกทเมอดใจกมกวงไปกอดเพอนโดยไมได คาดการณวาเพอนคนนนอยากถกกอด หรอไม และไมรวธการอนในการสอความสข เชน หวเราะตอกระซกกบเพอนแทน 1.1.3) เดกทไมสงสญญาณกอนวาเรมรสกรนแรงแตระเบดอารมณออกมาทนท 1.2) เดกทไมสามารถปกปองตนเอง เชน ไมสามารถเขามาบอกกบครไดวามเพอนแกลงเขา หรอไมสามารถหาทางแกปญหาไดดวยตนเองซงถาเดกไมมความสามารถน เดกจะรสกวาชวยตวเองไมได ถดถอย หรอรองไหเวลาตองการอะไรซกอยาง จงเหนไดวา เดกทสามารถพฒนาความสามารถในการคดวาท าอยางไรจะไดสงนนมา จะมความรสกมนคงตอโลก จะมความรสกวาโลก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

47 | ห น า

นเปนทนาปลอดภย แตในทางตรงกนขาม เดกอนบาลทชวยตนเองไมไดหรอเปนเดกทไมมปฏกรยาตอบโต ตอเหตการณทตนไมชอบจะมความรสกเสยอารมณ ตองการไดรบการเอาใจใสในรายละเอยด และ โกรธงาย 1.3) เดกบางคนมกจะดเศรามากเวลาทเขากงวล เดกอาจจะดดรบสวนทแยทสด และเตรยมตวเองทจะตองเผชญกบสงนนดวยการท าตวเศรารอรบไวกอน เชน กงวลวาพอกบแมอาจไมกลบบาน หรอจะมอะไรเกดขนกบเขาทโรงเรยน ซงแทนทเดกจะแสดงออกในรปของการกงวลกลบแสดงออกดวยการเศราแทน ดงนนเดกลกษณะนจะตองการการดแลเปนพเศษ และตองการก าลงใจสนบสนนอยางมาก ตองการการไดมประสบการณอยางมากในการฝกฝนการยนยนในความคดของตน (assertive) และการแกปญหา 1.4) ความกาวราว หรอการกลาเสยงมากเกนไป เดกบางคนมลกษณะหนหน ไรการไตรตรอง หรอกาวราวในเชงท าลาย หรอไมกมลกษณะกระฉบกระเฉง คลองแคลว กลาเสยงเกนไป เชน กลากระโดดจากทสงลงมาโดยไมค านงวาจะตกไปทไหน หรอวงไปกลางถนน หรอไมสนใจในความรสกของเดกคนอน เชน แยงของ ซ งถารปแบบลกษณะนมลกษณะทแยลงเพราะเกดจากความเครยด หรอเกดเปนรปแบบนสยทฝงลก วธการแกไข คอ ตองมความมนคง มการจ ากดสงทควรท าดวยวธทนมนวล และเนนการมปฏสมพนธ เพราะเดกตองการการสอสารทอบอนเปนอยางมาก เพอเดกจะไดกลาทจะตอบสนองตอสญญาณของคนอนและสญญาณจากสงแวดลอมมากขน เพอประโยชนในการฝกการตดสนใจ การใหเลนเกมใหเดกหดฝกบงคบก ากบตนเอง เชน วงเรว วงชา วงชาทสด หรอตกลองดง เบา และเบาทสดจะชวยลดหยอน หรอเปลยนพฤตกรรมเดกได มากขน 1.5) การกลวมากเกนไป หรอความกงวล คอ เดกทอารมณออนไหวมาก จะมความกงวลกบความเครยดใหมๆ เดกตองการการท าใหเกดความมนใจอยางสม าเสมอ และจะมลกษณะตดครและ มการเรยกรองสง เชน เดกอาจมาหาครตอนนอนและเลาถงอนตรายมากเกนสดสวนความเครยดทเปนจรงทเกดขนกบเขา การแกปญหาลกษณะน ครสามารถท าได 2 วธไปพรอมๆกน คอ ใหการดแลเปนพเศษทงดานความรสกมนคง ความอบอน ใหโอกาสไดสอความรสก และท างานรวมไปกบเดกเพอใหเดกรสกกลาทจะยนยนในความคด 1.6) หลกเลยงความรสกในบางเรอง เดกบางคนตอบสนองตอความเครยดดวยการหลกเลยงบางเรอง แตกยนดทจะสอความรสกผานทาทาง ค าพด หรอการเลนอยางอนแทน เชน เดกรสกสบายๆกบการคยเกยวกบเรองทวาเขารกพอแคไหน หรอรกเพอนแคไหน แตหลกเลยงทจะแลกเปลยนความรสกโกรธ หรอร าคาญ เดกบางคนสามารถแลกเปลยนความรสกกลว แตไมสามารถทจะสอความรสกเศรา หรอผดหวง หรอการถกปฏเสธ เชน พดไดวารสกกลวทจะถกกระท าใหเจบปวดจากคนอนดวยการถกเอาตวไป เดกจะแยกความแตกตางระหวางสวนทออนแอกบความรสกทเขาตองการหลกเลยง ความเครยดใหมทเกดขนมแนวโนมท าใหความสามารถในการสอความรสกทางค าพดลดลง ซงบางครงความรสกท เดกตองการหลกเลยงอาจมสวนสมพนธโดยตรงกบความเครยดของเดก เชน ในชวงทเครยด เดกอาจจะพดวาสงนนท าใหเดกกลวอะไร แตกลวทจะพดถง

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

48 | ห น า

ความโกรธ เพราะกลววาถาพดออกมาพอแมจะไมปกปองเขา ครจงควรทจะค านงถงวาเดกควรทจะสามารถสอความรสกกบทกเรองในชวตได เชน ความใกลชด โกรธ กลว กระวนกระวาย กงวล สนก สงสย เปนตน ดงนนการใหเดกไดเลนบทบาทสมมตคอการขยายวงความรสกทงมวล ผใหญอาจจะชวยดวยการตอบสนองตอบางเรองทเดกท าทจะน าไปสความรสกทเดกหลกเลยง นนคอ ผใหญไมกดดนทจะใหเดกตองพด แตจดโอกาสใหเดกไดฝกการสอความรสกทกลวผานค าพด เชน สมมตวาถาเดกคนนนมกจะหลกเลยงทจะพดถงอารมณโกรธ อาจเลนดวยการใหคนรายมาจบหมาของคนดไป แลวตงค าถามวา หนจะรสกอยางไรเมอฉนเอาหมาไป และหนวางแผนวาจะท าอยางไรกบเรองน 1.7) ความกลวทจะสอความรสกออกมาเปนค าพด เดกบางคนเมอมความกลว กระวนกระวาย พบวาการสอเรองนออกมาเปนค าพดแลวจะท าใหนากลวยงขน เพราะรสกเหมอนกบวาเทยบกบการสอออกทางสหนาและทาทางแลว ค าพดท าใหดเสมอนจรงมากขนกวาเดม เดกบางคนเมอกลวมากๆ อาจใชวธมาหาครดวยใบหนาทหวาดกลว แลวบอกวาอยากใหกอด หรอไดรบการปกปอง ซงแมวาเดกจะพดสอความรสกได แตเปนสงทยากทเดกจะพดวา ฉนกลว เดกกลววาค าพดทพดออกไปจะยงท าใหความรสกกลวมากขน เดกจงไมยอมพดสอความรสกทเกยวของกบอารมณทเกดขน ส าหรบเดกลกษณะนควรทจะลดแหลงความเครยดทจะเกดกบเดก ควรจดทๆท าใหเดกรสกปลอดภยพอทเดกจะคอยๆสอความรสกผานค าพด และเหนวาการไดสอความรสกผานค าพดไมใชสงทนากลวอยางทคด ซงวธการใหเดกสอไดด คอ การใหเดกไดเลนบทบาทสมมต เชน ใหตกตาเปนตวพดค าพดทนากลว แลวหลงจากนน 2-3 สปดาหจงคอยถามใหมวาตอนนเดกยงรสกกลวเลกนอย หรอ ยงกงวลอยบาง ซงถาเดกเพยงแตพยกหนา กถอวาเปนจดเรมตนของการพฒนาทกษะการสอความรสก 1.8) การบนถงสขภาพของรางกาย เมอมความเครยดมากๆ เดกจะมอาการปวดหว ปวดทอง หรอเกดอาการทางกาย สงเหลานมกจะเกดกบเดกทมความรสกไมสบายใจอยางแทจรง ซงสาเหตทเกดการออกทางรางกายเพราะเดกไมสามารถสออารมณผานภาษาทาทางเพอแสดงใหเรารวาเขารสกอยางไร หรอไมสามารถระบค าทแสดงถงอารมณได ซงเดกบางคนมแนวโนมทจะปวดหว ปวดทองงายอยแลว 1.9) การมพฤตกรรมทไมปะตดปะตอ หรอทเรยกวา “เลนจบจด” คอเมอเดกเครยด เดกมกจะมพฤตกรรมทไมปะตดปะตอ เชน เลนของอยางหนงแลวเลยไปเลนอกอยาง ไมรปแบบการพฤตกรรมทเปนระบบ เชน ไมมการมองไปทคนเลยงเพอขออนญาตเลนของชนใหมกอน หรอไมมพฤตกรรมการเลนเพอขยายผลเปาหมายของการเลนของตนเอง การแกปญหาคอ ผใหญตองมความมนคง แตนมนวล พยายามอยาดวนสรปพฤตกรรมเดก และพยายามใหเดกมเปาหมายและมระบบในการเลน เดกจงตองการการมปฏสมพนธกบผใหญและตองการก าลงใจมากในการเพงไปทเรองใดเรองหนง หรอท าตามอยางทตนคดเอาไว 1.10) การมพฤตกรรมอยเฉยๆไมตอบโต หมดทางชวยตวเองไมได เดกบางคนเมอเกดความกระวนกระวายหรอกลว จะถอยตวเองใหกลายเปนคนชวยตวเองไมได อยเฉยๆ ลกษณะนเกด

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

49 | ห น า

ขนกบเดกทมกรองไหเมอตองการอะไรบางอยาง เพราะจมอยแตกบความเครยด เขาตองการใหคนอนท าทกอยางให โดยออกมาในรปของการเรยกรองสง เดกจะมอาการตอบโตดวยการแสดงอารมณเกรยวกราดทกครงทครหรอเพอนไมท าตามทเขาตองการ ซงยงถาเดกมความเครยดหรอกระวนกระวาย เดกจะมรปแบบของพฤตกรรมดงกลาวในทางทแยลง วธแกปญหาคอควรฝกใหท าใหเดกยนยนในความคด เชน ใหเดกจงมอเราไปหยบของเลนแทนทใหเราไปหยบให หรอใหเดกเออมมอไปหยบหนงสอทชนเองแทนทเราหยบลงมาให ดงนนผใหญตองแกลงท าเปนไมร และใหเดกท าทาวาตองการอะไร เชน ท าทาวาใหอม แลวเรากอมใหแตใหเดกเปนคนเออมมอไปหยบเอง การทาทายใหเดกเปนคนรเรมท าเองจ าเปนทจะตองไดรบการสนบสนน การชวยเหลอ และความอบอนเปนอยางมาก 1.11) เดกมอาการหยดชะงก เวลาเดกหยดอารมณตนเองจะเหนไมชดเทากบเวลาเดกถอยออกจาผคน เดกลกษณะดงกลาวจะกลวกบการสอความรสกผานสหนาหรอทาทาง การสอความรสกในแตละอารมณไมมความแตกตาง คอ เดกสออารมณทกอยางผานการสอสหนาทาทางแบบเดยว เดกไมสะทอนความสข หรอเสยใจ ความลงโลดยนด ความเศราโศก ความตนเตน ความสงสยใครร จะเปนแบบเดยวกนหมดปกตความสามารถในการสอความแตกตางของอารมณเรมพฒนาตงแตอาย 3-4 เดอน จนเมอเดกอาย 8-10 เดอน เดกมกจะสามารถสอความแตกตางของอารมณดงกลาว การทเดกมลกษณะรปแบบความกงวลทหยดอารมณดงกลาวท าใหเกดเปนขอจ ากดในการรสกถงอารมณนนจากภายใน มกเกดเมอเดกจมอยกบอารมณกลว เชน เมอถกลวงละเมดทางเพศ หรอถกทอดทง หรอขาดโอกาสทจะสอหรอแลกเปลยนความรสก การชวยเหลอคอคะยนคะยอ เกลยกลอม เดกใหมความสมพนธรวมกน และมการไดแลกเปลยนอารมณความรสก โดยเรมตงแตเรองงายๆ คอ ยม ท าหนาตลกใสกน แลวไปสอารมณอนๆ 1.12) การถอยออกมา เดกอาจถอยตวเองออกมาจากผคนคนอน และยงแตกบรางกายของตนเอง เชน พยายามกระตนตนเองโดยไมสนใจวาจะมใครอยรอบขางเขาบาง เชนการส าเรจความใครดวยตนเอง ดวยการถกบหมอน หรอโตะ จะเกดเมอเดกรสกวาคนเหลานนคอนขางไมมเวลาใหเขา หรอไมอยกบเขาอยางสม าเสมอ ถาเดกถกลวงละเมดหรอถกทอดทง เดกจะมประสบการณกบพเลยงวาเขานากลว สงเหลานถอเปนลกษณะของเดกทไมมทกษะทางสงคม คอเปนเดกทไมรวธการสอความรสกในทางอนนอกจากใชวธแสดงพฤตกรรมทนท ซงเดกลกษณะนมกจะเจบปวด สบสน และมความรสกไมมนคง 2) การรจกใชค าพดเพอสรางเสรมการเกดสตกบเดก อญญมณ บญซอ (2551) พบวาการทครคอยเปนทปรกษา คอยตอบ คอยแก คอยแนะ จากการสงเกตสญญาณของเดกวาขณะนนเดกตองการความชวยเหลอหรออยากท าดวยตนเอง ตามความเปนจรงโดยไมไปคดแทนเดก ในนาททเกดวกฤต โดยทวไปนนดเหมอนความสมพนธระหวางครกบนกเรยนนนจะเนนอยในชวงของการปฏบตตามกจวตรประจ าวน วถชวตในหองหรอในชวงทพกผอนอยางไมเปนทางการ (พกเทยงหรอ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

50 | ห น า

หลงเลกเรยน) แตถาเปนชวงทเดกๆก าลงท างานนน ครจะมอาการรรอทไมรวาตวเองควรทจะเขาไปมสวนรวมอยางไร ควรทจะคยกบนกเรยนอยางไร ซงโดยปกตจงมกจะเปนในรปของการทพยายามทจะเสรมแรงทางบวก การสะทอนภาพการท างานของนกเรยน หรอมกจะชมไปเรอยๆ วา “เกงมากคะ” เปนตน ซงเนอหาของความสมพนธระหวางครกบนกเรยนจงมกจะถกครอบง าโดยขนกบความสามารถในการท างานของนกเรยน หรอความประพฤตของนกเรยน จงมการคดกนวาครนาจะเขาไปมบทบาทในเรองของกระบวนการการท างานของนกเรยนในการรวมกนส ารวจ การหาวธการ การคดเลอกใชอปกรณ การปรบปรงงาน ในรปของการตอบสนองกบความตองการมากกวาใหเปนไปเพยงตามจดประสงของงานทคาดหวงเพยงเทานน ลกษณะความสมพนธแบบนจะใหประโยชนในหลายดาน โดยเดกจะรสกถกทาทายกบงานทตนเองท า ซงจะรวมไปถงการทจะตองตดสนใจกบสงทจะท าใหเกดขน จะสรางมนใหปรากฎไดอยางไร การรจกประสานสมพนธระหวางความพยายามกบการแกปญหาทตองเผชญในหลายรปแบบทตองเกดขนในกระบวนการการท างาน ครกบเดกควรจะเจอกนในเรองความสนใจทแทจรง ซงจตใจของครควรทจะตองเกดอารมณรวมในจดน สงทครควรท าคอ การฟงอยางตงใจกบความคด ขอเสนอแนะของนกเรยน ( โดยไมขดคอ หรอเขาไปชวยมากเกนไป) ควรทจะสนบสนนใหนกเรยนพยายามพดสงนกบเพอนๆ การรจกฟงและตอบสนองกนในเชงน าความคดของทกคนมาสรางเปนงานรวมกน คณภาพของการโครงการในระดบอนบาลจงไมใชมงเนนแตเพยงการปฏบตตามกฎระเบยบในกจวตรประจ าวน แตควรมงเนนมาทเนอหาความสมพนธระหวางครกบเดก ในเรองกระบวนการการเรยนรของเดก การวางแผนการท างาน การใชกระบวนการในการคดเกยวกบงานทตนเองท า ทตวเองเลน และการสรางความ สมพนธกบเพอนๆ บทบาทของครจงไมใชแตการเปนแม การเปนผเยยวยา แตควรเปนบคคลทเหนคณคาในเรองของการเรยนร โดยปกตแลวนกเรยนจะมธรรมชาตทจะกระตอรอรนอยากรอยากเหน เพราะเดกๆจะสมผสไดวามอะไรบางทมความส าคญกบผใหญ อะไรทผใหญมกจะค านงถง การคดของผใหญเปนสงทนาสนใจ นาลองน าไปท า นาน าไปทดสอบ นาจะคมกบเวลาและความตงใจ เดกยงรไปถงอะไรทผใหญใชความพยายามในการทจะเขาใจและอธบาย ไมวาจะออกมาในรปการทท าไมผใหญเลอกทจะถายรปน ท าไมจดเรองน การจดแสดงงานอยางพถพถน และหวเรองทผใหญคยกน อะไรคอเรองทผใหญเขาสนใจกน เรองทครน าไปคยกบผปกครอง หรอการทมคนมาดงานเขาดอะไรกน สงเหลานอยในความสนใจของนกเรยนตลอดเวลา ดงนนครจงควรใหความสนใจเกยวกบเรองของการคด แตไมใชใชวธบอกนกเรยนถงความส าคญของเรองน แตควรทจะออกมาในรปของทาทของครตอเรองเหลาน ซงการทครใหความส าคญกบเรองการคด การสอความคดของเดกอยางจรงจงจะมผลท าใหนกเรยนสามารถเขาใจถงเรองงานทมลกษณะซบซอนได ในการสรางวธการคดของเดกเพอน าไปสการกาวพนขอจ ากดของเดก ครควรทจะตองค านงถง

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

51 | ห น า

2.1) เดกควรทจะมพฒนาการทางความสามารถทพฒนาขนเรอยๆ เสมอ 2.2) ควรทจะโยงประสบการณไปสการคด โยงการคดไปสการสะทอนมมมอง โยงการสะทอนมมมองไปสความคดใหมๆ การกระท าใหมๆ 2.3) ควรรจกทจะมองการณลวงหนา และตความถงกระบวนการของสงทเกดขนมากกวารอทจะตความผลทไดออกมา 2.4) ใหความส าคญกบนกเรยนในฐานะผทสามารถสรางงานของตนเอง ไมใชผทรอใหถกปอนขอมล ควรทจะเรยนรทจะไมสอนอะไรใหนกเรยน แตใหนกเรยนยอมรบกบสงทตนเองคนพบและเรยนร และในขณะเดยวกนควรทจะค านงถงวาเดกจะรบร ซมซบอะไรบางจากการมปฏสมพนธกบผใหญ ครควรทจะค านงถงความเสยงในการรบดวนสรปกบเรองทเกดขน สรป บทบาทของคร ไมวาจะเปนครประจ าชน ครพเลยง หรอแมแตผปกครองมตอเดกขณะทเดกเลนเปนปจจยหนงทส าคญทน าไปสการกาวพนขอจ ากดของเดกได ซงบทบาทของครม 2 ลกษณะส าคญ คอ 1) การไวตอการสงเกตพฤตกรรมทแสดงออกของเดก และ 2) การรจกใชค าพดเพอสรางเสรมการเกดสตกบเดก

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 3.3 แลว โปรดปฏบตใบงานท 3.3

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

52 | ห น า

ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก เรองท 4.1 ความหมายและความส าคญของวนยเชงบวก

วนยเชงบวกเปนแนวทางในการสงเสรมเดกใหเรยนรและมพฤตกรรมทเหมาะสมภายใตขอบเขตและกฎเกณฑทเหมาะสมกบวย เกยวของกบการสรมแรงทางบวกและมสมพนธภาพทดตอกนโดยปราศจากความรนแรง

วนยเชงบวกมฐานมาจากแนวคดของ Alfred Adler และ Rudolf Dreikurs นกจตวทยาท

สนบสนนความเทาเทยมกนของคนทกเชอชาตและทกชวงวย โดยเชอวาพฤตกรรมไมพงประสงคทเดกแสดงออก มกมเหตผล เนองจากปกตมนษยมความตองการเปนสวนหนงของสงคม และตองการเปนคนส าคญ เมอเดกมทงสองอยางนรวมกน เดกจะแสดงพฤตกรรมบางอยางทเรยกวา พฤตกรรมไมพงประสงค เพอใหไดสงทตองการ เมอผใหญใหความสนใจ ใสใจและเขาใจพฤตกรรมทเดกพยายามสอสารหรอแสดงออกมาจากความรสก แนวคดเรองวนยเชงบวกเกดขนเพอสงเสรมใหเดกมความรบผดชอบ มความเคารพ เตบโตเปนทรพยากรทมคณคาของสงคม ทงนไดเสนอแนวคดพนฐานเกยวของการมวนย มดงน

1) มนษยเปนสตวสงคมและมแรงจงพนฐานของตน 2) พฤตกรรมทแสดงออกลวนแลวแตมวตถประสงค 3) มนษยมการตดสนใจเปนสวนหนงของชวต 4) มนษยมการรบรในสงทเกดขนซงอาจจะเปนความคดทไมถกตองและมอคต

การสรางวนยเชงบวก หมายถงการสงเสรมพฤตกรรมทเหมาะสม โดยเคารพความเปนมนษยของเดกในฐานะผเรยนร ทปราศจากความรนแรง มงเนนการแกปญหา และอยบนฐานของหลกการพฒนาเดก วนยเชงบวกไมใชการตามใจแตเปนเรองของการสอนทกษะทสนบสนนใหเดกมวนยในตนเอง แสดงพฤตกรรมทเหมาะสม รจกแกปญหา มความสภาพ การเคารพตนเองและผอน

วนยเชงบวกไมไดเปนแควธการทใชจดการกบพฤตกรรมทไมพงประสงคของเดกแตเปน แนวทางในการสงเสรมทกมตของการเรยนร วนยเชงบวกชวยใหเดกเรยนรแนวทางทควรปฏบตดวยตนเอง และเรยนรการมวนยในตนเอง ภายใตการแนะน าของผใหญซงเกยวของกบการเสรมแรงทางบวกเมอเกดพฤตกรรมทดและปฏเสธการใชวธการทรนแรงทงทางรางกายและจตใจ เปนการวางกรอบกฎเกณฑทเหมาะสมกบวย สงเสรมพฤตกรรมทมลกษณะเปนทางเลอกและมการวางแผนการใชวนยเชงบวกในการจดการพฤตกรรม ภายใตสมพนธภาพและบรรยากาศทเปนมตรเพอกระตนพฤตกรรมทด

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

53 | ห น า

ลกษณะทส าคญของการสรางวนยเชงบวกเปรยบเทยบใหเหนความแตกตางระหวางการสรางวนยเชงบวกกบการสรางสภาพแวดลอมทมรากฐานอยทการลงโทษ มดงน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2552)

ตารางท 4 การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการสรางวนยเชงบวกกบการลงโทษ

การสรางวนย คอ การลงโทษ คอ

ใหทางเลอกในเชงบวกแกเดก บอกแตวาอะไรทไมใหท า

แสดงการรบรหรอใหรางวล / ความชนชมตอพฤตกรรมทพง

ประสงค

มปฏกรยาทโกรธเกรยวตอพฤตกรรมทไมพงประสงค

พดคยตกลงกนถงกฎระเบยบเพอใหเดกปฏบตตาม ขมขหรอใหสนจางรางวลเมอเดกท าตามกฎระเบยบ

ใหแนวทางทหนกแนนมนคงและเสมอตนเสมอปลาย การควบคม ท าใหรสกผดหรอละอาย เยาะเยยถากถาง

เคารพศกดศรและมองเดกในดานบวก มองเดกในดานลบและไมเคารพศกดศร

ปราศจากความรนแรงทงทางวาจาและการกระท า กาวราวรนแรงทงทางวาจาและการกระท า

มการใหผลกระทบทเปนเหตผลและเกยวของโดยตรงกบ

พฤตกรรมทไมพงประสงคของเดก

ใหผลกระทบทไมเปนเหตผลและไมเกยวของกบ

พฤตกรรมทไมพงประสงคของเดก

ใหโอกาสเดกแสดงความเสยใจและท าอะไรบางอยางเพอทดแทน

หรอชดใชความเสยหายทเกดขนจากการกระท าผดของตนเอง

ลงโทษเดกเพราะท ารายผอน หรอท าใหสงของหรอ

ทรพยสนเสยหาย

การเขาใจระดบความสามารถ ความจ าเปน สถานการณแวดลอม

และระดบพฒนาการเฉพาะตวของเดกแตละคน

การปฏบตทไมเหมาะสมกบระดบพฒนาการของเดกไม

ค านงถงสถานการณแวดลอม ระดบความสามารถ และ

ความจ าเปนในชวตของเดกแตละคน

ปลกฝงการมวนยในตนเอง สอนเดกใหท าดเฉพาะตอนทอาจถกจบไดวาท าผดเทานน

รบฟงและท าใหดเปนตวอยาง คอยจบผดเรองเลกๆ นอยๆ อยตลอดเวลาจนท าให

เดกเมนเฉย ไมยอมฟงหรอใหความสนใจอกตอไป

น าเอาความผดพลาดมาเปนโอกาสในการเรยนร บงคบใหเดกท าตามกฎระเบยบทไมเปนเหตผลเพยง

เพราะ ครสงวาอยางนน

จ ากดอยทพฤตกรรมของเดกไมใชตวเดกเอง-สงทเธอท านนผด ต าหนวจารณตวเดกมากกวาพฤตกรรม-เธอมนโง เธอผด

ไปแลว

ชวงปฐมวยเปนชวงวยทองของชวตแหงการพฒนา เปนชวงเวลาทส าคญของการวางรากฐานการพฒนาทกดาน ซงรวมถงการมลกษณะนสยทด นอกจากพอแม ผปกครอง ครอนบาลนบเปน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

54 | ห น า

บคคลทมความส าคญตอการพฒนาเดกปฐมวยในการสงเสรมใหเดกไดพฒนาไปในทศทางทเหมาะสม หลอหลอมใหเดกมพฒนาการตามวยอยางรอบดาน

สรป วนยเชงบวกเปนแนวทางในการพฒนาเดกทมงหวงใหเดกมพฤตกรรมทเหมาะสม มวนยใน

ตนเองและสงเสรมการเรยนรในทกมต ดงนนวนยเชงบวกแทจรงคอการอบรมเลยงด สรางขอบเขตทเหมาะสมกบวย และอยบนพนฐานของสมพนธภาพทดระหวางเดกและผเลยงด โดยมวตถประสงคเพอใหเดกรวา "เขาควรท า" หรอ "ไมควรท า" อะไร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 4.1 แลว โปรดปฏบตใบงานท 4.1

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

55 | ห น า

ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก เรองท 4.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการใชวนยเชงบวก

วนยเชงบวกมพนฐานมาจากหลายทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรม บคลกภาพและการเรยนรของเดก

การจดชนเรยนอยางมระบบชวยสงเสรมการมวนยเชงบวกและเกดความเปนระเบยบ

เรยบรอยในชนเรยน ชวยใหเดกอยรวมกบผอนไดอยางมความสข การท าความเขาใจพนฐานเกยวกบทฤษฎทเกยวของกบวนยเชงบวกชวยใหทราบทมาและเขาใจแนวทางในการสงเสรมวนยเชงบวก โดยทฤษฎทเกยวของ สรปไดดงน 1) ทฤษฎบคลกภาพของ Alfred Adler Adler มความเชอในอทธพลของสงแวดลอมทมผลตอบคลกภาพของบคคล ความรสกของตนเองจะแสดงบทบาททส าคญในการสรางรปแบบของบคลกภาพ และสามารถพฒนาศกยภาพของตนเองได เพราะวาศกยภาพนเปนลกษณะพเศษทมอยในแตละบคคล แนวคดพนฐานเกยวกบบคลกภาพม 6 ประการดวยกน คอ

(1) ลกษณะสมมตในจตใจ (Fictional Finalism) การอบรมเลยงด สภาพแวดลอมในสงคมท าใหเกดความคดเชงสมมตขนในใจ การปลกฝงและการอบรมเลยงดเปนตวกระตนใหบคคลท าตามลกษณะนนๆ เชน ปลกฝงเรองการเคารพสทธกจะเปนคนทแสดงพฤตกรรมเคารพสทธ

(2) การดนรนตอสเพอใหมชวตทดขน (Striving for Superiority) บคคลมความมานะตอสดนรนไมเทากน ทงนขนกบการเลยงดมาตงแตเดก

(3) การรสกดอยและการชดเชย (Inferiority Feeling and Compensation) ความบกพรองทางรางกายและจตใจเปนชนวนของการแสดงพฤตกรรมเพอชดเชย บางครงตองแสดงปมเดนเพอลบปมดอย

(4) ความสนใจในสงคม (Social Interest) ความสนใจในสงคมเปนตวการพฒนาบคลกภาพของบคคล

(5) แบบของการด ารงชวต (Style of Life) สงแวดลอมทางสงคมมอทธพลมากในการหลอหลอมบคลกภาพ มนษยทกคนทอยในสงแวดลอมแตกตางกนยอมมวถชวตตางกนไป การด าเนนชวตทแตกตางยอมท าใหบคลกภาพแตกตาง

(6) ตนเองทสรางสรรค (Creative Self) บคคลจะมลกษณะสรางสรรคหลอหลอมมาจากพนธกรรมและสงแวดลอม พนธกรรมก าหนดลกษณะความสามารถเฉพาะอยางมาให และ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

56 | ห น า

สงแวดลอมจะท าใหเราปรบตวใหเขากบหลาย ๆ สงได ทงสองสวนท าใหเกดเปนทศนคตทเรามตอสงตางๆ แนวคดของ Adler แสดงใหเหนวาตนเปนระบบรวมแหงทฤษฎบคลกภาพ และจดหมายปลายทางของพฒนาการของคนเรา คอ Self – Actualization หมายถง ความสามารถในการผสมกลมกลนเปนอยางดระหวางบคลกภาพดานทขดแยงกนและไมสอดคลองกน

2) ทฤษฎความตองการของ Maslow Abraham Maslow นกจตวทยาคนหนงทเนนความเปนมนษย เชอวามนษยทกคนมศกยภาพ มความคด มความรสก มความตระหนกและการแสวงหาสงทดงาม คนหาเปาหมายในชวตใหไดรบสงทมความหมายตอตน มนษยมแรงจงใจในตนทท าใหแตละคนมบคลกภาพแตกตางซงแรงจงใจของมนษยมล าดบขนตอน แบงเปน 5 ขน ดงน

ขนท 1 ความตองการตอบสนองรางกาย (Physiological needs) คอ มนษย ตองการไดรบการตอบสนองทางดานรางกายกอน เชน มอาหารรบประทานไมหวโหย มทอยอาศย มยารกษาโรค มเครองนงหมกนรอนกนหนาว

ขนท 2 ความตองการความปลอดภย (Safety needs) คอ แรงจงใจเพอความ ปลอดภยแหงตนเองและทรพยสน เชน ความรสกมนคง การไดรบความปลอดภย

ขนท 3 ความตองการความรก (Love needs) คอ แรงจงใจเพอการเปนเจาของ เชน ความรสกวาตนมชาตตระกล มครอบครว มกลมเพอน มคร มโรงเรยน กบความตองการถกรกและไดรกผอน

ขนท 4 ความตองการไดรบการยอมรบจากผอน (Esteem needs) คอ แรงจงใจ แสวงหาการยกยองและรกษาศกดศรเกยรตยศทงโดยตนเองและผอน เชน ความตองการมเกยรตมหนามตา ความตองการมชอเสยง

ขนท 5 ความเขาใจตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization needs) คอ แรงจงใจเพอตระหนกรความสามารถของตนกบประพฤตปฏบตตนตามความสามารถ จากแนวคดของ Maslow แสดงใหเหนวา แรงจงใจ โดยพฤตกรรมของมนษยทกรปแบบเกดจากแรงจงใจของตนเอง แรงจงใจทแตกตางกนจงท าใหบคคลมบคลกภาพทไมเหมอนกน โดยการไดรบการตอบสนองทเพยงพอกบความตองการท าใหบคคลมการแสดงออกของพฤตกรรมทแตกตางกนดวย

3) ทฤษฎการเรยนรทางสงคมของ Bandura Albert Bandura นกจตวทยารวมสมย กลาววาการเรยนรของมนษยเกดจากการทบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ทฤษฎนเนนบคคลเรยนรจากตวแบบและการเลยนแบบเปนกระบวนการทตอเนอง โดยกระบวนการของการเลยนแบบของเดกประกอบดวย 4 กระบวนการ คอ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

57 | ห น า

(1) กระบวนการดงดดความสนใจ (Attentional Process) การสงเกตตวแบบและตวแบบดงดดใจใหเดกสนใจทจะเลยนแบบ

(2) กระบวนการคงไว (Retention Process) การบนทกสงทไดเหนเปนความจ า และน าขอมลทไดจากตวแบบมาใชในโอกาสทเหมาะสม

(3) กระบวนการแสดงออก (Motor Reproduction Process) การแสดงผลการเรยนรดวยการกระท า โดยผลส าเรจในการเรยนรจากตวแบบตางๆ จะแสดงออกทางการกระท า และเดกจ าเปนตองท าหลายๆ ครงเพอใหไดลกษณะพฤตกรรมทตองการ

(4) กระบวนการจงใจ (Motivation Process) การเสรมแรงใหกบเดกเพอแสดงพฤตกรรมตามตวแบบไดถกตอง แนวคดของ Bandura น แสดงใหเหนถงพฤตกรรมทสามารถปรบเปลยนไดตามหลกการเรยนร เดกมการเรยนรจากตวแบบทสงเกตเหน โดยตวแบบจะชวยใหเดกเลอกสถานการณทดทสดไวใชตอไป

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 4.2 แลว โปรดปฏบตใบงานท 4.2

สรป การแสดงออกของพฤตกรรมของมนษยเกดขนจากแรงขบและความตองการตามธรรมชาต รวมถงสภาพแวดลอมทอยรอบตว บคคลมความสามารถในการเรยนรและสามารถปรบปรงเปลยนแปลงพฤตกรรมทงจากพลงภายในตนและจากการไดรบประสบการณตามวถการด าเนนชวตของตน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

58 | ห น า

ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก

เรองท 4.3 วนยเชงบวกกบชนเรยนปฐมวย

การจดชนเรยนอยางมระบบชวยสงเสรมการมวนยเชงบวกและเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในชนเรยน ชวยใหเดกอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

ชวงระยะเวลาทส าคญทสดส าหรบการเรยนรของมนษยคอ แรกเกดถง 7 ป โดยการพฒนาสมองของมนษยในชวงวยนจะพฒนาไปถง 80 % ของผใหญ ครควรจดการเรยนรใหเหมาะสมกบวยของเดก ใหเดกเรยนรผานการเลน เรยนรอยางมความสข จดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม ดแลดานสขนสยและโภชนาการเหมาะสม เดกจงจะพฒนาศกยภาพสมองของเขาไดอยางเตมความสามารถ สมองของเดกเรยนรมากกวาสมองของผใหญเปนพนๆ เทา เดกเรยนรทกอยางทเขามาปะทะ สงทเขามาปะทะลวนเปนขอมลเขาไปกระตนสมองเดกท าใหเซลลตางๆ เชอมโยงกนเปนเครอขายเสนใยสมองและจดเชอมตอตางๆอยางมากมายซงจะท าใหเดกเขาใจและเรยนรสงตางๆ ทเกดขน สมองจะท าหนาทนไปจนถงอาย 10 ปจากนนสมองจะเรมขจดขอมลทไมไดใชในชวตประจ าวนทงไปเพอใหสวนทเหลอท างานไดอยางมประสทธภาพมากทสด

การท างานของสมองนนเรมมการพฒนาตงแตอยในทองแม เมอคลอดออกมาจะมเซลลสมองเกอบทงหมดแลวเมอเทยบกบผใหญ สมองยงคงเตบโตไปไดอกมากในชวงแรกเกดถง 3 ป เดกวยนจะมขนาดสมองประมาณ 80 % ของผใหญ หลงจากวยนไปแลวจะไมมการเพมเซลลสมองอกแตจะเปนการพฒนาของโครงขายเสนใยประสาท ในวย 10 ปเปนตนไปสมองจะเรมเขาสวยถดถอยอยางชาๆจะไมมการสรางเซลลสมองมาทดแทนใหมอก ปฐมวยจงเปนวยทมความส าคญยงของมนษย

สมองนนมหลายสวนและท าหนาทแตกตางกนไป โดยหลกๆ แลวสามารถแบงตามหนาท ไดดงน

1. สวนสญชาตญาณ สมองสวนนเตบโตตงแตแรกเกด เปนการท างานอตโนมตทไมมอารมณและเหตผล เชน การหายใจ

2. สวนอารมณ สมองสวนนเตดโตตงแตแรกเกดเชนกน ท าหนาทเรยนรและจดจ า พรอมอารมณความรสก เพอปรบตวใหเขากบสงแวดลอม

3. สวนคด ท าหนาท คด วเคราะห แกปญหา เพอเอาชนะสงแวดลอมและแกไขปญหาเฉพาะหนา ซงจะเปนการตอสเพอการอยรอด สมองสวนนท าใหคนตางจากสตว

เดกปฐมวยใชสมองในสวนอารมณและสญชาตญาณเปนสวนใหญในการตดสนใจ ครผสอนจงควรสอนและเปนแบบอยางในการใชการคด การใชเหตผล ท เหมาะสมกบเหตการณและสภาพแวดลอม

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

59 | ห น า

ระยะวกฤตของพฒนาการสมองเดกปฐมวย คอ ชวงระยะอายทเดกตองไดรบการพฒนาในเรองนนๆ

1. การควบคมอารมณ ระยะ 0-3 ขวบ (เปนพนฐานของทกษะทางสงคม) 2. การพฒนาทกษะทางสงคม 3-6 ขวบ

ในระยะวกฤตดงกลาว เดกจ าเปนจะตองเรยนรและพฒนาทกษะดงกลาวและใชเวลาตอเนองอกระยะในการพฒนาฝกฝนทกษะเหลานน

ความตองการพนฐานทางจตใจของเดกปฐมวย ไดแก ความหว ความปลอดภย ความรก ความส าเรจ รสกกวาตนเองมคา ตามล าดบ

ความฉลาดทางอารมณคอ ความสามารถในการรบรอารมณของตนเองและผอน เพอประเมนจดการควบคมอารมณ การตดสนใจ การแสดงออกมาเปนพฤตกรรมทจะท าใหด าเนนชวตไดอย างปกตสขและสรางสรรค

ตารางท 5 ความฉลาดทางอารมณและสงคมประกอบดวยทกษะตางๆ

ทกษะทางอารมณ ทกษะทางสงคม - รจกอารมณตวเอง - จดการกบอารมณไมสบายของตนเองได - ควบคมอารมณตามความตองการ และแสดง

ออกมาเปนพฤตกรรมทเหมาะสม

- รสถานการณรอบตววาอะไรก าลงเกดขนและรบรอารมณสภาพแวดลอม คนรอบขาง - เขาใจวาคนอนรสกอยางไรและท าไมจงรสกเชนนน - เปนผฟงทด - ยดหยน ปรบเปลยนใหเขากบสถานการณหรอเพอใหบรรลเปาหมาย

ตารางท 6 ความแตกตางระหวางการสรางวนยเชงบวกและการสรางวนยเชงลบ การสรางวนยเชงบวก การสรางวนยเชงลบ

- การสอน - การควบคม - ความรบผดชอบ - ไมสามารถตดสนใจ - เดกอยรวมกบผอนได - ไมไดสอนทกษะใดๆ ใหเดก - ความสมพนธกบเดก มความใกลชดกนมากยงขน

- ท าลายความสมพนธ

- มความสามารถทางอารมณและสงคม สอนใหเดกมความสามารถในการควบคมพฤตกรรมตนเอง

- รสกอายและเจบใจ และกระตนใหเดกระบายความโกรธของตนเองโดยการประพฤตไมเหมาะสม

- ทกษะทจ าเปนตอการประสบความส าเรจ - ท าลายความมนใจของเดก

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

60 | ห น า

การสรางวนยเชงบวก การสรางวนยเชงลบ - เชอมนในศกยภาพของตนเอง - กระตนอารมณดานลบตางๆ เชน ความโกรธ - มน าใจ เหนใจผอน - เดกมทศนคตทไมดตอคนรอบตวและสงคม - เดกรสกวาตนเองมความส าคญ - เดกรสกวาตนเองไมเปนทรก ค าพดทควรละเวนในการสรางวนยเชงบวก ไดแก หาม ไม อยา และหยด การใชค าพดเหลาน จะหยดพฤตกรรมไดในครงนนๆ หรอเพยงชวคราว แตการใชค าเหลานกบเดกบอยๆ จะสงผลตอเดกท าใหเดกมความคดสรางสรรคลดลง การลงโทษดวยการต เปนความตองการทจะควบคมมากกวาการสอน ซงจะสงผลท าใหเดกมไอควต า เพราะเดกจะเคยชนกบการจ าไดมากกวาการคด

ท าไมจงตองใชเทคนคการสรางวนยเชงบวก 1. การปลกฝงวนย โดยเนนทการสอสารอยางมประสทธภาพและการสราง

ความสมพนธทด 2. เนนทพฤตกรรมของเดกซงจ าเปนตองเรยนรและพฒนาการทางดานอารมณ และ

สงคมของเดกเปนส าคญ 3. เปาหมายสงสดของการสรางวนยเชงบวก คอ การพฒนาพฤตกรรมใหเดกเปนคนม

วนยในตนเอง

10 เทคนค ในการสรางวนยเชงบวก 1. หลกการท าใหเปนเรองใหญ การใหความสนใจกบเดก เวลาทเดกก าลงมพฤตกรรม

ทครผสอนตองการเชน การชมเชย ขอบคณ กอด และกลาวเฉพาะเจาะจงลงไปทพฤตกรรมนนๆ 2. หลกการเบยงเบนกจกรรม การทครผสอนเสนอกจกรรมอยางในอยางหนงใหเดก

ท าแทนพฤตกรรมทไมเหมาะสมของเดก เพอทจะท าใหเดกไมสามารถท าพฤตกรรมทไมเหมาะสมออกไปได เชน ครผสอนสามารถท าใหเดกหยดตะโกนได โดยการชวนเลน รองเพลงกระซบ

3. หลกการใหทางเลอกเชงบวก การทครผสอนเสนอทางเลอกทครผสอนยอมรบไดใหเดก 2 ทางเลอก และเปดโอกาสใหเดกตดสนใจเลอกวาจะท าตามทางเลอกไหน

4. หลกการแสดงความเขาใจ การอธบายใหเดกรวาเราเขาใจวาเขาก าลงท าอะไร รสกอยางไร และบอกถงพฤตกรรมทเหมาะสม เชน “คณครรวาหนไมอยากหยดเลนเกม คณครไมวานะ เพราะถาเปนคณครคงรสกเหมอนกน แตเมอกคณครไดยนเสยงบอกเวลาเขาแถวไปหองกจกรรมแลวคะ”

5. หลกการใหความส าคญ การท าใหเดกรสกวาเคาเปนคนส าคญโดยการมอบหมายหนาทส าคญใหรบผดชอบ และพดชมเชย วาสงตางๆ คงจะส าเรจไมไดถาไมมพวกเคา

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

61 | ห น า

6. หลกการมองตา การน งระดบสายตา และใชน า เสยงนมนวล เพอเชอมความสมพนธ ท าใหเดกรสกอบอนและเปนมตรเวลาอยกบครผสอน

7. หลกการสงความรสก การอธบายพฤตกรรมทไมเหมาะสมและพฤตกรรมทตองการใหปฏบตแทนดวยน าเสยงปกต เชน “คณครไมชอบเลยคะ เวลาหนอานนทานเสรจแลววางไวกบพน มนท าใหหองเราดรกและสกปรก คณครอยากใหหนเกบหนงสอเขาทใหเรยบรอยคะ”

8. หลกการกระซบ ใชเสยงกระซบ หรอเสยงเบาๆ เมอตองการเรยกรองความสนในจากเดก และควบคมใหหองเรยนเปนปกต อาจจะพดเบาๆ หรอรองเพลงเบาๆ กได

9. หลกการอะไรกอน อะไรหลง การบอกเดกใหท าในสงทจ าเปนตองท ากอน แลวจงใหท าในสงทตวเดกเองตองการ เชน “เมอทางขาวเสรจใหไปเลนไดนะคะ”

10. หลกการตงเวลา ใชเสยงของเครองจบเวลาเปนสญญาณบอกวาถงเวลาทตองท ากจกรรมใดกจกรรมหนงแลว สรป

ความตองการพนฐานทางจตใจของเดกปฐมวย ไดแก ความหว ความปลอดภย ความรก ความส าเรจ รสกกวาตนเองมคา ตามล าดบ สวนความฉลาดทางอารมณคอ ความสามารถในการรบรอารมณของตนเองและผอน เพอประเมนจดการควบคมอารมณ การตดสนใจ การแสดงออกมาเปนพฤตกรรมทจะท าใหด าเนนชวตไดอยางปกตสขและสรางสรรค การลงโทษดวยการต เปนความตองการทจะควบคมมากกวาการสอน ซงจะสงผลท าใหเดกมไอควต า เพราะเดกจะเคยชนกบการจ าไดมากกวาการคด

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 4.3 แลว โปรดปฏบตใบงานท 4.3

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

62 | ห น า

ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร : เทคนคการใชวนยเชงบวก

เรองท 4.4 การจดสภาพแวดลอมทสงเสรมวนยเชงบวก

บรบทของชนเรยนอนบาล สภาพแวดลอมและบรรยากาศของชนเรยนมความส าคญตอการสงเสรมหรอเปนอปสรรคทเออตอการสงเสรมวนยเชงบวก

การจดการหองเรยนทมประสทธภาพจงหมายถงการสรางสภาพแวดลอมทเออตอการสอน

ส าหรบคร และเออตอการเรยนและการมพฤตกรรมทดส าหรบเดกทกคน การจดการหองเรยนทไมมประสทธภาพมกจะท าใหเกดความวนวายสบสนอนสงผลใหเปนอปสรรคตอการเรยนการสอน

สภาพแวดลอมในหองเรยนเกยวของกบสภาพแวดลอมทางกายภาพและบรรยากาศในชนเรยน ในบรบทของชนเรยนอนบาลสภาพแวดลอมและบรรยากาศของชนเรยนมความส าคญตอการสงเสรมหรอเปนอปสรรคในการจดประสบการณส าหรบเดก การจดการชนเรยนอยางมระบบและการสงเสรมพฤตกรรมทพงประสงคของเดกนอกจากจะชวยใหชนเรยนมความสงบเรยบรอย เปนระเบยบยงเปนการปลกฝงใหเดกมลกษณะนสยทด รบทบาทและหนาทของตน เตบโตไปเปนผใหญทมคณภาพ แนวทางของการสรางสภาพแวดลอมเพอสงเสรมวนยเชงบวกมดงน

1) การจดบรรยากาศทเปนมตร ธรรมชาตของเดกตองการไดรบความรกและความสนใจจากคนรอบขาง การทครแสดงถงการมสมพนธภาพทดตอดวยการแสดงออกทงทางการกระท าและวาจาในเชงบวก เชน การมองสบตายมให การสมผสอยางนมนวลเพอแสดงความรก การพดจาดวยค าพดทไพเราะ นมนวล มการชนชม แสดงออกซงความยตธรรม ยอมรบความคดเหนทแตกตาง จะท าใหเดกเกดความมนใจ มความสข มทศนคตทด และพฒนาตนเองไปสการมพฤตกรรมทพงประสงค

2) การสรางบรรยากาศใหนาอย สภาพของหองเรยนทมการวางแผนออกแบบในเชงกายภาพใหเปนสถานททปลอดภยและมความเปนระเบยบเรยบรอย ชวยท าใหหองเรยนนาอย เชน การจดหาเครองเรอนและอปกรณตางๆ ทเหมาะสมกบวยของเดกและเพยงพอ การจดวางออกแบบพนทใชสอยในหองเรยนใหเดกไดมพนททงทเปนสวนตวและสวนรวม การตบแตงหองเรยนใหนาสนใจ ความสะอาดของพนท เปนการเออใหเกดบรรยากาศการเรยนรทสงเสรมเดก หองเรยนจะเปนหองเรยนทไมนาเบอ การจดกจกรรมการเรยนจะเปนไปโดยสะดวก เกดความเปนระเบยบเรยบรอยในหองเรยน ซงจะเกดสภาพแวดลอมทดใหเดกไดเรยนร

3) การก าหนดกฎกตกา หองเรยนทมการก าหนดกฎกตการวมกน ชวยใหเดกไดเรยนรกฎของการอยรวมกน เคารพซงกนและกน โดยกฎกตกาควรเปนสงททกคนเหนพองตองกน ไมใชเกดจากการออกกฎขอบงคบของครใหเดกตองท าตาม เดกจะรสกวาตนเองจะตองรกษาในสงทตนเองรวมกนคด ทงนครตองชวยใหเดกเปนผรวมกนรกษากฎอยางเครงครด ในขณะเดยวกนปรบยดหยนตาม

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

63 | ห น า

สถานการณ เชน จะเกบของเลนทกครงหลงการเลน ไมใชก าลงในการตดสนปญหา ชวยกนรกษาความสะอาดของหองเรยน ซงการมกฎกตกาดงกลาวจะชวยใหเดกตระหนกถงสทธและหนาทของตน การอยรวมกน พงพาซงกนและกนอยางมขอบเขต อนจะเปนพนฐานของการพฒนาลกษณะนสยทดของเดกตอไป

4) การก าหนดตารางกจกรรมประจ าวน การมแบบแผนของการท ากจกรรมประจ าวนทแนนอนในชนเรยน ท าใหเดกรบรในเหตการณทจะเกดขน รบทบาทและหนาทของตนทจะตองท า ชวยใหเกดระเบยบในชนเรยนและเดกกจะเรยนรความเปนแบบแผนในสถานการณประจ าวนโดยทครไมตองคอยแนะคอยบอกคอยเตอนตลอดเวลาเพราะความคนชนทเดกไดปฏบตอยางเปนกจวตร ซงจะชวยลดความวนวายในหองเรยน ลดปญหาความคาดหวงระหวางเดกและครทไมตรงกน

สรป สภาพแวดลอมเปนเรองใกลตวทครอาจมองขามซงมความส าคญไมนอยไปกวาเทคนคการสงเสรมวนยเชงบวก การจดสภาพแวดลอมเพอสงเสรมวนยเชงบวกหมายรวมถงสภาพแวดลอมทางกายภาพและบรรยากาศอนเปนการสรรสรางใหเกดหรอสงผลโดยออมตอการมวนยและการมพฤตกรรมทพงประสงคของเดก นอกจากนยงท าใหชนเรยนมความเปนระเบยบเรยบรอยดวย

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 4.4 แลว โปรดปฏบตใบงานท 4.4

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

64 | ห น า

ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย เรองท 5.1 ขนตอนการประเมนพฒนาการและการเรยนรของ

เดก

การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวยเปนการประเมนตามสภาพจรง โดยด าเนนการอยางเปนระบบควบคกบการจดการเรยนการสอน ตงแตเกบรวบรวมขอมล ทบทวนขอมล และใชขอมล

การประเมนทเหมาะสมในระดบปฐมวย คอ การประเมนตามสภาพจรง เปนการประเมน

จากงานทเดกท าซงสะทอนการปฏบตและความสามารถทแทจรง เปนการปฏบตในบรบทชวตจรงซงเปนสวนหนงของการด าเนนกจวตรประจ าวน มใชการก าหนดสถานการณเพอใหเดกแสดงพฤตกรรมทครตองการประเมน ทงน มโนทศนของการประเมนในระดบปฐมวยเปลยนจากการประเมนเพอตดสนเดก (summative assessment) เปน การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดก (formative assessment) นนคอ การเปลยนจากการประเมนเพอจดอนดบความสามารถหรอ การประเมนเพอตดสนวาเดกคนใดควรไดเลอนชนหรอไม มาเปนการประเมนเปนระยะตลอดภาคการศกษาเพอน าผลการประเมนนนๆ มาปรบกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบความสนใจ ความถนด และความตองการจ าเปนของเดกรายบคคลและเดกกลมใหญในชนเรยน การประเมนพฒนาการและการเรยนรทมประสทธภาพตองปฏบตควบคไปกบการจดการเรยนการสอน โดยประเมนเปนระยะ เชน ตนเทอม กลางเทอม ปลายเทอม มใชการประเมนผลสดทายเมอสนเทอม ครปฐมวยอาศยการสงเกตเปนหลกในการไดมาซงขอมลทสะทอนพฤตกรรม พฒนาการ และการเรยนรของเดกแตละคนในชนเรยน การประเมน (assessment) โดยทวไปหมายถง เกอบทกวธของการวดและการสรปผลการประเมนสงทเดกรและสามารถปฏบตได เชน การสงเกต การสมภาษณ การรวบรวมรายงานจากแหลงตางๆ การทดสอบ ซงบนทกและประมวลอยางเปนระบบเพอใชในการวางแผนการสอน (McAfee, 2011) ทงน ในระดบปฐมวยหลกเลยงการประเมนโดยใชการทดสอบเนองจากเปนวธการทไมสอดคลองกบธรรมชาตของเดกปฐมวย การประเมนตามสภาพจรงเพอสนบสนนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย เปนวงจรของการด าเนนการอยางเปนระบบทมความตอเนอง ไดแก การวางแผน การจดระบบขอมล การแปลขอมล และการน าผลการประเมนไปใช รายละเอยดเปนดงน 1) การวางแผน ในการเรมตนการประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดก ครตอง วางแผนการประเมนโดยศกษาขอมลพนฐานและก าหนดกรอบของการประเมน ดงน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

65 | ห น า

1.1) การศกษาขอมลพนฐาน โดยการศกษาขอมลเกยวกบบรบทของโรงเรยน ไดแก ปรชญา หลกสตร มาตรฐานการเรยนร กจวตรประจ าวน กจกรรมการเรยนร จ านวนคร จ านวนเดก รวมถงการประกนคณภาพการศกษา 1.2) การก าหนดกรอบของการประเมน โดยก าหนดวตถประสงค ชวงเวลา การเกบ การบนทก ใหชดเจน นอกจากนนครควรก าหนดตารางการปฏบตงานทเกยวของกบการประเมนพฒนาการและการเรยนรไวตงแตตนภาคการศกษา ไดแก ชวงเวลาในการเกบ สรป และวเคราะหหรอแปลขอมล วนประชมคร วนประชมผปกครองรายบคคลหรอกลมใหญ วนทสงจดหมายขาวถงผปกครอง 2) การจดระบบขอมล ครด าเนนการเกบรวบรวมขอมล บนทกขอมล และสรปขอมล ดงรายละเอยดตอไปน 2.1) การเกบรวบรวมขอมล ครตองใชวธการหรอชองทางการประเมนทหลากหลายโดยรวบรวมรองรอยหลกฐานทสะทอนพฒนาการและการเรยนรของเดกจากแหลงขอมล วธการ และบรบททหลากหลาย ดงน 2.1.1) แหลงขอมล ไดแก เดก กลมเดก ผใหญอนๆ บนทกตางๆ

2.2.2) วธการ ไดแก การสงเกต การกระตนการตอบสนองจากเดก (เชน สนทนา ถามค าถาม สมภาษณ) การเกบผลงาน การกระตนการตอบสนองจากผใหญอนๆ 2.2.3) บรบท ไดแก กจกรรมในหองเรยน กจกรรมนอกหองเรยน กจกรรมของโรงเรยนหรอศนยเดก กจวตรประจ าวน กจกรรมหลก 6 กจกรรม กจกรรมทครชแนะ กจกรรมทเดกรเรมเอง 2.2) การบนทกขอมล การบนทกขอมลตองกระท าอยางแมนย า เปนกลาง ไมปนความคดเหนสวนตว และมความสมบรณ ขอมลทบนทกไวสงผลตอความเชอมนในการประเมนตามสภาพจรง ซงถกน ามาใชเปนหลกฐานในการสอสารกบผปกครอง ครทานอน ตลอดจนผทเกยวของ นอกจากนน การบนทกขอมลอยางสม าเสมอชวยพฒนาความสามารถในการสงเกตและการเปนผสอนทดขนอกทางหนง

2.3) การสรปขอมล การรวบรวมและสรปขอมลควรด าเนนการเปนระยะเพอลดทอนจ านวนขอมลทไมจ าเปน กอนสรปขอมล ครควรจดการกบขอมลอยางเปนระบบ โดยแยกประเภทหลกฐาน ไดแก ผลงานวาด ผลงานคณตศาสตร ภาพถายขณะเดกปฏบตกจกรรม ภาพสเกต แผนภม บนทกการสงเกต พนทหรอวสดอปกรณส าหรบจดเกบหลกฐานอาจเปนต ชน กลอง หรอแฟม เมอเกบรวบรวมขอมลไดสกระยะเวลาหนง ครควรท าการสรปขอมลซงจะท าใหเหนภาพรวมของเดกรายบคคลหรอทงชนเรยนอยางชดเจนอนจะน าไปสการวางแผนการจดการเรยนการสอนทสอดคลองกบความตองการของเดกตอไป แนวทางในการสรปขอมล ไดแก แฟมสะสมงาน สรปขอมลการเรยนรกลมและรายบคคล 3) การแปลขอมล ครตองคดเลอกหลกฐานแลวท าการวเคราะหเชอมโยงกบพฒนาการและ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

66 | ห น า

การเรยนรของเดกแตละวย โดยพจารณาเปรยบเทยบกบมาตรฐานการเรยนรของสถานศกษา อยางไรกตาม กอนการแปลขอมล จ าเปนอยางยงทจะตองสรางความเชอมนวาขอมลทเกบรวบรวมไดนนตรงตามสภาพจรงและนาเชอถอ ไดแก มตวอยางมากเพยงพอ เปนตวแทนของสงทประเมน

4) การน าผลการประเมนไปใช การประเมนชวยก าหนดสถานภาพและความกาวหนาในการเจรญเตบโต พฒนาการและการเรยนรของเดก เมอแปลขอมลแลวน าขอมลมาใชในการวางแผนหรอปรบเปลยนกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบความสามารถ ความสนใจ และความตองการจ าเปนของเดกรายบคคลหรอเดกในชนเรยน รวมทงน าไปสอสารกบผปกครองหรอสงตอขอมลแกครคนอน

ในการจดระบบหลกฐานเพอการสอสารขอมลการประเมนกบผปกครองหรอผทเกยวของ สามารถจดท าไดในหลากหลายแนวทาง ไดแก สมดสอสารระหวางบานกบโรงเรยน สมดรายงานพฒนาการเดก จดหมายขาว บอรดสะทอนความคดของผปกครองและคร แฟมสะสมงานของเดกรายบคคล บอรดสารนทศนการเรยนรของเดก

แผนภาพท 5.1 ขนตอนการประเมนตามสภาพจรงเพอสนบสนน พฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย

(ทมา: บษบง ตนตวงศ และศศลกษณ ขยนกจ, 2552)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

67 | ห น า

สรป

การประเมนทเหมาะสมส าหรบระดบปฐมวย คอ การประเมนตามสภาพจรง ซงเปนการบนทกรองรอยการเรยนรและพฒนาการเดกจากการกระท า พฤตกรรมทเดกแสดงออก หรองานทเดกท าในบรบทชวตประจ าวนทด าเนนไปอยางตอเนองของเดก หลกเลยงการใชแบบทดสอบในการประเมนเดกปฐมวย

การประเมนตองท าควบคกบการจดการเรยนการสอนอยางตอเนองตลอดภาคการศกษา เชน ประเมนตน กลาง และปลายภาคการศกษา แลวน าผลการประเมนมาใชในการปรบเปลยนกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหสอดคลองกบความตองการจ าเปนของเดกรายบคคลและในชนเรยน

ขนตอนการประเมนตามสภาพจรงเพอสนบสนนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย ประกอบดวย การวางแผน การจดระบบขอมล การแปลขอมล และการน าผลการประเมนไปใช

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.1 แลว โปรดปฏบตใบงานท 5.1

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

68 | ห น า

ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

เรองท 5.2 การเกบขอมลตามสภาพจรง

สถานการณการเลนอสระ เปนสถานการณทสะทอนพฒนาการทกดานของเดกปฐมวย เครองมอทใช ไดแก กลองถายภาพ แบบบนทกการสงเกต

สงส าคญในการประเมน คอ การเกบขอมลทสะทอนพฤตกรรม พฒนาการ หรอการเรยนร ทแทจรงหรอตามความเปนจรงของเดกแตละคน ความเปนปกตทด าเนนไปในชนเรยนท าใหครสามารถบนทกขอมลตามสภาพทเปนจรงของเดกแตละคนไดดกวาสถานการณทถกจดกระท าหรอมความแปลกแตกตางไปจากสภาพความคนชนของเดก ดงนน การออกแบบสถานการณการเกบขอมลอยางรอบคอบตงแตเปดภาคการศกษาจงสงผลตอโอกาสทเกบขอมลไดอยางครบถวนและตามสภาพจรง นอกเหนอจากกจวตรประจ าวน สถานการณทมความเปนธรรมชาต ซงเดกไดแสดงออกถงความรสกนกคดและประสบการณของตนอยางอสระ คอ สถานการณการเลนอสระ ดวยลกษณะของการเลนอสระเปนกจกรรมทเดกรเรมขนเอง ดงนน การเกบขอมลในสถานการณการเลนอสระนจงสะทอนธรรมชาตทแทจรงของเดกแตละคน เปนบรบทของการเกบรวบรวมขอมลทสะทอนพฒนาการและการเรยนรของเดกอยางรอบดาน ไมวาจะเปนดานรางกาย (การใชกลามเนอมดเลก การประสานสมพนธอวยวะตางๆ) ดานอารมณ จตใจ และดานสงคม (การมปฏสมพนธและเลนรวมกบผอน บทบาทของการเลน) ดานสตปญญา (ความคดสรางสรรค การแกปญหา การถายทอดประสบการณ) การเลนอสระเปนชวงเวลาทเดกไดใชอารมณและความคดแสดงออกผานการกระท า สรางสรรคสงทเปนรปธรรมทางความคดเกดขน นอกจากน การเลนยงน าพาใหเดกเขาสสขภาวะซงเปนสภาวะทกายและใจหลอมรวมเปนหนงเดยวกน เกดสมาธและศกยภาพในการเรยนรทสงทสด โดยชวงเวลาทควรจดใหเดกไดเลนอสระไมควรต ากวา 50 นาท เพอใหเดกไดเขาสสภาวะของการเลนอยางแทจรง ในขณะเดกเลนอสระ บทบาทของคร คอ การสงเกตและบนทกขอมล รวมทงการเขาไปสนบสนนหรอชวยเหลอเดกในบางโอกาสเพอขยายหรอตอยอดประสบการณแกเดก อปกรณทครจ าเปนตองมตดตว ไดแก สมดบนทก แบบบนทกการสงเกต ปากกา/ดนสอ กลองถายรป ทงนครควรวางแผนการสงเกตอยางเปนระบบในการเกบขอมลการเลนอสระ เชน สงเกตเดกวนละ 3 -5 คน หมนเวยนจนครบทกคน

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

69 | ห น า

สรป บรบทตามสภาพจรงทสามารถเกบรวบรวมขอมลซงสะทอนพฒนาการอยางรอบดานของ

เดกปฐมวยไมวาจะเปนดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา คอ การเลนอสระ โดยครจดชวงเวลาใหเดกเลนอสระไมต ากวา 50 นาท เพอใหเดกเขาสสภาวะของการเลนอยางแทจรง บทบาทคร คอ การสงเกตและบนทกขอมล รวมทงการเขาไปสนบสนนหรอชวยเหลอเดกรายบคคลในการเลน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.2 แลว โปรดปฏบตใบงานท 5.2

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

70 | ห น า

ตอนท 5 การประเมนเพอสนบสนนการเรยนรของเดกปฐมวย

เรองท 5.3 การแปลขอมล

การวเคราะหและตความพฒนาการและการเรยนรของเดกอาศยความรดานพฒนาการโดยค านงถงขอมลทไดบนทกไวตองมจ านวนมากพอ เพอใชคนหาแบบแผนพฤตกรรมและการเรยนรทเกดขน

ในการแปลขอมล ครตองคดเลอกหลกฐานแลวท าการวเคราะหเชอมโยงกบพฒนาการและการเรยนรของเดกแตละวย โดยพจารณาเปรยบเทยบกบมาตรฐานการเรยนรของสถานศกษา อยางไรกตามกอนการแปลขอมล จ าเปนอยางยงทจะตองสรางความเชอมนวาขอมลทเกบรวบรวมไดนนตรงตามสภาพจรงและนาเชอถอ ไดแก มตวอยางมากเพยงพอ เปนตวแทนของสงทประเมน มความสมดลของ แหลงขอมล วธการเกบ และบรบททหลากหลาย ไดมาจากหลายวธ มความครอบคลมขอมลมความสม าเสมอเชอถอได และสอดคลองกบความเปนจรง (McAfee, 2011) การพจารณาความกาวหนาหรอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมและการเรยนรจ าเปนตองน าขอมลมาเปรยบเทยบในชวงเวลาตางๆ กน เชน เปรยบเทยบพฤตกรรมการแบงปนในการเลนของเดกในเดอนทหนงเปรยบเทยบกบพฤตกรรมเดมในเดอนถดไป การน าขอมลมาเปรยบเทยบตองแนใจวาหลงจากเกบขอมลในครงแรกแลว เดกไดรบการสงเสรมพฤตกรรมนนๆกอนการเกบขอมลในครงถดมา McAfee (2011) กลาววา ครจ าเปนตองพจารณาหลกฐานการเรยนรของเดกจากหลากหลายมมมอง อยารบตดสนหรอตความเรวเกนไป วาเดกมพฤตกรรมหรอทกษะหรอการเรยนรเรองนนๆเปนเชนนน สงส าคญคอ สรางความเปนไปไดในการตความทหลากหลาย แนวทางเบองตนในการแปลหรอตความขอมลเกยวกบเดก ไดแก มองขอมลทสะทอนพฤตกรรมหรอพฒนาการของเดกเปนชวงหรอแถบแทนการมองเปนจดหรอคาตายตว เปรยบเทยบขอมลทสะทอนพฤตกรรมหรอพฒนาการของเดกกบมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรหรอพฒนาการทวไป และวเคราะหวาเดกใชกลยทธหรอกระบวนการเรยนรอะไร อยางไร ครจ าเปนตองมความรความเขาใจทแมนย าในเรองพฒนาการตามวย มาตรฐานการเรยนรหรอความคาดหวงของสถานศกษาในการแปลขอมล ในทนน าเสนอความรเกยวกบการเลนของเดกปฐมวยเนองดวยสถานการณการเลนอสระเปนสถานการณตามสภาพจรงทครสามารถเกบรวบรวมและแปลขอมลเดกไดอยางครบถวนทกพฒนาการ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

71 | ห น า

Lloyd และ Howe (2003) จดกลมการเลนของเดกออกเปน 3 หมวด ไดแก 1) หมวดการเลนเชงสตปญญา (cognitive play) 2) หมวดการเลนเชงสงคม (social play) 3) หมวดทไมใชการเลน (nonplay) แตละหมวดประกอบดวยลกษณะการเลนและความหมายดงตารางท 7

ตารางท 7 ความหมายของลกษณะการเลน ลกษณะการเลน ความหมาย

หมวดการเลนเชงสตปญญา (cognitive play) - การเลนหมวดเครองมอเครองใชทจ าลองมาจากของจรง (functional play)

การทเดกแสดงออกอยางเรยบงาย เคลอนไหวซ าๆกบวตถหรอไมกได

- การเลนสราง (constructive play) การทเดกจดการกบวตถเพอจดประสงคในการสรางบางสง - การเลนบทบาทสมมต (dramatic play) การทเดกมสวนรวมในการสวมบทบาท หรอสมมตวตถสง

หนงเปนสงอนหรอสมมตสถานการณขนมา - การเลนทมกฎกตกาก ากบ (games-with– rules) การทเดกเลนเกมทมกฎกตกาตางๆ หมวดการเลนเชงสงคม (social play) - การเลนคนเดยว (solitary play) การทเดกเลนคนเดยวโดยเลนกบสงของทแตกตางจากทเดก

คนอนเลน และไมมการพดคยกบใคร - การเลนคขนาน (parallel play) การทเดกเลนเฉพาะของตวเองแตอยทามกลางเพอนๆ โดย

ใชของเลนเหมอนกนหรอคลายกน แตไมมการแบงปนหรอ มปฏสมพนธระหวางกน

- การเลนเปนกลม (group play) การทเดกเลนกบคนอนๆ โดยมเปาหมายหรอจดประสงคเดยวกน

หมวดทไมใชการเลน (nonplay) - การเลนตอส (rough-and-tumble) การทเดกมสวนรวมกบการมปฏสมพนธทางกายอยาง

สนกสนานกบเดกอกคนหนง เชน แกลงท าเปนตอส หรอมพฤตกรรมไลปล าตอสกน

- การเปนผชม (onlooker) การทเดกดเดกคนอนเลนแตไมมสวนรวม - การอยเฉยๆ (unoccupied) การทเดกไมมสวนรวมในกจกรรมการเลนใดๆ หรอเจตนา

สงเกตการเลนของเดกคนอน - การเปลยนกจกรรม (transition) การทเดกใชเวลาในชวงรอยเชอมตอระหวางกจกรรม เชน

การเกบของท าความสะอาด หรอเตรยมของส าหรบกจกรรม หรอเคลอนตวจากกจกรรมหนงไปกจกรรมถดไป

- การส ารวจ (exploratory) การทเดกส ารวจสงของ สถานการณ หรอเหตการณ โดยมจดประสงคเพอรบขอมล

- การอาน (reading) การทเดกอานหนงสอหรอเปดดหนงสอ

- การสนทนา (conversation) การทเดกมสวนรวมในการสอสารดวยค าพดกบเดกดวยกนหรอกบผใหญ

- การเดนไปทวๆ (wandering) การทเดกเดนไปทวๆ หองอยางไมมจดหมาย

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

72 | ห น า

รปแบบของวสดอปกรณ (types of materials) - แบบปลายเปด (open-ended) การใชสงของในรปแบบใหมทหลากหลายและแตกตาง เชน

บลอก วสดทใหความส าคญกบกระบวนการ เชน การระบายสดวยน ามอ การปนแปง เลนทราย เลนน า

- แบบปลายปด (close-ended) การใชสงของโดยทมการแกปญหาแบบเดยวหรอใหผลเพยงอยางเดยว เชน การตอภาพปรศนา กระดานรปราง กระดานหมด งานศลปะทมตนแบบใหเลยนแบบ

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

73 | ห น า

(ทมา: บษบง ตนตวงศ และศศลกษณ ขยนกจ, 2552)

U T Q - 5 5 1 2 2 ก า ร ศ ก ษ า ป ฐ ม ว ย

74 | ห น า

สรป การแปลขอมลเปนอกขนตอนทส าคญของการประเมน ครตองมการตรวจสอบความนาเชอถอและความตรงของขอมล วามจ านวนมากเพยงพอทเปนตวแทนพฤตกรรมทตองการแปลขอมล มาจากแหลงขอมลทเชอถอได ใชวธการเกบรวบรวมทหลากหลาย ขอมลหรอหลกฐานการเรยนรทคดเลอกและสรปแลวจะถกน ามาวเคราะหเชอมโยงกบพฒนาการและการเรยนรของเดก แตละวย โดยพจารณาเปรยบเทยบกบมาตรฐานการเรยนรของสถานศกษา เพอคนหาแบบแผนของพฤตกรรมหรอการเรยนรของเดก

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.3 แลว โปรดปฏบตใบงานท 5.3