pozo

ga.n

oblo

gs.o

rg

pozo

ga@

rise

up.n

et 40

AN

AR

CH

IA D

ZIAŁA

!P

RZY

KŁA

DY

AN

AR

CH

ISTY

CZN

YCH

ID

EI W

PR

AK

TYC

E

PRZESTEPSTWO

PETER

GELD

ER

LO

OS

1

,

PR

ZES

TĘP

STW

O

Pią

ty r

ozd

ział książk

i Pe

tera

Geld

erl

oosa

pt:

Anarc

hia

Działa

. Prz

ykła

dy

anarc

his

tycznych d

ziałań w

pra

kty

ce

POŻ

OG

A D

ISTR

O 2

01

9

pozo

ga.n

oblo

gs.

org

pozo

ga@

rise

up.n

et

239

Do d

als

zeg

o z

głę

bia

nia

tem

atu

prz

eczyta

j

Kri

stia

n W

illia

ms,

Ou

r En

em

ies i

n B

lue.

Bro

okly

n:

Soft

Sku

llPre

ss, 2

00

4.

Jam

ie B

isso

nett

e, W

hen

th

e P

rison

ers

Ran

Walp

ole

: A

Tru

eS

tory

in

th

e M

ovem

en

t fo

r P

rison

Ab

oliti

on

, C

am

bri

dge:

South

End P

ress

, 2

00

8.

Den

nis

Sulli

van

and

Larr

y T

ifft,

Resto

rati

ve

Ju

sti

ce:

Healin

gth

e Fou

nd

ati

on

s of O

ur

Every

day

Liv

es,

Monse

y,

NY:

Will

ow

Tre

e P

ress

, 2

00

1.

Gra

ham

Kem

p a

nd

Dougla

s P.

Fry

(eds.

), K

eep

ing

th

e P

eace:

Confl

ict R

esolu

tion

an

d P

eacefu

l S

ocie

ties

aro

un

d t

he

Worl

d, N

ew

York

: R

outl

edge, 2

00

4.

Mic

hel

Fo

uca

ult

, N

ad

zoro

wać

i

K

arać:

N

aro

dzin

yW

ięzie

nia

, W

ars

zaw

a:

Ale

theia

, 2

00

9.

Am

mon

Hen

nacy

, T

he

Book

of A

mm

on

. Salt

Lake

Cit

y:C

ath

olic

Work

er

Books,

19

70

.

Fred

W

oodw

ort

h,

Th

e

Matc

h!

Anarc

his

tycz

ny

peri

odyk

publik

ow

any w

Tucs

on.

38

PR

ZES

TĘP

STW

O

Wię

zien

ie j

est

inst

ytu

cją,

któ

ra w

najb

ard

ziej

jasn

y s

posó

bsy

mboliz

uje

dom

inację.

A

narc

his

tki

ch

cą

tworz

yć

społe

czeńst

wo,

któ

re

może

och

raniać

się

sa

mo,

ora

zro

zwią

zyw

ać

wew

nętr

zne p

roble

my b

ez

udzi

ału

polic

ji, sędzi

ów

czy

w

ięzi

eń

;

społe

czeńst

wo,

któ

re

nie

patr

zy

na

sw

oje

pro

ble

my

w

ka

tegori

ach

dobra

i

zła,

dopusz

czaln

ego

i

zabra

nia

nego,

pra

worządnych

obyw

ate

li i prz

estępcó

w.

Jeśli n

ie będ

zie

policji,

to k

to będ

zie

nas o

ch

ran

iać ?

W

nasz

ym

sp

ołe

czeńst

wie

polic

ja

ciesz

y

się

olb

rzym

iąpopula

rnośc

ią -

czy

to

dzięki

stro

nnic

zym

i ż

eru

jący

m n

ast

rach

u p

rzeka

zom

media

lnym

rela

cjonują

cym

prz

estępst

wa,

czy

dzięki

pow

odzi

film

ów

i p

rogra

mów

tele

wiz

yjn

ych

,któ

reuka

zują

glin

y

w

roli

bohate

rów

i ob

rońcó

w.

Ty

mcz

ase

mdośw

iadcz

enia

w

ielu

lu

dzi

z

polic

ją

stoją

w

ja

skra

wym

kontr

aśc

ie z

tą hard

coro

wą p

ropagandą.

Kogo

och

rania

polic

ja w

hie

rarc

hic

znym

społe

czeńst

wie

? K

tom

a w

iększ

e p

ow

ody

do

str

ach

u p

rzed

prz

estępst

wam

i, a

kto

prz

ed

polic

ją?

W

nie

któ

rych

sp

ołe

czn

ośc

iach

polic

janci

są

nic

zym

oku

panci

.

Polic

ja

ora

z

doko

nyw

ane

prz

estępst

wa

form

ują

wza

jem

nie

zazę

bia

jące

się

szc

zęki

puła

pki,

któ

ra n

iepozw

ala

na u

ciecz

kę z

opre

syjn

ych

sytu

acj

i ani na u

chro

nie

nie

swoic

h s

połe

czn

ośc

i od

prz

em

ocy

, bie

dy c

zy r

ozb

icia

.

His

tory

cznie

rze

cz b

iorą

c, p

olic

ja n

ie w

yło

niła

się

ze

społe

cznej

konie

czn

ośc

i ch

ronie

nia

ludzi

prz

ed

rosnącą

falą

prz

estępst

w.

W U

SA

now

ocz

esn

e s

iły p

olic

yjn

e p

ow

stały

w m

om

enci

e,

gdy

liczb

a p

rzestępst

w m

alała

. In

stytu

cja

polic

ji p

oja

wiła

się

racz

ej

jako

śro

dek

mają

cy d

ać k

lasi

e r

ządzą

cej

wię

kszą

kontr

olę

nad

popula

cją,

ora

z p

o t

o,

by

rozs

zerz

yć

monopol

państ

wa

na

rozw

iązy

wanie

konflik

tów

społe

cznych

. N

ie s

tało

się

tak

wodpow

iedzi

na p

rzestępst

wa, ani ja

ko p

rób

a p

rzeci

wdzi

ała

nia

3

im –

prz

eci

wnie

– z

bie

gło

się

to

z u

tworz

enie

m n

ow

ych

form

prz

estępst

w.

W t

ym

sam

ym

cza

sie,

w k

tóry

m s

iły p

olic

yjn

ezo

stały

zm

odern

izow

ane

i

pow

iększ

one,

kla

sa

panują

caro

zpoczęła

kry

min

aliz

ację

zach

ow

ań

głó

wnie

kla

s n

iższ

ych

,za

chow

ań,

któ

re w

cześn

iej

były

akce

pto

wane

– t

akic

h j

ak

włó

częgost

wo,

haza

rd i

public

zne

pijańst

wo.1

Wła

dza

definiu

je„d

ziała

lność

kry

min

alną”

w z

ależn

ośc

i od

wła

snych

potr

zeb,

po

czym

pre

zentu

je

swoje

definic

je

jako

neu

traln

e

iponadcz

aso

we.

Dla

prz

ykła

du,

o w

iele

wię

cej lu

dzi

może

zginąć

z p

ow

odu

zanie

czysz

czenia

czy

wypadkó

w w

pra

cy n

iż z

pow

odu

nark

oty

ków

,

ale

to

dile

rzy

nark

oty

kow

i

sąnapię

tnow

ani

jako

zagroże

nie

społe

czne,

nie

zaś

właśc

icie

lefa

bry

k.

Naw

et g

dy

właśc

icie

le f

abry

k ł

am

ią p

raw

o w

taki

sposó

b, że

w k

onse

kw

en

cji

giną

ludzi

e,

nie

trafiają

oni

do

wię

zień

.2

Dziś,

ponad

dw

ie t

rzeci

e w

ięźn

iów

w U

SA

odsi

aduje

wyro

ki

zaprz

estępst

wa

i w

ykro

czenia

nie

zw

iąza

ne

z p

rzem

ocą

. N

iedzi

wi,

że

wię

ksz

ość

więźn

iów

i w

ięźn

iare

k t

o o

soby

ubogie

ici

em

nosk

óre

,

zważy

wsz

y

na

kry

min

aliz

ację

nark

oty

ków

i

imig

racj

i,

nie

pro

porc

jonaln

ie

ciężs

ze

wyro

ki

za

nark

oty

ki

uży

wane głó

wnie

prz

ez

ludzi

bie

dn

ych

, ora

z w

iększą s

zansę

na

1 T

a a

naliz

a jest

dobrz

e u

doku

mento

wana w

książc

e K

rist

ian W

illia

ms

Our

Enem

ies in B

lue.

Bro

okly

n:

Soft

Sku

ll Pre

ss,

2004.

2 W

2005

roku

, 5,7

34

oso

by z

ost

ały

zabit

e w

US

A w

wynik

u r

an p

onie

sionych

podcz

as

pra

cy.

Sza

cuje

się

, że

od 5

0 t

ys.

do 6

0 t

ys.

zm

arł

o z

pow

odu c

horó

b

zwią

zanych

z p

racą

. D

ane z

a A

FL-

CIO

“Fa

cts

About

Work

er

Safe

ty a

nd H

ealt

h

2007.”

ww

w.aflci

o.o

rg

Ze w

szyst

kic

h z

abójs

tw p

raco

wnik

ów

ze w

zglę

du n

a z

anie

dbanie

prz

ez

pra

cod

aw

cę w

lata

ch 1

982

-20

02 w

mnie

j niż

2000

prz

ypad

ków

prz

epro

wadzo

no ś

ledzt

wo,

z cz

ego s

kaza

no 8

1 o

sób,

na k

arę

wię

zienia t

ylk

o

16 (

maksy

maln

ie d

ozw

olo

ny w

yro

k w

ynosił 6 m

-cy)

wedłu

g -

David

Bars

tow

, “U

.S. R

are

ly S

eeks

Charg

es

for

Death

s in

Work

pla

ce,”

New

York

Tim

es,

22

gru

dnia

, 2003.

4

meto

da

nie

je

st

uży

wana

w

dem

okra

tycz

nych

,ka

pit

alis

tycz

nych

społe

czeń

stw

ach

, nie

jest

jej

nie

skute

czność

,ty

lko

ist

nie

nie

pew

nych

opin

ii, k

tóry

ch n

ie m

ożn

a z

mie

niać,

pew

nych

sa

mo-z

aprz

ecz

eń,

któ

rych

nie

m

ożn

a

rusz

ać

i

pew

nych

prz

yw

ilejó

w,

któ

rych

nig

dy

nie

pow

inn

yśm

ykw

est

ionow

ać.

W

wie

lu

społe

czeń

stw

ach

bezp

ańst

wow

ych

,

nie

właśc

iwym

zach

ow

anie

m

nie

za

jmują

się

w

ysp

ecj

aliz

ow

ani

ob

rońcy

spra

wie

dliw

ośc

i, a

le w

szysc

y. O

dbyw

a s

ię t

o p

rzy p

om

ocy

tego,

co

antr

opolo

dzy

nazy

wają

ro

zpro

szonym

i

sankcj

am

i

–sa

nkcj

am

i lu

b n

egaty

wnym

i re

akcj

am

i, k

tóre

są

rozp

rosz

one

wsp

ołe

czeńst

wie

.

Każd

a

oso

ba

je

st

prz

yzw

ycz

ajo

na

do

odpow

iedzi

na

nie

spra

wie

dliw

ość

i s

zkodliw

e z

ach

ow

anie

, w

ięc

każd

a m

a w

ięce

j w

iary

w s

iebie

i j

est

bard

ziej

zaangażo

wana.

Jeśl

i nie

ma

państ

wa,

któ

re m

onopoliz

uje

codzi

enne

dbanie

osp

ołe

czeńst

wo, lu

dzi

e uczą

się

ja

k za

dbać

o

nie

sa

mi

ipom

agają

innym

się

tego n

aucz

yć.

Nie

musi

my

definio

wać

naduży

cia

jako

prz

estępst

wa, że

by

wie

dzi

eć,

że

nas

boli.

Pra

wa

nie

są

potr

zebne

w

społe

czeńst

wach

, któ

rych

czł

onkin

ie w

ierzą

we

wła

sne

siły

; są

inn

e m

odele

radze

nia

sobie

z k

rzyw

dą

społe

czną.

Może

my

patr

zeć

na

ten

pro

ble

m b

ard

ziej

jak

na

naru

szenie

potr

zeb

dru

gie

j

oso

by

niż

pogw

ałc

enie

za

pis

anego

ko

du

pra

wa.

Może

my

za

chęcać

do

sz

ero

kie

go

udzi

ału

sp

ołe

cznego

w

rozw

iązy

waniu

pro

ble

mu.

Może

my

pom

agać w

yrażać p

otr

zeby

tym

,

któ

re

dośw

iadcz

yły

krz

yw

dy

i

pró

bow

ać

na

nie

odpow

iadać.

Może

my d

om

agać s

ię o

dpow

iedzi

aln

ośc

i od

osó

b,

któ

re k

ogoś s

krz

yw

dziły

, w

spie

rają

c i

ch i

dają

c i

m o

kazję

na

naucz

enie

się

i z

reko

nst

ruow

anie

opart

ych

na

sza

cun

ku r

ela

cji

ze sp

ołe

czn

ośc

ią.

Może

my

wid

zieć

pro

ble

my

bard

ziej

jako

odpow

iedzi

aln

ość

całe

j sp

ołe

cznośc

i niż

winę

jednej

oso

by.

Może

my

odzy

skać s

iłę,

by

ule

czyć s

połe

czeńst

wo

i p

rzeła

mać

narz

uco

ną n

am

izo

lację.

37

wytw

orz

yły

. In

sty

tucje

są

zapro

gra

mow

ane

ta

k, aby

lu

dzie

ponosili porażkę. To

jest

ich u

tajo

ny c

el.

To n

ie są

pro

ble

my,

któ

re m

ożn

a r

ozw

iązać

prz

y p

om

ocy

refo

rm c

zy z

mia

n p

raw

nych

. W

ym

iar s

pra

wie

dliw

ośc

i ust

alił

swoje

pri

ory

tety

i s

tworz

ył

swoje

pra

wa

w k

onkre

tnym

celu

–aby

nas k

ontr

olo

wać

i z

nęcać

się

nad

nam

i. P

roble

mem

jest

pra

wo s

am

o w

sobie

.

Czę

sto

ludzi

e ż

yją

cy w

społe

czeńst

wie

państ

wow

ym

zakła

dają

,że

bez

scen

traliz

ow

anego w

ym

iaru

spra

wie

dliw

ośc

i kie

rują

cego

się

ja

snym

i

pra

wam

i,

rozw

iązy

wanie

ko

nflik

tów

było

by

nie

możl

iwe.

Bez

wsp

óln

ego

zest

aw

u p

raw

, każd

a w

alc

zyła

by o

wła

sny

inte

res,

kłó

cąc

się

w n

iesk

ończ

oność

. Jeśl

i zaś

[w

społe

czn

ośc

iach

bezp

ańst

wow

ych

] m

eto

dy

postępow

ania

wprz

ypadku

sp

ołe

cznej

krz

yw

dy

są

zd

ece

ntr

aliz

ow

ane

i

dobro

woln

e,

co

pow

strz

ym

a

ludzi

prz

ed

„w

zięci

em

spra

wie

dliw

ośc

i w

sw

oje

ręce

?”

Ważn

ym

w

yró

wnują

cym

m

ech

aniz

mem

w

sp

ołe

czeń

stw

ach

bezp

ańst

wow

ych

je

st

fakt,

że

lu

dzi

e

czase

m b

iorą

spra

wie

dliw

ość

w s

woje

ręce

, sz

czególn

ie m

ają

c d

o c

zynie

nia

zoso

bam

i

w

pozy

cjach

lid

eró

w,

któ

rzy

za

chow

ują

się

auto

ryta

rnie

. K

ażd

a m

oże

dzi

ałać

zgodnie

ze s

woim

sum

ienie

mi

podjąć

dzi

ała

nie

wym

ierz

one

w o

sobę,

któ

rą o

dbie

ra j

ako

oso

bę

szk

odzą

cą s

połe

cznośc

i. N

ajle

psz

e c

o s

ię m

oże

stać,

to

to, że

ludzi

e s

konfr

ontu

ją s

ię z

pro

ble

mem

, któ

ry d

o t

ej

pory

ignoro

wali.

W

najg

ors

zym

w

ypadku

,

może

to

podzi

elić

społe

czn

ość

na

oso

by,

któ

re będą

wid

ziały

takie

dzi

ała

nie

jako

usp

raw

iedliw

ione

ora

z ta

kic

h,

któ

rzy

będą

w nim

w

idzi

eć

szko

dę.

N

aw

et

jeśl

i

tak

się

st

anie

,

jest

to

le

psz

ym

rozw

iąza

nie

m

niż

zi

nst

ytu

cjonaliz

ow

anie

bra

ku

rów

now

agi

wła

dzy

. W

społe

cznośc

i, g

dzi

e k

ażd

a m

a w

ładzę

by

wziąć

spra

wy w

sw

oje

ręce

, gdzi

e w

szyst

kie

oso

by są r

ów

ne,

ludzi

om

o w

iele

łatw

iej

jest

prz

egadyw

ać s

pra

wy

i p

róbow

ać z

mie

niać

opin

ię i

nnych

niż

robić

co

zech

cą,

czy

pow

od

ow

ać

konflik

tydzi

ała

jąc

jak s

am

ozw

ańcz

y m

ścic

iel. P

ow

odem

, dla

któ

rych

ta

36

to, że

oso

ba

o c

iem

nie

jszy

m k

olo

rze

skó

ry z

ost

anie

su

row

iej

potr

akto

wana z

a p

odobne p

rzew

inie

nie

, niż

oso

ba b

iała

.3

Inte

nsy

wna

obecn

ość

zm

ilita

ryzo

wanych

sił polic

yjn

ych

w

gett

ach

i b

iedn

ych

osi

edla

ch łącz

y s

ię t

akże

z f

akte

m, że

lic

zba

prz

estępst

w p

ozo

staje

w n

ich

wyso

ka,

podcz

as

gdy lic

zba

osó

btr

afiają

cych

do

wię

zień

pow

iększ

a s

ię.

Polic

ja i

wię

zienia

to

syst

em

y k

ontr

oli,

mają

ce n

a c

elu

podtr

zym

anie

nie

rów

nośc

isp

ołe

czn

ych

, si

anie

str

ach

u i

rese

nty

mentó

w,

wyklu

czanie

ialie

now

anie

cały

ch

społe

czn

ośc

i

ora

z

stoso

wanie

ekst

rem

aln

ych

fo

rm

prz

em

ocy

w

obec

najb

ard

ziej

repre

sjonow

anych

sekto

rów

społe

czeńst

wa.

Oso

by,

któ

re p

otr

afią

org

aniz

ow

ać

sw

oje

życi

a w

e w

łasn

ych

społe

czn

ośc

iach

, m

ają

le

psz

e narzędzi

a aby

się

ch

ronić

.N

iektó

re s

połe

cznośc

i, k

tóry

m u

dało

się

wyw

alc

zyć

wła

sną

auto

nom

ię o

d p

ańst

wa

, o

rganiz

ują

och

otn

icze

patr

ole

aby

pom

agać o

sobom

w p

otr

zebie

i z

nie

chęcać d

o a

gre

sji.

Inacz

ej

niż

polic

ja,

te g

rupy n

ie o

pie

rają

się

na

wym

usz

ają

cej

prz

ym

us

wła

dzy

,

ani

nie

posi

ad

ają

za

mknię

tej

zbiu

rokra

tyzo

wanej

stru

ktu

ry,

a

w

ic

h

skła

d

najc

zęśc

iej

wch

odzą

oso

by

z

och

rania

nego

osi

edla

. Sku

pia

ją s

ię o

ne

na

och

ronie

osó

b,

a n

iewła

snośc

icz

y p

rzyw

ilejó

w,

a z

bra

ku s

kodyfiko

wanych

pra

w ,

odpow

iadają

racz

ej

na

potr

zeby

ludzi

, a

nie

szt

yw

ne

zasa

dy

pro

tokołu

.

Inne

sp

ołe

czn

ośc

i

org

aniz

ują

się

prz

eci

wko

społe

czn

ej

krz

yw

dzi

e b

ez

tw

orz

en

ia k

onkre

tnych

inst

ytu

cji.

Zam

iast

te

go

uży

wają

ro

zpro

szonych

sa

nkcj

i –

sp

oso

bów

dzi

ała

nia

i

post

aw

ro

zprz

est

rzenio

nych

w

sp

ołe

czn

ośc

i

ipro

pagow

anych

w k

ult

urz

e –

tak

aby

pro

mow

ać

bezp

iecz

ne

oto

czenie

.

Anarc

his

tki

w z

upełn

ie i

nny

sposó

b p

atr

zą n

a p

roble

my,

któ

rew

społe

czeńst

wach

auto

ryta

rnych

ujm

uje

się

w s

ię w

ram

yprz

estępst

wa i k

ary

. Prz

estępst

wo jest

pogw

ałc

enie

m

3 Są t

o p

ow

szech

nie

dostępne s

taty

styki biu

ra c

en

zuso

wego U

SA

, D

epart

am

entu

Spra

wie

dliw

ośc

i, n

ieza

leżn

ych

report

eró

w,

Hum

an

Rig

hts

W

atc

h i innych

org

aniz

acj

i. M

ożn

a je z

naleźć

np.

na d

rugw

arf

act

s.org

[s

pra

wdza

no 3

0 g

rudnia

, 2009

].

5

zapis

anego

pra

wa,

a p

raw

a są

narz

uca

ne

prz

ez

elit

y. K

onie

ckońcó

w,

nie

pyta

się

czy

oso

ba

kogoś k

rzyw

dzi

, ale

racz

ej

czy

jest

nie

posł

usz

na

ro

zkazo

m

elit

.

Jako

odpow

iedź

na

prz

estępst

wo,

kara

wytw

arz

a h

iera

rchie

mora

lnośc

i i

wła

dzy

pom

iędzy

prz

estępcą

i

w

ym

ierz

ają

cym

sp

raw

iedliw

ość

.Po

zbaw

ia

prz

estępcę

śr

odkó

w

mogący

ch

mu

pom

óc

zinte

gro

wać

się

ponow

nie

ze

sp

ołe

cznośc

ią

i

prz

est

ać

krz

yw

dzić

innych

.

W s

połe

czeń

stw

ie,

któ

re j

est

siln

e,

bo

sam

o s

tanow

i o

sobie

,lu

dzi

e

nie

potr

zebują

za

pis

ów

pra

wnych

;

mają

m

oc

dete

rmin

ow

ania

cz

y

ktoś

pow

strz

ym

uje

ic

h

prz

ed

zasp

oka

janie

m s

woic

h p

otr

zeb,

i m

ogą

prz

yw

ołać

inn

e o

soby

ze s

połe

czn

ośc

i na

pom

oc w

rozw

iązy

waniu

konflik

tów

. Z

tego

pun

ktu

wid

zenia

pro

ble

mem

nie

jest

prz

estępst

wo,

ale

krz

yw

da

społe

czn

a –

czy

li d

ziała

nia

takie

jak

np.

napaśc

i cz

y j

azd

a p

opija

nem

u,

któ

re

rzecz

yw

iści

e

krz

yw

dzą

oso

by.

W

ty

mpara

dygm

aci

e n

ie m

a m

iejs

ca n

a p

rzestępst

wa

bez

ofiar.

Obnażo

ny

w

ięc

zo

staje

absu

rd

staw

iania

och

rony

pra

wwła

snośc

i osó

b u

prz

yw

ilejo

wanych

nad

potr

zebam

i prz

eży

cia

inn

ych

. Ty

pow

y d

la k

apit

alis

tycz

nego

wym

iaru

spra

wie

dliw

ośc

isk

andal

w p

ost

aci

are

szto

wania

gło

dnej

oso

by

za

kra

dzi

eż

bogate

mu,

nie

byłb

y m

ożl

iwy

w p

ara

dygm

aci

e g

dzi

e b

azą

są

potr

zeby.

Podcz

as

stra

jku

genera

lnego w

Seatt

le w

luty

m 1

91

9, ro

botn

icy

i ro

botn

ice

prz

ejęły

m

iast

o. H

andel

w m

ieśc

ie ust

ał,

ale

rob

otn

ice

nie

pozw

olił

y b

y m

iast

o o

garnął

chaos.

Prz

eci

wnie

,dzi

ałały

wsz

yst

kie

nie

zbędne

usł

ugi,

lecz

zorg

aniz

ow

ane

były

prz

ez

sam

ych

robotn

ików

– b

ez

zarządu

sze

fost

wa.

I ta

kprz

eci

eż

to właśn

ie r

ob

otn

ice s

wą p

racą

daw

ały

życi

e m

iast

u w

każd

ym

innym

dniu

w r

oku

, te

go

dnia

jednak

udow

odniły

, że

potr

afią

ste

row

ać s

wą

pra

cą b

ez

ingere

ncj

i z

góry

. O

rganiz

acj

ana

pozi

om

ie m

iast

a z

ost

ała

sko

ord

ynow

ana

prz

ez

Kom

itet

Str

ajk

u G

en

era

lnego,

na

któ

ry s

kła

dali s

ię s

zere

gow

i ro

botn

icy

każd

ego

loka

lnego

zw

iązk

u z

aw

odow

ego.

Str

uktu

ra t

a b

yła

podobna, m

oże

naw

et

insp

irow

ana K

om

uną P

ary

ską. Lo

kaln

e

6

ich

ludzk

iego

konta

ktu

i m

ożl

iwośc

i eduka

cyjn

ych

podnosi

recy

dywę.1

5 T

ym

czase

m n

a k

ażd

e z

badań,

któ

re p

oka

zało

jak

skończ

yć

z p

rzestępst

wam

i i

zredu

kow

ać p

opula

cję

więźn

iów

,rząd

za

reagow

ał

ruch

em

w

prz

eci

wnym

kie

runku

: ob

cięto

pro

gra

my

eduka

cyjn

e,

wzm

ożo

no

uży

cie

izo

late

k,

prz

edłużo

no

wyro

ki

i ogra

nic

zono

pra

wa

do

wiz

yt.

Dla

czego?

Ponie

waż

wię

zienie

poza

fu

nkcją

m

ech

aniz

mu

ko

ntr

oli,

je

st

także

prz

em

ysł

em

. W

ysy

sa m

iliony

dola

rów

z p

ublic

znych

pie

nię

dzy

na

inst

ytu

cje,

któ

re w

zmacn

iają

kontr

olę

państ

wową,

takie

jak

polic

ja,

sądy,

inw

igila

cja,

pry

watn

e fi

rmy

och

ronia

rskie

, prz

yoka

zji

dost

arc

za n

iew

oln

iczą

siłę

roboczą

pro

duku

jącą

dobra

dla

rzą

du

i p

ryw

atn

ych

korp

ora

cji.

Prz

ym

uso

wa

pra

ca j

est

ciągle

legaln

a w

syst

em

ie w

ięzi

ennym

i w

iększ

ość

wię

zień

posi

ada

sw

oje

fabry

ki,

gdzi

e w

ięźn

iow

ie m

uszą

pra

cow

ać

za

kilk

a ce

ntó

w za

godzi

nę. W

ięzi

enia

są

też

w

spółc

zesn

ym

ekw

iwale

nte

m s

kle

pu

dla

pra

cow

nik

ów

firm

y,

gdzi

e w

ięźn

iow

iem

uszą

wydaw

ać c

ałe

zaro

bio

ne

pie

nią

dze

i t

e,

któ

re p

rzysyła

im r

odzi

na,

kupują

c u

bra

nia

, je

dze

nie

i pła

cąc

za

rozm

ow

yte

lefo

nic

zne –

wsz

yst

ko w

znacz

nie

podnie

sionych

cen

ach

.

Nie

ma

nadzi

ei

na

refo

rmę

syst

em

u w

ięzi

en

nego.

Biu

rokra

ciprz

yjaźn

i ta

kim

refo

rmom

alb

o s

ię p

oddali

alb

o p

rzesz

li d

oobozu

abolic

jonis

tów

. Je

den

z w

yso

kic

h s

topnie

m b

iuro

kra

tów

,któ

ry

kie

row

ał

za

kła

dam

i

karn

ym

i

dla

nie

letn

ich

w

Mass

ach

use

tts

i Illin

ois

konklu

dow

ał:

Wię

zie

nia

są

prz

em

ocow

ym

i prz

esta

rzały

mi biu

rokra

cja

mi,

któ

re n

ie c

hro

nią

bezpie

czeństw

a p

ubliczn

ego.

Nie

ma m

ow

y o

rehabilit

ow

aniu

kogokolw

iek

wew

nątr

z.

Ta

insty

tucja

sto

suje

prz

em

oc,

czym

pro

woku

je p

rzem

oc

u w

ięźnió

w,

po

czym

tą

pow

stałą

prz

em

ocą

uzasadnia

w

ięcej

in

sty

tucjo

naln

ej

prz

em

ocy.

To s

am

ospełn

iają

ca

się

prz

epow

iedn

ia.

Wię

zie

nia

pre

zentu

ją s

ię jako r

ozw

iązanie

pro

ble

mów

, któ

re s

am

e

15 G

eorg

e R

. Edis

on, M

D, “T

he D

rug

Law

s: A

re T

hey Eff

ect

ive a

nd S

afe

?”

The Journ

al of

the A

meri

can M

edia

l A

ssocia

tion

. Vol. 2

39 N

o.2

4,

June 1

6,

1978.

A.W

. M

acL

eod,

Recid

ivis

m:

a D

efi

cie

ncy D

isease, Phila

delp

hia

: U

niv

ers

ity o

f Pe

nnsy

lvania

Pre

ss,

1965. 35

prz

ypadka

ch,

odpow

iedzi

są

czę

stokroć m

ało

entu

zjast

ycz

ne

iko

ntr

pro

dukty

wne.

Tym

czase

m w

ym

iar

spra

wie

dliw

ośc

i efe

kty

wnie

dzi

ała

ja

konarzędzi

e

służą

ce

zmia

nie

ksz

tałt

u

społe

czeńst

wa

i

kontr

olo

waniu

popula

cji

kla

sy

niż

szej.

Spójr

z

na

„W

ojnę

prz

eci

wko

Nark

oty

kom

”, w

ypow

iedzi

aną

prz

ez

państ

wo jesz

cze

w l

ata

ch 8

0ty

ch a

trw

ają

cą d

o d

ziś.

W p

oró

wnaniu

z p

racą

igw

ałt

am

i,

najb

ard

ziej

nie

legaln

e

nark

oty

ki

są

re

laty

wnie

nie

groźn

e;

w p

rzypadku

tych

sta

now

iący

ch z

ag

roże

nie

, opie

kam

edycz

na

ja

ko

odpow

iedź

dem

onst

ruje

o

w

iele

w

yżs

ząefe

kty

wność

niż

odsi

adka

w w

ięzi

en

iu.

Wym

iar

spra

wie

dliw

ośc

iw

ydał tę

wojnę b

y z

mie

nić

pri

ory

tety

public

zne:

usp

raw

iedliw

iaona

polic

yjną

oku

pację

bie

dn

iejs

zych

dzi

eln

ic,

m

aso

we

uw

ięzi

enie

i z

nie

wole

nie

mili

onów

bie

dn

ych

i c

iem

nosk

óry

chlu

dzi

, ora

z posz

erz

a wła

dzę

polic

ji i sę

dzi

ów

. C

o p

olic

ja r

obi

z tą

wła

dzą

? A

resz

tują

i z

ast

rasz

ają

najb

ard

ziej

bezs

ilne c

złonkin

ie s

połe

czeń

stw

a.

Bie

dni i ci

em

nosk

órz

y ludzi

ew

prz

ew

aża

jące

j w

iększ

ośc

i padają

ofiara

mi

are

szto

wań

i

skazań, nie

w

spom

inają

c o

co

dzi

en

nym

nęka

niu

a

naw

et

mord

ers

twach

z rąk

polic

jantó

w.

Pró

by

refo

rmow

ania

polic

jirz

adko

prz

ekra

czają

napełn

ianie

ich

budże

tów

i u

spra

wnia

nie

sposo

bów

na w

ięzi

enie

ludzi

. A

co d

zieje

się

z m

ilionam

i lu

dzi

ww

ięzi

enia

ch? Są

izo

low

ani

i pow

oli z

abija

ni

prz

ez złe

jedze

nie

inędzn

e w

aru

nki

lub

też

szybko

prz

ez

strażn

ików

, któ

rzy p

raw

ienig

dy

nie

zost

ają

ska

zani.

Str

ażn

icy

wię

zien

ni

zachęca

ją d

oprz

em

ocy

mię

dzy

gangam

i i

prz

em

ocy

raso

wej,

co

pom

ag

a im

w u

trzy

maniu

kontr

oli,

czę

sto

prz

em

yca

ją t

eż

i s

prz

edają

uza

leżn

iają

ce n

ark

oty

ki, n

apych

ają

c p

rzy t

ym

wła

sne

kie

szen

iei

odurz

ają

c

popula

cję.

D

ziesiątk

i

tysięcy

w

ięźn

iów

je

sttr

zym

anych

w izo

latk

ach

, nie

któ

re z

tych

osó

b o

d d

eka

d.

Nie

zlic

zone

st

udia

udow

odniły

, że

tr

akto

wanie

nało

gu

nark

oty

kow

ego

i

inn

ych

psy

cholo

gic

znych

pro

ble

mów

ja

kosp

raw

kry

min

aln

ych

je

st

nie

efe

kty

wne

i

nie

ludzk

ie;

udow

odnio

no t

eż,

że złe

tra

kto

wanie

więźn

iare

k i p

ozb

aw

ianie

34

zwią

zki

ora

z ko

nkre

tne

gru

py r

obotn

icze

zach

ow

ały

auto

nom

ięw

odnie

sieniu

do wła

snej pra

cy,

któ

rą n

ie z

arządzał ani w

któ

rąnie

ingero

wał

Kom

itet,

czy

kto

kolw

iek

inny.

Pra

cow

nic

e m

iały

wolną

rękę

do

podejm

ow

ania

inic

jaty

w n

a p

ozi

om

ie l

oka

lnym

.K

iero

wcy

cyst

ern

z m

lekie

m n

a p

rzykła

d u

ruch

om

ili d

zieln

icow

ysy

stem

dyst

rybucj

i m

leka

, na

któ

ry s

zefo

stw

o o

gra

nic

zone

logiką z

ysk

u n

igdy b

y n

ie p

rzyst

ało

.

Str

ajk

ują

ce

robotn

ice

zb

ierały

śm

ieci

,

tworz

yły

public

zne

kaw

iarn

ie,

ro

zdaw

ały

darm

ow

e

jedze

nie

i

podtr

zym

ały

dzi

ała

nie

str

aży

poża

rnej.

Zapew

nili

też

och

ronę

prz

eci

wko

zach

ow

anio

m

anty

-społe

cznym

–

ra

bunko

m,

napadom

,m

ord

ers

twom

,

gw

ałt

om

–

fa

li

prz

estępst

w,

któ

rą

oso

by

auto

ryta

rne

zaw

sze

prz

ew

idują

. Pa

trole

mie

jskie

skła

dały

się

znie

uzb

rojo

nych

wete

ran

ów

woje

nnych

, któ

rzy

prz

ech

adza

li s

iępo

mieśc

ie c

zuw

ają

c i

odpow

iadają

c n

a w

oła

nie

o p

om

oc.

Byli

oni

auto

ryzo

wani

jedynie

do

uży

wania

ost

rzeżeń

i p

ers

wazj

i.Po

czu

cie

solid

arn

ośc

i podcz

as

stra

jku

pom

ogło

wzm

ocn

ić w

ięzi

w t

kance

społe

cznej, p

rzez c

o o

chotn

iczy

m p

atr

olo

m u

dało

się

osiągnąć t

o,

w c

zym

sam

o p

ańst

wo z

aw

iodło

- m

ogły

utr

zym

ać

poko

jową a

tmosf

erę

w s

połe

czeńst

wie

.

Ta s

olid

arn

ość

, darm

ow

e j

edze

nie

i

odzy

skanie

wia

ry w

ewła

sne

możl

iwośc

i prz

ez

z

wykły

ch l

udzi

odegrały

znaczącą

rolę

w

za

trzy

maniu

prz

estępst

w

u

sam

ego

ic

h źr

ódła

.Z

marg

inaliz

ow

ane

oso

by

uzy

skały

możl

iwość

zaangażo

wania

się

we

wła

sne

społe

cznośc

i, m

ożl

iwość

podejm

ow

ania

decy

zji,

udzi

ału

w ż

yci

u s

połe

cznym

któ

rych

kapit

alis

tycz

ny

reżi

m i

modm

aw

iał.

Bra

k p

olic

ji, k

tóre

j obecn

ość

podkreśl

a n

apię

cia

kla

sow

ei

pow

oduje

wro

gie

nast

roje

, pom

ógł

właśn

ie o

bniż

yć

prz

estępcz

ość

osó

b z

niż

szej

kla

sy.

Naw

et

wła

dze

zauw

ażyły

jak

dobrz

e zo

rganiz

ow

ane

było

m

iast

o: zn

ajd

ują

cy się

w

mieśc

ie b

urm

istr

z S

eatt

le,

John

F.

Morr

ison,

twie

rdził,

że

nig

dy

wcz

eśn

iej nie

wid

ział

„mia

sta t

ak c

ichego i u

porządko

wanego.”

Str

ajk

w k

ońcu

udało

się

zdła

wić

prz

y p

om

ocy

inw

azj

i ty

sięcy

7

żołn

ierz

y i

polic

jantó

w, na

pom

oc

któ

rym

prz

ysz

li lid

erz

yzw

iązk

ow

i.4

W m

ieśc

ie O

axaca

, w

20

06

roku

doszło

do

rew

olt

y,

w w

ynik

uktó

rej

nastąpiła

trw

ają

ca p

rzez

pięć m

iesięcy

auto

nom

ia.

APPO

– zg

rom

adze

nie

popula

rne,

zorg

aniz

ow

ane

prz

ez

stra

jkują

cych

naucz

yci

eli

i i

nne

akty

wis

tki

w c

elu

sko

ord

ynow

ania

oporu

iorg

aniz

acj

i ży

cia

mia

sta

Oaxaca

– z

org

aniz

ow

ało

och

otn

iczą

straż,

któ

ra p

om

ogła

utr

zym

ać

spokó

j, g

dy

groźb

a p

rzem

ocy

woblic

zu p

odzi

ałó

w b

yła

szc

zególn

ie w

yso

ka.

Polic

ja i

gru

py

para

mili

tarn

e z

e s

woje

j st

rony

zabiły

ponad

10

osó

b –

to

był

jedyn

y r

ozl

ew

krw

i podcz

as

nie

obecn

ośc

i wła

dzy

państ

wow

ej.

Popula

rny

ruch

z O

axaca

potr

afił

utr

zym

ać

rela

tyw

ny

spokó

jpom

imo

całe

j prz

em

ocy

narz

uco

nej

prz

ez p

ańst

wo.

Udało

się

to o

siągnąć,

dzięki

zmodyfiko

waniu

z

wycz

aju

sto

sow

anego

prz

ez

ludność

rdze

nną

na

potr

zeby

now

ej

sytu

acj

i: uży

toto

piles z

mie

nnych

wart

, któ

re z

apew

nia

ją b

ezp

iecz

eńst

wo

wauto

chto

nic

znych

sp

ołe

cznośc

iach

.

Zw

iąze

k

naucz

yci

els

ki

uży

wał

już

top

iles

jako

och

otn

icze

j

och

rony

podcz

as

obozo

wania

,

zanim

ufo

rmow

ało

się

A

PPO

.

APPO

sz

ybko

sięgnęło

do

tej

pra

kty

ki

i włą

czyło

ją

jako

część

zadań

kom

isji

bezp

iecz

eńst

wa

aby

ch

ronić

mia

sto

prz

ed

polic

ją i

gru

pam

ipara

mili

tarn

ym

i. D

uża

część

za

dań

top

iles

pole

gała

na

oku

pow

aniu

budynkó

w r

ządow

ych

i o

bro

nie

bary

kad

i o

kupacj

i.To

zn

acz

yło

, że

top

iles częst

o m

usi

ały

walc

zyć

za

pom

ocą

kam

ien

i i peta

rd p

rzeci

wko

uzb

rojo

nym

gru

pom

para

mili

tarn

ym

i polic

ji.

Jedne

z n

ajg

ors

zych

ata

ków

miały

mie

jsce

prz

ed

oku

pow

anym

ibudynkam

i. O

chra

niałyśm

y budynek

Sekre

tari

atu

Ekonom

ii,

gdy z

dałyśm

y s

obie

spra

wę, że g

dzieś w

tym

budynku jest

4 W

ikip

edia

“Seatt

le G

enera

l Str

ike o

f 1919,”

en.w

ikip

edia

.org

[sp

raw

dza

no

21 C

zerw

ca 2

00

7].

Cyta

ty p

och

odzą

z Jere

my B

rech

er,

Str

ike!

Revis

ed

Edit

ion. South

End P

ress

, 19

97;

ora

z H

ow

ard

Zin

n,

A P

eople

’s H

isto

ry o

f th

e

Unit

ed S

tate

s,

Perr

enia

l C

lass

ics

Edit

ion,

1999.

8

nie

dopusz

cza

do

te

go

w

szyst

kie

go.

G

rom

adzi

ko

ntr

olę

,alie

nuje

całe

społe

cznośc

i, p

rzesz

kadza

w b

adaniu

prz

ycz

yn

pro

ble

mów

, prz

ede w

szyst

kim

dbają

c o z

ach

ow

anie

sta

tus q

uo.

Polic

ja i

sędzi

ow

ie m

ogą

za

pew

niać

ogra

nic

zoną

och

ronę,

szcz

ególn

ie o

sobom

uprz

yw

ilejo

wanym

prz

ez r

asi

zm,

seksi

zmcz

y k

apit

aliz

m;

ale

najw

iększ

ym

nie

bezp

iecz

eń

stw

em

, prz

ed

któ

rym

sta

je w

iększ

ość

ist

ot

ludzk

ich,

jest

sam

syst

em

. D

laprz

ykła

du,

tysiące

pra

cow

nik

ów

gin

ie r

ok

rocz

nie

ze

wzg

lędu

na

zanie

dbania

pra

codaw

ców

i n

iebezp

iecz

ne

waru

nki

pra

cy,

ale

pra

cod

aw

cy n

igdy

nie

są

kara

ni

jak

mord

erc

y,

i pra

wie

nig

dy

nie

są

naw

et

osk

arż

ani

jak

prz

estępcy

. W

najle

psz

ym

wypadku

rodzi

na

pra

cow

nik

a m

oże

lic

zyć n

a p

ien

iężną

ugodę

w

sądzi

e

cyw

ilnym

.

Kto

decy

duje

o

ty

m,

że

sz

efo

wi

zara

bia

jące

mu

na

śm

ierc

i

pra

cow

nik

ów

nie

za

graża

nic

groźn

iejs

zego

niż

pro

ces c

yw

ilny,

podcz

as g

dy

żona

zabija

jąc

znęca

jące

go

się

nad

nią

męża

idzi

e d

o w

ięzi

en

ia a

cza

rnosk

óry

nast

ola

tek

zabija

jący

polic

janta

w s

am

oobro

nie

dost

aje

karę

śmie

rci?

Z

pew

nośc

ią

nie

pra

cow

nic

y,

ko

bie

ty

czy

ciem

nosk

órz

y.

Syst

em

tota

litarn

y m

usi

zasp

oko

ić,

zdusić,

lub

zastąpić

czy

mś

inn

ym

każdą

ludzką

potr

zebę

. W

pow

yżs

zym

prz

ykła

dzi

e,

wym

iar

spra

wie

dliw

ośc

i ujm

uje

zabójs

two p

raco

wnik

ów

w r

am

ypro

ble

mu

rozw

iązy

waln

ego

regu

lacj

am

i i

biu

rokra

cją.

Media

(w

US

A)

pom

agają

w

ty

m,

nie

pro

porc

jonaln

ie

wie

le

uw

agi

pośw

ięca

jąc

re

lacj

onow

aniu

se

ryjn

ych

m

ord

erc

ów

i

„mord

ują

cych

z z

imną k

rwią

”, p

raw

ie z

aw

sze b

iedn

ych

i z

wykle

nie

-biały

ch o

sób,

zmie

nia

jąc

to,

w j

aki

sposó

b p

ost

rzegam

yza

groże

nia

, któ

re n

a n

as c

zyhają

W k

onse

kw

encj

i w

ielu

ludzi

boi

się

bard

ziej

innych

bie

dnych

ludzi

niż

sw

oic

h s

zefó

w,

ichętn

ie w

spie

rają

polic

ję i sądy w

nagonce

na n

ich.

Ocz

yw

iści

e i

stnie

ją p

rzypadki,

gdy

polic

ja i

sądy

odpow

iad

ają

na

za

bójs

twa

ko

bie

t cz

y pra

cow

nik

ów

–

ch

oć

częst

o by

zreduko

wać

sp

ołe

czną

wśc

iekłość

i

zn

iechęcić

lu

dzi

do

posz

ukiw

ania

wła

snych

rozw

iązań. N

aw

et

w t

akic

h

33

od

ko

goś,

kto

go

nie

potr

zebuje

.

Nato

mia

st,

jeże

lisp

ołe

czeńst

wo

sku

pia

się

ra

czej

na

ludzk

ich

potr

zebach

ipra

gnie

nia

ch n

iż n

a e

gze

kw

ow

aniu

sta

tycz

nych

pra

w,

masz

szansę

prz

eko

nać

sw

oją

społe

czn

ość

, że

potr

zebuje

sz c

hle

ba

bard

ziej

niż

oso

ba,

od

któ

rej

go

wzięłaś.

W t

en

sposó

b o

sob

apodejm

ują

ca d

ziała

nie

ora

z o

soby,

na

któ

re t

o d

ziała

nie

ma

wpły

w,

pozo

stają

w c

en

trum

pro

cesu

, za

wsz

e z

achęca

ne b

y s

ięw

ytł

um

acz

yć

i m

ogące

zakw

est

ionow

ać

norm

y s

połe

cznośc

i.

W k

ontr

aśc

ie d

o t

ego

sto

i sy

stem

spra

wie

dliw

ośc

i, k

tóra

zależy

od

osą

du

– t

u u

prz

yw

ilejo

wuje

się

ważn

ość

oso

by p

odejm

ują

cej

decy

zję

ponad

osk

arż

yci

ela

mi

i obrońca

mi,

któ

rzy

bezs

ilnie

czeka

ją

na

w

ynik

.

Spra

wie

dliw

ość

je

st

egze

kw

ow

anie

mm

ora

lnośc

i – k

tóra

, u

sw

oje

go

zara

nia

uza

sadnio

na

jest

jako

nadana

prz

ez

boga.

G

dy

sp

ołe

czeńst

wa

odch

odzą

od

rozu

mow

ania

relig

ijnego,

mora

lność

sta

je s

ię u

niw

ers

aln

a,

lub

natu

raln

a,

lub

nauko

wa

– s

fery

cora

z d

ale

j ulo

kow

ane

poza

wpły

wam

i ogółu

społe

czeńst

wa

– d

o m

om

entu

aż

sta

je s

iększ

tałt

ow

ana

i s

erw

ow

ana

pra

wie

wyłą

cznie

prz

ez

media

irząd.

Założe

nia

sp

raw

iedliw

ośc

i

i

społe

cznych

re

lacj

i,

któ

rew

ytw

arz

a, są

z

natu

ry auto

ryta

rne. W

pra

kty

ce sy

stem

ysp

raw

iedliw

ośc

i

zaw

sze

nie

spra

wie

dliw

ie

faw

ory

zują

posi

adają

cych

wła

dzę

i w

okro

pny s

posó

b k

rzyw

dzą

sła

bsz

ych

.W

tym

sam

ym

cza

sie

wypacz

ają

nas

ety

cznie

i p

ow

odują

, że

nasz

pote

ncj

ał

inic

jaty

wny

ora

z p

ocz

uci

e o

dpow

iedzi

aln

ośc

iza

nik

a.

Nic

zym

nark

oty

k,

uza

leżn

iają

nas

imit

ują

c r

ealiz

ow

anie

jednej

z

natu

raln

ych

potr

zeb

lu

dzk

ich

-

ro

zwią

zyw

ania

konflik

tów

.

To

dla

tego

lu

dzi

e

wolą

bła

gać

sy

stem

spra

wie

dliw

ośc

i

o

refo

rmy,

bez

w

zglę

du

na

to

ja

knie

realis

tycz

ne

są

ich

ocz

ekiw

ania

, za

mia

st w

ziąć

spra

wy

wsw

oje

ręce

. A

by

ule

czyć

się

po

dozn

anej

prz

em

ocy

, zr

anio

na

oso

ba

potr

zebuje

odzy

skać

kontr

olę

nad

wła

snym

życi

em

,sp

raw

ca p

rzem

ocy

potr

zebuje

prz

yw

rócić

zd

row

e r

ela

cje

zoso

bam

i ze

sw

oje

go

oto

czenia

, a

sp

ołe

czn

ość

potr

zebuje

spra

wdzać

swoje

norm

y i d

ynam

ikę s

ił. W

ym

iar

spra

wie

dliw

ośc

i

32

gru

pa

osób

prz

ygoto

wują

ca

się

do

zaata

kow

ania

nas.

Zapukałyśm

y, ale

nik

t nie

odpow

iadał.

Pięć

m

inu

t późnie

juzbro

jona

gru

pa

w

yje

chała

z

tyłó

w budynku

i

zaczęła

nas

ostr

zeliw

ać. Pró

bow

ałyśm

y chro

nić

się

prz

ed

kula

mi,

ale

wie

działyśm

y,

że

jeśli

się

w

ycofa

my

w

szystk

ie

osoby

znajd

ują

ce

się

na

bary

kadzie

z p

rzodu

budynku

– c

zyli

jakieś

czte

rdzieści

osób

–

znala

zły

by

się

w

w

ielk

imnie

bezpie

czeń

stw

ie.

Z

decyd

ow

ałyśm

y

się

w

ięc

zostać

na

pozycji

i b

ronić

się

kam

ien

iam

i. S

trzela

li d

o n

as,

dopóki

nie

skończyły

im

się

kule

, po

czym

odje

chali,

bo

zobaczyli

że

nig

dzie

się

nie

ruszym

y.

Kilkoro

z n

as b

yło

rann

ych.

Jeden

znaszych

został

postr

zelo

ny

w n

ogę

a d

rugi

w p

lecy.

Późnie

jprz

ybyły

posiłki, a

le b

andyci już s

ię w

ycofa

li.

Nie

mie

liśm

y ż

adnej

bro

ni.

Pod

biu

rem

Ekonom

ii b

roniłyśm

ysię

kam

ienia

mi.

Z c

zasem

cora

z c

zęście

j zn

ajd

ow

ałyśm

y s

iępod

ostr

załe

m z

bro

ni

paln

ej,

zaczęliśm

y w

ięc

sporządzać

śro

dki

mają

ce

nam

pom

óc

w

obro

nie

: peta

rdy, bute

lkow

ew

yrz

utn

ie r

akie

t dom

ow

ej

roboty

, kokta

jle

moło

tow

a;

każdy

ikażda

z n

as c

oś m

iała

. G

dy n

ie m

iałyśm

y ż

adnej

z t

ych

rzeczy,

bro

niłyśm

y ludzi wła

snym

i ciała

mi i goły

mi rę

kom

a.5

Po t

akic

h a

taka

ch,

top

iles

pom

agały

zabie

rać

rannych

do

cen

trów

pie

rwsz

ej pom

ocy

.

Och

otn

icy o

chro

ny

także

odpow

iadali n

a z

wykłe

prz

estępst

wa.

Jeśl

i

ktoś

zo

stał

napadnię

ty

lub

obra

bow

any,

są

siedzi

wsz

czynali a

larm

i z

jaw

iali s

ię o

siedlo

wi

top

iles;

jeśl

i sp

raw

caprz

em

ocy

był

pod

wpły

wem

nark

oty

ków

, to

prz

yw

iązy

wano

go

na

cen

traln

ym

pla

cu n

a n

oc,

a n

aza

jutr

z o

soba

ta

musi

ała

pozb

ierać

śm

ieci

, lu

b w

yko

nać

inną

usł

ugę

dla

społe

cznośc

i.R

óżn

e o

soby m

iały

różn

e p

om

ysł

y n

a t

o,

jakie

dłu

gote

rmin

ow

ero

zwią

zania

zast

oso

wać,

a p

onie

waż

rebelia

w O

axaca

była

5 D

iana D

enh

am

and

C.A

.S.A

. C

olle

ctiv

e (

eds.

), T

eachin

g R

ebellio

n:

Sto

ries

from

the G

rassro

ots

Mobiliz

ati

on in O

axaca

, O

akla

nd:

PM

Pre

ss,

2008,

wyw

iad

z C

uatl

i.

9

polit

ycz

nie

bard

zo z

różn

icow

ana

– n

ie w

szyst

kie

z m

eto

d b

yły

rew

olu

cyjn

e.

N

iektó

rzy

ch

cieli

prz

eka

zyw

ać

zł

odzi

ei

cz

ysp

raw

ców

napadów

sądom

, ch

oć

pow

szech

nie

wie

rzono, że

rząd

wypusz

cza

wsz

yst

kie

łam

iące

pra

wo

oso

by

i z

achęca

ich

do p

ow

rotu

do s

połe

cznośc

i w

tym

mieśc

ie,

by m

ogli p

opełn

iać

anty

-społe

czne w

ystępki.

His

tori

a

Exarc

hii,

dzi

eln

icy

w

ce

ntr

um

A

ten

prz

ez

la

taudow

adnia

, że

polic

ja n

as

nie

och

rania

, a

racz

ej

nam

zagraża

.Prz

ez

lata

Exarc

hia

była

tw

ierd

zą r

uch

u a

narc

his

tycz

nego

iko

ntr

-kult

uro

wego.

D

zieln

icy

udało

się

och

ronić

prz

ed

gen

tryfika

cją

i n

adzo

rem

prz

y p

om

ocy

różn

oro

dnych

śro

dkó

w.

Luksu

sow

e sa

moch

ody

są

re

gu

larn

ie podpala

ne, jeśl

i ta

mza

park

ują

na

noc.

Po

tym

jak

właśc

icie

le s

kle

pów

i r

est

aura

cji

zost

ali p

oddani

społe

cznej

pre

sji

i akto

m n

iszc

zenia

wła

snośc

ipry

watn

ej,

nie

pró

bują

już

zd

zierać

ze

sw

oic

h śc

ian

polit

ycz

nych

pla

kató

w, w

yrz

ucać

bezd

om

nych

ani

w in

ny

sposó

b w

ytw

arz

ać k

om

erc

yjn

ej

atm

osf

ery

na

ulic

ach

. U

stąpili

,oddają

c ulic

e w

ręce

mie

szkańcó

w.

Tajn

iacy

wch

odzą

cy n

a u

lice

Exarc

hii

byli

bru

taln

ie b

ici

prz

y w

ielu

oka

zjach

. W

prz

eddzi

eń

Olim

pia

dy,

m

iast

o

pró

bow

ało

odnow

ić

skw

er

Exarc

hii,

i

zam

ien

ić g

o z

loka

lnej

mie

jscó

wki

w a

trakcję

tury

stycz

ną.

Now

y p

lan

zakła

dał

na

prz

ykła

d n

ową

fonta

nnę,

ale

żadnych

ław

ek.

Sąsi

adki

za

częły

org

aniz

ow

ać

sp

otk

ania

,w

ym

yśl

iływła

sny

pla

n

odnow

y

i

poin

form

ow

ały

firm

ębudow

laną,

o t

ym

, że

wolą

sw

ój

pla

n o

d t

ego

z u

rzędu

mia

sta.

Pow

tarz

ają

ce s

ię n

iszc

zenia

sprzętu

budow

lanego

w k

ońcu

prz

eko

nało

firm

ę,

kto

tu

jest

na

pra

wdę

sze

fem

. O

dnow

iony

park

nie

ma d

ziś

tury

stycz

nej

fonta

nny,

ma z

a t

o w

ięce

j zi

ele

ni

i ła

dne n

ow

e ław

ki.

Ata

ki

na

polic

ję w

Exarc

hii

są

czę

ste,

a u

zbro

jona

pre

wencj

aza

wsz

e s

tacj

onu

je n

ieopodal. P

rzez

ost

atn

ich k

ilka lat

polic

ja n

aprz

em

ian

to

pró

buje

oku

pow

ać

Exarc

hię

siłą

, to

str

zeże

jej

gra

nic

y prz

y pom

ocy

uzb

rojo

nych

gru

p pre

wencj

i za

wsz

egoto

wych

do

ata

ku.

W ż

adnym

mom

enci

e p

olic

ja n

ie b

yła

wst

anie

pełn

ić s

wych

zw

ykły

ch p

olic

yjn

ych

dzi

ałań.

Polic

ja n

ie

10

Poza jed

nostk

ową s

pra

wie

dliw

ość

Kw

est

ia s

pra

wie

dliw

ośc

i je

stbyć m

oże

najn

iebezp

iecz

nie

jszy

mpro

dukte

m

auto

ryta

rnej

psy

cholo

gii.

N

ajg

ors

ze

naduży

cia

państ

wa m

ają

mie

jsce

w w

ięzi

enia

ch –

inkw

izycj

e,

prz

ym

uso

wa

reh

abili

tacj

a.

Po

licja

,

sędzi

ow

ie

i

strażn

icy

w

ięzi

enni

są

klu

czow

ym

i

agen

tam

i

prz

ym

usu

i

prz

em

ocy

.

W

imię

spra

wie

dliw

ośc

i

mundu

row

i

bandyci

te

rrory

zują

całe

społe

czn

ośc

i, p

odcz

as

gdy

dysy

denci

pis

zą d

ecy

zje

do

tego

sam

ego

rządu,

któ

ry

ich

re

pre

sjonuje

.

Wie

lu

ludzi

ta

kin

tern

aliz

uje

w s

obie

rozu

mow

anie

państ

wa, że

prz

eraża

ich

możl

iwość

utr

aty

och

rony

i o

sądu,

któ

re t

o p

ańst

wo

rze

kom

oim

zapew

nia

.

Gdy

spra

wie

dliw

ość

sta

je s

ię p

ryw

atną

sfe

rą s

pecj

alis

tów

,opre

sje

nie

są

dale

ko w

tyle

. W

spólną

cechą

bezp

ańst

wow

ych

społe

czeńst

w

znajd

ują

cych

się

na

gra

nic

y

wyksz

tałc

en

iare

pre

syjn

ych

hie

rarc

hii,

któ

re p

row

adzą

do

tw

orz

enia

rzą

dów

,zd

aje

się

być

gru

pa

sza

now

anej

męsk

iej

stars

zyzn

y,

któ

rare

aliz

uje

pow

ierz

oną

jej

na

stałe

rolę

rozw

iązy

wania

konflik

tów

i w

ym

ierz

ania

spra

wie

dliw

ośc

i. W

takim

konte

kśc

ie łatw

o jest

oce

mento

wanie

ich

wła

snych

prz

yw

ilejó

w,

bo

ci,

któ

rzy

z n

ich

korz

yst

ają

,

sam

im

ogą

ksz

tałt

ow

ać

sp

ołe

czne

norm

ypozw

ala

jące

im

te

prz

yw

ileje

zach

ow

yw

ać

i p

osz

erz

ać.

Bez

takie

j siły

, oso

bis

te b

ogact

wo

i w

pły

wy s

pocz

yw

ają

na

sła

bych

podst

aw

ach

, któ

rym

każd

a o

soba m

oże

rzu

cać

wyzw

anie

.

Spra

wie

dliw

ość

państ

wow

a r

ozp

ocz

yna

się

wra

z z

odm

ową

zajm

ow

ania

się

lu

dzk

imi

potr

zebam

i. Lu

dzk

ie potr

zeby

są

dynam

iczn

e i

mogą

być

w p

ełn

i zr

ozu

mia

ne

jedynie

prz

ez

oso

by,

któ

re i

ch d

ośw

iad

czają

. W

kontr

aśc

ie z

pow

yżs

zym

,państ

wow

a

spra

wie

dliw

ość

pole

ga

na

egze

kw

ow

aniu

uniw

ers

aln

ych

prz

epis

ów

zako

dow

anych

w p

raw

ie.

Specj

aliś

ci,

któ

rzy

in

terp

retu

ją pra

wa, pow

inni

się

ra

czej

skupiać

na

pie

rwotn

ych

inte

ncj

ach

ich

tw

órc

ów

niż

na

zast

anej

sytu

acj

i.Jeśl

i potr

zebuje

sz ch

leba

a

kra

dzi

eż

je

st prz

estępst

wem

,zo

stanie

sz u

kara

na z

a z

abra

nie

go,

naw

et

jeśl

i za

bie

rzesz

go

31

wie

rząc

lu

b naw

et

osk

arż

ają

c oso

bę, któ

ra była

odbio

rcą

prz

em

ocy

. A

by z

walc

zać t

oza

chow

anie

, fe

min

istk

i i

anarc

his

tki

w Fi

ladelfi

i st

worz

yły

dw

ie gru

py.

Pie

rwsz

a Phill

y’s

Pis

sed

(Wku

rwio

ne

z F

illy),

pra

cują

nad

wsp

arc

iem

dla

osó

b,

któ

redośw

iadcz

yły

prz

em

ocy

na t

le s

eksu

aln

ym

:

Cała

pra

ca

Philly

’s Pis

sed

odbyw

a się

nie

jaw

nie

, chyba

że

osob

a,

któ

ra d

ośw

iadczyła

prz

em

ocy s

eksualn

ej, p

opro

si

o c

oś

prz

eciw

neg

o.

Nie

jesteśm

y c

ert

yfi

kow

anym

i„ekspert

kam

i”,

ale

gru

pą

osób, któ

rych

życia

w

ielo

kro

tnie

zostały

naznaczone

prz

ez

napaści

na

tle

seksualn

ym

i s

tara

my

się

jak

możem

ytw

orz

yć

bezpie

cznie

jszy

św

iat.

Szanuje

my

wła

sną

i cudzą

um

ieję

tność p

oszukiw

ania

tego,

co

dla

każdej

z n

as z

osobna

wydaje

się

być n

ajb

ard

zie

j bezpie

czne.

Philly

’s P

issed

wspie

raosob

y, któ

re dośw

iad

czyły

prz

em

ocy

na

tl

e seksualn

ym

,zaró

wno

odpow

iadają

c n

a i

ch

n

ajp

ilnie

jsze

potr

zeby,

jak

ipom

agają

c w

wyart

ykuło

waniu

prz

ez

nie

tego,

co

jest i

mpotr

zebne

dla

ponow

nego

odzyskania

prz

ez

nie

poczu

cia

bezpie

czeństw

a i k

ontr

oli n

ad wła

snym

życie

m.1

4

Jeśl

i oso

ba,

któ

ra d

ośw

iad

czyła

prz

em

ocy

seksu

aln

ej, m

a jakieś

ocz

ekiw

ania

w s

tosu

nku

do

spra

wcy

– n

p. że

by

on

czy

ona

poszła

na

tera

pie

, doko

nał

public

znych

prz

ep

rosi

n l

ub

nig

dy

wię

cej

nie

zbliż

ał

się

do o

soby s

krz

yw

dzo

nej

– g

rupa

wsp

arc

iaza

dba

o

to

.

Jeśl

i

oso

ba,

któ

ra

dośw

iadcz

yła

prz

em

ocy

seksu

aln

ej, c

hce

, gru

pa

może

opublik

ow

ać t

ożs

am

ość

spra

wcy

aby

ost

rzec

inne

oso

by

i z

apobie

c u

kry

ciu

prz

ez

spra

wcę

swoic

h u

czynkó

w.

Dru

ga

gru

pa,

Phill

y S

tands

Up,

pra

cuje

z o

sobam

i, k

tóre

dopuśc

iły s

ię n

apaśc

i na

tle

seksu

aln

ym

, w

spie

rają

c j

e w

pro

cesi

e w

zięci

a o

dpow

iedzi

aln

ośc

i za

sw

oje

czy

ny,

ucz

en

ia s

ięz

nic

h i

zm

iany

sw

oic

h z

ach

ow

ań,

prz

yw

raca

nia

zdro

wych

rela

cji ze

sw

oją

społe

cznośc

ią.

Obie

gru

py o

rganiz

ują

wars

ztaty

w i

nnych

mia

stach

, dzi

elą

c s

ię d

ośw

iadcz

enia

mi

odpow

iadania

na p

rzem

oc

na t

le s

eksu

aln

ym

.

14 P

hill

y’s

Pis

sed,

ww

w.p

hill

ysp

isse

d.n

et

[20

maja

, 2008]

30

patr

olu

je d

zieln

icy p

iesz

o i r

zadko

prz

ejeżdża

prz

ez

nią

. G

dy już

wch

odzą

,

wch

odzą

za

wsz

e

prz

ygoto

wani

na

w

alkę

i

sam

oobro

nę.

Ludzi

e m

alu

ją g

raffi

ti i p

rzykle

jają

pla

katy

w b

iały

dzi

eń.

Je

st

to

w

duży

m

stopniu

st

refa

bezp

raw

ia,

a

prz

estępst

wa

popełn

iane

są

otw

arc

ie

i

z

zask

aku

jącą

częst

otl

iwośc

ią.

Ty

m

nie

mnie

j

nie

je

st

to

dzi

eln

ica

nie

bezp

iecz

na.

Prz

estępst

wa

popełn

iane

tu

z

w

yboru

są

polit

ycz

ne

lub

prz

ynajm

nie

j bez

ofiar,

jak

np.

pale

nie

tra

wki.

Bezp

iecz

nie

jest

prz

ech

adzać s

ię t

am

nocą

, ch

yba

że

jest

się

polic

jante

m.

Ludzi

e n

a u

licy

są

mili

i z

rela

kso

wani,

oso

bis

tawła

sność

pry

watn

a

jest

ra

czej

bezp

iecz

na,

z

w

yją

tkie

mlu

ksu

sow

ych

sam

och

odów

i t

ym

podobnych

. Po

licja

nie

jest

tu

ani potr

zebna a

ni m

ile w

idzi

ana.

Ta s

ytu

acj

a d

okła

dnie

poka

zuje

pra

wdzi

wy

ch

ara

kte

r p

olic

ji.Po

licja

nie

je

st in

stytu

cją, któ

ra odpow

iada

na

sp

ołe

czne

potr

zeby,

jest

nato

mia

st p

o t

o,

by w

drażać s

połe

czną k

ontr

olę

.Prz

ez

ost

atn

ich

parę

lat

polic

ja p

róbow

ała

zale

wać

ten

tere

nora

z w

sz

czególn

ośc

i ru

ch anarc

his

tycz

ny

uza

leżn

iają

cym

inark

oty

kam

i, ta

kim

i ja

k hero

ina

i

bezp

ośr

ednio

za

chęcała

nark

om

anów

aby

prz

esi

adyw

ali

na

pla

cu E

xarc

hii.

Ob

rona

prz

ed

różn

ym

i fo

rmam

i prz

em

ocy

ze

st

rony

polic

ji ora

zza

trzy

manie

rozp

rzest

rzenia

nia

się

uza

leżn

iają

cych

nark

oty

ków

spadła

na

anarc

his

tki

i

są

siadów

.

Nie

m

ogąc

poko

nać

rebelia

nck

iego

duch

a t

ej

dzi

eln

icy,

polic

ja z

aczęła

posu

wać s

iędo

bard

ziej

agre

syw

nych

takty

k,

nadają

c s

woim

zach

ow

anio

mch

ara

kte

r w

łaśc

iwy

oku

pacj

i m

ilita

rnej.

6 g

rudnia

20

08

to

podejś

cie

dało

nie

unik

nio

ny

efe

kt,

gdy

dw

óch

glin

iarz

yza

strz

elił

o 1

5-t

o letn

iego

anarc

his

tę A

lexis

a G

rigoro

poulo

usa

wsa

mym

śro

dku

Exarc

hii.

W p

rzeciągu

kilk

u g

odzi

n z

aczęły

się

kontr

ata

ki, a

w k

ole

jnych

dnia

ch n

a

polic

ję w

całe

j G

recj

i sp

adł

gra

d

pałe

k,

ka

mie

ni,

ko

kta

jli

Moło

tow

a

ora

z

w

kilk

uin

cydenta

ch

uży

ta

zost

ała

prz

eci

wko

nim

broń

paln

a.

Wyzw

olo

ne s

trefy

Anet

i in

nych

gre

ckic

h m

iast

rozr

ast

ają

się

, a

polic

ja b

oi

się

eksm

itow

ać

now

o-z

aję

te b

udynki,

bo

ludzi

eudow

odnili

, że

są

si

lnie

jsi.

W

te

j ch

wili

m

edia

p

row

adzą

kam

panię

str

ach

u, nagłaśn

iają

c anty

społe

czne p

rzestępst

wa i

11

pró

bują

c

je

łą

czyć

z

is

tnie

nie

m

stre

f

auto

nom

iczn

ych

.Prz

estępst

wo

je

st narzędzi

em

państ

wa

uży

wanym

w ce

luza

stra

szania

ludzi

, iz

olo

wania

ich

i s

pra

wia

nia

by r

ząd

wydaw

ał

się b

yć

nie

zbędn

y. T

ym

czase

m d

ziała

nie

rzą

du

to n

ic innego jak

mafijn

e w

ym

usz

anie

och

rony.

Państ

wo

to m

afia,

któ

rej

udało

się

wym

usić

kontr

olę

społe

czeń

stw

a,

a p

raw

o t

o k

odyfika

cja

wsz

yst

kie

go c

o n

am

ukra

dli.

Rotu

manie

są

tra

dycy

jną

społe

cznośc

ią b

ezp

ańst

wową, ży

jącą

na

w

ysp

ie R

otu

ma, na

półn

oc

od

Fi

dżi

na

połu

dnio

wym

Pacyfiku

. W

edłu

g a

ntr

opolo

ga

Ala

na

How

ard

a,

czło

nko

wie

iczło

nkin

ie t

ej

osi

adłe

j sp

ołe

cznośc

i są

socj

aliz

ow

ane

aby

nie

uży

wać

prz

em

ocy

. N

orm

y ku

lturo

we

pro

mują

ła

godność

i

szacu

nek

w

obec

dzi

eci

.

Kara

fizy

czna

je

st

ekst

rem

alną

rzadkośc

ią i

pra

wie

nig

dy

nie

m

a na

ce

lu sk

rzyw

dze

nia

nie

właśc

iwie

za

chow

ują

cego

się

dzi

eck

a.

Z

am

iast

ka

rfizy

cznych

dorośl

i R

otu

manie

uży

wają

zaw

stydza

nia

. Je

st t

ost

rate

gia

, któ

ra s

pra

wia

, że

dzi

eci

są w

ych

ow

yw

ane n

a o

soby o

wie

lkie

j

wrażl

iwośc

i

społe

cznej.

D

orośl

i

będą

za

wst

ydzać

szcz

ególn

ie d

zieci

, któ

re z

ach

ow

ują

się

ag

resy

wnie

w s

tosu

nku

do innych

, a w

e wła

snych

konflik

tach

dorośl

i bard

zo s

ię s

tara

jąaby

nie

rozzłośc

ić innych

. Z

pers

pekty

wy H

ow

ard

a,

jako

oso

by

z z

ew

nątr

z, p

och

odzą

cego

z a

uto

ryta

rnego

Zach

odu,

dzi

eci

dost

ają

„za

skaku

jący

sto

pień

auto

nom

ii” a

zasa

da

oso

bis

tej

auto

nom

ii p

rzenik

a c

ałą

org

aniz

ację

społe

czną:

„Jedn

ost

ki

nie

tylk

o w

draża

ją a

uto

nom

ię w

sw

oic

h d

om

ost

wach

i w

sw

oic

hsp

ołe

czn

ośc

iach

, ale

wio

ski

są t

akże

auto

nom

iczn

e w

sto

sunku

do

innych

wio

sek

a d

yst

rykty

są

w e

sen

cji

auto

nom

iczn

ym

ipolit

ycz

nym

i je

dn

ost

kam

i”.6

Sam

i R

otu

manie

pra

wdopodobnie

opis

yw

alib

y s

woją

sytu

ację

innym

i sł

ow

am

i, n

ie m

ogliś

my

jedn

ak

zn

aleźć

re

lacj

i

od

nic

h

sam

ych

.

Może

m

ogły

by

podkreśl

ać

hory

zonta

lne r

ela

cje, któ

re łączą d

om

ost

wa i w

iosk

i,ale

dla

obse

rwato

rów

wych

ow

anych

w k

ult

urz

e e

uro

-

6 A

lan

How

ard

, “R

est

rain

t and

Rit

ual A

polo

gy:

the R

otu

mans

of

the S

outh

Pacific,

” w

Gra

ham

Kem

p a

nd

Dou

gla

s P.

Fry

(eds.

), K

eepin

g t

he P

eace:

Confl

ict

Resolu

tion

and

Peacefu

l Socie

ties a

round

th

e W

orl

d, N

ew

York

: R

outl

edge,

2004,

s. 4

2.

12

eduka

cja

o p

ow

szech

nym

występow

aniu

tego

zja

wis

ka o

raz o

pow

odach

prz

em

ocy

wobec

kobie

t. N

iektó

re g

rupy

Odzyskać

Noc

mów

ią o

sz

erzące

j się

prz

em

ocy

w

obec

osó

b tr

ans.

Pie

rwsz

e w

ydarz

en

ie O

dzyskać

Noc m

iało

mie

jsce

w B

elg

ii w

19

76

ro

ku.

Z

org

aniz

ow

ały

je

ko

bie

ty

bio

rące

udzi

ał

w

Mię

dzy

naro

dow

ym

Try

bun

ale

ds P

rzestępst

w W

obec K

obie

t. T

ow

ydarz

enie

zacz

erp

nęło

wie

le z

nie

mie

ckic

h p

rote

stów

Nocy

Walp

urg

ii

(Walp

urg

isnach

t). Z

nana

ja

ko N

oc

W

iedźm

, 3

0kw

ietn

ia, prz

ed

1

m

aja

, je

st tr

adycy

jną

nocą

figli,

st

arć

ulic

znych

ora

z p

ogańsk

iego

i f

em

inis

tycz

nego

oporu

. W

19

77

roku

, nie

mie

ckie

fem

inis

tki zw

iąza

ne z

ruch

em

auto

nom

iczn

ym

prz

em

asz

ero

wały

w

Noc

W

alp

urg

ii

pod

banere

m „K

obie

tyodzy

skują

noc!

” Pie

rwsz

ym

wydarz

enie

m O

dzyskać N

oc w

US

Am

iało

mie

jsce

w l

isto

padzi

e 1

97

7,

w c

zerw

onej

dzi

eln

icy

San

Franci

sco.

Tego

typu

akcj

a j

est

ważn

ym

pie

rwsz

ym

kro

kie

m t

worz

enia

kole

kty

wnej siły

zdoln

ej do z

mia

ny s

połe

cznej. W

patr

iarc

haci

e,

każd

a r

odzi

na

jest

izo

low

ana,

a m

imo

że

ludzi

e d

ośw

iadcz

ają

takic

h s

am

ych

pro

ble

mów

, ci

erp

ią w

sam

otn

ośc

i. G

rom

adze

nie

się

i m

ów

ienie

o p

roble

mach

, o

któ

rych

wcz

eśn

iej

milc

zano,

odzy

skanie

public

znego

m

iejs

ca,

któ

rego

w

cześn

iej

nam

odm

aw

iano

–

np.

ulic

nocą

–

to

ży

wa

m

eta

fora

anarc

his

tycz

nego

społe

czeńst

wa,

w k

tóry

m l

udzi

e g

rom

adzą

się, by w

spóln

ie o

balić

uoso

bie

nie

wła

dzy

, każd

ego o

pre

sora

.

Prz

em

oc

na

tl

e

seksu

aln

ym

m

a

wpły

w

na

każd

ego

w

społe

czeńst

wie

patr

iarc

haln

ym

.

Ma

ona

też

m

iejs

ce

wra

dyka

lnych

sp

ołe

cznośc

iach

,

któ

re

prz

eci

wst

aw

iają

się

seksi

zmow

i i prz

em

ocy

na

tl

e se

ksu

aln

ym

. Jeśl

i w

ty

chsp

ołe

czn

ośc

iach

nie

prz

epro

wadzo

no

głę

bokie

j pra

cy nad

zdeko

nst

ruow

anie

m

i

oducz

enie

m

się

patr

iarc

haln

ych

sposo

bów

dzi

ała

nia

, s

am

o-d

ekla

rują

cy s

ię r

adykało

wie

czę

sto

odpow

iadają

na

gw

ałt

, napast

ow

anie

i i

nn

e f

orm

y n

adużyć

iprz

em

ocy

na

tle

seksu

aln

ym

takim

sam

ym

, zb

yt

pow

szech

nie

znanym

w s

połe

czeńst

wie

zach

ow

anie

m:

ignoru

jąc

pro

ble

m,

usp

raw

iedliw

iają

c sp

raw

cę, odm

aw

iają

c obra

nia

str

ony, nie

29

rozw

iązy

wania

pro

ble

mów

bez

potr

zeby

odw

oły

wania

się

dopolic

ji, sądów

czy

syst

em

u w

ięzi

ennego.

Str

efy

bez k

rzyw

dw

draża

ją

ab

olic

jonis

tycz

ne

podejś

cie

do

ksz

tałt

ow

ania

społe

czn

ośc

i, c

o o

znacz

a j

uż

dziś

budow

anie

modeli,

któ

rem

ogą

repre

zen

tow

ać s

posó

b,

w j

aki

będzi

em

y c

hci

ały

żyć t

ak

tera

z j

ak i

w p

rzyszłośc

i.”1

3 B

udują

c s

ilnie

jsze

wię

zisą

siedzk

ie i

celo

wo

dążą

c d

o w

ytw

orz

enia

wsp

óln

ych

zaso

bów

, oso

by

zsą

siedzt

wa

m

ogą

wyko

pać

deale

rów

nark

oty

kow

ych

,za

trosz

czyć

się

ooso

by,

któ

re c

ierp

ią z

pow

odu

nało

gów

,in

terw

enio

wać w

sytu

acj

ach

prz

em

ocy

dom

ow

ej, z

org

aniz

ow

ać

opie

kę

dzi

eci

i a

ltern

aty

wy

dla

mło

dzi

eży

by

nie

kończ

yła

wgangach

, ora

z zw

iększ

ać

bezp

ośr

edn

ią k

om

unik

ację.

Inne

gru

py

anty

-auto

ryta

rne

in

spir

ow

ane

ty

m

modele

mro

zpoczęły

mozo

lną p

racę

org

aniz

ow

ania

str

ef

bez

prz

em

ocy

wsw

oic

h m

iast

ach

. O

czyw

iści

e n

aw

et g

dyby

prz

estępst

wa

zuży

ciem

prz

em

ocy

w

ogóle

nie

is

tniały

,

rasi

stow

ski

kapit

alis

tycz

ny r

ząd i t

ak z

nala

złby p

rete

kst

aby z

am

ykać

ludzi

:tw

orz

enie

w

ew

nętr

znych

w

rogów

i

kara

nie

bunto

wnic

zek

zaw

sze

należało

do

zadań

rzą

du,

a w

dzi

siejs

zych

cza

sach

podcz

as

gdy

tyle

pry

watn

ych

firm

zain

west

ow

ało

w s

yst

em

wię

zien

ny,

w

ięzi

en

ia

stały

się

re

nto

wnym

prz

em

ysł

em

.Ty

mcz

ase

m,

gdy

ludzi

e n

ie są

tak

bard

zo z

ależn

i od

polic

ji i

wię

zień

, gdy

społe

cznośc

i nie

są

oka

lecz

ane

od

zadaw

anych

sobie

społe

cznych

krz

yw

d,

o w

iele

łatw

iej

jest

zorg

aniz

ow

ać

opór.

W U

SA

i i

nn

ych

kra

jach

, fe

min

istk

i org

aniz

ują

wydarz

enie

„odzy

skać n

oc”

(Ta

ke b

ack

the

nig

ht)

. R

az w

roku

, duża

gru

pa

kobie

t

i

osó

b

ich

w

spie

rają

cych

m

asz

eru

je

prz

ez

sw

oją

dzi

eln

icę

lun

kam

pus

nocą

– w

cza

sie,

któ

ry p

rzez

wie

le k

obie

tko

jarz

ony

je

st z

podw

yżs

zonym

ry

zykie

m napaśc

i na

tl

ese

ksu

aln

ym

. R

obią

to

aby

odzy

skać o

tocz

enie

, w

któ

rym

żyją

ora

z by n

agłośn

ić t

en p

roble

m. W

ydarz

enio

m t

ym

tow

arz

yszą

13

ww

w.h

arm

freezo

ne.o

rg (

spra

wdza

no 2

4 lis

topada,

2006)

28

am

ery

kańsk

iej

i

tren

ow

anych

w

w

ierz

e,

że

wła

dza

je

stcz

ynnik

iem

sk

leja

jący

m sp

ołe

czeńst

wo, w

ocz

y najb

ard

ziej

rzuca

się

auto

nom

ia r

óżn

ych

dom

ost

w i w

iose

k.

Mim

o, że

Rotu

manie

ist

nie

ją p

od

narz

uco

ną

im

wła

dzą

rzą

du,

unik

ają

konta

ktu

z n

im i

uza

leżn

iania

się

od

nie

go.

Pew

nie

nie

jest

dzi

ełe

m p

rzypadku

, że

lic

znik

zabójs

tw u

Rotu

man

znajd

uje

się

poniż

ej

2.0

2 n

a 1

00

.00

0 m

iesz

kańcó

w w

cią

gu

roku

, tr

zyra

zy m

nie

j niż

w U

SA

. H

ow

ard

opis

uje

, że

Rotu

manie

podobnie

patr

zą

na

prz

estępst

wa

ja

k

wie

le

inn

ych

sp

ołe

czeń

stw

bezp

ańst

wow

ych

: nie

jako

pogw

ałc

enie

kodu

czy

sta

tutu

, ale

jako

coś,

co

pow

oduje

krz

yw

dę

alb

o g

odzi

w s

połe

czne

wię

zi.

Ważn

ym

ele

men

tem

w p

oko

jow

ym

rozw

iązy

waniu

dysp

ut

wzw

iązk

u z

tym

jest

media

cja.

Wodzo

wie

wię

ksi

i m

nie

jsi dzi

ała

jąja

ko m

edia

torz

y, ch

oć

dyst

yngow

ani

czło

nko

wie

st

arz

yzn

yta

kże

m

ogą

in

terw

enio

wać

w

te

j ro

li. W

odzo

wie

nie

są

sędzi

am

i, a

jeśl

i ic

h p

ozy

cja

nie

wyglą

da

na

bezs

tronną,

tracą

swoic

h z

wole

nn

ików

, gdyż

dom

ost

wa

nie

są

prz

yw

iąza

ne

do

jednej

gru

py

i

m

ogą

w

ybrać

in

ną.

N

ajw

ażn

iejs

zym

mech

aniz

mem

w

ro

zwią

zyw

aniu

pro

ble

mów

są

public

zne

prz

epro

siny.

Public

zne

prz

ep

rosi

ny m

ają

wie

lkie

znacz

enie

, a

wza

leżn

ośc

i od

pow

agi prz

ew

inie

nia

m

oże

im

to

warz

ysz

yć

złoże

nie

rytu

aln

ej

ofiary

w c

elu

uzy

skania

poko

ju.

Pra

wdzi

we

prz

epro

siny

są

honoro

we,

nato

mia

st o

dm

ow

a p

rzepro

sin

jest

uzn

aw

an

a z

a n

ieh

onoro

wą.

Czł

onkin

ie i

czł

onko

wie

utr

zym

ują

swoja

pozy

cję

i s

tatu

s w

gru

pie

jeśl

i są

odpow

iedzi

aln

e,

czułe

na

opin

ie g

rupy i

bio

rą u

dzi

ał

w r

ozw

iązy

waniu

konflik

tów

. Jeśl

ija

kieś

oso

by z

ach

ow

yw

ały

by s

ię w

sposó

b,

jakie

go m

oże

my s

ięsp

odzi

ew

ać

po

lu

dzi

ach

ży

jący

ch

w

społe

czeń

stw

ieopie

rają

cym

się

na p

olic

ji i k

arz

e,

skończ

yły

by w

izo

lacj

i i w

ten

sposó

b o

gra

nic

zyły

sw

ój zg

ubn

y w

pły

w.

Prz

ez

dw

a m

iesiące

w 1

97

3 r

oku

, w

ięźn

iow

ie z

wię

zienia

om

aksy

maln

ym

rygorz

e p

oka

zali,

że

tzw

prz

estępcy

mogą

mieć

mnie

jszy

wpły

w n

a p

rzem

oc

w n

asz

ym

społe

czeńst

wie

niż

piln

ują

cy i

ch s

trażn

icy.

Po

tym

jak

masa

kra

w w

ięzi

eniu

Att

ica

w 1

97

1 s

kie

row

ała

uw

agę n

aro

du n

a d

ram

aty

czną p

orażkę

13

syst

em

u w

ięzi

en

nic

twa

w p

opra

wie

i r

eh

abili

tacj

i sk

aza

nych

za

prz

estępst

wa,

gubern

ato

r

Mass

ach

use

tts

w

yzn

acz

ył

na

kom

isarz

a

Depart

am

entu

W

ięzi

en

nic

twa

re

form

istę

.

W

mię

dzy

czasi

e

wsp

ółw

ięźn

iow

ie

z

wię

zienia

st

anow

ego

w

Walp

ole

założy

li zw

iąze

k w

ięźn

iów

. Wśr

ód ich

celó

w z

nala

zły s

ięoch

rona

prz

ed

st

rażn

ikam

i,

blo

kow

anie

adm

inis

tracj

iw

ięzi

en

nej

w

pró

bach

w

pro

wadza

nia

p

rogra

mów

zm

ian

beh

aw

iora

lnych

, ora

z o

rganiz

ow

anie

pro

gra

mów

eduka

cyjn

ych

dla

w

ięźn

iów

, pro

gra

mów

prz

yw

raca

jący

ch pocz

uci

e siły

i

spra

wcz

ośc

i i

um

ożl

iwia

jący

ch u

lecz

anie

się

. C

hci

eli w

yw

alc

zyć

pra

wa

do

wię

ksz

ej

liczb

y o

dw

iedzi

n,

pra

wo

do

pra

cy l

ub

wolo

nta

riatu

poza

mura

mi

wię

zien

ia i

możl

iwośc

i za

rabia

nia

pie

nię

dzy

by

móc j

e w

ysyłać b

liskim

. W

dals

zej

pers

pekty

wie

mie

li

też

nadzi

eję

sk

ończ

yć

z

re

cydywą

–

ponow

nym

skazy

wanie

m e

x-w

ięźn

iów

i i

ch p

ow

rota

mi

do

wię

zien

ia,

ora

zost

ate

cznie

obale

nie

syst

em

u w

ięzi

ennego jako

takie

go.

Cza

rnosk

órz

y

więźn

iow

ie

zjedn

ocz

yli

się

fo

rmują

c

gru

pę

eduka

cyjn

o-k

ult

uro

wą

„C

zarn

a S

iła”,

aby

móc

prz

eci

wdzi

ałać

rasi

zmow

i ze

st

rony

białe

j w

iększ

ośc

i. G

rupa

ta

odegrała

znaczącą

rolę

w u

tworz

eniu

zw

iązk

u w

oblic

zu r

epre

sji

zest

rony

st

rażn

ików

.

Prz

ede

w

szyst

kim

m

usi

eli

za

koń

czyć

trw

ają

cą m

iędzy

więźn

iam

i w

ojnę

raso

wą,

wojnę,

do

któ

rej

zachęca

li

strażn

icy.

Li

derz

y

wsz

yst

kic

h

gru

p

więźn

iów

ust

anow

ili

wsp

óln

ie

zaw

iesz

enie

bro

ni,

obie

cują

c

zabic

iekażd

ego

w

ięźn

ia,

któ

ry

je

złam

ie.

Z

wią

zek

w

ięźn

iów

otr

zym

yw

ał w

sparc

ie z

zew

nątr

z od

um

ieją

cych

obch

odzić

się z

media

mi

akty

wis

tek

pra

w

obyw

ate

lskic

h

i

akty

wis

tów

relig

ijnych

, ch

oć

kom

unik

acj

a m

iędzy

nim

i cz

ase

m m

usi

ała

cierp

ieć

ze

w

zglę

du

na

m

enta

lność

usł

ugodaw

ców

ty

chost

atn

ich

ora

z

ich

ort

od

oksy

jne

prz

yw

iąza

nie

do

bezp

rzem

oco

wośc

i.

Pom

ógł

też

fa

kt,

że

ko

mis

arz

Wię

zien

nic

twa

w

sparł

pom

ysł

zw

iązk

u

więźn

iów

,

zam

iast

auto

maty

cznie

sp

rzeci

wić

m

u się, co

zr

obiła

by

w

iększ

ość

wię

zien

nych

adm

inis

trato

rów

.

14

potr

zebne,

by

zach

ow

yw

ać

się

w z

dro

wy

sposó

b.

Dodatk

ow

ow

sparc

ie d

ost

aje

oso

ba

skrz

yw

dzo

na,

posz

uku

je s

ię s

poso

bów

pom

ocy

aby

m

ogła

ona

pocz

uć

się

znów

bezp

iecz

nie

i

inte

gra

lnie

.

Aby

to

móc u

zysk

ać,

w p

roces r

ozje

mczy w

łącz

a s

ię r

odzi

nę

iprz

yja

ciół

osó

b,

któ

rych

doty

czy

spra

wa. W

szyst

kie

oso

by

prz

edst

aw

iają

sw

oje

wers

je w

ydarz

eń

, sw

oje

pers

pekty

wy

na

pro

ble

m

ora

z

swoje

ucz

uci

a.

O

state

cznym

ce

lem

je

stzn

ale

zienie

pra

kty

czn

ego

rozw

iąza

nia

, któ

re m

oże

prz

yw

rócić

zdro

wie

m

iędzy

ludzk

im

rela

cjom

.

Pom

óc

rozje

mcy

wosiągnię

ciu

te

go

ce

lu

ma

gło

szenie

prz

ypow

ieśc

i,

któ

reczęst

okroć

naw

iązu

ją d

o h

isto

rii st

worz

enia

Navajo

, aby u

kazać

jak t

radycy

jne

post

aci

e r

adziły

sobie

z p

odobnym

i pro

ble

mam

iw

prz

eszłośc

i. W

prz

ypadku

, gdy

jasn

ym

jest

że

jedna

z o

sób

zaw

iniła

i s

krz

yw

dziła

dru

gą

oso

bę,

na

końcu

tego

pro

cesu

spra

wca

czę

sto

pła

ci u

zgodnio

ną

reko

mpensa

tę,

lub

naly

eeh

.Je

dnakże

naly

eeh

nie

jest

form

ą k

ary

w d

uch

u „

oko

za

oko

”,le

cz ra

czej fo

rmą

„w

yró

wnania

dla

oso

by, któ

ra dozn

ała

szko

dy.

” 1

04

z

1

10

zg

rom

adzeń

, cz

y pół-

auto

nom

iczn

ych

społe

czn

ośc

i

Naro

du

N

avajo

m

a

w

tej

ch

wili

oso

by

desy

gnow

ane

do

roli

rozj

em

ców

a w

prz

eszłośc

i w

wie

luprz

ypadka

ch

szanow

ane

czło

nkin

ie

rodzi

n

nie

oficj

aln

iepow

oły

wano d

o r

ozw

iązy

wania

sporó

w.1

2

Opór

K

ryty

czny

(C

riti

cal

R

esi

stan

ce)

to

anty

-auto

ryta

rna

org

aniz

acj

a w

U

SA

, ufo

rmow

ana

prz

ez

były

ch w

ięźn

iów

i

czło

nkin

ie

rodzi

n

więźn

iare

k

w

celu

obale

nia

sy

stem

uw

ięzi

en

nic

twa o

raz

prz

ycz

yn

jego ist

nie

nia

. Po

dcz

as

gdy p

isany

jest

ten

tekst

, gru

pa

pra

cuje

nad

org

aniz

ow

anie

m „

stre

f bez

krz

yw

dy”.

C

ele

m ty

ch st

ref

je

st dost

arc

zenie

„n

arzędzi

i

tren

ingów

dla

społe

cznośc

i lo

kaln

ych

, któ

re m

ają

pom

óc

wzm

ocn

ić i w

yksz

tałc

ać

w s

woim

obrę

bie

zdoln

ość

do

12 W

szyst

kie

cyta

ty i s

taty

styki N

avajo

poch

od

zą z

Dennis

Sulli

van

i L

arr

y

Tiff

t, R

esto

rati

ve Justi

ce:

Healing t

he F

oundati

ons o

f O

ur

Every

day L

ives,

Monse

y, N

Y: W

illow

Tre

e P

ress

, 2001,

s. 5

3–5

9.

27

stać s

ię z

dro

wą

oso

bą,

mogącą

naw

iązy

wać r

ela

cje

z s

zers

ząsp

ołe

czn

ośc

ią.

Ponie

waż t

e a

kty

społe

cznej

krz

yw

dy

nie

dzi

eją

się

w

iz

ola

cji,

para

dygm

at

te

n

włą

cza

w

pro

ces

całą

społe

czn

ość

w p

osz

ukiw

aniu

społe

cznego

poko

ju w

sze

rszy

mzn

acz

eniu

, prz

y posz

anow

aniu

auto

nom

ii i

potr

zeb

każd

ej

oso

by,

któ

re k

ażd

a z

osó

b s

am

a d

efiniu

je.

Meto

da

„prz

yw

raca

nia

poko

ju”

ple

mie

nia

Navajo

prz

etr

wała

prz

ez w

ieki,

mim

o p

rzem

ocy

kolo

nia

lizm

u.

W t

ej

chw

ili N

avajo

pró

bują

tch

nąć

życi

e n

a n

ow

o w

tą

meto

dę,

aby

móc

radzić

sobie

z k

rzyw

dą

społe

czną

ora

z o

bniż

yć

zależn

ość

od

rzą

du

US

A.

Oso

by

stu

diu

jące

spra

wie

dliw

ość

napra

wczą

szu

kają

unic

h w

skazó

wek.

W p

rakty

ce s

pra

wie

dliw

ośc

i napra

wcz

ej

uN

avajo

,

oso

ba

bezs

tronn

a

szanow

an

a

prz

ez

w

szyst

kie

zaangażo

wane

str

ony d

ziała

jako

rozje

mca.

Do r

ozj

em

cy o

soba

może

się

udać

po

pom

oc

w r

ozw

iąza

niu

pro

ble

mu

z w

łasn

ej

woli,

gdy s

połe

czność

, cz

y r

odzi

na m

art

wi się jej za

chow

anie

m,

jeśl

i ko

goś

skrz

yw

dziła

bądź

dozn

ała

krz

yw

dy o

d k

ogoś

lub

gdy

ma z

kim

ś sp

ór,

do r

ozw

iąza

nia

któ

rego p

otr

zebn

a jest

pom

oc

zze

wnątr

z.

Jakże

kontr

ast

ow

o w

ypada

ten

model w

zest

aw

ieniu

z

państ

wow

ym

sy

stem

em

ka

rnej

sp

raw

iedliw

ośc

i,

gdzi

eoso

bom

pośw

ięca

się

uw

agę

– z

aw

sze

w n

egaty

wnym

sen

sie

–ty

lko w

tedy,

gdy p

opełn

ią w

ykro

czenie

wobec

kodeksu

, a s

am

akrz

yw

da i p

ow

ody jej za

istn

ienia

nie

mają

żadnego z

nacz

enia

wpro

cesi

e d

och

odze

nia

spra

wie

dliw

ośc

i.

Cele

m t

ego

pro

cesu

u N

avajo

jest

aby

sp

rost

ać

potr

zebom

osó

b zgła

szają

cych

się

do

rozje

mcy

i odnaleźć

prz

ycz

yn

pro

ble

mu.

„Gdy

czł

onkin

ie s

połe

czn

ośc

i ple

mie

nnej

Naw

ajo

pró

bują

wyjaśn

ić d

lacz

ego o

soby z

adają

krz

yw

dę s

obie

i inn

ym

,m

ów

ią, że

te

odpow

iedzi

aln

e z

a k

rzyw

dę

oso

by

zach

ow

ują

się

tak,

bo

doszło

do

rozłącz

enia

ich

ze

św

iate

m,

któ

ry j

e o

tacz

a,

odłą

czenia

od

ludzi

z k

tóry

mi ży

ją i

pra

cują

. M

ów

ią, że

taka

oso

ba

zach

ow

uje

się

, ja

kby

nie

miała

kre

wnych

.” R

ozj

em

cyro

zwią

zują

te

n

pro

ble

m prz

y

pom

ocy

„p

rzegadyw

ania

” i

pom

agają

oso

bie

, któ

ra z

adała

krz

yw

dę,

na

pow

rót

połą

czyć

się z

e s

wą s

połe

cznośc

ią o

raz

odzy

skać

wsp

arc

ie i k

orz

en

ie

26

Na

wcz

esn

ym

eta

pie

ist

nie

nia

zw

iązk

u w

ięźn

iów

, nacz

eln

ikw

ięzi

enia

pró

bow

ał

podzi

elić

więźn

iów

arb

itra

lnie

sto

sują

c t

zwlo

ckd

ow

n

[*p

rzym

usow

y

zakaz

op

uszczan

ia

cel]

,

wm

om

enci

e g

dy c

zarn

osk

órz

y w

ięźn

iow

ie p

rzygoto

wyw

ali

się

do

świę

tow

ania

Kw

anza

a.

Bia

li w

ięźn

iow

ie m

ogli

św

ięto

wać

już

swoje

B

oże

N

aro

dze

nie

nie

nie

poko

jen

i, cz

arn

osk

órz

y zaś

spędzi

li c

ały

dzi

eń

gotu

jąc,

nie

mogąc s

ię d

ocz

ekać w

izyt

od

rodzi

n.

W

nie

sam

ow

itym

poka

zie

so

lidarn

ośc

i,

wsz

ysc

yw

ięźn

iow

ie w

szczęli

stra

jk,

odm

aw

iają

c pra

cy i o

pusz

czenia

cel.

Prz

ez

kole

jne

trz

y m

iesiące

byli

bic

i, z

am

yka

ni

w i

zola

tkach

,ci

erp

ieli głó

d,

odm

aw

iano

im

opie

ki

medycz

nej,

uza

leżn

iali s

ięod

ro

zdaw

anych

prz

ez

str

ażn

ików

śro

dkó

w u

spoka

jają

cych

izn

osi

li o

brz

ydliw

e w

aru

nki

tonąc w

e wła

snych

nie

usu

wanych

zce

l eksk

rem

en

tach

. W

ięźn

iow

ie n

ie d

ali

się

ani

rozb

ić a

ni

podzi

elić

. W

końcu

państ

wo

musi

ało

negocj

ow

ać;

kończ

yły

im

się

tablic

e r

eje

stra

cyjn

e p

roduko

wane

zw

ykle

prz

ez

więźn

iów

zW

alp

ole

a p

rzeciągają

cy s

ię k

ryzy

s źl

e w

yglą

dał w

media

ch.

Więźn

iom

udało

się

zre

aliz

ow

ać

pie

rwsz

y p

ost

ula

t: n

acz

eln

ikw

ięzi

enia

zost

ał

zmusz

ony

do

rezy

gn

acj

i. S

zybko

udało

im

się

zrealiz

ow

ać

dodatk

ow

e

post

ula

ty,

ro

zsze

rzają

c

pra

wo

do

odw

iedzi

n,

prz

ep

ust

ek,

org

aniz

ow

anych

prz

ez

si

ebie

pro

gra

mów

,

ponow

nego

ro

zpatr

yw

ania

sp

raw

osó

bzn

ajd

ują

cych

się

w i

zola

cji

i ic

h u

waln

ianie

ora

z o

becn

ośc

icy

wiln

ych

obse

rwato

rów

w

ew

nątr

z

wię

zień

.

W

zam

ian

uprzątnęli w

ięzi

enie

ora

z w

nieśl

i coś,

cze

go

str

ażn

icy n

igdy n

iem

ieli

– sp

okó

j.

Str

ażn

icy o

pro

test

ow

ali u

tratę

prz

ez

siebie

kontr

oli

opusz

czają

cst

anow

iska

pra

cy.

Myśl

eli,

że

czy

nią

c t

o u

dow

odnią

, ja

k b

ard

zosą

potr

zebni,

tym

czase

m w

żen

ują

cy s

posó

b u

dow

odnili

coś

zupełn

ie p

rzeci

wnego.

Prz

ez

dw

a m

iesiące

więźn

iow

ie s

am

iza

rządza

li w

ięzi

enie

m.

Prz

ez

wię

ksz

ość

tego

cza

su s

trażn

icy

nie

byli

obecn

i w

blo

kach

z c

ela

mi,

choć

polic

ja p

ańst

wow

ako

ntr

olo

wała

te

ren

w

ięzi

en

ia,

że

by

za

pobie

c

uci

ecz

kom

.C

yw

ilni

obse

rwato

rzy

byli

wew

nątr

z w

ięzi

enia

24

godzi

ny

na

dobę, sz

kole

ni by n

ie inte

rwenio

wać;

ich

rolą

było

15

doku

men

tow

anie

sy

tuacj

i,

rozm

aw

ianie

z

w

ięźn

iam

i

ora

zza

pobie

ganie

prz

em

ocy

ze

str

ony

str

ażn

ików

, któ

rzy

od

cza

sudo

cz

asu

w

chodzi

li do

w

ięzi

enia

.

Jeden

z

obse

rwato

rów

wsp

om

ina:

Atm

osfe

ra b

yła

bard

zo

zre

laksow

an

a –

zupełn

ie n

ie t

ak

jak

oczekiw

ałe

m.

Zdałe

m s

obie

spra

wę, że

moje

myśle

nie

było

pod

w

pły

wem

społe

czeństw

a i m

edió

w. C

i lu

dzie

nie

są

besti

am

i, n

ie są

nie

bezpie

cznym

i m

ania

kam

i. Z

dałe

m s

obie

spra

wę, że m

ój wła

sny s

trach n

ie m

iał podsta

w.

Inn

y o

bse

rwato

r n

ale

gał:

“Je

st k

onie

czn

ym

, że

by

żaden

ze

strażn

ików

, któ

rzy

pra

cow

ali

wcz

eśn

iej

w B

loku

9 [

izola

cja],

nig

dy

tu

nie

pow

rócił.

Wart

o

im

zapła

cić,

by

prz

esz

li n

aem

ery

tury

.

To

strażn

icy

st

anow

ią

pro

ble

m

dla

bezp

iecz

eńst

wa.”

7

Walp

ole

było

jednym

z n

ajb

ard

ziej nie

sław

nych

wię

zień

w k

raju

jeśl

i ch

odzi

o p

rzem

oc,

ale

gdy

więźn

iow

ie m

ieli

kontr

olę

,re

cydyw

a d

ram

aty

cznie

zm

alała

a z

abójs

twa i g

wałt

y s

padły

do

zera

. W

ięźn

iow

ie o

balil

i dw

a f

undam

enta

lne

mit

y s

yst

em

uka

rnego: ż

e l

udzi

e p

opełn

iają

cy p

rzestępst

wa

pow

inni

być

izolo

wani,

ora

z że

pow

inni

być

poddaw

ani

prz

ym

uso

wej

reh

abili

tacj

i za

mia

st b

yć

tym

i, k

tórz

y k

ontr

olu

ją s

wój

wła

sny

pro

ces

uzd

row

ienia

.

Str

ażn

icy c

hci

eli jak n

ajs

zybci

ej

zakończ

yć t

en

kom

pro

mit

ują

cyeksp

ery

men

t abolic

ji w

ięzi

enn

ej. Z

wią

zek s

trażn

ików

oka

zał

się

na

ty

le si

lny, by

w

yw

ołać

polit

ycz

ny

kry

zys

i ko

mis

arz

wię

zien

nic

twa

nie

mógł

zwoln

ić ż

adnego

z n

ich,

naw

et

tych

,któ

rzy

za

jmow

ali

się

to

rtura

mi

lu

b

udzi

ela

li

pra

sie

rasi

stow

skic

h w

yw

iadów

. A

by

oca

lić s

tołe

k,

kom

isarz

musi

ał

wpro

wadzić n

a n

ow

o s

trażn

ików

do

wię

zienia

i k

onie

c k

ońcó

wsp

rzedał w

ięźn

iów

. Głó

wni gra

cze w

str

uktu

rach

wła

dzy

,

7 O

ba c

yta

ty o

bse

rwato

rów

poch

odzą

z Jam

ie B

isso

nett

e,

When t

he P

risoners

Ran

Walp

ole

: a t

rue s

tory

in t

he m

ovem

ent

for

pri

son

aboliti

on

, C

am

bri

dge:

South

End P

ress

, 2008,

s. 1

60.

16

Wie

le z

nadużyć n

ie p

och

odzą

cych

bezp

ośr

edn

io o

d wła

dz

jest

rezu

ltate

m w

yży

wania

się

jednych

na d

rugic

h s

toją

cych

niż

ej w

hie

rarc

hii s

połe

cznej. D

zieci

, któ

re z

wykle

są

na

dnie

pir

am

idy,

konie

c k

ońcó

w są

odbio

rcam

i w

ielk

iej

częśc

i ty

ch n

adużyć.

Auto

ryte

ty,

któ

re p

ow

inny

je

chro

nić

– r

odzi

ce,

kre

wn

i, k

sięża

,naucz

yci

ele

– t

o o

ni

najp

ew

nie

j będą

je

krz

yw

dzić.

Szu

kanie

pom

ocy

może

tylk

o p

ogors

zyć

spra

wę,

ponie

waż

w ż

adnym

mie

jscu

syst

em

pra

wny

nie

pozw

oli i

m n

a o

dzy

skanie

kontr

oli

nad

wła

snym

życi

em

, naw

et

kie

dy

ta

kontr

ola

jest

czy

mś d

laoca

lałe

j oso

by

najb

ard

ziej potr

zeb

nym

. Z

am

iast

tego,

w k

ażd

ej

spra

wie

decy

dują

pra

cow

nic

y o

pie

ki

społe

czn

ej

i sę

dzi

ow

ieposi

adają

cy m

ałą

wie

dzę

o z

ais

tniałe

j sy

tuacj

i ora

z se

tki in

nych

spra

w d

o o

sądze

nia

.

Obecn

y p

ara

dygm

at,

w k

tóry

m k

aże

się

spra

wcę

i i

gnoru

jepotr

zeby ofiar

dow

iódł, ż

e jest

kom

ple

tną k

lapą,

a p

odnie

sienie

wydajn

ośc

i w

sto

sow

aniu

pra

w n

ic b

y t

u n

ie z

mie

niła

. Lu

dzi

e,

któ

rzy

st

osu

ją

prz

em

oc

(t

akże

se

ksu

alną),

częst

o

sam

idozn

aw

ali

prz

em

ocy

; w

ysyła

nie

ich

do

wię

zień

nie

spra

wi,

że

będą

m

nie

j

podatn

i

na

je

j

stoso

wanie

.

Oso

by,

któ

redośw

iadcz

yły

nadużyć,

oso

by

oca

lałe

m

ogą

sk

orz

yst

ać

z

bezp

iecz

nej

prz

est

rzeni,

ale

wysyła

nie

spra

wcó

w d

o w

ięzi

en

iapozb

aw

ia j

e s

zans n

a p

oje

dn

anie

, a

jeśl

i eko

nom

iczn

ie z

ależą

od

spra

wcó

w,

co s

ię c

zęst

o z

darz

a,

częst

o n

ie będą

zgła

szały

prz

estępst

w z

e s

trach

u,

by n

ie s

kończ

yć

jako

oso

ba b

ezd

om

na,

bie

dna lub w

opie

ce z

astępcz

ej.

Żyją

c w

państ

wie

, tr

aktu

jem

y p

rzem

oc

dom

ową

i s

eksu

alną

jako

prz

estępst

wa

– p

ogw

ałc

en

ie n

adanych

prz

ez

państ

wo

pra

w ofiary

. Są

one

nie

możl

iwe

do

zaakce

pto

wania

ze

wzg

lędu

na

to

, że

st

anow

ią w

ykro

czenia

prz

eci

wko

prz

yka

zanio

mpańst

wa.

W

ko

ntr

aśc

ie

z

tym

podejś

ciem

st

oi

w

iele

społe

czeńst

w

bezp

ańst

wow

ych

,

któ

re

stosu

ją

para

dygm

at

opie

rają

cy

się

o

potr

zeby.

Te

n

para

dygm

at

w

idzi

w

yże

jw

spom

nia

ne

form

y p

rzem

ocy

jako

krz

yw

dę

społe

czną,

skupia

się

wię

c n

a p

otr

zebach

oso

by

oca

lałe

j, t

ak

by

mogła

się

ule

czyć.

Post

rzega t

eż

ag

reso

ra jako

oso

bę, któ

ra p

otr

zebuje

25

och

rona p

olic

ji lu

b s

woje

go c

hło

paka

. Fa

kte

m jest

nato

mia

st, że

olb

rzym

ia

wię

ksz

ość

gw

ałt

ów

popełn

iona

zo

staje

prz

ez

part

neró

w,

prz

yja

ciół,

czł

onkó

w r

odzi

ny

w s

ytu

acj

ach

, któ

rezn

ajd

ują

się

w

sz

are

j st

refie

pom

iędzy

m

ain

stre

am

ow

ym

idefinic

jam

i zg

ody

iw

ym

usz

enia

. C

zęśc

iej

jednak

Holly

wood

ignoru

je w

ogóle

pro

ble

my

gw

ałt

u, nadużyć

i prz

em

ocy

dom

ow

ej,

pow

iela

jąc

i u

trw

ala

jąc

mit

miłośc

i od

pie

rwsz

ego

wejr

zenia

. W

tym

mic

ie m

ężc

zyzn

a w

ygry

wa

kobie

tę i

oboje

wypełn

iają

wsz

yst

kie

sw

oje

em

ocj

onaln

e i

seksu

aln

e p

otr

zeby,

zgry

wają

c s

ię p

erf

ekcy

jnie

nie

musząc

mów

ić o

zgodzi

e (

na

seks)

,

pra

cow

ać

nad

ko

munik

acją

ani

naw

igow

ać

w

okół

seksu

aln

ych

i e

mocj

onaln

ych

gra

nic

.

Polic

ja i

inne

inst

ytu

cje

pre

ten

dują

ce d

o o

chro

ny

kobie

t prz

ed

gw

ałt

em

poucz

ają

kobie

ty,

aby n

ie s

taw

iały

oporu

i n

ie d

rażn

iływ

ten

sposó

b o

pra

wcy

, podcz

as

gdy

wsz

elk

ie d

ow

ody

ora

zzd

row

y r

ozsądek

sugeru

ją, że

opór j

est

czę

sto

najw

iększą

szansą

ata

kow

anej oso

by.

Państ

wo

rz

adko

ofe

ruje

le

kcj

esa

moobro

ny

dla

kobie

t, p

odcz

as

gdy

czę

sto

ska

zuje

kobie

ty,

któ

re z

abiły

lub

zra

niły

opra

wcó

w w

sam

oob

ronie

. O

soby

zgła

szają

ce p

ańst

wu

napad

na

tle

seksu

aln

ym

bądź fi

zycz

nym

muszą

lic

zyć

się

z

dodatk

ow

ym

upoko

rzenie

m.

Sądy

kw

est

ionują

szc

zerość

i m

ora

lną

inte

gra

lność

kobie

t, k

tóre

odw

aża

ją s

ię m

ów

ić p

ublic

znie

po

tym

, ja

k z

ost

ały

napadnię

tena

tle

seksu

aln

ym

; sę

dzi

ow

ie o

ddają

pra

wa o

pie

ki

nad

dzi

ećm

iprz

em

oco

wym

ojc

om

, polic

ja i

gnoru

je w

ezw

ania

z p

rzem

ocą

dom

ową,

czase

m s

toją

c z

boku

, gdy

mąż b

ije ż

onę.

Nie

któ

rere

gula

cje

loka

lne

wym

agają

od

polic

ji a

resz

tow

ania

kogoś,

lub

naw

et

obydw

oje

zam

iesz

anych

osó

b p

o w

ezw

aniu

z p

ow

odu

prz

em

ocy

dom

ow

ej;

czę

sto

kobie

ta,

któ

ra d

zwoni

po

pom

oc,

sam

a t

rafi

a z

a k

ratk

i. O

soby

tra

ns

są

prz

ez

syst

em

pra

wny

zdra

dza

ne

jesz

cze

bard

ziej

regu

larn

ie.

Syst

em

ten

odm

aw

iausz

anow

ania

ich

tożs

am

ośc

i i

częst

o u

mie

szcz

a s

iłą w

cela

chw

ięzi

en

nych

z o

sobam

i o o

dm

iennej płc

i. P

racu

jące

i b

ezd

om

ne

oso

by

tra

ns

są

s

yst

em

aty

cznie

gw

ałc

one

prz

ez

agen

tów

pra

wneg

o s

yst

em

u.

24

włą

czają

c p

olic

ję,

strażn

ików

, pro

kura

toró

w,

polit

ykó

w i

media

,prz

eci

wst

aw

iali

się

re

form

om

w

ięzi

ennic

twa

i

spra

wili

, że

nie

możl

iwe

było

osiągnię

cie

ich

prz

y uży

ciu

dem

okra

tycz

nych

meto

d. C

yw

ilni

obse

rwato

rzy

je

dn

ogłośn

ie określ

ili pow

rót

strażn

ików

jako

prz

ycz

ynę

pow

rotu

chaosu

i p

rzem

ocy

do

wię

zienia

i

wsk

aza

li

na

um

yśl

ne

prz

ez

nic

h

zaburz

anie

poko

jow

ych

osiągnięć s

am

oorg

aniz

acj

i w

ięźn

iów

. W

końcu

, aby

zgnieść

zw

iąze

k w

ięźn

iów

, st

rażn

icy

wzn

ieci

li z

am

iesz

ki,

po

czym

zw

oła

no

polic

ję s

tanową,

któ

ra z

ast

rzelił

a k

ilku

więźn

iów

a k

ilku

klu

czow

ych

org

aniz

ato

rów

zw

iązk

u p

oddała

tort

uro

m.

Najb

ard

ziej

zauw

aża

lny

lid

er

cza

rnosk

óry

ch w

ięźn

iów

oca

liłsw

oje

życi

e jedynie

dzięki zb

rojn

ej sa

moobro

nie

.

Wie

lu z

cyw

ilnych

obse

rwato

rów

ora

z k

om

isarz

Wię

ziennic

twa,

któ

ry sz

ybko

pote

m zo

stał

wyrz

uco

ny

z

pra

cy, st

ało

się

zwole

nnik

am

i obale

nia

wię

zień

(abolic

ji).

Więźn

iow

ie,

któ

rzy

prz

eję

li W

alp

ole

, ko

nty

nuow

ali w

alkę

o w

oln

ość

i g

odność

, ale

zwią

zkow

i st

rażn

ików

udało

się

zgro

madzić

wię

ksz

e w

pły

wy n

iżkie

dyko

lwie

k w

cześn

iej.

Media

prz

est

ały

mów

ić o

refo

rmie

wię

zien

nic

twa,

a g

dy

pis

zę t

e sło

wa

wię

zienie

Walp

ole

, któ

rete

raz

nazy

wa s

ię M

CI C

edar

Jun

ctio

n, ciągle

skła

duje

, to

rturu

je i

zabija

ludzi

, któ

rzy z

asł

ugują

by b

yć w

sw

oic

h s

połe

cznośc

iach

pra

cują

c nad s

tworz

enie

m b

ezp

iecz

nie

jsze

go s

połe

czeńst

wa.

Co z

gan

gam

i i osob

am

i znęcają

cym

i się

nad

sła

bszym

i?

Nie

któ

rzy

boją

się,

że

w

sp

ołe

czeńst

wie

bez

wła

dzy

najs

ilnie

jsze

jednost

ki

dost

aną

am

oku

bio

rąc i

robią

c c

o będą

chci

ały

. Po

miń

my

fakt,

że

ten

opis

pasu

je o

góln

ie d

o t

ego,

codzi

eje

się

w s

połe

czeńst

wach

z r

ząd

am

i! T

en

str

ach

wynik

a z

mit

u p

och

odzą

cego

od

pople

cznik

ów

państ

wa,

mia

now

icie

, że

wsz

yst

kie

jest

eśm

y o

diz

olo

wane.

Rzą

d c

hci

ałb

y b

ard

zo a

byś

uw

ierz

yła

, że

bez

och

rony

z j

ego

str

ony

jest

eś

narażo

na

na

kapry

s ko

goko

lwie

k si

lnie

jsze

go

niż

ty

. Ty

mcz

ase

m ża

den

oso

bnik

lubią

cy s

ię z

nęcać

nad

inn

ym

i nie

jest

siln

iejs

zy n

iżcała

społe

czność

. O

soba z

aburz

ają

ca p

okó

j sp

ołe

czny, nie

17

szanują

ca p

otr

zeb

innej

oso

by,

zach

ow

ują

ca s

ię w

sposó

bauto

ryta

rny,

znęca

jąca

się

, m

oże

być p

oko

nana

lub

wyrz

uco

na

prz

ez

są

siadki pra

cują

ce w

spóln

ie na

rz

ecz

prz

yw

róce

nia

poko

ju.

W C

hri

stia

nii,

anty

auto

ryta

rnej, a

uto

nom

iczn

ej

dzi

eln

icy s

tolic

yD

anii,

oso

by

ży

jące

ta

m sa

me

ra

dzą

so

bie

z

wła

snym

ipro

ble

mam

i, o

raz

z p

roble

mam

i zw

iąza

nym

i z

oso

bam

i ic

hodw

iedza

jący

mi

i z

pow

stały

m z

tego

pow

odu

wzm

ożo

nym

prz

epły

wem

osó

b.

Wie

le o

sób

prz

ych

odzi

tam

jako

turyśc

i,w

iele

in

nych

osó

b prz

ych

odzi

ta

m ku

pow

ać

hasz

ysz

–

w

Chri

stia

nii n

ie m

a p

raw

i

mię

kkie

nark

oty

ki

możn

a t

am

łatw

ozn

aleźć

, ch

oć c

iężk

ie n

ark

oty

ki

są s

ukce

syw

nie

zaka

zyw

ane.

WC

hri

stia

nii

m

ieśc

i

się

w

iele

w

ars

ztató

w

pro

duku

jący

chróżn

oro

dne

dobra

, najb

ard

ziej zn

ane

są

w

yso

kie

j ja

kośc

iro

wery

, są

tam

też

rest

aura

cje,

kafe

jki,

prz

edsz

kole

, klin

ika,

skle

p

ze

zdro

wą

ży

wnośc

ią,

księgarn

ia,

anarc

his

tycz

na

prz

est

rzeń

ora

z s

ala

konce

rtow

a.

Chri

stia

nia

nig

dy

nie

zost

ała

skute

cznie

zdom

inow

an

a a

ni prz

ez

gangi ani lo

kaln

ych

osiłk

ów

.W

19

84

roku

gang

moto

cyklo

wy

wkro

czył

na

ten

tere

n,

mają

cnadzi

eję

sk

orz

yst

ać

z

bezp

raw

ia st

refy

auto

nom

iczn

ej

by

zmonopoliz

ow

ać

ry

nek

hasz

ysz

u.

Po

kilk

u

konfr

onta

cjach

mie

szka

nki C

hri

stia

nii

z pow

odze

nie

m w

yko

pały

moto

cyklis

tów

,ko

rzyst

ają

c głó

wnie

z p

oko

jow

ych

takty

k.

Najg

ors

ze s

zyka

ny p

rzyszły

ze s

trony p

olic

ji, k

tóra

nie

daw

no n

apow

rót

zaczęła

wch

odzić n

a t

ere

n C

hri

stia

nii,

are

sztu

jąc o

soby

za

posi

adanie

m

ari

hu

any

i

hasz

ysz

u,

co

było

głó

wnie

pre

tekst

em

do

esk

ala

cji

napięć.

Loka

lni

dew

elo

perz

y c

hci

elib

y,

aby t

a w

oln

a s

trefa

zost

ała

znis

zczo

na,

bo z

iem

ia,

na k

tóre

j się

ona

znajd

uje

, st

ała

się

ost

atn

io b

ard

zo c

en

na.

Deka

dy

wst

ecz

,m

iesz

kanki

Chri

stia

nii

zaw

zięci

e d

ebato

wały

, w

jaki

sposó

bra

dzić

sobie

z p

roble

mem

tw

ard

ych

nark

oty

ków

napły

wają

cym

iz z

ew

nątr

z. M

imo

wie

lkie

j opozy

cji

zdecy

dow

ano

się

popro

sić

polic

ję o

pom

oc,

co

w r

ezu

ltaci

e s

kończ

yło

się

tym

, że

polic

jask

once

ntr

ow

ała

się

na

zam

yka

niu

osó

b z

a m

iękkie

nark

oty

ki,

chro

nią

c ty

mcz

ase

m r

ozp

rzest

rzen

ianie

się

tw

ard

ych

18

Karzące

m

eto

dy

państ

wa

ja

ko

form

a

radze

nia

so

bie

z

prz

estępst

wam

i ty

lko

pogars

zają

a n

ie p

opra

wia

ją s

ytu

ację.

Meto

dy

spra

wie

dliw

ośc

i napra

wcz

ej

stoso

wane

w o

dpow

iedzi

na

krz

yw

dę

społe

czną,

któ

rych

uży

wa

wie

le b

ezp

ańst

wow

ych

społe

czeńst

w,

otw

iera

ją n

ow

e m

ożl

iwośc

i uci

ecz

ki

z błę

dnego

koła

nadużyć,

kar

i krz

yw

d,

któ

re t

o d

la w

ielu

z n

as

są

aż

nazb

yt

znajo

me.

Co

z

g

wałt

em

, p

rzem

ocą

d

om

ową

i

inn

ym

i fo

rmam

ikrz

yw

dy?

Wie

le d

ziałań,

któ

re n

asz

rzą

d t

raktu

je j

ak

prz

estępst

wa,

jest

kom

ple

tnie

nie

szko

dliw

ych

;

nie

któ

re

prz

estępst

wa,

ja

kokra

danie

oso

by b

ogate

j cz

y s

aboto

wanie

narzędzi

woje

nnych

,m

ogą

naw

et

zm

nie

jszać

krz

yw

dę.

Ty

m

nie

mnie

j

wie

lew

ystępkó

w,

któ

re są

w t

ej

chw

ili u

waża

ne

za

prz

estępst

wa,

stanow

ią pra

wdzi

wą

krz

yw

dę

sp

ołe

czną. Wśr

ód

nic

h je

stm

ord

ers

two,

któ

re n

iesi

e z

e s

obą

wyso

kie

sankcj

e,

ale

jest

rzadkie

w p

oró

wnaniu

z b

ard

ziej pow

szednim

i pro

ble

mam

i.

Seksu

aln

a

i

dom

ow

a

prz

em

oc

sz

ale

ją

w

nasz

ym

społe

czeńst

wie

, i

naw

et

wra

z z

bra

kie

m r

ządu

czy

kapit

aliz

mu

te

form

y

prz

em

ocy

będą

is

tniały

dopóki

im

się

nie

prz

eci

wst

aw

imy

. O

becn

ie w

iele

form

prz

em

ocy

seksu

aln

ej

idom

ow

ej

jest

pow

szech

nie

tole

row

anych

; do

nie

któ

rych

naw

et

subte

lnie

nakła

nia

ją H

olly

wood,

kośc

ioły

i i

nst

ytu

cje

głó

wnego

nurt

u.

Holly

wood

czę

sto

seksu

aliz

uje

gw

ałt

i w

raz

z i

nnym

im

edia

mi

ko

rpora

cyjn

ym

i

i

wię

ksz

ośc

ią

relig

ii

glo

ryfiku

jeko

bie

cą p

asy

wn

ość

i służa

lczość

. W

dysk

urs

ie,

na

któ

ry t

ein

stytu

cje

wpły

wają

, ta

k p

ow

ażn

y p

roble

m jak g

wałt

małż

eńsk

ije

st i

gnoro

wany,

a w

rezu

ltaci

e w

iele

osó

b n

aw

et

wie

rzy, że

mąż

może

zgw

ałc

ić ż

onę,

bo są o

ni połą

czeni w

kontr

akto

wym

seksu

aln

ym

zw

iązk

u.

W

iadom

ośc

i

tele

wiz

yjn

e

i film

yH

olly

woodzk

ie r

egu

larn

ie p

ort

retu

ją g

wałt

jako

akt

popełn

iany

prz

ez o

sobę

obcą

– z

wykle

nie

znajo

mego,

bie

dn

ego,

o i

nnym

niż

biały

kolo

rze s

kóry

. W

tej w

ers

ji je

dyną n

adzi

eją

kobie

ty jest

23

mię

dzy

bogaty

mi

a b

iednym

i, z

e w

zglę

du

na

socj

alis

tycz

ną

polit

ykę

państ

wa.

Kole

jnym

podobień

stw

em

mię

dzy

nim

i je

stpole

ganie

na

media

cji

racz

ej

niż

kara

ch,

polic

ji c

zyw

ięzi

enia

chw

ro

zwią

zyw

aniu

sp

oró

w.

N

orw

egia

posi

ada

polic

ję

iw

ięzi

en

nic

two,

ale

w p

oró

wnaniu

z w

iększ

ośc

ią p

ańst

w,

wprz

ypadku

sp

oró

w częst

o odw

ołu

je się

do

m

ech

aniz

mów

media

cyjn

ych

,

podobnie

ja

k

w

prz

ypadku

kw

itnący

chbezp

ańst

wow

ych

społe

cznośc

i. W

iększ

ość

sporó

w z

pow

ództ

wa

cyw

ilnego

w N

orw

egii

musi

trafić

prz

ed

oblic

ze m

edia

tore

kza

nim

będą

dopusz

czone

prz

ed

sąd.

Dzi

eje

się

tak

też

wprz

ypadku

ty

sięcy

sp

raw

kry

min

aln

ych

..

W

20

01

zg

odę

osiągnię

to w

89%

media

cji.

11

Tak

wię

c w

anarc

his

tycz

nym

społe

czeńst

wie

prz

estępst

wo

zuży

ciem

prz

em

ocy

było

by

mnie

j pow

szech

ne.

Jeśl

iby

jednak

zais

tniało

, cz

y sp

ołe

czeńst

wo

było

by

bard

ziej bezb

ronne?

Konie

ckońcó

w,

ktoś

m

ógłb

y

arg

um

en

tow

ać,

naw

et

gdy

prz

em

oc

nie

była

by

już

racj

onalną

społe

czną

odpow

iedzią,

psy

chopaty

czni m

ord

erc

y m

oglib

y się

oka

zyjn

ie poja

wiać.

Nie

ch w

yst

arc

zy z

a o

dpow

iedź,

że

każd

e s

połe

czeńst

wo,

któ

rebędzi

e w

sta

nie

obalić

rzą

d n

ie p

ozo

stanie

na

łasc

e i

nieła

sce

sam

otn

ego

mord

erc

y-p

sych

op

aty

. Społe

czeńst

wa, któ

re nie

pow

stają

w w

ynik

u r

ew

olu

cji

a c

ieszą

się

siln

ym

i w

ięzi

am

isp

ołe

czn

ym

i i so

lidarn

ośc

ią,

są t

akże

zdoln

e d

o o

chro

nie

nia

się

.In

uic

i –

auto

chto

nic

zna

sp

ołe

czność

ło

wie

cko-z

bie

rack

a w

ark

tycz

nym

regio

nie

Półn

ocn

ej

Am

ery

ki

poka

zują

, do

cze

go

może

uci

ec

się

w

najg

ors

zym

w

ypadku

sp

ołe

czność

bezp

ańst

wow

a.

Wedle

ich

tra

dycj

i, j

eśl

i oso

ba

kogoś

zabiła

,sp

ołe

czn

ość

prz

ebacz

a j

ej

i nakła

nia

do

poje

dn

ania

z r

odzi

ną

ofiary

. Jeśl

i ta

sam

a o

sob

a z

now

u k

ogoś

zabije

, to

sam

azo

stanie

zabit

a –

zw

ykle

prz

ez c

złonkó

w w

łasn

ej

rodzi

ny,

tak,

żeby n

ie p

ozo

staw

iać

pow

odu d

o a

nim

ozj

i cz

y z

em

sty.

11 G

raham

Kem

p i D

ougla

s P.

Fry

(eds.

), K

eepin

g t

he P

eace:

Confl

ict

Resolu

tion a

nd P

eacefu

l Socie

ties a

round

the W

orl

d,

New

York

: R

outl

edge,

2004,

s. 1

63.

22

nark

oty

ków

takic

h j

ak

hero

ina,

najp

raw

dop

odobnie

j w

nadzi

ei,

że e

pid

em

ia n

ało

gu

znis

zczy

ten

auto

nom

iczn

y e

ksp

ery

men

tsp

ołe

czn

y.8 W

żadnym

razi

e n

ie b

yłb

y t

o p

ierw

szy

raz,

gdy

polic

ja c

zy i

nn

i państ

wow

i agen

ci p

om

agają

rozp

row

adzać

tward

e

nark

oty

ki,

podcz

as

gdy

zw

alc

zają

te

m

iękkie

i

halu

cynogenne;

właśc

iwie

może

my p

atr

zeć n

a t

en

fakt

jako

na

uniw

ers

aln

y

ele

ment

polic

yjn

ej

st

rate

gii

re

pre

sji.

Konie

ckońcó

w m

iesz

kanki

Chri

stia

nii

pozb

yły

się

polic

ji i

zała

twiły

pro

ble

m

tward

ych

nark

oty

ków

sa

me

–

nie

w

pusz

czają

cdeale

rów

i uży

wają

c p

resj

i sp

ołe

cznej,

żeby

znie

chęcać

do

uży

wania

tw

ard

ych

nark

oty

ków

.

Tak

W C

hri

stia

nii

jak

i w

szędzi

e i

ndzi

ej,

państ

wo

sta

now

inajw

iększ

e z

ag

roże

nie

dla

społe

czn

ośc

i. Inacz

ej

niż

poje

dyn

cze

oso

by,

któ

re

możn

a

sobie

w

yobra

zić,

ja

k

te

rrory

zują

społe

czn

ość

nie

ch

ronio

ną

prz

ez

pra

wa,

państ

wa

nie

da

się

łatw

o p

oko

nać.

W t

ypow

y s

posó

b p

ańst

wo

szu

ka m

onopolu

na

uży

wanie

siły

pod

pre

tekst

em

och

rony

obyw

ate

li

prz

ed

znęca

jący

mi

się

oso

bnik

am

i. T

o s

taje

się

usp

raw

iedliw

ien

iem

aby

zabro

nić

kom

uko

lwie

k p

oza

apara

tem

państ

wow

ym

na

uży

wanie

siły

, sz

czególn

ie zaś

w

ce

lu sa

moobro

ny

prz

ed

rządem

. W

zam

ian

za

rezy

gnację

z t

ej

siły

, obyw

ate

le a

by

chro

nić

sw

ych

inte

resó

w k

iero

wani

są d

o sądów

. Ty

mcz

ase

msy

stem

są

dow

y je

st częśc

ią państ

wa

i

prz

ede

w

szyst

kim

och

rania

jego inte

resy

. G

dy r

ząd

na p

rzykła

d p

rzych

odzi

zabrać

twoją

zi

em

ię aby

w

ybudow

ać

na

nie

j ce

ntr

um

handlo

we,

może

sz p

ójść d

o sądu,

lub

naw

et

na

radę

mia

sta,

ale

może

szzn

aleźć

się

w s

ytu

acj

i, w

któ

rej

rozm

aw

iasz

z k

imś,

kto

będzi

eodnosił

korz

yść

z t

ego

cen

trum

handlo

wego.

Sąd

nęka

jące

go

nie

będzi

e sp

raw

iedliw

y dla

je

go

ofi

ary

, nie

będzi

e też

sym

paty

zow

ać z

tobą

jeśl

i ze

chce

sz b

ronić

się

prz

ed

ew

ikcją.

Zam

iast

tego c

ię z

am

kną.

8 N

asu

wa s

ię p

oró

wnanie

do r

ozp

rzest

rzenia

nia

prz

ez

Bry

tyjc

zykó

w o

piu

m w

Chin

ach

ora

z prz

ez

rząd U

SA

whis

ky wśr

ód r

dze

nnych

am

ery

kanów

ora

z

późn

iej hero

iny w

gett

ach

.

19

W t

ym

konte

kśc

ie,

te k

tóre

ch

cą r

ozw

iąza

nia

czę

sto

muszą

go

szukać

poza

sądam

i. D

ykta

tura

wojs

kow

a p

rzejęła

wła

dzę

wA

rgen

tynie

w 1

97

6 r

oku

i w

ydała

„B

rudną

Wojnę”

prz

eci

wko

lew

ako

m,

to

rturu

jąc

i

zabija

jąc

3

0.0

00

lu

dzi

.

Ofice

row

ieodpow

iedzi

aln

i za

tort

ury

i e

gze

kucj

e z

ost

ali r

ozg

rzesz

eni prz

ez

dem

okra

tycz

ny r

ząd,

któ

ry z

ajął m

iejs

ce p

o d

ykta

turz

e.

Matk

i z

Pla

za d

e M

ayo,

któ

re z

aczęły

gro

madzić s

ię d

om

agają

c k

ońca

zagin

ięć o

raz c

hcą

c d

ow

iedzi

eć s

ię,

co s

tało

się

z i

ch d

ziećm

i,st

anow

iły w

ażną

siłę

, któ

ra p

om

ogła

zakończ

yć

krw

aw

e r

ządy

terr

oru

. Po

nie

waż

kole

jny

rzą

d n

igdy

nie

podjął

pow

ażn

ych

kro

ków

by

pociągnąć

m

ord

erc

ów

i

to

rturu

jący

ch

do

odpow

iedzi

aln

ośc

i,

ludzi

e

sam

i

wykre

ow

ali

popula

rną

spra

wie

dliw

ość

, któ

ra c

iągle

się

rozb

udow

uje

i w

ykra

cza

poza

pro

test

y i m

em

ori

ały

org

aniz

ow

ane p

rzez

Matk

i.

Gdy u

czest

nik

Bru

dnej

Wojn

y z

ost

aje

zlo

kaliz

ow

any,

akty

wis

tki

w c

ałe

j dzi

eln

icy

um

iesz

czają

pla

katy

uprz

edza

jące

o j

ego

obecn

ośc

i.

Cza

sem

pro

szą

w

lo

kaln

ych

sk

lepach

,

by

odm

aw

iano

ta

kie

j

oso

bie

w

stępu,

śl

edzą

go

i

nęka

ją.

Posł

ugują

c s

ię t

akty

ką

znaną

jako

„esc

rach

e”,

setk

i lu

b n

aw

et

tysiące

ucz

est

nic

zek

masz

eru

je d

o d

om

u u

czest

nik

a B

rudnej

Wojn

y z

banera

mi,

poty

kacz

am

i, m

ask

otk

am

i i bębnam

i.Śpie

wają

, krz

yczą, gra

ją m

uzy

kę

godzi

nam

i, za

wst

ydza

jąc

opra

wcę

i i

nfo

rmują

c w

szyst

kic

h o

tym

, co

zro

bił.

Tłu

m m

oże

zaata

kow

ać

dom

poci

skam

i

z

farbą.9

Po

mim

o

wym

iaru

spra

wie

dliw

ośc

i,

któ

ry

och

rania

si

lnych

,

ruch

y

społe

czne

Arg

en

tyny

zo

rganiz

ow

ały

się

ko

lekty

wnie

by

za

wst

ydzić

i

odiz

olo

wać

najg

ors

zego r

odza

ju o

pra

wcó

w.

Jak m

ożn

a p

ow

str

zym

ać k

og

oś p

rzed

zab

ijan

iem

lu

dzi?

Wie

le prz

estępst

w z

uży

ciem

prz

em

ocy

m

ożn

a prz

ypis

ać

czynnik

om

ku

lturo

wym

.

Licz

ba

prz

estępst

w

z

uży

ciem

prz

em

ocy

, ta

kic

h jak m

ord

ers

two, w

an

arc

his

tycz

nym

9 N

ata

sha G

ord

on a

ni Pa

ul C

hatt

ert

on,

Takin

g B

ack C

ontr

ol: A

Journ

ey

thro

ugh

Arg

enti

na’s

Popula

r U

pri

sin

g, Le

eds

(UK

): U

niv

ers

ity o

f Le

eds,

2004,

s. 6

6–6

8.

20

społe

czeńst

wie

zm

alała

by

pow

ażn

ie,

ponie

waż w

iększ

ość

jego

prz

ycz

yn –

bie

da,

tele

wiz

yjn

a g

loryfika

cja p

rzem

ocy

, w

ięzi

enia

ipolic

ja,

wojn

a,

seksi

zm i

norm

aliz

acj

a i

ndyw

idualis

tycz

nych

ianty

-społe

cznych

zach

ow

ań

– z

nik

nęły

by

lub

zn

acząco

się

zmnie

jszyły

.

Różn

ice

mię

dzy

dw

om

a s

połe

czn

ośc

iam

i Z

apote

c p

oka

zuje

, że

pokó

j

jest

w

ybore

m.

Z

apote

c

są

osi

adły

m

agra

rnym

ple

mie

nie

m ż

yją

cym

na

zie

mi

zawła

szcz

onej

prz

ez

państ

wo

Meksy

k.

Jedn

a s

połe

czność

Zapote

c –

La

Paz,

ma

rocz

ny

wsp

ółc

zynnik

za

bójs

tw 3

.4/1

00

.00

0. Sąsi

ednia

sp

ołe

czność

Zapote

c m

a o

wie

le w

yżs

zy w

spółc

zynnik

zabójs

tw w

lic

zbie

18

.1/1

00

.00

0.

Jakie

społe

czne

atr

ybuty

tow

arz

yszą

bard

ziej

poko

jow

em

u ż

yci

u? W

od

różn

ieniu

od

bard

ziej

prz

em

oco

wych

sąsi

ad

ów

, Z

apote

c z

La

Paz n

ie b

iją d

zieci

; dzięki

tem

u d

zieci

wid

zą m

nie

j prz

em

ocy

i uży

wają

mnie

j prz

em

ocy

w s

woic

hza

baw

ach

. Po

dobnie

bic

ie ż

on

prz

ez

mężó

w j

est

rza

dkie

inie

dopusz

czaln

e,

kobie

ty t

raktu

je s

ię n

a r

ów

ni

z mężc

zyzn

am

i.C

ieszą

się

też

one

auto

nom

iczną

eko

nom

iczną

dzi

ała

lnośc

ią,

któ

ra j

est

w

ażn

a d

la ż

yci

a s

połe

czn

ośc

i, n

ie są

wię

c t

eż

zależn

e o

d m

ężc

zyzn

. O

dnośn

ie b

icia

dzi

eci

, im

plik

acj

e t

ego

konkre

tnego

poró

wnania

zn

ala

zły

sw

ój

w

ynik

w

mię

dzy

kult

uro

wych

badania

ch n

ad

socj

aliz

acją,

któ

re d

ow

iodły

,że

cie

płe

afe

kty

wne

tech

nik

i so

cjaliz

acy

jne

prz

ekła

dają

się

na

nis

ki pozi

om

konflik

tu w

społe

czeńst

wie

.10

Saam

ow

ie i

Norw

edzy

byli j

uż w

spom

nie

ni

jako

społe

cznośc

i z

nis

kim

odcz

ynnik

iem

zabójs

tw.

Prz

ed

kolo

niz

acją

Saam

i byli

społe

czn

ośc

ią b

ez

państ

wa,

podcz

as

gdy

Norw

egia

posi

ada

rząd.

Socj

aliz

acj

a t

ak u

Norw

egów

jak i u

Saam

i je

st r

ela

tyw

nie

poko

jow

a.

USaam

i is

tnie

je k

ult

ura

daró

w (

gift

eco

nom

y),

wię

cdobra

są

ró

wno

ro

zdzi

ela

ne,

podcz

as

gdy

N

orw

egow

ieposi

adają

najm

nie

jszą

z k

apit

alis

tycz

nych

kra

jów

prz

epaść

10 G

raham

Kem

p i D

ougla

s P.

Fry

(eds.

), K

eepin

g t

he P

eace:

Confl

ict

Resolu

tion a

nd P

eacefu

l Socie

ties a

round t

he W

orl

d,

New

York

: R

outl

edge,

2004,

s. 7

3–7

9. The c

ross

-cult

ura

l st

udy is

M.H

. R

oss

, The C

ult

ure

of

Confl

ict,

N

ew

Haven:

Yale

Univ

ers

ity P

ress

, 199

3.

21