ิต 2552 ัมหาวิัย ทยาลัิยศลปากร · inclusion criteria...

ความเครยด และการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ โรงพยาบาลศรราช

โดย นางสาวรงนภา เตชะกจโกศล

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาการสงคมและการจดการระบบสขภาพ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2552

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

STRESS AND COPING IN THE REHABILITATION STROKE PATIENT AT SIRIRAJ HOSPITAL

By Rungnapha Taechakijkosol

An Independent Study Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF SCIENCES

Program of Social and Health System Management Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY 2009

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหการคนควาอสระเรอง “ความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ โรงพยาบาลศรราช” เสนอโดย นางสาวรงนภา เตชะกจโกศล เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาการสงคมและการจดการระบบสขภาพ

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ศรชย ชนะตงกร)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ เภสชกรหญง ผชวยศาสตราจารย ดร.ผกามาศ ไมตรมตร คณะกรรมการตรวจสอบการคนควาอสระ .................................................... ประธานกรรมการ (เภสชกรหญง อาจารย ดร.ณฏฐญา คาผล) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (เภสชกร ผชวยศาสตราจารย ดร.บรนทร ต.ศรวงษ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (เภสชกรหญง ผชวยศาสตราจารย ดร.ผกามาศ ไมตรมตร) ............/......................../..............

51358312 : สาขาวชาวทยาการสงคมและการจดการระบบสขภาพ คาสาคญ : ความเครยด / การเผชญความเครยด / โรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟ / โรงพยาบาลศรราช

รงนภา เตชะกจโกศล : ความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ ทโรงพยาบาลศรราช. อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ : ภญ. ผศ. ดร.ผกามาศ ไมตรมตร. 80 หนา.

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาระดบความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรค

หลอดเลอดสมองในระยะ ฟนฟสภาพ ทโรงพยาบาลศรราช กลมตวอยางเลอกแบบเฉพาะเจาะจง โดยเปนผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ ทมอายตงแต18ปขน ทมารบการฟนฟสภาพแบบผปวยนอกท หอผปวยเฉลมพระเกยรต 11 และตกศรสงวาลยชน 1 โรงพยาบาลศรราช ผปวยรสกตวด สามารถตอบคาถามได โดยความสมครใจ ผานการทดสอบโดยใช Thai Mental State Examination (TMSE) เกบขอมลตงแตเดอนกมภาพนธ 2553 ถงเดอนเมษายน 2553 จานวนกลมตวอยางทผานเกณฑมจานวน 52 ราย เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามซงไดรบอนญาตใหใชจากคณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม แบบสอบถามประกอบดวย 3 สวนคอ 1. ขอมลสวนบคคล 2. แบบวดความเครยด 3.แบบวดการเผชญความเครยด ผวจยเปนผดาเนนการเกบขอมลเองดวยการสมภาษณ สถตทใชในการวเคราะหขอมลครงน ไดแก คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษาพบวา ผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะ ฟนฟสภาพ ทมารบการรกษาแบบผปวยนอกทโรงพยาบาลศรราช ทผานเกณฑการประเมนจานวน 52 ราย สวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 54 มอายระหวาง 58-77 ปขนไปมากทสด คดเปนรอยละ 60 อายเฉลยของกลมตวอยางคอ 63 ป (S.D. 13.49) มสถานภาพสมรสค รอยละ 61 สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 40 มสถานภาพเปนหวหนาครอบครว ถงรอยละ 67 ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว รอยละ 73 กลมตวอยางสวนใหญ กอนปวยประกอบอาชพรบจางมากทสด รอยละ 25 ระยะเวลาการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญมระยะเวลาการเปนโรค 24 สปดาหขนไป รอยละ 67 มโรคประจาตวโดยโรคความดนโลหตสงเปนโรครวมมากทสด รอยละ92 ระดบความเครยดของกลมตวอยางอยในระดบ ปานกลางคดเปนรอยละ86 (SD= 3.98) กลมตวอยาง มการเผชญความเครยดทง 3แบบคอ การเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ และการจดการกบปญหาทางออม แตแบบทกลมตวอยางใชมากคอวธการจดการกบปญหาทางออม คดเปนรอยละ 65

ผลการศกษาสามารถนาไปใชในการวางแผนใหการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยประเมนระดบความเครยด การเผชญความเครยดของผปวยแตละรายรวมกบการใหคาปรกษา และแนวทางการจดการกบความ เครยดแกผปวย เพอเปนการเตรยมความพรอมทางดานจตใจใหกบผปวยกอนทจะพบกบสถานการณจรงและใชในการจดกลมใหผปวยมโอกาสฝกทกษะทางดานการผอนคลายเปนการสนบสนนดานขวญ และสรางกาลงใจใหกบผปวยทมารบการฟนฟสภาพ

สาขาวชาวทยาการสงคมและการจดการระบบสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2552 ลายมอชอนกศกษา ........................................

งลายมอชออาจารยทปรกษาการคนควาอสระ.................................

51358312 : MAJOR : SOCIAL AND HEALTH SYSTEM MANAGEMENT KEY WORDS : STRESS / COPING IN THE REHABILITATION / STROKE PATIENTS /

SIRIRAJ HOSPITAL. RUNGNAPHA TAECHAKIJKOSOL : STRESS AND COPING IN THE REHABILITATION

STROKE PATIENT AT SIRIRAJ HOSPITAL. INDEPENDENT STUDY ADVISOR : ASST. PROF. PAGAMAS MAITREEMIT, Ph.D. 80 pp.

The purpose of this descriptive research was to assess the level of stress and coping styles of the rehabilitation stroke patients at Siriraj Hospital. The subjects were 52 stroke patients who were purposively selected from the stroke patients coming for rehabilitation at 11 st floor Chalermprakiet building and 1st floor Srisangwan building. The inclusion criteria were 1) age more than eighteen years old, 2) full conscious and 3)could answer the questions and passed the Thai Mental State Examination test. Data was collected by researcher during February, 2010 to April,2010. The instrument of this study was a questionnaire which consisted of three parts : a demographic data recording form, Perceived Stress Scale (PSS) Cohen ,S.,Kamarck,T., & Mermelstein(1983), the Jalowice Coping Scale (JCS) permitted by the graduated dean of Chiengmai University. The researcher collected the data by interviewing. The descriptive statistics used for analysis were percentage, mean and standard deviation .

The results showed that most stroke patients were female (54%). An average age of the subjects was 63 years old (±S.D.13.49 ).The status of subjects were couple ( 61%). Majority of the sample were graduated First Degree (40%). Family status were householder(67%). The most of stroke patients (73%) lived in nuclear family. The most patients became sick while they were on their jobs, more than 25%. worked as employees. The duration of the stroke which over 24 weeks were 67%. Hypertension was the most complication disease about 92%. The stress of stroke patients at Siriraj Hospital was at moderate levels during Rehabilitation Phase(86%)(SD=3.98). Coping styles of the subjects were using combination of confrontative, emotive and palliative ones.The highest proportions of coping styles most of the patients used were palliative (65%).

Findings of this study could be used in caring the rehabilitation stroke patients. They should be assessed their stress level and coping styles before consulted by psychiatrist for appropriated supports before they exposed to their situation. This also could be used to classified the patients for proper supporting and empowerment . Program of Social and Health System Management Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2009 Student’s signature ………………………………………………… Independent Study Advisor’s signature…………....………….……………………

จ

กตตกรรมประกาศ

การวจยครงนสาเรจไดดวยด เนองจากไดรบความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจากเภสชกรหญง ผศ.ดร.ผกามาศ ไมตรมตร อาจารยทปรกษาการคนควาอสระโดยตลอด ขอขอบคณเภสชกร ผชวยศาสตราจารย ดร.บรนทร ต.ศรวงษ และเภสชกรหญงอาจารย ดร.ณฏฐญา คาผล คณะกรรมการตรวจสอบการคนควาอสระ ทกรณาใหคาแนะนาและขอเสนอแนะทาใหงานวจยมความสมบรณมากยงขน ผวจยขอกราบขอบพระคณอยางสงไว ณ โอกาสน

กราบขอบพระคณรองศาสตราจารย แพทยหญง ปยะภทร เดชพระธรรม ทไดใหกรณาใหคาปรกษาและแนะนาแนวทางทเปนประโยชนในการทาวจย คณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลย เชยงใหม ทใหความอนเคราะหในการใชแบบสมภาษณของคณปราณ มงขวญสาหรบงานวจยในครงน ขอขอบพระคณ คณญาณณ วงศรานชต หวหนาตกผปวยนอก ศรสงวาลยชน 1 และคณจงจต หงษเจรญ หวหนาหอผปวยเฉลมพระเกยรต ชน 11 ผทใหกาลงใจใหคาปรกษา และสนบสนนในการศกษา คณคทลยา แสนหลวง เพอนผใหคาแนะนา และกาลงใจมาโดยตลอด

ขอขอบคณทก ๆ กาลงใจและความชวยเหลอทไดรบจากเพอน ๆ พ ๆ นอง ๆ และเจาหนาททงหลายของหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11 รวมทงเจาหนาทนกกายภาพ นกกจกรรมบาบดทตกศรสงวาลยทกทานทชวยอานวยความสะดวกในการเกบขอมลรวมทงกลมตวอยางทกทานทใหความรวมมอเปนอยางด และขอขอบพระคณทก ๆ ทานซงไมสามารถกลาวนามไดทงหมดในทน ทไดใหความชวยเหลอเปนกาลงใจสาคญอยางยงในการทาสารนพนธฉบบนใหสาเรจไดดวยด

ทายสดผวจยขอขอบพระคณคณะกรรมการกองทนพระราชทานพฒนาของโรงพยาบาล ศรราชทกทานทไดกรณามอบทนใหผวจยไดศกษาตอ และคณความดจากการศกษาครงนขอมอบแดบดา มารดา และคณาจารยทกทานทไดวางรากฐานชวต และการศกษาทาใหการศกษาครงนประสบความสาเรจในทสด

ฉ

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ..................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง ............................................................................................................................ ฌ บทท 1 บทนา............................................................................................................................. 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา ................................................................. 1

วตถประสงคการวจย .............................................................................................. 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ..................................................................................... 3 ขอบเขตการศกษา ................................................................................................... 4 คาจากดความทใชในการศกษา ............................................................................... 5 กรอบแนวคดในการศกษา ...................................................................................... 6

2 ทบทวนวรรณกรรม ...................................................................................................... 7 โรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ .............................................................. 7 แนวคดเกยวกบความเครยด .................................................................................... 11 แนวคดเกยวกบเผชญความเครยด ........................................................................... 19 งานวจยทเกยวของ .................................................................................................. 22

3 วธการดาเนนการวจย .................................................................................................... 24 ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง ........................................................................ 24 การคานวณกลมตวอยาง ......................................................................................... 24 เครองมอทใชในการวจย ......................................................................................... 25 การตวจสอบคณภาพเครองมอ................................................................................ 27 การรวบรวมขอมล .................................................................................................. 28 การวเคราะหขอมล.................................................................................................. 29

ช

บทท หนา 4 ผลการศกษา .................................................................................................................. 30

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง .............................................................. 31 ตอนท 2 ขอมลเกยวกบความเครยดของกลมตวอยาง ................................................ 36 ตอนท 3 ขอมลเกยวกบการเผชญความเครยดของกลมตวอยาง ................................. 41

5 สรปและอภปรายผล...................................................................................................... 50 ผลการศกษา............................................................................................................ 50 การอภปรายผล ....................................................................................................... 52 ขอเสนอแนะในการนาผลวจยไปใช ....................................................................... 55 ขอจากดในการวจย ................................................................................................. 56 ขอเสนอแนะในการทางานวจยครงตอไป ............................................................... 56

บรรณานกรม.......................................................................................................................... 57 ภาคผนวก ............................................................................................................................... 61

ภาคผนวก ก แบบสมภาษณการวจย .................................................................... 62 ภาคผนวก ข หนงสอขออนเคราะหการรวบรวมขอมล........................................ 72

ประวตผวจย ........................................................................................................................... 80

ซ

สารบญตาราง ตารางท หนา

1 จานวน และรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการ ศกษาสถานภาพในครอบครว และลกษณะครอบครว ..................................... 31

2 จานวน และรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพ รายไดครอบครวตอเดอน เพยงพอของรายไดกบรายจาย สทธการรกษาพยาบาล คาใชจายทเบกไมได และผทรบผดชอบคาใชจาย.............................................................................. 32

3 จานวน และรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามระยะเวลาการเปนโรค โรคประจาตว ทม และความพการทมในปจจบน.................................................................... 35

4 จานวนรอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตาม ระดบความเครยด.............................................................................................. 36

5 ระดบความเครยดจาแนกตามขอมลสวนบคคลคดเปนรอยละ .................................... 37 6 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามวธการเผชญความเครยด ................... 41 7 คาเฉลยคะแนนสมพทธ สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนสมพทธของ

กลมตวอยางจาแนกตามวธการเผชญความเครยด ............................................ 41 8 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามเพศกบวธการเผชญ

ความเครยด ...................................................................................................... 42 9 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามอายกบวธการเผชญ

ความเครยด ....................................................................................................... 42 10 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามสถานภาพสมรสกบ

วธการเผชญความเครยด .................................................................................. 43 11 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยางจาแนกตามระดบการศกษากบ

วธการเผชญความเครยด .................................................................................. 43 12 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามสถานภาพในครอบครวกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 44 13 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามลกษณะครอบครวกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 44 14 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพกอนปวยกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 45

ฌ

ตารางท หนา 15 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามรายไดครอบครวตอเดอน

ปจจบนกบวธการเผชญความเครยด ................................................................. 45 16 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามความเพยงพอของรายไดกบ

รายจายกบวธการเผชญความเครยด.................................................................. 46 17 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามสทธการรกษาพยาบาลและ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 46 18 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามคาใชจายทเบกไมไดกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 47 19 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามผรบผดชอบคาใชจายกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 47 20 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามระยะเวลาการเปนโรคกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 48 21 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามความพการทมในปจจบนกบ

วธการเผชญความเครยด................................................................................... 48 22 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามโรคประจาตวทมกบ

วธการเผชญความเครยด ................................................................................... 49

ญ

บทท 1

บทนา

ความเปนมา และความสาคญของปญหา

โรคหลอดเลอดสมองจดวาเปนปญหาสาธารณสข ของทกประเทศ เนองจากมประชากรจานวนมาก ในแตละประเทศ ปวยดวยโรคน และยงเปนสาเหตการตายอนดบตน ๆ ของประชากร ในแตละประเทศอกดวย สาหรบประเทศแถบเอเซย เชน จน และญปนพบโรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการเสยชวตเปนอนดบท 2 รองจากโรคหวใจ (เพญแข ดวงสวรรณ 2550; นพนธ พวงวรนทร 2544, อางถงในเปรมจต จนทะแจม 2552 : 2) สาหรบประเทศไทย โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหต การเสยชวต ลาดบท 4 ในประชากรไทยทงประเทศรองจากโรคหวใจ มะเรง และอบตเหตตามลาดบ (ปยะภทร เดชพระธรรม 2548 : 6) และเปนโรคทพบบอยทสดของโรคทางระบบประสาทวทยาทรบไวรกษาในโรงพยาบาลประมาณการวามผปวยโรคน จานวน 427,800 คนตอประชากร 62 ลานคน ในป พ.ศ. 2548 และพ.ศ. 2549 พบวา มจานวนการตายจากโรคหลอดเลอดสมองจานวน 15,719 คน และ 12,921 คน คดเปนอตราตาย 25.27 และ 20.6 คนตอประชากร 100,000 คน (สานกนโยบายและยทธศาสตร 2549) ซงในปจจบนมความกาวหนาทางการแพทยมากขน ทาใหมผรอดชวตจากโรคหลอดเลอดสมองมากขนกวาสมยกอน อยางไรกตามโรคหลอดเลอดสมองมความรนแรงหลายระดบ ในผปวยทรอดชวตนน พบวา ประมาณรอยละ 20 จะหายเปนปกต รอยละ 60 ตองการการฟนฟสมรรถภาพตอเนองระยะหลงจงสามารถชวยเหลอตนเองได อกรอยละ 20 ตองการการดแลใหความชวยเหลอตลอดเวลา (ปยะภทร เดชพระธรรม 2548 : 6)

เนองจากโรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทมความผดปกตของหลอดเลอด มผลทาใหสมองบางสวน หรอทงหมดของผปวยสญเสยหนาท จงไดแบงผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปน 3 ระยะ คอ 1) ระยะเฉยบพลน หมายถง ระยะทผปวย เรมมอาการจนกระทงอาการคงทระยะนผปวยมกจะเกดอาการอมพาตขนทนท อาจมอาการไมรสกตวรวมดวย ระยะนปญหาสาคญ คอ ผปวยอาจหมดสตหรอเสยชวตไดจากการมภาวะความดนในกะโหลกศรษะสง 2) ระยะหลงเฉยบพลน หมายถง ระยะทผปวย เรมมอาการคงท โดยมระดบ ความรสกตวไมเปลยนแปลงไปในทางลดลง และ 3) ระยะฟนฟสภาพ หมายถง ระยะทผปวยมอาการคงทมความสามารถทจะรบการฟนฟสมรรถภาพเพอลดความพการทาใหผปวยสามารถชวยเหลอตวเองไดมากทสด ซงในระยะนยงแบงเปน ระยะฟนฟสภาพระยะแรก เปนระยะ 3 เดอนแรก หลงการเปนโรคหลอดเลอดสมอง และระยะฟนฟสภาพระยะหลง

1

2

ซงเปนระยะทผานพนระยะแรกของการฟนฟสภาพแลว (William 1994 : 55-61) ซงผปวยหลอดเลอดสมองทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลชวงสปดาหแรก จะมปญหาการเคลอนไหว มขอจากดในการดแลตนเองพดไมไดหรอไมชด กลนอาหารไมได ตอมาเมอเขาสระยะฟนฟสภาพในชวงสามเดอนแรกของการเจบปวย อาการทางกายของผปวย จะเรมดขนเรอย ๆ ซงอาจเปนไปอยางชา ๆ ตองใชเวลานาน

นอกจากปญหาทางกายแลวผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ทกระยะจะมปญหาดานจตใจ ทพบบอย ไดแก ความเครยด ภาวะซมเศรา ความกลว วตกกงวล กาวราว และรสกสญเสย จากการทผปวยมกมความผดปกตของรางกาย และมความพการหลงเหลออยทาใหตองไดรบการดแลซงครอบครวกยอมไดรบผลกระทบตอการดาเนนชวตดวย เมอผดแลเกดความเครยดจากการใชเวลาในการดแลผปวย (Lazarus and Folkmans 1984) กจะสงผลกระทบใหผปวยเกดความเครยดมากขน สาหรบผปวยนนนอกจากจะมความเครยดจากเหตการณทวไปในชวตประจาวนแลว ยงเครยดจากการเจบปวย และการเปลยนแปลงทเกดขนภายหลงการเจบปวยดวย ซงความเจบปวยรนแรงยงทาใหเกดความเครยดสง (Lazarus and Folkmans 1984) และเนองจากความเครยดเปนปจจยททาใหเกดการเปลยนแปลงของระบบตาง ๆ สาหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองนนการตองเผชญกบภาวะทพลภาพรนแรง ยงยากกวาการตองเผชญกบความตาย ผปวยทพลภาพจะมภาวะตงเครยดดานจตใจสงมอนตราย การเกดภาวะซมเศราและการปรบตวทไมมประสทธภาพสงกวาผปวยกลมอน ๆ มการถกกระทบกระเทอนดานจตใจมาก และมความเครยดเกดขนไดกบผปวยในระดบทแตกตางกนออกไป (Hafstiensditir and Grypdonck 1997) ซงความเครยดจะเพมขนตามความสามารถในการทาหนาทและภาวการณพงพา การเปลยนแปลงในบทบาทหนาท การเผชญความเครยดของผปวยจะเปนแบบใดขนอยกบโรคทเปนในปจจบน และการคกคามของโรค หากผปวยมการเผชญความเครยดทเหมาะสมกจะทาใหสามารถปรบตวอยในสงคมไดและมชวตทดตอไป (Volieer and Burns 1977 : 408-415 )

การเผชญความเครยดเปนความพยายามทจะจดการกบความเครยดซงเฉพาะเจาะจงกบสถานการณทเปนตนเหตของความเครยดโดยอาจจะมงไปทการเปลยนแปลงสถานการณนน ๆ หรอเปลยนแปลงความรสกของตนเองเพอใหเกดความสมดลซงลาซารสและโฟลคแมน (Lazarus and Folkman1984) ไดแบงการเผชญความเครยดเปนสองลกษณะ คอ การเผชญความเครยดลกษณะมงปญหาและการเผชญความเครยดลกษณะมงอารมณซงแตละคนจะใชการเผชญความเครยดลกษณะใดมากกวานนขนอยกบสถานการณในแตละเรอง ซงในการเผชญความเครยดอยางเหมาะสมจะทาใหความเครยดหมดไปได บคคลทเผชญความเครยดอยางไมมประสทธภาพจะกอใหเกดปญหาจากความเครยดและเกดโรคจตประสาทภายหลงได (Milne 1983, อางถงในอภญญา จาปามล 2534) และยงกอใหเกดปญหาในการใหความรวมมอในการรกษาพยาบาลอกดวย

3

ผวจยในฐานะพยาบาลทางการฟนฟสภาพผปวยเปนผทอยใกลชดกบผปวยมากทสด มหนาทใหความชวยเหลอประสานงานกบทมสขภาพอน ๆ เพอใหการฟนฟสภาพดาเนนไปสเปาหมายโดยเรว ไดเหนความสาคญในการศกษาเกยวกบความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพอทจะไดนาขอมลทไดไปใชในการ วางแผนใหการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ เนองจากระยะฟนฟสภาพเปนระยะเรมตนดาเนนชวตใหมของผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนชวงทผปวยจะเรมปรบตวทงทางรางกายและจตใจซงถาสภาพทางจตใจสามารถยอมรบในสภาพทเกดขนไดกจะสงผลใหระดบความสามารถทางรางกายเพมขนตลอดจนเปนแนวทางในการใหคาแนะนาปรกษาแกสมาชกครอบครวผดแลโรคหลอดเลอดสมองไดอยางเหมาะสม ซงจะชวยทาใหครอบครวของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถดแลผปวย และเขาใจถงสภาวะจตใจของผปวยและอยรวมกบผปวยไดอยางมความสข วตถประสงคการศกษา (Objective)

1. ศกษาระดบความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพใน โรงพยาบาลศรราช

2. ศกษาการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ ในโรงพยาบาลศรราช ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เพอทจะไดนาขอมลทไดไปใชในการ วางแผนใหการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ เนองจากระยะฟนฟสภาพเปนระยะเรมตนดาเนนชวตใหมของผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนชวงทผปวยจะเรมปรบตวทงทางรางกายและจตใจซงถาสภาพทางจตใจสามารถยอมรบในสภาพทเกดขนไดกจะสงผลใหระดบความสามารถทางรางกายเพมขน

2. นาขอมลมาเปนแนวทางในการใหคาแนะนาปรกษาแกสมาชกครอบครวผดแลโรคหลอดเลอดสมองไดอยางเหมาะสม ซงจะชวยทาใหครอบครวของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถดแลผปวยและเขาใจถงสภาวะจตใจของผปวยและอยรวมกบผปวยไดอยางมความสข

4

ขอบเขตการศกษา ขอบเขตการวจยครงนเปนการศกษาระดบความเครยด และการเผชญความเครยดของ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพทสามารถใหขอมลไดและมารบการฟนฟสภาพใน โรงพยาบาลศรราช โดยม

1. ขอบเขตพนท 1.1 หอผปวยเฉลมพระเกยรต ชน 11 1.2 ตกผปวยนอก ศรสงวาลยชน 1 ทใหการตรวจรกษาผปวยทมารบการฟนฟสภาพ

ในโรงพยาบาลศรราช แบบผปวยนอก 2. ขอบเขตประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชศกษาเปนผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ โรงพยาบาล ศรราชชวงระยะเวลาเดอนกมภาพนธ 2553 ถง เดอนเมษายน 2553 โดยในป 2552 มผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ จานวน 880 คน ทมารบการรกษาแบบผปวยนอก (หนวยเวชสถตโรงพยาบาลศรราช 2552) ดงนนในการกาหนดขนาดของกลมตวอยาง ผวจยไดใชสตรคานวณของ Taro Yamane และกาหนดระดบความเชอมนท 95% คอยอมใหคลาดเคลอนรอยละ 5 (วรรณ สตยววฒน 2548 : 12) ซงจากการคานวณกลมตวอยางมจานวน 275 คน เปนการเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sample) โดยเกณฑในการคดเลอกมดงตอไปน

1. ผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง 2. มศกยภาพสาหรบการฟนฟ คอมภาวะการรตวปกต 3. มสภาวะทางการแพทยคงทเปนเวลาอยางนอย 48 ชวโมง ทาตามคาสงทเปนคาพด

หรอ ทาทางได 2 ขนตอน 4. มความสามารถในการเรยนร และจดจาได 24 ชวโมง 5. แบบวดสมรรถภาพสมองเปนแบบประเมน TMSE (Thai Mental State

Examination) ฉบบภาษาไทย เปนแบบวดถาคะแนนมากกวา 24 ถอวาสมรรถภาพสมองอยในเกณฑปกต

6. ยนดเขารวมในโครงการวจย ซงในการหาจานวนผเขารวมการวจยมขอจากดทางดานระยะเวลา และเกณฑในการ

คดเลอกผเขารวมวจย

5

3. ขอบเขตเนอหา ประเดนเนอหาของการวจย ไดแก ความเครยด และการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะ

ฟนฟสภาพ ปจจยสวนบคคล เชน อาย สถานภาพสมรส สถานภาพในครอบครว ระดบ

การศกษา รายไดของครอบครว การจายคารกษาพยาบาลและระยะเวลาทมความพการ คาจากดความทใชในการศกษา

1. ความเครยด หมายถง กลมอาการทปรากฏขนเกดจากรางกายและจตใจถกกระตนเพอตอบสนองตอสงเราทมากระทบจากภายนอกรางกาย และจากภายในรางกาย และเปนปจจยทมผลกระทบตอสขภาพรางกาย จตใจและ พฤตกรรมเปลยนไปจากเดม

2. การเผชญความเครยด หมายถง วธการทผปวยโรคหลอดเลอดสมองแสดงออกเมอเผชญความเครยดขณะปวยเปนโรคหลอดเลอดสมอง แบงเปน 3 ดาน คอ การเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณและการจดการกบปญหาทางออม ซงวดไดจากแบบวดการเผชญความเครยดของ จาโลวค (Jalowiec 1988, อางถงในปราณ มงขวญ 2542)

3. ผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ หมายถง ผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองทมศกยภาพสาหรบการฟนฟ โดยตองมคณสมบตดงน คอ มภาวะการรตวปกต มสภาวะทางการแพทยคงทเปนเวลาอยางนอย 48 ชวโมง ทาตามคาสงทเปนมคาพดหรอทาทางได 2 ขนตอน และมความสามารถในการเรยนรและจดจาได 24 ชวโมง

4. ความสามารถในการเรยนร และจดจา หมายถง การวดผลลพธทเกยวกบความจาเปนแบบหาความบกพรองในการทางานของสมองดานความร ความเขาใจดานตาง ๆ คอดานการรบร เวลา สถานท ดานความจา ความตงใจ การคานวณ ความเขาใจ ภาษาโดยใชแบบวดสมรรถภาพสมอง ทเรยกวา Thai Mental State Examination

6

กรอบแนวคดในการศกษา

ระดบความเครยด การเผชญความเครยด

- การเผชญหนากบปญหา - การจดการกบอารมณ - การจดการกบปญหาทางออม

ปจจยสวนบคคล 1. อาย 2. เพศ 3. ระดบการศกษา 4. รายไดของครอบครว 5. สถานภาพสมรส 6. สถานภาพในครอบครว 7. ระยะเวลาทเปนโรค 8. การจายคารกษาพยาบาล (สทธการรกษาพยาบาล)

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดในการศกษา

บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม

การวจยครงน เปนการศกษาระดบความเครยด และการเผชญความเครยดของผปวย

โรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพผวจยไดศกษาเอกสารทเกยวกบทฤษฎ และงานวจยทเกยวของครอบคลมหวขอตามลาดบตอไปน

สวนท 1 โรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ สวนท 2 แนวคดเกยวกบความเครยด สวนท 3 แนวคดเกยวกบเผชญความเครยด สวนท 4 งานวจยทเกยวของ

สวนท 1 โรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ

1. โรคหลอดเลอดสมอง

โรคหลอดเลอดสมอง เปนภาวะทมอาการและอาการแสดงของความผดปกตทางระบบประสาทอนเนองมาจากความผดปกตของการไหลเวยนเลอดทมาเลยงทสวนตาง ๆ ของสมองหรอกานสมองบางสวนหรอทงหมดผดปกตไปแบงไดเปน 2 ชนดตามลกษณะการเกด คอ มการอดหรอตนของหลอดเลอดในสมอง ซงมผลใหเนอสมองขาดเลอดไปเลยงทาใหเกดการตายของเนอสมอง หรอจากการแตกของหลอดเลอดภายในสมองทเกดขนเอง เปนผลใหมเลอดออกในสมอง โรคหลอดเลอดสมองจาแนกชนดตามระยะเวลาของการดาเนนโรคจะแบงเปน 4 ลกษณะ (นพนธ พวงวรนทร 2531, อางถงในนนทพร ศรนม 2545 : 1)

1. อาการจะเกดขนและหายไปภายใน 24 ชวโมง 2. อาการทเกดขนและอยนานเกน 24 ชวโมง แตหายภายใน 2 สปดาห 3. อาการทผปวยเปนอยดาเนนเพมขนเรอย ๆ ตามระยะ เวลา 4. อาการทผปวยเปนอยคงทแลว โดยอาการไมเพมขนอก ซงผปวยทรอดชวตสวน

ใหญจะมความพการเรยก “อมพาต” จะมากหรอนอยเพยงใด กแลวแตตาแหนง และชนดของพยาธสภาพทเกดขนกอใหเกดความบกพรองในการใชงานตามหนาทของรางกายหลายสวน เชน ระบบสงการ การรบความรสก การพด การกลน และความผดปกตดานอารมณ ซงทาใหเกดการสญเสย

7

8

หรอไรความสามารถในการทากจกรรมทคนปกตทวไปทาได เชน การเดน การสอสาร และการทากจวตรประจาวนตาง ๆ รวมทงทาใหมความดอยโอกาสทางสงคมซงเปนความเสยเปรยบของบคคล อนเปนผลมาจากการมขอจากดในการทากจกรรม (กมลทพย หาญผดงกจ 2548 : 59) ซงจะสงผลกระทบตอผปวย ดงน

1. ผลกระทบทางดานรางกาย ซงอาการสวนใหญทพบจะม 5 ลกษณะ (Hudak 1998, อางถงใน นนทพร ศรนม 2545) คอ

1.1 มการสญเสยกาลงของกลามเนอ โดยจะทาใหมอมพาตครงซกดานตรงขามกบสมองทเกดพยาธสภาพ มอาการออนแรงของกลามเนอทใชในการพด และกลามเนอในการกลน

1.2 มความสญเสยดานการรบร โดยมความบกพรองดานการมองเหน มความบกพรองดานการรบความรสก เชน การสมผส การเจบปวด ความรอน ความเยน มความบกพรองดานความคด ความจา และการแปลความหมาย ไมรวน เวลา สถานท บคคล ละเลยแขนดานทเปนอมพาต

1.3 มการบกพรองดานการสอสาร โดยเฉพาะผปวยทมพยาธสภาพทสมองซกซาย เนองจากสมองซกนมศนยทกอใหเกดความเขาใจภาษา และการใชภาษา (เจยมจต แสงสวรรณ 2535, อางถงใน นนทพร ศรนม 2545 : 8) ผปวยบางรายสามารถเขาใจภาษาไดด แตไมสามารถสอสารออกมาได บางรายจะมความบกพรองในการเขาใจภาษาจากการฟง และการอาน ผปวยเหลานพดไดคลองแตจะตอบไมตรงคาถาม สวนผปวยบางรายจะมความบกพรอง ทงในดานความเขาใจภาษาและการสอสาร

1.4 มความบกพรองดานสตปญญา โดยจะมการสญเสยดานความจา ชวงความสนใจจะสน มความสบสน การตดสนใจแยลง รวมทงมความผดปกตดานการคานวณ การคด และการใชเหตผล

1.5 มความบกพรองในการขบถายอจจาระ ปสสาวะ บางรายจะเกดปสสาวะคงคาง หรอผปวยมพยาธสภาพบรเวณกานสมอง กจะทาใหกระเพาะปสสาวะสญเสยการควบคมในการขบถาย สวนการขบถายอจจาระนน พบวา จะมความบกพรองเกดขนเนองจาก มการสญเสยระดบความรสกตว จากภาวะขาดนา หรอจากการทไมไดมการเคลอนไหว จงทาใหมปญหาเรองทองผก

2. ผลกระทบทางดานจตใจ ซงอาจจะเกดพยาธสภาพของโรคโดยผปวยทมพยาธสภาพทสมองซกซาย จะมอารมณทมการเปลยนแปลงงาย หรอบางครงจะมการแสดงออกทางอารมณทไมเหมาะสม (Hayn and Fisher 1997; Hudak, Gallo and Morton 1998, อางถงใน นนทพร ศรนม2545:9) และมกจะมภาวะซมเศรารวมดวย โดยพบอาการซมเศราได 35.5 เปอรเซนต ในระยะ 1 ปแรก (Santus, Ranzenigo, Caregenato and Inzoli 1990, อางถงใน นนทพร ศรนม 2545 : 9) หรออาจเกดจากการทผปวยรสกวาตนเองเปนภาระจากการทตองพงพาผอน รวมทงการมอตมโนทศนตอตนเอง

9

ในทางลบ ทาใหมปมดวย ความภาคภมใจ ความมนใจนอยลง (อรพรรณ 2531, อางถงในนนทพร ศรนม 2545 : 2) จากการศกษาของ (พวงนอย 2536, อางถงใน นนทพร ศรนม 2545 : 2) เรองปญหาและสขภาพจตในผปวยอมพาต ครงซกใชกลมตวอยางจานวน 7 ราย พบวา ผปวยอมพาตซกซายจะมปญหาสขภาพจตพอ ๆ กบผปวยอมพาตซกขวา โดยปญหาสขภาพจตทพบมากทสด คออาการซมเศราและความวตกกงวล ผปวยทมบคลกเดมหงดหงดงาย จะมปญหาสขภาพจตไดมากทสด สวนอาการ และอาการแสดงอาจจะแตกตางกนออกไปในแตละบคคล ทงนขนอยกบหลายปจจย เชน ระดบความพการของรางกาย การไดรบการสนบสนนจากครอบครวและสงคม การปรบบคลกภาพของบคคลนน สวนสธรา : 2538 ได ทาการศกษาแรงสนบสนน ทางสงคมและปจจยสวนบคคล ทมผลตอความวาเหวในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชกลมตวอยางจานวน 50 ราย พบวา แรงสนบสนนทางสงคม รายไดของครอบครว และระดบการศกษาของผปวย จะมความสมพนธทางลบกบความวาเหวในผปวยโรคหลอดเลอดสมองซงผลกระทบดานรางกายและจตใจตอผปวยทาใหผปวยทรอดชวตมขอจากดในการดแลตนเอง ไมสามารถทจะดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพจงจาเปนตองพงพาผดแลในการทากจวตรประจาวน ตลอดจนการฟนฟสภาพทงทางดานรางกายและจตใจ

2. ธรรมชาตของการฟนตวของโรคหลอดเลอดสมอง

บคคลทเปนโรคหลอดเลอดสมองจะมอาการหรอความสามารถดขนไดจาก 2 กลไก ไดแก การฟนตวของระบบประสาท เชน การยบบวมของสมอง การไหลเวยนเลอดของทดขน ทาใหระดบของปญหาทางระบบประสาทลดลง ซงสวนใหญจะเกดขนใน 6 เดอนแรก เชน กาลงของกลามเนอเพมขน พดไดดขน กลไกทสองคอการฟนฟสภาพ ซงเปนการเพมขนของระดบความสามารถโดยทยงมความบกพรองทางกายอย ความสามารถในการฟนฟสภาพขนอยกบบคลกภาพ สภาพจตใจ แรงจงใจ ความชวยเหลอจากสงคม ครอบครวและญาต สวนใหญจะมการฟนภายใน 3-6 เดอนแรก โดยฟนตวเรวในชวง 1-3 เดอนแรก

การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปนกระบวนการททาใหบคคลนน ๆ มระดบความสามารถเพมขนเทาทสภาพรางกาย จตใจ สงคม ของบคคลนนเอออานวย สามารถชวยเหลอดแลตนเองไดอยางปลอดภยและยนยาว เพอดารงตนอยในสงคมไดอยางมความสขดงนน การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองจงครอบคลมหลายมต ทสาคญประกอบดวย การปองกน เฝาระวง รกษาความเจบปวย และภาวะแทรกซอนทเกดขน การฝกหดใหชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนใหไดมากทสด การกระตนใหผปวยและครอบครวยอมรบและมการปรบตวทางจตสงคมการสงเสรมใหผปวยเขารวมในกจกรรมของครอบครวและสงคม รวมทงการประกอบอาชพ อกทงยงชวย สงเสรมยกระดบคณภาพชวต ซงทกลาวมาขางตนเปนการดแลรกษาแบบองครวม (holistic

10

approach) ผทใหการดแรกษาจะตองเขาใจบคคลนน ๆ ทงดานรางกาย จตใจ และสงคมทแวดลอม นอกจากนทงบคคลนนและสงคมทแวดลอมตวเขาตองเปนสวนหนงของกระบวนการฟนฟสภาพ มใชรอรบบรการเพยงอยางเดยว โดยทวไปผปวยโรคหลอดเลอดสมองทรอดชวตจะมการพยากรณโรค 3 แบบ ไดแก

1. ฟนตวเองไดดโดยไมตองฟนฟสภาพ 2. ฟนตวไดเปนทนาพอใจโดยการฟนฟสภาพ 3. ฟนตวไดนอย ไมวาจะไดรบการดแลฟนฟสภาพดวยวธใดกตาม กลมทจะไดประโยชนจากการฟนฟสภาพมรอยละ 80 กลมทไมตองการการฟนฟสภาพ

และกลมทไมไดผลดจากการฟนฟสภาพมจานวนใกลเคยงกนรวมรอยละ 20 การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางเตมรปแบบเปนกระบวนการทมคาใชจาย

สงพอสมควร การศกษาของศนยสรนธรเพอการฟนฟสภาพทางการแพทยแหงชาตปงบประมาณ 2542 พบวา การฟนฟสภาพแบบผปวยในของผปวยอมพาตจากหลอดเลอดสมองทมเวลาพกรกษาตวเฉลยประมาณ 6 สปดาห ใชตนทนเฉลยรายละ 71,273 บาท (วชรา รวไพบลย 2544)

3. การฟนฟสภาพ

การฟนฟสภาพเปนกระบวนการทมงหวงใหผรบบรการไดรบการปรบสภาพทงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และเศรษฐกจใหฟนคนสสภาพเดมใหมากทสดเทาทจะทาได (จรสวรรณ เทยนประภาส 2536, อางถงใน สมจนต เพชรพนธศร 2550 : 2) เปนกระบวนการทตองใชเวลา ซงแบงเปนชวง ๆ โดยมเปาหมายและแนวทางแตกตาง กน ดงน

3.1 การฟนฟสภาพในระยะเฉยบพลน มวตถประสงคเพอปองกนภาวะแทรกซอนทสาคญ ไดแก ภาวะถดถอยของสภาพ

รางกายจากการนอนนาน ๆดงนนจงควรเรมการฟนฟสภาพ ทนทททราบการวนจฉยวาพนจากภาวะทเปนอนตรายตอชวต แนะนาใหมการประเมนดานการฟนฟสภาพภายใน 24 -28 ชวโมง หลงจากผปวยเขารบการรกษาตวเพอใหทราบถงอาการทางคลนก สาเหต ตาแหนงและระดบความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง

3.2 การฟนฟสภาพโดยเฉพาะ มวตถประสงคเพอพฒนาระดบความสามารถของผปวยโรคหลอดเลอดสมองใหม

ความเหมาะสมกบสภาพของแตละบคคล โดยตองมการประเมนผปวยทงดานสภาพรางกาย จตใจ อารมณ ความสามารถในการสอความหมาย ความพรอมในการเรยนรและฝกหด รวมถงแรงจงใจเพอทจะไดทราบถงศกยภาพของบคคลเหลานน และจดโปรแกรมการรกษาทเหมาะสม การฟนฟสภาพ

11

ในระยะนทาไดหลายรปแบบ ขนกบสภาพบคคลนนและครอบครว เชน ฝกเองทบาน หรอมาพบบคลากรทางการแพทยเพอขอคาแนะนาเปนระยะ ๆ หรอมาฝกทสถานบรการแบบผปวยนอกหรอแบบผปวยในสถานบรการอาจเปนโรงพยาบาลหรอศนยฟนฟสภาพกไดผปวยทมปญหาทางการแพทยหลายดาน ควรไดรบการดแล และฝกในโรงพยาบาล

3.3 การฟนฟสภาพตอเนองตลอดชวต การออกจากโรงพยาบาลหรอการหยดฝกโปรแกรมฟนฟสภาพทสถานบรการ มใช

เปนเพยงการสนสดระยะฟนฟสภาพโดยเฉพาะเทานน แตหมายถงการเรมตนดาเนนชวตใหมของบคคลทเปนโรคหลอดเลอดสมอง ซงการจะกลบคนสสงคมภายนอก โดยยงคงบทบาทเดมหรอลดบทบาทผปวยตองปรบตวอกครง และอาจคนพบปญหาใหม ๆ ผใหการดแลรกษาควรนดบคคลทเปนโรคหลอดเลอดสมองใหกลบมาตรวจประเมน และใหคาแนะนาเปนระยะ ๆ อยางนอยทสดในชวงปแรก เพอชวยใหผปวยนนคงระดบความสามารถทไดจากการฟนฟสภาพ และมระดบความสามารถเพมขน ทงนมรายงานวาการฟนฟสภาพยงมประโยชนแมจะเกดโรคหลอดเลอดสมองมาหลายปแลวกตาม ในการตรวจประเมนนนควรเนนทสภาพรางกาย การรบร อารมณ บทบาทและการปรบตวเขาสสงคม

สวนท 2 แนวคดเกยวกบความเครยด 1. ความหมายของความเครยด

ความเครยด หมายถง กลมอาการทปรากฎขนอนเกดจากรางกายและจตใจถกกระตนเพอตอบสนองตอสงเราทมากระทบจากภายนอกรางกาย และภายในรางกาย และเปนปจจยทมผลกระทบตอสขภาพรางกาย จตใจ และพฤตกรรมเปลยนไปจากเดมได

สาเหตของความเครยดจาแนกไดเปน 2 สาเหตดงน (Wallace 1979 : 457-458, อางถงในประพนธ แฟมคลองขอม 2540 : 28-29)

1 สาเหตภายใน เปน ความเครยดทเกดจากตวบคคลเอง ไดแกโครงสรางทางรางกายและสรรวทยา ระดบพฒนาการและการรบรของบคคล

2. สาเหตภายนอก สวนใหญเปนความเครยดทเกดจากสงแวดลอมทางสงคม สมพนธภาพระหวางบคคล (Miller and others 1993, อางถงในทศพล บญธรรม 2547 : 12) ไดแบงทมาของ ความเครยดเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ

2.1 ความตองการหรอความกดดนจากภายนอกรางกาย ซงแบงออกเปน 2.1.1 จากสาเหตทางกายภาพ เชนแรงโนมถวงของโลก สภาพดนฟาอากาศฯลฯ

12

2.1.2 จากสภาพสงคมจตวทยาของคน เชน การคกคามทมาจากเรองสวนตว ครอบครว สงคม งาน สงแวดลอม ทอยอาศย การเงน ซงจะกอใหเกดความเครยดได

2.2 ความตองการหรอความกดดนทมาจากภายในรางกาย ซงแบงออกเปน 2.2.1 ความเครยดทมาจากสภาพรางกาย เชน ความหว เจบปวด เหนอยลา 2.2.2 ความเครยดทมาจากจตใจ เชน ทศนคต มมมอง ประสบการณในอดตทม

ผลตอจตใจ จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา ความเครยดเกดจากสาเหตหลายประการทงทเกดจาก

ภายในตวบคคล เชนทางกายภาพ จตใจ และเกดจากสงแวดลอมภายนอก เชนบรรยากาศในการทางานกบผอน เปนตน

มผใหความหมายของความเครยดไวตาง ๆ กน (เอออารย สาลกา 2541 : 13-15) สามารถสรปได 3 กลม คอ ใหความสาคญแกสงเรา หรอสถานการณทกอใหเกดความเครยด ความหมายทใหความสาคญแกการเกดปฏกรยาโตตอบของรางกายเมอมความเครยดและความหมายทใหความสาคญแกปฏสมพนธของบคคลและสงแวดลอมททาใหเกดความเครยด ซงมรายละเอยด ดงน

ความหมายของความเครยดทเนนทสงเรา (Stimulus definition) จะใหความสาคญ กบเหตการณ หรอสงแวดลอมททาใหเกดการเปลยนแปลง หรอความตงเครยดภายในบคคล เชน ความเครยด คอ ความขดขวางหรอการเราททาใหมนษยพยายามหลกเลยงหรอทาใหมการเปลยนแปลงทางสรระ และอารมณรวมกน (พะยอม องคตานวฒน 2525 : 260) หรอความเครยด คอ เหตการณตาง ๆ ทกอใหเกดการเปลยนแปลงในชวต ซงมนษยเราตองประสบ โฮม และเรย (Holm and Rahe 1967, อางถงในสมจต หนเจรญกล 2536 : 95) สวนเอรอน แอน โทนอฟสก ไดกลาวถง ความเครยดวา ความเครยดเปนความตองการทงภายนอก และภายในของบคคลซงถกรบกวนทาใหเสยสมดล (Antonovsky 1982 : 72) ซงแนวคดนเปนสงเราใหความสาคญกบเหตการณหรอสงแวดลอมททาใหเกดการเปลยนแปลง หรอความตงเครยดภายในตวบคคล เชน ภยธรรมชาต ความเจบปวย การตายของคสมรส นอกจากนเชฟเฟอรไดกลาวถงแหลงทมาของความเครยดวาเปนสภาพแวดลอมภายนอกตวบคคลและสภาพแวดลอมภายในตวบคคล เชน ภาวะมลพษ และเสยง การอยในชมชนแออด เกดเหตการณสาคญในชวต (major life events) สภาพแวดลอมในการทางาน การมสมพนธภาพระหวางบคคลในทางลบ พรอมรปแบบในการดาเนนชวตทเครงครด และสภาพแวดลอมในตวบคคล ไดแก ภาวะโภชนาการของบคคล ภาวะสขภาพ ปญหาทางดานจตใจ ความพงพอใจในชวต (Shaffer 1983 : 38-42)

เซลเย (Selye 1976 : 36-38) ใหนยามความเครยดทเนนปฏกรยาโตตอบของรางกาย (Response definition) วาคอสภาวะทรางกายเสยสมดลเกดปฏกรยาโตตอบทางระบบตอมไรทอ ระบบ

13

ภมคมกนและระบบประสาทอตโนมตตอสงเรา ไมวาสงเราจะเปนประเภทใด มความรนแรงมากนอยเพยงใด จะมปฏกรยาตอบโตเชนเดยวกนและไมสามารถหลกเลยงได ทาใหเกดการเปลยนแปลงทเหนไดชดเจน เชน การเตนของหวใจ ผนงหลอดเลอด การทางานของระบบทางเดนอาหารและการหายใจ ซงเรยกวา อาการปรบตวทวไป (The general adaptation syndrome) (Selye 1976 : 36-38) ไดแบงปฏกรยาโตตอบของรางกายออกเปน 3 ระยะคอ ระยะทหนง ปฏกรยาตอสงเตอนภย (Alarm reaction) เปนขนตอนทรางกายมการเปลยนแปลงทางชวเคม เพอตอบสนองตอสงเรา ระยะทสอง เรยกขนตอนการตอตาน (Stage of resistance) เปนขนตอนทรางกายมการตอบสนองตอสงเราอยางเตมท ระยะทสาม เรยกขนตอนการเหนอยลา (Stage of exhaustion) เปนขนตอนทรางกายเหนอยลา เนองจากพลงงานในการปรบตวของรางกายมจากด ซงถาบคคลตกอยภายใตสภาพเครยดเรอรง จะสงผลใหระดบภมคมกนโรคตาลง การเปลยนแปลงของรางกายทเกดขนชงคราวจะเปลยนเปนการเปลยนแปลงทถาวร(Zohourex 1988 : 21, อางถงในอตรตน วฒนไพลน 2539 : 21)

ลาซารส และโฟลคแมน (Lazarus and Folkmans 1984) มองความเครยดวาไมไดขนอยกบบคคล หรอสงแวดลอม แตบคคลและสงแวดลอมมอทธพลซงกนและกน การตดสนภาวะเครยดของบคคลจะตองผานกระบวนการประเมนโดยการใชสตปญญา (cognitive appraisal) เมอบคคลเกดความเครยดขน แตละบคคลจะตอบสนองออกเปนความโกรธ ซมเศรา วตกกงวล รสกผด หรอบางคนอาจรสกวาทาทายมากกวาคกคาม การรบรทแตกตางกนนเนองจากแตละบคคลทมประสบการณ และพฒนาการทางสตปญญาทจะเลอกรบรแตกตางกนตามประสทธภาพในการทางานของระบบการใชสตปญญาของแตละคนทจะจาแนกการรบรสถานการณทกาลงเผชญวาเปนอนตราย คกคาม หรอทาทายตอความมนคงปลอดภยของชวต (ปราณ มงขวญ 2542 : 19-21)

ปจจยทมผลตอการประเมนตดสนของบคคลนนประกอบดวย 2 ปจจยทสาคญ คอปจจยดานบคคล (personal factors) และสถานการณเฉพาะหนา (situational factors) (Lazarus and Follkman 1984)

ปจจยดานบคคล ประกอบดวย 1. ขอผกพน (commitments) เปนการมองเหตการณทเกดขนนนวา มความสาคญหรอ

ความหมายตอตนเองมากเพยงใด ยงมมากกจะยงทาใหบคคลประเมนสถานการณนนวาคกคามตอตนเองมาก การมขอผกมดมากตอเหตการณนน อาจจะทาใหเกดแรงผลกดนในการกระทาเพอแกไขใหสถานการณดขน

2. ความเชอ (beliefs) เปนความเชอของบคคลวาสถานการณนนสามารถควบคมไดหรอไม เชน ความเชอในศาสนา หรอความเชอในความกาวหนาของการรกษาพยาบาล ถาเชอวาสถานการณนนสามารถควบคมไดจะทาใหบคคลประเมนสถานการณ หรอสงแวดลอมนนในลกษณะทาทาย หรอ

14

กอใหเกดผลดตอตนเอง ทาใหเกดความกระตอรอรนในการคดแกไขสถานการณตาง ๆ แตถาบคคลประเมนสถานการณแลววาไมสามารถควบคมไดอาจจะออกมาในลกษณะสญเสยหรอคกคามตอตนเอง

ปจจยดานสถานการณเฉพาะหนา ประกอบดวย 1. ความรนแรงของสถานการณทเกดขน ความเจบปวยทเปนอนตรายรนแรงตอชวตบคคล

ยอมประเมนสถานการณเปนความเครยดทคกคามเกดความสญเสยอยางมากทงในปจจบน และอนาคต ซงขนอยกบประสบการณในอดตและความรของบคคลดวย

2. ความสามารถในการทานายหรอคาดเดาไดวาจะเกดอะไรขนกบตนเองในอนาคต ถาเปนเหตการณใหม บคคลไมเคยประสบมากอน ไมสามารถคาดเดาไดวาจะเกดอะไรขนกบตนเองในอนาคตกอาจกอใหเกดความเครยดไดมาก 2. ผลกระทบของความเครยด

เพญนภา อนชตวงศ (2540 :33, อางถงในทศพล บญธรรม 2547 : 13) ไดกลาวถงผลกระทบของความเครยดไวดงน

1. ทาใหเกดความเครยด ทางรางกาย 2. อารมณผดปกต 3. ความคดวตกกงวล 4. พฤตกรรมการปรบตวผดปกต 5. ผดพลาดตอเปาหมายทจะทาใหสาเรจ Bernstein and others (1988 : 419-487, อางถงในทศพล บญธรรม 2547 : 14) ได

กลาวถงการตอบสนองของมนษยตอความเครยดไวเปน 3 มต ดงน 1.การตอบสนองตอความเครยดดานรางกาย จากการคนพบของเซลเย พบวา ในภาวะท

เกดความเครยดคนเราจะมการปรบตวใน 2 ลกษณะ คอ ส หรอหน ซงการปรบตวในขนแรกนเรยกวาขนการกระตนเตอนตอจากนนการกระตนเตอนทางรางกายจะลดลงแตยงคงสงกวาปกตซงแมจะชวยเผชญกบภาวะเครยด แตกจะทาใหรางกายออนแอในขนนเรยกวาขนตานทานเมอมการเราทางรางกายนาน ๆ จะทาใหพลงงานทางรางกายสญเสย ความตานทานโรคของรางกายตาลงรางกายออนแอและอาจทาใหเกดโรคทถงขนเสยชวตได ซงเปนขนทเรยกวาขนหมดแรง สภาวะทง 3 ขนน เซลเย เรยกวา เปนการปรบตวทวไป ซงจะเกดขนกบบคคลทกคนทกคนเมอตองเผชญกบสงททาใหรสกตนเตน ตกใจ กลวหรอเสยใจ

2. การตอบสนองตอความเครยดดานจตใจเปนการเปลยนแปลงดานอารมณ และความนกคดซงแบงเปน

15

2.1 การตอบสนองความเครยดดานอารมณ ซงจะเปนปฏกรยาในดานความวตกกงวล ความโกรธความซมเศราทจะเกดหลงจากทมความขดแยง ความลมเหลว หรอความสญเสย

2.2 การตอบสนองความเครยดดานความนกคด ซงการตอบสนองดานนเปนสาเหตใหการคด ความจา การมสมาธลดตาลงนอกจากนยงม กลไกปองกนตว ตามทฤษฎของฟรอยดเปนกลไกการปองกนตวททาใหบคคลไมสามารถพฒนากลวธการเผชญความเครยดได

3. การตอบสนองตอความเครยดดานพฤตกรรม ซงจะทาใหมองเหนวาบคคลมการเปลยนแปลงไปเชนไรจากการกระทา การพด ซงขนอยกบระดบความเครยด บคลกภาพและสงแวดลอมในขณะนน เชนสหนาทแสดงออก เสยงทสน เปนตน

ปจจยดานเวลาเปนอกปจจยหนงทมความสาคญตอการประเมนของบคคลซงประกอบดวย ชวงเวลากอนเกดเหตการณ ชวงเวลาทสถานการณนนมผลตอบคคล เปนแบบเฉยบพลนหรอเรอรง และสถานการณนนเกดขนกบบคคลเมอใด กระจางชดหรอไม

ผลของการประเมนในแตลกษณะมความสาคญตอการปรบตว หรอการดารงไวซงภาวะสขภาพของแตละบคคล โดยเฉพาะการประเมนเกยวกบการเจบปวยเปนความเครยดตอตนเองในลกษณะสญเสย/เปนอนตราย และคกคาม มแนวโนมไมรวมมอในการรกษา อาการเจบปวยและภาวะสขภาพไมดเพมขน หรอทาใหความสมพนธระหวางบคคลสญเสยไป เกดอารมณโกรธวตกกงวล และมการเผชญความเครยดในลกษณะทตองการความชวยเหลอเปนอยางมาก (Gass and Chang 1989)

มผสนใจศกษาเกยวกบเรองความเครยดมากมายและไดสรางแบบวดความเครยดขนตามแนวความคดของแตละกลม ซงโคเฮน แคมารคและเมอรเมลสตน (Kamarck and Mermelstein 1983) ไดสรางแบบวดความเครยด Perceived Stress Scale (PSS) ตามแนวคดของลาซารส (Kessler and Gordon 1995) เปนการถามความรสกใน 1 เดอนทผานมา ม 14 ขอ คะแนนเปนมาตราสวนประมาณคา (Likert’s scale) มชวงคะแนน 0-4 มคะแนนรวมตงแต 0 ถง 56 คะแนน ใหคะแนนตามความบอยครงของความรสก มสมประสทธอลฟาของความเชอมนเทากบ .85 ซงผวจยเลอกนาแบบวดนมาใชในการศกษาครงนเนองจากมการนามาใชแพรหลายในกลมตวอยางทเปนนกศกษาและผปวยนอก ในประเทศไทยไดมการนาแบบวดนมาใชกบผสงอายทกระดกสะโพกหก (สรสดา ชาวคาเขต 2541) และผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมอง (ปราณ มงขวญ 2542) ซงการนามาใชในผปวยสงอาย โรคหลอดเลอดสมองนนไดนาไปทดลองใชกบกลมตวอยางทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางของผวจย เมอคานวณหาความเชอมนของแบบวด โดยใชสมประสทธแอลฟาของ ครอนบาคแบบวดนไดคาความเชอมนเทากบ .72 ผวจยจงไดนามาใชกบผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ

16

3. การเกดภาวะเครยดในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ความเครยด (Stress) เปนปญหาดานจตใจทพบไดบอยในผปวยโรคน เนองจากผปวย

มกมาโรงพยาบาลดวยอาการหมดสตหรอมอาการทางประสาท อาการมกเกดขนทนททนใดและมากขนเรอย ๆ ใน 2–3 นาทหรอชวโมง ทาใหผปวยไมสามารถปรบตวไดทนทตอการเปลยนแปลง เกดอารมณหงดหงดโมโหงาย รวมทงการทตองพงพาผอนทาใหเกดความเครยดขน (ฟารดา อบราฮม 2539, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 14) โดยพบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองทจาหนายออกจากโรงพยาบาลมขอจากดในการดแลตนเองถงรอยละ 90.9 และรอยละ 68.7 พบวา มกาลงกลามเนอออนแรง (นกล ตะบนพงศ และคณะ, 2537) ซงกอใหเกดความคบของใจ และเกดความเครยดในผปวยไดทงสน (Binder 1984, ปราณ มงขวญ 2542 : 15) และยงพบวาโรคหลอดเลอดสมองทาใหผปวยมประสทธภาพในการเผชญความเครยดลดลงดวย (Boynton, Sepulveda and Chang, 1994 : 15) นอกจากนผปวยบางรายยงมการเปลยนแปลงของพฤตกรรมและอารมณรวมดวยโดยเฉพาะผปวยทมพยาธสภาพบรเวณ สมองสวนหนา มกจะทาใหผปวยมพฤตกรรมถดถอย ขาดการเอาใจใสตนเองและสงแวดลอม เฉอยชา และมพฤตกรรมทางสงคมทไมเหมาะสม หากมพยาธสภาพในสมองซกซายมกจะ พบวา มภาวะซมเศรารวมดวยในระยะแรก ๆ และผปวยจะมความกลว (Fear) ซงเปนพฤตกรรมทางจตทปกตของมนษย และสตวทกชนดทใชในการปรบตวตอความเครยด (Millensen and Leslic1979, อางถงใน นภาภรณ แกวกรรณ 2533) หรอเปนความรสกตอบสนองทางอารมณ ทเกดตามธรรมชาต เพอปองกนตนเองจากอนตรายหรอสงคกคามทเกดขนในขณะนน ความกลวจะแสดงออกมาในรปกลวตาย กลวพการ กลวทรมาน กลวถกทอดทง และยงศกษา พบวา ความกลวทาใหมการเปลยนแปลงดงน คอ แยกตว กระสบกระสาย นอนไมหลบ รองไห ไมยอมใหความรวมมอในการทากจกรรมตาง ๆ หายใจเรว หวใจเตนเรว เหงอออกมาก ความดนโลหตสงขน (Champbell 1988, อางถงใน นภาภรณ แกวกรรณ 2533) สวนความวตกกงวล (Anxiety) เปนปฏกรยาของมนษยตอสงทไมมตวตนในขณะนน เกดภาวะกดดนทาใหเกดภาวะตงเครยดไมสบายใจหวาดหวน รสกวาจะมอนตรายเกดขน มอาการเปลยนแปลงตามระบบตาง ๆ ของรางกาย สาเหตของความกงวลในผปวยโรคนเกดจากความคบของใจ (Frustration) รสกขดแยงในใจ (Conflict) และความเครยดทตองพงพาผอน นอกจากนยงเกดความคาดหวงลวงหนาเกยวกบการดาเนนโรคความวตกกงวลจะมผลทาใหรางกายเปลยนแปลงคอ กลามเนอตงตว ปวดเมอย ออนเพลย หวใจเตนแรงและเรว ความดนโลหตเพม มอเทาซดเยน หายใจลกและถผดปกต เปนตน สวนการเปลยนแปลงทางดานจตใจจะทาใหจตใจไมสงบ ตกใจงาย ความคดแตกแยก รสกวาตนเองไรคา คาดคดถงภยนตรายกลวตาย ทงนในคนปกตสามารถใชกลไกในการลดความวตกกงวลได เชน การกน การสบบหร การนอน การพยายามทาตวใหราเรง การออกกาลงกาย การเปลยนพฤตกรรมไปแสดงออก

17

ในรปของงานศลปะ เชน การวาดภาพ รองเพลง หรอเลนดนตร แตในผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมสามารถจะใชกลไกเหลานไดตามปกตเพราะมขอจากดตาง ๆ เชน ความสามารถในการชวยเหลอตนเองลดลง ผปวยจงไมสามารถลดความวตกกงวลไดเทาคนปกต (นภาภรณ แกวกรรณ 2533) นอกจากนผปวยยงอาจมพฤตกรรมทแสดงถงความกาวราว (Aggressive) ซงเปนการกระทาในลกษณะของการทาราย หรอใชคาพดทรนแรงตอบคคล หรอสงแวดลอมอยางขาดความยบยงชงใจ จดประสงคเพอปองกนตวหรอพทกษสทธของตน ความกาวราวอาจแสดงออกในรปปมเดน เชน การวางอานาจ การดถกผอน หรออาจจะแสดงออกในรปของความตองการพงพาคนอนอยตลอดเวลา เชน ผปวยทเรยกหาญาตบอย ๆ แตเมอไปหากลบบอกวาไมมธระอะไร เพยงแตอยากใหอยใกล ๆ พฤตกรรมกาวราวมลกษณะตาง ๆ กน เชน แสดงอารมณหงดหงด ขาดความอดทน แสดงทาทางไมเปนมตร ใชวาจาหยาบคาย (นภาภรณ แกวกรรณ 2533) ความรสกสญเสย (Loss) กเปนอารมณทเกด ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองทตองพงพาผอนทจะเกดความรสกสญเสยในดานตาง ๆ มากมาย แบงออกไดดงน (นภาภรณ แกวกรรณ 2533)

การสญเสยความรสกทเปนปกต ผปวยจะรสกตวสขภาพไมดตลอดเวลาตองระมดระวงสขภาพของตนเปนพเศษ ประกอบกบการทตองรบประทานยาสมาเสมอ ไปตรวจสขภาพสมาเสมอ รวมทงมการใชอปกรณในการบาบดรกษาเหลานลวนเปนสงททาใหผปวยสญเสยความรสกทเปนปกตไป และทาใหรสกวตกกงวล ไมมนใจ ละอาย ราคาญ

การสญเสยความสขสบายทางรางกาย จากอาการประจาของโรค เชน เคลอนไหวลาบาก พดลาบาก กลนลาบาก และจากการรกษาตาง ๆ

การสญเสยหนาทของอวยวะของรางกาย ผปวยโรคนมกจะมการสญเสยหนาทของอวยวะหลายสวนพรอม ๆ กน เชน แขนขาดานเดยวกนเปนอมพาต ซงจะมผลกระทบตอการประกอบกจกรรมของผปวย และสงผลถงจตใจ ผปวยจะรสกอาย คบของใจ หงดหงด ซมเศรา เปนตน

การสญเสยความสามารถในการพงพาตนเองการเจบปวยเรอรงและความพการจากโรคนทาใหผปวยพงพาตนเองไดนอยลง ตองพงพาญาตตลอดจนอปกรณททดแทนความเสอมโทรมของรางกาย พงพาโรงพยาบาล บคลากรทมสขภาพ เปนตน ซงสงเหลานยงทาใหผปวยคบของใจมากขนและขาดความรสกเปนอสระ

การสญเสยความพงพอใจในตนเองและอตมโนทศน โรคหลอดเลอดสมองมผลตอการเปลยนแปลงของรางกายเปนอยางมาก โดยจะมความพกลพการหลงเหลออยทาใหผปวยไมพงพอใจในภาพลกษณของตนเอง รสกวาตนเองไมมคณคา

การสญเสยความสามารถในการควบคมตนเองในการเผชญความไมแนนอนของเหตการณในอนาคต ซงอาจเปนความรนแรงของโรคหรอความตาย ในปจจบนยงมวธการรกษาชนดทไดผลด

18

และเปนโรคทกลบเปนซาไดอกแมวาจะไดรบการดแลรกษาอยางสมาเสมอ นอกจากนยงเปนโรคทกอใหเกดภาวะคกคามชวตไดมาก จงทาใหผปวยหมดกาลงใจทจะตอสกบโรคเพอมชวตอยตอไป และไมสามารถควบคมตนเองในการเผชญปญหาทจะเกดขนได ทงนปญหาทางดานสงคม กมผลทาใหผปวยเกดความเครยดไดเชนกนเนองมาจากผลของการเจบปวย ทาใหผปวยเขารวมกจกรรมทางสงคมไดนอยลง หรอไมสามารถเขารวมกจกรรมกบสงคมได ประกอบกบมปญหาดานจตใจดวยยงทาใหผปวยขาดการตดตอกบสงคม ดงนนจงเกดปญหาตามมาดงน (นภาภรณ แกวกรรณ 2533; พรชย จลเมตต 2540)

การเปลยนแปลงสมพนธภาพของผปวยและญาตในครอบครว ซงสวนมากจะเปนไปในรปการหางเหนหรอเสอมลง สาเหตจากอารมณและพฤตกรรมทผดปกตของผปวย เมอญาตพดคยดวยหรอใหการดแลผปวยจะรสกวาไมถกใจตนเอง ความรสกเหลานจะทาใหผปวยไมตองการทจะพดคยหรอไดรบการดแลจากญาต สมพนธภาพทผปวยแสดงออกตอญาตจงดหางเหน นอกจากนนพฤตกรรมทญาตแสดงออกตอผปวยจะมผลกระทบตอสมพนธภาพดวย เชน ญาตหมดความอดทนทจะยอมรบอารมณและพฤตกรรมของผปวยจงปลกตวออกมา หรอญาตทตองทางานเพมขนเพอหารายไดมาจนเจอครอบครว ทาใหมเวลาในการพดคยและดแลผปวยนอยลง จนทาใหผปวยรสกตนเองถกทอดทง

การเปลยนแปลงสมพนธภาพของผปวย และสงคมจะออกมาในลกษณะการหางเหนหรอเสอมลงเชนเดยวกน จากสาเหตหลายประการ เชน ผปวยไมสามารถควบคมพฤตกรรมของตนเองใหปฏบตตามแบบแผน ขนบธรรมเนยมประเพณของสงคมได ทาใหญาตรสกอบอาย เปนภาระทตองคอยควบคมพฤตกรรมของผปวยจงไมคอยพาผปวยออกมามสงคมกบโลกภายนอก เหตผลอกประการหนง คอ ผปวยรสกอายทตนพการและเจบปวยเรอรงจงทาใหไมอยากเขาสงคม ปญหาดงกลาวทาใหรสกวาเหวขาดทพง สนหวงและซมเศราไดงายมากขน

การเปลยนแปลงบทบาทในครอบครว การเจบปวยเรอรงและความพการจะสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงบทบาทของผปวยในครอบครว เชน จากการทเคยพงพาตนเองไดหรอเปนทพงพาของผอนกลบตองพงพาผอน ทาใหผปวยคบของใจ และหากไมสามารถยอมรบบทบาทใหมไดกยงทาใหผปวยรสกผด ละอายใจ และรสกวาตนไรคา

การเปลยนแปลงบทบาทในสงคม ผปวยอาจจะไมสามารถทางานทผปวยทาอยได ทาใหผปวยรสกไมมนคงในชวตมากขน ลาไบ ฟลปส และเกรสแฮม (Labi, Philips and Gresham 1980, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 18) ไดศกษาปญหาจตสงคมในผปวยโรคหลอดเลอดสมองทสภาพรางกายเปนปกตแลวจานวน 148 ราย พบวา ผปวยดงกลาวแมวารางกายจะเปนปกตแลวแตกยงมปญหาดานจตสงคมอยางมนยสาคญทางสถต ปจจยทไมสมพนธกบปญหาจตสงคม คอ อายและ

19

ความผดปกตของระบบประสาท และผปวยทเปนโรคนมากกวา 1 ครงหรอปวยดวยโรคนนานกวา 1 ป มแนวโนมวากจกรรมทางสงคมลดลงดวย

นอกจากนโรคหลอดเลอดสมองยงกอใหเกดปญหาเศรษฐกจดวย เนองจากการทผปวยโรคหลอดเลอดสมองตองไดรบการตรวจรกษาอยางตอเนองเปนระยะเวลานาน เพอควบคมสาเหตททาใหเกดโรคและปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดตามมา รวมทงตองไดรบการฟนฟสภาพโดยการทากายภาพบาบดอยางสมาเสมอ ทาใหผปวยและครอบครวตองเสยคาใชจายเพมขน เชน คายา คาใชจายในการเดนทางไปพบแพทย คาอปกรณพเศษ เชน ไมเทา รถเขน การปรบปรงสงแวดลอม เชน การทาราวจบ เปนตน ผปวยจะเกดความรสกวาเปนภาระของครอบครววตกกงวล กลาววาครอบครวจะเบอหนาย และทอดทงตน (พรชย จลเมตต 2540, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 18) ซงอาจทาใหผปวยเกดความเครยดเพมมากขนได

จากทกลาวมาในขางตนจะ พบวา โรคหลอดเลอดสมองไมเพยงแตสงผลกระทบใหผปวยเกดความเครยดเทานนยงมผลทาใหครอบครวและผใกลชดเกดความเครยดซงสงผลใหเกดปญหาตามมาอกมากมายดวย

สวนท 3 แนวคดเกยวกบเผชญความเครยด ลาซารสและโฟลคแมน (Lazarus and Folkman 1984) ไดใหความหมายของการเผชญ

ความเครยด (coping) วาเปนความพยายามทางความคด และพฤตกรรมของบคคลทใชในการจดการความตองการของรางกายภายนอก และภายในของบคคล ซงการจดการนนขนอยกบพลงความสามารถของแตละบคคล ความพยายามนจะเกดขนอยางตอเนอง และตลอดเวลา ซงประกอบดวย

1. กระบวนการของพฒนาการในการจดการกบปญหา 2. การผสมผสานกนระหวางความคดและการกระทา ซงอาจมการเปลยนแปลงอย

ตลอดเวลา 3. ความแตกตางของชวตประจาวนของแตละคน

กระบวนการเผชญความเครยด (coping process) กระบวนการเผชญความเครยดตามแนวคดของลาซารส และโฟลคแมน (1984) เปน

กระบวนการทประกอบดวย สงททาใหเกดความเครยด (event or stressor) การประเมน (appraisal) และการเผชญความเครยด (coping)

1. เหตการณ (event) สงททาใหเกดความเครยดเปนสงทบคคลเกดความรสกไมมนใจหรอมผลทาใหขดขวางการดาเนนชวตตามปกต

20

2. การประเมน (appraisal) ในกระบวนการเผชญความเครยดสงสาคญ คอ การประเมนปญหาซงเปนกระบวนการทางสตปญญา (cognitive process) ทเกดระหวางปญหากบการตอบสนองทางอารมณ และพฤตกรรม (emotional and behavior response) ซงตองการการทางานของจตใจรวมถงการตดสนใจ การแยกแยะปญหา และการเลอกวธทจะจดการกบปญหาโดยใชประสบการณเดมเปนสวนใหญ การประเมนปญหาม 3 แบบ ไดแก

2.1 การประเมนปฐมภม (primary appraisal) เปนการประเมนวา เหตการณนนมผลอะไรตอตนเอง ซงประเมนได 3 ทาง คอ

2.1.1 ไมมผลไดผลเสย (irrelevant) คอ การทบคคลประเมนเหตการณทเกดขนไมเกยวของกบตนเพราะไมเกดผลดหรอผลเสยอะไรเลย

2.1.2 เกดผลดหรอไดรบประโยชน (benign positive) คอ การทบคคลประเมนวาผลจากเหตการณนนมผลดกบตน ทาใหตนเกดความสข สนกและความรก

2.1.3 เกดความเครยด (stress) เปนภาวะทบคคลตองดงแหลงประโยชนมาใชในการปรบตวอยางเตมทหรอเกนกาลงของแหลงประโยชนทมอย การประเมนวาเปนความเครยดนสามารถประเมนออกไดเปน 3 อยาง คอ

2.1.3.1 เกดอนตรายหรอการสญเสย (harm or loss) คอ บคคลทงหมดความสามารถ เกดความเจบปวย ความไมพงพอใจตอตนเองหรอสงคม การสญเสยบคคลทตนรกหรอการสญเสยความผกพน

2.1.3.2 การถกคกคาม (threat) เปนการคาดการณลวงหนาวาจะเกดอนตรายหรอการสญเสย หรอเมอสญเสยแลวทาใหคดถงความยงยากหรอความลาบากทจะตามมา

2.1.3.3 การทาทาย (challenge) เปนการคาดการณวาจะสามารถควบคมเหตการณนนไดอาจแสดงออกทางอารมณ ไดแก ความกระตอรอรน ความตนเตน ความราเรง การถกคกคามและการทาทายอาจเกดขนพรอม ๆ กน เพราะการทรสกถกคกคามนนอาจมความรสกทาทายอยดวย ทาใหมความมงหวงทจะหาวธในการเอาชนะหรอแกไขเหตการณนนใหได

2.2 การประเมนทตยภม (secondary appraisal) เปนกระบวนการประเมนทซบซอนในอนทจะตดสนใจเลอกวธทไดผลทจะจดการกบความเครยด โดยพจารณาแหลงประโยชนทมอยและวธการเผชญความเครยดทไดกระทาไปแลว

2.3 การประเมนซา (reappraisal) เปนการประเมนโดยใชขอมลใหมหรอขอมลเพมเตม ตดตามประเมนผลของวธการเผชญความเครยดทไดกระทาไปแลว

3. การเผชญความเครยด (coping) ในการเผชญความเครยดแตละครงนนบคคลจะมพฤตกรรมการเผชญความเครยดแตกตางกนไปตามแตละสถานการณ ลาซารส ไดแบงการเผชญ

21

ความเครยดเปน 2 แบบคอ การมงแกปญหา (problem-focused coping) และการลดอารมณตงเครยด (emotion-focused coping) ซงในชวตประจาวนจะมการใชทง 2 แบบ เปลยนไปตามสถานการณและการประเมนของบคคล

3.1 การเผชญความเครยดดวยการมงแกปญหา (problem-forms of coping) เปนกลวธเชนเดยวกบการแกปญหาโดยใชหลกการวทยาศาสตร คอ การกาหนดขอบเขตของปญหา หาวธการแกปญหาหลาย ๆ วธ ชงนาหนกวาวธใดจะใหผลดอยางไร เลอกวธทเหมาะสม ลงมอแกปญหา ซงอาจจดการทตวปญหาและมงแกทตวเองหรอปรบสงแวดลอม เชน การเปลยนแปลงสงแวดลอมท มความกดดน การหาแหลงประโยชน เรยนรวธการปฏบตทเหมาะสมซงจะตองหาขอมลและความรเพมเตมรวมทงการยอมรบสถานการณจรง

3.2 การเผชญความเครยดดวยการลดอารมณตงเครยด (emotion-focused forms of coping) เปนกระบวนการเผชญความเครยดดวยการใชความคดเชนเดยวกน แตเปนการลดอารมณตงเครยดเมอบคคลประเมนแลววาไมสามารถแกไขสงททาใหเกดความเครยดนนไดวธเหลาน ไดแก การหลกหน (avoidance) การทาใหเปนเรองเลก (minimization) การถอยหางจากเหตการณนน (distancing) การเลอกสนใจเฉพาะสง (selective attention) การมองในสงทด (positive comparisons) ของเหตการณนน การมองหาคณคาในสงนน(wresting positive value from negative event) และวธอน ๆ ไดแก การออกกาลงกาย การทาสมาธ การดมเหลาการหาสงสนบสนนทางอารมณและการระบายความโกรธ

การเผชญความเครยดทมประสทธภาพ ตองเปนพฤตกรรมทสามารถจดการกบตนเหตของความเครยดหรอสงทมาคกคามสาเรจสามารถลดความไมสบายใจจากปญหาทเกดขน (lgnavicius and Bayne 1991; Beare and Myers 1994) การเผชญความเครยดทไมมประสทธภาพจะเปนการทาใหความเครยดลดลงชวคราวเทานน และถาใชวธการเผชญความเครยดในลกษณะนเปนเวลานาน ๆ จะทาใหรางกายไมสามารถปรบตวได เกดพยาธสภาพขนหรออนตรายตอสขภาพได

ในป ค.ศ. 1988 จาโลวคไดปรบปรงและเสนอแนวคดของการเผชญความเครยดวาม 3 ดาน ไดแก การเผชญหนากบปญหา (confrontive coping) การจดการกบอารมณ (emotive coping) และการจดการกบปญหาทางออม (palliative coping)

1. การเผชญหนากบปญหา เปนวธการทมงควบคมปญหาหรอเหตการณทกอใหเกดความเครยดใหเปนไปในทางทดขน โดยพยายามแกปญหาและคดวธตาง ๆ เพอควบคมปญหาอาจใชวธเปลยนพฤตกรรมทเปนผลจากความคดของตนเอง หรอใชวธเปลยนแปลงสงแวดลอมทกาลงคกคามอยนนเชนตงเปาหมายทจะแกปญหา แสวงหาขอมล รายละเอยดทจะแกปญหา จดการกบปญหาเปนขนตอน การขอความชวยเหลอจากบคคลอน เปนตน

22

2. การจดการกบอารมณ เปนวธการทมงแกไขหรอควบคมความรสกเปนทกข หรอความรสกไมสบายใจตาง ๆ โดยการแสดงออกถงความรสกหรอการระบายอารมณโดยทเหตการณหรอปญหาไมเปลยนแปลง เชน ระบายอารมณเครยดไปสผอน มอารมณโกรธ โทษหรอตาหนผอน คดเพอฝน เปนตน

3. การจดการกบปญหาทางออม เปนวธการทใชในการควบคมเหตการณ หรอแกปญหาทางออมเพอใหความเครยดทเกดขนนอยลง หรอใชเปนแนวทางทจะเปลยนการรบรปญหาโดยทเหตการณหรอปญหาไมเปลยนแปลง เชนนอนหลบ ปลอบใจตนเอง คดวาเปนเคราะหกรรม หวงวาทกอยางจะดขน ยอมรบสถานการณ สวดมนตออนวอน ปลอยใหผอนเขามาแกไขให เปนตน

การเผชญความเครยดเปนกระบวนการทมความซบซอน บคคลสวนใหญมวธการพนฐานในการเผชญความเครยดในทกสถานการณทเผชญ แตจะมวธการทเฉพาะเจาะจงสาหรบเหตการณใดเหตการณหนงขนอยกบปญหา และผลจากการมปฏสมพนธระหวางคนกบสงแวดลอม (หทยรตน บาเพญแพทย 2543 : 21)

สวนท 4 งานวจยทเกยวของ

โฟลคแมน ลาซารส กรนและดลองจส (Folkman and others 1986 : 571-579) ไดศกษาเกยวกบการประเมนตดสน การเผชญความเครยด ภาวะสขภาพและอาการทางจต ในกลมตวอยางจานวน 150 ราย พบวา การเผชญความเครยดทเปนผลดกบคนๆหนงอาจเปนผลลบกบคนอนไดและในการเผชญความเครยดนน บคคลมการใชการเผชญความเครยดทงดานการจดการกบปญหา การจดการกบอารมณและการจดการกบปญหาทางออมผสมผสานกน การใชการเผชญความเครยดลกษณะใดมากนอยนน ขนกบการประเมนตดสนวาสามารถเปลยนแปลงสถานการณไดหรอไม ถาสามารถเปลยนแปลงไดบคคลจะใชการจดการกบปญหามากกวาแตถาเปลยนแปลงไมไดบคคลจะใชการจดการกบอารมณมากกวา (Folkman and Lazarus 1980 : 219-239)

โรคหลอดเลอดสมองสงผลใหเกดปญหาตอผปวยทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและเศรษฐกจ ซงสงผลใหเกดความเครยดในผปวยไดทงสน เนองจากโรคหลอดเลอดสมองเปนโรคเรอรง ปญหาทพบในผปวยมการเปลยนแปลง ไปตามระยะของการเจบปวย ผปวยจะตองปรบตวอยางมากเนองจากยงไมเคยมประสบการณในการปวยดวยโรคน ตองปรบตวในการดาเนนชวตกลวความพการทจะเกดขนรสกไมแนนอน มความไมแนใจเกยวกบการพยากรณโรค และการฟนฟสภาพของตนเอง บอยนตน ด เซพลวดา และแชง (Boynton; De Sepulveda and Chang 1994 : 193-203) ไดศกษาประสทธภาพการเผชญความเครยดในผปวยโรคหลอดเลอดสมองปจจบนทมความพการ และไดรบการวนจฉยโรคมา 3 ป จานวน 75 ราย โดยวดความเครยด ความสามารถในการทา

23

กจกรรม แหลงประโยชนในการเผชญความเครยด พฤตกรรมการเผชญความเครยด และประสทธภาพของการเผชญความเครยดพบวา แหลงประโยชนมความสมพนธทางลบกบระดบความเครยด และมความสมพนธทางบวกกบประสทธภาพการเผชญความเครยด สาหรบในประเทศไทย มการศกษาเกยวกบความเครยดและการเผชญความเครยดในผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพระยะแรกและระยะฟนฟสภาพระยะหลงโดย ปราณ มงขวญ (2542) โดยใชทฤษฎความเครยดของลาซารส และโฟลคแมน (Lazarus and Folkmans 1984) เปนกรอบแนวคดในการวจย กลมตวอยางเปนผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองทมารบการรกษาในคลนกอายรกรรมประสาท งานการพยาบาลผปวยนอกและฉกเฉน โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม จานวน 50 ราย พบวา ผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพระยะแรก และผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพระยะหลงมความเครยดอยในระดบปานกลาง และมวธการเผชญความเครยดทกแบบโดยแบบทใชมากทสด คอ การจดการกบปญหาทางออม

บทท 3

วธการดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา ศกษาระดบความเครยดและการเผชญความเครยด

ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพของโรงพยาบาลศรราช

1. ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอด

สมองและมอายตงแต 18 ปขนไปทมารบการฟนฟสภาพแบบผปวยนอกทหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11และตกศรสงวาลยชน 1 โรงพยาบาลศรราช ผปวยรสกตวด สามารถตอบคาถามได โดยความสมครใจของผปวยตงแตเดอนกมภาพนธ 2553 ถง เดอนเมษายน 2553 ซงประชากรทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองทมารบการฟนฟสภาพแบบผปวยนอกทหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11 และตกศรสงวาลยชน 1 โรงพยาบาลศรราช ในป 2552 มจานวนผปวยทงหมด 880 คน (หนวยเวชสถต โรงพยาบาลศรราช 2552) 2. การคานวณกลมตวอยาง

ในการกาหนดขนาดของกลมตวอยาง ผวจยสามารถดาเนนการไดโดยการใชสตรคานวณของ Taro Yamane และกาหนดระดบความเชอมนท 95% (วรรณ สตยววฒน 2548 : 12) คอ

12 +

=Ne

Nn

โดย n = จานวนกลมตวอยาง N = จานวนประชากร (880 คน) e = คาความคลาดเคลอน ทยอมใหมได 5% (0.05) ในงานวจยเชงสารวจ แทนคาไดดงน n = 880 = 275 คน 880 (0.05)2 +1

24

25

ซงกลมตวอยางมจานวน 275 คนจะเปนการเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sample) โดยมเกณฑในการคดเลอกดงน คอ

1. มภาวะการรตวปกต 2. มสภาวะทางการแพทยคงทเปนเวลาอยางนอย 48 ชวโมง 3. ทาตามคาสงทเปนคาพดหรอทาทางได 2 ขนตอน 4.มความสามารถในการเรยนรและจดจาได 24 ชวโมงโดยผานการประเมนการรบร

ดวยแบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย (Thai mental state exam; TMSE) ตงแต 24 คะแนนขนไป จาก 30 คะแนน (กลมฟนฟสมรรถภาพสมอง 2536) ถาคะแนนมากกวา 24 คะแนนถอวาสมรรถภาพสมองอยในเกณฑปกตจงเกบเปนกลมตวอยาง

5. ยนดเขารวมงานวจย การคดเลอกกลมตวอยางในครงนประเมนการรบรของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทม

อายตงแต 18 ปขนไปจานวน 70 ราย ดวยแบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย (Thai mental state exam; TMSE )มผทผานเกณฑการคดเลอกเปนกลมตวอยางจานวน 52 ราย ตงแต 24 คะแนนขนไปและยนดเขารวมในการวจยคดเปนรอยละ 74 3. เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบสอบถามม 3 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก อาย เพศ

สถานภาพสมรส ระดบการศกษา สถานภาพในครอบครว ลกษณะครอบครว อาชพกอนปวย รายไดของครอบครว ความเพยงพอของรายได สทธ การรกษาพยาบาล ระยะเวลาทปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองจนถงปจจบน โรคประจาตวอน ๆ ความพการทมในปจจบน

สวนท 2 แบบวดความเครยด ซงผวจยไดนาแบบสอบถามของ ปราณ มงขวญ ซงแปลจาก Perceived Stress Scale (PSS) ของโคเฮน แคมารค และเมอรเมลสตน (Cohen, Kamarck and Mermelstein 1983 : 385-396) ประกอบดวยคาถามเกยวกบความรสกของผปวยใน 1 เดอน ทผานมา ม 14 ขอ คะแนนเปนมาตราสวนประมาณคา (Likert scale) ม 5 อนดบ ใหคะแนนตามความบอยครงของความรสก คอ ไมเคย นาน ๆ ครง บางครง บอยครง เกอบทกครง โดยขอ 4, 5, 6, 7, 9, 10 และ 13 เปนคาถามทางบวก สวนอก 7 ขอทเหลอเปนคาถามทางลบ โดยกาหนดคะแนนดงน

26

ขอความทางบวก ขอความทางลบ ถาเลอก ไมเคย ได 5 คะแนน ได 1 คะแนน

นาน ๆ ครง ได 4 คะแนน ได 2 คะแนน บางครง ได 3 คะแนน ได 3 คะแนน บอยครง ได 2 คะแนน ได 4 คะแนน เกอบทกครง ได 1 คะแนน ได 5 คะแนน

คะแนนรวมมคาอยระหวาง 14–70 คะแนน กาหนดเกณฑการประเมนจากคะแนนรวม ระดบคะแนนทมากแสดงวามความเครยดมากกวาระดบคะแนนทนอย โดยแบงระดบความเครยดเปน 3 ระดบ แบงชวงคะแนนในแตละระดบใหเทากน ดงน

ชวงคะแนน 14–32 หมายถง มความเครยดระดบตา ชวงคะแนน 33–51 หมายถง มความเครยดระดบปานกลาง ชวงคะแนน 52–70 หมายถง มความเครยดระดบสง

สวนท 3 แบบวดการเผชญความเครยด ซงผวจยไดนาแบบสอบถามของปราณ มงขวญ ซงแปลจากแบบวดการเผชญความเครยดของจาโลวค (Jalowice 1988) มจานวน 36 ขอ ประกอบดวยวธการเผชญความเครยด 3 ดาน ไดแก

แบบเผชญหนากบปญหา 13 ขอ (ขอ2, 5, 10, 11, 15, 16, 17, 22, 28, 29, 31, 32 และ 34) การจดการกบอารมณ 9 ขอ (ขอ1, 4, 6, 9, 13, 19, 21, 23 และ 24) และการจดการกบ

ปญหาทางออม 14 ขอ (3, 7, 8, 12, 14, 18, 20, 25, 26, 27, 30, 33, 35 และ 36) คะแนนเปนมาตราสวนประมาณคา (Likert scale) มระดบคะแนน 5 อนดบ มคะแนนรวมตงแต 36– 80 คะแนน ใหคะแนนตามความบอยครงของการใชวธการเผชญความเครยด ดงน

ถาเลอก ไมเคยใชวธนนในการเผชญความเครยด ได 1 คะแนน ใชวธนนในการเผชญความเครยดนาน ๆ ครง ได 2 คะแนน ใชวธนนในการเผชญความเครยดบางครง ได 3 คะแนน ใชวธนนในการเผชญความเครยดบอยครง ได 4 คะแนน ใชวธนนในการเผชญความเครยดเกอบทกครง ได 5 คะแนน

เนองจากแตละดานของการเผชญความเครยดมจานวนขอไมเทากนดงนนการคานวณดวยคะแนนจรงจงพบวามขอจากดคอไมสามารถเปรยบเทยบความแตกตางในการใชการเผชญความเครยดรายดานไดเพอหลกเลยงขอจากดดงกลาว การประเมนจงใชเกณฑจากการคานวณดวยคะแนนสมพทธ (Vitalino and others 1987) คอ การเปรยบเทยบสดสวนของการเผชญความเครยดโดยนาคะแนนทไดรายขอรวมกน หารดวยจานวนขอคาถามของดานนน ไดเปนคาเฉลยแตละดาน

27

นาคาเฉลยแตละดานหารดวยผลรวมคาเฉลยจากทกดานจะไดคะแนนสมพทธซงบอกสดสวนของการใชการเผชญความเครยดแตละดานซงจะอยระหวาง 0.01–1.00 และเมอเทยบกบการใชการเผชญความเครยดทกดาน คะแนนสมพทธเฉลยดานใดมากแสดงวาผปวยใชการเผชญความเครยดดานนนมาก ซงคะแนนสมพทธคานวณไดจากสตรดงน

เมอ XR = คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของวธการเผชญความเครยดในแตละดาน MC = คาเฉลยทางดานการเผชญหนากบปญหา

ME = คาเฉลยทางดานการจดการทางอารมณ MP = คาเฉลยทางดานการจดการกบปญหาทางออม XR = MP/ ( MP+ ME + MB )

4. การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

การหาความตรงตามเนอหา (Content validity) ผวจยไดใชแบบวดความเครยดและแบบวดการเผชญความเครยดของคณ ปราณ มงขวญ

ซงไดมการทดสอบความตรงตามโครงสรางและความตรงตามเนอหาโดยผสรางเครองมอ รวมทงเคยมการแปลเปนภาษาไทยใชในกลมผปวยสงอาย และผปวยเรอรง

การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยนาแบบวดความเครยดและแบบวดการเผชญความเครยดมาจากคณปราณ มงขวญ ซง

ไดนาไปทดลองใชกบผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมอง จานวน 15 รายทมคณสมบตดงน คอ อายตงแต 60 ปขนไป สอสารดวยการพดได ไมมปญหาในการรบรโดยผาน แบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย ไดคะแนนตงแต 24 คะแนนขนไปจาก 30 คะแนน และไดคานวณหาความเชอมนของแบบวดโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach' Alpha Coefficient) แบบวดความเครยดไดคาความเชอมนเทากบ 0.72 แบบวดการเผชญความเครยดไดคาความเชอมนโดยรวมเทากบ 0.86 โดยดานการเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณและการจดการกบปญหาทางออม เทากบ 0.82 , 0.71 และ 0.70 ตามลาดบ

28

5. การรวบรวมขอมล การศกษาครงนผวจยดาเนนการรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณแบบมโครงสราง

(Structured Interview) ดวยตนเอง โดยดาเนนงานเปนขนตอนตามลาดบ ดงน 5.1 ผวจยนาหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมลจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศลปากรถงคณบดคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล เพอชแจงวตถประสงคและขออนญาตเกบขอมลทหอผปวยเฉลมพระเกยรต ชน 11 และ ตกผปวยนอก ศรสงวาลยชน 1 ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ โรงพยาบาลศรราช

5.2 ผวจยทาหนงสอถงคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล เพอขออนญาตเกบขอมลในผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟสภาพ

5.3 เมอไดรบหนงสออนมตจากคณบดคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลและหนงสอรบรองจากคณะกรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมหาวทยาลยมหดลแลว ผวจยไดเขาพบหวหนาหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11 และหวหนาตกผปวยนอก ศรสงวาลยชน 1 ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ โรงพยาบาลศรราช เพอชแจงวตถประสงคและขอความรวมมอในการทาวจย

5.4 ผวจยสารวจรายชอผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟสภาพทมารบบรการในโรงพยาบาลศรราช เลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทกาหนดไว

5.5 ผวจยแนะนาตนเองกบผปวยซงเปนกลมตวอยาง และชแจงวตถประสงคของการวจยใหทราบและขอความรวมมอในการสมภาษณ ถากลมตวอยางยนดใหความรวมมอในการวจย ผวจยใหความมนใจแกกลมตวอยางวาจะไมเปดเผยเรองราวของกลมตวอยาง

5.6 เมอผปวยยนยอมใหความรวมมอในการสมภาษณ ผวจยทดสอบภาวะทางสตปญญาโดยใช TMSE เมอไดคะแนนตงแต 24 คะแนนขนไป ผวจยจะอธบายวธการสมภาษณเมอผปวยเขาใจแลวเรมสมภาษณผปวยโดยสมภาษณเรยงตามแบบวด คอ แบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบวดความเครยดและแบบวดการเผชญความเครยดตามลาดบ ในระหวางการสมภาษณนน ผวจยเปดโอกาสใหผปวยตอบอยางอสระ โดยผวจยจะไมชนาคาตอบใหผปวย

5.7 ผวจยรวบรวมขอมลทไดและนามาตรวจสอบความสมบรณและความถกตอง แลวใหคะแนนแบบวดความเครยดและแบบวดการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอนนาไปวเคราะหขอมลตามวธการทางสถตตอไป

29

6. การวเคราะหขอมล ผวจยนาขอมลทไดไปวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนาดวยโปรแกรมสาเรจรป SPSS

/FW (Ststistical package of the social science/for window) ซงมรายละเอยดดงน 6.1 สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก รอยละ พสย คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน 6.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา รายไดครอบครวตอเดอน สถานภาพในครอบครว ลกษณะครอบครว อาชพ รายไดครอบครวตอเดอน ความเพยงพอของรายไดกบรายจาย สทธการรกษาพยาบาล คาใชจายทเบกไมไดและผทรบผดชอบคาใชจาย ระยะเวลาการเปนโรคหลอดเลอดสมอง ระดบความเครยด และวธการเผชญความเครยด นามาแจกแจงความถ และรอยละ

6.1.2 วเคราะหคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนความเครยด คะแนนการเผชญความเครยดแตละวธเปรยบเทยบกบขอมลสวนบคคล

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาครงนเปนการศกษาระดบความเครยด และการเผชญความเครยดของผปวย

โรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพทมารบการรกษาในโรงพยาบาลศรราช โดยเกบรวบรวมขอมลทหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11และตกผปวยนอก ศรสงวาลยชน 1 ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ โรงพยาบาลศรราช ในลกษณะของผปวยนอก ไดกลมตวอยางจานวน 52 คนจากการเกบขอมลทงสน 70 คนทผานเกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง และมขอจากดดานเวลาในการเกบรวบรวมขอมลและไดนากลมตวอยางดงกลาวมาศกษาหาความเชอมนของแบบวดโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach' Alpha Coefficient) โดยแบบวดความเครยดไดคาความเชอมนเทากบ 0.47 แบบวดการเผชญความเครยดไดคาความเชอมนโดยรวมเทากบ 0.72 โดยดานการเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ และการจดการกบปญหาทางออม เทากบ 0.79, 0.52 และ 0.33 ตามลาดบ และไดนาเสนอผลการวจยในรปแบบตารางมคาบรรยายประกอบ โดยแบงเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลเกยวกบความเครยดของกลมตวอยาง สวนท 3 ขอมลเกยวกบการเผชญความเครยดของกลมตวอยาง

30

31

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ตอนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ตารางท 1 จานวน และรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

สถานภาพในครอบครว และลกษณะครอบครว

ขอมลสวนบคคล จานวน (n=52) รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

24 28

46 54

อาย

18-37 ป 38-57 ป 58-77 ป 77 ปขนไป

3 12 31 6

6 23 60 11

สถานภาพสมรส โสด ค แยกกนอย หมาย หยา

9 32 2 8 1

17 62 4 15 2

ระดบการศกษา ไมไดรบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา

ประกาศนยบตรวชาชพ/อนปรญญา ปรญญาตรหรอสงกวา

4 21 12 2

13

8

40 23 4

25

32

ตารางท 1 (ตอ)


สถานภาพในครอบครว หวหนาครอบครว สมาชกครอบครว

35 17

67 33

ลกษณะครอบครว ครอบครวเดยว ครอบครวขยาย

38 14

73 27

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 54 มอายระหวาง 58-77

ปขนไปมากทสด คดเปนรอยละ 60 สถานภาพสมรสค รอยละ 62 สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 40 สถานภาพในครอบครวเปนหวหนาครอบครว ถงรอยละ 67 ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว รอยละ 73 ตารางท 2 จานวน และรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพ รายไดครอบครวตอเดอน ความ

เพยงพอของรายไดกบรายจาย สทธการรกษาพยาบาล คาใชจายทเบกไมได และผท รบผดชอบคาใชจาย


อาชพกอนปวย ไมไดประกอบอาชพ คาขาย รบจาง ขาราชการ/เกษยณอาย แมบาน ธรกจสวนตว

3

11 13 12 10 3

6

21 25 23 19 6

33



รายไดครอบครวตอเดอนปจจบน นอยกวา 5,000 บาท 5,001 - 10,000 บาท 10,001 - 15,000 บาท 15,001 - 20,000 บาท มากกวา 20,000 บาท

5 9

16 7

15

10 17 31 13 29

ความเพยงพอของรายไดกบรายจาย เพยงพอ ไมเพยงพอ

38 14

73 27

สทธการรกษาพยาบาล เบกตนสงกด บตร 30 บาท จายเองจากเงนออม เบกประกนสงคม บตร 30 บาทคนพการ

24 11 7 2 8

46 21 14 4

15 คาใชจายทเบกไมได นอยกวา1,000 บาท 1,001-2,000 บาท 2,001-3,000 บาท 3,001-4,000 บาท มากกวา4,000บาท ไมทราบ

5 7

10 1 7

22

10 14 19 2

13 42

34



ผรบผดชอบคาใชจาย ภรรยา สาม บตร ญาต พอ,แม อน ๆ……ตนเอง

7

23 5 3

14

13 44 10 6

27 จากตารางท 2 ดานอาชพ และสถานภาพเศรษฐกจของผปวย พบวา กลมตวอยางสวนใหญ

กอนปวยประกอบอาชพ โดยมอาชพรบจาง รอยละ 25 ขาราชการ/เกษยณอาย รอยละ 23 และมอาชพคาขาย รอยละ 21ตามลาดบ รายไดครอบครวตอเดอนปจจบน ประมาณ 10,001- 15,000 บาทมจานวนมากทสด รอยละ 31 โดยกลมตวอยางมรายไดเพยงพอกบคาใชจาย ถงรอยละ 73 ดานสทธการรกษาพยาบาล สวนใหญเบกไดจากตนสงกด รอยละ 46 สวนคาใชจายทเบกไมได กลมตวอยางสวนใหญ ไมทราบวามเทาใด คดเปนรอยละ 42 ซงผทรบผดชอบคาใชจาย คอบตร มจานวนถงรอยละ 44

35

ตารางท 3 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามระยะเวลาการเปนโรค โรคประจาตวทม และความพการทมในปจจบน


ระยะเวลาการเปนโรค 1-4 สปดาห 5-8 สปดาห 9-12 สปดาห 13-16 สปดาห 17-20 สปดาห

21-24 สปดาห 24 สปดาหขนไป

5 3 5 1 1 2

35

10 6 9 2 2 4

67 ไมมโรคประจาตวอนรวม มโรคประจาตวอนรวม

โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคไขมนในเลอดสง โรคอน ๆ …ไตวาย เสนเลอดหวใจตบ โรคเกาท

3 49 45 16 22 1 5 1

6 94 92 33 45 2

10 2

ความพการทมในปจจบน แขนขาขวาออนแรง แขนขาซายออนแรง อน ๆ ……ขาขวาออนแรง

20 31 1

38 60 2

หมายเหต กลมตวอยาง 1 คนมโรคประจาตวไดมากกวา1โรค

จากตารางท 3 สาหรบระยะเวลาการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญรอยละ 67 มระยะเวลาการเปนโรค 24 สปดาหขนไป มโรคประจาตวอนรวมอยางนอย 1โรค คดเปนรอยละ 94 แยกเปนโรคความดนโลหตสงทเปนโรครวมมากทสด รอยละ 92 รองลงมา

36

คอ โรคไขมนในเลอดสง รอยละ45และโรคเบาหวาน รอยละ 33 สวนความพการทเกดขนกบกลมตวอยาง จะมแขนขาซายออนแรงคดเปนรอยละ 60 มแขนขาขวาออนแรง คดเปนรอยละ 38 สวนท 2 ขอมลเกยวกบความเครยดของกลมตวอยาง ตารางท 4 จานวนรอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามระดบ

ความเครยด

ระดบความเครยด จานวน (n=52) รอยละ X S.D

ระดบความเครยดตา ระดบความเครยดปานกลาง ระดบความเครยดสง

6 45 1

12 86 2

28.83 39.58 55.00

3.37 3.98

0 X คอคาเฉลยระดบความเครยดของกลมตวอยาง S.D คอคาสวนเบยงเบนมาตราฐานระดบความเครยดของกลมตวอยาง

จากตารางท 4 สาหรบระดบความเครยด จาแนกตามลกษณะกลมตวอยาง ไดคาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตราฐาน และระดบความเครยดของกลมตวอยาง พบวา กลมตวอยาง รอยละ 86 มความเครยดระดบปานกลาง โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 39.58 (SD = 3.98)

37

ตารางท 5 ระดบความเครยดจาแนกตามขอมลสวนบคคลคดเปนรอยละ

ระดบความเครยด (รอยละ) ขอมลสวนบคคล เครยดตา

จานวน(รอยละ) เครยดปานกลาง จานวน(รอยละ)

เครยดสง จานวน(รอยละ)

เพศ ชาย

หญง

5(9) 1(2)

18(35) 27(52)

1(2)

0 อาย 18-37 ป 38-57 ป 58-77 ป 77 ปขนไป

1(2) 1(2) 3(6) 1(2)

2(4)

10(19) 28(54) 5(9)

0

1(2) 0

0 สถานภาพสมรส โสด ค แยกกนอย หมาย หยา

1(2) 2(4) 1(2) 2(4)

0

8(15)

29(56) 1(2)

6(11) 1(2)

0

1(2) 0 0 0

ระดบการศกษา ไมไดรบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาประกาศนยบตร-วชาชพ/อนปรญญา ปรญญาตรหรอสงกวา

0

2(4) 1(2) 1(2)

2(4)

4(7)

19(36) 11(21) 1(2)

10(19)

0 0 0

1(2)

1(2) สถานภาพในครอบครว หวหนาครอบครว สมาชกครอบครว

4(8) 2(4)

30(58) 15(29)

1(2)

0

38





ลกษณะครอบครว ครอบครวเดยว ครอบครวขยาย

5(10) 1(2)

32(61)

13(25)

1(2)

0 อาชพกอนปวย ไมไดประกอบอาชพ คาขาย รบจาง ขาราชการ/เกษยณอาย แมบาน ธรกจสวนตว

1(2) 1(2) 1(2) 1(2) 1(2) 1(2)

2(4)

10(19) 11(21) 11(21) 9(17) 2(4)

0 0

1(2) 0 0 0

รายไดครอบครวตอเดอนปจจบน นอยกวา 5,000 บาท 5,001 - 10,000 บาท 10,001 - 15,000 บาท 15,001 - 20,000 บาท มากกวา 20,000 บาท

2(4) 0

1(2) 2(4) 1(2)

3(6) 9(17)

15(29) 5(9)

13(25)

0 0 0 0

1(2) ความเพยงพอของรายไดกบรายจาย เพยงพอ ไมเพยงพอ

5(10) 1(2)

32(61) 13(25)

1(2) 0

39





สทธการรกษาพยาบาล เบกตนสงกด บตร 30 บาท จายเองจากเงนออม เบกประกนสงคม บตร 30 บาทคนพการ

3(6)

11(22) 1(2)

0 1(2)

21(40)

0 6(11) 2(4)

6(11)

0 0 0 0

1(2) คาใชจายทเบกไมได นอยกวา1,000 บาท 1,001-2,000 บาท 2,001-3,000 บาท 3,001-4,000 บาท มากกวา4,000บาท ไมทราบ

1(2) 2(4)

0 0 0

4(8)

4(8) 4(8)

10(19) 1(2)

7(13) 18(34)

0

1(2) 0 0 0 0

ผรบผดชอบคาใชจาย ภรรยา สาม บตร ญาต พอ, แม ตนเอง

0

3(6) 0

1(2) 2(4)

6(11)

20(38) 5(10) 2(4)

12(23)

1(2)

0 0 0 0

40





ระยะเวลาการเปนโรค 1-4 สปดาห 5-8 สปดาห 9-12 สปดาห 13-16 สปดาห 17-20 สปดาห 21-24 สปดาห 24 สปดาหขนไป

1(2)

0 0 0

1(2) 0

4(8)

4(8) 3(6)

5(10) 1(2)

0 2(4)

30(57)

0 0 0 0 0 0

1(2) ความพการทมในปจจบน แขนขาขวาออนแรง แขนขาซายออนแรง อน ๆ …ขาขวาออนแรง

4(8) 2(4)

0

15(29) 29(55) 1(2)

1(2)

0 0

การมโรคประจาตวรวม ไมมโรคประจาตวอน มโรคประจาตวรวม1โรค มโรคประจาตวรวม2โรค มโรคประจาตวรวม3โรค

2(4) 3(6) 1(2)

0

1(2)

14(27) 18(34) 12(23)

0

1(2) 0 0

จากตารางท 5 แสดงระดบความเครยดจาแนกตามขอมลสวนบคคลคดเปนรอยละโดย

เพศชาย และหญงมความเครยดในระดบปานกลาง ผทมความเครยดในระดบปานกลางมอาย 58-77 ปมากทสด (คาเฉลย=68.3) สถานภาพสมรสค การศกษาอยในระดบประถมศกษา มสถานภาพในครอบครวเปนหวหนาครอบครวสวนใหญ ลกษณะครอบครว เปนครอบครวเดยว มอาชพรบราชการและรบจางมจานวนเทากน มความเพยงพอของรายไดกบรายจาย รายไดครอบครวตอเดอนปจจบนมประมาณ 10,001-15,000 บาท ใชสทธการรกษาแบบตนสงกดเปนสวนใหญ คาใชจายท

41

เบกไมได สวนใหญผปวยจะไมทราบ ผรบผดชอบคาใชจายจะเปนบตร สวนระยะเวลาการเปนโรค ตงแต 24 สปดาหขนไป มแขนขาซายออนแรง และสวนใหญมโรคประจาตวรวม 2 โรค สวนท 3 ขอมลเกยวกบวธการเผชญความเครยดของกลมตวอยาง ตารางท 6 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามวธการเผชญความเครยด

วธการเผชญความเครยด จานวน (n=52)

รอยละ

การเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ การจดการกบปญหาทางออม

12 6

34

23 12 65

จากตารางท 6 สาหรบการศกษาการเผชญความเครยด ของกลมตวอยาง พบวา กลม

ตวอยาง มการเผชญความเครยดทง 3 แบบทงการเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ และการจดการกบปญหาทางออม โดยแบบทกลมตวอยางใชมากคอวธการจดการกบปญหาทางออม คดเปนรอยละ 65 รองลงมาคอวธการเผชญหนากบปญหา คดเปนรอยละ 23 และวธการจดการกบอารมณ คดเปนรอยละ 12 ตามลาดบ ตารางท 7 คาเฉลยคะแนนสมพทธ สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง

จาแนกตามวธการเผชญความเครยด

วธการเผชญความเครยด XR S.D

การเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ การจดการกบปญหาทางออม

.3189

.2962

.3849

.0527

.0566

.0494 XR คอ คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด

42

จากตารางท 7 แสดงคาเฉลยคะแนนสมพทธและสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามวธการเผชญความเครยดซงการจดการกบปญหาทางออม มคาสงสดคอ .3849 และคาเฉลยคะแนนสมพทธแบบการจดการกบอารมณมคาตาสดคอ .2962 ตารางท 8 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามเพศกบวธการเผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด เพศ

เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม ชาย .3291 .2866 .3844 หญง .3102 .3044 .3854

จากตารางท 8 พบวา เพศหญงมการใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหา

ทางออมมากกวาเพศชายโดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธ เทากบ .3854 ตารางท 9 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามอายกบวธการเผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด อาย

เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม 18-37 ป .3969 .2469 .3562 38-57 ป .3037 .3257 .3705 58-77 ป .3188 .2869 .3943 77 ปขนไป .3109 .3096 .3795

จากตารางท 9 แสดงวากลมตวอยางทมอายนอย อายระหวาง 18-37 ปมคาเฉลยคะแนน

สมพทธโดยใชวธการเผชญความเครยดแบบการเผชญหนากบปญหาสงกวาวธการเผชญความเครยดแบบอนในขณะทกลมตวอยางทอายมากขนจะใชวธการเผชญความเครยดแบบจดการกบปญหาทางออม

43

ตารางท 10 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามสถานภาพสมรสกบวธการเผชญ ความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด สถานภาพสมรส

เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม โสด .3210 .2839 .3951 ค .3138 .3027 .3835

แยกกนอย .2723 .2808 .4469 หมาย .3407 .2932 .3661 หยา .3821 .2536 .3644

จากตารางท 10 แสดงกลมตวอยางจาแนกตามสถานภาพสมรสมวธการเผชญความเครยด

แบบการจดการกบ ปญหาทางออมเปนสวนใหญ ตารางท 11 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยางจาแนกตามระดบการศกษากบ วธการเผชญ


คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ระดบการศกษา เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

ไมไดรบการศกษา .2973 .3065 .3962 ประถมศกษา .3282 .2934 .3784 มธยมศกษา .3066 .3030 .3904

ประกาศนยบตรวชาชพ/อนปรญญา

.2618 .3284 .4098

ไมไดรบการศกษา .3306 .2863 .3831

จากตารางท 11 แสดงกลมตวอยางจาแนกตามระดบการศกษากบวธการเผชญความเครยดพบวา สวนใหญไมวาจะมการศกษาระดบใดจะใชวธการจดการกบปญหาทางออมในการเผชญความเครยด

44

ตารางท 12 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามสถานภาพในครอบครวกบวธการ เผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด สถานภาพใน

ครอบครว เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม หวหนาครอบครว .3183 .2954 .3863 สมาชกครอบครว .3200 .2979 .3821

จากตารางท 12 แสดงกลมตวอยางจาแนกตามสถานภาพในครอบครว พบวา มวธการ

เผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบจดการกบปญหาทางออม ตารางท 13 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามลกษณะครอบครวกบวธการเผชญ


คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ลกษณะครอบครว เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

ครอบครวเดยว .3171 .2966 .3863

ครอบครวขยาย .3266 .2943 .3791

จากตารางท 13 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบจดการกบปญหาทางออม รองลงมา คอ การเผชญหนากบปญหา และการจดการกบอารมณตามลาดบ

45

ตารางท 14 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพกอนปวยกบวธการเผชญ ความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด อาชพกอนปวย

เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม ไมไดประกอบอาชพ .3632 .2422 .3946

คาขาย .3175 .3028 .3797 รบจาง .3081 .2869 .4050

ขาราชการ/เกษยณอาย .3249 .2921 .3831 แมบาน .3182 .3143 .3675

ธรกจสวนตว .3048 .3224 .3728

จากตารางท 14 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ไมวาจะเคยประกอบอาชพมากอนหรอไมเคย ตารางท 15 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามรายไดครอบครวตอเดอนปจจบน

กบวธการเผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด รายไดครอบครวตอเดอนปจจบน เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

นอยกวา 5,000 บาท .3241 .2931 .3828

5,001 - 10,000บาท .2969 .3013 .4018 10,001 - 15,000บาท .3199 .3024 .3777 15,001 - 20,000บาท .3442 .2712 .3846 มากกวา 20,000บาท .3117 .2992 .3833

จากตารางท 15 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ไมวาจะรายไดครอบครวตอเดอนปจจบนเทาใด

46

ตารางท 16 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามความเพยงพอของรายไดกบรายจาย และวธการเผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ความเพยงพอของ

รายไดกบรายจาย เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม เพยงพอ .3269 .2938 .3794

ไมเพยงพอ .2972 .3027 .4000

จากตารางท 16 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ไมวาครอบครวจะมความเพยงพอของรายไดกบรายจายหรอไม ตารางท 17 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามสทธการรกษาพยาบาลและวธการ

เผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด สทธการรกษาพยาบาล เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

เบกตนสงกด .3248 .2867 .3885 บตร 30 บาท .3066 .3105 .3829

จายเองจากเงนออม .3421 .2834 .3746 เบกประกนสงคม .3397 .2797 .3807

บตร 30 บาทคนพการ .2926 .3204 .3870

จากตารางท 17 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ไมวาจะใชสทธการรกษาพยาบาลประเภทใด

47

ตารางท 18 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามคาใชจายทเบกไมไดกบวธการ เผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด คาใชจายทเบกไมได

เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม นอยกวา1,000 บาท .2887 .3344 .3769 1,001-2,000 บาท .3445 .2831 .3724 2,001-3,000 บาท .3122 .2937 .3941 3,001-4,000 บาท .2634 .2603 .4763 มากกวา4,000บาท .2968 .3424 .3608

ไมทราบ .3189 .2962 .3849

จากตารางท 18 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออมไมวาจะมคาใชจายทเบกไมไดเทาใดกตาม ตารางท 19 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยาง จาแนกตามผรบผดชอบคาใชจายกบวธการ

เผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ผรบผดชอบคาใชจาย เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

ภรรยา สาม .2853 .3426 .3722 บตร .3274 .2956 .3770 ญาต .2889 .2816 .4294 พอ,แม .3655 .2570 .3775

อน ๆ……ตนเอง .3225 .2876 .3899

จากตารางท 19 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ไมวาผทรบผดชอบคาใชจายจะเปนใครกตาม

48

ตารางท 20 คาเฉลยคะแนนสมพทธของกลมตวอยางจาแนกตามระยะเวลาการเปนโรคกบวธการ เผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ระยะเวลาการเปนโรค เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

1-4 สปดาห .3493 .3136 .3371 5-8 สปดาห .3156 .2734 .4110 9-12 สปดาห .3248 .2922 .3830 13-16 สปดาห .2989 .3310 .3701 17-20 สปดาห .3995 .2473 .3533 21-24 สปดาห .3749 .3070 .3181

24 สปดาหขนไป .3091 .2960 .3949

จากตารางท 20 พบวา กลมตวอยางทมระยะเวลาการเปนโรคในระยะเวลา 1-4 สปดาหและระยะเวลา 17-20, 21-24 สปดาหจะมวธการเผชญความเครยดเปนแบบการเผชญหนากบปญหา ถามระยะเวลาการเปนโรคมากกวา 24 สปดาหขนไป จะใชวธการเผชญความเครยดเปนแบบการจดการกบปญหาทางออม ตารางท 21 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามความพการทมในปจจบนกบ

วธการเผชญความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด ความพการทมในปจจบน เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

แขนขาขวาออนแรง .3176 .2742 .4082 แขนขาซายออนแรง .3194 .3093 .3713 อนๆ…ขาขวาออนแรง .3306 .3274 .3420

จากตารางท 21 พบวา กลมตวอยางมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบการ

จดการกบปญหาทางออมแมจะมความพการในลกษณะใดกตาม

49

ตารางท 22 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามโรคประจาตวทมกบวธการเผชญ ความเครยด

คาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด

การมโรคประจาตวรวม เผชญหนากบปญหา จดการกบอารมณ จดการกบปญหาทางออม

ไมมโรคประจาตวอน .4049 .2109 .3842 มโรคประจาตวรวม 1โรค .3181 .3040 .3779 มโรคประจาตวรวม 2โรค .3229 .2814 .3957 มโรคประจาตวรวม 3โรค .2922 .3292 .3786

จากตารางท 22 พบวา กลมตวอยางทไมมโรคประจาตวมวธการเผชญความเครยดแบบ

เผชญหนากบปญหา สวนผทมโรคจาแนกตามโรคประจาตวรวมอยางนอย 1 โรคขนไปมวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมเปนสวนใหญ

บทท 5

สรปและอภปรายผล

การวจยครงน เปนการวจยเชงพรรณนา เพอศกษาระดบความเครยดและการเผชญ

ความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพของโรงพยาบาลศรราช ประชากรคอ ผปวยทเปนโรคหลอดเลอดสมองทมารบการฟนฟสภาพแบบผปวยนอกทหอผปวยเฉลมพระเกยรต 11 และตกศรสงวาลชน 1 โรงพยาบาลศรกลมตวอยางทคานวณไดจานวน275 เนองจากมขอจากดทางดานระยะเวลาและเกณฑในการคดเขาของกลมตวอยางตงแตเดอน กมภาพนธ 2553 ถง เดอน เมษายน 2553 จงมกลมตวอยางทผาน เกณฑการประเมนจานวน 52คนจาก 70คน

เครองมอทใชในการวจยครงนใชแบบสมภาษณในการเกบรวบรวมขอมล และนาขอมลทไดไปวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตราฐาน ดวยโปรแกรมสาเรจรป SPSS / FW ( Ststistical package of the social science / for window ) 1. ผลการศกษา พบวา

สวนท 1 ลกษณะของกลมตวอยาง กลมตวอยางเปนผปวย โรคหลอดเลอดสมองใน ระยะฟนฟสภาพทมารบการรกษา

แบบผปวยนอกทโรงพยาบาลศรราช จานวน 52 รายทผานเกณฑการประเมน สวนใหญเปน เพศหญงรอยละ54 มอายระหวาง 58-77ปขนไปมากทสด (อายเฉลย 68.3) คดเปนรอยละ 60 สถานภาพสมรสค รอยละ62 สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 40 สถานภาพในครอบครวเปนหวหนาครอบครว ถงรอยละ 67 ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว รอยละ 73 ดานอาชพและสถานภาพเศรษฐกจของผปวยพบวา กลมตวอยางสวนใหญ กอนปวยประกอบอาชพ โดยมอาชพรบจาง รอยละ 25 ขาราชการ/เกษยณอาย รอยละ 23 และมอาชพคาขาย รอยละ 21 ตามลาดบ รายไดครอบครวตอเดอนปจจบน ประมาณ10,001 - 15,000 บาทมจานวนมากทสด รอยละ 31 โดยกลมตวอยางมรายไดเพยงพอกบคาใชจาย ถงรอยละ73 ดานสทธการรกษาพยาบาล สวนใหญเบกไดจากตนสงกด รอยละ 46 สวนคาใชจายทเบกไมได กลมตวอยางสวนใหญ ไมทราบวามเทาใด คดเปนรอยละ 42 ซงผทรบผดชอบคาใชจาย คอบตร มจานวนถงรอยละ 44 สาหรบระยะเวลาการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง พบวา สวนใหญรอยละ 67 มระยะเวลาการเปนโรค 24 สปดาหขนไป มโรคประจาตวอนรวมอยางนอย 1โรค คดเปนรอยละ 94 แยกเปนโรคความดนโลหตสงทเปนโรครวมมากทสด รอยละ92 รองลงมาคอโรคไขมนใน

50

51

เลอดสง รอยละ45 และโรคเบาหวาน รอยละ 33 สวนความพการทเกดขนกบกลมตวอยาง จะมแขนขาซายออนแรงคดเปนรอยละ 60 มแขนขาขวาออนแรง คดเปนรอยละ 38

สวนท 2 ระดบความเครยดของกลมตวอยาง กลมตวอยางสวนใหญมระดบความเครยดในระดบ ปานกลาง รอยละ 86 จาแนกตาม

ขอมลสวนบคคลคดเปนรอยละโดยเปนผหญงสวนใหญ รอยละ 52 มผทมอาย 58-77ปขนไปรอยละ54 สถานภาพสมรสค มรอยละ56 มการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ36 เปนหวหนาครอบครว รอยละ 58 ลกษณะครอบครวแบบครอบครวเดยว รอยละ61 อาชพกอนปวย มรบราชการและรบจางในระดบทใกลเคยงกนคอรอยละ 21 มรายไดครอบครวตอเดอนปจจบนประมาณ10001-15,000บาทคดเปนรอยละ29 ดานความเพยงพอของรายไดกบรายจาย กลมตวอยางมความเพยงพอดานคาใชจายถงรอยละ61 ดานสทธการรกษาพยาบาลรอยละ 40สวนใหญ มการเบกจากตนสงกด ทางดานคาใชจายสวนใหญกลมตวอยางไมทราบวามคาใชจายเทาใดถงรอยละ 34 ผรบผดชอบคาใชจายคอบตร รอยละ38 ระยะเวลาการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางทมความเครยดในระดบ ปานกลาง พบวา สวนใหญรอยละ 57 มระยะเวลาการเปนโรค 24 สปดาหขนไป มโรคประจาตวรวม2โรค คดเปนรอยละ 34 ผทมจะมแขนขาซายออนแรงคดเปนรอยละ56

สวนท 3 การเผชญความเครยดของกลมตวอยาง กลมตวอยางใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออม คดเปนรอยละ65 รองลงมาคอวธการเผชญหนากบปญหา คดเปนรอยละ23 และวธการจดการกบอารมณ คดเปนรอยละ12 ตามลาดบ โดยเพศหญงมการใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมซงถาแยกตามเพศ จะ พบวา ทงเพศชาย และเพศหญงจะใชวธการจดการกบปญหาทางออม โดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ.3844 และ.3854 ซงมคาใกลเคยงกน ดานอายผปวยทมอาย18-37 ปมวธการเผชญความเครยดแบบเผชญหนากบปญหา มากกวาดานอน สวนผทมอาย 58-77 ป มการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมโดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ.3943 ดานสถานภาพสมรสพบวาสวนใหญกลมตวอยางมคครองและใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมโดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน.3855 ทางดานระดบการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษามคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน.3784 กลมตวอยางจาแนกตามสถานภาพในครอบครวพบวาเปนหวหนาครอบครวมวธการเผชญความเครยดสวนใหญเปนแบบจดการกบปญหาทางออมมคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน.3863 ลกษณะครอบครวเปนแบบครอบครวเดยวมคาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยด เปนแบบจดการกบปญหาทางออมมคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน.3863กลมตวอยางจาแนกตามอาชพกอนปวยมอาชพรบจางและขาราชการ/เกษยณอาย มคาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญ

52

ความเครยด แบบจดการกบปญหาทางออมเทากบ.4050และ.3831ตามลาดบ คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยางจาแนกตามรายไดครอบครวตอเดอนปจจบนสวนใหญนอยกวา 5,000 บาทเทากบ.3828 ความเพยงพอของรายไดกบรายจายสวนใหญมความไมเพยงพอทางดานคาใชจาย มคาเฉลยเทากบ .4000 ดานสทธการรกษาพยาบาลผปวยทมบตร 30 บาทคนพการจะมวธการเผชญความเครยด แบบการจดการกบปญหาทางออมโดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ .3870 สวนคาใชจายทเบกไมไดกลมตวอยางไมทราบเปนสวนใหญมคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ .3849 ผรบผดชอบคาใชจายคอภรรยา/สาม มคาเฉลยคะแนนสมพทธของวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมเทากบ.3722 ระยะเวลาการเปนโรคตงแต 5-8 สปดาห มคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ .4110 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามความพการโดยมแขนขาซายออนแรง เทากบ.3713 คาเฉลยคะแนนสมพทธ ของกลมตวอยาง จาแนกตามโรคประจาตวทมกบวธการเผชญความเครยดมโรคประจาตวรวม 3โรคมคาเฉลยคะแนนสมพทธ .3786 2. การอภปรายผล

สวนท 1 ลกษณะของกลมตวอยาง จากการศกษาระดบความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอด

สมองในระยะฟนฟสภาพทมารบการรกษาในโรงพยาบาลศรราช พบวา กลมตวอยาง เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย ซงไมสอดคลองกบการศกษาทพบวา อบตการณโรคหลอดเลอดสมองมกพบในเพศชายมากกวาเพศหญง(Dennis and others 1998; Vemmos 1999, อางถงในปราณ มงขวญ2542 : 57) ทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยางมจานวนนอย แตกมจานวนของเพศชายและเพศหญงไม แตกตางกนมาก ทางดานอายกลมตวอยาง มอายระหวาง 58-77 ปขนไปมากทสด (คาเฉลย=68.3) คดเปนรอยละ 60 ซงสอดคลองกบการศกษาหลายการศกษาทพบวาโรคหลอดเลอดสมองพบในผสงอาย (ปราณ มงขวญ 254 : 57) และกลมตวอยางสวนใหญมความเพยงพอของรายไดกบรายจายและเปนหวหนาครอบครวเปนสวนใหญ ซงผวจยมความเหนวาการมาฟนฟสภาพในโรงพยาบาลขนาดใหญ ทมเครองมอททนสมย ผทจะเขามารบการรกษาไดอาจตองมสภาพทางการเงนคลอง มพอใชเนองจากมคาใชจายทางดานการเดนทางและคารกษา

สวนท 2 ระดบความเครยดของกลมตวอยาง ผลการศกษาระดบความเครยดของกลมตวอยางสวนใหญ มความเครยดในระดบปานกลาง

รอยละ 86 (SD = 3.98) ซงลาซารส และโฟลคแมน (Lazarus and Folkman 1984) ใหความหมายของความเครยดวา เปนผลจากความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม โดยทบคคลเปนผทประเมนดวยสตปญญา (cognitive appraisal) วาความสมพนธนนเกนขดความสามารถหรอแหลงประโยชน

53

(resource) ทตนเองจะใชตอตานได และรสกวาถกคกคาม เปนอนตรายสญเสย หรอทาทายตอความมนคงของชวต และในการทบคคลมความเครยดไดในระดบใดนนขนอยกบการประเมนสถานการณของตนเองวาทาใหตนเกดอนตราย รสกสญเสย หรอคกคามตอชวตของตนเองหรอไม โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทเกดขนอยางเฉยบพลนและเมอเกดโรคนแลวจะทาใหเกดความพการไดมากทาใหผปวยตองเผชญกบความเครยดและมการปรบตวอยตลอดเวลาในทกระยะของโรค การทผปวยมความพการเกดขนสงผลใหผปวยตองพงพาผอน สญเสยความพงพอใจในตนเอง ผปวยจงเกดความเครยด ยงความสามารถในการทาหนาทตาลง ผปวยกจะยงประเมนวาเปนความเครยดในระดบสงขน (Boynton De Sepulveda and Chang 1994; Hoeman 1996, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 59) และโดยท สถานภาพในครอบครวของผปวยเปนหวหนาครอบครว ถงรอยละ 67 ทจะตองมลกษณะความเปนผนาในครอบครวเมอเกดภาวการณพงพาผอนไมสามารถประกอบอาชพได ทาใหเกดความเครยดในผปวยเหลานได โดยความเครยดจะเพมขนตามการเปลยนแปลงบทบาทของผปวย (Hoeman 1996, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 59)นอกจากนยง พบวา กลมตวอยาง ทมสทธการจายคารกษาพยาบาลเปนบตร 30บาทรอยละ 21 มความเครยดในระดบตาซงลาซารสและโฟลคแมน (Lazarus and Folkman1984 : 164) ไดกลาวไววา การมทรพยสน เงนทองเปนแหลงประโยชนทเอออานวยตอการเผชญความเครยด ชวยใหบคคลมทางเลอกและวธเผชญปญหามากขน ทาใหงายตอการปรบตว ดงนนผปวยจงมระดบความเครยดตา จากกลมตวอยางทไดเกบขอมลมาพบวามระดบความเครยดสง มเพยงรอยละ 2 อาจเนองจากมการศกษาระดบปรญญาตรมคครอง อยในวยทางาน มรายไดสงผปวยจงมความคาดหวงวาจะกลบไปใชชวตเชนปกต

สวนท 3 การเผชญความเครยดของกลมตวอยาง การศกษาการเผชญความเครยด ของกลมตวอยาง พบวา กลมตวอยาง มการเผชญ

ความเครยดทง 3 แบบทงการเผชญหนากบปญหา การจดการกบอารมณ และการจดการกบปญหาทางออม แบบทกลมตวอยางใชมาก คอ วธการจดการกบปญหาทางออม คดเปนรอยละ 65รองลงมา คอ วธการเผชญหนากบปญหา คดเปนรอยละ 23 และวธการจดการกบอารมณ คดเปนรอยละ12 ตามลาดบ ซงถาแยกตามเพศ จะพบวา ทงเพศชาย และเพศหญงจะใชวธการจดการกบปญหาทางออม โดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ.3844 และ.3854 ซงมคาใกลเคยงกน ดานอายผปวยทมอาย 18-37 ปมวธการเผชญความเครยดแบบเผชญหนากบปญหา มากกวาดานอน ๆ โดยคาเฉลยคะแนนสมพทธเทากบ .3969 ในขณะทผปวยทมอายมากกวา 37 ปขนไป พบวา จะใช วธการจดการกบปญหาทางออม เปนสวนใหญ ซงเมอผปวยมอายมากขน ผานการเรยนรและประสบการณตาง ๆ เมอตองเผชญกบสถานการณททาใหเกดความเครยด และเปนสถานการณทไมสามารถควบคมหรอเปลยนแปลงไดจะเลอกใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมดวยการ

54

เปลยนการรบรตอปญหา เพอชวยใหความเครยดลดลง (หทยรตน บาเพญแพทย 2543 : 62) นอกจากนผวจยเหนวาอายทมากขนจะทาใหบคคลมวฒภาวะทางอารมณทมนคง เนองจากมประสบการณในการเรยนรทจะแกไขปญหาทเกดขนจากการทมประสบการณในการดาเนนชวตโดยมความสามารถในการไตรตรอง และมการตดสนเลอกใชวธการเผชญความเครยดไดดขน จงทาใหความเครยดลดลงได ดงนน อายทเพมมากขนจะชวยใหมความรอบคอบในการพจารณาและมประสบการณในการจดการความเครยดไดเหมาะสมกวาผทมอายนอยดานสถานภาพสมรสพบวาสวนใหญกลมตวอยางมคครองและใชวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมซงผวจยมความเหนวาการมคครองจะทาใหกลมตวอยางมทปรกษา ในการตดสนใจเรองใดๆจงทาใหมการเผชญหนากบความเครยดโดยมการคด ตดสนใจอยางรอบคอบในขณะทกลมตวอยางทมสถานภาพหยาทใชวธการเผชญความเครยดแบบการเผชญหนากบปญหาอาจจะตองคดและตดสนใจเองโดยไมมผใหคาปรกษาจงใชวธการดงกลาวเมอพบกบปญหาทางดานระดบการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษาแตไมวาจะมการศกษาระดบใดกมวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออม นอกจากนการศกษาในครงนพบวาลกษณะครอบครว ลกษณะอาชพกอนปวย รายไดครอบครวปจจบน ความเพยงพอของรายไดกบรายจาย สทธการรกษาพยาบาล คาใชจายทเบกไมได หรอภาระของผทรบผดชอบคาใชจายไมวากลมตวอยางจะมความแตกตางกนในลกษณะใดกลมตวอยางกมวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมเปนสวนใหญ ซงจากกลมตวอยางนแสดงวาสถานภาพทางเศรษฐกจไมมผลตอวธการเผชญความเครยดของกลมตวอยาง ทางดานระยะเวลาของการเปนโรคพบวากลมตวอยางสวนใหญทมระยะเวลาการเปนโรค24สปดาหขนไปมวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมมากโดยมคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน.3949 ดงทโฮแมน(Hoeman 1996, อางถงในปราณ มงขวญ 2542 : 62)ไดกลาวไววาในโรคหลอดเลอดสมองนนเนองจากเปนโรคทมความพการเกดขน ผปวยจะตองปรบตวใหอยในสงคมกบความพการทหลงเหลออย มการฟนฟสภาพอยางตอเนอง เมอเวลาเพมขนหากผลการฟนฟสภาพไมดขนทาใหผปวยมความหวงตอการหายของโรคลดลง(จราวรรณ ลลาพฒนาพาณชย 2541)ทาใหมการใชแนวทางทจะเปลยนการรบรปญหาโดยทเหตการณหรอปญหาไมเปลยนแปลง สวนกลมตวอยางทมระยะเวลาการเปนโรคนอยกวา24สปดาหจะใชวธการเผชญความเครยดแบบการเผชญหนากบปญหา ซงในระยะ 3 เดอนแรกของการฟนฟสภาพผปวยเปนชวงทมการฟนตวของสภาพรางกายไดอยางรวดเรวหลงจากนนการฟนตวจะชะลอลงมเพยงสวนนอยทฟนตวตอเนองหลง 6 เดอน (กฤษณา พรเวช 2548 : 15) ทงนอาจเนองจากในระยะแรกของการเกดโรคนนผปวยมความหวงทจะหายจากโรคน ผปวยยงมความกระตอรอลนในการแกไขสถานการณจงพยายามทจะหาวธการรกษาหรอวธการแกไขความ

55

เจบปวยและปญหาตางๆทเกดขนจงใชวธการเผชญความเครยดแบบการเผชญหนากบปญหาซงคาเฉลยคะแนนสมพทธคดเปน .3493 ซงแสดงใหเหนวาระยะเวลาการเปนโรคมผลตอการเลอกใชวธการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง จากการศกษาครงนพบวากลมตวอยางทเปนโรคหลอดเลอดสมอง ในระยะฟนฟสภาพทโรงพยาบาลศรราช จะมความเครยดในระดบปานกลางและมการเผชญความเครยดไดทง3วธโดยมวธการเผชญความเครยดแบบการจดการกบปญหาทางออมมากทสด

3. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

จากการศกษาความเครยด และวธการเผชญความเครยดของกลมตวอยาง ผวจยมขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใชดงน

3.1 ในการใหการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองควรจะมการประเมนระดบความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยแตละรายรวมกบการใหคาปรกษาแกผปวยทางดานแนวทางการจดการกบความเครยด หรออาจเปนสวนหนงในแผนการพยาบาลเพอเปนการเตรยมความพรอมทางดานจตใจใหกบผปวยกอนทจะพบกบสถานการณจรง

3.2 ควรจดกลมใหผปวยไดมโอกาสรวมกลมพดคยกน ปรกษาหารอกน หรอแลกเปลยนประสบการณ การดแลตนเองขอมลทเปนประโยชนในการรกษาสขภาพ ของตนเองหรอใหมกจกรรมรวมกนในลกษณะของเพอนชวยเพอนเพอเปนการแลกเปลยนความร ทกษะทางดานการผอนคลายเปนการสนบสนนดานขวญ และสรางกาลงใจใหกบผปวยทมารบการฟนฟสภาพ

3.3 จดใหผปวยทมารบการตรวจรกษาไดรบการฝกเทคนคการจดการกบความเครยด เพอชวยลดความเครยดของผปวยใหผปวยมความผอนคลายหรอลดความเครยดลงในวธการตาง ๆ และใหผปวยสามารถเผชญกบความเครยดไดอยางมประสทธภาพ

3.4 จดการอบรมใหกบบคลากรทมสวนในการชวยฟนฟสภาพผปวย ไมวาจะเปนแพทย พยาบาล นกกายภาพ นกกจกรรมบาบดไดฝกทกษะในการประเมนระดบความเครยด และการจดการกบความเครยดเพอใหสามารถนาไปประยกตใชในการดแลผปวยใหดยงขน

56

4. ขอจากดในการวจย 1. การวจยครงนเปนการศกษาความเครยดและวธการเผชญความเครยดของผปวยท

เปนโรคหลอดเลอดสมองทมารบการฟนฟสภาพทโรงพยาบาลศรราช ซงผลการวจยในครงนไมสามารถนาไปอางองถงประชากรทเปนโรคหลอดเลอดสมองทวไปได

2. การศกษาในคร งนมขอจากดดานเวลาในการเกบขอมล การขออนญาตคณะกรรมการจรยธรรมในคนและเกณฑในการคดเลอกกลมตวอยางจงทาใหไดกลมตวอยางทมขอมลในการนามาใชในการวจยจานวนนอย

3. มขอจากดในการเขาถงฐานขอมลของผปวยทาใหผวจยไดขอมลไมเพยงพอในการคานวณกลมตวอยาง

5. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

จากการศกษาวจยในครงนผวจยมขอเสนอแนะในการทาการวจยครงตอไปดงน 5.1 การศกษาครงนเปนการศกษาในเชงปรมาณ ซงขอมลทไดรบในบางสวนอาจจะไม

เพยงพอ จงควรจะมการศกษาในเชงคณภาพ เพอใหไดขอสรปเกยวกบสถานการณความเครยด และวธการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพเพอนามาเปนแนวทางในการวางแผนใหการพยาบาลเพอใหผปวยไดจดการกบความเครยดไดอยางเหมาะสม

5.2 ควรมการศกษาตดตามผปวยในกลมเดยวกนในระยะยาวเพอใหไดขอมลทชดเจนมากยงขน

5.3 ควรมการศกษารปแบบของการสงเสรมการเผชญความเครยดในแตละระยะของการเจบปวยของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

57

บรรณานกรม ภาษาไทย กระทรวงสาธารณสข. รายงานสถต ขอมลจานวน และอตราปวย-ตายจากโรคหลอดเลอด

สมองใหญ/โรคเบาหวาน/โรคหวใจขาดเลอด/โรคความดนโลหตสง พ.ศ.2544-2549. นนทบร : สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, ม.ป.ป.

กมลทพย หาญผดงกจ. “การฟนฟสมรรถภาพ.” ใน การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง, 59-73. กงแกว ปาจารย , บรรณาธการ. กรงเทพฯ : เอน พ เพรส, 2550.

กฤษณา พรเวช, “แนวทางการรกษาฟนฟ.” ใน การบาบดฟนฟ ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง, 15. อารรตน สพทธธาดา, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : บรษท อลตรา พรนตง, 2548.

กงแกว ปาจรย. การฟนฟสมรรถภาพโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพมหานคร : บรษท แอล ท เพรส จากด, 2547.

กลมฟนฟสมรรถภาพสมอง. “แบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย.” สารศรราช 45, 6 (มถนายน 2536) : 359-374.

เจยมจต แสงสวรรณ. โรคหลอดเลอดสมอง : การวนจฉยและการจดการพยาบาล. พมพครงท 2. ขอนแกน : ศรภณฑออฟเซท, 2535.

จราวรรณ ลลาพฒนาพาณชย. “ความหวงของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ขอนแกน, 2541.

ทศพล บญธรรม. “ภาวะความเครยดจากการทางานของครระดบมธยมศกษาในเขตพนทการ ศกษานครปฐมเขต1.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาจตวทยาชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2547.

นภาภรณ แกวกรรณ. “ ผลของการจงใจญาตตอพฤตกรรมการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ในระยะพกฟน.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาพยาบาลศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, 2533.

นพนธ พวงวรนทร. โรคหลอดเลอดสมอง : stroke. กรงเทพมหานคร : สานกพมพเรอนแกว, 2534. นนทพร ศรนม. “ประสบการณการเผชญปญหาของผดแลในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทบาน.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2545.

58

นกล ตะบนพงศ และคณะ. “ภมหลงและปญหาของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง.” วารสารพยาบาล สงขลานครนทร 14, 4 (เมษายน 2537) : 1-13.

ประพนธ แฟมคลองขอม. “ความสมพนธระหวางความเครยดกบความพงพอใจในการทางานของ พยาบาลโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา กรมการแพทยทหารเรอ.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ, 2540.

ปราณ มงขวญ. “ความเครยดและการเผชญความเครยดผปวยสงอาย โรคหลอดเลอดสมอง.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2542.

ปยะภทร เดชพระธรรม. การบาบดฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ อลตราพรนตง, 2548.

_________. “โรคหลอดเลอดสมองเปนอยางไร” ใน การบาบดฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมอง, 6-7. อารรตน สพทธธาดา, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : ราชวทยาลยแพทย เวชศาสตรฟนฟแหงประเทศไทยและสมาคมเวชศาสตรฟนฟแหงประเทศไทย, 2548.

เปรมจตร จนทะแจม. “การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลในการดแลอยางตอเนองและการฟนฟ สมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบานโดยใชชมชนเปนฐาน.” สารนพนธ ปรญญา มหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตครอบครว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย มหดล, 2552.

พรชย จลเมตต. “ผลการสนบสนนดานขอมลและดานอารมณตอภาวะของผดแลผปวยโรคหลอด เลอดสมอง.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตร และศลยศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2540.

พะยอม องคตานวฒน. ศพทจตเวช. กรงเทพฯ : โรงพมพศลปการพมพ, 2525. เพญนภา อนชตวงศ. “ความเครยดกบการปฏบตงานของพนกงานหญงในโรงงานอตสาหกรรม

อเลกทรอนกส.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาอตสาหกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2540.

ฟารดา อบราฮม. ผปวยอมพาตครงซกและการดแล. กรงเทพฯ : สามเจรญพาณชย, 2539. วรรณ สตยววฒน. เอสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ การวจยทางการพยาบาลในคลนก,

ม.ป.ท., 2548

59

วชรา รวไพบลย. รายงานการวเคราะหตนทนการใหบรการฟนฟสมรรถภาพผปวยและผพการ.

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2544.

สมด งอบสงเนน “ การศกษารปแบบการเผชญความเครยดทมผลตอผลของการปรบตวของ ผใชบรการทมปญหาสขภาพจตและจตเวชในอาเภอเมองนครปฐม จงหวดนครปฐม.” รายงานการวจยจากเงนทนอดหนนการวจยเพอพฒนาสถาบนอดมศกษาเอกชนขอ ทบวงมหาวทยาลย ปงบประมาณ 2545.

สมจต หนเจรญกล. การพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองปจจบน ในการพยาบาลทาง อายรศาสตร. กรงเทพฯ : บรษทวศษฎสน จากด, 2536.

สมจนต เพชรพนธศร. การพยาบาลเพอการฟนฟสภาพ : ประยกตใชในผสงอาย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : สานกพมพศภวนชการพมพ, 2547.

สรสดา ชาวคาเขต. “การสนบสนนทางสงคมของครอบครวกบความเครยดของผสงอายทกระดก สะโพกหก.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541.

โรงพยาบาลศรราช. “ขอมลเวชสถตผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ป 2552 .” ม.ป.ท., 2552.(อดสาเนา) หทยรตน บาเพญแพทย. “ความเครยดและการเผชญความเครยดผปวยทไดรบการดงถวงกระดก.”

วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2544.

อตรตน วฒนไพลน. “อทธพลของการสนบสนนทางสงคม กระบวนการปรบตวของผตดเชอ HIV ทไมแสดงอาการ.” วทยานพนธ ปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยและการพฒนา หลกสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2539.

อภญญา จาปามล. “การตรวจสอบความตรงของการวนจฉยการพยาบาลในคลนก การเผชญ ความเครยดทไมมประสทธภาพของบคคล.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2534.

เอออารย สารกา. “ความเครยดและการเผชญความเครยดของผดแลผปวยโรคจตเภท.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาการพยาบาลสขภาพจต และการพยาบาลจตเวชศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, 2541.

60

ภาษาองกฤษ Antonovsky, Aron . Health stress and coping. 4th ed., San Frandisco : Jossery-Bass

Publishers., 1982. Binder, L.M. “Emotional problems after stroke.” Stroke 15 (1984) : 174-177. Sepulveda, Boynton, De ,L.I., and Chang B. “Effective coping with stroke disability in

a community setting : The development of a causal model.” Journal of Neuroscience Nursing 26, 4 (April 1994) : 193-203.

Cohen , S., T. Kamarck, and R. Mermelstein. “A global measure of perceived stress.” Journal of Health and Social Behavior 24 (1983) : 385-396.

Cohen , S., R.Kessler, and L.U.Gordon , eds. Measuring Stress : A guide for health and social scientists. New York : Oxford University, 1995.

Gass ,K.A., and A.S. Chang. “ Appraisal of bereavement coping resources and psychosocial health dysfunction in widows and widowers.” Nursing Reasearch 38, 1 (January 1989) : 31-36.

Hafstiiensditir,T.B., and M. Grypdonck. “Being a Stroke Patient a review of The literature.” Journal of Advanced Nursing 26, (1997) : 580-588.

Jalowice, A., and O.L. Strickland,eds. “Confirmatory factor analysis of the jalowice Coping Scale In C.F.Waltz. ” Measurement of Nursing Outcomes Volume One : Measurement Client Outcomes. New York: Springer Publish, 1988.

Labi, M.L, Philips T.F., and G.E.Gresham.“Psychosocial disability in physical restored long-term stroke survivors.” Archives of Physical Medicine and Rehabilitation61, (1980) : 561-565.

Lazarus, R.S., and S. Folkmans. Stress appraisal and coping. New York : Springer, 1984. Selye, H. The Stress of life. New York : McGraw-Hill, 1976 . Shaffer, M. Life after stress. Chicago : contemporary books, 1983. Vitalino, P.P., R.D. Maiuro., J. Russo, and J.Becker. “Raw versus relative scores in the assessment

of coping strategies.” Journal of Behavioral Medicine 10, 1 (January 1987) : 1-18. Volieer,B..J., and M.W.Burns. “Preexisting correlates of hospital stress.” Nursing Research

no. 26 (1977) : 408-415. William,A. “What bothers caregivers of stroke victims.” Journal of Neuroscience (1994) : 55-61.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสมภาษณวจย

63

แบบสมภาษณงานวจย เรอง

ความเครยดและการเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในระยะฟนฟสภาพ โรงพยาบาลศรราช

คาชแจง แบบสมภาษณขอมล แบงออกเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 2 แบบวดความเครยด สวนท 3 แบบวดการเผชญความเครยด

66

สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

67

สวนท 2 แบบวดความเครยด

69

สวนท 3 แบบวดการเผชญความเครยด

ภาคผนวก ข หนงสอขออนเคราะหเกบรวบรวมขอมล

80

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางสาวรงนภา เตชะกจโกศล ทอย 5 ถนนบรพตร ตาบลบานบาตร อาเภอปอมปราบฯ กรงเทพมหานคร

10100 ททางาน หอผปวย เฉลมพระเกยรต 11 โรงพยาบาลศรราช ถนนพรานนก

เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร 10700 ประวตการศกษา พ.ศ.2535 สาเรจการศกษาปรญญาพยาบาลศาสตรบณฑต คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยมหดล พ.ศ.2551 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาวทยาการสงคมและการ

จดการระบบสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ.2535 - พ.ศ.2547 พยาบาลวชาชพระดบ 6 หอผปวย ตก 72 ป ชน7 ชายใต

งานการพยาบาลศลยศาสตรและศลยศาสตรออรโธปดกส โรงพยาบาลศรราช

พ.ศ.2547 – ปจจบน พยาบาลวชาชพระดบ 6 หอผปวย เฉลมพระเกยรต 11 งานการพยาบาลศลยศาสตรและศลยศาสตรออรโธปดกส โรงพยาบาลศรราช

ทนทไดรบระหวางการศกษา พ.ศ.2551-2553 ไดรบอนมตทนการศกษาจากกองทนพระราชทานพฒนา

ศรราช คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

ิต 2552 ัมหาวิัย ทยาลัิยศลปากร · inclusion criteria...

Documents