โดย:วาวไพลนชอวเชยร

058

ปรากฏการณท 1 : ไมตำกวา 16% ของชาวอาเซยนใช Social Network

เมอเดอนมนาคม2553เวบไซตSocialNetworkอยางFacebookกขน

แซงหนาเสรชเอนจนGoogleในฐานะเวบไซตยอดนยมอนดบหนงของโลกไดสำเรจ1

ซงหมายความวา ทกวนนคนบนโลกออนไลนรบขอมลตางๆ จาก Social Network

มากกวาการคนควาเวบไซตเสยอก สงทนาสนใจ คอ ประเทศทมผใช Facebook

มากทสดเปนอนดบ2ของโลกรองจากสหรฐฯนนอยในอาเซยนนเองนนคออนโดนเซย

ซงมผใช Facebook ถง 39 ลานคน ขณะทประเทศอนๆ ในอาเซยนกมผใชเยอะ

ไมแพกนคอฟลปปนส25ลานคนมาเลเซย11ลานคนและไทย10ลานคน2

ปจจบนอาเซยนมผใชFacebookรวมกนถง92ลานคนหรอราวๆ16%

ของประชากรในอาเซยน หากมองวา Facebook เปน Social Network หลก ททกคนตองมแลว กถอไดวาไมตำกวา 16% ของชาวอาเซยนใช

Social Network เลยทเดยว ทงน ยงไมนบ Social Network อน อาท Twitter ทกำลงมาแรงพรอมๆ กบตลาดสมารทโฟนทเตบโตอยางรวดเรว

ในภมภาคนและเมอพจารณาอตราการเตบโตของผใชอนเตอรเนตในภมภาคในรอบ10ป ทผานมา (2543-2553) ซงมอตราการเตบโตท 975%

โดยเวยดนามและเมยนมาร มอตราการเตบโตเกน 10000% ขณะทไทยมอตราการเตบโต 600%3 อตราการใช Social Network ในอาเซยน

กพรอมจะเพมขนอกมหาศาล

เปนททราบกนดวา การสอสารรปแบบใหมทเรยกวา Social Network หรอ “เครอขายสงคมออนไลน” ไดเขามาแทนท

สอสารรปแบบเกาในปจจบน โดยเฉพาะกบคนยคGenY (คนทเกดป 80’s) ทตดตามเพอนฝงจากอกฟากฝงของโลกอยาง

ใกลชดในFacebookจากหนาจอโทรศพทมอถอตามขาวสารทกระชบและรวดเรวจากTwitterแสดงความเหนผานblogและYouTubeสนกกบ

Google+ของเลนชนใหมและจบตาดMicrosoftวาจะเขามาสเจาของตลาดเดมไดหรอไม

อทธพลของSocialNetworkขยายแผไปทวโลกแตสงทนาสนใจคอการเจรญเตบโตของSocialNetworkในประเทศอาเซยนทไดกลาย

มาเปนปรากฎการณสำคญ7ประการททำใหSocialNetworkไมไดเปนแค“ของเลน”ของคนยคใหมเทานน

ปรากฏการณท 2 : Social Network เปลยนแปลงวธการเสพขาวและทำใหการเซนเซอรไมไดผล !!!

SocialNetworkไมเพยงแตทำหนาทเปน“สถานทเฮฮา”ระหวางเพอนฝงเทานนแตในฐานะ“แหลงขอมลชนยอด”SocialNetworkไดเปลยนวธการเสพขาวสารของประชาชน กลายเปนการเสพขาวจาก “สอใหม” ทรวดเรวกวาในแบบ real time จากผสอขาวทโดยปกตแลวจะตองรอairtimeทจะปรากฏตวในสอกระแสหลก

นอกจากน Social Network ยงไดใหกำเนดสงทเรยกวา Citizen Journalism หรอการทบคคลธรรมดาไดเขามาทำหนาทเปนนกขาว โดยเฉพาะอยางยง ในชวงเวลาทเกดวกฤตตางๆ เมอพวกเขาเหลานนไดนำเสนอขอมลจากแหลงขาวปฐมภม (primarysource) ดวยตนเองขอมลจากแหลงขาวปฐมภมเหลาน ไมเพยงแตเปลยนแปลงวธการเสพขาวสารของชาวอาเซยนเทานน แตขอมล พรอมหลกฐาน อาท ภาพถายจากเหตการณจรง ไดสงผลมากตอการรบรขอเทจจรงของคนในสงคม ซงทำใหการปกปด (เซนเซอรสอกระแสหลก อาท โดยรฐบาลหรอ

ผทรงอทธพล)ไมมผลอกตอไปแลว(เวนแตกรณการบลอคSocialNetworkไปเลย)

1FinancialTimes16มนาคม2553วดจากจำนวนการกดเขาชมเวบไซตตอวน2Socialbaker.com3Internetworldstat.com

แมคนสวนใหญมกจะเชอวาผใชSocialNetworkสวนใหญจะเปนเยาวชนแตทจรงแลวราวๆ4ใน5ของผใชSocialNetwork

ในอาเซยนเปนผมสทธเลอกตงซงหมายความวาSocialNetworkอาจมผลตอความคดทางการเมอง/ทศนคตทางสงคมของผมสทธเลอกตง

กวา12%ในอาเซยนเลยทเดยว

คะแนนนยมในโลกออนไลนจงไมไดจำกดอยในโลกออนไลนเทานนSocialNetworkไดเขามามบทบาทสำคญในการหลอหลอม

ความคด รวบรวมผทคดเหนตรงกน และเปนเครองมอสำคญในการนดหมาย หรอ “ชมนม” ของประชาชนท “เคอรฟว” ใดๆ ไมมผล

เมอใดกตามทแนวคดเลกๆ นอยๆ เหลานซงเปนMicrotrends ไดรวมตวกนใหญขนกลายมาเปน “Megatrend” กอาจสงผลตอการ

เปลยนแปลงครงสำคญทางการเมองครงสำคญไดตวอยางทชดเจนทสดคอเหตการณลกฮอของประชาชนทเกดขนในตะวนออกกลาง(Arab

Spring)ทผานมา

อยางไรกดใชวาSocialNetworkจะเสรไปหมดทกอยางนอกจากการบลอคเวบไซตSocialNetworkเองแลว“เคอรฟวออนไลน”

สำหรบการจดตงกลมใน Social Network ท “อาจเปนภยทางการเมอง” กมอยเชนเดยวกน เชน Facebook ไดตดสนใจทจะนำกลม

มสลมหวรนแรงตอตานอสราเอลบางกลมออกซงกทำใหSocialNetworkถกมองวาสดทายแลวกเปนเครองมอทางการเมองของรฐบาล

บางประเทศอยหรอในบางกรณบางประเทศกไดตดสนใจบลอคเวบไซตSocialNetworkทงเวบหรอการสรางเวบSocialNetwork

ของตนเองซงคาดวารฐบาลจะสามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา

059

ปรากฏการณท 3 : Social Network ปฏวตวงการโ¦ษณาและหาเสยง

สงททำให SocialNetwork แตกตางจากสอโดยทวไป คอ เปนการ “สอสารสองทาง” และทำใหเกดปรากฏการณไวรล (viral)

หรอ“ปากตอปาก(wordofmouth)”ในโลกดจตอลซงกลายเปนเครองมออนลำคาไมเพยงแตกบนกการตลาดแตยงรวมถงนกการเมอง

อกดวย

ประธานาธบดBarackObamaเปนผแรกทรเรมการใชTwitterหาเสยงจนชนะการเลอกตงในอาเซยนตวอยางทเหนไดชดคอ

ในการเลอกตงของสงคโปรทผานมา ซง Social Network ไดเขามามบทบาทมากในการสญเสยทนงในสภาของพรรครฐบาล และทเปน

ทกลาวกนมากคอ Nicole Seah ผสมครหนาใหมวย 24 ป ซงแมจะแพการเลอกตง แต Fan Page ของเธอ (facebook.com/

nicoleseahnsp)มคนสนบสนนทะล1แสน“Like”แซงหนาFanPageของผทรงคณวฒในประเทศเรยบรอยแลว

สำหรบในไทยเอง ปจจบนกฎหมายไดระบหามหาเสยงเลอกตงโดยใชสอโฆษณาโทรทศน สงผลใหนกการเมองหนมาใช Social

Network กนอยางลนหลามในการเลอกตงทผานมา โดยเฉพาะทาง Twitter และ YouTube ซงโฆษณาพรรคการเมองบางช น

มคนรบชมไปแลวกวา1แสนครงแลว

เมอป2007MarkPennนกสถตผอยเบองหลงความสำเรจของนกการเมองอเมรกนหลายคนรวมทงฮลลารคลนตนเขยนหนงสอ

“Microtrends : The Small Forces Behind Tomorrow’s Big Changes” โดยมทฤษฎวา โลกปจจบนมเทรนดเลกนอยเกดขน

มากมาย และเทรนดเหลานเปนตวแปรสำคญในการขบเคลอนของโลก หากนกการเมองสามารถระบเทรนดเหลานได กจะสามารถชนะ

การเลอกตงไดไมยากเขาระบวาทมาสำคญของเทรนดเหลานคอSocialNetworkซงตวอยางในอาเซยนขางตนคอกรณศกษาทด

หนา Twitter ของ Barack Obama

ทมคนตามถง 9.4 ลานคน ปจจบน ถกใชเปน

สวนหน งของแคมเปญหาเสยงอกคร ง

สำหรบการเลอกตงประธานาธบดในป 2555

ปรากฏการณท 4 : Social Network อนสาวรยประชาธปไตยแหงใหม

Social Network เชอมโลกเขาดวยกนไมเพยงแคในแนวนอน (คนทอยในสถานะทางสงคมเดยวกน) แตรวมถง แนวดง ซงเปนการเปดประตสผดอยโอกาส อาท การรวมตวกนบรจาคสงของใหผดอยโอกาสหรอสอนหนงสอเดกในสลม ของคนทไมเคยรจกกนมากอน โดยม Social-Networkเปนสอซงกจกรรมแบบนในโลก“ออฟไลน”จะตองใชทรพยากรมหาศาล

ในชวงวกฤตตางๆทผานมาในอาเซยนและบานใกลเรอนเคยงใหSocialNetworkไดกลายมาเปนพระเอกทงเรองการระดมเงนทนหรอแรงเพอชวยเหลอไดทนทวงทไมวาจะเปนเหตการณนำทวมในเมองไทยพายถลมในเมยนมารแผนดนไหวและสนามในญปนฯลฯ

ปรากฎการณทสำคญอกอยางคอการMicro-financeผานทางเวบไซตSocialNetworkอยางKiva.orgและVittana.orgทจบกลม“ผใหก”แลว“ผก”มาเจอกนเพอชวยคนในอกซกหนงของมมโลกโดยไมตองรอพงรฐบาลองคการระหวางประเทศหรอกระทงองคกรการกศลตางๆ ในฟลปปนสมตวอยางการประสบความสำเรจของหญงสาวชาวบานคนหนงทกยมเงนแบบMicro-financeจากผคนในSocialNetwork ไปลงทนในธรกจทำถงชอปปงจากวสดรไซเคล เพอซอเครองจกร เธอจายคนและกใหมเพอซอเครองจกรอกเครอง เพอขยายกจการ จนกระทงธรกจของเธอสามารถยนบนลำแขงตวเองไดดโดยเรมตนดวยเงนกจากคนแปลกหนา4แมวาDigitalDivideจะเปนประเดนสำคญในเวทโลกและเปนหนงในปญหาหลกของอาเซยนแตSocial Network กไดเขามามบทบาทในการลด “ชองวาง”ใหกบคนบางกลมในสงคม และไดกลายมาเปนเครองมอสำคญของภาคประชาสงคม(civilsociety)ในอาเซยนไปเสยแลวภาคประชา-สงคมในทนไมไดหมายความเพยงองคกรการกศลทจดทะเบยนเปนนตบคคลตามกฎหมายเพยงอยางเดยวแตยงรวมถงกลมคนทเปนประชาชนธรรมดา

ทพรอมจะเปลยนแปลงสงคมดวยพฤตกรรมเลกๆนอยๆของตนและชวยขบเคลอนอาเซยนไปขางหนาอยางชาๆ

www.kiva.org เวบไซต Social Network เพอ micro-finance ทใหเรา

ปลอยกใหกบคนอกซกหนงของโลกไดดวยเงนเพยง 25 ดอลลารสหรฐ

060

ปรากฏการณท 5 : Social Network กญแจสำคญของภาคประชาสงคม

ปรากฏการณท 6 : Social Network ปฏวตการทตสาธารณะ

การทตสาธารณะ (public diplomacy) แตเดมนนถกจำกดอยแค “การใชสอกระแสหลก (สอสารทางเดยว)” โดยการสอสารสองทางเปนไปไดในกรณของการจดคณะสญจรซงสนเปลองเวลาและงบประมาณมหาศาล

Social Network ไดใหทางเลอกตรงกลางระหวางสองวธน โดยใหชองทางรฐบาลได “พบปะกบประชาชน แบบสองทาง โดยผานสอ”ซงสะดวกรวดเรวประหยดและสอสารไดในวงกวาง เปนการปฏวตการทตสาธารณะไปอยางสนเชง โดยรฐบาลจะไดประโยชนจากเอกลกษณของสอสงคมออนไลนซงตางจากสอทวไปคอไมใชการสอสารทางเดยวในลกษณะปอนขอมล(หรอทเรยกในทางลบวาการโฆษณาชวนเชอ:Propaganda)

ตรงกนขาม Social Networkทำใหรฐบาลมชองทางในการโตตอบและนอมรบความคดเหนของประชาชน เปลยนจากการใชสอเพยงแค“การสงขาวสารของรฐ” กลายเปน “การสรางความไววางใจ” ในแบบทผเสพไมรตว โดยอาศยการสอถงความรสกของความเปนมนษยทอยเบองหลงองคกรนนๆ ซงจะสงผลใหประชาชนและสอผทรงอทธพลเกดความเขาใจและเหนใจองคกร เปนการ ‘ผกมตร’ กบประชาชนทจะสรางอทธพลใหกบหนวยงานอยางยงยน

ตวอยางของรฐบาลทใช Social Network มหาศาล คอ สหรฐฯ และสหราชอาณาจกร โดยใชทงตวบคคล อาท ผนำประเทศ (อาทTwitter@BarackObama-คนตาม9.4ลานคน)รฐบาล(อาท@Number10govคนตาม1.8ลานคน)และเอกอครราชทต(อาท@KristieKenneyเอกอครราชทตสหรฐฯประจำประเทศไทย-คนตาม2หมนคน)และการหยบยกIssueมาเปน“SoftPower”อาทLondonOlympic2012(facebook.com/London2012)

แมวาในอาเซยนการใชSocialNetworkในการทตสาธารณะอาจจะยงไมสามารถเรยกเตมปากเตมคำไดวาเปนการ“ปฏวต”แตหลายประเทศในอาเซยนไดเรมใช Social Network เปนชองทางสำหรบการทตสาธารณะแลวเชนกน ยกตวอยางไทย Twitter @ThaiKhuFahของทำเนยบรฐบาลทใชทวตขาวสารจากหนวยงานตางๆของรฐบาลหรอ@RTEtokyoของสถานเอกอครราชทตณกรงโตเกยวทใชสอสารกบประชาชนไทยโดยเฉพาะในชวงเหตการณแผนดนไหวและสนามในญปนซงมfollowersพงถง10,000คนภายในระยะเวลา72ชวโมงหลงจากเปดตวครงแรก ความสำเรจของการใช Social Network ในการทตสาธารณะ ขนอยกบความเขาใจในธรรมชาตของ Social Network เพอใหเกดประโยชนสงสดผใชจะตองไมยดตดกบรปแบบเดมๆมเชนนนแลวการใชSocialNetworkในการทตสาธารณะทวากจะไมตางจาก“โฆษณาชวนเชอ”แบบเดม-ทผดขนมาบนโลกออนไลนแทน

4PhilLaneJr.andJonRamer,etal,“UtilizingtheDigital4thWayasaPlatformforBuildingaPeople-CentredASEAN”,2011.

061

ปรากฏการณท 7 : Social Network ชวยสงเสรม People-centred ASEAN

ปรากฎการณสดทายน เปนสงทผเขยนคาดหวงซงยงไมไดเกดขนจรงเทาใดนก แตอาเซยนกมศกยภาพทจะสามารถผลกดนตอไปได

นนคอ การใช Social Network เปนเครองมอในการผลกดนอาเซยนใหกลายเปน People-centred ASEAN อยางเตมตว เพอมงไปสการเปน

ประชาคมอาเซยนในปค.ศ.2015หากSocialNetworkสามารถรวมกลมคนตางๆ เปนMicrotrendsและMegatrend ในระดบประเทศได

การรวมตวในฐานะ “อาเซยน” กอาจไมใชสงทไกลเกดความฝนนก อยางไรกตาม กไมใชสงททำไดงายๆ และยากกวาการทตสาธารณะในระดบ

ประเทศ เพราะหมายถง การเชอมโยงคณคาทแตกตางในประชาคมอาเซยนเขาไวดวยกน โดยม “คน” เปนศนยกลาง ผานการสรางความเขาใจ

ดานวฒนธรรมสงคมศาสนาใหเกดความเคารพซงกนและกนและรสกถงความเปน“ประชาคมอาเซยน”

อยางไรกดกไดมจดเรมตนในการใชสอโปรโมทความเปน“ประชาคมอาเซยน”ทงสอกระแสหลกเชนการจดตงASEANTVและการใช

Social Network ซ งอาจจะยงไมแพรหลายนก เชน Facebook ของสำนกเลขาธการอาเซยน (facebook.com/aseansecretariat)

และดร.สรนทรพศสวรรณเลขาธการอาเซยนคนปจจบน(facebook.com/surinpitsuwan)รวมทงTwitter@ASEANSGและ@ASEAN2015

ทยงสามารถเตบโตไดอกมหาศาล โดยอาจอาศยการใช Social Network ของสหประชาชาตทเรยกไดวาประสบความสำเรจเปนกรณศกษา

(@UN – มคนตาม 4 แสนกวาคน และยงม account อนๆ ของสหประชาชาตอกจำนวนมาก) นอกจากการสงเสรมอตลกษณของความ

เปน “ประชาคมอาเซยน” แลว Social Network สามารถใชชวยในการแกปญหาตางๆ ในอาเซยนไดโดยอาศยการให “คน” เขามาเปน

สวนหนงของการนำเสนอปญหาและแนวทางการแกไขปญหาอยางถกจด เน องจาก Social Network น นเปรยบเสมอนเปนฐานขอมล

พลวต(DynamicDatabase)ชนยอด

อยางไรกด อปสรรคสำคญของการเสรมสรางความแขงแกรงของประชาคมอาเซยนผาน Social Network กมหลายประเภท

ทเดนชดประการแรก คอ ภาษา ซงทำใหผใช Social Network ในอาเซยนไม “connect” กน กลาวคอ ชาวอาเซยนมกมปฏสมพนธเฉพาะกบ

คนชาตเดยวกนเทานน หรอขามไปปฏสมพนธกบคนประเทศอนทพดภาษาองกฤษไปเลย ซงทางแกไข หากไมใชการสงเสรมการใชภาษากลาง

รวมกนแลวในระยะสนอาจมการสงเสรมใหมการใชโปรแกรมแปลภาษาอตโนมตทผกตดมากบ“App”SocialNetworkตางๆ

อปสรรคประการทสองคอ แมวาการใชงาน Social Network ในอาเซยนจะมสงถงเฉลย 16% อยางไรกด คน 16%นยงเรยกไดวา

เปนตวแทนของชนชนกลางขนไปและกลมคนสมยใหม โดยยงมผคนจำนวนมากทอยกลมลางของDigitalDivideซงนอกจากสาธารณปโภคตางๆ

อาท อนเตอรเนตความเรวสงอยาง Broadbandหรอ 3G (ทยงคงเปนปญหาคงคางอยในประเทศไทย) หรอเครองมอการเขาถงอนเตอรเนตแลว

ยงมเรองขององคความรดานการใชเทคโนโลยททำใหคนบางกลมหลดจากวงจรนไปแมจะมศกยภาพในการเขาถงกตาม

“7 ปรากฏการณ น

แสดงใหเหนวาเมอSocialNetworkไดเขามา

เปนสวนหนงของสงคมในประเทศอาเซยนแลว

รฐบาลในประเทศอาเซยนรวมทงประชาคม

อาเซยน จำเปนจะตองกาวไปใหทนโดยการใช

SocialNetworkสอสารกบประชาชน“ใหเปน”

ซงนอกจากจะตองใชSocialNetworkในการ

ทตสาธารณะในทางรกแลวยงจะตองเตรยมรบ

กบกระแสสงคมตางๆ ในโลกแหงไวรล (viral)

ของSocialNetworkทเขามาปะทะอยตลอด

เวลาอกดวย ท งท ยงคงเปน Microtrends

ในกลมเลกๆและทอาจกลายเปนMegatrend

ไดในอนาคต”

“หนา Twitter ของ ดร.สรนทร พศสวรรณ

เลขาธการอาเซยน”