1

บทท 1 บทบาทพยาบาลกบการรกษาดวยไฟฟา - History of Electroconvulsive Therapy - Electroconvulsive Therapy - Role of Nurse During ECT

โดย ดร.ฐตวนต หงษกตตยานนท

วตถประสงคการเรยนร

ภายหลงการศกษาบทเรยนน นกศกษาสามารถ

บทท 1 บทบาทพยาบาลกบการรกษาดวยไฟฟา

1.อธบายถงHistory of Electroconvulsive Therapy

2.ขอบงใช และขอหามใช ขอควรระวงในการรกษาดวย กระแสไฟฟา

3. อธบายถงวธการเตรยมผ ปวยและเตรยมเครองมอในการรกษาดวย กระแสไฟฟา

4. อธบายถงบทบาทหนาทของพยาบาลเมอไดรบการรกษาดวย กระแสไฟฟา

2

บทท 1 บทบาทพยาบาลกบการรกษาดวยไฟฟา

1.อธบายถงHistory of Electroconvulsive Therapy

2.ขอบงใช และขอหามใช ขอควรระวงในการรกษาดวย กระแสไฟฟา

3. อธบายถงวธการเตรยมผ ปวยและเตรยมเครองมอในการรกษาดวย กระแสไฟฟา

4. อธบายถงบทบาทหนาทของพยาบาลเมอไดรบการรกษาดวย กระแสไฟฟา

โดย ดร.ฐตวนต หงษกตตยานนท

การบ าบดทางจต (Psychotherapy) เปนการรกษาความผดปกตทางดานจตใจไดหลายรปแบบ

การบ าบดทางจต (Psychotherapy) หมายถง การรกษาความผดปกตทางดานจตใจหรออารมณ ดวยวธการพดคยกบผ ปวย หรอบางวธอาจไมใชวาจา (Nonverbal Communication) เพอใหผใชบรการเขาใจตนเองและสามารถปรบตวอยในสงคม มดงน 1.รปแบบจตบ าบด 1.1 จตบ าบดแบบประคบประคอง จดมงหมาย เพอ แกปญหาความขดแยงในระดบจตรส านกและชวยเพมพลง ก าลงใจ ประคบประคอง วธการเชน ใหก าลงใจ (Reassurance)เพอลดความวตกกงวล มนใจ โดยผบ าบดรบฟงอยางตงใจ ใหการสนบสนน(Encourangement) ใหแนวทางในการตดสนใจ (Guidance) ใหการชกจงเพอใหเปลยนความเชอ ใหไดระบายอารมณ(Ventilation) และ ใหลดพฤตกรรมออนไหวลง(Desensitization) 1.2 จตบ าบด แบบหย งเหน จดมงหมาย แกปญหาความขดแยงในระดบจตไรส านก ใชเวลา 20-60 นาท อาทตย ละ 1-2 ครง 2. ลกษณะของจตบ าบด 2.1 จตบ าบดรายบคคล(Individual Psychotherapy) เปนกระบวนการบ าบดทใชการมสมพนธภาพระหวางผใชบรการและผบ าบด โดยใชทกษะตางๆ เพอใหลดความวตกกวงวลและไดรบก าลงใจ เชน งานวจยผลของโปรแกรมการปรกษารายบคคลตามแนวคดการสรางแรงจงใจรวมกบการปรบพฤตกรรมทางความคดตอความรวมมอในการรกษาของผ ปวยจตเภท (พรทพย วชรดลก,2550) ม 5 ขนตอน คอ 1) สมพนธภาพเพอการบ าบด

2) การสบคนความเชอ และความลงเลใจเกยวกบการรกษา 3) การปรบโครงสรางทางปญญา

3

4) การฝกการรบประทานดวยตนเอง และ 5) การแสดงออกทางอารมณในครอบครวตอผ ปวยทเหมาะสม กลมควบคม ไดรบการดแลปกต

2.2 จตบ าบดแบบกลม (Group Psychotherapy)เปนกระบวนการบ าบดทมกลมคน 8-10 คนใชเวลา 20-60 นาท ผ ทมปญหาจตใจ อารมณ และพฤตกรรม โดยใชกระบวนการกลม สะทอน ลกษณะทางคลนกของจตบ าบดกลม (clinical setting) การบ าบดดวยกลมตามแนวคดของยาลอม(Yalom,1995) ม 2 ลกษณะ ไดแก - กลมแบบปด คอ กลมทมลกษณะทประกอบไปดวยสมาชกกลมเดม ไมมการรบสมาชกใหมเพมและสมาชกมการเขากลมตงแตเรมตนจน กระทงปดกลม - กลมแบบเปด คอ กลมทมสมาชกบางคนออกไปและมการรบสมาชกใหมเขามาแทนเปนระยะๆ กลมแบบเปดจะรกษาจ านวนสมาชกใหเทาเดม

(Yalom,1995) ไดเสนอแนวคดในการตงเปาหมายการท าจตบ าบดกลมดงน 1. เพอใหสมาชกกลมไดอยรวมกนตลอดกระบวนการรกษา การรกษาแบบกลม ถอเปนแขนงหนงของการรกษา เมอสมาชกเขารวมกลมแลวจะท าใหไดรบประสบการณการรกษาทเปนประโยชนตอตนเองและเกดความรสกสบายใจขน มองเหนคณคาของการบ าบดดวยกลม 2. เพอใหสมาชกทเขารวมจตบ าบดกลมไดเกดการเรยนรวา การไดพดระบายในกลมเปนสงทมประโยชนชวยใหสมาชกเกดความรสก ผอนคลาย ท าใหเกดปจจยบ าบด การมความเปนสากล (universality) คอความรสกวาตนเองไมไดเปนคนเดยวทมปญหา หรอมเคราะหรายเพยงคนเดยว ชวยใหสมาชกไดเรยนรวาผ อนกม

4

ปญหาเชนเดยวกน ตนเองไมไดแตกตางไปจากผ อน 3. เพอชวยใหสมาชกส ารวจปญหารวาอะไรคอปญหา และหาแนวทางในการแกไขปญหา เกดการยอมรบตนเองเกยวของกบปญหาอยางไร ท าใหผ ปวยไดเรยนรพฤตกรรมการมสมพนธภาพกบบคคลอนทเปนปญหาและเกดประสบการณ ในการแกไขปญหา 4. เพอชวยลดความวตกกงวลของสมาชก การเขารวมกลมจะท าใหสมาชกไดมการแลกเปลยนความคดเหน การใหขอมลซงกนและกน ซงสามารถท าใหความวตกกงวลลดลงได

หลกการจตบ าบดแบบกลม 1. Directive Method ผน ากลมตดสนใจ 2. Nondirective Methodผน ากลมชวยเหลอสมาชก การด าเนนกจกรรมกลม 3 ระยะ

1.ระยะเรมกลม (initiating phase) ใชเวลา 1 ใน 6 ระยะนเปนการสอสารในเชงสรางสมพนธภาพท าใหสมาชกรสกผอนคลายดวย การแนะน าตวเอง บอกวตถประสงค กฎกตกา วธการการด าเนนกลมความส าคญและประโยชนทจะไดรบจากการเขากลม หนาทของสมาชกกลม เพอใหสมาชกรจกและคนเคยกน มความไววางใจ รสกผกพน มความเขาใจตรงกนกบผน ากลม ท าใหเกดความรวมมอในการน ากลมไปสเปาหมาย ลดการตอตานของสมาชกกลม และสรางแรงจงใจและสมาชกกมความกระตอรอรนตอการเขากลม (เพอแนะน าตว ท าความรจกซงกนและกน รวตถประสงค กตกากลม) 2. ระยะท างานกลม (working phase) ใชเวลา 4 ใน 6 โดย ก าหนดประเดนการสนทนาแลวเปดโอกาสใหสมาชกแสดงความรสก ความคดออกมา กระตนใหสมาชกทกคนมสวนรวมในการแสดงความคดเหน เพอกอใหเกดความผกพนเปนหนงเดยว มองเหนคณคาของกนและกน และตงใจทจะท างานของกลมใหบรรลเปาหมายทตงไว ผบ าบดตองเปนคนชางสงเกตและตระหนกถงพฤตกรรมบางอยางของสมาชกทอาจ เกดขน ซงอาจเปนอปสรรคตอการด าเนนกลม ผบ าบดตองเขาใจและแกไขปญหาเพอใหกลม

5

ด าเนนตอไปสามารถควบคมยด มนในกระแสของกลม เขาใจกลไกทางจตของแตละคน หาสาเหตของปญหาทเกดขนในกลมได หาทางแกไขเพอปองกนความขดแยงและมงมนทจะด าเนนกลมใหบรรลตาม วตถประสงค

3. ระยะยตกลม (terminal phase) ใชเวลา 1 ใน 6 เปนระยะทสมาชกแสดงออกถงความรสกผกพนตอกลม สงเกตไดจากความรสกรวมกนของกลม ความมงมนของกลมตอเปาหมาย ความรวมมอและการประสานงานภายในกลม การชวยเหลอประคบประคองกนและกน ความสามคคในกลม สมาชกมกแสดงออกดวยการเปดเผยตนเอง ทงนเนองจากมความไววางใจในกลมและรสกเปนพวกเดยวกน ผบ าบดจะตองมการวางแผนการสนสดสมพนธภาพกลม ดวยการแจงก าหนดการ ยตกลม แจงความกาวหนาของกลม การบรรลวตถประสงค ตระหนกถงความผกพนทเกดขน เพอปองกนความวตกกงวลตอการสนสดสมพนธภาพ กระตนใหสมาชกหาแนวทางในการกลบไปด าเนนชวตตอเมอกลมสนสด ใหโอกาสสมาชกพดความรสก ความประทบใจตอกลมเพอใหสมาชกไดรบประสบการณทดจากการท ากลม และเกดความรสกทดตอการเขากลมในครงตอไป ตวอยางรปแบบการจดกจกรรมกลม

ผน ำกลม

ผชวยผน ำ

ผสงเกตกำรณ

6

2. พฤตกรรมบ าบด (Behavior Therapy)หมายถง การรกษาผ ปวยทางจตเวช ซงมงเนนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจงโดยยดหลกของการเรยนรและผลการทดลองทางจตวทยา มาใชกบพฤตกรรมทเปนปญหา การแกไขพฤตกรรมโดยไมค านงถงสาเหตของพฤตกรรม

เหตการณทเกดขนกอน → พฤตกรรม → ผลทตามมา รปแบบและวธการของพฤตกรรมบ าบด 1.ทฤษฎการเรยนรโดยการวางเงอนไขแบบคลาสสค(classical conditional ) เนนสงเราทสามารถท าใหเกดการตอบสนอง เชน กรณเดกปสสาวะรดทนอน สรางทนอนแบบพเศษเมอเดกปสสาวะรดทนอน กรงจะดง กจะน าเดกเขาหองน า ท าอยหลายครง เดกกจะตนไดเองทกครงทกระเพาะปสสาวะเตมหรอปวดปสสาวะ ซงท าใหแกพฤตกรรมปสสาวะรดทนอนได 2.การสรางเงอนไขโดยการเสรมแรง โดยเสรมแรงทางบวก(รางวล ค าชมเชย เบยอรรถกร-สงทกอใหเกดพฤตกรรม) พยาบาลจตเวช ใชเบยอรรถกร(Token economy)ใชคปองแทนเงนเพอใหผ ปวยแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม 3.การลดความรสกอยางเปนระบบ Joseph Wolpe การผอนคลาย ในการขบรถ 4.การฝกพฤตกรรมกลาแสดงออกอยางเหมาะสม (Assertive training) กลาแสดงออกพฤตกรรมทเหมาะสม โดยผลดกนเลนบทบาท Wolpe และทราบพฤตกรรมทตองน าไปฝกใหม 5.เทคนคการใชตวแบบ(Modeling technique) ใชหลกการ relaxationกบSystematic desensitization เชน เดกกลวสนข ผบ าบดจดล าดบใหกลวสนขจากนอยไปมาก เอาModelทด เปนภาพทเดดสนขเลนกบเดอยางสนกสนาน ใหเดกดตวอยางบอยๆคอยๆใหเดกปฎบตทละนอยกบสนข เดกเครยดใหใชวธrelaxationโดยใหบดามารดาอยอยางใกลชด หรอตวอยางเดกอนบาลกลวการไปโรงเรยนในชวงแรกๆ ทฤษฏพฤตกรรมนยมกบการพยาบาลจตเวช

ในระยะแรกๆการรกษาโดยวธพฤตกรรมบ าบดจ ากดอยเฉพาะบคลากรทไดรบการฝกฝนอยางสงเทานน โดยความคดทวาเปนการรกษาทมวธการซบซอนเพราะตองมการควบคมพฤตกรรม การคดเลอกพฤตกรรมทเหมาะสมส าหรบผ ปวยและทส าคญทสดคอวธการปรบพฤตกรรม ผ ปวยตองมการใหรางวลหรอท าโทษ ในพฤตกรรมทไมพงปรารถนาการพจารณาจงเปนเรองละเอยดออน หากใชในทางไมถกตองอาจเกดโทษได

พยาบาลจตเวชไดน าหลกการและแนวคดของทฤษฏพฤตกรรมนยมมาประยกตในการสงเสรมสขภาพจตปองกนการเจบปวยทางจต พยาบาลจตเวชรวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทเปนปญหา ปจจยหรอเหตการณทเกดขนกอนหนาหรอหลงพฤตกรรมทไมเหมาะสมเกดขนความ ตองการชวยเหลอผ ปวย การวางแผน

7

การพยาบาลมเปาหมายในการปรบลดพฤตกรรมทไมเหมาะสมของผ ปวย พยาบาลสามารถน าเทคนคตางๆมาใชในการชวยเหลอ เชน การใชแรงเสรมพฤตกรรม การฝกการผอนคลายกลามเนอ การฝกการกลาแสดงออก มาใชในการปรบลดพฤตกรรมทไมเหมาะสมของบคคลได

การอธบายสาเหตของพฤตกรรมทผดปกต การแสดงออกทผดปกตเปนพฤตกรรมแบบหนงซงไมไดเปนผลจากภาวะจตใจของบคคลแตเกดจากการ

เรยนรทไมถกตองและสามารถเปลยนแปลงได

การเจบปวยทางจตเปนเครองแสดงถงความยงยากบางอยางทเกดกบบคคล อาการทางจตเปนเสมอนกลม

พฤตกรรมทเปนผลจากการเรยนรทไมถกตองในอดตและไดรบแรงเสรมใหพฤตกรรมนนคงอย

บทบาทของพยาบาล

1.เมอพฤตกรรมเบยงเบนเกดจากการเรยนรทไมเหมาะสม การแกไขปญหาพฤตกรรมกคอการแกไขการเรยนรใหม ดวยการทดแทนพฤตกรรมเกาทไมเหมาะสมดวยพฤตกรรมใหมทเหมาะสมกวา

2. ผใหการบ าบดจะชวยผ รบบรการใหมองปญหาในลกษณะทแคบลง จบตองไดและมความชดเจนขนเพอใหผ รบบรการเกดความหวงในการจดการกบปญหานนๆ

3.ผ รบบรการจะมงความสนใจไปทการเรยนรทจะจดการกบ พฤตกรรมทเปนปญหา และแยกพฤตกรรมนนออกจากความเปนบคคลของเขา (Problem is something the client has rather than is) กระบวนการนจะชวยใหผ รบบรการใชสตปญญาในการเรยนรทจะจดการท าปญหาไมใชใชอารมณ

บทบาทของพยาบาลในการบ าบดทางจตเวช

พยาบาลจะมบทบาทหนาทใหการดแลทางการพยาบาลแลว ยงตองมหนาทพเศษในการชวยให

การพยาบาลผ ปวยทไดรบการบ าบดทางจตเวช เชน

1. บทบาทพยาบาลในการสรางสมพนธภาพเพอการบ าบด

บทบาทในการบ าบดทส าคญล าดบแรกคอ บทบาทพยาบาลในการสรางสมพนธภาพเพอการบ าบด

เพราะผ ปวยทางจตเวชเปนผ ทมความลมเหลวในการสรางสมพนธภาพกบบคคลอนๆ ดงนน

พยาบาลจตเวชจงตองวางแผนในการฟนฟการมสมพนธภาพทดตอผ ปวยใหเขาเกดการเรยนรทจะ

สงผลใหผ ปวยสามารถปรบตวและมสมพนธภาพทดกบบคคลอนตอไป

8

การสรางสมพนธภาพเพอการบ าบด เปนกระบวนการสรางความสมพนธระหวางบคคลตงแตสอง

คนขนไปใหเกดความคนเคย และตอเนองในระยะเวลาหนงๆ โดยขนอยกบจดประสงคของ

สมพนธภาพ ทเนนการบ าบด การสรางสมพนธภาพเพอการบ าบดแบงเปน 2 ลกษณะ คอ

1.1 สมพนธภาพทางสงคม ( Social relationship ) เปนลกษณะของสมพนธภาพทบคคลโดยทวไป

ปฏบตตอกนในสงคม เชน สมพนธภาพระหวางเพอนกบเพอน คนรจกกน หรอแมกระทงคนแปลก

หนา ฯ จดประสงคของสมพนธภาพ เนนการชวยเหลอกนตามความตองการทงสองฝาย เนนความ

สนกสนาน การท างาน ลกษณะความสมพนธภาพจะไมสนสดกได หรออาจสนสดตามดวยเวลาท

ก าหนด ขนอยกบความพงพอใจของทงสองฝาย

1.2 สมพนธภาพทางวชาชพ ( Professional Relationship) เปนลกษณะสมพนธภาพทก าหนดขน

ตามแผนการพยาบาล หรอ แผนการรกษา เนนใหเกดผลในการบ าบด มขนตอนทชดเจน และผ

บ าบดจะตองมทกษะการสอสารทเหมาะสม มการก าหนดเปาหมายทแนนอน มจดประสงคเพอ

ชวยเหลอใหผ รบบรการใหกลบคนสภาวะปกตโดยเรวทสด การสรางสมพนธภาพเพอการบ าบด

ตงอยบนวจารณญาณของผใหบรการวชาชพ โดยอาศยหลกวชาในการชวยเหลอทางการพยาบาล

จตเวชเปนเกณฑ สมพนธภาพเพอการบ าบดทางจต มเปาหมายเพอการเปลยนแปลง ความคด

ความรสก พฤตกรรมจากภาวะผดปกตใหกลบส " ความเปนจรง(reality) " โดยอาศย การปรบปรง

สงตอไปน

1.2.1 ท าความเขาใจตนเอง เพมการยอมรบและการนบถอตนเอง

1.2.2 เขาใจและยอมรบในเอกลกษณะแหงตน ปรบปรงตนเองใหมความผสมผสานในความคด

ความรสก และการกระท า

1.2.3 พฒนาความสามารถในการเปนตวของตวเอง

1.2.4 พฒนาความสามารถในการตอบสนองความตองการของคนใหส าเรจได ในขอบเขตของ

"ความเปนจรง" ในชวตและสงคม

9

ลกษณะของสมพนธภาพเพอการบ าบด แบงออกเปน 3 แบบ คอ

1. พยาบาลหนงคนตดตอกบผ ปวยหนงคน ( One to one relationship )

2. พยาบาลหนงคนสรางสมพนธภาพกบผ ปวยเปนกลม ( One to group relationship )

3. พยาบาลพบกบผ ปวยโดยไมมการวางแผน ( Informal relationship )ลกษณะทพงประสงคของ

การสรางสมพนธภาพเพอการบ าบด คอ

3.1 การตอนรบ, การเขากนได ( Rapport)

3.2 การสรางความไววางใจ

- พยาบาลจตเวชแสดงความมนใจในตวเอง มความสมดลของอารมณสามารถผสมผสานความรใน

ตนเองกบเรองทวไป ไดอยางเหมาะสม

- พยาบาลจะตองชวยใหผ ปวยไดพฒนาความไววางใจตอตนเอง เพอเปนขนแรกทจะน าไปสความ

ไววางใจผ อน

3.3 ความรสกในดานดและการยอมรบ

3.4 การเขาถงความรสก การรวมรสก

3.5 การตงเปาหมายชดเจน

3.6 อารมณขน

3.7 การสอความหมายทมจดประสงค

ขนตอนในการสรางสมพนธภาพเพอการบ าบดทางจต แบงออกเปน 3 ขนตอน คอ

1. ขนเตรยมการสรางสมพนธภาพ(Initiating phase )

2. ขนด าเนนการแกปญหา ( Working phase )

10

3. ขนสนสดการสรางสมพนธภาพ ( Terminating phase )

ในแตละขนของสมพนธภาพ อาจแยกออกจากกนโดยเดดขาดไมได เพราะสมพนธภาพทเกดขนจะ

เปนกระบวนการทตอเนองกนและคาบเกยวกน เพอเปนแนวปฏบตในการสรางสมพนธภาพในการ

บ าบด จงมรายละเอยดของสมพนธภาพ ดงน

1. ขนเรมตนสรางสมพนธภาพ( Initiating phase ) ประกอบดวย

1.1 ขนเตรยมการปฏสมพนธ

พยาบาลจ าเปนตองจดเตรยมสงจ าเปนตาง ๆ ในการสรางสมพนธภาพใหเปนไปในทางทเปน

ประโยชนมากทสด คอ

- การเลอกผ ปวยทเหมาะสม คอ ผ ปวยทสามารถสอสารไดพอควร

- การประเมนความคด ความรสก และการกระท าของพยาบาล

- การรวบรวมขอมลทจ าเปนเกยวกบตวผ ปวย

- ก าหนดเปาหมายทวไปในการสรางสมพนธภาพ

- วางแผนส าหรบการเรมตนสมพนธภาพ

1.2 ขนเรมตนการสรางสมพนธภาพ

- Orientation

- Reduce anxiety and fear

- Meeting immediate needs

- Assessment

- Plan interaction: short and long plan

11

ปญหาทพบในสมพนธภาพระยะท 1

ดานตวพยาบาล ปญหาทพบ คอ พยาบาลไมมนใจในประสบการณของตนเอง พยาบาลกลวผ ปวย

จะท าราย เกดความวตกกงวลอยางมากในการเผชญหนากบผ ปวย กลวจะใชเทคนคตดตอสอสาร

กบผ ปวย ไมถกตอง กลวผ ปวยจะไมพดดวย กลววาจะสรางสมพนธภาพผดพลาด

ดานตวผ ปวยพบวา ผ ปวยทเรมสรางสมพนธภาพมกจะทดสอบตวพยาบาลในดาน ความอดทน

ความสม าเสมอ ความจรงใจ ผ ปวยจะเกดความวตกกงวลทจะตองมานงเผชญหนากบพยาบาล

พยายามหลกเลยงการสนทนา มความไมแนใจในตวพยาบาล

2. ขนด าเนนการแกไข ( Working phase )

ในระยะนจะประเมนกระบวนการจากทงพยาบาลและผ ปวยตางปรบตวเขากนได สามารถพดคยกน

ไดอยางสะดวกใจ ความวตกกงวลและระวงตวจะลดลง ผ ปวยจะเลา อธบาย ระบายปญหาตาง ๆ

ใหพยาบาลฟง ผ ปวยจะเปดเผยตวเองมากขน เปดเผยความลบบางอยางทผ ปวยไมเคยบอกใคร

ระยะการด าเนนการแกไขปญหานจะเกดขนไดก เมอไดผานพนระยะทผ ปวยทดสอบพยาบาลจน

แนใจวาพยาบาลเชอถอไดชวยเหลอเขาได พยาบาลตองกระตนใหผ ปวยเผชญปญหาของเขาเอง

ชวยใหผ ปวยหาแนวทางแกไขมการแลกเปลยนความรสก และขอคดเหนซงกนและกน

สงทอาจเกดขนและเปนอปสรรคในการแกปญหาในระยะน คอ

1. ความรสกทพยาบาลตดสนใจเกยวกบพฤตกรรมของผ ปวยเรวเกนไป โดยทไดขอมลไมครบถวน

วธการแกไข คอ พยาบาลเพมการตระหนกในตนเอง มความรอบคอบในการวเคราะหปญหาของ

ผ ปวย

2. พยาบาลเกดความรสกวาตวเองจะตองเปนคนส าคญ ในการแกปญหาใหผ ปวยใหได ตองระลก

วา ผ ปวยตองรบผดชอบการตดสนใจดวยตนเองเสมอ

3. พยาบาลมองไมเหนปญหาทแทจรงของผ ปวย

12

4. รสกวาตนเองดอยความสามารถ ไมมความสามารถ

5. เกดความรสกไมแนใจวาเราใชเทคนคเผชญหนา ผดหรอไม

6. เกดความรสกไมสบายใจไปกบผ ปวยดวย ( sympathy ) พยาบาลคดวาตนเองและผ ปวยม

ปญหารวมกน ท าใหไมสามารถเหนวธการแกปญหาได

7. ทราบปญหาของผ ปวยแตไมทราบวาจะชวยเหลอผ ปวยอยางไร

ระยะนเปนระยะทพยาบาลชวยผ ปวยในการหาวธแกไขปญหา สงทพยาบาลจะตองปฏบต คอ เปด

โอกาสใหผ ปวยไดระบายปญหา และความวตกกงวลตาง ๆ ออกมาใหมากทสดพยาบาลกระตนให

ผ ปวยคดหาวธแกไขปญหา การแกไขปญหาเฉพาะหนา การเปรยบเทยบผลด ผลเสยจากการเลอก

วธแกไขปญหา นน ๆ ทงพยาบาลและผ ปวย ตองมการแลกเปลยนความรสกแลtขอคดเหน เพอให

เกดความเขาใจไววางใจและเปนมตร คนหาปญหาของผ ปวยและหาทางชวยใหผ ปวยไดแกไขดวย

ตนเอง

ปญหาของผ ปวยทพบในระยะน คอ

- ภาวะความวตกกงวลจากการไมกลาเผชญปญหา

- ความรสกพงพา (Dependency) เพราะอยากใหพยาบาลแกปญหาให คดแกไขปญหาไมเปน ไม

อยากแกไข เปนตน

3. ระยะสนสดสมพนธภาพ ( Terminating phase )

การสนสดสมพนธภาพ เปนระยะของสมพนธภาพทผ ปวยจะเกดการเรยนรวา การสราง

สมพนธภาพกบบคคลทกคนจะตองมการยตลงในวนใดวนหนง และเปนการจดประสบการณให

ผ ปวยทราบถงระยะของสมพนธภาพทเปนแบบวชาชพทชวยเหลอทางดานจตใจ เปนการใหความ

จรง ( present reality) ทดทสดแกผ ปวยและการสนสดสมพนธภาพจะเปนการใหผ ปวยไดชวยเหลอ

13

ตนเองอยางสมบรณ ซงพยาบาลจตเวชตองเตรยมผ ปวยไวเพอลดความรนแรงของปฏกรยาโตตอบ

ของการสนสดสมพนธภาพนน

ปญหาทพบในระยะน

1. ปฏกรยาจากพราก (Separated anxiety ) เปนปฏกรยาของบคคลตอการสญเสยสมพนธภาพ

เปนภาวะ ปกตทพบไดในบคคลทมความใกลชดกนในชวงเวลาหนงเวลาใด ดงนนกรณของการ

สรางสมพนธภาพในผ ปวยกมโอกาสเกดไดเชนเดยวกน แตอาจมความรนแรงมากกวา จะแตกตาง

กนในผ ปวยแตละราย ถาผ ปวยทอาการดขนจะมความเชอมนในตนเองสงขนปฏกรยาตอบโตจะไม

รนแรง ถาเปนผ ปวยทมความตองการพงพาผ อนสง กจะมปฏกรยาตอบโตรนแรง หรอบางรายอาจม

อาการกลบสภาวะอาการเหมอนเดม ทงนพยาบาลควรไดมการเตรยมการสนสดไวลวงหนาตงแต

ขนวางแผนระยะท 1 และควรประเมนการสรางสมพนธภาพในทกระยะอยเสมอ ๆ และวธการแกไข

ปฏกรยาตอบโต การสนสดสมพนธภาพ ดวยการแจงการสนสดสมพนธภาพใหผ ปวยทราบลวงหนา

อยางนอย1 - 2 สปดาห กอนการยตสมพนธภาพ

2. การตอตานการสนสด การแสดงทาทไมสนใจพยาบาล การไมพดดวยการพยายามแสดงวา

ตนเองปกตแลวไมตองการรบการชวยเหลอ ตาง ๆ น เปนการทดแทนความรสกการแยกจาก ซง

พยาบาลควรใหความสนใจและท าความเขาใจกบผ ปวยดวยความรสกทเปนพยาบาลวชาชพ ให

ค าแนะน าและวธปฏบตตวทเหมาะสม

3. ครอบครวบ าบด (Family Therapy)หมายถง การท าจตบ าบดกลมวธหนง ทมงเนนใหความชวยเหลอสมาชกในครอบครวผ ปวย เปนเทคนคเพอใหเขาใจปญหาและเหตการณทเกดขนในครอบครวตนเองเพอเปลยนพฤตกรรมและอารมณของบคคลในครอบครว เปาหมายเพอชวยเหลอ บคคลทอยในครอบครวทมความสมพนธกน ใหมสวนรวมในการเปลยนแปลงให มสมพนธภาพทด Familyหมายถงกลมบคคลตงแต 2 คนขนไปทเกยวของโดยการอตงงานหรอการรบเปนบตรบญธรรมและอาศยอยรวมกน กระบวนการวางแผนครอบครว ใชการเขยนแผนผงโครงสรางครอบครว 3 รน การประเมน

ปญหาครอบครวและการท าความตกลงในเรองการบ าบดทครอบครวตองการ

14

ลกษณะของครอบครวทด คอมปฎสมพนธทด มบทบาททเสรมกน(Glasser,1970) มความยดหยน เหนอกเหนใจ เอออาทร รวมเผชญและแกไขปญหาและยอมรบการเปลยนแปลง ปญหาทพบ

- ความขดแยงในบทบาท - การไมยอมรบในบทบาท - ความคาดหวงสง - การเผชญปญหาแบบผดๆ - ความเครงเครยดระเบยบแบบแผนในครอบครว - สมพนธภาพทไมดของ พอแม ลก - ความเชอทางวฒนธรรม

แบบประเมนผ ปวย 11 แบบแผน Gordon ดานท 8 สมพนธภาพในครอบครว [ ] แบบผกพนใกลชด : [ ] สมาชกในครอบครวมความสมพนธแนนแฟน ปรองดองกน [ ] สมาชกในครอบครวใหความรก ความหวงใย ใหการดแลเปนอยางด [ ] รสกอบอน ปลอดภย ใกลชดกบพอ แม พนอง [ ] สมาชกในครอบครวเตมใจชวยเหลอเมอผ ปวยมปญหา [ ] แบบหางเหน : [ ] รสกวาตนเองไดรบความรกไมเทาเทยมกบพนอง [ ] รสกวาไมมใครรกตน/ขาดความรกความอบอน [ ] รสกวาตนไมมความส าคญในครอบครว [ ] ไมสนทกบ พอ แม พนอง [ ] รสกวาครอบครวขาดสมพนธภาพทด [ ] แบบขดแยง : [ ] พอแม มกทะเลาะววาท/บาดหมางกนอยเสมอ [ ] รสกวาสมาชกในครอบครวมการทะเลาะเบาะแวงกนอยเสมอ [ ] พอแม พนอง ไมรบฟงความคดเหนของผ ปวย [ ] พอแม พนอง ไมเคารพสทธสวนบคคลของผ ปวย การอบรมเลยงดภายในครอบครว

15

[ ] แบบใหความรกความอบอน : [ ] พอแมเขาใจผ ปวยเปนอยางด [ ] พอแมใหผ ปวยมสวนรวมในกจกรรมของครอบครว [ ] พอแมดแลเอาใจใสใกลชดเมอผ ปวยไมสบาย [ ] พอแมใหความรกความเมตตาผ ปวย [ ] แบบเขมงวดเจาระเบยบ : [ ] พอแมบงคบใหผ ปวยท าตามทก าหนดไวทกอยาง [ ] พอแมวางกฎเกณฑไวใหท าโดยไมค านงถงธรรมชาตของเดก [ ] เมอผ ปวยท าผดจากทพอแมก าหนดกจะลงโทษ [ ] แบบปลอยปละละเลย (ทอดทง) : [ ] พอแมไมแสดงความหวงใย/สนใจไมวาจะเจบไข [ ] พอแมไมคอยมเวลาเอาใจใสครอบครว [ ] พอแมไมกวดขน ไมบงคบ ไมอบรม ปลอยใหผ ปวยตดสนใจเอง [ ] แบบตามใจมากเกนไป : [ ] พอแมเอาใจใสผ ปวยตลอดเวลา [ ] พอแมไมขดใจผ ปวย ท าใหไดใจ ไมกลวใคร [ ] พอแมตามใจผ ปวยทกอยาง

ซงจะเหนไดวา ครอบครวบ าบด เพอใหครอบครวเขามามสวนรวมในการดแลและชวยเหลอผ ปวย เปาหมายของการบ าบดรกษาม 3 ประการคอ 1. รกษาอาการใหหายหรอบรรเทาลง (symptoms reduction) เชน การรกษาดวยยา การชอกดวยไฟฟา 2. ปองกนไมใหกลบปวยซ าอก (prevention of relapse) เชน การท าจตบ าบดแบบบคคลหรอกลม 3. การฟนฟสมรรถภาพ ท าใหคณภาพชวตดขน (rehabilitation) เชน เกษตรกรรมบ าบด อาชวบ าบด จดโปรแกรมใหความร การใหค าปรกษา จตบ าบดแบบประคบประคอง ครอบครวมสวนรวมในการดแลชวยเหลอผ ปวย ญาตมสวนส าคญเปนอยางมาก ทจะชวยให

การรกษามประสทธภาพ พยาบาลมบทบาทในการสรางสมพนธภาพกบญาต เพอใหครอบครว

มความไววางใจพยาบาล เพอทจะไดเหนความส าคญของการชวยเหลอผ ปวย สงเสรมใหเกดความ

16

รวมมอรวมใจภายในครอบครว ในการแกไขปญหาของสมาชกในครอบครว พยาบาลควรเปด

โอกาสใหผ ปวย และญาต ไดแสดงความคดเหน และหาทางรวมกนในการแกไขปญหา สนบสนน

ใหญาตไดแสดงความหวงใย พยาบาลมบทบาทเปนผใหค าปรกษาครอบครว หรออาจตองม

บทบาทเปนผทดแทนใหผ ปวย หรอญาตในบางสถานการณ เปดโอกาสใหญาตจงใจผ ปวยในการ

รกษา สนบสนนใหญาตใหก าลงใจแกผ ปวย พยาบาลแสดงบทบาทเปนผน าในการจดการกบ

ปญหาทญาต และผ ปวยอาจมความไมเขาใจกนเพอใหเกดความรวมมอรวมใจ เหนอกเหนใจกน

และสามารถอยดวยกนไดอยางมความสข

1. บทบาทพยาบาลกบการรกษาดวยไฟฟา 1. ประวต แนวคดและหลกการในการรกษาดวยกระแสไฟฟา ค.ศ 1934 ใช Camphor 20% ฉดเขากลามเนอผปวย แลวพบวา10 รายใน 24 รายมอาการทางจตดขน

ค.ศ 1935 ไดมการทดลองใช Metrazole (synthetic ของ Camphor) 10% ฉดเขาทางหลอดเลอด ท าใหเกดอาการชกแลว พบวา 41 รายใน 101 รายมอาการทางจตสงบลง ค.ศ 1938 ไดมการทดลองใชกระแสไฟฟาในสนขและสกรทด และวนวาย แตไมส าเรจใชกระแสไฟมากเกนไป ท าใหตาย Lucio Cerletti (1938) ไดน ามาใชกบผปวยทมอาการกาวราว โดยใชแรงดนไฟฟา 70 โวลต ภายในเวลา 1/10 วนาท พบวาผปวยทมอาการชกไมเตมท จงทดลองเพมแรงดนไฟฟาใหสงขน เปนผลใหผปวยเกดอาการชกแบบเตมททงตว ปรากฏวาอาการกาวราวของผปวยลดลง แตเนองจากปญหาเรอง Fracture and dislocation ค.ศ1940จงไดมการน ายาคลายกลามเนอ (Cucrare) เขามาใช แตหลงจากทม การน า antipsychotic มาใช ท าใหการท า ECT. ลดลงไป จนกระทงระยะหลงไดมการน ามาใชเพมขนอก Electroconvulsive therapy (ECT) คอ การรกษาดวยไฟฟาโดยการท าใหชกโดยใชกระแสไฟฟาในปรมาณ 70-150 โวลท ผานเขาไปในสมองทางขวตวน าไฟฟาซงวางไวบรเวณขมบทงสองขางหรอขางเดยว ปรมาณกระแสไฟฟาทผานเขาไปในสมองผ ปวย โดยทวไป เวลาทปลอยกระแสไฟฟาประมาณ 0.5-2 วนาท และมผลใหเกดการชกประมาณ 30-60 วนาท จงจะมผลตอการรกษาทมประสทธภาพ เปนการชกเกรงของฝาเทาและกลามเนอมดใหญประมาณ 10-15 วนาท และเปนการกระตกของกลามเนอเปนจงหวะประมาณ 30 วนาท

17

การท า ECT ม 2 ชนดคอ การรกษาดวยไฟฟาแบบใชยาสลบ(modified ECT) เปนการผานกระแสไฟฟาเขาสรางกายผ ปวยภายหลงทผ ปวยไดรบยาสลบ (generalanesthesia) และการรกษาดวยไฟฟาแบบไมใชยาสลบ (unmodified ECT) เปนการผานกระแสไฟฟาเขาสรางกายผ ปวยขณะทผ ปวยรสกตวด นอกจากนการตดขวทขมบ ม 2 วธคอ การวางขวไฟฟาขวเดยว (unilateral) เปนการวางขวไฟฟาทขมบดานทเปน นอนโดมแนนฮมสเฟย (non-dominanthemisphere) และอกวธคอการวางขวไฟฟาสองขว (bilateral) เปนการวางขวไฟฟาทขมบทงสองขาง จ านวนครงและความถของการรกษาดวย ECT แตกตางกนไปขนอยกบอาการของผ ปวย

กลไกการออกฤทธ เชอวา ECT มผลในการรกษาโดยไปท าใหเกดสมดลของระบบสอน าประสาททงในระดบ presynaptic และ postsynaptic อปกรณทใชในการรกษาดวยกระแสไฟฟา 1. เครองท า ECT 2. สารน าทใชเปนสอ 3. เตยง ผายาง ผาขนหน ผาคลมตวผ ปวย 4. ไมกดลนพนดวยกอส เครองมอส าหรบการพยาบาลฉกเฉน เชน แทงคออกซเจน สายออกซเจน เครองดดเสมหะ ชามลกไต ผาเชดหนา 2. ขอบงชในการรกษาดวย กระแสไฟฟา (Indication) และ ขอควรระวง 1. Major depressive disorder โดยเฉพาะผ ปวยทมความเสยงสงตอการฆาตวตาย หรอมอาการ

โรคจต

18

2. Bipolar disorder, manic type ในรายทอาการรนแรง หรอไมตอบสนองตอยา 3. Schizophrenia ในระยะเฉยบพลนทมอาการคลมคลงมาก ๆ และโดยเฉพาะหากมอาการ

catatonia 4. อาการทางจตเวชอน ๆ ทรกษาดวยวธอนๆ ไมไดผล 1. อาการปวดศรษะ คลนไส อาเจยน 2. ปวดเมอยกลามเนอหลงและบนเอว 3. หยดหายใจนาน 4. ตอหวใจ อาจพบ cardiac arrhythmia ขอหามในการรกษาดวยกระแสไฟฟา (Contraindication)

1 . เนองอกในสมอง เนองจากเสยงตอ increase intracranial pressure 2. ผ ปวยทมโรคทางระบบหวใจและหลอดเลอด เชน acute myocardial infarction, severe arrhythmia , sever hypertension 3. ผ ปวยชราทรางกายไมแขงแรง 4. ผ ปวยทมอาการของวณโรคระยะรนแรง 5. ผ ปวยทเปนโรคกระดกและผ ปวยตดเชอทมไขสง อาการแทรกซอน 6. ความจ าบกพรอง (Impairment of memory) 7. กระดกหกและเคลอนท (Fractures and dislocations) การรกษาดวยกระแสไฟฟาจ านวนครงทท า (Course of ECT) 1. ผ ปวยจตเภทจะท า ECT 8-16 ครง 2. ผ ปวยซมเศราทมใชจตเภทประมาณ 5-10 ครง 3. ผ ปวยทเคยท ามาแลวตองใชจ านวนครงเพมขนกวาทใชในครงกอนบางแหงใชจ านวนครง ECT ดวยการสงเกตอาการทเรมดขนหลง ECT ครงทเทาใด แลวท าตอไปอกเทาจ านวนครงทท ามาแลว (20-30 ครง)

อาการแทรกซอนของการรกษาดวยกระแสไฟฟา 1. ความจ าบกพรอง (Impairment of memory) จะพบ ไดในระหวางท าการรกษา และจะคอย ๆ ดขนเมอหยดการรกษา ประมาณ 2-3 อาทตย 2. กระดกหกและเคลอนท (Fractures and

19

dislocations) พบไดบอยเนองจากกลามเนอกระตกแรงมาก ถาผ ปวยบนปวดหลงควรรายงานใหแพทยทราบ 3. หยดหายใจนาน 4. ตอหวใจ อาจพบ cardiac arrhythmia ผลขางเคยง 1. อาการปวดศรษะ 2. ปวดเมอยกลามเนอหลงและบนเอว คลนไส อาเจยน

4.บทบาทของพยาบาลในการบ าบดทางจต : จตบ าบด ครอบครวบ าบด และพฤตกรรมบ าบดและการพยาบาลผปวยทไดรบการรกษาดวยกระแสไฟฟา

บทบาทของพยาบาลในการดวยบ าบดทางจต : การรกษาดวยกระแสไฟฟา

ในการพยาบาลผ ปวยทไดรบการรกษาดวยกระแสไฟฟา พยาบาลจะใชกระบวนการพยาบาลตงแตการประเมนภาวะสขภาพ ขอวนจฉยทางการพยาบาล การวางแผนทางการพยาบาลและปฏบตการทางการพยาบาล การประเมนผลทางการพยาบาล ซงโดยปกตมขนตอนดงน

1. ใหญาตเซนใบยนยอม ตามสทธตามกฎหมาย 2. เตรยมทางดานจตใจ โดยอธบายใหผ ปวยเขาใจและยอมรบการรกษาดวยกระแสไฟฟาพรอมทงแจงวน เวลา ใหผ ปวยไดทราบกอน 3. เตรยมทางดานรางกาย ดแลความสะอาดทวๆ ไป งดอาหารและน าทางปากอยางนอย 4 ชวโมงกอนสงไปท าการรกษา ตรวจเชคความดนโลหต ชพจร หายใจ และลงรายงานไว ใหแตงกายดวยเสอผาสะอาดและหลวม ไมมเครองประดบทเปนโลหะ ไมตดกบและไมตดเขมกลดทเปนสอไฟฟา ผมแหง ถามฟนปลอมจะตองถอดฟนปลอมเพอปองกนการหลดเขาไปในคอและควรใหผ ปวยถายปสสาวะกอนท า ECT 4. งดยาทท าใหความดนโลหตต าและยาตานเศรากอนเพราะอาจจะเสรมฤทธกน ท าใหเปนอนตรายแกหวใจได การปฎบตกอนท า ECT ทส าคญคอการใหผปวยไดระบายความรสกและใหมนใจในการรกษาดวยกระแสไฟฟา การปฎบตการพยาบาลขณะท า ECT

20

1.ใหนอนหงายราบทนอนแขง (ไมใชเตยงสปรง) ใชหมอนทรายรองตรงสวนโคงของกระดก เชน ตนคอ สะเอว แขนทงสองขางวางแนบล าตว 2.ใชผาหมคลมตวผ ปวย หอตวไว 3 คน ดงน คนท 1 เปนหวหนาทม จบบรเวณศรษะ ตอสายออกซเจนกบแทงค ใชไมกดลนพนกอซ สอดระหวางฟนกรามทงสองขาง เพอปองกนการกดลน ใชมอทงสองขางจบคางผ ปวยขน เพอปองกนการเคลอนทของขากรรไกร สวนคนท 2 และ 3 จบทขาและบรเวณล าตว 3.การจบตวผ ปวยควรจบใหแนนในระยะเกรงและจบหลวมในระยะกระตก เมอแพทยกดป มเพอปลอยกระแสไฟฟา 70-150 โวลต ระยะแรกผ ปวยหมดสตทนทและจะมอาการชกตามมา การชกจะชกแบบทงตว เรยกวา Grand mal seizure ซงมอาการเปนขนตอนตอไปน - รองอา ขากรรไกรจะอาออก - หมดสต (unconscious) - ระยะเกรง (Tonic Phase) ระยะนกนเวลาประมาณ 5 - 10 วนาท กลามเนอจะเกรงและอาจจะหยดหายใจ - ระยะกระตก (Clonic Phase) ระยะนจะกนเวลา 35 วนาท จะเรมกระตกทหวตากอนแลวกระตกทวตา - ระยะโคมา (Coma) คนไขจะเรมหายใจแตไมรสกตว - ระยะหลบ (Sleep) บางรายอาจหลบไปประมาณ 30 นาท ผ ปวยถาหยดหายใจนาน เกน 40 วนาท ทมงานจะตองใหเครองชวยหายใจ การปฎบตการพยาบาลหลงท า ECT 1. จดทานอนหงายราบ เอยงศรษะไปขางใดขางหนง ใหการพยาบาลเหมอนผ ปวยไมรสกตว 2. สงเกตอาการอยางใกลชด ระวงการหยดหายใจ การตกเตยงจากอาการมนงงสบสน โดยใหผ ปวยนอนพกผอน เชดดวยผาเยนแลวทดสอบความรสกตวกอนจะจดสงเขาตกผ ปวยตามเดม อาจใชเวลาประมาณ 30 นาท 3. ทบทวน เกยวกบวน เวลา สถานท และบคคลทอยรอบขาง (reorientation) 4. ลงบนทกเกยวกบอาการกอนท า ขณะท า และหลง การประเมนผลปฎบตการพยาบาล หลงท า ECT ทส าคญ คอการประเมนการหลงลม orientation การรบรวนเวลาสถานทและ ผ ปวยสามารถกลบคนสภาวะปกตใน 24 ชวโมง

21

สรป

จะเหนวาพยาบาลมบทบาทส าคญในการบ าบดทางจต:การบ าบดทางจต รายบคคล กลมและครอบครว และการพยาบาลผ ปวยท ไดรบการรกษาดวยกระแสไฟฟา ดงนน พยาบาลควรมความรความเขาใจ การบ าบดทางจต รายบคคล กลมและครอบครว และและการพยาบาลผ ปวยทไดรบการรกษาดวยกระแสไฟฟาทราบบทบาทหนาทของพยาบาลในการบ าบดทางจต:การบ าบดทางจต รายบคคล กลมและครอบครวเพราะการบ าบดทางจต รายบคคล กลมและครอบครว การรกษาดวยกระแสไฟฟากเปนสงส าคญทท าใหผ ปวยอาการทางจตสงบ เพอใหมคณภาพชวตทดตอไป

บรรณานกรม

บญศร ปราบณศกด และศรพร จรวฒนกล. (2538). การสอสารเพอคณภาพการพยาบาล กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย มาโนช หลอตระกล. (2546). คมอการใชยาทางจตเวช. กรงเทพฯ : ส านกพมพหมอชาวบาน พรทพย วชรดลก (2550).การสรางแรงจงใจรวมกบการปรบพฤตกรรมทางความคดตอความรวมมอ ในการรกษาของผ ปวยจตเภท . กรงเทพฯ : อรจต อดลยานภาพ. (2541). การพยาบาลจตเวชและกลมบ าบด. สขภาพจตและจตเวช อรพรรณ ลอบญธวชภาพ. (2543). การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช. กรงเทพฯ. : โรงพมพพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย อ าไพวรรณ พมศรสวสด. ( 2543 )การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต : แนวการปฏบตตาม พยาธ สภาพ. กรงเทพฯ : บรษท ธรรมสาร จ ากด , . 317 หนา รองศาสตราจารยสวนย เกยวกงแกว. (2554). การพยาบาลจตเวช กรงเทพฯ : ส านกพมพโรง

22

พมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ฉววรรณ สตยธรรม. (2556). การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต ฉบบปรบปรงเลม 1. กรงเทพฯ : บรษท ธนาเพรส จ ากด www.Ya&You.com : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2558 เวลา 13.00น. http://www.jvkk.go.th/newweb/CPG/schiz_lession2.aspx โรงพยาบาลจตเวชขอนแกนราชนครนทร : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2558 เวลา 13.30น. http://www.thailabonline.com/memtal-psycho.htm : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2556 เวลา 14.00น. http://www.somdet.go.th/Knowledge%20(saranarue)/2.html : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2558 เวลา 15.00น. http://www.dmhweb.dmh.go.th/jvsk/cpsy2/F0099.htm สขภาพจตและจตเวชชมชม ICD 10 : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2557 เวลา 15.30น. http://www.ramamental.com/psychiatrist/electroconvulsive-therapy-ect/ Ramathibodi Mental Health Homepage : เมอวนท 22 กรกฎาคม 2558 เวลา 16.30น