ศิลปะacademic.obec.go.th/textbook/web/images/book/1003936_example.… · 10...
TRANSCRIPT
สงวนลขสทธ
สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พ
วช�ก�ร (พว.) จำ�กด
พ.ศ. ๒๕๕๘
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนน
นครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ
๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐
(อตโนมต ๑๕ ส�ย),
๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕
แฟกซ : ทกหม�ยเลข,
แฟกซอตโนมต :
๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,
๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖
ชนประถมศกษ�ปท ๕
กลมส�ระก�รเรยนรศลปะ
ต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
website : www.iadth.com
ผชวยศ�สตร�จ�รยอรวรรณ ขมวฒน�
อ�จ�รยรงค ประภ�สะโนบล
อ�จ�รยนวลฉว สำ�ร�ญร�ษฎร
ผเรยบเรยง
ผตรวจ
บรรณาธการ
ผชวยศ�สตร�จ�รยพงษลด� ธรรมพทกษกล
อ�จ�รยธงชย รกปทม
อ�จ�รยนคร บญร�ช
อ�จ�รยวลยพร เอยมสนธ
อ�จ�รยสกญญ� ทรพยประเสรฐ
อ�จ�รยคมค�ย กลนภกด
ศ�สตร�จ�รยวโชค มกด�มณ
อ�จ�รยอษ� วงศกลม
ศลปะ
หนา
สาระท ๑ ทศนศลป
ผงสาระการเรยนรทศนศลป ๗
หนวยการเรยนรท ๑ เหมอนตางสรางสรรค ๘
● จ งหวะและต�ำแหนงของสงตำงๆทปรำกฏในสงแวดลอม ๙
● จงหวะและต�ำแหนงของสงตำงๆทปรำกฏในงำนทศนศลป ๑๒
หนวยการเรยนรท ๒ การจดองคประกอบและการสอความหมายในงานทศนศลป ๒๑
● ปญหำในกำรสอควำมหมำย ๒๓
● ปญหำในกำรจดองคประกอบ ๒๔
หนวยการเรยนรท ๓ วาดแสงเลนส ๓๑
● กลมสทมน�ำหนกและกลมสทไมมน�ำหนก ๓๒
● น�ำหนกแสงเงำและวรรณะส ๓๖
หนวยการเรยนรท ๔ ปนตามจนตนาการ ๔๔
● จนตนำกำร ๔๕
● กำรปนตำมจนตนำกำร ๔๕
● ตวอยำงขนตอนกำรปน ๔๘
สารบญ
หนวยการเรยนรท ๕ จดวางสรางงานพมพ ๕๔
● งำนพมพภำพจำกดอกไม ๕๕
● งำนพมพภำพจำกวสดตำงๆ ๕๗
● งำนพมพภำพจำกแมพมพกระดำษ ๖๑
หนงสอเรยนรำยวชำพนฐำนศลปะชนประถมศกษำปท๕กลมสำระกำรเรยนรศลปะ
ไดจดท�ำขนตำมมำตรฐำนกำรเรยนร ตวชวดและสำระกำรเรยนรของหลกสตรแกนกลำง
กำรศกษำขนพนฐำนพทธศกรำช๒๕๕๑ประกอบดวย
สาระท ๑ ทศนศลป มเนอหำเกยวกบจงหวะและต�ำแหนงของสงตำงๆทปรำกฏใน
สงแวดลอมและงำนทศนศลป กำรจดองคประกอบและกำรสอควำมหมำยในงำนทศนศลป
กำรวำดภำพโดยใชเทคนคของแสงเงำน�ำหนกและวรรณะสกำรปนจำกจนตนำกำรกำรพมพภำพ
คณคำของงำนทศนศลปตอคนในสงคมและงำนทศนศลปทสะทอนวฒนธรรมและภมปญญำ
ในทองถน
สาระท ๒ ดนตร มเนอหำเกยวกบเครองดนตรบรรเลงจงหวะและท�ำนองวงดนตรไทย
และสำกลองคประกอบดนตร เครองหมำยและสญลกษณทำงดนตร กำรขบรองเพลงไทย
เพลงสำกลและเพลงไทยสำกลดนตรกบกำรแสดงนำฏศลปและดนตรกบประเพณทองถน
สาระท ๓ นาฏศลป มเนอหำเกยวกบ กำรแสดงทำทำงประกอบเพลงและนทำน
นำฏยศพทและภำษำทำ ทำงนำฏศลปไทย กำรแสดงนำฏศลปไทย องคประกอบนำฏศลป
กำรเขยนเคำโครงเรองหรอบทละครสนๆหลกกำรชมกำรแสดงกำรแสดงนำฏศลปพนเมอง
นำฏศลปไทยและนำฏศลปสำกล
เพอใหเกดประโยชนสงสดแกผสอนและผเรยนหนงสอเรยนเลมนจงไดจดท�ำเนอหำ
ททนสมย มผงสรปสำระส�ำคญ กจกรรมกำรเรยนรและค�ำถำมพฒนำกระบวนกำรคดท
เหมำะสมกบวยของผเรยนกระตนกระบวนกำรคดนอกจำกนยงไดสอดแทรกขอมลเกยวกบ
อำชพนำร อนรกษสงแวดลอมปลอดภยไวกอน เวบไซตแนะน�ำ ควำมรรอบโลกสนกกบ
ค�ำศพทจดประกำยควำมรควำมรเพมเตมกจกรรมพฒนำกำรอำนและจดประกำยโครงงำน
ผเขยนหวงเปนอยำงยงวำหนงสอเรยนเลมนจะชวยพฒนำผเรยนไดเตมตำมศกยภำพ
คณะผจดท�า
ค�าน�า
หนวยการเรยนรท ๖ สรางสรรคดนตร ๑๒๙
● ดนตรกบกำรแสดงนำฏศลป ๑๓๐
หนวยการเรยนรท ๕ หลกการขบรอง ๑๑๘
● หลกกำรขบรองเพลงไทยเพลงสำกลและเพลงไทยสำกล ๑๑๙
● กำรรองเพลงประสำนเสยง ๑๒๓
● กำรดนสด ๑๒๕
หนวยการเรยนรท ๗ ดนตรกบประเพณทองถน ๑๓๕
● ประเพณทองถนภำคเหนอ ๑๓๖
● ประเพณทองถนภำคกลำง ๑๓๗
● ประเพณทองถนภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ๑๓๘
● ประเพณทองถนภำคใต ๑๓๙
● คณคำของดนตรจำกแหลงวฒนธรรมตำงๆ ๑๔๑
สาระท ๓ นาฏศลป
ผงสาระการเรยนรนาฏศลป ๑๔๔
หนวยการเรยนรท ๑ จนตนาการสรางสรรค ๑๔๕
● กำรแสดงทำทำงประกอบนทำน ๑๔๖
● กำรแสดงทำทำงประกอบเพลง ๑๕๐
หนวยการเรยนรท ๒ นาฏยศพทและภาษาทา ทางนาฏศลปไทย ๑๕๘
● นำฏยศพท ๑๕๙
● ภำษำทำทำงนำฏศลปไทย ๑๖๐
หนวยการเรยนรท ๔ เครองหมายและสญลกษณทางดนตร ๑๑๑
● โนตดนตรไทยและโนตดนตรสำกล ๑๑๒
● บนไดเสยง ๑๑๔
หนวยการเรยนรท ๒ วงดนตรไทยและสากล ๙๓
● วงดนตรไทย ๙๔
● วงดนตรสำกล ๙๙
หนวยการเรยนรท ๓ องคประกอบดนตร ๑๐๕
● ลกษณะขององคประกอบดนตร ๑๐๖
● กำรสออำรมณเพลงดวยองคประกอบดนตร ๑๐๗
สาระท ๒ ดนตร
ผงสาระการเรยนรดนตร ๗๘
หนวยการเรยนรท ๑ เครองดนตรบรรเลงจงหวะและท�านอง ๗๙
● เครองดนตรไทยประกอบจงหวะและท�ำนอง ๘๐
● เครองดนตรสำกลประกอบจงหวะและท�ำนอง ๘๖
หนวยการเรยนรท ๖ ภมปญญาในงานทศนศลป ๖๕
● ลกษณะรปแบบของงำนทศนศลป ๖๖
● งำนทศนศลปทสะทอนวฒนธรรมและภมปญญำในทองถน ๖๘
● เทคนคและวสดอปกรณในกำรสรำงผลงำน ๗๓
● ● ประโยชนและคณคำของงำนทศนศลปจำกภมปญญำทองถน ๗๔
หนวยการเรยนรท ๖ หลกการชมการแสดง ๑๙๘
● หลกในการชมการแสดงนาฏศลปไทย ๑๙๙
● การเปนผชมทด ๒๐๐
● ประโยชนของการชมการแสดงนาฏศลปไทย ๒๐๑
หนวยการเรยนรท ๕ ละคร ๑๙๑
● องคประกอบของละคร ๑๙๒
● การเขยนเคาโครงเรองของละคร ๑๙๔
● บทละครสนๆ ๑๙๔
● ประโยชนของละคร ๑๙๕
หนวยการเรยนรท ๗ นาฏศลปไทยและนาฏศลปสากล ๒๐๓
● การแสดงนาฏศลปพนเมองของไทยภาคตางๆ ๒๐๔
● นาฏศลปสากล ๒๐๘
หนวยการเรยนรท ๔ องคประกอบนาฏศลป ๑๘๕
● องคประกอบในการแสดงนาฏศลป ๑๘๖
หนวยการเรยนรท ๓ การแสดงนาฏศลปไทย ๑๖๔
● ระบ�า ๑๖๕
● ฟอน ๑๗๕
● ร�าวงมาตรฐาน ๑๘๐
จดประกายโครงงานกลมสาระการเรยนรศลปะชนประถมศกษาปท๕ ๒๑๕
บรรณานกรม ๒๑๖
ทศนศลปผงสาระการเรยนรทศนศลปสาระท ๑
ตวชวดท ๑ บรรยายเกยวกบจงหวะต�าแหนงของสงตางๆ ทปรากฏในสงแวดลอมและงานทศนศลป
ศ ๑.๑
ศ ๑.๒
ตวชวดท ๒ อภปรายเกยวกบงานทศนศลปทสะทอนวฒนธรรม และภมปญญาในทองถน
ตวชวดท ๒ เปรยบเทยบความแตกตางระหวางงานทศนศลป ทสรางสรรคดวยวสดอปกรณและวธการ ทตางกน
ตวชวดท ๔ สรางสรรคงานปนจากดนน�ามนหรอดนเหนยว โดยเนนการถายทอดจนตนาการ
ตวชวดท ๕ สรางสรรคงานพมพภาพโดยเนนการจดวาง ต�าแหนงของสงตางๆในภาพ
ตวชวดท ๗ บรรยายประโยชนและคณคาของงานทศนศลป ทมผลตอชวตของคนในสงคม
ตวชวดท ๖ ระบปญหาในการจดองคประกอบศลปและ การสอความหมายในงานทศนศลปของตนเอง และบอกวธการปรบปรงงานใหดขน
ตวชวดท ๓ วาดภาพโดยใชเทคนคของแสงเงาน�าหนก
และวรรณะส
ตวชวดท ๑ ระบและบรรยายเกยวกบลกษณะรปแบบของงาน ทศนศลปในแหลงเรยนรหรอนทรรศการศลปะ
หนวยการเรยนรท๑เหมอนตางสรางสรรค
หนวยการเรยนรท๖ภมปญญาในงานทศนศลป
หนวยการเรยนรท๑
เหมอนตางสรางสรรค
หนวยการเรยนรท๔ปนตามจนตนาการ
หนวยการเรยนรท๕จดวางสรางงานพมพ
หนวยการเรยนรท๖ภมปญญาในงานทศนศลป
หนวยการเรยนรท๒การจดองคประกอบและการสอความหมายในงานทศนศลป
หนวยการเรยนรท๓วาดแสงเลนส
หนวยการเรยนรท๖ภมปญญาในงานทศนศลป
เหมอนตางสรางสรรค
นกเรยนลองจนตนาการดซวากอนเมฆนมรปรางเหมอนอะไร
ผงสาระการเรยนร
จดประกายความคด
ตวชวด
สาระส�าคญ
จงหวะหมายถง ระยะทสม�าเสมอ ในทางทศนศลปนนสามารถรบรจงหวะได
ดวยการมองเหน
ต�ำแหนงหมายถงการจดวางภาพในทศทางตางๆทสมพนธกน
เหมอนตางสรางสรรค
จงหวะและต�าแหนงของสงตางๆ ทปรากฏในสงแวดลอม
เกสรดอกไม เกลยวคลนทซดเขาหาฝง
๑. บรรยายเกยวกบจงหวะต�าแหนงของสงตางๆทปรากฏในสงแวดลอมและงานทศนศลป
(ศ๑.๑ป.๕/๑)
๒. เปรยบเทยบความแตกตางระหวางงานทศนศลปทสรางสรรคดวยวสดอปกรณและวธการทตางกน
(ศ๑.๑ป.๕/๒)
เสน ส รปราง รปทรงทปรากฏเปนระยะทมความสม�าเสมอหรอเปนระยะทก�าหนดไวตามอารมณ
และความรสกของผสรางสรรคผลงานทศนศลปแสดงถงจงหวะทมองเหนได
วสด อปกรณทใชในการวาดภาพ
เปรยบเทยบผลงานทศนศลปทสรางสรรคดวยวสด อปกรณ
และวธการทตางกน
เหมอนตางสรางสรรคเหมอนตางสรางสรรค๑ห
นวยกำรเรยนรท
จงหวะและต�าแหนงของสงตางๆ ทปรากฏ
ในสงแวดลอม
เหมอนตางสรางสรรค
จงหวะและต�าแหนงของสงตางๆ ทปรากฏ
ในงานทศนศลป
9
10 ศลปะ ป.๕ เหมอนตางสรางสรรค
จงหวะและต�าแหนงในสงตางๆทมนษยสรางขนมทงจงหวะของความถหาง
ตลอดจนจงหวะของสสนทลงตวพอด ดแลวไมขดตา ถงแมสจะตางกน แตการ
วางในต�าแหนงทถกตองกท�าใหกลมกลนไปดวยกน และเกดลลาเปนจงหวะตางๆ
ทสวยงามนาด
นกเรยนเคยเหนจงหวะของสงใดในสงแวดลอมบาง
ครมทตกแตงรอบจานขนมเคกมระยะหางใกลเคยงกน ท�าใหมจงหวะ
เสาตกมระยะหางเทากนและมสสลบกนท�าใหเกดจงหวะ
วาวแขวนไวมระยะเทา ๆ กน ท�าใหมจงหวะ
เกาอมระยะหางเทากนและมสสลบกน ท�าใหเกดจงหวะ
ในสงแวดลอมตามธรรมชาต ถาสงเกตใหดจะพบวาจงหวะและต�าแหนง
ของสงตาง ๆ ถกจดวางอยางลงตว ทงรปราง รปทรง เสน และสสน จงหวะใน
สงแวดลอมอาจปรากฏเปนระยะทสม�าเสมอ เชน จงหวะของสในเกสรดอกไม
ต�าแหนงของรปรางรปทรงซงปรากฏเปนระยะสม�าเสมอหรอระยะของเกลยวคลน
สขาวซงคนอยระหวางสของน�าทะเล ทไลน�าหนกเขมออนเนองจากมความลก
ทแตกตางกน
เสนหของฝกบว
ผงนอยท�ารง
เมดบวปรากฏเปนจงหวะซ�ากน
อยบนฝกบวแตเมดบวมขนาดไมเทากน
จงท�าใหต�าแหนงของเมดบวทมขนาดใหญ
นนกลายเปนจดเดน
รงผง มรปทรงและขนาดทเทากนม
ระยะของจงหวะและต�าแหนงทสม�าเสมอ
ท�าใหรสกถงความเทาเทยมความเสมอภาค
และความเปนระเบยบไปในทศทางเดยวกน
11
12 ศลปะ ป.๕ เหมอนตางสรางสรรค
จงหวะและต�าแหนงของสงตางๆ ทปรากฏในงานทศนศลป วสด อปกรณทใชในการวาดภาพ
ในงานทศนศลป จงหวะเปนสงทนกเรยนสามารถมองเหนได ต�าแหนงของ
เสน รปราง รปทรง และสสนจะตองปรากฏอยในต�าแหนงทลงตว เปนจงหวะทม
ความพอด ซงจงหวะทกลาวถงนอาจจะเปนระยะทมความสม�าเสมอหรอเปนระยะ
ทก�าหนดไวตามอารมณและความรสกของผสรางสรรคผลงาน
ในการสรางสรรคงานทศนศลปประเภทงานวาดภาพนกเรยนสามารถเลอกใช
วสด อปกรณไดอยางหลากหลาย ทงดนสอสหรอสไม สโปสเตอร สน�า สเทยน
หรอวาดภาพดวยลายเสนดนสอหรอปากกา
ภาพถายทงดอกกระเจยว ผลงานการวาดภาพทงดอกกระเจยว
ภาพดอกไมระบายสน�า
ค�าถามทาทายทง ๒ ภาพ มความเหมอน
และตางกนอยางไร
13
14 ศลปะ ป.๕ เหมอนตางสรางสรรค
เปรยบเทยบผลงานทศนศลปทสรางสรรคดวยวสด อปกรณและวธการทตางกน
ทามกลางดอกไมสชมพซงมจงหวะซ�าๆ กนดอกไมสขาวดอกใหญทดโดดเดน
จงเปนจดสนใจชวนใหนามอง
ภาพวาดลายเสนดอกกระเจยว
นกเรยนสามารถแยกรปราง
รปทรงของดอกไมและใบไมดวย
ลายเสนจากดนสอหรอปากกาด�า
โดยจบจงหวะต�าแหนงของดอกไม
และใบไม ลายเสนจะท�าใหเหน
ต�าแหนงและจงหวะลลาของภาพ
ในธรรมชาตทดแลวไมนาเบอ
วสด อปกรณ : สไม
วธกำร : ฝนเสนตรงจากซายไปขวาและ
จากบนลงลางระบายสใหมพนผวท�าให
ภาพเกดความงดงามดนาสนใจ
วสด อปกรณ :สน�า
วธกำร : แบงต�าแหนงของดอกและใบ
โดยระบายสเขยวออนใหเปนสสวนใหญ
ของภาพกอน แลวจงระบายสทดอกไม
ใหมความเขมออนตามจงหวะหางของ
ดอกไมทวาดไว แลวจงเกบรายละเอยด
ดวยสเขยวเขม
ภาพวาดดอกกระเจยวระบายดวยสไม
ภาพวาดดอกกระเจยวระบายดวยสน�า
15
16 ศลปะ ป.๕ เหมอนตางสรางสรรค
ความรรอบโลก
พดดง เปนขนมหวานมตนต�ารบมาจากประเทศองกฤษมลกษณะเตงตง เนอนมรสชาตหอมหวานท�าจากนมไขไกและน�าตาล
วสด อปกรณ :สไม
วธกำร : ภาพนระบายสสดใสทผลไมกอน
แลวจงระบายอยางเบาบางในสวนทเปน
แกว จากนนระบายสสวนทเปนพนหลง
ใชสไมฝนหรอวนเสนเพอใหเกดพนผวท
แปลกตาขนในภาพแลวตดเสนดวยสเขม
วสด อปกรณ :สเทยน
ว ธกำร : มขนตอนการระบายส
เชนเดยวกบการระบายภาพสไม แต
ตองระบายโดยระวงไมใหสทบกน
เพราะจะท�าใหภาพดมอมแมมได
นกเรยนสามารถใชวสดอปกรณ
และวธการทตางกนในการวาดและ
ระบายส เพอใหเกดการสรางสรรคท
สวยงาม และเพมพนประสบการณ
ใหมๆใหกบตนเอง
ภาพถายพดดงผลไม
ภาพวาดพดดงผลไมระบายดวยสน�า
ภาพวาดพดดงผลไมระบายดวยสไม
ภาพวาดพดดงผลไมระบายดวยสเทยน
วสด อปกรณ : สน�า
วธกำร : ระบายสสดใสของผลไมกอน
แลวจงระบายพนหลงโดยเวนพนท
การระบายสในสวนทเปนแกวเพอใหด
มความใส แลวจงตกแตงในสวน
รายละเอยดดวยเสนปากกาด�าหรอ
พกน
17
18 ศลปะ ป.๕ เหมอนตางสรางสรรค
กจกรรมพฒนาการอาน
ใหนกเรยนอานค�าและความหมายของค�าตอไปน
กจกรรมการเรยนร
จงหวะและต�าแหนงของสงตาง ๆ ทปรากฏใน สงแวดลอม
จงหวะและต�าแหนงของสงตาง ๆ ทปรากฏในงานทศนศลป
สงตาง ๆ ทเกดขนจากธรรมชาตในสงแวดลอม มรปทรง เสน สจงหวะและต�าแหนงทหลากหลาย
การสร า งสรรค ง านทศนศลป อาจเกดจากการน�าสงตาง ๆ ในสงแวดลอมหรอจนตนาการขนมาแลวสรางสรรค โดยการก�าหนดระยะต�าแหนงของภาพให เกดจงหวะทสม�าเสมอ
เหมอนตางสรางสรรค
เวบไซตแนะน�า
ผงสรปสาระส�าคญ
ภาพท ๑
จงหวะของภาพเปนอยางไร
ภาพนใหความรสกอยางไร
ต�าแหนงของสงแวดลอมในภาพเปนอยางไร
จงหวะของภาพเปนอยางไร
ภาพนใหความรสกอยางไร
ต�าแหนงของสงแวดลอมในภาพเปนอยางไร
ภาพท ๒
๑. ใหนกเรยนส�ารวจสงแวดลอมในชมชนและยกตวอยางวามการวางต�าแหนง
และมจงหวะอยางไร
๒. ใหนกเรยนวเคราะหภาพสงแวดลอมและงานทศนศลปในหวขอดงน
จงหวะในงานทศนศลป http://www.kukiat-baraku.blogspot.com/2007/12/ elements-of-visual-art-movement-3.html
๓. ใหนกเรยนวาดภาพขนมเคกโดยใชวสดอปกรณทตางกนดงน
๑) สเทยน
๒) สไม
๓) สน�า
และวาดภาพโดยใชวธการทตางกนมา๒ภาพลงในกระดาษวาดเขยน
จากนนน�ามาตดเพอเขยนอธบายเปรยบเทยบความแตกตาง
ค�าศพท
ปรากฏ ปรา-กด แสดงออกมาใหเหน
วธการ ว-ท-กาน วธปฏบตอยางเปนขนตอน
สรางสรรค สาง-สน สรางใหมขนใหเปนขน
ค�าอาน ความหมาย
19
20 ศลปะ ป.๕
ค�ำถำมพฒนำกระบวนกำรคด
๑. ถาจงหวะของงานดนตรรบรโดยการฟงแลวจงหวะของงานทศนศลปรบร
โดยวธใด
๒. ในธรรมชาตและสงแวดลอมมสงใดบางทมจงหวะและต�าแหนงทสม�าเสมอ
๓. ภาพทมจงหวะและต�าแหนงทสม�าเสมอกนใหความรสกอยางไร
๔. ถาตองการวาดภาพทะเลใหน�าทะเลดชมฉ�าควรเลอกใชสประเภทใด
๕. การระบายสภาพดวยสน�าและสเทยนเหมอนและแตกตางกนอยางไร
• วสดอปกรณทใชวาดมอะไรบาง
• ใชวธการหรอเทคนคใดบาง
• นกเรยนชอบภาพใดมากทสด
เพราะอะไร
• วสดอปกรณทใชวาดมอะไรบาง
• ใชวธการหรอเทคนคใดบาง
ตวอยาง