บทที่ 2 - old-book.ru.ac.thold-book.ru.ac.th/e-book/e/ec211/chapter2.pdf · marginal...

EC 211 9

เนองจากอปสงคมความสมพนธโดยตรงกบการทผบรโภคเตมใจและสามารถซอสนคา จงมความจ าเปนตองเขาใจถงพฤตกรรมของผบรโภคเพอทจะเขาใจถงตวก าหนดอปสงคในบทนจะพจารณาทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภค และการวเคราะหหาดลยภาพของผบรโภค

ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมผบรโภคทส าคญ 3 ทฤษฎ คอ

1. ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน (Cardinal Utility Approach)

2. ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน (Ordinal Utility Approach)

3. ทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (Reveal Preference Theory)

ทงสามทฤษฎนมพนฐานของการวเคราะหทรวมกนอย คออาศยพนฐานทางดานจตวทยาในการเลอกซอสนคาใหตนเองไดรบอรรถประโยชนมากทสดโดยมเงอนไขงบประมาณของผบรโภคจ ากด

ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน(Cardinal Utility Approach)

การวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน เกดขนในศตวรรษท 19 โดยกลมนกเศรษฐศาสตรส าคญไดแก W. Stanley Javons, Leon Walras และ Alfred Marshall โดยมขอสมมตในการวเคราะหดงน

1. ผบรโภคเปนผทมเหตผล (Rationality) โดยจะแสวงหาความอรรถประโยชนสงสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด

บทท 2 ทฤษฎพฤตกรรมผบรโภค

(Theory of Consumer Behavior)

EC 211 10

2. ผบรโภคสามารถบอกความพอใจจากการบรโภคสนคาและบรการแตละชนดออกมาเปนหนวยนบได มหนวยเรยกวา Utils

3. อรรถประโยชนรวม (Total Utility) คอผลรวมของอรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาแตละชนด

4. อรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาชนดหนงจะเปนอสระจากอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคาชนดอน ๆ

5. อรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคาหนวยเพมจะลดลง (Diminishing Marginal Utility)

6. ผบรโภคแตละคนมความรอยางสมบรณเกยวกบขอมลทใชในการตดสนใจใชจาย

อรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนเพม

อรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมด (Total Utility: TU)

เมอผบรโภคไดรบสนคามาบ าบดความตองการและสามารถวดความพอใจทไดรบจากการบรโภคสนคาออกมาเปนหนวยนบทเรยกวา “Utils” แลว ดงนนอรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมด (Total Utility: TU) จงหมายถงจ านวนความพอใจหรออรรถประโยชนทงหมดทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาจ านวนทก าหนดใหในชวงระยะเวลาหนง

สมมตในการบรโภคสนคาจ านวนตาง ๆ ผบรโภคไดรบอรรถประโยชนดงตารางท 2 – 1

EC 211 11

ตารางท 2 – 1 อรรถประโยชนทงหมดทไดรบจากการบรโภคสนคา

จ านวนของสนคา (Q)

อรรถประโยชนรวม (TU)

0 1 2 3 4 5 6 7

0 10 18 24 28 30 30 28

จากอรรถประโยชนรวมจะสามารถหาอรรถประโยชนเพมได

อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility: MU)

หมายถงการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมอนเนองมาจากการเปลยนแปลงปรมาณสนคาทบรโภคไป 1 หนวย

ดงนนอรรถประโยชนเพม (Marginal Utility: MU) จะหาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมกบการเปลยนแปลงในปรมาณสนคาทบรโภค

MU = บรโภควนสนคาทแปลงของจ านการเปลยน

วมถประโยชนรแปลงของอรรการเปลยน

= Q

TU

คาของอรรถประโยชนเพมหาไดดงตารางท 2 – 2

EC 211 12

ตารางท 2 – 2 อรรถประโยชนทงหมดและอรรถประโยชนเพม



อรรถประโยชนเพม (MU)

0 1 2 3 4 5 6 7

0 10 18 24 28 30 30 28

จากตารางท 2 – 2 เมอผบรโภคไดรบสนคามาบ าบดความตองการเพม อรรถประโยชนรวมทผบรโภคไดรบจะเพมขน และผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวมสงสดเทากบ 30 Utils เมอบรโภคสนคาจ านวน 6 หนวย จดนเรยกวา จดอมตว(saturation rate) เพราะวาเมอเพมการบรโภคสนคาจ านวนมากขน ผบรโภคไมสามารถหาความพอใจไดสงกวานได และถาบรโภคสนคาจ านวนมากขน อรรถประโยชนรวมจะลดลง และอรรถประโยชนเพมจะมคาตดลบ ดงนนเมอ TU มคาสงสด คาของ MU เทากบศนย และเมอ TU มคาลดลง คาของ MU จะมคาตดลบ

จากตารางจะสงเกตไดวา ถาตองการหาอรรถประโยชนรวม (TU) ส าหรบการบรโภคสนคาหนวยใด ๆ จะหาไดจากการรวมอรรถประโยชนเพมตงแตหนวยตนจนถงหนวยทตองการหา เชน ถาตองการหาอรรถประโยชนรวม (TU) ส าหรบการบรโภคสนคาจ านวน 2 หนวยจะเทากบผลรวมของอรรถประโยชนเพม (MU) ของหนวยแรก คอ 10 Utils บวกดวยอรรถประโยชนเพมของสนคาหนวยทสอง คอ 8 Utils ดงนนอรรถประโยชนรวมของการบรโภคสนคาจ านวน 2 หนวย เทากบ 10 + 8 = 18 Utils

10 8 6 4 2 0 – 2

EC 211 13

กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพม (Law of Diminishing Marginal Utility)

ถาสมมตวาปจจยอน ๆ ไมเปลยนแปลง เมอผบรโภคเพมการบรโภคสนคาและบรการเลยจดหนงไปแลว อรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคาหนวยเพม(MU) จะลดลงเปนไปตามกฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพม (Law of diminishing marginal utility) ซงกล าววา เมอผบรโภคไดร บสนคามาบ าบดความตองการเพมทละหนวยอรรถประโยชนเพมของสนคานนจะลดลง หรอ ถาผบรโภคสละการบรโภคสนคาและบรการไปทละหนวยแลว อรรถประโยชนเพมของสนคาและบรการหนวยทจะตองสละเพมขนจากหนวยทเหลออยจะเพมมากขนเรอย ๆ จากตารางท 2 – 2 จะเหนไดวา กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมจะเขามามบทบาทเมอบรโภคสนคาหนวยท 2

ความสมพนธระหวางฟงกชนอรรถประโยชนรวมและฟงกชนอรรถประโยชนเพม

จากตารางท 2 – 1 ฟงกชนอรรถประโยชนรวมสามารถเขยนออกมาในรปคณตศาสตร ดงน

TU = 11 Q – Q2

โดย TU = อรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมดมหนวยเปน Utils

Q = จ านวนของสนคาทบรโภคตอหนวยของเวลา

ถาพจารณาความสมพนธระหวางฟงกชน TU และ MU จะเหนไดวา

MU เปนอตราการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมตออตราการเปลยนแปลงในจ านวนการบรโภค ดงนนคา first derivative ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม โดยมสญลกษณ

dQ

dTU คอ คาของ MU ซงแสดงถงการเปลยนแปลงของอรรถประโยชนรวมเมอมการ

เปลยนแปลงในปรมาณสนคาทบรโภคจ านวนนอยมากจนเขาใกลศนย นนคอ MU = dQ

dTU

EC 211 14

จากฟงกชน TU หาฟงกชน MU ไดดงน

MU = dQ

dTU = 11 – 2 Q

จากฟงกชนอรรถประโยชนรวมและฟงกชนอรรถประโยชนเพม เมอสมมตคาของ Q คาตาง ๆ สามารถเขยนเปนตารางไดดงน

ตารางท 2 – 3 อรรถประโยชนทงหมดและอรรถประโยชนเพม



TU = 11 Q – Q2


MU = 11 – 2 Q 0 1 2 3 4 5 6 7

0 10 18 24 28 30 30 28

- 9 7 5 3 1 –1 –3

น าคาของ TU และ MU ไปเขยนเปนรปกราฟไดดงน

10

8

6

4

2

0

– 2

EC 211 15

รปท 2 – 1 เสนอรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนเพม

จากรปท 2 – 1 เมออรรถประโยชนรวม (TU) มคาสงสด คาความชนของเสน TU จะเปนศนย เพราะเสนทลากสมผสกบฟงกชน TU ทจดสงสดจะขนานกบแกนนอน และจะเหนไดวา MU คอ คาความชน (slope) ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม ณ คาของ Q (ปรมาณการ

บรโภคสนคา) หนง ๆ โดยมสญลกษณ dQ

dTU ดงนนเมอ TU สงสด คาของ MU จงเทากบศนย

ดงรปท 2 – 1

ถาตองการหาคาของ Q ท TU สงสด จงสามารถใชคณสมบตทวาเมอ TU มคาสงสด คาความชน (slope) ของฟงกชนอรรถประโยชนรวมเปนศนย หรอ MU = 0

จากฟงกชนของ MU คอ

MU = 11 – 2 Q

แทนคา MU = 0


MU = 11 – 2Q ปรมาณสนคา(Q)

0

TU = 11Q – Q 2


ปรมาณสนคา(Q) 0

Slope ของTU = 0

EC 211 16

11 – 2 Q = 0

Q = 5.5

ดงนน จ านวนการบรโภคเทากบ 5.5 หนวย เปนปรมาณการบรโภคสนคาทท าให TU สงสด ซงจะเหนวาตรงกบคาในตาราง

ตวอยางการค านวณทางคณตศาสตร

ถาฟงกชนอรรถประโยชนรวมเขยนในรปคณตศาสตรดงน

TU = 15 Q + 7 Q2 – 3

1

Q3

หาคาของ Q ท TU มคาสงสด ไดดงน

เนองจาก ณ จดท TU มคาสงสด คาของ MU เทากบศนย (MU = 0) คาของ MU หาไดโดยการหาคา first derivative ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม

MU = dQ

dTU

MU = 15 + 14 Q – Q2

เมอ TU มคาสงสด คาของ MU = 0 ดงนน

15 + 14 Q – Q2 = 0

(15 – Q) (1 + Q) = 0

Q = 15 , –1

ดงนนปรมาณการบรโภคเทากบ 15 หนวย ท าใหอรรถประโยชนรวม (TU) มคาสงสด

ถาตองการหาปรมาณการบรโภคสนคาท MU มคาสงสด หรอจดเปลยนทศ (Inflection point) บนเสนฟงกชนอรรถประโยชนรวม ท าไดโดยจากททราบวาเมอ MU มคาสงสด จะไดวาคาความชน (slope) ของเสน MU เทากบศนย

จาก dQ

dMU = 2

2

dQ

TUd = 14 – 2Q

EC 211 17

แทนคา dQ

dMU = 0 จะได

0 = 14 – 2Q

Q = 7

ดงนนปรมาณการบรโภคสนคาท MU มคาสงสดเทากบ 7 หนวย และยงสามารถพจารณาไดอกวากฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมจะเขามามบทบาทเมอบรโภคสนคาตงแต 7 หนวยเปนตนไปจนถง 15 หนวย

สงทผบรโภคตองการคอ ท าอยางไรจงจะไดความพอใจสงสดจากการใชจายเงนรายไดจ านวนจ ากดซอสนคาและบรการ ถาเงนรายไดทมอยอยางจ ากดซอสนคาแลวไดรบความพอใจสงสดกเรยกวาเกดดลยภาพของผบรโภค

ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium)

ดลยภาพของผบรโภค คอ ภาวะทผบรโภคไดรบอรรถประโยชนหรอความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาหรอบรการดวยรายไดทมอยอยางจ ากด

ในการพจารณาดลยภาพของผบรโภคจะพจารณา 2 กรณ คอ 1. กรณใชจายซอสนคาเพยงชนดเดยว

และ 2. กรณใชจายซอสนคาหลาย ๆ ชนด

1. ในกรณทบรโภคสนคาชนดเดยว

ในกรณทผบรโภคตองการใชเงนจ านวนจ ากดซอสนคาชนดเดยวโดยทก ๆ หนวยของสนคาทซอมราคาเทากนโดยไดรบความพอใจสงสด ท าไดโดยทก ๆ ครงทจายเงนซอสนคาหรอบรการแตละหนวย ผบรโภคจะตองเปรยบเทยบอรรถประโยชนเพมของสนคาและอรรถประโยชนเพมของเงนหรอเทากบราคาสนคา (P) หนวยนน ถาอรรถประโยชนเพมของสนคามากกวาอรรถประโยชนเพมของเงน ผบรโภคกจะซอสนคานน แตถาอรรถประโยชนเพมของเงนทจายเพอสนคาหนวยนนสงกวาอรรถประโยชนเพมของสนคาหนวยนน ผบรโภคกจะไมซอสนคาหนวยนน ดงนนดลยภาพของผบรโภคจะอย ณ จดท MU ของสนคาเทากบ MU ของเงน เทากบ ราคา (P) ของสนคา

EC 211 18

สรปไดวาในการบรโภคสนคาชนดเดยว ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด ณ จดทอรรถประโยชนเพมของสนคานนเทากบอรรถประโยชนเพมของเงนหนวยสดทายทเสยไปเพอซอสนคานนซงประเมนไดจากราคาทจายซอสนคานน

ตวอยางเชน สมมตผบรโภคซอสนคาชนดเดยวคอซอมะมวง ถาความพอใจสามารถวดออกมาเปนหนวยนบได และหาคาอรรถประโยชนเพมของการบรโภคมะมวงไดเปนดงตารางท 2 – 4

ตารางท 2 – 4 อรรถประโยชนเพมของการบรโภคมะมวง

จ านวนของมะมวง (Q)

อรรถประโยชนนเพม (MU)

1 2 3 4 5 6 7 8

130 110

90 70 50 30 0

–10

จากคาในตารางน าไปเขยนรปแสดงอรรถประโยชนเพมดงรปท 2 – 2

EC 211 19

รปท 2 – 2 อรรถประโยชนเพมของมะมวง

โดยทมะมวงผลแรก ๆ ทผบรโภคอยากรบประทาน จงท าใหมอรรถประโยชนเพมมากกวามะมวงผลหลง ๆ ในการจายเงนซอมะมวงผบรโภคจะประเมนรายจายซอมะมวงขน โดยเมออรรถประโยชนเพมลดลง ราคาทผบรโภคยนดจายซอจะลดลง สมมตวามะมวงผลท 5 ทผบรโภคตองการซอใหอรรถประโยชนเทากบ 50 ยทล ผบรโภคกตองประเมนความพอใจ 50 ยทลเปนเงนวาควรจะจายเทาใดจงจะคมกบความพอใจระดบน สมมตวาผบรโภคคดวาควรจะจาย 10 บาทส าหรบความพอใจ 50 ยทลนน ซงเงน 10 บาทจะเทากบอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไปในการซอมะมวงผลท 5 คอเทากบ 50 ยทล และสมมตวาผบรโภคซอมะมวงจ านวน 5 ผล รายจายซอมะมวงแตละผล จะซอในราคาเทากนคอ 10 บาทเทากนหมดเพราะเปนมะมวงอยางเดยวกน จากรปจะเหนวาในการซอมะมวงมะมวงตงแตผลท 1 ถงผลท 4 มอรรถประโยชนเพมสงกวาราคาของมะมวง ทงนเพราะอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 1 ถงผลท 4 มากกวาอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 5 ดงนนถาผบรโภคจายซอสนคาเชนนกจะไดรบสวนเกนของผบรโภค (Consumer’s Surplus) เทากบผลรวมของพนท A, B,C และ

ราคาสนคา

ปรมาณมะมวง

อรรถประโยชนเพม , ราคา

0 1 2 3 4 5 6

10

8 7

A

B C

D

E

EC 211 20

D ถาสมมตวาผบรโภคซอมะมวงผลท 6 ผบรโภคจะไดความพอใจลดลง เพราะอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 6 นอยกวาอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไป และแทนทความพอใจสวนเกนของผบรโภคจะเทากบ พนท A บวกดวยพนท B บวกดวยพนท C และบวกดวยพนท D กลบจะตองลบออกดวยพนท E ซงเปนความพอใจทเสยไปจากการทอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไปมากกวาอรรถประโยชนทจะไดรบมาในการซอมะมวงผลท 6 แสดงวาผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดเมออรรถประโยชนเพมของสนคานนเทากบราคาตอหนวยทจายไปเพอซอสนคานน

สวนเกนของผบรโภค (Consumer’s Surplus)

สวนเกนของผบรโภค หมายถงอรรถประโยชน หรอ ความพอใจสวนทเกนกวาราคาทผบรโภคจายซอสนคานน หรอ ความแตกตางระหวางราคาทผบรโภคเตมใจจายซอสนคาหนวยนนกบราคาทผบรโภคจายไปจรง ๆ เพอซอสนคาหนวยนน

สวนเกนของผบรโภคจะมมากทสด ถาราคาของสนคานนเทากบศนย คอไดสนคามาฟร ๆ แตถาราคาสนคานนสงขน สวนเกนของผบรโภคจะลดลง จะเหนไดวาราคาสนคาจะถกหรอแพงจะขนอยกบอรรถประโยชนเพมทผบรโภคไดรบจากการซอสนคาวามากนอยเพยงใด ถา MU มคามาก ราคาทผบรโภคทเตมใจจายกจะมาก แลถา MU มคานอย ราคาทผบรโภคทเตมใจจายกจะลดลง เพราะฉะนนอปสงคของสนคาจงถกก าหนดโดยอรรถประโยชนเพมของสนคา

2. ในกรณทบรโภคสนคาหลายชนด

กรณใชจายซอสนคาหลาย ๆ ชนด ผบรโภคจะจดสรรรายไดทมอยอยางจ ากดบรโภคสนคาหลาย ๆ ชนดเพอใหไดรบความพอใจสงสด ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด เมอใชจายซอสนคาแตละชนดจนกระทงอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายในการซอสนคาแตละอยางเทากนพอด

สมมตผบรโภคบรโภคสนคา n ชนดคอ สนคา X , Y , . . .และสนคา n เงอนไขส าหรบผบรโภคทหาอรรถประโยชนสงสดเมอซอสนคาหลายชนดม 2 สมการ คอ

EC 211 21

X

X

P

MU = Y

Y

P

MU = . . . . = n

n

P

MU . . . . (2 – 1)

I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n . . . . (2 – 2)

สมการท (2 – 1) แสดงใหเหนวา ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดจะซอสนคา

ไปในทางทจะท าใหอรรถประโยชนเพมของเงนทใชซอสนคาหนวยสดทาย (P

MU ) ของสนคา

แตละชนดมคาเทากน ถาอรรถประโยชนเพมของเงนทใชจายซอสนคาหนวยสดทายของสนคาแตละชนดไมเทากน อรรถประโยชนรวมอาจจะเพมขนโดยการลดคาใชจายจากการซอสนคาทใหอรรถประโยชนเพมนอยและเพมการใชจายในสนคาทใหอรรถประโยชนเพมมากกวา

สมการท (2 – 2) แสดงใหเหนวา ผลรวมของรายจายในการซอสนคาแตละชนดจะเทากบรายได (I) ซงผบรโภคมอยอยางจ ากดในระยะเวลาหนง ๆ ดงนนรายจายทงหมดจะไมเกนอ านาจในการซอ (หรอ I) ของผบรโภค

ถาราคาสนคาชนดใดชนดหนงลดลงหรอเพมขนแตสงอน ๆ คงท ผบรโภคจะถกชกจงใหซอสนคานนมากขนหรอลดลง ตวอยางเชน ถาราคาสนคา X (P X ) ลดลง ถายงคงบรโภคสนคาจ านวนเดม จะท าใหอตราสวนของ มคามากกวาอตราสวนของอรรถประโยชนเพมตอ

ราคาสนคาของสนคาชนดอน ๆ (Y

Y

P

MU, . .,

n

n

P

MU ) เพอใหกลบเขาสดลยภาพอกครง

ผบรโภคจะเพมการการซอสนคา X และในทางตรงกนขามถาราคาสนคา X (P X ) มราคาแพง

ขน อตราสวนของ X

X

P

MUจะมคานอยกวาอตราสวนของ

P

MU ของสนคาชนดอน ๆ (ไดแก

Y

Y

P

MU, . .,

n

n

P

MU) ดงนนจะมแนวโนมใหซอสนคา X นอยลงเพอใหกลบเขาสจดดลยภาพอก

ครง

เพองายตอการท าความเขาใจสมมตผบรโภคบรโภคสนคา 2 ชนด คอสนคา X และสนคา Y ถาสนคา X มราคาสงขน โดยทราคาสนคา Y และรายไดคงท ถาผบรโภคยงคงบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนเทาเดม ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา X (MUX) และอรรถประโยชนเพมของสนคา Y (MUY) ยงคงเทาเดม ซงจะมผลท าใหอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา X () นอยกวาอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทาย

EC 211 22

ของสนคา Y () (ทงนเพราะวาในตอนนราคาสนคา X เพมขน) นอกจากนการทยงคงซอสนคา X และสนคา Y จ านวนเทาเดม ท าใหรายจายทงหมดทซอสนคา X และสนคา Y สงกวารายไดทมอยของผบรโภค ดงนนเพอใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ผบรโภคจะเปลยนแปลงปรมาณซอของสนคา X และสนคา Y โดยจะซอสนคา X ลดลง และซอสนคา Y เพมขน เมอซอซอสนคา X ลดลง ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา X (MUX) เพมขน และการทซอสนคา Y เพมขน ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา Y (MUY) ลดลง การปรบเปลยนการบรโภคจะเปนไปจนกระทงอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา X เทากบอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา Y อกครง และสามารถพจารณาไดในท านองเดยวกนกบกรณทราคาสนคา X ลดลงโดยพจารณาในทางตรงกนขาม จากพฤตกรรมในการตดสนใจใชจายเชนนเปนการอธบายพนฐานของกฎของอปสงค (Law of Demand) ซงกลาววา ราคาและปรมาณซอจะผนแปรไปในทศทางตรงกนขาม เมอปจจยอน ๆ ทก าหนด อปสงคคงท

ตวอยางการค านวณหาจ านวนการบรโภคทจะใหไดรบอรรถประโยชนสงสด

สมมตผบรโภคสนคา 3 ชนดคอสนคา X , Y และสนคา Z โดยวดอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคา X , Y และสนคา Z เปนดงตารางท 2 – 5

EC 211 23

ตารางท 2 – 5 อรรถประโยชนทงหมดของการบรโภคสนคา X , สนคา Y และ สนคา Z


อรรถประโยชนรวมของสนคา X

(TUX)

อรรถประโยชนรวมของสนคา Y

(TUY)

อรรถประโยชนรวมของสนคา Z

(TUZ) 0 1 2 3 4 5 6 7

0 50 95 134 166 186 197 202

0 60 114 154 189 211 221 229

0 106 201 289 369 441 501 551

สมมตวาผบรโภคมรายได(I) เทากบ 29 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X (PX)

เทากบ 1 บาท ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) เทากบ 2 บาท และราคาตอหนวยของสนคา

Z (PZ) เทากบ 3 บาท ผบรโภคจะซอสนคา X , Y และ Z เทาใดจงจะไดรบอรรถประโยชน

สงสด

ในการหาดลยภาพของผบรโภคทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดเกดขนเมอ

X

X

P

MU =

Y

Y

P

MU =

Z

Z

P

MU

และ I = PX..X + PY. Y + PZ. Z

คาของอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายหาไดดงตารางท 2 – 6

EC 211 24

ตารางท 2 – 6 อรรถประโยชนเพมและอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทาย

Q TUX TUY TUZ MUX MUY MUZ

X

X

P

MU

Y

Y

P

MU

Z

Z

P

MU

0 1 2 3 4 5 6 7

0 50 95 134 166 186 197 202

0 60 114 154 189 211 221 229

0 106 201 289 369 441 501 551

- 50 45 39 32 20 11 5

- 60 54 40 35 22 10 8

- 106 95 88 80 72 60 50

- 50 45 39 32 20 11 5

- 30 27 20

17.5 11 5 4

- 35.33 31.66 29.33 26.66

24 20

16.66

จากตารางท 2 – 6 ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดเมอบรโภคสนคา X เทากบ 5 หนวย บรโภคสนคา Y เทากบ 3 หนวย และบรโภคสนคา Z เทากบ 6 หนวย เมออรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายในการบรโภคสนคา X , Y และ Z เทากบ 20 utils โดยจายเงนทงหมดเทากบ (1) (5) + (2) (3) + (3) (6) = 29 บาท ซงเทากบรายไดทมอย และไดรบอรรถประโยชนทงหมดเทากบ 186 + 154 + 501 = 841 utils

การใชวธทางคณตศาสตรหาดลยภาพของผบรโภค

ก าหนดใหฟงกชนอรรถประโยชนรวม (TU หรอ U) ของผบรโภคส าหรบสนคา n ชนด คอ

U = U ( X, Y, . . . , n )

ผบรโภคมรายไดทเปนตวเงน (money income) อยางจ ากดเทากบ I บาท และให P, P, . . , P เปนราคาตอหนวยของสนคา X, Y, . . . , n ตามล าดบ

การหาปรมาณการบรโภคสนคา X, Y, . . . , n ทท าใหไดอรรถประโยชนสงสดท าไดดงน

EC 211 25

จากขอก าหนดของรายได และ ราคาของสนคาทก าหนดให จะสามารถหาสมการ งบประมาณจ ากดของผบรโภคได คอ

I = P. X + P. Y + . . . + P. n

เพอจะหาจ านวนของสนคาทบรโภคซงจะใหอรรถประโยชนสงสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด จะใชวธการของ Lagrange ซงเรยกวา Lagrangian Multiplier Method โดยเขยนสมการฟงกชนอรรถประโยชนรวมเดมเขากบสมการรายไดจ ากดโดยสมมตตวไมทราบคาเขาไป 1 ตว คอ (เรยกวา Lagrangian Multiplier) จะไดสมการของ Lagrange คอ

Z = U(X, Y, . . . , n) + ( I – P X . X – P Y . Y – . . . – P n . n)

หาคา Partial derivative Z มงตรงตอตวแปรแตละตว แลวก าหนดใหเทากบศนย ดงนน First Order Condition

X

Z

= X

)n,,Y,X(U

– . P X = 0 . . . (1)

Y

Z

= Y

)n,,Y,X(U

– . P Y = 0 . . . (2)

n

Z

= n

)n,,Y,X(U

– . P n = 0 . . . (n)

Z = I – P X . X – P Y . Y – . . . – P n . n = 0 . . . (n+1)

จากสมการ (1) ถง (n) หาคา จะได

XP

X

)n,,Y,X(U

= YP

Y

)n,,Y,X(U

= . . . = nP

n

)n,,Y,X(U

=

นนคอ X

X

P

MU = Y

Y

P

MU = . . . = n

n

P

MU = . . . .(n + 2)

จากสมการท (n + 1) จะได

I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n . . . .(n + 3)

EC 211 26

จากสมการท (n + 2) และ (n + 3) แสดงใหเหนวาผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดจากการบรโภคสนคา X , Y , . . . , n เมออรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทาย

(P

MU ) ทใชซอสนคาหนวยสดทายแตละชนดมคาเทากน (P

MU ของสนคาแตละชนดเทากน

หรอ XP

X

)n,,Y,X(U

= YP

Y

)n,,Y,X(U

= . . . = nP

n

)n,,Y,X(U

= ) และ

คอ คาของอรรถประโยชนเพมของเงนหนวยสดทาย

โดยมเงอนไขรายไดทมอยอยางจ ากด คอ

I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n

การหาจดดลยภาพของผบรโภคโดยกราฟ

ดงทไดทราบแลววา ดลยภาพของผบรโภคนนจะเกดขนเมออรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทายทใชจายในการซอสนคาแตละชนดเทากน หรออาจกลาวไดอกนยหนงวา เกดขนเมออรรถประโยชนเพมของการใชจายส าหรบสนคาแตละชนดเทากนพอด นนคอ

X

X

P

MU = Y

Y

P

MU = . . . = n

n

P

MU

และมงบประมาณจ ากด คอ

I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n

ถาสมมตวาผบรโภคมงบประมาณจ ากดส าหรบซอสนคา 2 ชนดคอ สนคา X และสนคา Y ดงนนในการพจารณาจดดลยภาพของผบรโภคหรอจดทผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจะเกดขนเมอ Marginal Utility ของการใชจายส าหรบสนคา X เทากบ Marginal Utility ของการใชจายส าหรบสนคา Y

EC 211 27

รปท 2 – 3 การหาจดดลยภาพของผบรโภค

จากรปท 2 – 3 แกนนอนดานขวามอและซายมอแสดงถงจ านวนเงนทใชจายซอสนคา X และสนคา Y ตามล าดบ สวนแกนตงแสดงถงอรรถประโยชนเพม (MU) ของสนคา X และสนคา Y สมมตวาผบรโภคมงบประมาณรายจายเพอซอสนคา X และสนคา Y เปนจ านวนทงสนเทากบ AC บาท และให MU X และ MU Y แสดงถงอรรถประโยชนเพม (Marginal Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X และสนคา Y ตามล าดบ สมมตในตอนแรกผบรโภคแบงเงนจ านวน OA บาท ในการซอสนคา X และซอสนคา Y จ านวนเงนเทากบ OC บาท ซงการจดสรรการใชจายเงนเชนนท าให Marginal Utility ทไดรบจากการจายเงน 1 บาทสดทายทซอสนคา X เทากบ AB utils โดยทอรรถประโยชนรวมจะหาไดจากพนทใตเสน MU ณ ปรมาณทตองการหา ดงนนอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X เทากบพนท ABNO utils และ Marginal Utility ทไดรบจากการจายเงน 1 บาทสดทายทซอสนคา Y เทากบ CD utils โดยอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา Y เทากบพนท CDMO utils ดงนนอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X และสนคา Y จะเทากบพนท ABNO utils บวกดวยพนท CDMO utils แตเนองจากการจดสรรเงนเชนนจะพบวาการจายเงน 1 บาทสดทายท าให MU Y มากกวา MU X ทงนเพราะ CD มากกวา AB

จ านวนเงนทใชในการซอสนคา Y จ านวนเงนทใชในการซอสนคา X

B D

D

C

MU Y MU X

C M A A N 0

M

N

B

อรรถประโยชนเพมของสนคา X และของสนคา Y MU X , MU Y

EC 211 28

ฉะนนถาผบรโภคตองการทจะใหไดรบความพอใจสงสดจากการใชจายจ านวนเงนทงหมดทมอยนเพอซอสนคา X และสนคา Y ผบรโภคจะตองใชเงนซอสนคา X ใหนอยลง และใชเงนซอสนคา Y มากขน ซงการกระท าเชนนจะท าให MU X เพมขน และ MU Y ลดลง สมมตจ านวนเงนทใชจายลดลงในการซอสนคา X จ านวน AA บาท เทากบจ านวนเงนทใชจายเพมขนในการซอสนคา Y จ านวน CC บาท (นนคอ AA = CC) ซงท าให MU X เทากบ MU Y กลาวคอเมอใชเงนจ านวน OA บาทในการซอสนคา X ท าใหไดรบ MU X เทากบ AB Utils และใชเงนจ านวน OC บาท ซอสนคา Y ท าใหไดรบ MU Y เทากบ CD Utils โดยท AB เทากบ CD จะท าใหผบรโภคไดจดดลยภาพของผบรโภค ดวยเหตผลทวาการจดสรรการใชจายเงนแบบนท าใหผบรโภคไดรบความพอใจรวมสงสด โดยอรรถประโยชนรวมทไดรบทงหมดเทากบ ผลรวมของพนทส เหลยม OABN Utils กบพนทส เหลยม OCDM Utils ซงมากกวาอรรถประโยชนทงหมดทไดรบเดม โดยจะเหนไดวาอรรถประโยชนทเสยไปจากการลดการใชจายเงนซอสนคา X จาก OA บาท เปน OA บาท เปนจ านวนเทากบพนท ABBA และอรรถประโยชนทไดรบเพมขนจากการเพมการใชจายเงนซอสนคา Y จาก OC บาท เปน OC บาท ไดเปนจ านวนเทากบพนท CDDC ซงสงเกตเหนไดวาพนท ABBA มากกวาพนท CDDC ดงนนจงสรปไดวาการจดสรรการใชจายเงนซอสนคา X และสนคา Y ทท าใหอรรถประโยชนเพมของเงน 1 บาทสดทายในการซอสนคา X และสนคา Y เทากน จะท าใหผบรโภคไดรบอรรถประโยชนรวมสงสด

ตวอยางการค านวณ

สมมตฟงกชนอรรถประโยชนรวม คอ

U = 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2

และถาราคาตอหนวยของสนคา X (P X ) เทากบ 2 บาท และราคาตอหนวยของสนคาY (P Y ) เทากบ 6 บาท และรายไดทงหมดเทากบ 44 บาท จงหาจ านวนของสนคา X และสนคา Y ทจะท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด และอรรถประโยชนทงหมดเทากบเทาใด

EC 211 29

วธท า

จากโจทยทก าหนดราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y รวมทงรายได (I) ทใหมา จะสามารถสรางสมการงบประมาณจ ากดของผบรโภคซงมรปสมการ คอ

I = P X . X + P Y .Y

โดยการแทนคา I , P X และ P Y ดวย 44 , 2 และ 6 ตามล าดบ จะไดสมการงบประมาณ ดงน

44 = 2X + 6Y

เสรจแลวยายขางตวแปรทางดานขวามอมาดานซายมอ ดงนนสมการงบประมาณจะไดเปน

44 – 2X – 6Y = 0

หลงจากนนน าเอาคา คณสมการงบประมาณ แลวน าไปบวกกบฟงกชนอรรถประโยชนรวม จะไดสมการใหม (สมมตวาเปนสมการ Z) ซงเรยกวาสมการของ Lagrange (Lagrangian function) คอ

Z = U + (44 – 2X – 6Y)

แทนคา U ดวย 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2 ดงนนจะได

Z = 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2 + (44 – 2X – 6Y)

หาคา Partial Derivatives ของ Z มงตรงตอ X, Y และ แลวจดให (set) เทากบศนย

X

Z

= ZX = 10 X – 2 = 0 . . . . . (1)

Y

Z

= ZY = 24 – Y – 6 = 0 . . . . . (2)

Z = Z = 44 – 2 X – 6 Y = 0 . . . . . (3)

ใชสมการท (1) , (2) และ (3) หาคาของ X, Y และ ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสดได

EC 211 30

จากสมการท (1) หาคา X จะได

X = 10 – 2

จากสมการท (2) หาคา Y จะได

Y = 24 – 6

แทนคา X และ Y ในสมการท (3) จะไดวา

44 – 2 (10 – 2 ) – 6(24 – 6 ) = 0

44 – 20 + 4 – 144 + 36 = 0

= 40

120

= 3

แทนคา = 3 ในคาของ X และ Y

X = 10 – 2 (3) = 4

Y = 24 – 6 (3) = 6

อรรถประโยชนทงหมดหาไดจากการแทนคา X และ Y ในสมการอรรถประโยชนรวม จะได

U = 10 (4) + 24 (6) – 0.5 (4) 2 – 0.5 (6) 2 = 158

นนคอ ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสด เมอซอสนคา X เทากบ 4 หนวย ซอสนคา Y เทากบ 6 หนวย และอรรถประโยชนเพมของเงน 1 บาทสดทาย () เทากบ 3 Utils โดยไดรบอรรถประโยชนสงสดเทากบ 158 Utils

EC 211 31

ขอวจารณทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน(Cardinal Utility Approach)

ทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน (Cardinal Utility Approach) นถกโจมตหลายประการดวยกน คอ

(1) เปนการยากทจะวดความพอใจออกมาเปนหนวยนบได หรอทจะใหผบรโภคบอกจ านวนของอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคา

(2) ในความเปนจรงแลวอรรถประโยชนของสนคาไมไดเปนอสระตอกน แตอรรถประโยชนจากการบรโภคสนคาจะขนอยตอกน

(3 ) สนคาบางชนด เม อผบรโภคไดร บสนคาน นมาบ าบดความตองการ อรรถประโยชนเพมของสนคานนแทนทจะลดลงแตกลบเพมขน เชน เพชร ทองค า บาน รถยนต ฯลฯ เปนตน แสดงวาอรรถประโยชนเพมของสนคาไมไดเปนไปตามการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมดงขอสมมตของ Cardinal Utility Approach

ทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน (Ordinal Utility Approach)

เนองจากการวดอรรถประโยชนออกมาเปนหนวยนบไดนนมจดออน จงไดมการพฒนาการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยการเรยงล าดบอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการ โดยใชเครองมอทเรยกวา เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC) โดยมขอสมมตฐานในการวเคราะหดงน

1. ผบรโภคเปนผทมเหตผล (Rationality) ทจะหาอรรถประโยชนสงสดดวยงบประมาณทมอยอยางจ ากด

2. ผบรโภคสามารถเรยงล าดบความพอใจของสวนประกอบตาง ๆ ของสนคาทบรโภคไดโดยผบรโภคสามารถตดสนใจไดวาชอบสวนประกอบของสนคาใดมากกวาสวนประกอบอน ๆ หรอมความชอบไมแตกตางกบสวนประกอบอน ๆ

3. ความพอใจของผบรโภคมลกษณะคงเสนคงวา (Consistency) และถายทอดได (Transitivity) เชน ถาสวนประกอบของสนคากลม A ใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของ

EC 211 32

สนคากลม B และสวนประกอบของสนคากลม B ใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของสนคากลม C ดงนนสวนประกอบของสนคากลม A ยอมใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของสนคากลม C หรอถาสวนประกอบของสนคากลม D ใหความพอใจเทากบสวนประกอบของสนคากลม E และความพอใจของสวนประกอบของสนคากลม E เทากบของสวนประกอบของสนคากลม F ดงนนความพอใจของสวนประกอบของสนคากลม D เทากบของสวนประกอบของสนคากลม F เปนตน นนคอ รสนยมของผบรโภค และล าดบความพอใจระหวางสวนผสมของสนคาจะเปนไปอยางสม าเสมอคงเสนคงวา

4. สนคาทกชนดสามารถแบงออกเปนหนวยยอย ๆ ได ดงนนผบรโภคจะไมมขอจ ากดของขนาดทซอ

5. ผบรโภคจะเหนวาสนคาเปนสงทนาปรารถนาจงพอใจไดสนคาจ านวนมากมากกวาไดสนคาทมจ านวนนอย

จากขอสมมตฐานเหลานสามารถสรางเสนความพอใจเทากนและแผนภมเสนความพอใจเทากนของผบรโภคแตละคน (Individual consumer’s indifference map) ได

เสนความพอใจเทากน(Indifference Curve: IC)

เพอใหงายตอการพจารณาจะสมมตวามสนคาอยเพยง 2 อยางคอ สนคา X และสนคา Y และพนผวอรรถประโยชนทงหมดส าหรบสนคาทง 2 ชนด แสดงดวยรปท 2 – 3

EC 211 33

รปท 2 – 4 พนผวอรรถประโยชนรวม และเสนความพอใจเทากน

จากรปท 2 – 4 พนผวอรรถประโยชนรวมแสดงดวย OEFG จะสงเกตไดวา ถาบรโภคสนคา Y คงท และเพมการบรโภคสนคา X จากศนยหนวยส X 1 หนวย อรรถประโยชนรวมจะเพมขนในอตราทลดลง (Decreasing at decreasing rate) ไปตาม ECAF ในท านองเดยวกนเมอบรโภคสนคา X คงท และเพมการบรโภคสนคา Y จากศนยหนวยส Y 1 หนวย อรรถประโยชนรวมเพมขนในอตราทลดลงตาม GDBF ถาสมมตระดบอรรถประโยชนรวมเทากบ CC หรอเทากบ DD และเมอลากเสนเชอมทก ๆ จดบนพนผวอรรถประโยชน OEFG เขาดวยกน จะไดเสน CD ซงทก ๆ จดบนเสน CD จะใหอรรถประโยชนรวมเทากบ CC หรอ DD เมอลากเสนดงลงมาบนพนระนาบ XY จะไดเสน CD ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทบรโภคตองวด ซงใหอรรถประโยชนรวมเทากนคอเทากบ CC และดวยวธเดยวกนกสามารถหาเสน AB ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทใหอรรถประโยชนรวมเทากนเทากบ AA หรอ BB ดงนนเสน CD และ AB คอเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC)

F

E

G

Y1

D X1

Y

X

D

B

B

A

A

C

C

F

TU

0

EC 211 34

ดงนนเสนความพอใจเทากน(Indifference Curve: IC) คอเสนทแสดงถงสวนประกอบของการบรโภคสนคา 2 ชนด ซงทก ๆ สวนประกอบของการบรโภคสนคาทงสองชนดจะใหความพอใจแกผบรโภคเทากนถาอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน

สมมตมสวนประกอบตาง ๆ กนของปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจแกผบรโภคเทากนดงน

ตารางท 2 – 7 สวนประกอบของสนคาทใหความพอใจเทากน

สวนประกอบ (Combination)

ปรมาณสนคา X (X)

ปรมาณสนคา Y (Y)

A 1 23 B 2 15.5 C 3 10.5 D 4 7 E 5 4.5 F 6 3

จากตารางน าไปเขยนกราฟ ใหแกนตงแทนปรมาณของสนคา Y และแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X จะไดเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC) โดยทก ๆ จดบนเสนความพอใจเทากนจะแสดงสวนประกอบตาง ๆ ของปรมาณสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจเทากน

EC 211 35

รปท 2 – 5 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve)

คณสมบตหรอลกษณะของเสนความพอใจเทากน

เสนความพอใจเทากนมคณสมบตดงน

1. เสนความพอใจเทากนม Slope ทอดลงจากซายไปขวา หรอม Slope เปนลบ

2. เสนความพอใจเทากนเสนทอยสงขนไปทางขวามอจะแสดงถงระดบความพอใจทสงกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ

3. เสนความพอใจเทากนจะไมตดกน (non - intersecting)

4. เสนความพอใจเทากนโดยทวไปจะโคงเขาหาจดก าเนด (convexity)

5. เสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตอเนองกนไปไมขาดตอน (continuous)

ปรมาณสนคา Y

ปรมาณสนคา X 0

3 4.5

7

10.5

15.5

23

1 3 2 4 5 6

IC

A

B

C

D E

F U = U ( X , Y )

EC 211 36

คณสมบตของเสนความพอใจเทากนสามารถพจารณาไดดงน

1. เสนความพอใจเทากนม Slope ทอดลงจากซายไปขวา หรอม Slope เปนลบ แสดงใหเหนวา ผบรโภคจะยงคงไดรบความพอใจเทาเดมเมอสละการบรโภคสนคาชนดหนง โดยความพอใจทเสยไปจะไดรบการชดเชยจากการเพมการบรโภคสนคาอกชนดหนง ดงนนเมอผบรโภคเพมการบรโภคสนคาชนดหนงโดยถาผบรโภคยงคงบรโภคสนคาอกชนดคงเดมจะท าใหระดบความพอใจสงขน ซงเปนการยนยนขอสมมตฐานทวากลมของสนคาทมจ านวนมากจะใหความพอใจมากกวากลมของสนคาทมจ านวนนอย

รปท 2 – 6 เสนความพอใจเทากนม Slope เปนลบ

จากรปท 2 – 6 สวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด A และจด B

ใหความพอใจแกผบรโภคเทากนเพราะอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน แสดงใหเหนวาการเปลยนแปลงในการบรโภคจากจด A ไปยงจด B โดยการลดการบรโภคสนคา Y ลงจาก OY 1 เปน OY 2 หนวย และเพมการบรโภคสนคา X ลงจาก OX 1 เปน OX 2 หนวย ผบรโภคยงคงไดรบอรรถประโยชนคงเดม ซงจ านวนสนคาชนดหนงทผบรโภคยนดทจะสละเพอใหไดจ านวนสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวยโดยทระดบความพอใจทงหมดคงท เรยกวาอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนด (Marginal Rate of Substitution: MRS)

IC



A

X1= 1

Y1= 23

B

X 2 = 2

Y 2 = 15.5

EC 211 37

อตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนด (Marginal Rate of Substitution: MRS)

คาของ MRS แสดงถงจ านวนสนคาชนดหนงทผบรโภคยนดทจะสละเพอใหไดจ านวนสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวยโดยทระดบความพอใจทงหมดคงท นนคอคาของ MRS จะแสดงอตราสวนของสนคาชนดหนงทผบรโภคเตมใจจะแลกเปลยนเพอใหไดสนคาอกชนดหนงโดยยงคงไดความพอใจเทาเดม

ดงนนอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา X ทดแทนสนคา Y (Marginal Rate of Substitution of X for Y หรอเขยนยอ ๆ วา MRS

Y.X) หมายถง จ านวนของสนคา Y

ทผบรโภคยนดทจะเสยสละเพอใหไดสนคา X เพมขน 1 หนวย โดยผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดม หรออาจกลาวไดวาเมอบรโภคสนคา X เพมขน 1 หนวย ผบรโภคจะยนดสละปรมาณการบรโภคสนคา Y ลงจ านวนหนงโดยทยงคงไดรบความพอใจเทาเดม

ดงนนคาของ MRSY.X

หาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา Y ตอการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา X

MRSY.X

= – X

Y

โดยท Y คอ จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคเตมใจจะสละการบรโภคเพอใหได สนคา X

X คอ จ านวนของสนคา X ทไดรบเพอชดเชยการสญเสยสนคา Y

ในท านองเดยวกนอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา Y ทดแทนสนคา X (Marginal Rate of Substitution of Y for X หรอเขยนยอ ๆ วา MRS

X.Y) หมายถงจ านวน

มากทสดของสนคา X ทผบรโภคยนดทจะเสยสละเพอใหไดสนคา Y เพมขน 1 หนวยโดยผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดม

คาของ MRSX.Y

หาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา X ตอการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา Y

MRSX.Y

= – Y

X

EC 211 38

จากตารางท 2 – 7 ถาหาคาของ MRS Y.X และ MRSX.Y

จะไดดงน

ตารางท 2 – 8 คาของ MRS Y.X และ MRSX.Y




MRS Y.X

= X

Y

MRS X.Y

= Y

X

A B C D E F

1 2 3 4 5 6

23 15.5 10.5

7 4.5 3

จากตารางท 2 – 8 จะเหนวาคาของ MRS Y.X มคาลดนอยถอยลง แสดงวาสนคา X

และสนคา Y ทดแทนกนไดไมสมบรณ จงท าใหเสนความพอใจเทากนมลกษณะโคงเขาหาจดตนก าเนด (origin)

ถาพจารณาถงคาของ MRS Y.X จะเหนไดวาในการเขยนรปกราฟ ถาหากใหแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X ทผบรโภคบรโภค แกนตงแสดงถง จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคบรโภค ถา 2 จดใด ๆ บนเสนความพอใจเทากนทก าหนดใหเขาใกลกนมาก จะพบวาคาของ MRS Y.X กคอ คาความชน (Slope) ของเสนความพอใจเทากน ณ จดนน ๆ และจากการทผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดมเมอลดการบรโภคสนคา Y และเพมการบรโภคสนคา X แสดงใหเหนวาอรรถประโยชนทเสยไปจากการบรโภคสนคา Y จะถกชดเชยดวยการไดรบอรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคา X เพมขนซงเขยนไดวา

อรรถประโยชนทเสยไปจากการลดการบรโภคสนคา Y = อรรถประโยชนทเพมขนจากการเพมการบรโภคสนคา X

หรอเขยนยอ ๆ ไดวา

– TUY

= TUX

–7.5 –5 –3.5 –2.5 –1.5

–1/7.5 –1/5 –1/3.5 –1/2.5 –1/1.5

EC 211 39

– MU Y Y = MU X X

– X

Y

= Y

X

MU

MU

เนองจาก MRSY.X

= – X

Y

= Slope ของเสน IC

ดงนน MRSY.X

= – X

Y

= Y

X

MU

MU = Slope ของเสน IC

จากทพจารณามานแสดงใหเหนวาถาหากใหแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X และแกนตงแสดงถงปรมาณของสนคา Y จะพบวาคาของ MRS Y.X กคอ คาความชน (Slope) ของเสนความพอใจเทากน และมคาเทากบอตราสวนของอรรถประโยชนเพมของสนคา X กบ

อรรถประโยชนเพมของสนคา Y (Y

X

MU

MU)

การหาคา Slope ของเสนความพอใจเทากนทางคณตศาสตร

คา Slope ของ IC สามารถพจารณาทางคณตศาสตรไดดงน

ถาฟงกชนอรรถประโยชนรวม(U) ของผบรโภค คอ

U = U (X , Y)

หาคา Total differential ของ U จะได

d U = X

)Y,X(U

d X + Y

)Y,X(U

d Y

เนองจากบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน อรรถประโยชนทงหมดเทากน นนคอ dU = 0

0 = X

)Y,X(U

d X + Y

)Y,X(U

d Y

– Xd

Yd =

Y

)Y,X(U

X

)Y,X(U

= Y

X

MU

MU

EC 211 40

ในกรณทกราฟทแสดงเสนความพอใจเทากน ใหแกนตงแสดงปรมาณของสนคา Y และแกนนอนแสดงปรมาณของสนคา X จะได

Slope ของเสน IC = – Xd

Yd =

Y

)Y,X(U

X

)Y,X(U

= Y

X

MU

MU

ดงนนจงไดวา

Slope ของเสน IC = – Xd

Yd = MRSX.Y = Y

X

MU

MU

2. เสนความพอใจเทากนเสนทอยสงขนไปทางขวามอจะแสดงถงระดบความพอใจทสงกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ

รปท 2 – 7 แผนภาพเสนความพอใจเทากน

จากขอสมมตฐานทวาผบรโภคมองเหนวาสนคาเปนสงทนาปรารถนา ดงนนกลมของ

สนคาทมอยจ านวนมากจะใหความพอใจมากกวากลมของสนคาทมอยจ านวนนอย ดงนนจากรปท 2 – 7 กลมของสนคา X และของสนคา Y ทจด E จะใหความพอใจมากกวาจด A ทงนเพราะจด A ผบรโภคสามารถบรโภคสนคา Y ไดเทากบจด E (คอเทากบ OY

1) แตสามารถ

บรโภคสนคา X ไดนอยกวาทจด E (OX1< OX

2) ในท านองเดยวกนความพอใจทจด E จะ

มากกวาทจด B ดงนนเสนความพอใจเทากนทอยเหนอขนไปทางขวามอจะใหความพอใจ



IC1

IC2

X1 X 2

A

B

Y1

Y 2

E

EC 211 41

มากกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอหรอเขาใกลจด origin

3. เสนความพอใจเทากนจะไมตดกน (non - intersecting)

ถายอมรบขอสมมตฐานทวาล าดบความพอใจระหวางสวนผสมของสนคาคงเสนคงวาและสามารถถายทอดได จะเหนไดวาจะมการขดกนทางตรรกวทยาถาหากเสนความพอใจเทากนตดกน

รปท 2 – 8 เสนความพอใจเทากนตดกนไมได

จากรปท 2 – 8 สมมตวาเสนความพอใจเทากนตดกนทจด A และถายอมรบคณสมบตวาเสนความพอใจเทากนเสนอยเหนอขนไปทางขวามอจะใหความพอใจมากกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ จะไดวาสวนประกอบของสนคา X และสนคา Y ทจด E จะใหความพอใจแกผบรโภคมากกวาทจด A แตสวนประกอบของสนคาทจด A ใหความพอใจแกผบรโภคเทากบทจด B และสวนประกอบของสนคาทจด A กใหความพอใจเทากบทจด E เชนกน ทงนเพราะจด A อยบนเสนความพอใจเทากนทง IC

1 และ IC

2ถาพจารณาตามขอสมมตฐานของ

การถายทอดล าดบความพอใจแลว ความพอใจทไดรบจากการบรโภคสนคาทจด E กจะตองใหความพอใจเทากบการบรโภคสนคาทจด B ซงไมถกตองตามตรรกวทยาส าหรบการบรโภคสนคาทจด A ใหความพอใจ 2 ระดบ ดงนนถาเสนความพอใจเทากนตดกนจะแสดงใหเหน

0 X1 X 2

A

B

Y1

Y 2 E

ปรมาณสนคา X


IC1

IC2

X 3

EC 211 42

เงอนไขของการเลอกทไมสม าเสมอไมคงเสนคงวา ฉะนนเสนความพอใจเทากนจะตดกนไมได

4. เสนความพอใจเทากนโดยทวไปจะโคงเขาหาจดก าเนด (Convexity)

ทงนเพราะเปนไปตามหลกจตวทยาทวาสนคาใดทผบรโภคมอยมากแลว เมอไดรบสนคาชนดนนมากขนอกหนงหนวยจะใหความพอใจของผบรโภคเพมขนไมมากนก ในทางตรงกนขามถาผบรโภคมสนคาชนดใดอยนอย เมอไดรบสนคาชนดนนเพมขนอกหนงหนวย สนคาหนวยนนจะใหความพอใจแกผบรโภคมากขน

รปท 2 – 9 เสนความพอใจเทากนโคงเวาเขาหาจดตนก าเนด

จากรปท 2 – 9 บนเสนความพอใจเทากน IC

1 เสนเดยวกน ผบรโภคจะไมมความ

แตกตางกนของความพอใจในการบรโภคระหวางสวนผสมของสนคา X1Y

1, X

2Y

2, X

3Y

3

และ X4Y

4 โดยสมมตให OX

1 = X

1X

2= X

2X

3= X

3X

4= 1 หนวยของสนคา การเพม

การบรโภคสนคา X มากขน ๆ ทละหนวยเพอรกษาระดบความพอใจใหคงเดม ผบรโภคจะสละการบรโภคสนคา Y ลดลงทกท ๆ (Y

1Y

2> Y

2Y

3> Y

3Y

4) คอ เมอผบรโภคไดรบสนคา X

มากขน ๆ และเหลอสนคา Y นอยลง ๆ จะพบวาจ านวนสนคา Y ทผบรโภคเตมใจจะเสยสละ


IC1

– Y

– Y

– Y

+X +X


X1 X 2

A

B

Y1

Y 2

C Y 3

Y 4 D

X 3 X 4

+X

EC 211 43

เพอใหไดสนคา X เพมขนอกหนงหนวยจะมจ านวนนอยลง ๆ ทงนเพราะสนคา Y หนวยทเหลอจะใหความพอใจแกผบรโภคมากขน (อรรถประโยชนเพมของ Y หนวยทเหลอจะสงขน) และสนคา X หนวยทเพมขนจะใหความพอใจเพมนอยลง ๆ (อรรถประโยชนเพมของสนคา X หนวยทเพมจะลดนอยลง) เมอจ านวนสนคา Y ทผบรโภคยนดทจะสละการบรโภคมจ านวนลดลง ๆ จากการทเพมการบรโภคสนคา X เพมขนทละหนวยโดยผบรโภคยงคงรกษาระดบความพอใจเทาเดม จงท าใหอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด (MRS

Y.X) มคาไมคงทและจะนอยลงทกท ๆ (Diminishing Marginal Rate of Substitution)

ดวยเหตนเสนความพอใจเทากนโดยทว ๆ ไป จงมลกษณะเปนเสนโคงเขาหาจด origin แสดงใหเหนวาสนคา X และสนคา Y ทดแทนกนไดแตไมสมบรณ ดงรปท 2 – 9

ถาหากอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนดคอ MRSY.X

มคาคงท แสดงใหเหนวาผบรโภคเตมใจทจะใชสนคาชนดหน งทดแทนสนคาอกชนดหนงในอตราสวนทคงท นนคอ จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคยนดจะเสยสละเพอการบรโภคสนคา X เพมขน 1 หนวยจะเปนจ านวนทคงท แสดงใหเหนวาสนคาทงสองชนดใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ (Perfect Substitutes) และเสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวาโดยม Slope คงทตลอดทงเสน ดงแสดงดวยรปท 2 – 10

รปท 2 – 10 เสนความพอใจเทากนส าหรบสนคาทใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ


X1 X 2

IC

A

B


Y1

Y 2

X

Y

EC 211 44

ในกรณทสนคาสองชนดเปนสนคาทตองใชประกอบกนอยางสมบรณ (Perfect Complements) เสนความพอใจเทากนจะมลกษณะเปนเสนหกมม ดงแสดงดวยรปท 2 – 10 คาของอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนดเทากบศนย (MRS

Y.X = 0)

ทงนเพราะผบรโภคจะไดรบความพอใจเทาเดมถาไดรบสนคาอกชนดเพมขนโดยตอง ไมลดปรมาณการบรโภคสนคาอกชนดหนงแสดงวาอรรถประโยชนเพมของสนคาชนดนนเปนศนย และจะเหนวาผบรโภคจะไมสามารถอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดม เพราะถาหากบรโภคสนคาชนดหนงลดลงเมอบรโภคสนคาอกชนดหนงปรมาณเพมขน จะท าใหไดรบความพอใจลดลง และถาหากวาผบรโภคไดสนคาทง 2 ชนดเพมขน เพ อน ามาใชประกอบกนอรรถประโยชนรวม (TU) จะเพมขน ดงแสดงดวยรปท 2 – 11

รปท 2 – 11 เสนความพอใจเทากนส าหรบสนคาทใชประกอบกนอยางสมบรณ

5. เสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตอเนองกนไปไมขาดตอน (Continuous)

แสดงวามสวนประกอบของสนคา X และสนคา Y จ านวนมากมายทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจเทากน จนสามารถเขยนเสนความพอใจเทากนไดเปนเสนตอเนองกนไปโดยไมขาดตอน

ผบรโภคคนใดคนหนงอาจมระดบความพอใจไดหลายระดบทเรยกวาแผนภาพของเสนความพอใจเทากน (Indifference Map) แตเนองจากผบรโภคมรายไดจ ากด ดงนนจงตองพจารณาถงเสนงบประมาณดวย



IC1

IC2

EC 211 45

เสนงบประมาณหรอเสนราคา (Budget Line or Price Line)

เสนงบประมาณ (Budget Line) คอ เสนทแสดงถงสวนประกอบตาง ๆ กนของปรมาณสนคา 2 ชนด ทผบรโภคสามารถซอไดดวยเงนงบประมาณทเทากน

เนองจากความสามารถในการบรโภคทจะใหเปนไปตามรสนยมและความพอใจของผบรโภคขนอยกบเงนรายไดทมอยอยางจ ากดและราคาของสนคาทจะบรโภค เพองายในการวเคราะหจะสมมตวาผบรโภคมเงนไดอยอยางจ ากดทจะซอสนคา X และสนคา Y เทากบ I บาท และสมมตราคาสนคา X และสนคา Y คอ P

X และ P

Y บาท ตามล าดบ ดงนนผลรวมของ

รายจายในการซอสนคา X และสนคา Y จะตองเทากบเงนรายไดทผบรโภคมอย โดยรายจายในการซอสนคา X เทากบ P

X.X และรายจายในการซอสนคา Y เทากบ P

Y.Y ดงนนสมการของ

เสนงบประมาณ คอ

รายไดทงหมด = รายจายในการซอสนคา X + รายจายในการซอสนคา Y

I = PX

. X + PY

. Y

หรอ Y = YP

I – Y

X

P

P . X

ถาหากผบรโภคใชเงนทงหมดในการซอสนคา X แตเพยงอยางเดยว ผบรโภคจะ

สามารถซอสนคา X ไดเปนจ านวนเทากบ XP

I หนวย แตถาผบรโภคใชจายเงนทงหมดไปใน

การซอสนคา Y แตเพยงอยางเดยว ผบรโภคจะสามารถซอสนคา Y ไดเปนจ านวนเทากบ YP

I

หนวย อยางไรกตาม ผบรโภคอาจใชรายไดนซอทงสนคา X และสนคา Y โดยผลรวมของรายจายในการซอสนคา X และสนคา Y เทากบรายไดพอด

ตวอยางเชน ถาผบรโภคมรายไดหรองบประมาณส าหรบซอสนคา X และสนคา Y เทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ 20 บาท ราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ 4 บาท ดงนนสมการงบประมาณจะมรปสมการคอ

จาก I = PX .X + PY .Y

ดงนน 100 = 20 X + 4 Y

EC 211 46

และสามารถหาสวนประกอบของปรมาณสนคา X และสนคา Y ทใชจายเงนงบประมาณจ านวนเทากนไดดงน

ตารางท 2 – 9 สวนประกอบของสนคาทจายซอดวยงบประมาณทเทากน




A 0 25 C 1 20 D 2 15 E 3 10 F 4 5 B 5 0

จากสวนประกอบตาง ๆ กนของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทผบรโภคสามารถซอไดดวยงบประมาณทเทากนทผบรโภคมอยทงหมด เมอน ามาเขยนเปนรปจะไดเสนงบประมาณ (Budget Line or Line of Attainable Combination) ซงมลกษณะเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา

รปท 2 – 12 เสนงบประมาณ (Budget Line)


3

U

5

10

15

20

1 2 4 ปรมาณสนคา X 0

XP

I = 5

YP

I = 25

หรอ Y = YP

I – Y

X

P

P . X

I = P X . X + P Y . Y

EC 211 47

ถาผบรโภคซอสนคา X และสนคา Y ภายใตเสนงบประมาณ (เชนทจด U) แสดงวาผบรโภคใชอ านาจซอไมเตมท จะเหลอเงนส าหรบออมจ านวนหนงหรอน าไปใชซอสนคาอน ๆ

คาความชน (Slope) ของเสนงบประมาณหาไดดงน

Slope ของเสนงบประมาณ AB = – X

Y

=

X

Y

P

I

P

I

= Y

X

P

P เรยกวา Price Ratio

ดงนน Slope ของเสนงบประมาณแสดงถงราคาของสนคา X ในรปราคาของสนคา Y จงเรยกเสนงบประมาณไดอกอยางวา เสนราคา (Price Line) ซงแสดงถงสดสวนของราคาสนคาทงสองชนด (Price ratio)

เงอนไขดลภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium)

ดงไดกลาวแลววา ผบรโภคแตละคนอาจมระดบความพอใจในการบรโภคสนคา 2 ชนดไดหลายระดบ ซงแสดงดวยแผนภาพของเสนความพอใจเทากน (Indifference Map of the Consumer) แตผบรโภคมรายไดจ ากดโดยจ านวนสนคาทผบรโภคซอจากรายไดทมอยจ ากดถกก าหนดโดยเสนงบประมาณ (Budget Line) ซงจะแสดงใหเหนถงขอบเขตอ านาจซอสนคาทงสองชนดของผบรโภค ดงนนการทผบรโภคสดสรรเงนงบประมาณทมอยอยางจ ากดในการซอสนคา 2 ชนดในอนทจะกอใหเกดความพอใจสงสดหรอไดรบอรรถประโยชนสงสด จะเรยกวา จดดลยภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium) ซงจะเปนจดทจะท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดในการซอสนคาทงสองชนดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด ดงแสดงดวยรปท 2 – 13

EC 211 48

รปท 2 – 13 สวนผสมของสนคาทใหอรรถประโยชนสงสด

จากรปท 2 – 13 จด C, D, E, F และ G แสดงใหเหนถงสวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ซงเสยรายจายจ านวนเทากนเนองจากอยบนเสนงบประมาณเสนเดยวกน แตจด C และจด G อยบนเสนความพอใจเทากน IC1 ซงใหความพอใจนอยกวาจด D และจด F ซงอยบนเสนความพอใจเทากนเสนทเหนอกวาคอเสน IC2 ดงนนจด D และจด F จะแสดงถงกลมของสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจหรออรรถประโยชนแกผบรโภคมากกวาจด C และจด G แตถาพจารณาทจด E จะพบวาจด E อยบนเสนความพอใจเทากน IC3 ซงสงกวา IC1 และ IC2 ดงนนทจด E จะแสดงใหเหนถงสวนผสมของการใชสนคาทงสองชนดทใหอรรถประโยชนแกผบรโภคมากทสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด และเปนจดสมผสของเสนความพอใจเทากนกบเสนงบประมาณโดยผบรโภคจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX หนวย และซอสนคา Y จ านวนเทากบ OY หนวย ส าหรบกลมของสนคาทจด H ซงอยบนเสน

IC4 และใหความพอใจมากกวาทจด E แตตองใชงบประมาณมากกวาทผบรโภคมอย จงท าใหผบรโภคไมสามารถบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด H ได ดงนนความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด E น จงเปนจดทใหความพอใจสงสดทข นอยกบรายไดจ ากด (maximizing satisfaction subject to a limited money income) และ ณ จดสมผสของเสนความพอใจเทากนกบเสนงบประมาณนจะไดวา Slope ของเสนความพอใจเทากนจะเทากบ Slope ของเสนงบประมาณ

IC1

XP

I = B

YP

I= A


G

C D

Y

F IC 3 IC 4

E

0

I = P X . X + P Y . Y


X

X

P

MU =

Y

Y

P

MU =

H

X

IC 2

EC 211 49

เนองจาก Slope ของเสน IC = – X

Y

= MRSX.Y = Y

X

MU

MU

และ Slope ของเสนงบประมาณ AB = –X

Y

= Y

X

P

P

ดงนน ณ จด E

Slope ของเสนความพอใจเทากน = Slope ของเสนงบประมาณ จะได

MRSX.Y = – X

Y

= Y

X

P

P

และ Y

X

MU

MU = – X

Y

= Y

X

P

P

หรอ X

X

P

MU = Y

Y

P

MU

โดยมเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากด คอ

I = PX . X + PY .Y

ดงนนทงวธของ Cardinal Utility Approach และวธ Ordinal Utility Approach จะใหเงอนไขของการหาความพอใจสงสดเหมอนกน โดยวธ Indifference Curve Approach (หรอ Ordinal Utility Approach) ผบรโภคไมจ าเปนตองบอกอรรถประโยชนหรอความพอใจใหออกมาเปนหนวยนบ

ตวอยางการค านวณหาจ านวนการบรโภคทจะใหไดรบอรรถประโยชนสงสด

สมมตฟงกชนอรรถประโยชนของการบรโภคสนคา X และสนคา Y คอ

U = U (X, Y) = 2

1

2

1

YX

ถาผบรโภคมรายไดเทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ 2 และ 4 บาท ตามล าดบ ใหหา

(1) คาของ MRSX.Y

(2) ปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสด

EC 211 50

วธท า

(1) หาคาของ MRSX.Y

การหาคาของ MRSX.Y หาไดดงน

เนองจาก MRSX.Y = Y

X

MU

MU

คาของ MUX = X

U

= 2

1

2

1

YX2

1

คาของ MUX = Y

U

= 2

1

2

1

YX2

1

ดงนน MRSX.Y = Y

X

MU

MU = 2

1

2

1

2

1

2

1

YX2

1

YX2

1

= X

Y

(2) หาปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสด

จากขอมลของรายได ราคาสนคา X และราคาสนคา Y ทก าหนดให สามารถหาสมการงบประมาณของผบรโภคหาไดดงน

จาก I = PX .X + PY .Y

แทนคา I = 100 , PX = 2 , PY = 4 จะไดสมการงบประมาณ คอ

100 = 2 X + 4 Y

โดยวธการของ Lagrangian Multiplier Method

หา Lagrangian Function ไดดงน

Z = 2

1

2

1

YX + (100 – 2 X – 4 Y)

First order Condition ส าหรบคาสงสดของฟงกชน Z โดยหา partial derivative มงตรงตอ X, Y และ แลวใหเทากบศนย

EC 211 51

X

Z

= ZX = 2

1

2

1

YX2

1

– 2 = 0 . . . . . . (1)

Y

Z

= ZY = 2

1

2

1

YX2

1

– 4 = 0 . . . . . . (2)

Z = Z = 100 – 2 X – 4 Y = 0 . . . . . (3)

จากสมการท (1) และ (2) หาคา จะได

2

YX2

1 2

1

2

1

= 4

YX2

1 2

1

2

1

=

2

Y = 4

X

X = 2 Y . . . (4)

แทนคาสมการท (4) ในสมการท (3) จะได

Y = 8

100 = 12.5 . . . . (5)

แทนคา Y = 12.5 ในสมการท (4) ได

X = 25

อรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทาย () มคาเทากบ

= 2

5.12

= 6.25

และอรรถประโยชนรวมมคาสงสดเทากบ

U = 2

1

2

1

)5.12()25( = 17.68

สรปไดวา ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดเมอบรโภคสนคา X เทากบ 25 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ 12.5 หนวย โดยไดรบอรรถประโยชนรวมสงสดมคาเทากบ 17.7 Utils

EC 211 52

ในการหาปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาโดยการพจารณาจากขอมลของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจเทากนดงตารางท 2 – 3 จะพจารณาจากเงอนไขในการบรโภคสนคาทใหความ

พอใจสงสดอย ณ จดท MRSX.Y = Y

X

P

P โดยมเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากดคอ I = PX .

X + PY .Y ดงนนถาทราบรายไดของผบรโภค ราคาของสนคา X และราคาสนคา Y แสดงวาจะ

ทราบคา Slope ของเสนงบประมาณ หรอทราบคาของ Y

X

P

P และจากตารางท 2 – 7 เมอหาคา

ของ MRSX.Y ไดแลว กจะสามารถหาไดวาคาของ MRSX.Y = Y

X

P

P ณ ปรมาณการบรโภค

สนคา X และสนคา Y เทากบเทาใด และน าเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากดมาพจารณาประกอบ กจะไดปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดได ยกตวอยางเชน ถาผบรโภคมรายไดเทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ 20 บาท และราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ 4 บาท ดงนนปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดคอบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ 2.5 หนวย และบรโภคสนคา Y ปรมาณเทากบ 12.5 หนวย

การเคลอนยายของเสนงบประมาณ (Shift in the Budget Line)

การเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภคและการเปลยนแปลงในราคาสนคาจะท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลง ซงสามารถพจารณาไดดงน

1. กรณทรายไดของผบรโภคเปลยนแปลงโดยทราคาสนคาทงสองชนดคงท

ถาพจารณาผลของการเปลยนแปลงของรายได เมอราคาสนคา X และราคาสนคา Y ยงคงท จะท าใหเสนงบประมาณเคลอนยายไปทงเสนในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม สมมตวารายไดของผบรโภคเพมขนจาก I เปน I1 บาท โดยทราคาสนคา X และราคาสนคา Y ยงคงเดมอยท PX และ PY บาท เมอรายไดเพมขน ถาผบรโภคไมซอสนคา Y เลย

โดยซอสนคา X เพยงอยางเดยวจะซอสนคา X ไดจ านวนเทากบ X

1

P

I หนวย (ซงจะเปนจ านวน

ทมากกวา XP

I ทงนเพราะ I1 > I) และถาผบรโภคไมซอสนคา X เลย โดยซอสนคา Y เพยง

EC 211 53

อยางเดยวจะซอสนคา Y ไดจ านวนเทากบ Y

1

P

I หนวย (ซงจะเปนจ านวนทมากกวา YP

I ) และ

สามารถหาสวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจายเงนซอเทากนดวยรายไดทเพมขน ซงกจะไดเสนงบประมาณเสนใหมซงมลกษณะเคลอนยายออกไปทางขวามอทงเสนโดยขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม และจะม Slope เทากบ Slope ของเสนงบประมาณเสนเดม ดงแสดงดวยรปท 2 – 14 ก.

รปท 2 – 14 การเคลอนยายของเสนงบประมาณเมอรายไดเปลยน

จากรปท 2 – 14 ก.


Y

=

X

Y

P

I

P

I

= Y

X

P

P

Slope ของเสนงบประมาณ A1B1 = – X

Y

=

X

1

Y

1

P

I

P

I

= Y

X

P

P

จะเหนวา Slope ของเสนงบประมาณ AB และของเสนงบประมาณ A1B1 มคาเทากนดงนนเสนงบประมาณ AB และเสนงบประมาณ A1B1 จะเคลอนยายในลกษณะทขนานกน ในท านองเดยวกนถาพจารณาเมอรายไดของผบรโภคลดลงจาก I เปน I2 บาทโดยทราคาสนคา X

ก. เมอรายไดเพมขน


XP

I = B ปรมาณสนคา X X

1

P

I = B 1

I = P X .X + P Y . Y

0

YP

I = A

Y

1

P

I =A 1

I 1 = P X .X + P Y . Y

ข. เมอรายไดลดลง


XP

I = B X

2

P

I = B 2 ปรมาณสนคา X 0

YP

I = A

I = P X .X + P Y . Y

I 2 = P X .X + P Y . Y

1X

1

P

I = B

EC 211 54

และราคาสนคา Y คงท เสนงบประมาณกจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน A2B2 โดยเคลอนยายลงมาทางดานซายในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม (ดงแสดงดวยรปท2 – 14 ข)

และม Slope เทากบ Slope ของเสนงบประมาณเสนเดม คอมคาเทากบ Y

X

P

P

2. กรณทราคาสนคาชนดใดชนดหนงเปลยนโดยทรายไดของผบรโภคและราคาสนคาอกชนดคงท

ถาพจารณาถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดใดชนดหนงทรายได (I) และราคาของสนคาอกชนดหนงอยคงท สมมตใหราคาสนคา X (PX) เปลยนแปลง โดยทรายได และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท จะมผลใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงในลกษณะทจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y จะยงคงเดมแตจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะเคลอนยายออกไปจากจดเดมโดยขนอยกบวาราคาสนคา X สงขนหรอต าลง กลาวคอ ถาใหราคาสนคา X ลดต าลงจาก PX เปน PX1 บาท โดยท I และ PY ไมเปลยนแปลง เมอผบรโภค

ซอสนคา Y เพยงอยางเดยวโดยไมซอสนคา X เลย จะไดจ านวนเทากบ YP

I หนวย (ซงเปน

จ านวนเทาเดม) แสดงใหเหนวาปรมาณซอของสนคา Y จะไมถกกระทบกระเทอนจากการทราคาสนคา X ถกลง แตถาผบรโภคซอสนคา X เพยงอยางเดยวโดยไมซอสนคา Y เลย จะได

จ านวนเทากบ 1XP

I หนวย (ซงเปนจ านวนทมากกวา XP

I ทงนเพราะ PX1 < PX) ดงนนถาหา

สวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใชจายเงนซอดวยงบประมาณทเทากน ซงในตอนนราคาสนคา X ลดต าลงกวาเดม กจะไดเสนงบประมาณเสนใหมซงจะมจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y คงเดม สวนจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะหางออกไปทางดานขวามอ นนคอ เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AB1 ดงรปท 2 – 15 ก.

EC 211 55

รปท 2 – 15 การเปลยนแปลงของเสนงบประมาณเมอราคาสนคาเปลยน

จากรปท 2 – 15 ก. เสนงบประมาณใหมคอ AB1 เมอราคาสนคา X ลดลง โดยทรายได (I) และ PY คงท โดยเสนงบประมาณใหมนจะมความชน (slope) นอยกวาเสนงบประมาณเดม (คอ AB)


Y

=

X

Y

P

I

P

I

= Y

X

P

P

Slope ของเสนงบประมาณ AB1 = – X

Y

=

1X

Y

P

I

P

I

= Y

1X

P

P

เนองจาก PX1 < PX ดงนน Y

1X

P

P จะนอยกวา Y

X

P

P นนคอ Slope ของเสน

งบประมาณ AB1 จะนอยกวา Slope ของเสนงบประมาณ AB

ในท านองเดยวกน ถาพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขนจาก PX เปน PX2 บาท

โดยทรายได (I) และ PY ไมเปลยนแปลง จ านวนซอสนคา Y โดยทไมซอสนคา X เลย คอ

ก. เมอราคาสนคา X ลดลง ข. เมอราคาสนคา X เพมขน


ปรมาณสนคา X 1XP

I= B 1

XP

I = B

YP

I= A

I = P X .X + P Y . Y

0

I = P1X .X + P Y . Y


XP

I = B ปรมาณสนคา X 2XP

I= B 2

YP

I= A

I = P X .X + P Y . Y

I = P2X .X + P Y . Y

0

EC 211 56

YP

I หนวย ซงจะไมกระทบกระเทอนจากการทราคาสนคา X แพงขน และจ านวนสงสดของ X

ทจะซอไดโดยไมซอสนคา Y เลย จะเทากบ 2XP

I หนวย(ซงเปนจ านวนทนอยกวาจ านวน XP

I

เดมทงนเพราะ PX2 > PX) ดงนนเสนงบประมาณเสนใหมจะมจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y

คงเดม แตจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะเปลยนเขามาทางดานซายมอของเสนงบประมาณเดม นนคอ เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AB2 ดงรปท 2 – 15 ข. โดยเสน

งบประมาณ AB2 เสนใหมนจะมความชน(Slope) เทากบ Y

X

P

P2 ซงมคามากกวา Slope ของเสน

งบประมาณ AB เสนเดม (ซงมคาเทากบ Y

X

P

P ) ทงนเพราะ PX2 > PX ดงนน Y

2X

P

P > Y

X

P

P

ผลการเปลยนแปลงของรายไดทมตอการซอของผบรโภค

การเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภคจะท าใหมการเปลยนแปลงในจ านวนซอของสนคา จากททราบแลววาการทรายไดของผบรโภคเปลยนแปลงโดยทราคาสนคาทงสองชนดไมเปลยนแปลงจะมผลใหเสนงบประมาณเคลอนยายออกไปจากเสนเดมในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเดมและอตราสวนของราคา(Price ratio) หรอ Slope ของเสนงบประมาณจะเหมอนเดม ถาสมมตรายไดของผบรโภคเพมขนโดยทราคาของสนคา X และราคาของสนคา Yไมเปลยนแปลงจะมผลตอการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคา X และสนคาY โดยพจารณาไดจากรปท 2 – 16

EC 211 57

รปท 2 – 16 เสนแนวทางในการบรโภคตามรายได (Income Consumption Curve)

จากรปท 2 – 16 เมอรายไดของผบรโภคเพมขนจาก I1 เปน I2 และ I3 บาท โดยทราคาสนคา X และสนคา Y ไมเปลยนแปลง จะท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A1B1 เปน A2B2 และ A3B3 ตามล าดบในลกษณะทขนานกน จดดลยภาพเดมอยทจด E1 บนเสน IC1 เมอรายไดเทากบ I1 บาท และราคาสนคา X เทากบ PX และราคาสนคา Y เทากบ PY บาท โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY1 หนวย เมอรายไดเพมขนเปน I2 บาท โดยทราคาสนคา X และสนคา Y ยงคงเดมเทากบ PX และ PY บาท จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนไปอยทจด E2 บนเสน IC2 โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX2 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY2 หนวย โดยผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดม เนองจากอยบนเสนความพอใจเทากนเสนทสงกวาเดม ในท านองเดยวกนเมอรายไดสงขนเปน I3 บาท ผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY3 หนวย และผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดมเพราะอยบนเสนความพอใจเทากน IC3 ซงอยสงกวาเดม เมอลากเสนเชอมจดดลยภาพของผบรโภคเมอรายไดเปลยนแปลงจะไดเสนทเรยกวา เสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง (Income Consumption Curve: ICC)

E1


Y2

Y3

0

Y

2

P

I = A2

Y

3

P

I = A3

Y

1

P

I = A1

Y1

X

1

P

I = B1

Income Consumption Curve: ICC

E2

E3

IC1


IC2

IC3

X1 X

2

P

I = B2 X

3

P

I = B3 X2 X3

EC 211 58

ดงนนเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง (Income Consumption Curve: ICC) จงเปนเสนทลากเชอมจดดลยภาพของผบรโภคทแสดงแนวทางในการบรโภคสนคา 2 ชนดทท าใหไดอรรถประโยชนสงสด ณ ระดบรายไดตาง ๆ กนเมอราคาสนคาทงสองชนดคงท ถาหากเสน ICC มความชนเปนบวก (positive slope) ดงรปท 2 – 16 แสดงวาสนคาทงสองชนดนนเปนสนคาปกต (normal good) หมายความวาผบรโภคจะซอสนคาเพมขนเมอระดบรายไดสงขน แตถาหากวาเสน ICC มความชนเปนลบ (negative slope) แสดงวาสนคาชนดใดชนดหนงจะเปนสนคาดอย (inferior good) และสนคาอกชนดหนงเปนสนคาปกต (normal good) หมายความวาเมอระดบรายไดสงขน ผบรโภคจะซอสนคาชนดนนนอยลง ถาสนคาชนดนนเปนสนคาดอย ดงแสดงในรปท 2 – 17 และรปท 2 – 18

รปท 2 – 17 เสน ICC เมอสนคา X เปนสนคาดอย และสนคา Y เปนสนคาปกต

รปท 2 – 17 แสดงเสน ICC ม Slope เปนลบ โดยสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) และสนคา Y เปนสนคาปกต (Normal good)


Income Consumption Curve : ICC

E1

E2

IC1


IC2

X1

Y1

Y2

0

Y

2

P

I = A2

X

2

P

I = B2 X

1

P

I = B1

Y

1

P

I = A1

X2

EC 211 59

ในกรณทสนคา X เปนสนคาปกต (Normal goods) และสนคา Y เปนสนคาดอย(Inferior good) เสน ICC ม Slope เปนลบเชนกน ดงแสดงในรปท 2 – 18

รปท 2 – 18 เสน ICC เมอสนคา X เปนสนคาปกต และสนคา Y เปนสนคาดอย

การหาเสน Engel (Engel Curve)

จากขอมลสวนผสมของการบรโภคสนคา 2 ชนดทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ณ ระดบรายไดตาง ๆ กน ตามเสนแนวทางในการบรโภคอนเน องมาจากรายไดเปลยนแปลง (ICC) สามารถน ามาใชหา Engel Curve ได



Y1

0

E1

E2

IC1


IC2

X1

Y2

Y

2

P

I = A2

X

2

P

I = B2 X

1

P

I = B1

Y

1

P

I = A1

X2

EC 211 60

เสน Engel (Engel curve) แสดงความสมพนธระหวางปรมาณดลยภาพของสนคาชนดหนงทใหความพอใจสงสดซงผบรโภคจะซอและระดบรายไดตาง ๆ กน เมอสมมตใหราคาสนคาทงสองชนดและรสนยมและความชอบของผบรโภคคงท

การหาเสน Engel curve พจารณาไดจากรปท 2 – 19

รปท 2 – 19 เสน Engel Curve ส าหรบสนคา X


E1

E2

IC1



IC2

X1

Y1

Y2

0

Y

2

P

I = A2

X

2

P

I = B2 X

1

P

I = B1

Y

1

P

I = A1

X2

X1 X2

Engel Curve

E1

E2


รายไดทเปนตวเงน (Money Income)

I1

I2

0

ในกรณทสนคา X เปนสนคาปกต (Normal good)

EC 211 61

จากรปท 2 – 19 ณ ระดบรายได I1 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยทจด E1 โดยจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย เมอรายไดเพมขนเปน I2 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยทจด E2 โดยจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย ถาลากความสมพนธระหวางจ านวนของสนคา X ทผบรโภคซอและระดบรายไดทเปนตวเงนตาง ๆ กน กจะไดเสนทเรยกวา Engel Curve

การวเคราะหชนดของสนคาจาก Engel Curve

ลกษณะของ Engel Curve ของสนคาแตละชนดสามารถพจารณาไดวาสนคาชนดนน ๆ เปนสนคาปกต(normal good) หรอสนคาดอย(inferior good) โดยดจากลกษณะความชน(slope) ของเสน Engel Curve วาเปนบวกหรอลบ ถาหากวา Slope มคาเปนบวก(ดงรปท 2 – 18) แสดงวาสนคานนเปนสนคาปกต(normal good) ทงนจะเหนไดวาปรมาณการบรโภคสนคา

เพมขน เมอรายไดของผบรโภคสงขน(dX

dI > 0) แตถาหากวา Slope ของเสน Engel Curve ม

คาเปนลบ แสดงวาสนคานนเปนสนคาดอย(inferior good) ทงนเพราะสนคาดอยเปนสนคาท

เมอรายไดของผบรโภคเพมขน ปรมาณการบรโภคสนคานนจะลดลง(dX

dI < 0) ดงรปท 2 – 20

EC 211 62

รปท 2 – 20 เสน Engel Curve ส าหรบสนคาดอย

จากรปท 2 – 20 แสดงเสน ICC ทม Slope เปนลบ และเมอน ามาหาเสน Engel Curve ส าหรบสนคา X จะไดเสน Engel Curve ทม Slope เปนลบ ซงแสดงใหเหนวาเมอรายไดเพมขน ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณทลดลง โดยทเมอรายไดทเปนตวเงนเทากบ I1 บาท ผบรโภคบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ OX1 หนวย เมอรายไดทเปนตวเงนสงขนเปน I2 บาท ผบรโภคจะบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ OX2 หนวย นนคอเมอรายไดเพมขน ปรมาณการบรโภคสนคาลดลงเทากบ X1X2 หนวย แสดงใหเหนวาสนคา X เปนสนคาดอย(Inferior good)


E1

E2

IC1


IC2

Y1

Y2

Y

2

P

I = A2

Y

1

P

I = A1

ปรมาณสนคา X X1 0

X

2

P

I = B2 X

1

P

I = B1 X2

X1 X2

Engel Curve

E1

E2


รายไดทเปนตวเงน (Money Income: I)

I1

I2

0

EC 211 63

ผลกระทบของการเปลยนแปลงราคาสนคาทมตอการซอของผบรโภค

เมอราคาสนคาชนดใดชนดหนงมการเปลยนแปลงโดยทรายไดและราคาสนคาอกชนดคงท จะมผลตอการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคาของผบรโภค

ในการพจารณาผลของการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคา X เมอราคาสนคา X เปลยนแปลง โดยก าหนดใหรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค(I) รสนยมและความชอบ และราคาของสนคา Y (PY) คงท สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 21

รปท 2 – 21 เสนแนวทางในการบรโภคตามราคา (Price Consumption Curve)

จากรปท 2 – 21 สมมตผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของ

สนคา X เทากบ PX1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนน

เสนงบประมาณคอ A1B1 ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดเมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ OY1 หนวย ตอมาสมมตวาเงนไดทเปนตวเงน(I) ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) และรสนยมของผบรโภคคงท แตราคาสนคา X ถกลงเปน PX2 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน

X2

E1 E2

E3

ปรมาณสนคา X 3X

1

P

I = B3

Price Consumption Curve: PCC

IC1


IC2

IC3

X1

Y1 Y2

Y3

0

1Y

1

P

I = A1

2X

1

P

I = B2 1X

1

P

I = B1

PX3 < PX2 < PX1

X3

EC 211 64

A1B1 เปนเสน A1B2 และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2 จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนจากจด E1 เปนจด E2 ดงนนดวยระดบรายไดทเปนตวเงนทยงคงเดม และราคาของสนคา Y ทยงคงเดม เมอราคาสนคา X ถกลงจาก PX1 เปน PX2 บาท ผบรโภคจะไดรบความ

พอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ OY2 หนวย ในท านองเดยวกนเมอราคาสนคา X ถกลงไปอกจาก PX2 เปน PX3 บาท จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนแปลงไปเปนจด E3 และจะไดรบความ

พอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนเทากบ OX3 หนวย และ OY3 หนวย ตามล าดบ เมอลากเสนเชอมจดดลยภาพซงท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนด ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคา X จะไดเสนทเรยกวาเสนแนวทางในการบรโภคอนเน องมาจากราคาสนคาเปลยนแปลง (Price Consumption Curve: PCC)

ดงนนเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากราคาสนคาเปลยนแปลงหรอเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา(Price Consumption Curve: PCC) คอเสนทลากเชอมจดดลยภาพของผบรโภคเมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลง โดยทราคาสนคาชนดอนรสนยม และรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคคงท โดยเสนนจะบอกใหทราบวาผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลง โดยทรายได และราคาสนคาอกชนดหนงคงท

ถาเสน PCC ม Slope เปนบวก (ดงรปท 2 – 21) แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต(normal good) ทงนจะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอสนคา X จะเพมขน และเมอราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง ซงเปนลกษณะของสนคาปกต(Normal good)

และถาหากเสน PCC ม Slope เปนลบ แสดงวาสนคา X เปนสนคาทขดกบกฎของอปสงคหรอทเรยกวาสนคากฟเฟน(Giffengood) ซงเปนสนคาทมลกษณะทวา เมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง และในทางตรงกนขามเมอราคาสนคา Xแพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X จะเพมขน สนคาดงกลาวนอาจเรยกไดวาเปนสนคาดอยคณภาพชนดพเศษ (Special Inferior good) แตสวนมากมกจะเรยกวาเปนสนคาประเภท Giffen ซงเรยกชอตามนกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษทพบวาเมอราคาขนมปงสงขนรายไดท

EC 211 65

แทจรงของชนชนกรรมาชนลดลง ท าใหตองลดการบรโภคสนคาอน ๆ ทมราคาแพงนอยลงและยงแมวาขนมปงจะมราคาแพง แตกยงเปนอาหารทมราคาถกทสดเมอเปรยบเทยบกบอาหาร อน ๆ จงท าใหผบรโภคซอขนมปงมากขน ในทางตรงกนขามเมอราคาขนมปงลดลงรายไดทแทจรงของชนชนกรรมาชพจะเพมขน จงท าใหผบรโภคลดการบรโภคขนมปง และใชเงนไปซอสนคาอน ๆ เพมขน

รปท 2 – 22 เสน PCC ม Slope เปนลบ

จากรปท 2 – 22 จะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ถกลง โดยทรายไดทเปนตวเงน

รสนยม และราคาสนคา Y คงท จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง หรอถาพจารณาในทางตรงกนขามเมอราคาสนคา X แพงขน จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคาX จะเพมขนเชนกน ถาจดดลยภาพเดมของผบรโภคอยทจด E1 บนเสน IC1 ซงสมผสกบเสนA1B1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย บรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ OY1 หนวย ในกรณสนคา X มราคาถกลงจาก PX1 เปน PX2 บาท โดยปจจยอน ๆ คงท ท าใหเสน

งบประมาณเปลยนแปลงจากเสน A1B1 เปนเสน A1B2 จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E1 เปนจด E2 บนเสน IC2 ซงสมผสกบเสน A1B2 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2

PX2 < PX1

E1

E2



IC1


IC2

X1

Y1

Y2

0

1Y

1

P

I = A1

2X

1

P

I = B2 1X

1

P

I = B1 X2

EC 211 66

หนวย นนคอบรโภคสนคา X ปรมาณนอยลงเทากบ X1X2 หนวย แสดงวาเมอราคาสนคา X ลดลง ผบรโภคซอสนคา X ปรมาณลดลงดวย ซงขดกบกฎของอปสงค(Law of Demand) นนคอสนคา X เปนสนคากฟเฟน(Giffen good)

ถาพจารณาในกรณสนคา X มราคาแพงขนโดยพจารณาในรปเดยวกนน กจะตองสมมตวาเดมราคาของสนคา X เทากบ PX2 บาท โดยทรายไดเทากบ I1 บาท และราคาสนคา Y

เทากบ PY1 บาท ไดเสนงบประมาณคอเสน A1B2 ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2

ดงนนจดดลยภาพเรมแรกของผบรโภคอยทจด E2 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย ตอมาราคาสนคา X แพงขนจาก PX2 เปน PX1 บาท (โดยท PX1 > PX2) โดยปจจยอน ๆ

คงท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงจากเสน A1B2 เปนเสน A1B1 สมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย นนคอเมอราคาสนคา X แพงขนจาก PX2 เปน PX1 บาท จะซอสนคา X ปรมาณเพมขนเทากบ X2X1 หนวย ซงตรงกน

ขามกบกฎของอปสงค ดงนนสนคา X จงเปนสนคากฟเฟน(Giffen good)

การหาเสนอปสงคของบคคล (Individual Demand Curve)

จากดลยภาพของผบรโภคโดยอาศยเสนความพอใจเทากนท าใหสามารถหาเสนอปสงคของบคคล(Individual demand curve) ส าหรบสนคาชนดใดชนดหนงไดโดยตรงจากขอมลทอยในเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองจากราคาสนคาเปลยนแปลง(Price Consumption Curve: PCC) ถงแมเสน PCC จะสามารถแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางราคาสนคาชนดหนงและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนกตาม แตเสน PCC มใชเสนอปสงค(Demand) ทงนเพราะเหตวาแกนตงของเสน PCC แสดงถงปรมาณของสนคา Y ซงส าหรบเสนอปสงคแลวแกนตงจะตองแสดงถงราคาของสนคาชนดนนเสมอ ดงนนเสนอปสงคของผบรโภคคนใดคนหนง (Individual demand curve) ส าหรบสนคาชนดใดชนดหนง จะแสดงถงปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนง ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคาชนดนนเมอปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ในการหาเสนอปสงคของผบรโภคส าหรบสนคา X เมอมการเปลยนแปลงในราคาของสนคา X โดยก าหนดให รายได รสนยม และราคาของสนคา Y คงท และถาเขยนความสมพนธของปรมาณความตองการซอของสนคา X ทผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ณระดบราคาตาง ๆ กนของสนคา X กจะไดเสนอปสงคของบคคลส าหรบสนคา X ดงรปท 2 – 23

EC 211 67

รปท 2 – 23 Price Consumption Curve และ Demand Curve ส าหรบสนคาปกต(Normal Good)

จากรปท 2 – 23 เมอราคาสนคา X ลดลงจาก PX1 บาท เปน PX2 บาท โดยทรายได

ทเปนตวเงน และราคาสนคา Y คงท เทากบ I1 และ PY2 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยน


PX2 < PX1

E1

E2


IC1


IC2

X2

Y1

Y2

0

1Y

1

P

I = A1

2X

1

P

I = B2 1X

1

P

I = B1 X1

Demand Curve (D)

ราคาสนคา X

E2

E1


PX2

PX1

X2 0 X1

EC 211 68

จากเสน A1B1 เปนเสน A1B2และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากนเสนทสงขนไป เมอลากเสน

เชอมจดสมผสนกจะไดเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา(Price Consumption Curve: PCC)และจากนกสามารถหาเสนอปสงคของสนคา X ได โดยเสนอปสงคนจะเปนของบคคลใดบคคลหนง(individual demand curve) โดยใหแกนตงแสดงราคาตอหนวยของสนคา X (PX) และแกนนอนแสดงปรมาณซอของสนคา X (QX) ในการหาเสนอปสงคส าหรบสนคา X เรมพจารณาจากเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา (PCC) ซงจากรปเสน PCC ม Slope เปนบวก จะเหนวาเมอราคาสนคา X เทากบ PX1 บาท จดดลยภาพของผบรโภคอยท E1 โดยบรโภคสนคา X

จ านวน OX1 หนวย กจะทราบความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาตอหนวยของสนคา X ไดทจด E1

ในท านองเดยวกนถาพจารณาเมอราคาสนคา X ลดลงเปน PX2 บาท จดดลยภาพของ

ผบรโภคเปลยนไปอยทจด E1 โดยบรโภคสนคา X จ านวน OX2 หนวย กจะไดความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาของสนคา X ไดทจด E2 และถาราคาสนคา Xเปลยนแปลงไปอก กจะไดความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาตอหนวยของสนคา X ไดอก เมอลากเสนเชอมจดตาง ๆ ของราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอของสนคา X จะไดเสนอปสงคส าหรบสนคา X ของผบรโภคคนใดคนหนง(individual demand curve) เสนอปสงคทไดจะมความชนเปนลบ(negative slope) และมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา แสดงใหเหนวาราคาของสนคา X และปรมาณความตองการซอของสนคา X ผนแปรในทศทางตรงกนขาม นนคอ เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ถาราคาสนคา X สงขน ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะลดลง และเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะเพมขน แสดงวา สนคา X เปนสนคาปกต(Normal Good) ถาหากวาเสน PCC ม slope เปนลบ ดงรปท 2 – 24 เมอลากความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาสนคา X เพอหาเสนอปสงคของผบรโภค(Demand) จะไดเสน Demand ม slope เปนบวก (positive slope) มลกษณะทอดขนจากซายไปขวา แสดงใหเหนวา ราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X จะผนแปรไปในทศทางเดยวกน นนคอเมอก าหนดใหปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ถาราคาสนคา X สงขนปรมาณความตองการซอของสนคา X จะเพมขน และเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะลดลง แสดงวาสนคา X นเปนสนคาทขดกนกบกฎของอปสงค ซงเรยกวา สนคากฟเฟน (Giffen Good)

EC 211 69

รปท 2 – 24 Price Consumption Curve และ Demand Curve ส าหรบสนคากฟเฟน

E1

E2

PX2 < PX1




X2

Y1

Y2

0

1Y

1

P

I = A1

2X

1

P

I = B2 1X

1

P

I = B1 X1

IC1

IC2

Demand Curve (D)

E2

E1


PX2


PX1

X2 0 X1

EC 211 70

ผลทางดานรายไดและผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (Income Effect and Substitution Effect)

ถาก าหนดใหรายไดของผบรโภค ราคาตอหนวยของสนคา Y และรสนยม และความพอใจของผบรโภค คงท เมอราคาสนคา X เปลยนแปลงจะท าใหผบรโภคเปลยนแปลงปรมาณความตองการซอสนคา X ผลของการเปลยนแปลงของราคาสนคา X ทมตอการเปลยนแปลงการซอของสนคา X เรยกวา ผลทางดานราคาหรอผลทงหมด (Price Effect or Total Effect) ซงผลทางดานราคาหรอผลทงหมดนจะเปนผลรวมของผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) เมอราคาสนคาชนดหนงเพมขนในขณะทราคาสนคาอน ๆ ไมเปลยนแปลง และผบรโภคมแนวโนมทจะซอสนคานนปรมาณทนอยลง และหนไปซอสนคาอนทมราคาเปรยบเทยบถกกวาทดแทนสนคาชนดนในปรมาณทเพมขน และในทางตรงกนขามเมอราคาสนคานนมราคาถกลงเมอเปรยบเทยบกบสนคาอน ๆ และผบรโภคมแนวโนมทจะซอสนคาชนดนนเพมขน และซอสนคาอนในปรมาณทลดลง ผลของการเปลยนแปลงในปรมาณซอของสนคาทเปลยนแปลงราคาและมการซอทดแทนกนนเรยกวา“ผลทางดานการทดแทนกนของสนคา” (substitution effect of a price change) นอกจากน การเปลยนแปลงของราคาสนคาชนดหนง ในขณะทรายไดทเปนตวเงนและราคาสนคาชนด อน ๆ คงท จะมผลท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภค(consumer’s real income) หรออ านาจซอของเงนเปลยนแปลงไปซงมผลตอการบรโภคสนคานนของผบรโภคผลเชนนเรยกวาผลทางดานรายได (income effect) เชน เมอราคาสนคา X ลดลง ในขณะทรายไดทเปนตวเงน(money income) ของผบรโภคยงคงเดมอย ท าใหรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคเพมขนทงนเนองจากดวยรายไดทเปนตวเงนจ านวนเทาเดมนนผบรโภคสามารถซอสนคา X ไดเปนปรมาณทเพมขนหรออาจรวมถงสามารถซอสนคาอน ๆ ไดเปนปรมาณทเพมขน ผลทเกดขนนเรยกวาผลทางดานรายได(income effect of a price change) ดงนนผลทางดานรายไดกคอการเปลยนแปลงปรมาณซอของสนคาชนดใดชนดหนงอนเน อง มาจากการเปลยนแปลงของรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภค

โดยปกตแลวผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) จะมผล ท าใหปรมาณความตองการสนคาเปลยนแปลงไปในทศทางตรงกนขามกบการเปลยนแปลง ของราคากลาวคอ เมอราคาสนคา X สงขนเมอเปรยบเทยบกบราคาสนคาชนดอน โดยท รายไดทเปนตวเงนคงท ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณนอยลง และเมอราคาสนคา X ถกลง

EC 211 71

เมอเปรยบเทยบกบราคาสนคาชนดอนโดยทรายไดทเปนตวเงนคงท ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณเพมขน สวนผลทางดานรายได(income effect) โดยปกตแลวจะมผลใหปรมาณความตองการสนคาเปลยนแปลงในทศทางเดยวกบการเปลยนแปลงของรายไดทแทจรงกลาวคอเมอผบรโภคมรายไดทแทจรงเพมขน(จากการทราคาสนคาชนดหนงลดลง)ผบรโภคจะซอสนคามากขนและเมอรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ผบรโภคจะซอสนคาจ านวนลดลง แสดงวาสนคาชนดนนเปนสนคาปกต(normal good) ตามปกตผบรโภคจะเลอกซอสนคาและบรการหลายชนด ดงนนจ านวนเงนทใชจายเพอซอสนคาและบรการแตละชนดจงอาจจะเปนเปอรเซนตทนอยมากเมอเปรยบเทยบกบจ านวนเงนงบประมาณหรอรายไดทมอยทงหมดของผบรโภค ฉะนนผลทางดานรายไดทเกดจากการเปลยนแปลงราคาสนคา(income effect of a price change) จงมอทธพลตอการเปลยนแลงในปรมาณซอนอยกวาผลทางดานการทดแทนกน(substitution effect of a price change) ดงนนกฎของอปสงค(Law of Demand) ทวาการเปลยนแปลงในปรมาณซอจะผนแปรตรงกนขามกบการเปลยนแปลงของราคาสนคาจงยงคงเปนจรงเสมอทงในกรณทปนสนคาปกต(Normal good) และสนคาดอย(Inferior good) แตยกเวนกรณทเปนสนคากฟเฟน(Giffen good) ซงไมเปนไปตามกฎของอปสงค

การวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (Substitution effect) และผลทางดานรายได (Income effect)

โดยอาศยเครองมอของเสนความพอใจเทากนสามารถชใหเหนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดเมอราคาสนคาเปลยนแปลงได ซงมวธการวเคราะหแบงไดเปน 2 วธการ คอ

1. การวดผลทางดนการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks

2. การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky

วธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky มความแตกตางกนในเรองเกยวกบการใหค านยามของค าวา“รายไดทแทจรง”(real income) โดยการหาผลทางดานการทดแทนกนในกรณทราคาสนคาชนดใดชนดหนงเปลยนแปลง ตามทรรศนะของ J. R. Hicks ท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงคงท(real income constant) โดยเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) ไปจ านวนหนงจนกระทงมเงนเหลอสามารถซอสนคาไดกลมหนงทใหความพอใจ ณ

EC 211 72

ราคาระดบเดยวกบสนคากลมเดม(หรอซอสนคากลมใหม ณ ระดบราคาใหมทใหความพอใจเทากบสนคากลมเดม สวนในกรณของ Slutsky การหาผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงทมองเหนไดคงท (apparent real income constant) โดยเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(moneyincome) ไปจ านวนหนงจนกระทงสามารถใชงบประมาณทงหมดซอสนคากลมเดมหรอจ านวนเดม(original bundle) ได

1. การวดผลทางดนการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของHicks

ในการพจารณาแยกพจารณาเปน 2 กรณ คอในกรณทราคาสนคาถกลง และในกรณทราคาแพงขน โดยพจารณาจากรปท 2 – 25 และรปท 2 – 26

รปท 2 – 25 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X ถกลง

PX2 < PX1

1Y

1

P

I = A

1Y

2

P

I = A2

B =1X

1

P

I C =

2X

1

P

I C2 =

2X

2

P

I

X1 X2 X3

IC1

E2 IC3

E1

E3



0

P.E. = S.E. + I.E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X2 I.E. = + X2 X3

EC 211 73

จากรปท 2 – 25 สมมตวาเดมผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ PX1 และ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนนเสนงบประมาณของ

ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 และจดดลยภาพของผบรโภคอยทจดE1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1

หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X ถกลงเปน PX2 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน (I) และ

ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC

โดย Slope ของเสน AC จะนอยกวา Slope ของเสน AB (1Y

2X

P

P < 1Y

1X

P

P ทงนเพราะ PX2< PX1)

จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E1 เปนจด E3 ซงบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบOX3 และ E3X3 หนวย ตามล าดบ และผบรโภคไดรบความพอใจสงขน (IC3> IC1) ทงนเนองจากรายไดทแทจรงของผบรโภคสงขน การเคลอนยายของจดดลยภาพจากจด E1 ไปยงจด E3 และปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย เปนผลทางดานราคา(price effect or total effect) ซงเปนผลของการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคาใด ๆ (ในทนคอสนคาX) ทเกดขนเนองมาจากการเปลยนแปลงของราคาสนคาชนดนน ๆ (ในทนคอราคาของสนคา X) โดยทราคาสนคาชนดอน ๆ และรายไดทเปนตวเงน(money income) คงเดม โดยผลทางดานราคาไดรวมผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect)

ในการหาผลทางดานการทดแทนกนโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X ถกลงจะพบวารายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคเพมขน ซงในทรรศนะของ Hicks การวดผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยการท าใหผบรโภคไดรบรายไดทแทจรงทคงเดม ซงในแนวคดของ Hicks รายไดทแทจรงทคงเดม คอการทผบรโภคสามารถบรโภคสนคากลมใหมทใหความพอใจเทากบกอนทราคาสนคาXจะเปลยนแปลง หรอท าใหผบรโภคกลบเขาส เสนความพอใจเทากนเสนเดมได ซงการทจะท าใหรายไดทแทจรงคงเดมท าไดโดยการเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) จนกระทงผบรโภคกลบเขาสระดบความพอใจระดบเดม ดงนนเมอราคาสนคา X ลดลงท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขนจง ตองดงรายไดทเปนตวเงนออกจ านวนหนง (อาจใชวธการเกบภาษเงนได)จนกระทงเงนท เหลอสามารถซอสนคาไดกลมหนงทใหความพอใจ ณ ระดบเดยวกนกบสนคากลมเดมกอนท

EC 211 74

ราคาสนคา X จะลดลง) ซงแสดงวารายไดทแทจรงของผบรโภคคงท

จากรปท 2 – 25 เมอดงรายไดทเปนตวเงนออกจนถงรายไดทเปนตวเงนเทากบ I2 บาท ซงท าใหผบรโภคสามารถกลบเขาไปสเสน IC1 จงสามารถเขยนเสนงบประมาณเสนใหมทแสดงใหเหนถงระดบรายไดทแทจรงคงเดม(real income constant) คอเสน A2C2 โดยเสนงบประมาณเสนใหมนจะลากใหขนานกบเสนงบประมาณ AC ซงจะไปสมผสกบเสน IC1 ทจด E2 เนองจากกลมของสนคาทจด E2 ใหความพอใจเทากบทกลม E1 แตราคาสนคา X ทจด E2 ถกกวาทจด E1 ดงนนการบรโภคสนคา X เพมขนเทากบ X1X2 หนวย ซงแสดงถงปรมาณการเปลยนแปลงของความตองการสนคา X เมอราคาสนคา X ลดลง โดยทรายไดทแทจรงคงเดมจงเปนผลของการทดแทนกนของสนคา(substitution effect)

ส าหรบผลทางดานรายได(income effect) วดไดโดยการยกเลกการดงเงนรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A2C2 เปนเสน AC และไปสมผสกบเสน IC3 ณ จด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E2 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X เพมขนจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอสนคา Xเพมขนเทากบ X2X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) ซงเปนการเปลยนแปลงเนองมาจากการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรงขณะทราคาเปรยบเทยบถกท าใหคงท ดงนน ผลทางดานรายไดทเกดจากการเปลยนแปลงในราคาสนคา(income effect of a price change) จงแสดงถงการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการสนคาผานการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of a price change) ตามรปท 2 – 25 จะพบวาเมอราคาสนคา X ถกลง โดยทรายไดทเปนตวเงน(I) รสนยม และราคาของสนคา Y คงท จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) จะพบวารายไดทแทจรง(real income) เพมขนจากการทราคาสนคา X ถกลง ผบรโภคจะซอสนคา X เพมขน ดงนนสนคา X ตามรปท 2 – 25 จงเปนสนคาปกต(normal good) ส าหรบกรณทสนคา X มราคาแพงขน สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 26

EC 211 75

รปท 2 – 26 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X แพงขน


บรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E1 ซงเปนจดดลยภาพของผบรโภคทไดรบความพอใจสงสด โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X แพงขนจาก PX1 เปน

PX3 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน(I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสน

งบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AD โดย Slope ของเสน AD จะมากกวา Slope

PX 3 > PX1

X1 X5 X3

1Y

1

P

I = A

1Y

5

P

I = A5

1X

1

P

I = B D =3X

1

P

I D5 =

3X

5

P

I


IC1

E5

IC3

E1

E3


0

P.E. = S.E. + I. E. = – X1X3 S.E. = – X1X5 I.E. = – X5X3

EC 211 76

ของเสน AB (1Y

3X

P

P>

1Y

1X

P

Pทงนเพราะ PX3 > PX1) เสนงบประมาณ AD ไปสมผสกบเสนความ

พอใจเทากน IC1 ทจด E3 ซงบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน E3X3 หนวย จะเหนไดวาปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคา(price effect) จะเปนลบเทากบ X1X3 หนวย และจะสงเกตเหนไดวาผบรโภคจะไดรบความพอใจลดลงอนเนองมาจากราคาสนคา X สงขน และยงท าใหรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคลดลงดวย ทงนเพราะวาผบรโภคไดรบความพอใจนอยกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงนไมเปลยนแปลง

การวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคาโดยการพยายามทจะท าใหผบรโภค กลบเขาไปสระดบรายไดทแทจรงเทาเดม หรอตองการใหผบรโภคไดรบความพอใจในระดบเดมกอนทจะมการเปลยนแปลงราคาสนคา X ตามแนวคดของ Hicks นนคอสามารถกลบเขา สเสนความพอใจเทากน IC3 เสนเดมได สมมตวามการใหอ านาจซอแกผบรโภคอาจจะเปน ในรปการใหเงนอดหนน (subsidy) แกผบรโภค โดยใหรายไดทเปนตวเงนเพมขนจาก I1 เปน I5 บาท ซงจะท าใหผบรโภคสามารถกลบเขาสเสน IC3 โดยเสนงบประมาณคอเสน A5D5 โดยเสนงบประมาณเสนใหมนลากขนโดยใหขนานกบเสนงบประมาณ AD และใหไปสมผสกบเสนความพอใจเทากนเสนเดมกอนทราคาสนคา X จะเปลยนแปลง หรอเสน IC3 ทจด E5 โดยบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนทากบ OX5 หนวย และ E5X5 หนวย ตามล าดบ ถาพจารณาถงกลมของสนคาทจด E1 และจด E5 ซงมรายไดทแทจรงเทากน แตราคาสนคา X ทจด E5 แพงกวาทจด E1 ดงนนผลของการเคลอนยายของจดดลยภาพของผบรโภคจากจด E1 ไปยงจด E5 จงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเมอราคาสนคาเปลยนแปลง(substitution effect of a price change) โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X ลดลงจาก OX1 หนวยเปน OX5 หนวย นนคอการบรโภคสนคา X ลดลงเทากบ X1X5 หนวย จะเปนผลทางดานการทดแทนกน(substitution effect) โดยแสดงใหเหนวาเมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณทนอยลงและหนไปซอสนคา Y ทดแทนสนคา X มากขน

ตอไปสมมตวายกเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภค เมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ซงมผลท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A5D5 เปนเสน AD และไปสมผสกบเสน IC1 ณ จด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E5 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X ลดลงจาก OX5 เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอ

EC 211 77

สนคา X ลดลง เทากบ X5X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) ซงเปนการเปลยนในปรมาณความตองการซอสนคาโดยผานการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of price effect) จะพบวาเมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) กจะไดเชนกนวา เมอรายไดทแทจรง(real income) ลดลงจากการทราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good)

2. การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky

ในการพจารณาแยกพจารณาเปน 2 กรณคอ ในกรณทราคาสนคาถกลง และในกรณทราคาแพงขน โดยพจารณาดวยรปท 2 – 27 และรปท 2 – 28

รปท 2 – 27 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X ถกลง

PX2 < PX1

P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3


0

E1

X1 X3

1Y

1

P

I = A

1Y

3

P

I = A3

1X

1

P

I = B 2X

1

P

I = C 2X

3

P

I = C3 X4

IC2

E4

IC1

IC3

E3


EC 211 78


ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 โดยผบรโภคไดรบความพอใจสงสด เมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X ลดลงจาก PX1 เปน PX2 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน

(I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E3 โดยผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX3 และ E3X3 หนวยตามล าดบ ดงนนการทราคาสนคา X ถกลง ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณเพมขนเทากบ X1X2 หนวย ซงเรยกวา ผลทางดานราคาหรอผลทงหมด(price effect or total effect) ซงเปนผลของรวมของผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) และจะสงเกตเหนไดวา ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงขน (IC3 > IC1) จากการทราคาสนคา X ถกลง

ในทศนะของ Slutsky การหาผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงทมองเหนไดคงท (apparent real income constant) ในกรณทราคาสนคา X ลดลงท าใหรายไดทแทจรงสงขน จงตองดงรายไดทเปนตวเงนออกจ านวนหนง (อาจใชวธการเกบภาษเงนได)จนกระทงเงนทเหลอผบรโภคสามารถซอสนคากลมเดมได หรอซอสนคา X และสนคา Y ไดทจด E1 สมมตรายไดทเปนตวเงนทสามารถซอสนคาท E1 เทากบ I3 บาท และจะแสดงถงรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากทราคาสนคา X ถกลง ซงเทากบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะลดลง ดงนนเสนงบประมาณเสนใหมทแสดงใหเหนถงระดบรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากการทราคาสนคา X ถกลง ซงเทากบระดบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะถกลง ดงนนเสนงบประมาณทแสดงถงรายไดทแทจรงคงท คอเสน A3C3 ซงลากผานจด E1 และขนานกบเสนงบประมาณ AC เสนงบประมาณ A3C3 จะสมผสกบเสนความพอใจเทากน เสนทเหนอกวา IC1 คอเสน IC2 ทจด E4 โดยบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX4 หนวย และ E4X4 หนวย ตามล าดบ จะเหนวา การเคลอนยายจดดลยภาพจาก E1 เปนจด E4 โดยทรายไดทแทจรงคงท และราคาตอหนวยของสนคา Y คงท แตราคาตอหนวยของสนคา X ทจด E4 ถกกวาทจด E1 (เพราะเสนงบประมาณ A3C3 แสดงราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ PX2 ในขณะทเสนงบประมาณ AC แสดงราคาตอหนวยของ

สนคา X เทากบ PX1 (ซง PX2 ถกกวา PX1) ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน

EC 211 79

เทากบ X1 X4 หนวย แสดงถงผลการทดแทนกน (substitution effect) ของสนคา X เพราะการเปลยนแปลงปรมาณความตองการซอสนคา X เมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงเทาเดม

ส าหรบผลทางดานรายได(income effect) วดไดโดยการยกเลกการดงเงนรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A3C3 เปนเสน AC และไปสมผสกบเสน IC3 ทจด E3 โดยไดรบความพอใจสงสดเมอบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX4 และ E4X4 หนวย ตามล าดบ การเคลอนยายจดดลยภาพจากจด E4 เปนจด E3 เปนการตอบรบในปรมาณความตองการซอสนคา X เมอรายไดทแทจรงเปลยนแปลงไป ผลทางดานรายไดท าใหมการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนเทากบ X4X3 หนวย และในท านองเดยวกบทไดพจารณามาแลวจะพบวาผลทงหมดหรอผลทางดานราคา ท าใหราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X ผนแปรในทศทางตรงกนขาม และจากผลทางดานรายได(income effect) จะพบวารายไดทแทจรง(real income) ทเปลยนแปลงไปเนองจากราคาสนคา X เปลยนแปลงมการผนแปรในทศทางเดยวกบปรมาณความตองการซอสนคา X ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good) ส าหรบกรณทสนคา X มราคาแพงขนสามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 28

EC 211 80

รปท 2 – 28 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน


ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E1 ซงเปนจดดลยภาพของโภคทไดรบความพอใจสงสด โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Yจ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคาXแพงขนจาก PX1 เปน PX3 บาท

โดยทรายไดทเปนตวเงน (I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AD ซงไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E3 ซงบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน E3X3 หนวย จะเหนไดวาปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคา(price effect) จะเปนลบเทากบ X1X3 หนวย และจะเหนไดวาผบรโภคจะไดรบความพอใจลดลงจาก


PX3 > PX1

P.E. = S.E. + I. E. = – X1 X3 S.E. = – X1 X5 I.E. = – X5 X3

D =3X

1

P

I D5 =

3X

5

P

I

E5

IC4

E3

1Y

5

P

I =A5

IC1

X5 ปรมาณสนคา X

0

1Y

1

P

I = A

B =1X

1

P

I X3

X1

IC3

EC 211 81

IC3 เปน IC1 อนเนองมาจากราคาสนคา X สงขนการวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคาตามวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน จะพบวารายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ดงนนการทจะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคคงเดม จะตองเพมเงนอดหนน(subsidy) ใหแกผบรโภค จนกระทงท าใหผบรโภคสามารถซอสนคากลมเดมท E1 โดยใหรายไดทเปนตวเงนเพมขนจาก I เปน I5 บาท ซงจะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากทราคาสนคา X แพงขน เทากบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะแพงขน ดงนนเสนงบประมาณทแสดงรายไดทแทจรงคงเดมคอเสน A5D5 ซงลากขนานกบเสนงบประมาณ AD ผานจด E1 และเสนงบประมาณ A5D5 ไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC4 ซงอยเหนอขนไปทางขวามอทจด E5 ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด เมอบรโภคสนคา X และสนคา Yจ านวนทากบ OX5 และ E5X5 หนวย ตามล าดบ การเคลอนยายจดดลยภาพจากจด E1 เปนจด E5 ซงมรายไดทแทจรงเทากน แตราคาสนคา X ทจด E5 แพงกวาทจด E1 ดงนนการลดการบรโภคสนคา X จาก OX1 เปน OX5 หนวย คอลดลงเทากบ X1X5 หนวย จงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเมอราคาสนคา X เปลยนแปลง(substitution effect of a price change) และถายกเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภค การทราคาสนคา X แพงขน จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน A5D5 เปนเสน AD และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E5 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X ลดลงจาก OX5 เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X5X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of price effect) จะพบวาเมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) กจะไดเชนกนวาเมอรายไดทแทจรง(real income) ลดลงจากการทราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normalgood)

การเปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ความแตกตางระหวางการวเคราะหของ Hicks และของ Slutsky อยทการใหค าจ ากดความเกยวกบรายไดทแทจรง (real income) วธการของ Hicks ยดเอาระดบความพอใจเดม(เสน IC เสนเดม) เปนหลก สวนวธการของ Slutsky ยดเอากลมของสนคา(หรอจ านวนของสนคาแตละชนด) ซงผบรโภคเคยซออยเดมเปนหลกการวเคราะหเปรยบเทยบวธการของ Hicks และของ Slutsky พจารณาไดดงรปท 2 – 29 และรปท 2 – 30

EC 211 82

รปท 2 – 29 เปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X ถกลง

จากรปท 2 – 29 เปนการพจารณาในกรณทราคาสนคา X ถกลงโดยทรายไดและราคาสนคา Y คงท ถาพจารณาในกรณของ Hicks เมอมการลดรายไดทเปนตวเงนลงโดยอาจใชวธการเกบภาษจนกระทงท าใหผบรโภคมรายไดทแทจรงทคงทโดยกลบไปสเสนความพอใจเทากนเสนเดม จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน เทากบ X1X2 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X2X3 หนวยดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X3 หนวย แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต และถาพจารณาในกรณของ Slutsky จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน เทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X4X3 หนวยดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1 X3 หนวย


1Y

3

P

I = A3

X1 X2

X3

E4 E2 IC3

E1

E3


0

1Y

1

P

I = A

1Y

2

P

I = A2

1X

1

P

I = B 2X

1

P

I = C 2X

3

P

I = C3 2X

2

P

I = C2

X4

IC2 IC1

Hicks P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X2 I.E. = + X2 X3

Slutsky P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3

PX2 < PX1

EC 211 83

รปท 2 – 30 เปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน

จากรปท 2 – 30 เปนการพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขนโดยทรายไดและราคาสนคา Y คงท ถาพจารณาในกรณของ Hicks เมอมการเพมรายไดทเปนตวเงนลงโดยอาจใชใหเงนอดหนนแกผบรโภคจนกระทงผบรโภคมรายไดทแทจรงทคงทโดยกลบไปสเสนความพอใจเทากนเสนเดม จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต และถาพจารณาในกรณของ Slutsky จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X5 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X

X4 X3 D =3X

1

P

I D4 =

3X

4

P

I D5 =

3X

5

P

I

X5 X1

B =1X

1

P

I


E5 E4

IC4 IC3

E1

E3

1Y

5

P

I = A5

IC1


0

1Y

1

P

I = A

1Y

4

P

I = A4



PX3 > PX1

EC 211 84

ลดลงเทากบ X5X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย

จากรปท 2 – 29 และรปท 2 – 30 จะสงเกตเหนไดวารายไดทแทจรง (real income)ระดบเดมของ Hicks ไมเทากบรายไดทแทจรงระดบเดมของ Slutsky ทงในกรณทราคาสนคา X ถกลงและในกรณทราคาสนคา X แพงขน แตวาผลตางนมไมมากนก ถาราคาสนคา X เปลยนแปลงไปนอยมาก ผลตางนกจะยงมนอยมาก

วธการวเคราะหผลทางดานการทดแทนกนของสนคาคอ เมอราคาสนคา X เปลยนแปลงจะตองท าใหรายไดทแทจรงคงเดม(real income constant) โดยการเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) ของผบรโภค เชน ถาราคาสนคา X ลดลง จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขนเพอใหรายไดทแทจรงคงท ดงนนจงตองท าใหรายไดทแทจรงลดลงโดยการลดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคลง หรอในกรณทราคาสนคา X แพงขน จะ ท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง เพอใหรายไดทแทจรงคงทจงตองท าใหรายไดทแทจรงเพมขนโดยการเพมรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค อยางไรกตาม การทจะเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนมากนอยเพยงใดนน Hicks และ Slutsky มความเหนแตกตางกน โดย Hicks มความเหนวา การทจะท าใหรายไดทแทจรงคงทจะตองเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนจน กระทงผบรโภคสามารถซอสนคากลมใหม ณ ระดบราคาใหมทใหความพอใจแกผบรโภคเทากบกลมสนคาเดม แตวธการวดของ Slutsky คอ การท าใหรายไดทแทจรงคงทโดย การเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนจนกระทงผบรโภคสามารถใชงบประมาณหรอรายไดทเปนตวเงนทเปลยนแปลงไปนนซอสนคากลมเดมได ณ ระดบราคาใหม เมอค านงถงเหตผลเกยวกบรายไดทแทจรงแลว การก าหนดระดบรายไดทแทจรงใหคงทควรเปนไปตามวธการ ของ Hicks คอยดเอาระดบความพอใจเทากนเปนหลก แตวธการของ Hicks นนท าไดยาก ทงนเพราะเปนการยากส าหรบผบรโภคทจะบอกวากลมสนคากลมใหมกลมไหนทจะใหระดบความพอใจเทากบกลมสนคากลมเดมหรอบอกไมไดวาเสนความพอใจเทากนเสนเดมของเขา อยตรงไหน ดงนนในการก าหนดรายไดทแทจรงเทาเดมโดยวธการของ Hicks จงท าไดยากในทางปฏบต สวนวธการของ Slutsky นนยดกลมของสนคากลมเดม และจะสงเกตเหนไดวารายไดทแทจรงในสายตาของผบรโภคสงกวาเดม คอ ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดม อยางไรกตาม ผลการวเคราะหของ Slutsky ไมตางจากของ Hicks มากนก จงอาจพจารณา ไดวาวธการของ Slutsky เปนการประมาณการณในทางปฏบตเพอวดผลทางรายไดและผล

EC 211 85

ทางการทดแทนของสนคาตามวธการของ Hicks

การจ าแนกลกษณะของสนคาโดยอาศยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายได

ตามปกตแลวผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะสนบสนนกนหรอเปนไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ถาราคาสนคาต าลงเปนผลใหปรมาณความตองการซอสนคาสงขนเพราะผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และจากผลทางดานรายไดจะท าใหปรมาณความตองการซอสงขนดวย หรอถาหากราคาสนคาสงขน ผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะท าใหปรมาณความตองการซอลดลง และผลทางดานรายไดจะท าใหปรมาณความตองการซอลดลงดวย จะสงเกตเหนได 2 ประการ คอ ประการแรก ไมวาราคาสนคาจะลดลงหรอแพงขน ปรมาณความตองการซอสนคาจะผนแปรไปในทศทางตรงกนขามกบราคา ซงเปนการแสดงกฎของอปสงค ประการทสอง โดยปกตแลวการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอจากผลทางดานรายไดจะเปลยนแปลงในทศทางเดยวกนกบการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง กลาวคอถารายไดทแทจรงสงขน ปรมาณความตองการซอจะสงขน และถารายไดทแทจรงลดลง ปรมาณความตองการซอจะลดลง ความสมพนธทง 2 ประการนจะสามารถบอกลกษณะของสนคาไดวาเปนสนคาปกต(Normal good) หรอสนคาดอย(Inferior good) หรอสนคากฟเฟน(Giffen good)

ในการแยกลกษณะของสนคาโดยอาศยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายได จะแยกพจารณาสนคาออกเปนสนคาปกต(Normal good) สนคาดอย(Inferior good) และสนคากฟเฟน(Giffen good)

1. สนคาปกต (Normal good)

ส าหรบสนคาปกตผลดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางเดยวกน นนคอถาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณลดลง จะพบวาผลทางดานรายไดจะท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณทลดลง และถาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณเพมขน จะพบวาผลทางดานรายไดจะท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณทเพมขนดวย ดงนนสนคาปกตจงเปนสนคาทการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอและการเปลยนแปลงของรายไดของผบรโภคจะเปนไป

EC 211 86

ในทศทางเดยวกน หรอนนกคอเปนสนคาปกต(Normal good) โดยมผลทางดานรายไดมคา

เปนบวก (dI

dQ > 0)

รปท 2 – 31 สนคา X เปนสนคาปกต (normal good) เมอราคาสนคา X ถกลง

จากรปท 2 – 31 ดลยภาพเรมแรกอยทจด E1 ตอมาเมอราคาสนคา X ถกลงเปน PX2

บาท ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด E3 สวนจด E2 เปนจดดลยภาพทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงถกท าใหคงทตามวธการวเคราะหของ Hicks ซงจะได X1X2 หนวย เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) เมอราคาสนคา X ถกลง และจะพบวาความตองการซอสนคา X เพมขน สวนการซอสนคา X เพมขนเทากบ X2X3 หนวย เปนผลทางดานรายได(income effect) แสดงใหเหนวารายไดทแทจรงทสงขน เนองจากราคาสนคา X ถกลง จงท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน สนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good) และเมอหาผลรวมจากการทราคาสนคา X ถกลง หรอผลทงหมด(price effect) จะพบวาท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X3 หนวย ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต

2X

2

P

I = C2

PX2 < PX1


Slutsky P.E. = S.E. + I.E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3


X1

E4 E2 IC3

E1

E3

X2 X3


0

1Y

1

P

I = A

1Y

2

P

I = A2

1Y

3

P

I = A3

1X

1

P

I = B 2X

1

P

I = C 2X

3

P

I = C3

X4 IC1

IC2

EC 211 87

และจากรปท 2 – 31 เชนเดยวกน ถาพจารณาดวยการวเคราะหของ Stutsky จะไดจด E4 เปนจดดลยภาพทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงถกท าใหคงท ซงจะไดการซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) เทากบ X4X3 หนวย และผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect or price effect) เทากบ X1X3 หนวย ดงนนสนคา X เปนสนคาปกต ถาน าเอาความสมพนธของราคาตอหนวยของสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X มาหาเสนอปสงคของผบรโภค จะพบวาเสนอปสงคมลกษณะเปนเสนทอดลงจากซายมาขวา(วธการลากเสนอปสงคดในหวขอการหาเสนอปสงคของบคคล ) นนคอ ความสมพนธของราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X จะผนแปรไปในทศทางตรงกนขาม

ในท านองเดยวกน การพจารณาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดในกรณทสนคา X มราคาแพงขนและสนคา X เปนสนคาปกต สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 32

EC 211 88

รปท 2 – 32 สนคา X เปนสนคาปกต เมอราคาสนคา X แพงขน

จากรปท 2 – 32 ดลยภาพเรมแรกอยทจด E1 เมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะบรโภคสนคาทไดรบความพอใจสงสดเมอราคาแพงขนทจด E3 สวนการบรโภคทจด E4 และจด E5 เปนจดการบรโภคทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X แพงขน และรายไดทแทจรงถกท าใหคงท (real income constant) ตามวธการวเคราะหของ Hicks และ Stutsky ตามล าดบ ดงนน X1 X4 หนวย และ X1 X5 หนวย เปนผลของการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) เมอราคาสนคา X แพงขน โดยวธการวเคราะหของ Hicks และของ Stutsky ตามล าดบ และจะพบวา เมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะซอสนคา X ลดลง และผลทางรายได(income effect) ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย และ X5X3 หนวย โดยวธการของ Hicks และ Stutsky



PX3 > PX1

X4 X3 D =3X

1

P

I D4 =

3X

4

P

I D5 =

3X

5

P

I

X5 X1

B =1X

1

P

I


E5 E4

IC4 IC3

E1

E3

1Y

5

P

I = A5

IC1


0

1Y

1

P

I = A

1Y

4

P

I = A4

EC 211 89

ตามล าดบ การทผบรโภคเปลยนแปลงจ านวนซอนอยลง ทงนเนองจากการลดลงของรายไดท

แทจรง จะเหนวาผลทางดานรายไดมคาเปนบวก(dI

dX > 0) สนคานจงเปนสนคาปกต(Normal

good) ส าหรบผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Price effect) เทากบ X1X3 หนวย โดยเปลยนแปลงไปในทางทลดลง

2. สนคาดอย(Inferior good)

สนคาดอย(Inferior good) หมายถงสนคาทปรมาณการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอกบการเปลยนแปลงของรายไดของผบรโภคเปนไปในทศทางตรงกนขาม คอ เมอรายไดของผบรโภคสงขน ปรมาณการบรโภคสนคา X จะลดลง และในทางตรงกนขาม คอ เมอรายไดของผบรโภคลดลง ปรมาณความตองการซอจะเพมขน จงมผลทางดานรายไดเปน

ลบ(dI

dQ < 0)

ในการจ าแนกประเภทสนคาโดยการพจารณาจากผลทางดานรายไดและผลทางการทดแทนกนของสนคา จะพบวามการท างานในทศทางตรงกนขามและผลทางดานการทดแทนกนมพลงมากกวาผลทางดานรายได เชน เมอราคาสนคา X ลดลง จะท าใหผบรโภคซอสนคา X มากขนอนเนองมาจากผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และในขณะเดยวกน เมอราคาสนคา X ลดลง จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขน ผบรโภคจะมความตองการซอสนคา X ลดลงอนเปนผลทางดานรายได ดงนนผลทางดานรายไดท างานสวนทางกบผลทางดานการทดแทนกนของสนคา แตผลทางดานการทดแทนกนของสนคามก าลงแรงมากกวา ท าใหผลทางดานรายไดไมสามารถลบลางผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และในท านองเดยวกนกรณทสนคา X มราคาแพงขนกจะพจารณาไดในทางตรงกนขาม

EC 211 90

รปท 2 – 33 สนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) เมอราคาสนคา X ถกลง

PX2

X1

E1



E3

X3

DX

PX1

อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good)


PX2 < PX1

X4 X1 X3

1X

1

P

I = B

ปรมาณสนคา X 2X

2

P

I = C2

1Y

2

P

I = A2

1Y

3

P

I = A3

2X

3

P

I = C3

E2

E1

0

E4

IC2

IC3

IC1

E3

1Y

1

P

I = A

2X

1

P

I = C X2

EC 211 91

จากรปท 2 – 33 จดดลยภาพของผบรโภคเดมอยท E1 เมอราคาสนคา X ลดลงโดยทราคาสนคา Y และรายไดทเปนตวเงนคงเดม ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC ดลยภาพของผบรโภคจะเคลอนยายมาทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC3 โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย อนเปนผลทางดานราคา(Price effect) จะสงเกตไดวารายไดทแทจรง(real income)ของผบรโภคจะเพมขน ทงนเพราะวาผบรโภคไดรบความพอใจเพมขนกวาแตกอนทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงนไมเปลยนแปลง

ตอไปสมมตจะพยายามท าใหผบรโภคกลบไปสระดบรายไดทแทจรงทคงเดม ซงถาเปนการวเคราะหของ Hicks กคอการทผบรโภคกลบสเสนความพอใจเทากนเสนเดมกอนมการเปลยนแปลงทางดานราคา ท าใหเสนงบประมาณ A2C2 ไปสมผส IC1 ทจด E2 การเคลอนยายจากจด E1 เปนจด E2 จะเปนผลของการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะวาทท งจด E1 และจด E2 ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน และผบรโภคจะบรโภคสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX2 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X2 หนวย ดงนนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเปนบวก เมอเลกจ ากดรายไดของผบรโภคเสนงบประมาณของผบรโภคจะเปลยนจากเสน A2C2 เปนเสน AC ท าใหจดดลยภาพของผบรโคเคลอนยายจากจดE2 เปนจด E1 อนเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยผบรโภคจะซอสนคา X ลดลงจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย คอลดลงเทากบ X2X3 หนวย ผลทางรายได(income effect) มคาเปนลบ ดงนนสนคา X จงเปนสนคาประเภทสนคาดอย(Inferior good) ทงนเพราะเมอรายไดของผบรโภคเพมขน ผบรโภคกลบซอสนคาทเคยบรโภคนอยลงกวาเดม จะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ลดลง ผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน และผลทางดานรายไดท าใหลดการซอสนคา X ลง โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะมากกวาผลทางดานรายได ท าใหผลทางดานราคาหรอผลทงหมด(Price effect or Total effect) เมอราคาสนคา X ลดลง ท าใหซอสนคา X เพมขนเพยง X1X3 หนวย นนคอลกษณะของเสนอปสงคส าหรบสนคา X ในกรณทสนคา X เปนสนคาดอย ยงคงมความชน(Slope) เปนลบ แตม Slope มากกวาสนคาปกต(Normal good)

การวเคราะหของ Stutsky โดยท าใหรายไดทแทจรง(real income) คงท เมอราคาสนคา X ลดลง การทท าใหผบรโภคสามารถบรโภคสนคากลมเดม โดยจ ากดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคลง ท าใหเสนงบประมาณ A3C3 ลากผานจด E1 และไปสมผสกบเสนความ

EC 211 92

พอใจเทากน IC2 ทจด E4 โดยใชหลกการพจารณาเชนเดยวกบการวเคราะหขางตน การเคลอนยายจากจด E1 ไปยงจด E4 คอผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) และการเคลอนยายจากจด E4 ไปยงจด E3 คอผลทางดานรายได(income effect) โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะมมากกวาผลทางดานรายได สนคา X จงเปนสนคาดอย(Inferior good)

ส าหรบการวเคราะหในกรณทราคาสนคา X แพงขน และสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) พจารณาไดจากรปท 2 – 34 และพจารณาไดในท านองเดยวกน โดยจะพบวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดด าเนนไปในทศทางตรงกนขามเชนเดยวกน

จากการพจารณาในกรณของสนดอยทงในรปท 2 – 33 และรปท 2 – 34 จะสงเกตเหนไดวาลกษณะของเสนอปสงคส าหรบสนคา X ในกรณทสนคา X เปนสนคาดอย ยงคงมความชน (Slope) เปนลบทงในกรณทราคาสนคา X ถกลงและแพงขน ซงนเปนสาเหตทอาจกลาวไดวาสนคากฟเฟนเปนสนคาดอยได แตสนคาดอยไมอาจเปนสนคากฟเฟน ดงจะแสดงใหเหนชดเจนตอไปเมอพจารณาในกรณของสนคากฟเฟน

EC 211 93

รปท 2 – 34 สนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) เมอราคาสนคา X แพงขน

X1 X5


PX3 > PX1

E4

IC3


1Y

5

P

I = A3

3X

5

P

I = D5 1X

1

P

I = B

3X

4

P

I = D4

1Y

4

P

I = A4

IC4 E1

X3

E3

E5

X4

1Y

1

P

I = A

3X

1

P

I = D

IC1



0

PX1

X1

E1

E3

X3

DX

PX3

อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good)

EC 211 94

3. สนคากฟเฟน (Giffen good)

ดงทไดกลาวแลววาสนคากฟเฟน(Giffen good) คอสนคาทไมเปนไปตามกฎของอปสงค(Law of demand) โดยราคาสนคาและปรมาณความตองการซอจะเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ เมอราคาสนคาลดลง ผบรโภคจะซอสนคานนนอยลง และเมอราคาสนคาชนดนนเพมขน ผบรโภคจะซอสนคาชนดนนเพมขน สนคาชนดนจะเปนสนคาดอยคณภาพมาก (ultra inferior good) ซงท าใหผลทางรายได (income effect) และผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution good) ด าเนนไปในทศทางตรงกนขาม และผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา

รปท 2 – 35 สนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good) กรณราคาสนคา X ถกลง

PX2 < PX1


X3 2X

3

P

I = C3 ปรมาณสนคา X

0

2X

2

P

I = C2

1X

1

P

I = B

2X

1

P

I = C X1 X2

1Y

3

P

I = A3

1Y

2

P

I = A2

1Y

1

P

I = A

E3

IC3

E2

IC2

E1

IC1

X4

E4

ราคาสนคา X DX

PX2

X3

E1


E3

X1

PX1 อปสงคของสนคา X

เมอสนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good)

EC 211 95

จากรปท 2 – 35 ในตอนแรกผบรโภคไดดลยภาพ ณ จด E1 บนเสนความพอใจเทากน IC1 โดยบรโภคสนคา X เปนจ านวน OX1 หนวย ตอมาราคาสนคา X ถกลง ท าใหเสนงบประมาณเปลยนเปน AC ท าใหดลยภาพใหมอยทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC3 จะสงเกตเหนไดวา รายไดทแทจรง (real income) ของผบรโภคเพมขน ทงนเนองจากในขณะนนผบรโภคไดรบความพอใจมากกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงน(money income) ไมเปลยนแปลง ณ จด E3 น ผบรโภคจะบรโภคสนคา X เปนปรมาณนอยกวาเดมคอจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย หรอลดลงเทากบ X1 X3 หนวย ซงเปนผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) และเพอใหรายไดทแทจรงของผบรโภคไมเปลยนแปลงเมอราคาสนคา X ลดลง ท าโดยการลดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค โดยอาจใชวธการเกบภาษจนท าใหรายไดทแทจรงคงท ซงถาเปนการวเคราะหโดยวธการของ Hicks จะมการลดรายไดทเปนตวเงนไปจนกระทงผบรโภคสามารถกลบไปสเสนความพอใจเทากน IC1 เสนเดม โดยสมมตรายไดทเปนตวเงนลดลงเปน I2 ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AC เปนเสน A2C2 และสมผสเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E2 การเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E2 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะทงจด E1 และจด E2 นน ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน โดยผบรโภคเพมปรมาณการบรโภคสนคา X จาก OX1 หนวย เปน OX2 หนวย หรอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย ซงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect)

ตอไปสมมตวาเลกการเกบภาษจากผบรโภคเมอราคาสนคา X ลดลง ท าใหเสนงบประมาณเพมขนจากเสน A2C2 เปนเสน AC และจดดลยภาพของผบรโภคจะเคลอนทจากจด E2 ไปยงจด E3 ซงถอวาเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยความตองการสนคา X ลดลงจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย หรอลดลงเทากบ X2X3 หนวย จะเหนไดวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางทตรงกนขาม โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคา จะท าใหผบรโภคเพมการบรโภคสนคา X แตผลทางดานรายไดท าใหผบรโภคลดการบรโภคสนคา X จะเหนไดวาเมอรายไดเพมขน ผบรโภคซอสนคา X ลดลง สนคา X จงเปนสนคาดอยคณภาพมาก และผลทางดานรายไดมมากกวาผลทางดานการทดแทน ซงท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา (Total effect or Price effect) อนเนองจากราคาสนคา X ลดลง มผลใหปรมาณการบรโภคสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงปนสนคากฟเฟน (Giffen good) และเปนสนคาดอยคณภาพมาก (ultra inferior good) ดวย

EC 211 96

จะสงเกตไดวา สนคาทกชนดทเปนสนคากฟเฟนจะเปนสนคาดอยดวยแตสนคาดอยไมจ าเปนตองเปนสนคากฟเฟนเสมอไปทงนเพราะสนคาดอย (inferior good) ยงคงมความชน (slope) ของเสนอปสงคเปนลบ โดยความสมพนธของราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางตรงกนขาม แตสนคากฟเฟน (Giffen good) มความชน (slope) ของเสนอปสงคเปนบวก โดยราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางเดยวกน

ส าหรบการวเคราะหโดยวธการของ Stutsky นน การท าใหรายไดทแทจรงคงทเมอราคาสนคา X แพงขน ท าไดโดยการลดรายไดทเปนตวเงนไปจนกระทงผบรโภคไดรบสนคาจ านวนเทาเดมในราคาใหม สมมตรายไดทเปนตวเงนลดลงเนองจากการเกบภาษเปน I3 โดยลากเสนงบประมาณ A3C3 ขนานกบเสนงบประมาณ AC และจะตองผานจด E1 ดวย จะสงเกตไดวาเสนงบประมาณ A3C3 ทลากผานจด E1 น จะไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2 ทจด E4 จดดลยภาพของผบรโภคทเปลยนจากจด E1 ไปยงจด E4 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) จะท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย ถายกเลกการเกบภาษผบรโภคจะมรายไดทเปนตวเงนเทาเดม เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน A3C3 เปนเสน AC จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E4 ไปยงจด E3 ซงเปนผลทางดานรายได(Income effect) จะท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย จากการทผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายได(Income effect) ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย โดยผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา ท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) จากการทราคาสนคา X ลดลง ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย

ส าหรบการพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขน สามารถพจารณาไดท านองเดยวกน และจะไดเชนเดยวกนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และผลทางดานรายไดท างานในทศทางตรงกนขาม และผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา ดงพจารณาจากรปท 2 – 36

EC 211 97

รปท 2 – 36 สนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good) กรณราคาสนคา X แพงขน

DX

PX1

X1

E3



E1

X3

PX3

อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good)

IC4

IC1

IC3

3X

5

P

I = D5 X1

E3

E6

X5

E1

E5

X3

1Y

5

P

I = A5



0

3X

1

P

I = D

1Y

6

P

I = A6 PX3 > PX1

1X

1

P

I = B

1Y

1

P

I = A

3X

6

P

I = D6 X6

EC 211 98

จากรปท 2 – 36 ในตอนแรกผบรโภคไดดลยภาพ ณ จด E1 บนเสนความพอใจเทากน IC3 โดยบรโภคสนคา X เปนจ านวน OX1 หนวย ตอมาราคาสนคา X แพงขน ท าใหเสนงบประมาณเปลยนเปน AD ท าใหดลยภาพของผบรโภคลดลงมาสดลยภาพใหมทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC1 จะสงเกตเหนไดวา รายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคลดลง ทงนเนองจากในขณะนผบรโภคไดรบความพอใจนอยกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงน(money income) ไมเปลยนแปลง ซง ณ จด E3 น ผบรโภคจะบรโภคสนคา X เปนปรมาณมากกวาเดม คอจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย หรอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย และเพอใหรายไดทแทจรงของผบรโภคไมเปลยนแปลงเมอราคาสนคา X แพงขน โดยการใหเงนอดหนนแกผบรโภค ซงถาเปนการวเคราะหโดยวธการของ Hicks จะมการใหเงนอดหนนไปจนกระทงผบรโภคสามารถกลบขนไปสเสนความพอใจเทากน IC3 เสนเดม สมมตใหเงนอดหนนท าใหรายไดทเปนตวเงนเพมเปน I5 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AD เปนเสน A5D5 และสมผสเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E5 การเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E5 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะทงจด E1 และจด E5 นน ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน โดยผบรโภคลดการบรโภคสนคา X จาก OX1 หนวย เปน OX5 หนวย หรอลดลงเทากบ X1X5 หนวย

ตอไปสมมตวาเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภคเมอราคาสนคา X เพมขน ท าใหเสนงบประมาณลดลงจากเสน A5D5 เปนเสน AD และผบรโภคจะเคลอนทจากจด E5 ไปยงจด E1

ซงถอวาเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยความตองการสนคา X เพมขนจาก OX5

หนวย เปน OX1 หนวย หรอเพมขนเทากบ X5X1 หนวย จะเหนไดวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางทตรงกนขาม โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะท าใหผบรโภคลดการบรโภคสนคา X แตผลทางดานรายไดท าใหผบรโภคเพมการบรโภคสนคา X จะเหนไดวาเมอรายไดลดลงผบรโภคซอสนคา X เพมขนสนคา X จงเปนสนคาดอยคณภาพมาก และผลทางดานรายไดมมากกวาผลทางดานการทดแทน ซงท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect or price effect) อนเนองจากราคาสนคา X แพงขน มผลใหปรมาณการบรโภคสนคา X มากขน ดงนนสนคา X จงเปนสนคากฟเฟน(Giffen good) และเปนสนคาดอยคณภาพมาก(ultra inferior good) ดวย

ส าหรบการวเคราะหโดยวธการของ Stutsky นน การท าใหรายไดทแทจรงคงท เมอราคาสนคา X แพงขน ท าไดโดยใหเงนอดหนนไปจนกระทงผบรโภคไดรบสนคาจ านวนเทาเดม

EC 211 99

ในราคาใหม สมมตใหเงนอดหนนจนรายไดเพมเปน I6 บาท เสนงบประมาณใหม A6D6 จะลากขนานกบเสนงบประมาณ AD และผานจด E1 จะสงเกตไดวาเสนงบประมาณ A6D6 ทลากผานจด E1 น จะไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E6 ท าใหผบรโภคไดรบความพอใจระดบทสงกวาความพอใจทไดรบกอนทราคาสนคา X แพงขน จดดลยภาพทเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E6 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา จะท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X6 หนวย สวนผลทางดานรายไดจะท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X6X3 หนวย ดงนนผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) จากการทราคาสนคา X แพงขน ท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X6X1 หนวย จะเหนไดวาเสนอปสงคของสนคากฟเฟน(Giffen good) จะมความชน(slope) เปนบวก โดยราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางเดยวกน

ทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (The Theory of Revealed Preference)

ในการวเคราะหทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคทไดกลาวมาแลว 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการวดอรรถประโยชนออกมาเปนหนวยนบ(Cardinal Utility Approach) และทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน(Ordinal Utility Approach) ซงไมจ าเปนตองทราบหนวยของอรรถประโยชน อยางไรกตามการวเคราะหดวยเสนความพอใจเทากน กตองหาจากพนผวอรรถประโยชน และในการสรางแผนภาพเสนความพอใจเทากน (Indifference map) ของผบรโภค จ าเปนตองใชขอมลจ านวนมาก ส าหรบสวนผสมของสนคาทก ๆ กลมทเกยวของ เพอบอกล าดบความพอใจของผบรโภค การวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (Reveal Preference Theory) ท าใหสามารถสรางเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) ไดโดยไมตองอาศยหรออางองหลกของอรรถประโยชนแบบหนวยนบหรอแบบเรยงล าดบ ทงนโดยอาศยขอสมมตแตเพยงวาใหรสนยม (taste) ของผบรโภคไมเปลยนแปลงเทานน โดยทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจมหลกพนฐานวา ผบรโภคจะตดสนใจซอสนคาชดใดชดหนงกเพราะผบรโภคชอบสนคาชดนมากกวาชดอน หรอเพราะวาสนคาชดนถกกวาสนคาชดทไมซอ เชน สมมตวาผบรโภคเลอกซอสนคาชด A แตไมซอสนคาชด B ซงยงไมสามารถสรปไดวาผบรโภคชอบสนคาชด A มากกวาสนคาชด B ทงนอาจเปนไปไดวาผบรโภคมเงนไมพอทจะสามารถซอสนคาชด B ได แตถาหากสมมตทราบราคาของสนคาทซอวาราคาสนคาชด A แพงกวาราคา

EC 211 100

สนคาชด B และผบรโภคเลอกซอสนคาชด A กแสดงวาผบรโภคไดเปดเผยความพอใจสนคาชด A มากกวาสนคาชด B ในการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภค จะก าหนดใหผบรโภคมรายไดจ านวนหนงทสามารถซอสนคาและบรการได หรอกลาวอกนยหนงคอมอ านาจซอ(Purchasing power) ซงแสดงโดยเสนงบประมาณ

รปท 2 – 37 เสนงบประมาณ

จากรปท 2 – 37 แกนตงแสดงถงจ านวนของสนคา Y และแกนนอนแสดงถงจ านวนของสนคา X และเสน MM เปนเสนงบประมาณ ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y จ านวนตาง ๆ ทจายซอดวยเงนเทากน เมอก าหนดรายไดของผบรโภค และราคาของสนคา X และสนคา Y ให สมมตวาผบรโภคเลอกซอสนคากลม A แสดงวาผบรโภคชอบปรมาณสนคาชด A เหนอกวาชดอน ๆ เชน สนคากลม B โดยสนคากลม A มราคาเทากบสนคากลม B เพราะจด A และจด B อยบนเสนงบประมาณเดยวกน กลมของสนคาภายในพนทงบประมาณ OMM จะใชเงนนอยกวาชด A และสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทอยทางซายของเสน MMเชน จด C แสดงวาไดรบความพอใจนอยกวาจด A เพราะวาจดตาง ๆ เหลานแสดงถงการไดรบ



M

M

C

B

D A

EC 211 101

สนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณนอยกวาจด A และกลมของสนคาทอยเหนอขนไปทางขวามอของเสนงบประมาณ MM เชนจด C จะแสดงความพอใจทมากกวาสนคากลม A ทงนเพราะกลมของสนคาทอยเหนอไปทางขวามอจะประกอบดวยสนคา X และสนคา Y รวมกนมากกวากลมสนคาชด A เพอทจะแสดงใหเหนถงทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยไมตองอางถงแนวความคดของ Cardinal utility approach หรอของ Ordinal utility approach จงตองมขอสมมตฐานส าหรบการวเคราะหทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ ดงตอไปน

(1) สมมตใหรสนยมของผบรโภคไมเปลยนแปลง

(2) ความพอใจทผบรโภคเปดเผยออกมาจะกลบกนไมได เชน จากรป 2 – 37 ถาผบรโภคเคยพอใจกลมของสนคาชด A มากกวาชด B มาแลว ผบรโภคจะตองไมกลบมาชอบกลมของสนคาชด B มากกวาชด A ยกเวนแตจะมการเปลยนแปลงในราคาสนคา Y เชน ถาสนคา Y มราคาแพงขน ผบรโภคอาจจะชอบสนคาชด B มากกวาชด A กได ทงนเพราะผบรโภคยอมจะปรารถนาซอสนคา Y ลดลง และซอสนคา X เพมขนซงกลมของสนคาชด B แสดงถงจ านวนสนคา X เปนปรมาณทมากกวาสนคาชด A จงอาจกลบมาเปดเผยความพอใจชอบกลมสนคาชด B มากกวากลมสนคาชด A ได อยางไรกตาม ภายใตสถานการณเดมทไมเปลยนแปลง ผบรโภคจะตองไมแสดงการเปลยนแปลงในความพอใจเดม

(3) ความชอบทเปดเผยออกมา สามารถสงผลตอกนเปนทอด ๆ ได (transitivity) เชน ถาผบรโภคชอบสนคากลม A มากกวากลม B และชอบสนคาชด B มากกวากลมสนคาชด C ดงนน ผบรโภคจะตองชอบกลมสนคาชด A มากกวากลมสนคาชด C ดวย

(4) ผบรโภคพอใจกลมสนคาจ านวนมาก มากกวากลมของสนคาจ านวนนอย

(5) ไมวาจะเปนสนคาชดใดกตาม ผบรโภคสามารถซอสนคากลมนนไดโดยการเปลยนแปลงรายไดใหเหมาะสมเพราะการเปลยนแปลงราคาสนคาจะท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงไปจนกระทงสามารถลากผานกลมของสนคากลมทก าหนดให นนคอ สามารถทจะลากเสนงบประมาณผานจดซงแสดงถงสนคาชดตาง ๆ ไดทงสนเพอทจะชกจงใหผบรโภคซอสนคาชดนน ๆ ได

จากขอสมมตทง 5 ประการขางตนท าใหสามารถสรางเสนความพอใจเทากนได

EC 211 102

รปท 2 – 38 การหาเสน Indifference Curve

จากรปท 2 – 38 สมมตบนเสนงบประมาณ VV ผบรโภคพอใจกลมของสนคาชด Aมากกวากลมสนคาชดอน ๆ เชน จด B และถาเสนงบประมาณคอ SS ผบรโภคแสดงความพอใจทจะเลอกซอสนคากลม B โดยกลมสนคาชดอน ๆ เชน จด C ทอยบนเสนงบประมาณSS ยอมจะใหความพอใจนอยกวาจด B ทงสน แตกลมสนคาชด B บนเสนงบประมาณ SSนนยอมจะใหความพอใจนอยกกวากลมสนคาชด A ในท านองเดยวกนกลมของสนคาชด Aจะตองใหความพอใจมากกวากลมของสนคาชด C บนเสนงบประมาณ SS รวมทงจดตาง ๆบนเสนงบประมาณ SS ดวย ถาสมมตตอไปวาบนเสนงบประมาณ UU ผบรโภคพอใจทจะเลอกสนคาชด D และกลมของสนคาชด D น จะใหความพงพอใจมากกวากลมสนคาชดอนๆ

S

A



R

R

T

U

U

V

V

B

C

S

Indifference Curve

Preferred Region

Nonpreferred Region

T

E

D

EC 211 103

บนเสนงบประมาณ UU และรวมทงกลมของสนคาชด A ดวย ในท านองเดยวกนถาผบรโภคเลอกกลมสนคาชด E บนเสนงบประมาณ TT ดงนนกลมสนคาชด E จะใหความพอใจมากกวากลมสนคาชด D และกลมของสนคาชดอน ๆ บนเสนงบประมาณ TT จากทไดวเคราะหมานจะเหนไดวา พนทสวนบนทเหนอเสน ADE จะแสดงพนททผบรโภคพอใจ หรอชอบมากกวา(preferred good) ทงนเพราะวาทก ๆ จดเหนอเสน ADE แสดงถงจ านวนของสนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณทมากกวาทก ๆ จดบนเสน ADE รวมทงทก ๆ จดภายใตเสนADEในท านองเดยวกนพนทภายใตเสน ABC จะแสดงถงพนททผบรโภคไมชอบ หรอไมปรารถนาทจะไดรบ (nonpreferred region) ทงนเพราะวาทก ๆ จดภายใตเสน ABC จะแสดงถงจ านวนของสนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณนอยกวาจดตาง ๆ บนเสน ABC ดงนนถาใหราคาสนคาคอย ๆ เปลยนไปทละนอย เสน ADE และเสน ABC จะคอย ๆ ลเขาหากนและรวมเปนเสนเดยวกน ซงจะไดเสนทเรยกวา เสนความพอใจเทากน(IndifferenceCurve)ทแทจรงหรอเรยกวา เสนทแทจรง(True Curve) โดยเปนเสนโคงเขาหาจดตนก าเนด(origin) ผานจด A และอยระหวาพนททผบรโภคชอบมากกวา(preferred region)และพนททไมชอบ(nonpreferred region) และเหตทเสนความพอใจเทากนอยระหวางพนททงสองนนกเพราะวาราคาสนคาทงสองชนดเปลยนแปลงจนกระทงมผลในการปรบตวใหพนทกลมของสนคาทชอบมากกวาลดลง และในทางกลบกนการเปลยนแปลงของราคาสนคาทงสองชนดจะท าใหพนทกลมของสนคาทผบรโภคชอบนอยกวาจะเพมขน จากทไดพจารณามานพอสรปไดวาถงแมทฤษฎผบรโภคเปดเผยความพอใจจะเปนอสระจาก Cardinal utility approach และOrdinal utility Approach แตกเปนอกแนวทางหนงทพยายามแสดงใหเหนวาเสนความพอใจเทากนทแทจรงสรางขนไดอยางไร ซงเกดจากการสงเกตพฤตกรรมของผบรโภคโดยเฉพาะจดดลยภาพของผบรโภคในการตดสนใจซอสนคาสองชนด ณ ระดบปรมาณตาง ๆ และราคาตาง ๆ ในกรณทรสนยมของผบรโภคคงท

บทที่ 2 - old-book.ru.ac.thold-book.ru.ac.th/e-book/e/ec211/chapter2.pdf · marginal...

Documents