HA 233 13

บทท 2 อนตรายและการปองกนอนตรายจากสภาพแวดลอมในการท างาน

(Workplace Hazard and Prevention)

สภาพสงคมทมความเจรญกาวหนาและเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ท าใหการด าเนนชวตของคนปจจบนตองตอสดนรนใหทนกบสภาพของความแตกตางเพอใหสามารถอยรอดไดตามสภาวะแวดลอมของสงคม โดยอาศยการท างานประกอบอาชพเปนหลก โดยเฉพาะอยางยงผทมฐานะทางเศรษฐกจไมดการศกษานอยยอมตองท างานหนกหรอใชแรงงานคณภาพชวตไมด สวนผทมการศกษาและมฐานะเศรษฐกจระดบกลางกจะมการประกอบอาชพสวนใหญจะอยในองคกร พนกงาน ลกจาง บรษท หางราน หรอขาราชการซงอาจประสบกบปญหาดานทแตกตางกนไปขนอยกบสภาพแวดลอมของการด าเนนชวตประจ าวนรอบตวของกลมบคคล ซงอาจเปนสงทมนษยสรางขนและกอใหเกดอบตเหตการบาดเจบจากการประกอบอาชพได ความหมายของสงแวดลอมในการท างาน สงแวดลอมในการท างาน หมายถง สงตางๆ ทอยรอบตวผประกอบอาชพในสถานทท างาน เชน เครองมออปกรณ เครองอ านวยความสะดวกตางๆ ในการท างาน ความรอน ความเยน รงส แสง เสยง ความสนสะเทอน ฝนละออง สารเคม กาซ บคคลทมสวนเกยวของกบการท างาน ทกสงทกอยางทมอยโดยทวๆ ไปในสถานทท างาน และปจจยเกยวของทมาจากสภาพแวดลอมในสงคมหรอชมชน ซงจะมความแตกตางกนไปในแตละชมชน ไดแก สถานทต ง สภาพภมศาสตร อณหภม ความชน แสงแดด อตราฝนตก คณภาพน า สงกอสราง การคมนาคม สภาพอากาศ การจราจรทแออด กลน เปนตน

HA 233 14

ลกษณะและประเภทของสงแวดลอมในการท างานของผประกอบอาชพ ลกษณะของสงแวดลอมในการท างาน ระยะเวลาในชวงการท างานของทกคนทอยในสถานทท างานประมาณวนละ 8 ชวโมงตอวน หรอ 48 ถง 54 ชวโมงตอสปดาห ขนอยกบสภาพการท างานทแตกตางกนไปตามลกษณะของงาน เชน อตสาหกรรมกจะมสภาพทเตมไปดวยเครองจกร สารเคม เสยงดง การสนสะเทอนมากเกนไป ระยะเวลาการท างานทยาวนาน การระบายอากาศไมด แสงสวางไมเพยงพอ สภาพการท างานทแออด รอนหรอเยนเกนไป หรอในภาคเกษตรกรรม กจะเกยวของกบสารเคมตางๆ ทใชในการเกษตร ฝนละอองจากพช เครองจกรเครองทนแรงตางๆ เขมาควน ความรอนจากแสงแดด เปนตน ลกษณะของสงแวดลอมตางๆ เหลาน หากไดรบการเอาใจใสดแลใหอยในสภาพทสามารถใชงานไดอยางถกตองเหมาะสม มการควบคมปองกนมใหเกดเปนอนตรายตอผใช กยอมสงเสรมใหผประกอบอาชพหรอผใชแรงงานท างานไดอยางปลอดภย ปราศจากโรคภยไขเจบ มความสขไดตลอดไป ในทางตรงกนขามหากสงแวดลอมในการท างานทไมเหมาะสม ไมไดรบการดแลเอาใจใสในเรองของความปลอดภยแลวยอมกอใหเกดความเสยหายตอสขภาพ ทงรางกายและจตใจ เกดโรคภยไขเจบ การบาดเจบ เกดความเสยหายตอชวตและทรพยสน ซงสงผลกระทบตอทงตนเองและครอบครว สงคมและประเทศตอไป อนตรายจากสภาพแวดลอมในการท างาน ผประกอบอาชพหรอคนงานทกอาชพ มโอกาสทจะประสบกบอนตรายจากสภาพการท างาน หรอสภาพแวดลอมในการท างานแตละชนด แตละดานแตกตางกนไป ซงจะศกษาไดจากแผนภมดงน

HA 233 15

แผนภมท 2 อนตรายจากสภาพแวดลอมในการท างาน

และเนองจากสภาพแวดลอมในการท างานไมไดรบการปรบปรงแกไข ไมไดควบคมใหมสภาพเหมาะสมไดมาตรฐาน ท าใหอตราการเจบปวย เปนโรค หรอไดรบอนตรายจากสภาพแวดลอมในการท างานเพมมากขนในแตละป ดงนนจงจ าเปนตองมการด าเนนงานอาชวอนามย และน าวทยาการเทคโนโลยททนสมย และมความเหมาะสมมาใชในการวเคราะห ประเมน เพอการควบคม ปองกน มใหเกดอนตรายกบคนท างานประกอบอาชพไดอก และเมอสภาพแวดลอมของการท างานมความปลอดภย กยอมสงผลใหผประกอบการและผประกอบอาชพมขวญก าลงใจในการท างานสรางสรรคผลงาน เพมผลผลต ท างานอยางมประสทธภาพ ท าใหเศรษฐกจ สงคม ทงของตนเองและประเทศชาตมแนวโนมไปในทางทดอกดวย

อนตราย

โรคจากการท างาน

งาน

คนงาน

ผประกอบอาชพ

สภาพ แวดลอม ทางเคม

สภาพแวดลอมทางกายภาพ

สภาพ แวดลอม

ทางชวภาพ

จตวทยาสงคม การยศาสตร

HA 233 16

แผนภมท 3 วงจรสงแวดลอมในการท างานทไมเหมาะสม ซงมผลกระทบตอผประกอบอาชพ

1. อนตรายจากสภาพแวดลอมทางเคม (Chemical Environment) ในการท างานของสถานประกอบการโดยเฉพาะโรงงานอตสาหกรรม คนงานมโอกาสในการสมผสกบสารเคมทมความจ าเปนตองใชในกระบวนการ ขนตอนของการผลตในรปแบบของการเกบสะสมรอใชงาน หรอสวนทเปนของเสยจากการผลตทมลกษณะเปน เขมา ควน ฝน ละออง ไอระเหย ของเหลว กาซ ท าใหผทท างานเกยวของตองสมผสและเขาสรางกาย ท าใหเกดการสะสมในบรเวณทท าใหเกดอาการเจบปวยกลายเปนโรคเรอรง หรอถงกบพการและเสยชวตไดในทสด

เจบปวย เปนโรค อบตเหต บาดเจบ

หรอพการ

สถานพยาบาล

ตรวจวนจฉย

ฟนฟสภาพ

การรกษา

คนงาน ผประกอบอาชพ

หายจากความเจบปวย กลบเขาท างาน

สภาพการท างาน ทไมเหมาะสม

ผลกระทบของสภาพแวดลอมในการท างาน ตอผทท างานประกอบอาชพ

HA 233 17

อนตรายจากสภาพแวดลอมทางเคม การทคนงานหรอผประกอบอาชพ จะไดร บอนตรายจากสารเคมจากสภาพแวดลอมในการท างาน มากหรอนอยขนอยกบปจจยเกยวของ ดงน 1. คณสมบตของสารเคม เชน ขนาด รปรางและความหนาแนน และคณสมบตทางเคม เชน ละลายไขมนไดหรอไม 2. ปรมาณหรอน าหนกทไดรบเขาสรางกายและการสะสม 3. สภาวะของรางกายของผไดรบสารเคมเขาสรางกาย เชน เดก ผใหญ เพศหญง เพศชาย ผสงอาย จะมความตานทานทแตกตางกน 4. สภาวะแวดลอม เชน อณหภม ความชน และบรเวณสถานทอบอากาศ มผลท าใหเปนอนตรายตอสขภาพมากขนได การเขาสรางกายของสารเคม ม 3 ทาง ดงน 1. สารเคมทเขาสรางกายโดยทางการหายใจจะมสภาพเปนกาซ ไอสาร ฝนควน ละออง ทปนอยในอากาศ 2. สารเคมทเขาสรางกายโดยทางผวหนง ซงบางชนดอาจซมผานผวหนงได เชน สารเคมทใชในการก าจดศตรพช แตบางชนดจะซมผานผวหนงทมรอยถลอกหรอบาดแผล 3. สารเคมทเขาสรางกายโดยทางปาก โดยการปนเปอนมากบน าหรออาหารทรบประทานเขาไป กลมของสารเคมทเปนพษ แบงออกไดตามลกษณะและคณสมบตของสารเคม เชน 1.1 ฝน (Dusts) เปนอนภาคของแขงท ฟงกระจายปะปนอยในอากาศ โดยเฉพาะบรเวณทประกอบการหรอท างานของคนงาน ซงเกดจากการแตกกระจาย การบด การกระแทก การขดถ การระเบดวตถเคมทเปนของแขง ฝนละอองทมขนาดใหญจะตกลงสพนไดอยางรวดเรว สวนฝนละอองทมขนาดเลกจะฟงกระจายอยในอากาศไดนาน ท าใหคนท างานสดหายใจเขาไปสะสมในปอด และถาหาก 5 ไมครอน (Micron) (1 ไมครอนเทากบ 1/1000 เซนตเมตร) โดยทวไปมผลตอสขภาพรางกายไมมากนก ซงขนอยกบชนดของฝนบางชนด เชน อาจท าใหเกดอาการแพ อาการคน หรอรนแรงจน

HA 233 18

ท าใหเกดเปนพงผดทปอด กลายเปนโรคมะเรงได หรออาจท าใหเกดอาการผดปกต เนองจากหายใจเอาฝนเขาไปสะสมอยในปอด ท าใหเปนโรคปอดแขง หรอเรยกวา “นวโมโคนโอซส” (Pneumoconiosis) ท าใหประสทธภาพการท างานของปอดลดลง การหายใจล าบาก สาเหตมาจากการท างานในสถานททมฝนชนดตาง ๆ และหายใจเขาไปสปอด เชน - ฝนทราย หรอฝนซลกา เมอไดรบเขาสรางกายในปรมาณทมากพอกจะท าใหเปนโรคทเรยกวา “ซลโคซส” (Silicosis) - ฝนใยแอสเบสตอส เปนฝนจากแรใยหน จะท าใหเปนเนองอกทเซลล บผวของเยอหมปอด เปนสาเหตของโรคมะเรงปอดได โดยจะแสดงอาการใหเหนในผทสมผสเปนระยะเวลาอยางนอย 10 ป เรยกวาโรคแอสเบสโตซส (Asbestosis) จะมอาการเจบหนาอก หายใจถ ตวบวม น าหนกตวลด ไอแหง สมรรถภาพการท างานของปอดลดลง - ฝนจากเสนใยของกากออยทบบน าตาลแลว ซงอาจมเชอโรคหรอจลนทรยบางอยางตดเขาไปดวย เมอผทท างานมการสมผสและเขาสรางกายจะท าใหเกดอาการแพกบระบบทางเดนหายใจและปอด หรอเกดการระคายเคองตอเนอเยอปอด เปนสาเหตของการเกดโรคบากาซโซซส (Bagassosis) - ฝนจากเสนใยฝาย หากรางกายไดรบและสะสมในปอดปรมาณมาก ซงอาจมเชอจลนทรยบางตวตดเขาไปดวย จะท าใหเกดอาการแพ หลอดลมอกเสบ ไอเรอรง แนนหนาอก หายใจล าบาก และระยะสดทายอาจท าใหถงลมปอดโปงพองได เปนโรคทเรยกวาบสซโนซส (Byssinosis) 1.2 ฟม (Fumes) เปนอนภาคของของแขงทไดรบความรอนจากการหลอมจนกลายเปนไอ แลวเกดการควบแนนในอากาศซงปกตไอของโลหะจะมขนาดเลกกวา 1 ไมครอน เชน การหลอมเหลก ตะกว สงกะส เปนตน เมอคนท างานไดรบเขาสรางกายปรมาณมากจะท าใหเปนอนตรายกบปอดและมอาการไขเปนระยะๆ และจะหายไปในเวลา 24-28 ชวโมง 1.3 ควน (Smoke) เปนอนภาคของคารบอนทมขนาดเลกกวา 1 ไมครอน เกดจากการเผาไหมทไมสมบรณของวตถทมคารบอนเนท สวนประกอบไดแก พวกน ามน ถานหน ไม กระดาษ และอนๆ ท าใหเกดควนหรอเถาลอยปนอยในอากาศ เมอหายใจเขาสรางกายอาจท าใหเกดการระคายเคอง อาการแพในระบบทางเดนหายใจได

HA 233 19

1.4 กาซ (Gases) เปนรปของสารเคมทฟงกระจายในบรรยากาศทวไป ซง เกดจากธรรมชาตและโรงงานอตสาหกรรม การคมนาคม การขนสง ไดแก คารบอนไดออกไซด มเทน ไนโตรเจน คารบอนมอนอกไซด ไฮโดรเจนซลไฟด แอมโมเนย ซลเฟอรไดออกไซด เมอรางกายไดรบกาซในปรมาณทเปนอนตรายตอ รางกายจะท าใหเกดอาการตางๆ ขนอยกบชนดของกาซ เชน หายใจไมออก เกดการระคายเคองตอระบบการหายใจ อาการแพทปอด หรอรบกวนกระบวนการเคลอนยายและการใชออกซเจนของรางกายเปนอนตรายตอรางกายได 1.5 ละออง (Mists) เปนอนภาคของของเหลวทมขนาดเลกไมเกน 10 ไมครอน ฟงกระจายอยในอากาศ เนองจากการท างานทมกระบวนการ การพนหรอการชบโลหะดวยวธการใชไฟฟา โรงงานอตสาหกรรม และละอองบางอยางยงออกฤทธเปนกรดหรอดาง เมอสดหายใจเขาสรางกายจะท าใหเกดอาการระคายเคองตอจมกและเยอบจมก หรอเยอบจมกอกเสบ เปนอนตรายตอระบบทางเดนหายใจได 1.6 ไอสาร (Vapor) เกดจากการระเหยเปนไอสารไปปนอยในอากาศของกาซของสารทเปนของแขงหรอของเหลว เชน เบนซน (Benzene) เมอหายใจเขาส รางกายในปรมาณมากจะเปนอนตรายตอระบบหายใจและระบบอวยวะตางๆ ของรางกายได 1.7 สารตวท าละลาย (Solvents) เปนสารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพซงมใชกนมากในอตสาหกรรม ของเหลวใชส าหรบเปนตวท าละลายอนทรยอนๆ ไดแก เบนซน (Benzene) น ามนสน (Turpentine) และแอลกอฮอล (Alcohol) เมอเขาสรางกายในปรมาณมากจะท าใหเปนอนตรายตอสขภาพของรางกาย เกดอาการแพหรอเปนพษ หรออาการผดปกตเรอรงได คอ จะท าลายโลหต ปอด ตบ ไต ระบบทางเดนอาหารและอวยวะส าคญๆ หรอเนอเยอซงความรนแรงขนอยกบองคประกอบและขนาดความรนแรงของตวท าละลาย การไดรบสารเคมบางชนดเขาสรางกายทละนอยๆ และสะสมในรางกายจนเกดเปนพษขนมาท าใหมอาการผดปกต หรอเปนโรคปอดชนดอนๆ และอาจท าใหเกดโรคมะเรง เชน มะเรงผวหนง มะเรงทระบบสรางเมดโลหต มะเรงระบบทางเดนหายใจ มะเรงทกระเพาะปสสาวะ เปนตน วธการควบคมฝ นละออง

HA 233 20

ในสถานประกอบการจ า เ ปนตองหาวธการควบคมและปองกนมให สภาพแวดลอมของการท างานเปนอนตรายตอสขภาพของผประกอบอาชพหรอคนงาน หรอสงแวดลอมโดยทวไป ซงในสถานประกอบการทมปญหาเกยวกบวตถมพษทใชในกระบวนการผลต เชน สารเคม ฝนตางๆ โดยใชวธการทางวศวกรรมควบคมหรอวธการอนทมความเหมาะสมสอดคลองกบการท างาน ไดแก 1. วธการปดคลมตนตอหรอแหลงทเกดมปญหาสารเคมหรอฝนมาก เชน ตดตงระบบระบายอากาศเฉพาะจดทมปญหาและตองไมไปท าความเดอดรอนเสยหายใหทอนตอไปดวย 2. แยกกระบวนการหรอเครองจกรทเปนตนเหตของปญหาออกจากบรเวณทมคนท างานจ านวนมาก หรอหาวธการทจะท าใหคนท างานสมผสกบสงทกอใหเกดปญหานอยทสด 3. ใชวธการหาวสดทมอนตรายนอยกวามาใชแทนวสดทเปนอนตรายมาก 4. การท าใหเกดความชนหรอระบบเปยกเขาชวยเพอลดการฟงกระจายของฝนหรอสารเคม 5. การตดตงระบบก าจดหรอกกเกบบรรจถงหรอตดตงเครองดดเฉพาะท ณ จดท างาน 6. ท าความสะอาดเปนประจ าจะชวยลดสารตกคางหรอฝนละอองไดมากขน 7. การใชวสดเครองปองกนส าหรบรางกาย 2. อนตรายจากสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environmental) เปนสภาพแวดลอมทส าคญทอาจเปนอนตรายตอผประกอบอาชพตลอดระยะเวลาในแตละวน ในการท างานทมการใชเครองจกร เครองมออปกรณ หรอสภาพการท างานทเสยงดงเกนไป มความสนสะเทอน มความรอน ความเยนสง หรอมความกดดนทผดปกต หรอแมกระทงรงสตางๆ เมอรางกายไดรบและสะสมเปนระยะเวลาหนง จงจะแสดงอาการของความเจบปวย ความสญเสย หรอความพการอยางถาวรของอวยวะตางๆ ของรางกายได ซงสามารถแบงสงแวดลอมทางกายภาพออกเปน 2.1 เสยงรบกวน (Noise) ทเกดจากการท างานในสถานประกอบการ โรงงานอตสาหกรรม เครองจกรในกระบวนการผลต เชน เสยงฟนเฟองกระทบกน เสยง

HA 233 21

จากเครองบดหน แร บดโลหะ เสยงจากเครองยนต เครองก าหนดไฟฟา มอเตอร เครองต เครองทบอด เสยงจากการท างานของเครองจกรทมสายพานหมนดวยความเรวสงทท างานตลอดเวลา เปนสาเหตของการเกดอนตรายและการบาดเจบของหและรางกายได เชน ท าใหประสทธภาพการท างานลดลงเนองจากเสยงรบกวนท าใหเกดอบตเหตจากการท างานเนองจากการสอความหมายหรอความผดพลาดจากการสงงาน ท าใหไมมสมาธในการท างาน สรางความร าคาญท าใหเกดความเบอหนายสงผลตอสขภาพจต สขภาพกายตอไปดวย และผลเสยทส าคญทสดคอท าใหสมรรถภาพการไดยนลดลง หออ หตง จนกระทงสญเสยการไดยน หรอหหนวกซงอนตรายจากเสยงดงรบกวนดงกลาวจะสงผลกระทบกบผประกอบอาชพในระดบมากหรอนอยนน ขนอยกบระดบความดงของเสยง และระยะเวลาในการท างานทไดรบเสยง หากการท างานอยในสภาพแวดลอมทมเสยงดงมากเปนเวลานานกยอมสงผลกระทบทเปนอนตรายมาก ซงความไวของหตอความถของเสยงในการรบฟงของแตละคนกจะแตกตางกนไปเชนกน การก าหนดมาตรฐานความดงของเสยง ประกาศกระทรวงมหาดไทยวาดวยเรองสภาวะแวดลอมในการท างาน ไดมประกาศก าหนดใหมระดบความดงของเสยงไมเกน 90 เดซเบล (เอ) ส าหรบลกจางทท างานไมเกนวนละ 8 ชวโมง และระดบความดงของเสยงไมเกน 80 เดซเบล (เอ) ส าหรบลกจางทท างานเกนกวาวนละ 8 ชวโมง และตามมาตรฐานสากลก าหนดใหมระดบความดงของเสยงไมเกน 85 เดซเบล (เอ) ส าหรบผทท างานวนละ 8 ชวโมง และระดบความดงไมเกน 90 เดซเบล (เอ) ส าหรบผทท างานวนละ 4 ชวโมง สวน OSHA หรอ องคกรความปลอดภยและอาชวอนามยของสหรฐอเมรกา ไดเสนอแนะการก าหนดระยะเวลาในการสมผสเสยงของคนท างานทมความดงของเสยงแตกตางกนตามตารางตอไปน ความดง (เดซเบล เอ) 90 91 92 93 94 95 96 97 98 ระยะเวลาสมผส (ชวโมง) 8 7 6 5 4.5 4 3.5 3 2.5

ความดง (เดซเบล เอ) 99 100 101 102 103 104 105 ระยะเวลาสมผส (ชวโมง) 2.25 2 1.75 1.75 1.25 1.05 1

ความดง (เดซเบล เอ) 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115

HA 233 22

ระยะเวลาสมผส (นาท) 52 45 37 33 30 25 22 18 16 15

ทมา : วทยา อยสข, (2549) อาชวอนามยและความปลอดภย

วธการปองกนอนตรายจากเสยง ในสถานประกอบการทมการท างานทท าใหเกดเสยงดงรบกวนนนควรจะตองมการวเคราะหคาความเสยงและหาวธการจดการปองกนเพอมใหเกดเปนอนตรายตอสภาพแวดลอมในการท างานของทกคน ดงน 1. ตรวจวเคราะหหาคาระดบความดงของเสยงภายในสถานประกอบการวาอยในเกณฑปกตหรอควรจะตองด าเนนการควบคมปองกน 2. มมาตรการก าหนดเพอควบคมมใหเกดการสญเสยการไดยนของคนงาน 3. หาวธการลดระดบเสยงดงจากแหลงก าเนดของเสยงและพยายามควบคมเพอมใหเปนอนตรายกบคนงาน 4. ก าหนดระยะเวลาการท างานทตองสมผสกบเสยง 5. ควรมการตรวจวดระดบการไดยนของคนงานทสมผสกบเสยงดง 6. ใชอปกรณเครองปองกนสวนบคคล 7. การตรวจเชคเครองมออปกรณทใชในการตรวจวดคาระดบความดงใหอยในสภาพดพรอมใชงานเสมอ 8. การบนทกรายงานหรอสถตตางๆ เพอเปนขอมลในการวเคราะห วธการควบคมเสยงรบกวน (Noise Control) 1. แยกคนงานออกจากบรเวณตนก าเนดเสยงใหมากทสดหรอก าหนดระยะเวลาไมใหคนงานเขาไปท างานในบรเวณทมตนก าเนดของเสยงรบกวนนานเกนไป 2. ตดตงเครองจกรบนแผนวสดทแขงแรงและมความยดหยนเพอลดแรงสนสะเทอนของเครองจกรและท าใหไมเกดเสยงดงจากแรงสนสะเทอน 3. ใชวสดทชวยดดซบเสยงและไมท าใหเกดเสยงสะทอน 4. ควรมการดแลซอมแซมเครองจกรใหมสภาพดพรอมใชงานและไมกอใหเกดเสยงดง หรอหาเครองจกรใหมทไมมเสยงดงมากเขามาทดแทนเครองจกรทช ารดและเสยงดง 5. พฒนากระบวนการผลต หรอวธการท างานโดยไมกอใหเกดเสยงดง

HA 233 23

6. ลดเวลาในการท างานทตองสมผสกบเสยงดงรบกวนใหกบคนงาน เชน ความดง 95 เดซเบล ตองท างานไมเกนวนละ 4 ชวโมง หรอถา 100 เดซเบล ตองท างานไมเกนวนละ 2 ชวโมง และถาหากระดบเสยงเกนกวา 115 เดซเบล ไมควรมใครเขาไปท างานทงสน 7. ใชอปกรณเครองปองกนสวนบคคล ซงจะตองศกษาและใชใหเหมาะสมกบลกษณะของเสยงกบงาน 2.2 การสนสะเทอน (Vibration) ในการท างานทมกระบวนการใช เครองจกรอปกรณทกอใหเกดแรงสนสะเทอน ไมวาจะเปนงานอตสาหกรรม เกษตรกรรม การกอสราง การขนสง เชน เครองเจาะถนน เครองคด เครองอด เครองเจาะคอนกรต รถบรรทกขนาดใหญ ฯลฯ ซงอาจท าใหเกดการสนสะเทอนทเกดขนกบรางกาย ทงรางกายหรอเปนเฉพาะจดทสมผสกบเครองมอกได ขนอยกบลกษณะการใชงานเฉพาะอยางของเครองมออปกรณนน ผลของการสนสะเทอนจะท าใหโมเลกลภายในเซลลของรางกายเกดการเคลอนไหวสนรว ท าใหรางกายเกดความเมอยลา เกดการระคายเคองตอเนอเยอ ตาพลามว ประสทธภาพของการทรงตวของรางกายและการท างานลดลง อวยวะภายในท าหนาทผดปกตได เชน เกดอาการเจบปวด บรเวณกระเพาะหรอไต ไขสนหลงอกเสบ เนอเยอออนของขอมอถกท าลาย กลามเนอมออกเสบ ปลายประสาทบรเวณมอเสยไป เสนเลอดตบท าใหเลอดไปเลยงอวยวะสวนนนไมพอ และอาจท าใหนวมอเกดอาการตายได เรยกโรคนวา เรยโนด (Raynoud’s Syndrome) จะอยทคลนความถท 40 ถง 300 เฮรตซ วธการปองกนอนตรายจากแรงสนสะเทอน การท างานทตองเกยวของกบสภาพแวดลอมทมแรงสนสะเทอนทงมากหรอนอยกตาม ควรเลอกใชเครองมออปกรณทมความสมบรณและลดแรงสนสะเทอนในการท างาน ใสเครองมออปกรณส าหรบปองกน เชน ถงมอส าหรบลดแรงสนสะเทอน ใชอยางถกวธ ลดเวลาการท างานใหนอยลง มการฝกหดอบรมการใชเครองมออปกรณมาเปนอยางด และควรมการตรวจสขภาพรางกายกอนการท างาน 2.3 แสงสวาง (Lighting)

HA 233 24

แสงสวางเปนองคประกอบทส าคญและจ าเปนอยางยงตอการมองเหนในการท างาน และจะท าใหการท างานนนมความสะดวกปลอดภย หรอกอใหเกดอนตราย ขนกบคนงานได ถาหากแสงสวางไมมความเหมาะสมพอดกบสภาพความตองการของการท างาน เชน สวางจาเกนไป หรอแสงสวางนอยเกนไป ความเขมของแสงสวางนนมหนวยวดเปนลกษ (Lux) ซงใชเครองวดแสงทเรยกวา ลกซมเตอร หรอ โฟโตเมตรกมเตอร ซงโดยทวไปแลวแหลงก าเนดของแสงสวางมาจาก 2 แหลงใหญ คอ - แสงสวางทไดจากธรรมชาต คอ แสงสวางจากธรรมชาตจากแสงอาทตยเปนสวนใหญ - แสงสวางจากการประดษฐขน คอ แสงสวางทไดจากไฟฟา ซงการเลอกใชตองเลอกใชใหถกตองเหมาะสมตามลกษณะของงาน และการตดตงตอใหถกตองมากทสดจากชางผช านาญการ เนองจากถามการผดพลาดในเรองเกยวกบแสงสวางเกดขนแลว จะมผลโดยตรงตอสขภาพรางกายและการมองเหน ในกรณทมแสงสวางนอยเกนไปกจะท าใหผทท างานตองเพงมากขน มานตาถกบงคบใหเปดกวาง เกดอาการเมอยลาของกลามเนอตา ท าใหปวดตา มนศรษะหรอปวดศรษะ อาจกอใหเกดการท างานทผดพลาด เกดเปนอบตเหตในการท างานได บางรายอาจมผลกระทบตอภาวะจตใจ ขวญก าลงใจในการท างานลดลง สวนการท างานในสถานททแสงสวางมากเกนไปหรอเกนความตองการของผใช จะท าใหเมอยลาของสายตา ปวดตา หรอเกดอาการอกเสบของเยอบตา กระจกตา และการอกเสบของเนอเยอสวนรบภาพของตา ซงอาจท าใหสายตาเสอมสภาพหรอตาบอดได หลกและวธการจดแสงสวางอยางถกตอง 1. ควรจดแสงสวางโดยทวไปในพนทการท างานอยางทวถงทงบรเวณ (General Lighting) มความเขมของแสงสม าเสมอกนทงหมด 2. ควรจดแสงสวางเฉพาะทโดยทวไป (Localized General Lighting) เปนการจดตดตงแสงสวางเฉพาะท เพอปองกนมใหการเกดเงาและแสงสะทอนเกดขน 3. การใหแสงสวางเพมขนเฉพาะจด (Local Lighting) เปนการเพมความสวางของแสงเฉพาะบรเวณทจดใดจดหนงทจ าเปนส าหรบงาน 4. การเสรมแสงสวาง (Supplementary Lighting) คอการเพมหรอตดตงแสงสวางเสรมตามความจ าเปนของสวนงานอยางเหมาะสมกบบรเวณพนท

HA 233 25

2.4 ความกดดนบรรยากาศทผดปกต (Abnormal Pressure) คอ ความกดดนบรรยากาศทผดปกตในขณะทอยสงหรอต ากวาระดบน าทะเลปกตท 760 มลลเมตรปรอท แบงออกเปน 2 ลกษณะ ดงน - ความกดดนทต ากวาปกต ของผทตองขนไปในทสงมาก เชน พนกงานท างานบนเครองบน ผทเดนทางโดยทางเครองบน จะท าใหฟองกาซไนโตรเจนเกดในกระแสโลหตและขยายตวในเนอเยอของเหลวในรางกาย ท าใหขาดออกซเจนเกดอาการเมอยลา งวง ปวดศรษะ อาเจยน และถาหากฟองกาซนไปอยตรงกลามเนอและขอตอจะท าใหเกดตะครว การท างานของกลามเนอท างานไมประสานกน และอาจเกดอมพาตขนไดเนองจากฟองกาซไปอดตนเสนเลอดทไปเลยงบรเวณสมอง - ความกดดนทสงกวาปกต คอ การท างานภายใตสภาพแวดลอมทผดปกต สงกวาความกดดนของระดบน าทะเล ไดแก คนทตองท างานในอโมงคใตดน ท างานใตน า ใตทะเลลก ซงจะเกดความกดทแตกตางกนระหวางภายนอกกบภายในรางกาย เกดแรงบบอดมาก ท าใหปวดห หรอท าใหแกวหฉกขาดได และถาลงไปลกมากๆ ความกดดนยงสงมากขน แรงบบอดกจะสงขน ท าใหเกดอาการปวดมากขน และแรงบบอดมากขนท าใหโลหตหรอของเหลวถกดนเขาไปสทางเดนหายใจและถงลมเปนอนตรายตอชวต นอกจากนนยงอาจเกดอาการงวง มนงง เนองจากกาซไนโตรเจนไปละลายไขมน และฟองโนโตรเจน ยงอาจท าใหเกดอาการปวดตามขอ กลามเนอ หรอเกดการอดตนเสนเลอดของไขสนหลงท าใหเกดอมพาตได การปองกนอนตรายจากความกดดนบรรยากาศทผดปกตโดยการสรางความร ความเขาใจถงอนตรายทจะเกดจากการท างานและการฝกอบรม วธการปฏบตทถกตอง การใชอปกรณเสรมในการท างานอยางปลอดภย รวมทงการเตรยมความพรอมในการใหความชวยเหลอไดอยางทนทวงทหากเกดเหตการณไมปลอดภยเกดขน 2.5 ความรอน (Heat) เปนสภาพแวดลอมทเกดขนไดจากธรรมชาตของการท างาน เชน การท างานกลางแจงทมแดดรอนจด และการท างานในอตสาหกรรมการผลตทตองใชความรอน เชน อตสาหกรรมหลอมโลหะ อตสาหกรรมเครองเคลอบดนเผา อตสาหกรรมแกว ความรอนสงจากสภาพแวดลอมในการท างาน ท าใหอตราการเตนของหวใจเพมขน และมการขบเหงอ (Sweating) ของรางกายเพอเปนการรกษาระดบพลงงานและเปนการถายเทความรอนของรางกาย ซงในคนปกตขณะพกรางกายจะขบเหงอและ

HA 233 26

เกลอแรประมาณ 1 ลตรตอวน ส าหรบการท างานในสภาพแวดลอมทมความรอนสง หรอท างานหนก รางกายจะขบเหงอและเกลอแรประมาณ 4 ลตรตอ 1 ชวโมง หากรางกายไมสามารถขจดความรอนออกจากรางกายไดทน จะสงผลท าใหเกดอนตรายตอรางกายได เชน เปนตะครว เนองจากความรอน (Heat Cramp) เปนลมปจจบนหรอเปนลมหมดสต (Heat Stroke) อาการออนเพลยเนองจากความรอน (Heat Exhaustion) และโรคจตประสาทเนองจากความรอน (Heat Neurosis) ความรอนสงผลกระทบตอจตใจ ท าใหเกดความเมอยลา แสดงความเฉยเมย ประสทธภาพการท างานลดลง เบออาหาร การแกไข คอ การน าผทไดรบผลกระทบจากความรอนหรอผปวยออกจากความรอนมาสสถานทมอากาศถายเทสะดวก เยนสบาย นอนพกผอน ใชผาชบน าเยนเชดตว หรอดมน าเกลอ 0.1 เปอรเซนต และอาจนวดกลามเนอเพอเพมการไหลเวยนของโลหต วธการควบคมความรอน (Heat Control) เพอปองกนอนตรายอนอาจจะเกดขนกบผปฏบตงานสามารถปฏบตไดดงน 1. การลดอณหภม โดยการตดตงเครองปรบอากาศ การเพมชองทางระบายอากาศ การแยกแหลงความรอนออจากบรเวณท างาน 2. การใชแผนปองกนความรอน เพอชวยลดความรอนทแผรงสความรอนออกมา ซงมทงแบบทเปนฉากจากวสดผวเรยบ เพอสะทอนกลบของความรอน และแบบดดซบความรอนไวเพอไมใหแผกระจายไปอกดานหนง ไดแก พวกยบซม ยางมะตอย 3. การแลกเปลยนความรอนโดยการใชน าเปนตวผานแผนปองกนความรอน ท าใหความรอนลดลงโดยน าผาน 4. การใชแผนฉนวนกนความรอน เพอดดซบความรอนไว เชน แผนยบซม แผนแอสเบสตอส เปนตน 5. ใชแผนกระจกสะทอนหรอดดซบความรอนเปนฉากปองกน 6. การใชอปกรณเครองปองกนความรอนสวนบคคล ส าหรบการท างานทมความรอนสง เชน ชดปองกนความรอนซงมการออกแบบพเศษใหเหมาะสมกบการ ใชงาน 7. ลดระยะเวลาการท างานของผทตองท างานในททมความรอนสง เพอมใหคนงานสมผสกบความรอนเปนเวลานานๆ

HA 233 27

2.6 ความเยน (Cold) คอ การท างานในสถานททมอณหภมต ามากกวาปกต เชน ในงานอตสาหกรรมหองเยน หรอลกษณะงานทตองใชความเยนทมอณหภมต ามากในการผลต จะท าใหผทท างานในสภาพแวดลอมทเยนจดนนเกดอาการชา หมดความรสก เนองจากการไหลเวยนของโลหตไมด หรอหยดไหลเวยนเปนเวลานาน ซงอาจท าใหเกดอาการตายของเนอสวนนนได โรคทเกดจากความเยนโดยทวไป ไดแก ชลเบลนส (Chilblains) ฟรอสไบท (Frostbite) หรอ เรยโนด (Raynoud’s Disease) วธการปองกนอนตรายจากความเยน โดยการคดเลอกผทจะมาปฏบตงานทมความแขงแรง พรอมทงสรางความรความเขาใจเรองเกยวกบการปฏบตงานอยางปลอดภย และมเครองมออปกรณส าหรบใชปองกนตนเองขณะปฏบตงานทสมบรณ 2.7 รงส เปนพลงงานทน ามาใชประโยชนในการท างานและอาชพ ซงสวนใหญน ามาใชในงานอตสาหกรรม เกษตรกรรมและการแพทย ทมท งชนดทแตกตวและไมแตกตว ดงน 1. รงสทแตกตวหรอกมมนตภาพรงส (Lonizing Radiation) เปนรงสทเกดจากคลนแมเหลกไฟฟา ไดแก รงสอลฟา (Alpha) เบตา (Beta) รงสเอกส (X-ray) รงสแกมมา (Gamma) และรงสนวตรอน (Neutron) ซงรงสทแตกตวนหลายชนดมอ านาจทะลทะลวงสงพอทจะท าอนตรายเนอเยอและอวยวะตางๆ ของรางกายได จงน ามาใชประโยชนทงทางการแพทยและอตสาหกรรมเปนสวนใหญ 2. รงสทไมมการแตกตว (Non-lonizing Radiation) เปนรงสแมเหลกหรอคลนแมเหลกไฟฟา ไดแก รงสอลตราไวโอเลต (Ultraviolet) รงสอลฟาเรด (Infrared) รงสไมโครเวฟ (Microwave) คลนวทยและโทรทศน รงสเรเซอร (Laser radiation) รงสทเกดจากการเชอมโลหะ การหลอมโลหะ รงสเหลานมอนตรายตอรางกายมากหรอนอยนนขนอยกบความเขมของรงส โดยเฉพาะบรเวณผวหนงและเนอเยอตา 2.8 เครองจกรและอปกรณ เครองใชในการท างานอาจกอใหเกดอนตรายบาดเจบหรออบตเหตเกดขนได ถาหากสภาพแวดลอมในการท างานไมไดรบการดแล เอาใจใส จดหาตดตงอยางถกวธ มการควบคมดแลปรบปรงซอมแซมใหสามารถใชงานไดอยางสม าเสมอ มอปกรณปองกนทครบถวน มการตรวจสอบตลอดเวลา 2.9 ความสะอาดและการจดระเบยบของสถานทท างาน จ าเปนอยางยงทจะตองมการวางแผนการจดขอบเขตบรเวณใหเปนสดสวนของพนทการท างานอยาง

HA 233 28

เหมาะสม เปนระเบยบและมการดแลรกษาความสะอาดของสถานทท างานอยางสม าเสมอเพอปองกนการเกดอนตรายจากอบตเหตทอาจเกดขนได ถาหากขาดการดแลเอาใจใสดงกลาว 3. อนตรายจากสภาพแวดลอมทางชวภาพ (Biological Environmental Hazards) สภาพแวดลอมทางชวภาพ หมายถง สภาพแวดลอมในการท างานทรางกายตองสมผสกบจลนทรยหรอเชอโรคตางๆ ทมอยในสถานประกอบการ ซงอาจเกดการเจบปวยขนได และมผลตอสขภาพรางกายของคนท างาน ไดแก เชอแบคทเรย (Bacteria) ปาราสต (Parasite) และไวรส (Virus) ซงเปนตวกอใหเกดโรคจากการท างาน เชน วณโรค (Tuberculosis) ทมกเกดขนกบแพทย พยาบาล ทท าหนาทในการใหการรกษาดแลผปวยโรคน โรคตดเชอรา (fungus infection) มกเกดกบผทประกอบอาชพทางเกษตรกรรม และอตสาหกรรม ทท างานในสภาพแวดลอมทตองหายใจเอาฝนละอองทมเชอราตดเขาไปในปอด โดยเชอราจะเปนตวกระตนท าใหเกดอาการแพ ท าใหเปนโรคปอด หรอมกเรยกวา โรคปอดชาวนา (Farmer’s Lung Disease) โรคแอนแทรก (Anthrax) เปนโรคทเกดจากการสมผสสตวประเภทวว ควาย ทเปนโรคและเกดการตดตอกนขน เชน ผทท างานในโรงฆาสตว สตวแพทยทท าหนาทในการดแลรกษาสตว โรคบรคเซลโลซส (Brucellosis) เกดจากการบรโภคนมทไมผานการฆาเชอหรอกระบวนการพาสเจอรไรด หรอสเตอรไรด ซงมกเปนกนมากกบคนแถบยโรปและอเมรกาทมการบรโภคนมเปนประจ า 4. อนตรายจากสภาพแวดลอมทางจตวทยาสงคม ซงหมายถง สภาพแวดลอมของการท างานทเกยวของกบสภาวะแวดลอมในการท างาน ต าแหนงหนาท ระยะเวลาในการท างาน ความสมพนธระหวางบคคล บทบาทความรบผดชอบ ความกาวหนาในการท างาน สงเหลานอาจท าใหผทท างานเกดความเครยดและสงผลกระทบตอสขภาพรางกายได เชน

HA 233 29

4.1 สภาพแวดลอมในการท างาน (Physical working conditions) ทท าใหเกดผลกระทบตอสขภาพทงรางกายและจตใจ เชน การท างานในททมแสงสวางมากหรอนอยเกนไป มเสยงดงมากตลอดเวลา การท างานซ าๆ หรอการประกอบชนสวนอปกรณทอยบนสายพานเลอนตลอดเวลา 4.2 การท างานหนกเกนไป (Overload) คองานทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบทเกนความสามารถทงในดานปรมาณและคณภาพ 4.3 ความสมพนธระหวางบคคล (Human interrelationship) สมพนธภาพของบคลากรในองคกรหรอในทท างานเดยวกน ถาหากไมสามารถสรางสมพนธภาพทดใหเกดขนไดยอมสงผลกระทบท าใหเกดความเครยดขนได 4.4 หนาทความรบผดชอบ (Job responsibility) ผทท างานในความรบผดชอบสงของสถานประกอบการยอมเกดความวตกกงวลและความเครยดไดมากกวาคนอนๆ 4.5 บทบาทของแตละบคคลในหนวยงาน (Role of Individual in the Organization) อาจกอใหเกดความขดแยงกนไดทงในหนาทการงานและสวนตว สงผลกระทบถงการเกดความเครยดตามมาได 4.6 ความกาวหนาในต าแหนง (Career development) บคลากรทอทศตนในความรบผดชอบตอหนาทการงานอยางเตมความสามารถยอมตองการไดรบการสนบสนนใหไดเลอนต าแหนงทเหมาะสมและสงขน แตถาหากไมไดรบการพจารณาปรบเลอนกยอมสงผลกระทบใหเกดความเครยดขนได ซงในระยะเวลานานๆ ไปอาจกอใหเกดปญหาทางดานสขภาพจต (Mental health) และโรคอนๆ ตามมาได เชน โรคจต โรคประสาท โรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดหวใจ หรอโรคพษสราเรอรง โรคตดยาเสพตด จนกระทงการฆาตวตายได

รปท 2 อาชวอนามย

HA 233 30

ทมา : www.Siamfety.com

แนวคดเรองอบตเหตจากการท างาน (บทความวชาการ)