บทที่ 9 การให้สารน ้าทางหลอด ......การให...

บทท 9 การใหสารน าทางหลอดเลอดดา

ความนา

การใหสารน าทางหลอดเลอดดา เปนวธการรกษาพยาบาลเพอแกไขปญหาหรอปองกนภาวะไมสมดลของสารน าและอเลคโทรลยค ในกรณทผปวยไมสามารถกนทางปากหรอตองการความรวดเรวในการแกปญหาทเกดข น โดยแพทยเปนผพจารณากาหนดแผนการรกษา พยาบาลจะเปนผทมหนาทปฏบตกจกรรมดแลผปวยใหไดสารน าทางหลอดเลอดดาตามแผนการรกษา ซงอาจใหในรปของสารน า สารอาหาร เลอดทกสวนหรอองคประกอบของเลอด พยาบาลจะตองมความรและทกษะในการปฏบตการใหสารน าทางหลอดเลอดดา ต งแตวตถประสงคของการให ชนดของสารน า การควบคมอตราการหยดของสารน า ตาแหนงในการแทงเขม การพยาบาลระหวางทใหสารน า การปองกนภาวะแทรกซอน โดยนาหลกเทคนคปราศจากเช อมาใชอยางเครงครด ความหมายและวตถประสงค

การใหสารน าทางหลอดเลอดดา หมายถง การรกษาโดยใหสารน าดวยวธสอดใสเขมเขาไปในหลอดเลอดดาโดยตรงเพอใหสารน าเขาสรางกายอยางตอเนอง โดยมวตถประสงคดงน

1. เพอแกไขภาวะไมสมดลของสารน าและอเลคโทรไลดทสญเสยไป อยางรวดเรว เชน อจจาระรวง บาดแผลไฟไหม การสญเสยเลอดมากเปนตน

2. เพอดแลปองกนภาวะไมสมดลของสารน าและอเลคโทรไลด เชน ผปวยงดน าและอาหารทางปากกอนหรอหลงผาตด หรอ กนไมได เบออาหาร คลนไส

3. เพอใหยาทางหลอดเลอดดาเนองจากยาบางชนดไมสามารถดดซมเขาสระบบทางเดนของอาหารหรอรบประทานทางปากแลวถกทาลาย โดยน ายอยจากกระเพราะอาหาร

4. เพอรกษาภาวะสมดลของความเปนกรด - ดางในรางกาย ขอควรปฏบตและบทบาทของพยาบาลในการใหสารน า

1. ยดหลก Aseptic technique อยางเครงครด 2. ตรวจสอบชนดของสารน าทให จานวน วนหมดอาย ลกษณะของสารละลาย ตรวจสอบความ

เรยบรอยของถงหรอขวดสารน าไมอยในสภาพทชารดเสยหาย 3. เลอก ชนดของชดใหสารน า และ/หรอเครองควบคมปรบหยดการใหสารน า (Infusion pump)

ใหเหมาะสมตามแผนการรกษาของแพทย 4. เลอกตาแหนงหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหถกตองเหมาะสม 5. ควบคมอตราการหยดของสารน าใหถกตองตามขนาดและเวลาตามแผนการรกษาของแพทย

6. ทาความสะอาดบรเวณตาแหนงทแทงเขม 7. จดบนทกปรมาณสารน าทเขาและขบออกจากรางกาย

ชนดและขนาดของสารน าของสารน าทใหทางหลอดเลอดดา แบงตามความเขมขนได 3 ชนดดงน

1. Isotonic solution ความเขมขนของสารน าจะเทากบน านอกเซลล (Extracellular fluid) ซงมออสโมลารต ระหวาง 275-295 m0sm/l เมอใหทางหลอดเลอดดาจะไมมการเคลอนทของน า เขาหรอออกจากเซลล ฉะน นการใหสารน าชนด Isotonic จงชวยเพมปรมาตรของน าทอยนอกเซลล ใชรกษาผทมการเสยน านอกเซลลมาก เชน อาเจยน ทองเดน หรอมเลอดออกผดปกต ตวอยาง Isotonic solution มดงน

1.1 5% dextrose in water (D5W) สารละลายประกอบดวยglucose 50 กรมใหพลงงาน170cal/l ขอควรระวง ไมควรใหในปรมาตรทมาก เพราะ สารละลายจะไมมโซเดยมเปนสวนประกอบปรมาตรสารละลายทใหมากและเรวจะไปละลายโซเดยมในเลอดใหเจอจาง ทาใหเกดสมองบวม (Brain swelling) และเสยชวตไดอยางรวดเรวถาไมไดรบการรกษาทนทวงท

1.2 0.9% NaCl (normal saline) สารละลายมสวนประกอบ เฉพาะ Na+ และ Cl- ใชรกษาชวคราว เพอทดแทนการสญเสยน านอกเซลล และในผปวย Diabetic ketoacidosis

1.3 Lactated Ringer’s solution สารละลายมสวนประกอบของอเลคโทรไลดหลายชนดทมความเขมขนเหมอนกบในเลอด (ทไมมคอ แมกนเซยมไอออนและ ฟอสเฟต) ใชรกษา Hypovolemia , Burns , มการสญเสยน าออกจากรางกาย เชน สญเสยน าด Diarrhea ภาวะทรางกายเปนกรดจากเมตาบอลกระดบนอย

ภาพท 9.1 ตวอยาง 5% dextrose in water และ 0.9% NaCl (normal saline)

2. Hypertonic Solution สารละลายชนดทมแรงดนออสโมตกมากกวา Blood serum ( > 295 mOsm/l) ผลทาใหน าออกนอกเซลล มาอยใน Intravascular compartment ทาใหเซลลเหยว จะใหกบผปวยทมการสญเสยโซเดยมจานวนมากๆ และผปวยทมน าคงในเซลลเพอชวยใหมการดงน าออกเซลล เชน เน อสมองบวม ขอควรระวง ควรใหในปรมาณ นอยและใหอยางชาๆ เพอปองกนมให ความดนเลอดเพมข น ตวอยาง Hypertonic Solution มดงน

2.1 5% Dextros in 0.45% Nacl ใชรกษา Hypovolemia , Maintain fluid intake. 2.2 10%Dextros in water (D10W) ใหพลงงาน 340 cal/l , Peripheral Parenteral

Nutrition (PPN) 2.3 5% Dextros in 0.9% Nacl (normal saline) ใชเพอทดแทนสารอาหารและอเลค

โทรไลด 3. Hypotonic Solution สารละลายชนดน มความเขมขนของโซเดยมคลอไรด เปนครงหนงของ

สารละลาย Isotonic มแรงดนออสโมตกนอยกวา Blood serum ( <275 mOsm/l) จงทาใหเกดการเคลอน

ของน าเขาสเซลล ซงมผลทาใหเซลลขยายตว และบวม เซลลแตกได มประโยชนในการทดแทนน าทรางกายสญเสยโดยไมตองการใหระดบของโซเดยมในพลาสมาสงข น ตวอยาง Hypotonic Solution มดงน

3.1 0.33NaCl ( 1/3 strength saline) สารละลายมสวนประกอบของ Na+, Cl-,และFree water ซงไตสามารถเลอกและเกบ Na+, Cl- ในปรมาณทตองการได Free water จะเปนตวชวยใหไตกาจดSolutesออก

3.2 0.45 NaCl ( ½ strength saline) สารละลายมสวนประกอบของ Na+ , Cl- และ Free water ใชรกษา ภาวะทมโซเดยมในเลอดสงเนองจากสารละลายประกอบดวยโซเดยมไอออนนอยซงจะทาใหโซเดยมในเลอดเจอจางลง

ขนาดของสารน าทใชโดยทวไปมขนาด 500 มลลลตร หรอ 1000 มลลลตร บรรจอยในถงพลาสตกทมความยดหยน หรอขวดพลาสตกชนดแขง ซงเปนสญญากาศ ดงน นเมอสารน าในขวดไหลออกเขาหลอดเลอดดา ขวดพลาสตกจะแฟบลงจากการกระทาของแรงดนบรรยากาศภายนอกขวด ซงปญหาน จะหมดไปถาขวดสารน ามทางเปดใหอากาศเขาไปแทนท สารน า ขนาด 50 มลลลตร 100 มลลลตร และ 250 มลลลตร ใชสาหรบผสมยาทใหทางหลอดเลอดดา

ตาแหนงหลอดเลอดดาทใชแทง (Venipuncture sites) ตาแหนงหลอดเลอดทเหมาะสมและ

ดสาหรบการใหสารน า คอ หลอดเลอดดา บร เวณทองแขน ( Accessory cephalic vein , Median antebrachial vein, Median cubital vein) และหลอดเลอดดาบรเวณหลงมอและแขน ( Dorsal venous network ,Cephalic vein, Basilic vein , Dorsal metacarpal vein)

ภาพท 9.2 ตาแหนงหลอดเลอดดา บรเวณทองแขน และหลอดเลอดดาบรเวณหลงมอและแขน

ขอปฏบตในการเลอกหลอดเลอดดาสาหรบใหสารน า 1. เลอกหลอดเลอดดาของแขนขางทผปวยไมถนดกอน เพอใหผปวยสามารถใชแขนขางทถนดทา

กจวตรตางๆไดดวยตนเอง 2. ตรวจสอบบรเวณตาแหนงทจะแทงเขมวามสภาพทเหมาะสม เชน ไมมบาดแผล หรอแผลไหมท

ทาใหหลอดเลอดถกทาลาย แขนขางน นไดรบการผาตดเลาะตอมน าเหลองออกหรอไม ถาใชหามแทงเขม หรอเจาะเลอดแขนขางน นเพราะจะทาใหเกดการตดเช อไดงายและการรดสาย Tourniguet จะขดขวางระบบไหลเวยนแขนอาจบวมได

3. ไมควรใช Antecubital vein ถายงมหลอดเลอดอนทพอจะหาไดเพราะการงอแขนของผปวยจะทาให IV catheter เลอน

4. ไมควรใชหลอดเลอดทขาเนองจากอาจเกดอนตรายการไหลเวยนของเลอดไมดไดงาย 5. ไมใชหลอดเลอดดาบรเวณทไดรบการผาตด เนองจากบรเวณน หลอดเลอดดาถกรบกวนจาก

การไดรบการผาตด หรอบรเวณทหลอดเลอดไดรบการผาตดเชอมระหวางหลอดเลอด 2 หลอด (Shunt)

6. ในทารกแรกเกด ใหแทงเขมบรเวณ Scalp vein เนองจากเหนชด ตาแหนงของเขมเลอนหลดไดยาก กวาเมอทารกด น

7. คานงถงชนดของสารน าทให สารน าชนด Hypertonic เนองจากสารน ามความเขมขนของสารละลายสง และมความหนดควรเลอกหลอดเลอดเสนใหญในการใหสารน า

8. ผปวยทใหยาทางหลอดเลอดดา เชน ยาปฏชวนะ โปตสเซยมคลอไรด อาจมการระคายเคองและปวด บรเวณหลอดเลอด

9. ควรเปลยนตาแหนงหลอดเลอดทก 72-96 ชม. การแทงเขมใหเรมจากตาแหนงสวนปลายของหลอดเลอดเขาหาสวนตนในทศทางเขาหาหวใจ

10. ควรเลอกเขมเบอรเลก ความยาวส น ในผปวยทมคาสงการรกษาตองใหสารน าทางหลอดเลอดดาเปนเวลาหลายวน

11. หลกเลยงการแทงเขมบรเวณขอพบเพราะจะทาใหเขมเคลอนไปมา ทาใหเกดการบาดเจบตอหลอดเลอด

การเตรยมอปกรณสาหรบใหสารน า 1. ชดใหสารน า (IV infusion set) ชดใหสารน าถกทาใหปลอดเช อบรรจอยถงพลาสตก มหลาย

รปแบบ ข นอยกบบรษททผลต แตมสวนประกอบทใชงานเหมอนกนตางกนทรปลกษณะ เมอนาออกจากถงแลวสวน Spike และสวน Connector จะตองปราศจากเช อโดยมปลอกพลาสตกสวมไว สวนประกอบของชดใหสารน า ประกอบดวยทควบคมการไหลของสารน าโดยใชมอบงคบลกลอเลอนหนบสายยาง(Roller clamp) ภาชนะรองรบสารน า(Drip chamber) สวนเชอมตอ(Connector) กบ IVcatheterเขมแทงฝาปดขวดสารน า (Spike ) สวมปลอกพลาสตก

ภาพท 9.3 ชดใหสารน าแบบพ นฐานทพบไดบอยบรรจอยในซอง และสวนประกอบตางๆ

2. ชนดของชดใหสารน า ม 3 ชนดคอ 2.1 ชดใหสารน าชนดหยดใหญ (Macrodrip) หมายถงชดใหสารน าทมเขมพลาสตก

สาหรบหยดสารน าใน Drip chamber โดยกาหนดใหอตราหยดของสารน า (Drop factor) เทากบ 10,15,20 หยดเทากบ 1 มลลลตร ข นอยกบการผลตซงตรวจสอบไดทฉลากของถงทบรรจชดใหสารน า

2.2 ชดใหสารน าชนดหยดเลก (Microdrip ) หมายถงชดใหสารน าทมเขมเหลกสาหรบหยดสารน าใน Drip chamber โดยกาหนดใหอตราหยดของสารน า (Drop factor) เทากบ 60 หยด เทากบ 1 มลลลตรมกเลอกใชในผปวยเดก

Roller clamp

Drip chamber

Spike

2.3 ชดใหสารน าชนดควบคมปรมาตร(Volume controlled set (Solu set)) หมายถงชดใหสารน าทมกระบอกบรรจสารน า และมสเกลบอกปรมาตรขางกระบอกไวสาหรบผสมยา ทตองการควบคมปรมาตรของสารน า ซงกาหนดใหอตราหยดของสารน า (Drop factor) เทากบ 60 หยด เทากบ 1 มลลลตร

Macrodrip Spike Microdrip กระบอกบรรจสารน า

ภาพท 9.4 รปเปรยบเทยบ Macrodrip และ Microdrip และ Volume controlled set

ชดใหสารน าชนดควบคมปรมาตรเมอตอเขากบขวดสารน าจะม Clamp หนบสายยางสาหรบควบคมใหสารน าไหลลงกระบอกตามปรมาตรทตองการซงสเกลบอกปรมาตรสงสด 120 มลลลตร เมอไดปรมาตรทตองการ กปด Clampไว สารน าจะไหลลง Drip chamber ชนด 60 หยดตอนาท ซงสามารถปรบ Clamp ทอยใต Drip chamber เพอควบคมจานวนหยดตามแผนการรกษา ภายในกระบอกจะมล นปด เปด บรเวณรกระบอกทใหสารน าไหลลง Drip chamber ซงล นน จะลอยอยเมอมสารน าในกระบอกและจะปดเมอสารน าในกระบอกหมดเพอปองกนอากาศจากกระบอกเขาสายชดใหสารน าจะตองเปด Clampทอยใต Spike ใหสารน าไหลลงกระบอกแลวปรบใหเปนหยดแทนเพอทดแทนปรมาตรสารน าทไหลเขาหลอดเลอดตลอดเวลาตามแผนการรกษา

3. เขมแทงหลอดเลอดดา มหลายแบบเชน 3.1 Butterfly needle เขมรปปกผเส อ ลกษณะเขมเปนโลหะ ส น มปลอกพลาสตกสวม

ไวเพอรกษาสวนเขมใหปราศจากเช อปกผเส อสองปกทาดวยพลาสตกเปนทสาหรบใหมอจบโดยรวบปกท งสองข นเขาหากนขณะจะแทงเขม ใชในการรกษาระยะส นเนองจากสวนทคางอยหลอดเลอดดาคอสวนทเปนเขมโลหะ ซงมโอกาสทาใหหลอดเลอดเกดการบาดเจบไดงาย แตเหมาะสาหรบเดกทารกทแทงเขมทบรเวณ Scalp vein ทศรษะ

3.2 IV Catheter เปนทอพลาสตก ซงมเขมโลหะสอดอยตรงกลาง ใชเปนแกนสวนนาสาหรบแทงเขาหลอดเลอดดาโดยดนสวนทอพลาสตกเขาสหลอดเลอดดาแลวคอยๆถอนเขมแกนสวนนาออกสวนทคางอยในหลอดเลอดดาคอสวนทเปนทอพลาสตกเทาน น มหลายขนาด เชน 20 G ,22G, 24 G ตวเลขทบอกขนาดยงมากเขมยงเลก ความยาวม ¾ น ว1 น ว เปนตน เลอกใชตามขนาดของหลอดเลอดดา อายผปวย เวลาทใหสารน า และชนดของสารน าถามความเขมขนสง ควรเลอกขนาดใหญ สวนประกอบของIV catheter มสวนประกอบ 3 สวน คอ 1.ปลอกพลาสตก 2.เขมทอพลาสตก 3.Introducer needle

ปลอกพลาสตก เขมทอพลาสตก Introducer needle

Hub ภาพท 9.5 Butterfly needleและIV Catheter

4. หวตอชนด3 ทาง (3 –way stopcock) ในการใหสารน าทางหลอดเลอดดามากกวาหนงชนดหรอหนง ขวดใหใชหวตอชนด3 ทางประกอบดวยทอพลาสตกเชอมตอเปนทางแยก 3 ทาง โดยมทางใหชดใหสารน าตอได 2 ทาง สวนอกทางสาหรบเชอมตอกบสาย Extension tube ซงจะตอกบ IV Catheter บรเวณ Hub และมปมควบคมทศทางการไหลของสารน า โดยมหวลกศรช บอกทศทางการไหลของสารน า

ก ข ค ภาพท 9.6 ก. แสดงทศทางการไหลของสารน าตามหวลกศร ข.การตอเขากบ IV set ค. Extension tube

5. สายรดแขน (Tourniquet) สายยางรดแขนมวตถประสงคเพอหยดการไหลกลบของเลอดชวคราว ทาใหตาแหนงของหลอดเลอดบรเวณทตากวาตาแหนงทรดมเลอดคงทาใหหลอดเลอดโปงนน สามารถ เหนหลอดเลอดไดชดเจนการรดแขน ควรจดใหปลายท งสองขางของสายรดช ไปดานบน ของตาแหนงทจะแทงเขม เพอปองกนไมใหปลายสายมาสมผสตาแหนงทจะแทงเขม

6. ถงมอสะอาด (disposable gloves) 7. เสาแขวนถง/ขวดสารน า (IV pole) 8. อปกรณอนๆ คอ สาลปลอดเช อ แอลกอฮอล 70% แผนโปรงแสงปดตาแหนงทแทงเขม

(Transparent dressing) หรอกอสปลอดเช อ ไมรองแขน พลาสเตอร

การเตรยมขวดสารน าและการควบคมอตราหยดของสารน า

ภาพท 9.7 การปดปายชนดสารน าทขางขวดและการแสดงระดบสารน าตามเวลาทก 1-2 ชวโมง

พยาบาลมหนาทรบผดชอบในการใหสารน าใหถกตองตามแผนการรกษาและควบคมอตราการไหลของสารน าตามจานวนและเวลาตามทแพทยสงการรกษาเพอใหผปวยสขสบายและปลอดภย พยาบาลตองคานวณปรมาณของสารน าตอชวโมงและอตราการหยดของสารน าตอนาท การคานวณอตราการหยดของสารน าตอนาท โดยคานวณจากอตราหยดของสารน า (Drop factor) ทเทากบ1 มลลลตร ตวอยาง แพทยสงการรกษาให 5%D/W 1000 cc .IV drip in 10 ชม.กาหนดใหใช Microdrip สตรการคานวณ จานวนหยด / นาท = ปรมาตรสารน า (มล.) x drop factor ( หยด / นาท ) เวลา (นาท)

จานวนหยด / นาท = 1000 มล. x 60 600 (60 นาท x10 ชม)

= 6000

600 = 100 หยด / นาท หรอ จานวนหยด / นาท = ปรมาตรสารน าตอชวโมง x drop factor (หยด/นาท ) เวลา ( 60นาท ) วธคานวณ หาสารน าทไดรบตอชวโมงกอน โดยเอา 1000 มล. หารดวย 10 ชม. = 1000 10 = 100 มล. /ชม.

จานวนหยดตอนาท = 100 มล. x 60 60 นาท = 6000 60 =100 หยด /นาท

เมอคานวณปรมาณหยดสารน าไดแลว ใหปฎบตดงตอไปน

1. ปดปายชนดสารน าทขางขวดตามแผนการรกษาของแพทย โดยระบชอผปวย เตยง /หอง ชนดของสารน า อตราหยด วนทเรมให วนทหมด เวลาทให ชอผให 2. ทาเครองหมายแสดงระดบสารน าตามเวลาทก 1-2 ชวโมง เพอตรวจสอบปรมาณสารน าทผปวยควรไดรบตามเวลาตรงดานทมสเกลซงม สเกล 2 แบบคอแบบเปด (Open)และแบบปด(Close) กบบรรยากาศ ซงจะตองตรวจสอบกบชดใหสารน า ถามชองทางตดตอกบบรรยากาศถอเปนระบบเปด แตในปจจบน สวนใหญนยมผลตชดใหสารน าทเปนระบบปดมากกกวา เพอลดอตราเสยงของการตดเช อ

วธการปฎบตการใหสารน าทางหลอดเลอดดา การใหสารน าทางหลอดเลอดดา

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน วธปฏบต เหตผล

1. ตรวจสอบการใหสารน าทางหลอดเลอดดากบคาสงการรกษาของแพทยอกคร ง

2. ประเมนตนเองเกยวกบความรและเทคนคการปฎบตการแทงเขมใหสารน าขอควรพงระวง วตถประสงคของการใหสารน าความรเกยวกบยาตามแผนการรกษา 3. นาอปกรณท งหมดไปทเตยงผปวย 4. ถามชอนามสกล ผปวยซกประวตการแพยา สารไอโอดนหรออาหารทะเล พลาสเตอร 5. บอกวตถประสงคและข นตอนการทาใหผปวยทราบวา ขณะแทงเขมจะรสกไมสขสบายและเจบเลกนอย แตจะรสกสบายข นขณะสารน าไหล พรอมกบอธบายแผนการรกษา ระยะเวลาทให ปรมาณสารน าทไดรบ 6. ลางมอ 7. การเปดชดใหสารน าและการตอกบขวดสารน าตองคานงถงเทคนคปลอดเช ออยางเครงครด ในการเปดชดใหสารน าและการตอกบขวดสารน า 7.1 เปดฝาปดจกยางของขวดสารน าออก 7.2 ใชปากคบสาลชบแอลกอฮอล 70% ใสมอบบใหหมาด เชดจกยางขวดสารน า

1. เพอใหแนใจวาชนดและอตราหยด และ/หรอยาทตองใหถกตองตามคาสงการรกษาของแพทย 2. เพอใหเกดความปลอดภยแกผปวย 3. เพอประหยดเวลาและแรงงาน 4. เพอตรวจสอบชอและนามสกลใหตรงตามแผนการรกษาของแพทย และแนใจวา ถกคน 5. เพอเปนการใหขอมล คานงถงสทธผปวย ลดความวตกกงวล ผปวยจะไดใหความรวมมอตามแผนการรกษาของแพทย 6. เพอลดจานวนเช อโรค 7. เพอปองกนการปนเปอนเช อ 7.1 เพอเตรยมตอชดใหสารน าบรเวณจกยาง 7.2 เพอทาความสะอาดและปองกนการปน เปอนเช อ

วธปฏบต เหตผล

ภาพท 9.8 การดงฝาปดจกยางขวดสารน า

7.3 เปดชดใหสารน า ปดทปรบหยดสารน า ดง ฝาครอบปลายเขมดานทมกระเปาะออก แทงผานทะลจกยางของขวดสารน า

ก ข ภาพท 9.9 ลาดบการแทงเขมเขาจกยางของขวดสารน า ก.และ ข. การเปดฝาครอบปลายเขมออก ค.และง.การแทงเขมทะลจกยาง 7.4 แขวนขวดสารน ากบเสาแขวนน าเกลอ 7.5 บบกระเปาะของชดใหสารน า ใหสารน าไหลลง โดยใหมปรมาตรครงหนงของกระเปาะ

ภาพท 9.10 การบบกระเปาะของชดใหสารน า 7.6 ดงฝาครอบปลายเขมบรเวณสวนปลายของชดใหสารน า โดยยดหลกเทคนคปลอดเช อ แลวเปดทปรบหยดสารน า ใหสารน าไหลตามสาย แลวปดทปรบหยดสารน า แลวใชฝาครอบปลายเขมกลบเหมอนเดม ดวยเทคนคปลอดเช อ

ก. ภาพท 9.12 ก. ฟองอากาศในสายชดใหสารน า 8. ปดปายทขวดสารน า บอกชอยาทผสมลงในขวดสารน า (ถาม)และปดปายทสายชดใหสารน า

และการเชดทาความสะอาดจกยาง

7.3 เพอปองกนอากาศเขาชดใหสารน า

ค ง

7.4 เพอใหสารน าไหลตามแรงโนมถวง 7.5 เพอสะดวกตอการสงเกตการหยดของสารน า

ภาพท 9.11 แสดงหยดของสารน าในกระเปาะ

7.6 เพอไลอากาศในสายชดใหสารน าออกใหหมด และสารน าเขามาแทนทจนเตมสาย และเพอปองกนไมใหฟองอากาศจานวนมากเขาไปในหลอดเลอด

ข

ข. วธไลฟองอากาศออกจากสายชดใหสารน า 8. เพอความปลอดภยของผปวยตามหลก6R และลดการตดเช อ

วธปฏบต เหตผล บอก วนและเวลาทตองเปลยนชดใหสารนตามนโยบายของโรงพยาบาลโดยปกตจะเปลยนทก 3 วน 9. จดทานอน Low Fowler ’s position ใชผาหมรองใตแขนผปวย 10. เลอกหลอดเลอดดาทจะใหสารน าโดยรดสายยางเหนอบรเวณทจะแทงเขม 3-4 น ว ถาเปนตาแหนงทบรเวณหลงมอ บอกใหผปวยกามอ 11. เชดผวหนงดวยสาลชบแอลกอฮอล 70 % โดยเชดวนออกโดยรอบหรอเชดไปทางเดยวกน 12. ถอดปลอกเขมออกจากหวเขมดวยเทคนคไรเช อ ระวงปลายเขมสมผสสงปนเปอนใชมอขางทถนดจบเขมโดยใหปลายดานตดของเขมอยดานบน 13. ยดผวหนงบรเวณหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหตงดวยมออกขาง 14. แทงเขม โดยทามมประมาณ 10-30 องศากบผวหนงตรงกลางหรอเขาทางดานขางหลอดเลอดดาจนมดปลายตดของเขมแลวกดมมลงจนเกอบขนานกบผวหนง เบนปลายเขมเขาหลอดเลอดดา เมอมองเหนเลอดทหวเขม แสดงวาเขมอยในหลอดเลอดแลว จากน นปลอยมอทดงผวหนงไวใหตง มาจบหวเขมดานบน อกมอหนงดงแกนเขมออกทละนอยพรอมๆกบมอทจบหวเขมไวดนเขมพลาสตกเขาไปตามแนวหลอดเลอดเปนระยะๆจนสดเขม ยงไมตองดงแกนเขมออก

15. ใชมอทจบหวเขมดานบนเปลยนมากดบนผวหนงใกลตาแหนงทปลายเขมพลาสตกอยในหลอดเลอด 16. ใหผปวยคลายมอออก ใชมออกขางปลดสายยางรดแขนออกแลว แลวเปลยนมาดงแกน

9. เพอสะดวกในการแทงเขมเขาหลอดเลอด 10. เพอเปนการอดก นการไหลเวยนของเลอดกลบเขาสหวใจ เปนสาเหตให หลอดเลอดดาขยาย และมองเหนเสนเลอดชดเจน แตตองยงคงคลาพบการเตนของ Radial pulse อยเพอใหแนใจวาไมรดสายยางแนนเกนไป 11. เพอลดจานวนเช อโรค

12. เพอปองกนการปนเปอน

13. เพอใหหลอดเลอดอยกบทและทาใหแทงเขมเขาเสนเลอดไดงาย 14. เพอลดการบาดเจบตอหลอดเลอดดาและลดภาวะแทรกซอนจากการใหสารน า

ภาพท 9.13 การแทงเขมเขาหลอดเลอดและการปลดสายยางรดแขนออก 15. เพอกดหลอดเลอดทปลายเขมไมใหเลอดไหลออกมาทางรเขม 16. เพอลดแรงตานการไหลของสารน าและปองกนการเลอนหลด

วธปฏบต เหตผล เขมออกท งลงชามรปไต ถอดเขมทสวมสวนตอของชดใหสารน าออก นามาตอกบขอตอของหวเขมพลาสตก ดวยเทคนคไรเช อ หมนใหแนน 17. เปดทปรบหยดสารน า ใหสารน าไหลเขาหลอดเลอดดา สงเกตผวหนงบรเวณทแทงเขม ถาไมมอาการบวม ใหยดหวเขมกบผวหนงดวยพลาสเตอร (หรอปด Sterile gauze แลวปดดวย พลาสเตอรหรอปดดวยฟลมแผนใส) และปรบอตราการไหลของสารน าตามแผนการรกษา

ภาพท 9.15 ปดดวยพลาสเตอรจดวางสายไม

ร งหรอหอยถวง

18. แนะนาวธการปฏบตตวใหผปวยทราบและจดทาใหผปวยสขสบาย 19. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 20. ลางมอ 21. เขยนบนทกการใหสารน าใน Nurse ‘s note

17. เพอใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอดดา และเพอใหปลายเขมอยกบท

ภาพท 9.14 การปรบหยดการใหสารน า โดยการเลอน คลายลอหมนทบบสายชดใหสารน าไว ไปมานบจานวนหยดตอนาทใหตรงตามทคานวณ โดยใหนาฬกาอยขาง Drip chamber 18. ลดความวตกกงวลและเพอปองกนภาวะ แทรกซอนทอาจเกดข นเชนเลอดไหลยอนกลบเปนตน 19. สะดวกตอการใชคร งตอไป 20. ปองกนการแพรกระจายเช อ 21. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

การเปลยนขวดสารน า อปกรณ 1. ขวดสารน า ตามคาสงการรกษา 2. สาลชบแอลกอฮอล 70% 3. ปายปดขวดสารน า

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. ตรวจสอบสารน ากบคาสงการรกษาของแพทยอกคร ง ปดปายชนดสารน าทขางขวดตามแผนการรกษาของแพทยและทาเครองหมายแสดงระดบสารน าตามเวลาทผปวยควรไดรบตามเวลาตรงดานทมสเกล 2. นาอปกรณท งหมดไปทเตยงผปวย 3.บอกใหผปวยทราบถงการพยาบาลและวตถประสงคทจะปฏบต 4. ลางมอ 5. เปดฝาปดจกยางของขวดสารน าออก 6. ใชปากคบสาลชบแอลกอฮอล 70 % ใสมอบบใหหมาด เชดจกยางขวดสารน า 7. ปดทปรบหยดสารน า 8. ยกขวดสารน าเกาออกจากเสาแขวนแลวรบถอดเขมแทงสารน าออกจากขวดสารน าเการะมดระวงอยาใหเขม Contaminate 9. แทงเขมใหสารน าเขากบขวดสารน าใหมแขวนขวดสารน ากบเสาแขวนน าเกลอ 10. เปดทปรบหยดสารน า ตรวจสอบระดบสารน าในกระเปาะและปรบหยดตามแผนการรกษา

1. เพอใหแนใจวาชนด และอตราหยด และ/หรอ ยาทตองให ถกตอง ตามคาสงการรกษาของแพทย 2. เพอประหยดเวลาและแรงงาน 3. เพอเคารพสทธผปวย 4. เพอลดจานวนเช อโรค 5. เพอเตรยมตอชดใหสารน าบรเวณจกยาง 6. เพอลดจานวนเช อโรค 7. เพอหยดการไหลของสารน าขณะเปลยนขวดสารน าใหม 8. เพอถอดเขมออก 9. เพอใหสารน าไหลตามแรงโนมถวงของโลก 10. เพอใหไดสารน าตามแผนการรกษา

การเปลยนขวดสารน าและชดใหสารน า อปกรณ 1. ขวดสารน า ตามคาสงการรกษา 2. สาลชบแอลกอฮอล 70% 3. ปายปดขวดสารน า และปายปดชดใหสารน าบอกเวลาเปลยนสาย

4. ชดใหสารน า วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. ลางมอ 2. เปดชดใหสารน าใหมและตอกบขวดสารน า ดวยวธการดงน 2.1 เปดฝาปดจกยางของขวดสารน าออก 2.2 ใชปากคบสาลชบแอลกอฮอล 70%ใสมอบบใหหมาด เชดจกยางขวดสารน า

1. เพอลดจานวนเช อโรค 2. เพอลดจานวนเช อโรค 2.1 เพอแทงเขม 2.2 เพอลดจานวนเช อโรค

วธปฏบต เหตผล 2.3 ปดทปรบหยดสารน า 2.4 ดงฝาครอบปลายเขมดานทมกระเปาะออก แทงผานทะลจกยางของขวดสารน า 2.5 แขวนขวดสารน ากบเสาแขวนน าเกลอ 2.6 บบกระเปาะของชดใหสารน า ใหสารน าไหลลง โดยใหมปรมาตรครงหนงของกระเปาะ 2.7 ถอดฝาครอบเขมปลายสายชดใหสารน าออก เปดทปรบหยดสารน า ใหสารน าไหลตามสาย แลวปดทปรบหยดสารน า สวมครอบเขมกลบระวงอยาให Contaminate 3. ปดปายชนดสารน าทขางขวดตามแผนการรกษาของแพทยและทาเครองหมายแสดงระดบสารน าตามเวลาทผปวยควรไดรบตามเวลาตรงดานทมสเกล 4. นาอปกรณไปทเตยงผปวย 5. ปดทปรบหยดสารน าของชดใหสารน าเกา 6. ใชสาลชบแอลกอฮอล 70 % เชดรอยตอของเขมกบสายน าเกลอแลวปลดออกจากกน แลวรบตอหวเขมเขากบหวตอของสายน าเกลอชดใหม 7. เปดทปรบหยดสารน าปรบอตราการหยดของสารน าตามแผนการรกษา 8. ปดปายบอกวนเวลา เรมและวนเวลาเปลยน 9. เกบอปกรณเขาทใหเรยบรอย

2.3 เพอปองกนอากาศเขาชดใหสารน า 2.4 เพอตอชดใหสารน ากบขวดสารน า 2.5 เพอใหสารน าไหลตามแรงโนมถวง 2.6 เพอใหเหนหยดสารน า 2.7 เพอไลอากาศในสายชดใหสารน าออกใหหมด 3. เพอใหผปวยไดรบสารน าตามแผนการรกษาของแพทย 4. ประหยดเวลาและแรงงาน 5. เพอหยดการไหลของสารน าชวคราว 6. เพอลดการตดเช อ 7. เพอใหผปวยไดรบสารน าตามแผนการรกษาของแพทย 8. เพอลดภาวะเสยงตอการตดเช อ 9. สะดวกในการใชคร งตอไป

การหยดใหสารน า วตถประสงค เมอไดสารน าครบตามแผนการรกษาหรอพบอาการแทรกซอน อปกรณ 1. สาลปลอดเช อ 2. พลาสเตอร 3. ถงมอ


วธปฏบต เหตผล 1. บอกวตถประสงคใหผปวยทราบ 2. ปด clamp 3. แกะพลาสเตอรทปดยดหวเขมออกทละช นระมดระวงอยาใหเขมถกดงร งหลดออกจากผวหนง 4. สวมถงมอ 5. ใชมอขางหนงวางสาลแหงบนตาแหนงทแทงเขม แลวใชมอขางทถนดคอยๆดงเขมทแทงใหสารน าออกจากผวหนงตามแนวทแทงเขม เมอปลายเขมโผลพนผวหนงแลวกดสาลแลวใชพลาสเตอรปดไว 6. เกบชดใหสารน าและเขมทแทงใหเรยบรอยท งลงในขยะตดเช อ 7. บนทกวน เวลา เหตผลของการหยดใหสารน าลงในบนทกการพยาบาล

1. เพอเคารพสทธผปวย 2. เพอหยดการไหลของสารน า 3. เพอความปลอดภยของผปวย 4. เพอปองกนไมใหเลอดสมผสมอ 5. เพอหามเลอดสกคร 6. เพอปองกนการแพรกระจายเช อ 7. เพอประเมนผปวยและใชเปนหลกฐานทางกฎหมาย

อาการแทรกซอนจากการใหสารน า

1. บวมตรงตาแหนงทแทงเขมใหสารน าเกดจากการมสารน าออกนอกหลอดเลอดดา (Infiltration) และมการแทรกซมของ สารน าคงในเน อเยอใตช นใตผวหนง สาเหตเกดจากเขมแทงทะลออกนอกหลอดเลอด ตรวจพบสารน าไหลชาหรอหยดไหลโดยไมมการหกพบงอหรอกดทบสายใหสารน า อาการและอาการแสดงพบผวหนงบรเวณทแทงเขมจะบวม สมผสผวหนงจะเยนและปวดแสบ ไมสขสบาย ถาสารน ามยาผสมอยดวยอาจเกดการระคายเคองหรอทาใหเน อเยอตายได

การพยาบาล ใหเปลยนตาแหนงทแทงเขมใหม จดแขนขางทบวมใหสงกวาลาตวผปวยประคบบรเวณทบวมดวยความรอน เพอใหสารน าซมกลบและยบบวม ถาสารน ามยาทระคายเคองซมใตเน อเยอ ใหรายงานแพทยทราบ

2. หลอดเลอดดาอกเสบ (Phlebitis) เกดจากการระคายเคองและบอบช าของหลอดเลอด อาจจากการเสยดสจากเขมบอยคร ง การใชเขมขนาดใหญแทงหลอดเลอดพบวาหลอดเลอดดาขนาดเลกอกเสบไดงายกวา การระคายเคองจากยา การอกเสบจากลมเลอดบรเวณปลายเขม อาการและอาการแสดงพบตาแหนงหลอดเลอดดาทแทงเขม แดงรอนตามแนวของหลอดเลอด หลอดเลอดดาทใหสารน าเปนลาแขง ผปวยจะบนปวดแสบปวดรอนบางคร งมไข ผวหนงรอบๆบรเวณทแทงเขมบวมสมผสผวหนงจะอน

การพยาบาล เปลยนตาแหนงทแทงเขมใหม ประคบดวยความเยนสลบรอนหรอแพทยอาจใหยาทา เพอลดความเจบปวดและการอกเสบ

3. ฟองอากาศเขาไปอยในหลอดเลอด (Air embolism) เกดจากการไลฟองอากาศออกจากสายใหสารน าไมหมดหรอการปลอยใหสารน าหมดขวดจนมอากาศผานเขาไปในสายใหสารน าหรอการตอปลายขอตอของสายใหสารน ากบหวเขมทมชองวางใหฟองอากาศเขาแทรก อนตรายจากฟองอากาศจะมมาก ถาลอยไปอด

ก นการไหลเวยนของเลอดทไปเล ยง สมอง หวใจ ไต อาการทพบมกเกดจากหลอดเลอดแฟบแบนทนท คออาการเขยวคล าจากการขาดออกซเจน ชพจรเบาเรว BP ตา ไมรสกตว อาจตายได

การพยาบาล หยดการใหสารน าจดทาใหผปวยนอนตะแคงซาย ศรษะตา ฟองอากาศจะผานเขาไปสหวใจหองลางขวาและเขาไปในปอด เตรยมอปกรณใหออกซเจน รายงานแพทยทนท ตรวจสอบสญญาณชพและสงเกตอาการเปลยนแปลง ในกรณทมลมเลอดอดตนทปลายเขม หามใชกระบอกฉดยาฉดสารน าดดหรอฉดผานเขม เพราะลมเลอดจะหลดเขาไปในหลอดเลอด ใหเปลยนเขมและตาแหนงทแทงใหม

4. การมสารน ามากกวาปกตในระบบหลอดเลอด (Circulatory overload) เกดจากการใหสารน ามอตราหยดเรวเกนไป ผปวยจะมภาวะน าเกน อนตรายในเดก สงอาย โรคไตหวใจ ผปวยอาจหวใจวาย น าทวมปอด

การพยาบาล ปรบอตราหยดลดลงจดทานอนใหศรษะสงรายงานแพทย ใหออกซเจนวดสญญาณชพ สงเกตอาการเปลยนแปลง 5. การตดเช อในกระแสเลอด (Bacteremia หรอ Septicemia ) เกดจากมการปนเปอนเช อโรค เขาสรางกายจากกระบวนการเตรยมสารน า การผสมยาลงขวดสารน าหรอฉดเขาสายใหสารน าทปราศจากเทคนคการกดก นเช อ การทาความสะอาดผวหนงไมดพอ ผปวยจะมไข หนาวสนมากหลงไดรบสารน า 30 นาท ความดนโลหตลดลง คลนไส อาเจยน

การพยาบาล หยดใหสารน าทนท รายงานแพทย ตรวจสอบสญญาณชพ สงตรวจเลอด และสารน าไปเพาะเช อ ใหยาปฎชวนะตามแผนการรกษา

การใหเลอด (Blood transfusion) หมายถงการใหเลอดรวม ( whole blood) หรอสวนแยกของเลอดเขาสรางกายทางหลอดเลอดดาโดยมวตถประสงคดงน 1. เพมปรมาณเลอด ทดแทนการสญเสยเลอด เชน ผาตด บาดเจบ 2. เพมจานวนเมดเลอดแดง และรกษาระดบฮโมโกลบนในผปวยโลหตจาง 3. เพอทดแทนปจจยการแขงตวของเลอด (Coagulation factor)

ชนดของเลอด 1. Whole blood หมายถง สวนของเลอดท งหมดประกอบดวย เมดเลอดแดง เมดเลอด

ขาว เกลดเลอดประมาณ 45% และพลาสมาประมาณ 55% มกจะใหในผปวยทมการสญเสยเลอดเปนจานวนมากทตองไดรบการทดแทนท งจานวนเมดเลอดแดงและปรมาตรของเลอด เลอด 1 ถงจะมปรมาณ 300 - 400 มลลลตร เกบไวในตเยน อณหภม 4 องศาเซลเซยส ไมเกน 21วน

2. Fresh blood เปนสวนแยกของเลอดทประกอบดวยพลาสมาสดทเกบไวในตเยนของธนาคารเลอดนอยกวา24ชวโมง ประกอบดวยปจจยการแขงตวของเลอดไดแก เพลตเลต และเฟคเตอร VIII จะใหในผทมปญหาขาด ซงทาใหมภาวะเลอดออกงาย

3. Packed red cell เปนสวนแยกของเลอดทนาเอาพลาสมาออกไปเกอบหมด มเมดเลอดแดงเขมขนประมาณ 70-75% มความหนดสง เลอด 1 ถงจะมปรมาณ 200-250 มลลลตร Packed red cellจะชวยเพมการนาพาออกซเจนไปเล ยงสวนตางๆของรางกาย แตไมไดเพมปรมาตรของเลอดเหมอน Whole blood มกใชในผปวยทมภาวะโลหตจางเร อรง

4. Leukocyte -poor blood เปนสวนแยกของเลอดทประกอบดวยเมดเลอดแดงทมสวนของเมดเลอดขาวนอย

5. Platelet concentrate เปนสวนแยกของเลอดทประกอบดวยเกลดเลอดเขมขน จะใหในผปวยทมเกลดเลอดตาเพอชวยในการหามเลอดทาใหเลอดหยด

6. Concentrate leukocyte เปนสวนแยกของเลอดทประกอบดวยเมดเลอดขาวเขมขน ซงจะใหทดแทนในผปวยทมปญหาเมดเลอดขาวตาหรอผดปกตซงจะชวยปองกนหรอลดการตดเช อ 7. Cryoprecipitate เปน สวนแยกของเ ลอดทประกอบดวยพลาสมาโปรตนมสวนประกอบ ของไฟบรโนเจนและแฟคเตอร VIII ซงชวยในการแขงตวของเลอด ใชรกษาผปวยทมมภาวะเลอด ออกงาย เชน Hemophilia 8 . Cryoremoved plasma เปน สวนแยกของ เ ลอด ท เห ลอจากการ เ ตร ยม Cryoprecipitate ไปแลวจงขาดไฟบรโนเจ และแฟคเตอร VIII ใชรกษาผปวยทมมภาวะเลอดออกเนองจากขาดปจจยการแขงตวของเลอดบางชนดได และยงชวยในการเพมปรมาตรของพลาสมาในผปวยชอคหรอมบาดแผลไหมน ารอนลวกได 9. Human serum albumin เปนสวนแยกของเลอดทประกอบดวย Albumin ซงเปนพลาสมา โปรตน ใชในการรกษาผปวยทตองการเพมปรมาตรของเลอด เชน ผปวยชอคจากการเสยเลอด หรอมบาดแผลไหมน ารอนลวก เพอปองกนภาวะเลอดเขมขน หรอผปวยทม Albumin ตา

การพยาบาลผปวยทไดรบเลอด กอนการใหเลอด

1. ตรวจสอบประวตของการไดรบเลอดของผปวย ในกรณทผปวยเคยไดรบเลอดมากอนจะไดทราบหม เ ลอด และอาการผดปกตจากการให เ ลอด เพอเตรยมการเฝาระวงภาวะแทรกซอนทอาจเกดข น

2. บอกวตถประสงคและเหตผลในการใหเลอด และการเจาะเลอดเพอขอเลอด

3. เจาะเลอด (Clotted blood) จานวน 5-10 มลลลตร จากหลอดเลอดดาเพอสงคลงเลอดเพอหาหมเลอด (Typing) และหาเลอดทเขากนได (Cross matching)ระหวางเลอดของผใหและผรบเลอด โดยแพทยเปนผเจาะ พยาบาลมหนาทกอนเจาะเลอดตองตรวจสอบความถกตองท งชอ นามสกล เลขประจาตวโรงพยาบาล (HN) ของผปวยใหตรงกบปายขอมอผปวย ใบขอเลอด และหลอดใสเลอด โดยแพทยผเจาะเลอดตองเซนชอในใบขอเลอดและหลอดทใสเลอดทกคร ง สงใบขอเลอดและหลอดเลอดไปยงคลงเลอด

4. เมอไดรบเลอดแลวตรวจสอบหมเลอด ชนดของเลอด ชอ นามสกล เลขทผปวย เลขทรพ. ใหตรงกบใบขอเลอดและถงเลอดกอนการใหโดยทารวมกบแพทย การอนเลอดโดยท งไวในอณหภมหองกอนการใช จะชวยปองกนภาวะแทรกซอนและการใหเลอดผดกลมแกผปวยได

5. ขณะใหเลอดพยาบาลควรประเมนอาการและอาการแสดงถงการแพเลอด และการใหเลอดผดกลมในชวง 15นาทแรก และทกๆ 15 นาท อาการแสดงทสาคญคอ หนาวสน ไข ผนทผวหนง ความดนเลอดตา และชอค กรณทสงสยวาแพเลอด พยาบาลควรปฏบตดงน หยดใหเลอดทนท และให 0.9 Normal saline solutionทดแทน รายงานแพทย เตรยมการชวย ชว ต (Cardiopulmonary resuscitation) ตรวจวดสญญาณชพ ประเมนการขบถายปสสาวะและสงปสสาวะสงตรวจ เพอหาเมดเลอด สางภาชนะบรรจเลอด และชดใหเลอดคนธนาคารเลอด เขยนรายงานอาการและอาการแสดงทพบ ตลอดจนกจกรรมการพยาบาลทชวยผปวยในบนทกทางการพยาบาล

วธปฏบตการใหเลอด ž อปกรณ

1. ชดใหเลอด (Blood transfusion set) 2. เขมทใชในการแทงหลอดเลอด (IV catheter) เบอร 18 - 20 3. ถงมอ 4. เสาน าเกลอ 5. สาลชบแอลกอฮอล 70%

6. สายยางรดแขน (Tourniquet ) 7. กระบอกฉดยา 20 มลลลตร บรรจ 0.9% normal saline ตอกบ Extension tube

8. ขวดหรอถงเลอด ชนดตามแผนการรกษา 9. พลาสเตอร วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. สวมถงมอสะอาด 2. เตรยมกระบอกฉดยา 20 มลลลตร บรรจ 0.9% Normal saline ต อ ก บ Extension tube และเขมทจะแทงใหเลอด 3. รด Tourniquet เหนอตาแหนงทตองการแทงเขม 4. เตรยมผวหนงดวยสาลชบแอลกอฮอล70%เชดตาแหนงทตองการแทงเขม เปนวงกวางเสนผาศนยกลางประมาณ 2 น ว ท งไวนาน ½-1 นาท 5. แทงเขมเขาไปในหลอดเลอดตามว ธปฏบตการแทงเขมใหสารน า 6. ยดตดหวเขมทแทง 7. ตรวจสอบวาปลายเขมทแทงอยในหลอดเลอดดาโดยการฉด สารละลาย 0.9 %NSS เขาไปในหลอดเลอด ประมาณ 2-5 มล. ถาไมมอาการบวมทปลายสายหรอเมอดงลกสบถอยหลงจะมเลอดยอนเขามาในสาย 8. ตอสายชดใหเลอดทไลฟองอากาศออกตามวธปฏบตการแทงเขมใหสารน า เขากบเขมทแทง 9. เปด Clamp ใหเลอดหยดเขาไปชาๆ โดยปรบอตราหยดเทากบ 20 หยด/นาทในระยะ 15 นาทแรก ถา ไมมอาการผดปกต ใหปรบอตราหยดตามทคานวณการใหเลอด แตละยนตไมควรเกน 4 ชวโมง 10. ตรวจสอบสญญาณชพทก 15 นาท ในระยะเรมตนและสงเกตอาการเปลยนแปลงทอาจเกดข นอาการแสดงทสาคญคอ หนาวสน ไข ผนทผวหนง BP ตา shock 11. ลงบนทกทางการพยาบาล

1. เพอปองกนการตดเช อ 2. เพอใชตรวจสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอด

3. เพอใหเลอดคงบรเวณทจะแทงเขมจะเหนหลอดเลอดชดเจน 4. เพอใหแอลกอฮอลฆาเช อทผวหนง 5. เพอความปลอดภยของผปวย 6. ปองกนการเลอนหลด 7. เพอใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอด 8. เพอความปลอดภยของผปวย 9. เพอลดอตราเสยงตอการตดเช อจากการแขวนถงเลอดไวนานเกนไป 10. เพอสงเกตอาการแทรกซอนจากการใหเลอดจะไดใหการชวยเหลอไดทน 11. เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย

การปรบอตราการหยด การใหเลอดทกสวน (Whole blood) 1 ยนต มปรมาตรเทากบ 450 มลลลตร และเมด

เลอดแดงอดแนน ( Packed red cell) 1 ยนต มปรมาตรเทากบ 250 มลลลตร ใชเวลานาน 1

½ -4 ชวโมง พลาสมา (Plasma) 1 ยนต มปรมาตรเทากบ 220-250มลลลตร ใชเวลานาน 2-3 ชวโมง เกลดเลอด (Platelet) 1 ยนต มปรมาตรเทากบ20-30 มลลลตรและ Leukocyte 1 ยนต มปรมาตรเทากบ 20-30 มลลลตร ใชเวลา 10 นาท

อาการแทรกซอน 1. เกดปฏกรยาภมแพ

1.1 ปฎกรยาการเกดไข เปนปฏกรยาภมแพ ของการไดรบเลอดหรอสวนแยกของเลอด ซงอาจเกดจากการทรางกายของผทไดรบเลอดมความไวตอการไดรบเซลลเมดเลอดขาวของผทใหเลอดมากกวาปกต (Hypersensitivity) ทาใหมไข หนาวสน ปวดศรษะและปวดเมอยตามตว ถาผปวยมอาการดงกลาวใหรบหยดการใหเลอด รบรายงานแพทย ตดตามสญญาณชพและอาการเปลยนแปลงตอ ในผปวยทมประวตการเกดปฎกรยาการเกดไขเชนน อาจใหสวนแยกของเลอดทมเมดเลอดขาวนอย (Leukocyte-poor blood)

1.2 ปฏกรยาภมแพ ( Allergic reaction) เปนปฏกรยาจากการทรางกายของผรบเลอดมความไวตอการไดรบพลาสมาโปรตนของผใหเลอด ทาใหมอาการของภมแพ เชน มผนแดงข นตามตว คน ในรายทมอาการรนแรงมากอาจมการหายใจลาบาก ถาผปวยมอาการดงกลาวใหรบหยดการใหเลอด รบรายงานแพทย ซงมกใหยา Antihistamine หลงจากน นอาจใหเลอดตอไปชาๆอยางระมดระวง ตดตามประเมนอาการผดปกตอยางใกลชดโดยเฉพาะการหายใจลาบาก ผปวยทมปฏกรยาภมแพเชนน อาจไดรบการพจารณาใหเลอดทมการลางเมดเลอดแดงแลว(Washed red blood cells) และมการใหยา Antihistamine ลวงหนาเพอปองกนการเกดปฏกรยาภมแพจากการใหเลอด

2. เกดปฏกรยาการทาลายเมดเลอด (Hemolytic reactions) การเกดปฏกรยาการทาลายเมดเลอด เปนภาวะแทรกซอนทรนแรงเปนอนตรายถงชวต

เกดจากการทเลอดของผใหและผรบเขากนไมได เนองจากมการใหเลอดหรอสวนแยกของเลอดทมหมเลอดไมตรงกน รางกายของผรบจงสราง Antibody เพอทาลายเมดเลอด แดงทไดรบทนท ผปวยจะมอาการหนาแดง รอน มไข หนาวสน ปวดศรษะ ปวดหลง หายใจเรว หายใจลาบาก ความดนเลอดตา ปสสาวะมเลอดปน หรอมสดา ตองรบหยดการใหเลอด รบรายงานแพทย เพอใหการชวยเหลออยางถกตองทนทวงท มฉะน นผปายอาจเสยชวต

3. เกดปรมาตรสารน าเกน (Fluid volume overload) เปนการไดรบสารน าเกนเนองจากไดรบเลอดหรอสวนแยกของเลอดเรวเกนไป หรอมปรมาณมากเกนไป มกพบในเดกเลกหรอผสงอายซงมปญหาเกยวกบการทางานของหวใจและไต ผปวยจะมอาการจากการเพมแรงดนของหลอดเลอดดาเสนเลอดทคอโปงหายใจลาบากไอและเสยงปอดผดปกตจงมกใหเมดเลอดแดงเขมขน (Packed red cell) แทนการใหเลอดรวม (Whole blood) เพอชวยปองกนการเกดภาวะแทรกซอนน ถาสงสยวาผปวยมภาวะสารน าเกนควรใหเลอดชาๆ จดใหนอนศรษะสงและรบรายงานแพทย

4. เกดการตดเช อ (Septic reaction) เกดจากการไดรบเลอดหรอสวนแยกของเลอดทมแบคทเรยปนเปอน จากการใชเทคนคไรเช อไมด ทาใหเกดการปนเปอน ผปวยมกมไขอยางรวดเรว หนาวสน อาจมอาเจยน ทองเสย ความดนเลอดตาตองรบหยดการใหเลอด รบรายงานแพทย เพอใหการชวยเหลออยางถกตองทนทวงท เพอปองกนการเตบโตของแบคทเรยในเลอดจงตองตรวจสอบใหถงเลอดอยในระบบปด

และมสภาพสมบรณไมมการรวหรอชารด ตองมการเกบรกษาเลอดหรอสวนแยกของเลอดอยในตเยนของคลงเลอดทมการควบคมอณหภมเฉพาะประมาณ 4 องศาเซลเซยส ขณะรบเลอดมาจากคลงเลอด ตองนาใสภาชนะทมการควบคมอณหภมทเหมาะสม เมอถงหอผปวย หามอนเลอด ใหวางรอไวทอณหภมหองเพอใหคลายความเยน แตไมควรเกน 20 นาท และควรใหเลอดใหหมดภายใน 4 ชวโมง ขอควรระวง 1. ตองเปลยนชดใหเลอดใหมทกคร งทเปลยนถงเลอด (1 ถงตอ1ชด) เพอใหการกรองเลอดมประสทธภาพมากทสด 2. หามใหยาหรอสารละลายทมสวนประกอบของเดกซโตส (Dextrose) ทกชนดรวมไปพรอมกบเลอด เพราะอาจทาใหเกดการสลายตวของเลอด หรอทาใหสายยางอดตนและแบคทเรยเจรญเตบโตได 3. ไมควรใหเลอดทเพงนาออกมาจากตเยนใหมๆ เพราะอาจทาใหผปวยหนาวสน ความเยนของเลอดอาจรบกวนการทางานของกลามเน อหวใจ ทาใหหวใจเตนผดปกต สรปทายบท

การใหสารน าทางหลอดเลอดดาเปนหตถการทางการพยาบาลภายใตคาสงการรกษาของแพทยทมการสอดใสอปกรณคอเขมแทงหลอดเลอด ตอเขากบชดใหสารน า และสารน า เขาสรางกายผปวยซงทกข นตอน พยาบาลตองยดหลกเทคนคปราศจากเช อ มฉะน นจะเปนการนาเช อโรคเขาสรางกายผปวย และจะตองมความรเกยวกบตาแหนงหลอดเลอดทใชแทง ชนดของสารน า ตลอดจนการควบคมดแลการหยดของสารน า โดยการคานวณอตราการหยดใหถกตอง และใหการพยาบาลขณะใหสารน า เลอด เพอใหผปวยมผลการรกษาทมประสทธภาพทด คาถามทบทวน

1. ในการใหสารน าทางหลอดเลอดดา พยาบาลจะมวธการทดสอบอยางไรวาเขมยงอยในหลอดเลอด

2. แพทย สงการรกษาให5 % D / w 1000 cc.(v ) drip 120 cc./hr พยาบาลควรคานวณอตราการหยดของสารน า กหยดตอนาท ถาชดสารน าทมอตราหยด 20 หยดตอ 1 ซซ

3. ผปวยหญงรายหนง ไดรบการรกษาโดยการใหสารน าทางหลอดเลอดดา อดราหยด 40 หยดตอนาท พยาบาลตรวจพบวาสารน าหยดไหล และมเลอดจางอยทปลายสายยางทตอกบหวเขม พยาบาลควรปฏบตอยางไรเปนอนดบแรก

4. พยาบาลควรปฏบตอยางไรเมอตรวจพบวาผปวยไมไดรบปรมาณสารน าตามคาสงการรกษาของแพทย

5. จงบอกอาการและอาการแสดงทบงช วาบรเวณทใหสารน ามการไหลออกของสารน าแทรกซม(Infiltration) อยในเน อเยอ

6. ชดใหสารน าชนด Macrodrip และ Microdrip ม Drop factor เทาไหร 7. จงบอกวตถประสงคของการใหสารน าชนด Isotonic และยกตวอยางชนดของสารน า 8. จงบอกภาวะแทรกซอนของการใหสารน า ทอาจเกดเนองจากมฟองอากาศอยในสายน าเกลอ ขณะทมการใหสารน า และการแกไขภาวะทเกดข นดงกลาว

9. แพทยมแผนการรกษาใหเลอดผปวย พยาบาลควรปฏบตอยางไรกอนการใหเลอดผปวย 10. หลงใหเลอดไปแลวนาน 30 นาท พบวาผปวยมอาการหนาวสน พยาบาลควรปฏบตอยางไร พรอมท งใหเหตผล

เอกสารอางอง สปาณ เสนาดสย และ มณ อาภานนทกล บรรณาธการ. (2552). คมอปฏบตการพยาบาล . (พมพ

คร งท1). กรงเทพมหานคร : จดทอง จากด สปาณ เสนาดสย และ วรรณภา ประไพพานช บรรณาธการ. (2554). การพยาบาลพ นฐาน แนวคด

และการปฏบต . (พมพคร งท13). กรงเทพมหานคร : จดทอง จากด สรรตน ฉตรชยสชา ปรางคทพย อจะรตน ณฐสรางค บญจนทร. (2553).ทกษะการพยาบาล

พ นฐาน Basic Skills in Nurstng.พมพคร งท 3.กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด เอน พ เพรส.

Alexander, M. (2010). Infusion nurses society infusion nursing : an evidence- based approach. London: Saunders.

Craven, R. F., Hirnle, C. J. and Jensen, S. (2013). Fundamentals of nursing: human health and function. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

Craven, R. F., Hirnle, C. J. and Jensen, S. (2013). Procedure checklists for fundamentals of nursing : human health and function. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins

Christensen, B.L. & Kockrow, E.D. (2011). Foundations of nursing. (6thed.) St. Louis: Mosby Elsevier.

DeLaune, S.C. and Ladner, P.K. (2011). Fundamentals of nursing : standards & practice. New york: Thomson Learning.

DeWit, S. C. & Neill, P.O. (2014). Fundamental concepts and skills for nursing. St. Louis, : Saunders Elsevier

Taylor, C., Lillis, C., LeMone , P., Lynn, P. (2008). Fundamentals of Nursing The art and Science of Nursing Care. 6 th ed. Philadelphia :Lippincott Williams & Wilkins.

Taylor, C., Lillis, C., LeMone , P., Lebon , M. (2005). Skill Checklist to Accompany Fundamentals of Nursing The art and Science of Nursing Care 5 thed. Philadelphia :Lippincott Williams & Wilkin.

http://www.e-lib.ssru.ac.th:8080/liberty/opac/search.do?queryTerm=Nurse&mode=BASIC&activeMenuItem=false

http://www.e-lib.ssru.ac.th:8080/liberty/opac/search.do?queryTerm=Fundamental%20nursing&mode=BASIC&activeMenuItem=false


แผนบรหารการสอนประจาบทท 10

การใหยา

หวขอเน อหา ความนา หลกของการใหยาเพอความปลอดภย การปฏบตการใหยา วธการใหยาตามวถทางตางๆ การใหยาทาง Parenteral การประเมนผลการใหยา สรปทบทวน คาถามทายบท เอกสารอางอง วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอส นสดการเรยนการสอนนกศกษาจะสามารถ

1. บอกหลกของการใหยาเพอความปลอดภยไดถกตอง 2. สามารถปฏบตการใหยาแกผปวยตามวถทางการใหยาไดอยางถกตอง 3. บอกหลกการใหยาฉดไดถกตอง 4. มทกษะสาธตการปฏบตในหองทดลองการฉดยาเขาช นผวหนง ช นใตผวหนง ช น

กลามเน อ ไดถกตอง 5. มทกษะสาธตการปฏบตในหองทดลองการฉดยาเขาหลอดเลอดดาไดถกตอง

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน 1. บรรยายและอธบายพรอมยกตวอยางประกอบ

2. สาธตและสาธตยอนกลบ 3. แบบเนนการเรยนรดวยตนเอง 2. กจกรรมการเรยนการสอน 1. ถามคาถามใหนกศกษาบรณาการความรทเรยกในวชาสรรวทยา เภสชวทยา และการใหยา เกยวกบประเดนการออกฤทธของยาในเดก ผใหญ และผสงอายมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร 2. ยกตวอยางในผปวยทเปนโรคตบ ผสงอาย หรอในเดกเลกทการเจรญของตบยงไมด ทาใหการเปลยนแปลงยาไมดเทาทควร อาจเกดการสะสมของยาในรางกายและเกดพษได 3. ถามคาถาม ทาไมตองซกประวตทางพนธกรรม เกยวกบ การใชยา การแพยา

4. ถามคาถาม เพราะเหตใดพยาบาลจงตองระมดระวงการใหยาในเดกเลกและผสงอาย 5. แบบฝกหดการคานวณยา

6. สาธตการปฏบตในหองปฏบตการพยาบาลและใหนกศกษาสาธตยอนกลบปฏบตการใหยาแกผปวยตามวถทางตางๆ การใหยาการฉดยาเขาช นผวหนง ช นใตผวหนง ช นกลามเน อ 7. สาธตการปฏบตในหองปฏบตการพยาบาลและใหนกศกษาสาธตยอนกลบปฏบตการการฉดยาเขาหลอดเลอดดา สอการเรยนการสอน 1. คมอทกษะการพยาบาลพ นฐาน 2. ศกษาดวยตนเอง จาก 2.1 Taylor's Video to Clinical Nursing Skills: Intravenous Medications ,Module5, DVD. 2. 2 Taylor's Video to Clinical Nursing Skills:injectable Medications, Module 4, DVD 2.3 Taylor's Video to Clinical Nursing Skills:Oral and Topical Medications, Module 3 DVD 3. ยา ถวยยา กระบอกฉดยาปราศจากเช อ เขมสาหรบดดยา และเขมฉดยา อบสาลชบแอลกอฮอลปราศจากเช อ ปากคบพรอมกระปก ใบเลอย น ากลนสาหรบผสมยาฉด ชามรปไต ถาดพรอมฝาปดทปราศจากเช อ 4 หนจาลองการฉดยาเขาผวหนง ช นใตผวหนง ช นกลามเน อ และหนจาลองแขนใหสารน า การวดและการประเมนผล

1. การสงเกตการตอบคาถามในช นเรยน 2. ทาแบบฝกหดการคานวณยา 3. การประเมนจากการฝกปฏบตการในหองปฏบตการพยาบาลเรองการใหยา การฉดยา

บทท 10 การใหยา

ความนา

การใหยาเขาสรางกาย จดเปนบทบาทรวมกบรกษาพยาบาลทสาคญ ทแพทยและพยาบาลตองรบผดชอบรวมกน ตามกฎหมายไดระบไวชดเจนถงขอบเขตรบผดชอบในการใหยาของพยาบาล ซงไมสามารถใหยาแกผปวยไดโดยไมมคาสงในการรกษา ยกเวนเพอการปฐมพยาบาล ดงน นการใหยาผปวยจงถอวาเปนบทบาทไมอสระ แตในขณะเดยวกนพยาบาลตองทาความเขาใจกบคาสงในการรกษา ในสวนทเกยวกบ ชอยา กลไกการออกฤทธของยา ขนาด วถทางในการใหยา รวมท งสงเกตปฏกรยาของผปวยภายหลงจากการใหยา ใหคาแนะนาในการปฏบตตวแก ผปวยทไดรบยาอยางเหมาะสม และสามารถบนทกรายงานเกบรกษายา ซงการปฏบตทดของพยาบาลจะตองอาศยความรททนสมยในเรองยาอยเสมอ ตลอดจนมทกษะในการใหยาชนดตางๆเปนอยางด

การใหยาเขาสรางกายสามารถใหไดหลายวธ คอ ใหทางปาก อมใตล น ทางผวหนง ทางเยอบโดยตรง (ห ตา จมก) ใหโดยการฉดยาเขาทางช นใตผวหนง กลามเน อ และทางหลอดเลอดดา หลกของการใหยาเพอความปลอดภย

ในการใหยาแกผปวยน นพยาบาลตองใชกระบวนการพยาบาลในการบรหารการใหยาดงตอไปน

การประเมนผปวยกอนไดรบยา 1. การซกประวต ประวตเกยวกบโรคและยาทไดรบ โดยการสอบถามจากผปวยหรอญาตเกยวกบประวตการไดรบยา หรอตรวจสอบจากบนทกการไดรบยาในแฟมประวตของผปวย ประวตเกยวกบโรคและยาทไดรบอยเปนประจา ความสมาเสมอ ระยะเวลาทไดรบยา มอาการขางเคยงเกดข นหรอไม มอาการอยางไร ประวตเกยวกบโรคทมผลตอการออกฤทธของยา เชน โรคตบ โรคหวใจ ประวตการแพยาและอาหาร สอบถามเกยวกบประวตการแพยา และอาหาร และอาการทแพถาผปวยมประวตแพยาหรอ อาหาร จะตองเขยนชอยา หรอชนดของอาหารทผปวยเคยแพไวใหชดเจน ในแบบฟอรมการรกษาของผปวย การประเมนดานจตสงคม สอบถามการรบรตอความเจบปวยของตนเองและความชวยเหลอทตองการไดรบ ตลอดจนประสบการณทดและไมดเกยวกบการไดรบยา ซงจะชวยเปนขอมลในการใหความรวมมอตอแผนการรกษา และการสงเสรมสขภาพของผปวย 2. การตรวจรางกาย

พยาบาลจะตองประเมนสภาพรางกายของผปวยเกยวกบ การมองเหน การไดยน การกลน ระดบความรสกตว สภาพของผวหนง หลอดเลอดดา กลามเน อและความแขงแรงของแขนขา น าหนกตว สวนสง และตรวจวดอณหภม ชพจร การหายใจ ความดนเลอด เพอเปนขอมลสาหรบประเมนสภาวะของผปวย ในการตอบสนองตอการรกษา เชน ผปวยโรคความดนเลอดสง จะตองตรวจวดความดนเลอดกอนและภายหลงไดรบยา เปนตน

3. การตรวจทางหองปฏบตการ มยาหลายตวทกอนใหยา ผปวยจาเปนจะตองไดรบการตรวจทางหองปฏบตการ เพอเปน

ขอมลในการประเมนกอนใหยา เชน ผปวยโรคหวใจจาเปนตองไดรบการตรวจคลนไฟฟาหวใจ(Electrocardiogram) กอนไดรบยาโรคหวใจ ผปวยโรคไตตองไดรบการตรวจเลอดหาหนาทการ

ทางานของไต กอนไดรบยาปฏ ชวนะกลม Aminoglocoside ผปวยทไ ดรบยาขบปสสาวะ (Diuretics) จะตองหาระดบโพแทสเซยมในเลอด ผปวยทตดเช อ อาจตองตรวจเพาะหาชนดของเช อ (Culture) บรเวณทสงสย เชน บาดแผล เลอด (Hemoculture) หรอดจากผลการเจาะเลอดหาระดบเมดเลอดขาว ท งน เพอใชเปนขอมลในการดการออกฤทธของยา

การวางแผนการใหยา ในการใหยาแกผปวยอยางปลอดภย พยาบาลจะตองวางแผนการใหยาของผปวย โดยการทาความเขาใจเกยวกบคาสงการรกษาของแพทย และคานวณขนาดของยาทผปวยไดรบ ตรวจสอบชอยาและการออกฤทธของยา ผลขางเคยงของยาและอาการไมพงประสงคของยา ซงจะขอกลาวรายละเอยดเฉพาะคาสงการรกษาและการคานวณยา ดงน 1. คาสงการรกษาของยา โดยทวไปแลวแผนการรกษาในเรองยาจะกระทาโดยแพทย แพทยจะเขยนคาสงยาไวในใบสงการรกษาหรอใบสงยา พยาบาลผรวมทมสขภาพจะเปนผรวมมอดแลใหแผนการรกษาน บรรลเปาหมายในเชงปฏบตการจรง แผนการรกษาทดและปลอดภยทสดเปนแผนการรกษาทบนทกเปนลายลกษณอกษรซงจะชวยใหเขาใจไดดและลดความผดพลาดได แตในบางสถานการณแพทยอาจสงการรกษาทางวาจาหรอทางโทรศพท พยาบาลตองตดตามใหแพทยเขยนคาสงการรกษาใหเปนลายลกษณอกษรหรอพยาบาลเขยนคาสงการรกษาของแพทยและระบวารบคาสงดวยคาพดหรอทางโทรศพท และตดตามใหแพทยเซนชอภายใน 24 ชวโมง ท งน เพอปองกนขอผดพลาดทอาจเกดข นได

องคประกอบของคาสงการรกษา (Medication Order) 1. 1.1 ชอและนามสกลผปวย เพอปองกนความผดพลาดในการใหยาทผปวยชอซ า

กนได 2. 1.2 วน เดอน ป และเวลาทสงยา 3. 1.3 ชอยาควรเปน Generic name หรอ Trade name ทเขยนชดเจนและ

ถกตอง ซงถาพยาบาลมขอสงสยตองเปดคมอการใชยา หรอสอบถามแพทย 4. 1.4. ขนาดของยา อาจเปนมลลกรม กรม หรอเกรน โดยทวไปใชระบบเมตรก 5. 1.5 วถทางทใหยาและวธการใหทเฉพาะ (Route of administration) โดยมาก

ใชตวยอ 6. 1.6 เวลาและความถในการใหยา มกเขยนเปนตวยอ 7. 1.7 ลายเซนชอผสงยา เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย 8. พยาบาลหวหนาทมจะเปนผคดลอกคาสงการรกษาทเกยวกบยา ลงในใบบนทกการใหยา

(Medication administration record, MAR) 2. ชนดของคาสงในการรกษา 2.1 คาสงคร งเดยวใชไดตลอดไป (Standing Order) เปนคาสงการใหยาอยางตอเนองกนไปจนกวาจะมคาสงงดยา หรอกาหนดระยะเวลาไวพอครบกาหนด คาสงน จะถกยกเลกโดยอตโนมต เชน Ampicillin 250 mg O tid a.c. x 5 วน

1. 2.2 คาสงใชยาคร งเดยว (Single dose) เปนคาสงใหยาเพยงคร งเดยว ตามเวลาทกาหนดให เชน Diazepam 10 mg IM. On call to the operation room (Operaion room) หมายถงใหยากอนไปหองผาตด

2. 2.3 คาสงทตองใหทนท (Stat order) เปนคาสงทใหยาคร งเดยวและตองใหในทนทมกใชในกรณผปวยฉกเฉน หรอมความจาเปนตองรบดวน เชน Morphine sulfate 10 mg IV. Stat.

3. 2.4 คาสงใหยาเมอจาเปน (PRN order) เปนคาสงการใหยาทพยาบาลเปนผตดสนใจในการให ซงจะข นอยกบอาการของผปวย เชน ปวด คลนไส 3. คายอทใชเกยวกบการใหยา เพอสะดวกในการปฏบต แพทยมกเขยนคาสงการรกษาโดยใชตวยอ พยาบาลควรทาความเขาใจเกยวกบตวยอ เพอใชในทางปฏบตไดอยางถกตอง ซงจะขอยกตวอยางเฉพาะตวยอทใชบอย ดงน ตารางท 10 .1 ตวยอเกยวกบลกษณะของยา คายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย amp. ampule ยาหลอด aq. water น า cap. capsule ยาทมปลอกหม elix. elixir ยาน าทมแอลกอฮอลอยางออน sol. solution สารละลาย tab. tablet ยาเมด tinct. tincture ทงเจอร ung. ointment ยาข ผ ง

ตารางท 10.2 คายอเกยวกบวถทางทให

คายอและสญญลกษณ

ภาษาองกฤษ ภาษาไทย

H. hyperdermic ใตผวหนงช นลก I.M. , M intramuscular เขาช นกลามเน อ I.V. , V intravenous เขาหลอดเลอดดา inj. an injection การฉดยา inhal. an inhalation การสดดม หรอพนยา P.O. , O by mouth ทางปาก r. by rectal ทางทวารหนก

Sc. subcutaneous ภายใตผวหนง Sl. sublingual อมใตล น Vag. vaginal ทางชองคลอด

ตารางท 10.3 คายอเกยวกบขนาดและการใชยา

คายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย aa. of each อยางละเทาๆกน add. add to เตมจนครบ c with ดวย , กบ cc cubic centrimeter 1 ซซ contin let it to be continued ใหตอไป dil dilute ทาใหเจอจาง gm. gram กรม gr. grain เกรน gtt. drop , drops หยด mEg millieguivalent มลลอคววาเลนท mg. milligram มลลกรม 03 ounce ออนซ per by โดยทาง sig write on label ขนาดทบอกไว tsp , t teaspoonful ชอนชา tbsp , T tablespoon ชอนโตะ

ตารางท 10.4. คายอเกยวกบเวลาทใหยา

คายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย a.c. before meals กอนอาหาร (7, 11, 15 น.) bid twice a day วนละ 2 คร ง (6 , 18 น.) h.s. hour of sleep กอนนอน (20 น.) O.D. everyday ทกๆวน p.c. after meals หลงอาหาร p.r.n. as needed, according to

necessity เมอจาเปน

q. each, every ทกๆ q.hr. every hour ทกชวโมง q.6hr. every 6 hours ทก 6 ชวโมง

q.i.d four time a day วนละ 4 คร ง (8, 12, 17, 20 น.) stat immediately ทนททนใด t.i.d. three time a day วนละ 3 คร ง (8, 12, 17 น.)

มาตราสวนและการคานวณยา การคานวณยาเปนหนาทรบผดชอบของพยาบาลทจาทาใหผปวยไดรบยาตามขนาดของการรกษา ดงน นพยาบาลควรมความรเกยวกบการคานวณยา และการเปลยนจากระบบของการวดหนงไปเปนอกระบบหนง ซงจะกลาวเฉพาะทใชบอยในประเทศไทยดงน ตารางท 10.5 มาตราสวนเทยบในระบบตางๆ มาตราเทยบ

ระบบเมตรก (Metric)

ระบบอะโปตคารส(Apothecary)

ระบบเฮาสโฮลด (HouseHold)

น าหนก 60 mg 1 grain 10 mg 1/6 grain ปรมาตร 0.06 ml 1 minim 1 drop 1 ml, cc 15 minims - 5(4) ml 1 fluid dram 1 teaspoonful 15 ml 4 fluid drams 1 tablespoonful 30ml 1 fluid ounce 2 tablespoonful 180 ml 6 fluid ounces 1 teacupful

การคานวณยา

1. กรณทเปนยาเมด

2. 3. กรณทยาเปนของเหลว

จากความรเกยวกบการออกฤทธดงกลาวขางตน ขนาดของยาในเดกมความละเอยดมากกวาในผใหญ ซงแพทยจะคานวณยาเพอการรกษาในขนาดทปลอดภยแกผปวยเดก กอนการ

สตร ขนาดยาทแพทยสง (มลลกรม) = จ านวนเมดยาทผปวยไดรบ ขนาดของยาทผลตตอเมด (มลลกรม)

สตร ขนาดยาทแพทยสง x ปรมาตรของยาในขวด (มลลลตร) = ปรมาตรยา (มลลลตร) ทผปวยไดรบ ขนาดของยาทบอกไวในฉลากยา (มลลกรม)

รกษาแลว พยาบาลมหนาทตรวจสอบอกคร ง จงมความจาเปนตองมความรเกยวกบการคานวณยาในเดกดงน สตรทใชในการคานวณยาของเดก ทพยาบาลสามารถตรวจสอบไดสะดวก คอ

วธคานวณตามอาย 1. กฎของยง (Young’s rule) ใชกบเดกอาย 1-12 ป 2. 3.

4. กฎของฟรายด (Fried’s rule) ใชกบเดกอายตากวา 1 ป การปฏบตการใหยา ในการปฏบตการใหยา พยาบาลจะตองใหยาอยางถกตอง ตามข นตอน โดยยดหลกปฏบตถกตอง 7ประการ (7R) ดงน

1. 1. ถกตองตรงกบผปวย(Right patient) ตรวจสอบชอ และนามสกลของผปวยทไดรบในใบ MAR และตองถามชอ และนามสกลของผปวยและดปายขอมอทกคร งใหตรงกบใบMAR กอนใหยา

- 2. ถกตองตามชนดของยา (Right drug) ตรวจสอบชอยาในใบ MAR กบซองยาหรอขวดยาใหถกตองตรงกนอยางนอย 3 คร งคอ กอนหยบยา กอนรนยาและกอนเกบเขาตยา

2. 3. ถกตองตามขนาด (Right dose) อานและตรวจสอบขนาดยาอยางละเอยดรอบคอบในใบ MAR

- 4. ถกตองตามเวลา (Right time) ตองทราบตวยอเวลาใหแมนยา เชน t.i.d., p.c. , q.i.d.ตองทราบเวลาในการใหยาในแตละแหงและใหยาใกลเวลามากทสด คอ ชวง 15 นาท กอนหรอหลง เวลาทกาหนดไว อานและตรวจสอบเวลาทใหอยางละเอยดรอบคอบในใบMAR

- 5. ถกตองตามวถทาง (Right route หรอ method) ตองทราบตวยอของวถทางตางๆ ทใหยาอยางแมนยา เชน IM, Sc.ใหยาตรงตามวถทางทแพทยใหการรกษา อานและตรวจสอบวถทางอยางละเอยดรอบคอบในใบMAR

9. 6. บนทกถกตอง (Right documentation)ภายหลงการใหยา พยาบาลจะตองลงบนทกในแผนใบบนทกการใหยา(MAR) ชอยา ขนาดของยา วถทางทใหยา และเวลาทใหยา ในกรณทเปนยาทใหเมอจาเปนหรอทใหโดยทนททนใด และยาทไดรบเปนประจาลงชอพยาบาลทใหยาไวเปนหลกฐาน 7. ถกตองตามการเขยนโปรแกรม (Right programming with pump) ( Rosdahl & Kowalski , 2012, p.912.) ตรวจสอบการต งโปรแกรมการใหยาโดยใชเครองควบคมการใหยาใหถกตองตามขนาด เวลาทใหและสญญาณเตอนเมอมขอผดพลาด

สตร ขนาดยาของเดก = ขนาดยาของผใหญ x อายของเดก (ป) อายของเดก (ป) + 12

สตร ขนาดยาของเดก = ขนาดยาของผใหญ x อายของเดก (เดอน) 150 เดอน

วธการใหยาตามวถทางตางๆ 1. ทางปาก (Oral medication)

การใหยาทางปากเปนวธทสะดวกและประหยดทสด ใหไดกบผปวยทกคนทสามารถกลนได สาหรบเดก ผสงอาย หรอผทมความลาบากในการกลนยาเมดแขง อาจจาเปนตองดดแปลงวธการ เชน บดใหเปนผงแลวละลายน า ชวยใหกลนยางายข น ขอหาม ไมควรใหยาทางปากแกผปวยในกรณตอไปน ไมสามารถกลนไดไมรสกตว มอาการคลนไสอาเจยน อยางรนแรง มอาการทองเดนอยางรนแรง

การใหยา (Medication administration) หลกปฏบตในการเตรยมยา

1. 1. ตรวจสอบใบ MAR ใหยากบใบคาสงการรกษาในรายงานผปวย เพอความถกตองเกยวกบชอ-สกล ของผปวย ชอยา ขนาดยา วถทางและเวลา ในกรณทตรวจสอบแลวพบวาขอมลไมตรงกน ใหยดคาสงการรกษาเปน

2. 2. เตรยมยาตามข นตอน ดงน 2.1 หยบภาชนะบรรจยาชนดทตองการ อานชอยา ขนาด ถาตรงกบบตรใหยา

ใหแยกออกไว 2.2. คานวณขนาดยาทตองการ 2.3. ลางมอใหสะอาด 2.4. กอนนายาออกจากภาชนะทบรรจใหอานชอยา และขนาดใหตรงกบใบ

MAR 2.5 นายาออกจากภาชนะทบรรจตามขนาดทตองการ ใสในภาชนะ 2.6 กอนท งหรอเกบภาชนะบรรจยาเขาทใหอานชอยา และขนาดใหตรงกบใบ

MARอกคร ง ขอควรปฏบต ในการเตรยมยาสาหรบผปวยหลายคน นาบตรใหยาท งหมดเรยงตามหมายเลขเตยงหรอหอง และจดยาเปนรายบคคล การใหยาทางปาก (Oral administration) วตถประสงค เพอใหยาถกดดซมเขากระแสเลอดโดยผานทางเดนอาหาร อปกรณ ใบMAR รถจดยา ยา ถวยยา วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน


1. ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. เพอลดจานวนเช อโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภยในการใหยา

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยา

3. เพอความปลอดภย คลายความวตกกงวล และใหความรวมมอ

4. เตรยมน าดมวางไวขางเตยง 4. เพอสะดวกในการรบประทานยา 5. จดทาผปวยนอนหงาย ศรษะสงหรอทานง ใหผปวยรบประทานยา

5. เพอความสขสบายของผปวย

6. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 7. บนทกการใหยาในใบMAR 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

1. ขอควรปฏบต 2. ในกรณทเตรยมยาเมด ใหใชชอนตกหรอเทจากภาชนะบรรจลงในถวยยา หามใชมอหยบ

ในกรณทเตรยมยาน าจบขวดยาใหหนดานทมฉลากออกใหผจดยาเหนไดชด ขณะรนยาทกคร ง ยาน าชนดแขวนตะกอนใหเขยาขวดทกคร งกอนรนยา เปดฝาขวดยาวางหงาย มออกขางถอแกวยกใหสง อยในระดบสายตา ใชน วหวแมมอวางตรงระดบทตองการ รนยาขนาดทตองการ โดยไมใหปากขวดสมผสกบแกวยา การตวงยาทมสวนผสมของน ามน ใหอานระดบยาทโคงลางของแกวยา

ภาพท 10.1การอานระดบยา ทมา : Kozier, 2004. ภาพท 10.2 การวางยาไวใตล นทมา : Carol, 1995, p.602

การอมยาใตล น ( Sublingual administration) วตถประสงค เพอใหยาถกดดซมไดรวดเรว อปกรณ ใบMAR รถจดยา ยา ถวยยา วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1 . ล า ง ม อ ใ ห ส ะ อาด 7 ข น ต อ น ห ร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา



4.จดทานอนหงายหรหทานง ใหผปวยอาปาก และกระดกล น วางยาขนาดตามแผนการรกษาไวใตล น ใกล Frenulum linquae ใหผปวยหบปากไวไมใหกลนยา

4 . เพ อสะดวกในการ ให ยาและ เพ อ ใหผลการรกษามประสทธภาพ

5. จดทาผปวยพกบนเตยง 5. เพอปองกนอนตรายจากฤทธของยา 6. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 7. บนทกในใบรายงานการใหยา 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

2. การใหยาเฉพาะท ( Topic medication) 2.1 การใหยาทางผวหนง (Skin application ) หมายถงการใหยาทาบรเวณผวหนง เพอการรกษาเฉพาะทภายนอกผวหนงซงยาถกเตรยมในรปของโลชน (Lotion) , ครม ( Cream) , ข ผ ง (Oinment)

การใหยาทางผวหนง (Skin application)

วตถประสงค 1. เพอรกษาโรคผวหนง 1. 2. เพอบรรเทาอาการคน 2. 3. เพอทาใหผวหนงชมช นและปองกนการทาลายเซลลของผวหนง 3. 4. เพอขยายหลอดเลอด

อปกรณ ใบMAR ยา/ Medication patch ไมพนสาล ถงมอยาง ชามรปไต ผากอซ

- วธปฏบต เหตผล

1. ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา และนาไปทเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา



4.จดทาผปวย เตรยมความสะอาดของผวหนงโดยการลางและเชดใหแหง กรณมแผลทาความสะอาดแผลตามหลกการ

4.เพอสะดวกในการใหยาและเพอใหผลการรกษามประสทธภาพ

5. เปดภาชนะทบรรจ วางหงายไว ใชไมพนสาลปายยา ปดฝา ทายาบรเวณทตองการ โดยทายาไปในทศทางเดยวกน หรอวนจากตรงกลางออกไปโดยรอบ

5. เพอปองกนการปนเปอน

6. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 7. บนทกในใบรายงานการใหยา 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ขอควรปฏบต 1. กอนทายาทกคร งควรทาความสะอาดบรเวณผวหนงโดยการอาบน าเพอชะลางหรอเชดถ แลวซบใหแหง

2. ในกรณทยาบรรจอยในหลอด ใหบบยาจากกนหลอดชาๆโดยไมใหปากหลอดสมผสกบไมพนสาล

3. ถาตองการทายา ใหหลกเลยงการสมผส เชดถ หรอเกาบรเวณน น 4. การทายาทเปนน ามน ลางมอใหสะอาดกอนเทยาลงบนฝามอ ถมอเขาดวยกนแลวทายา

บรเวณทตองการ 5. กรณทเปนยาน า (Lotion) เขยาขวดยาเพอใหยาผสมกนด เทยาใสชามรปไต สวมถงมอ

จบผากอซชบยาน าทาบางๆบรเวณทตองการ 6. กรณยาปายชนดครมชนดใสแผนกระดาษปดบนผวหนง เชน Nitroglycerine patse ให

บบยาลงบนกระดาษซงมตวเลขบอกความยาวของยาทบบตามแผนการรกษา พบรมกระดาษเขาหากนเพอใหยากระจายทวแผน ปดกระดาษยาบรเวณทตองการ ไมปดซ าตาแหนงเดม

7. กรณยาผง เทยาลงบนผากอซ ใสยาบรเวณทตองการ ถายาอยในหลอดทพนได บบยาพนลงบนผวหนงโดยตรง 2.2 การหยอดตาและปายตา (Eye instillation) หมายถงยาทใชหยอดตาซงอยในรปของสารละลาย หรอข ผ งทปราศจากเช อ โดยจะหยอดลงไปบรเวณ Conjunctival sac ซงยาทหยอดหรอปายตามกจะสลายตวเมออยในทมอากาศรอนและความช นสง ดงน นจงควรเกบไวในตเยน เมอใชจงนาออกมาท งไวทอณหภมหองสกระยะหนงกอนหยอด

การหยอดตา (Eye Instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการอกเสบและตดเช อ

1. 2. เพอใหรมานตาหดหรอขยาย ชวยในการวนจฉยโรค หรอการรกษา 2. 3. เพอใหยาชาเฉพาะท

อปกรณ ใบMAR ยาหยอดตา สาลปราศจากเช อ น าเกลอนอรมล (NSS) ชามรปไต

ภาพท10.3 แสดงตาแหนงทหยอดตา ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012, p.926

ภาพท 10.4 บบยาปายตาจากหวตาไปหางตา ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012, p.926 วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. ล า งม อ ให สะอาด 7 ข นตอน หร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล 2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา และนาไปทเตยง 3. จดทาใหผปวยนอนหงายศรษะ เงยหนาเลกนอย 4. เปดหอสาล หยบสาลออกมา 1-2 กอน เทน าเกลอนอรมลลงบนสาลเหนอชามรปไต บบสาลพอหมาด ถอไว 5. บอกใหผปวยหลบตา เชดเปลอกตาบนจากหวตาไปหางตา 6. เปดฝาขวดยาออก วางหงายได หยบสาลแหงไวในองมอ ใหผปวยลมตามองข นขางบน ใชน วช ดงหนงตาลางลง มออกขางจบขวดยาควาลง พรอมกบบบยา 1- 2 หยดลงดานในเปลอกตาลางใกลหวตา กรณเปนยาปายใหปายยาบนเยอบเปลอกตาลางจากหวตาไปหางตา โดยใหปากขวดยาหางจากตา 1-2 ซม. ใหผปวยกลอกตาไปมา หยบสาลแหงกดทหวตา 30วนาท กรณเปนยาปายคลงบนหนงตาเบาๆ 7.ปดฝาขวดยา ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. บนทกในใบรายงานการใหยา

1. เพอลดจานวนเช อโรค 2.เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา 3. เพอความสขสบาย 4. เพอเตรยมเชดตากอนหยอดตา 5. เพอขจดสงสกปรกจากตา

6. เพอปองกนการหยอดยาลงบนกระจกตาโดยตรง ลดการระคายเคองตอเยอบตา และใหยากระจายทวลกตา ปองกนยาไหลลงคอทางทอน าตา

7.เพอความสะดวกในการใชคร งตอไป 8.เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ขอควรจา 1.กรณทหยอดตา 2 ขาง ตองเชดและหยอดตาขางทสะอาดกอนทกคร ง ถาตามสงทขบหลง (Eye discharge) ใหเชดตาซ าจนสะอาด โดยพลกสาลหรอใชสาลกอนใหม

1. 2. ยาหยอดตาทเปดใชแลวมอายการใชงานไมเกน 1 เดอน 2.3 การหยอดจมก (Nasal instillation) หมายถง การใหยาประเภททใช

หยอดหรอพนเขาไปในโพรงจมก การหยอดยาจมก (Nasal Instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการคงภายในโพรงจมก

1. 2. เพอใหหลอดเลอดหดตว ระงบเลอดออก อปกรณ ใบMAR ยาหยอดจมก สาลปราศจากเช อ ชามรปไต

ภาพท 10.5 แสดงการจดทาหยอดจมกรปทเพอใหเขาส Ethmoid และ Sphenoid sinus (ซาย) และภาพท 10.6 Maxillary และ Frontal sinus (ขวา) ทมา : Ellis , Nowlis & Bentz ,1992, p. 379. วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน


1 . ลางม อ ให สะอาด 7 ข นตอน หร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจานวนเช อโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยาและนาไปทเตยง

2. เพอความปลอดภย

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. จดผปวยอยในทานง แหงนหนา หรอนอนหงายใชหมอนรองใตไหล เพอใหศรษะแหงนไปทางดานหลงหรอเอยงศรษะเลกนอย ถาตองการใหยาไปสโพรงกระดกดานใดดานหนง เชดทาความสะอาดในชองจมกออกใหหมดโดยใชสาลพนปลายไมเชด

4. เปนทาทจะไหลลงสโพรงจมกไดสะดวกทสดและไมไหลลงคอ

5. เปดฝาหลอดยาลงในรจมก ขนาดตามแผนการรกษา โดยไมใหปลายหลอดยาสมผสรจมก ปดฝา ใหผปวยนอนในทาเดม

5. เพอปองกนการปนเปอน และใหยากระจายทวโพรงจมก

6. จดทาผปวย 6. เพอความสขสบาย 7. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 7. เพอความสะดวกในการใชคร งตอไป 8. บนทกในใบรายงานการใหยา 8. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

2.4 การหยอดห (Ear instillation) หมายถง การใหยาทใชหยอดหซงอยในรปของสารละลาย การหยอดห (Ear instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการอกเสบและตดเช อ

1. 2. เพอใหข หทอดตน (Impacted cerumen) ออนนม กอนการลางห อปกรณ ใบMAR ยาหยอดห สาลปราศจากเช อ ชามรปไต วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน


1. ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอน หรอใ ชแอลกอฮอลเจล 2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยานาไปทโตะขางเตยง

1. ลดจานวนเช อโรค 2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา



4. จดทาใหผปวยนอนตะแคงหรอนงเอยงคอไปดานตรงขามห ขางทจะหยอดยา

4. เพอความสะดวกในการหยอดยา

5. ตรวจดในชองหวามหนอง เลอด หรอไม ถามใชไมพนสาลเชดทาความสะอาด

5. เพอใหชองหสะอาด

6. เปดฝาขวดยาและถอไวในมอ มออกขางดงใบหผปวยดวยวธการดงน ผใหญ ดงใบหข นไปดานหลง เดกอายตากวา 3 ป ดงใบหลงไปดานหลง

6. เพอใหอณหภมของยาเทากบอณหภมของรางกายและเพอใหรหตรง ยาไหลลงไดสะดวก

7. หยอดยาขนาดตามแผนการรกษา ใหผปวยอยในทาเดมอยางนอย 5 นาท อดหไวดวยสาลแลวจงจดทาใหผปวย

7. เพอปองกนการไหลยอนกลบของยาและซบยาทไหลออกมา และเพอความสขสบาย

8. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. เพอความสะดวกในการใชคร งตอไป 9. บนทกในใบรายงานการใหยา 9. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ภาพท 10.7 การหยอดหในผใหญใหดงใบหข นไปดานหลง (ซาย) ทมา : Carol, B.L. et al .,1995, p. 581 และภาพท 10.8 การหยอดหในเดกอายตากวา 3 ป ใหดงใบหลงไปดานหลง (ขวา) ทมา : Christensen & Kockrew , 2011, p.710 2.5 การเหนบยาทางชองคลอด (Vaginal suppository) หมายถง การใหยาทางชองคลอดซงอยในรปของยาเมด (Tablets) หรอยาเหนบ (Suppository)

ภาพท 10.9 แสดงการเหนบยาทางชองคลอดชนดยาครม (ซาย) และการเหนบยาทางทวารหนก(ขวา) ทมา : Rosdahl & Kowalski , 2012, p.924-925 2.6 การเหนบยาทางทวารหนก (Rectal suppository) หมายถง การใหยาซงอยในรปของยาเหนบ ทางทวารหนกทใชกบเดกไดแก ยาแกไข ยาแกอาเจยน กอนการใหยาดองตรวจสอบบรเวณรทวารหนกวามอจจาระคางหรอไม เพราะจะทาใหการดดซมยาไมด โดยใสถงมอแลวหลอลนบรเวณปลายน วแลวสอดน วเขารทวารหนก

การเหนบยาทางชองคลอด (Vaginal suppository) วตถประสงค เพอลดการอกเสบและตดเช อ อปกรณ 1. ใบMAR 2. ยาเหนบชองคลอด (Vaginal tablet) 3. ชดทาความสะอาดอวยวะสบพนธ หมอนอน 4. ชามรปไต บรรจน าเลกนอยเพอหลอลนยา ถงมอสะอาด


วธปฏบต เหตผล 1. ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอน หรอใ ชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยานาไปทโตะขางเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใชยา



4. ปดประต ก นมาน ปดตา คลมผา ถอดกางเกงหรอผาถง จดทานอนหงายชนเขา 5. ทาความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอก ยงไมถอดถงมอ

4. ยอมรบความเปนบคคลของผปวยและสะดวกในการเหนบยา 5. เพอลดจานวนเช อโรค

6. แกะหอยาออก หลอลนดวยน า จบยาดวยน วหวแมมอและน วช สอดดานปลายแหลมเขาไปในชองคลอดและใชน วช ดนยาไปใหลกประมาณ 3.5-4น ว ซบใหแหง

6. เพอลดการระคายเคอง เพอใสยาไดสะดวกและใหผลของการรกษามประสทธภาพ

7. สวมกางเกงหรอผาถง จดทาใหผปวยนอนพกบนเตยง นาน 15 นาท

7. ปองกนไมใหยาเปอนกางเกง เพอความสขสบายและปองกนยาหลดออกมา และเพอใหยาถกดดซม

8. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. เพอความสะดวกในการใชคร งตอไป 9. บนทกในใบรายงานการใหยา 9. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

การเหนบยาทางทวารหนก (Rectal Suppository) วตถประสงค เพอการรกษาและบรรเทาอาการของโรค อปกรณ 1. ใบMAR ยาเหนบทวารหนก 2. กระดาษชาระ 3. สารหลอลน K-Y jelly หรอน า 4. ชามรปไต ถงมอสะอาด วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยานาไปทโตะขางเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใชยา

3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ


4. ปดประต ก นมาน จดทานอนตะแคงขางใดขางหนง ปดตาคลมผา เลอนกางเกงหรอผาถงใหพนบรเวณสะโพก

4. ยอมรบความเปนบคคลของผปวย และสะดวกในการเหนบยา

5. สวมถงมอ แกะหอยาเหนบออก หลอลนยาเหนบดวยสารหลอลน จบยาดวยน วหวแมมอและน วช บอกใหผปวยหายใจทางปากขณะทสอดดานปลายแหลมเขาในทวารหนก และใชน วช ดนยาเขาไปใหลกทสด ซบใหแหง

5. ปองกนการปนเปอนเพอลดการระคายเคอง เพอใสยาไดสะดวก และใหผลของการรกษามประสทธภาพ

6. เลอนกางเกงหรอผาถงใหเขาท จดทาใหผปวย ขมบกนไวสกครในกรณผปวยเดก หลงเหนบยาแลวใหบบกนท งสองขางเขาหากน ท งไวสกคร

6. เพอความสขสบาย และปองกนไมใหยาหลดออก

7. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 7. เพอความสะดวกในการใชคร งตอไป 8. บนทกในใบรายการใหยา 8. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

การใหยาทาง Parenteral หมายถง การใหยาในวถทางใดๆซงไมใชระบบทางเดนอาหารโดยทวไปหมายถงการฉดยาและการใหยาทางหลอดเลอดดา

การฉดยา ยาทใหโดยการฉดจะถกดดซมเขาสกระแสเลอดเรวกวาการใหยาโดยวธอน ยอมมอนตรายมากกวาดงน นหลกในการพจารณาการใหยาฉดคอตองการใหยาออกฤทธเรว ผปวยไมสามารถรบประทานยาทางปากไดหรอไมปลอดภยทจะใหทางปาก เชน ผปวยไมรสกตว กลนลาบาก ผปวยทตองงดอาหารและน ากอนการผาตด ยาทใหระคายเคองตอทางเดนอาหาร หรออาจถกทาลายดวยน ายอยจากกระเพาะอาหาร การดดซมของระบบทางเดนอาหารผดปกต ตองการใหยาชาเฉพาะท หลกปฏบตของการฉดยา

1. ขณะปฏบตตองยดหลกเทคนคปราศจากเช ออยางเครงครด ไมใหเกดการปนเปอนเช อโรค

2. ไมเตรยมยาฉดตางชนดกนใสในกระบอกฉดยาอนเดยวกน เพราะอาจเกดปฏกรยาตอกนได

3. ขณะเตรยมยาตองทาดวยความระมดระวงละเอยดรอบคอบ 4. ผเตรยมยาและผฉดยาตองเปนคนเดยวกน 5. ควรนายาไปฉดทนทภายหลงจากการเตรยมเสรจเพราะยาบางชนดมความคงทน

(Stability) ตา 6. กอนฉดยาทกคร งจะตองทาความสะอาดบรเวณทจะฉดยาดวยน ายา Antiseptic

เชน แอลกอฮอล 70% กอนเสมอ เครองใชทสาคญในการฉดยา 1. เขมฉดยา (Needle) ทาดวยโลหะทไมเปนสนมประกอบดวยสวนตางๆ คอสวนหว

เขม (Hub) เปนสวนทสวมตอกบกระบอกฉดยา ตวเขม (Shaft) เปนรกลวงใหน ายาไหลผานได ปลายเขม (Bevel) เปนสวนปลายของเขมมรเปดเอยงแฉลบ

ภาพท 10.10 แสดงสวนประกอบของเขมฉดยาทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. P. 930

ความยาวของเขมทใชน ต งแต 3/8 – 1.50 น ว โดยวดจากปลายตดจนถงรอยตอของตวเขม และหวเขมขนาดของเขมมต งแตเบอร 14 ถงเบอร 27 ซงเขยน 14 g , 27g แสดงไวบนหวเขม ขนาดของเขมวดไดจากความยาวของเสนผาศนยกลางวงนอกของตวเขม

หลกในการพจาณาเลอกเขมฉดยา 1. คานงถงความปลอดภยของผปวย 2. ความเขมขนหรอความหนดของยา 3. ความสขสบายของผปวย 4. ความลกของเน อเยอในผปวยทอวน หรอ ผอม ตองเลอกใชเขมทมความยาวตางกน

2. กระบอกฉดยา (Syringe) ประกอบดวย 2 สวนคอ กระบอกฉดสบ (Barrel) และลกสบ

(Plunger) สวนปลายทตอกบหวเขมเรยกปลายกระบอก (Tip) ขนาดของกระบอกฉดยาโดยทวไปมขนาดต งแต 2, 5, 10, 20 และ 50 ซซ ซงจะแสดงสเกลไวบนกระบอกฉดยาดวย การเลอกขนาดของกระบอกฉดยาควรเลอกใหเหมาะสมกบจานวนยาทฉด นอกจากทมกระบอกฉดยาชนดพเศษ คอ Insulin syringe และ Tuberculin syringe ซงมขนาด 1 มล. จะมสเกลบอกหนวยเปนยนต ซงม 3 ชนดคอ 40U 80U และ 100U สเกลน จะบอกถงความเขมขนของอนสลนทใช เชน ถาตองการฉดอนสลนขนาด 40 ยนต กตองเลอกใชสเกลดานทเขยนบอกไววา 40U เปนตน

สเกลบน Tuberculin syringe จะละเอยดมาก แตละขดส นมคาเทากบ 1/100 มล. สวนขดยาวแตละขดมคาเทากบ 1/10 มล. กระบอกฉดยาชนดน ใชฉดยาเขาใตผวหนงช นต น

ภาพท 10.11 แสดงกระบอกฉดยาและเขมฉดยา (ซาย) A.Hypodermic syringe B.Insulin syringe และ C.Tuberculin syringe (ขวา) ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. P. 930

หลกปฏบตในการเตรยมยาฉด (Parenteral administration) อปกรณการผสมยาฉด ยา กระบอกฉดยาปราศจากเช อ เขมสาหรบดดยา และเขม

ฉดยาทปราศจากเช อขนาดตางๆตามความเหมาะสม อบสาลชบแอลกอฮอลปราศจากเช อ ปากคบพรอมกระปก ใบเลอย น ากลนสาหรบผสมยาฉด ชามรปไต ถาดพรอมฝาปดทปราศจากเช อ

กรณทยาเปนสารละลายบรรจในหลอดแกว (Ampule) ตรวจสอบบตรใหยากบใบคาสงการรกษาในรายงานของผปวย (Chart) และใบMAR เพอความถกตองเกยวกบ ชอ-สกลของผปวย ชอยา ขนาดยา วถทาง และเวลา เตรยมยาตามข นตอนตอไปน 1. เตรยมยาฉด อานชอยา ขนาด และวนหมดอายบนกลอง ใหตรงกบยาใบMAR 2. คานวณขนาดยาทตองการ 3. ลางมอใหสะอาด 4. อานชอยาบนหลอดแกวอกคร ง ต งหลอดยาข นแลวใชน วเคาะสวนบนของหลอดแกวเพอใหยาทคางอยปลายหลอดไหลลงจนหมด 5. เชดใบเลอยและรอบคอคอดของหลอดแกว ดวยสาลชบแอลกอฮอล เลอยรอบคอคอด ใชสาลรองแลวหกคอคอด ถาเปนชนดทมแถบสคาด ใหหกทคอคอดโดยไมตองเลอยกอน 6. เตรยมกระบอกฉดยาขนาดพอเหมาะกบปรมาณยา ตอหวเขมดดยา ขนาดเบอร 18-20 และยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ระวงอยาใหมอสมผสบรเวณปลายกระบอกฉดยาทใชตอหวเขมและปลายเขม และลกสบสวนทอยในกระบอกฉดยา จบกระบอกฉดยา โดยใหดานทมสเกลอยขางบน และใหปลายตดเขมควาลง 7. ใชมอขางทถนดจบกระบอกฉดยา มออกขางถอหลอดแกว คอยๆสอดปลายเขมเขาไปในหลอดยา จมปลายเขมลงในน ายาเพอไมใหดดฟองอากาศขณะดดยาเขากระบอกฉดยา ดดยาตามขนาดทตองการ 8. อานชอยาบนหลอดแกวอกคร ง กอนท งหรอกอนเกบ 9. เปลยนเปนเขมสาหรบฉดยาตามขนาดทตองการ หงายดานปลายตดใหอยดานเดยวกบสเกล ยดหวเขมใหแนน วางไวในถาดทมฝาปด วางบตรใหยาไวใตถาดทมฝาปด

ภาพท 10.12 การใชสาลรองแลวหกคอคอด Christensen & Kcokrow ,2011,p 719

ภาพท 10.13 แสดงการดดยาจาก Ampule ทมา : Timby, 2009, p.799.

กรณทยาเปนผงบรรจในขวด (Vial) อานชอยาและวธผสมบนขวดแกะฝาปดขวดดวยใบเลอยทเชดดวยสาลชบ Alcohol แลวเตรยมน ากลน หรอสารละลายทผสมยาตามข นตอนการเตรยมยาจากหลอดแกวจากน นทาตามข นตอนดงน 1. ใชมอขางทถนดถอกระบอกฉดยามออกขางถอขวดยาแทงเขมผานจกยางเขาไปในขวด โดยถอกระบอกฉดยาและขวดยาในแนวขนานกบพ นดนน ากลนหรอสารละลายทผสมยาเขาไปจนหมดปลอยใหอากาศเขามาแทนทในกระบอกฉดยาดงเขมออก 2. เชดจกยางดวยสาลชบ Alcohol แลวดดอากาศเขาไปในกระบอกฉดยาปรมาตรตามขนาดยาทตองการแทงเขมผานจกยางถอกระบอกฉดยา และจบขวดยาดนอากาศเขาไปในขวด ยกขวดยาข นในแนวดงดนปลายเขมผานจกยางเลกนอย ดดยาออกตามจานวนทตองการถอขวดยาและกระบอกฉดยาในแนวขนาน ใหปลายเขมโผลพนยาเลกนอย ดดอากาศเขาไปในกระบอกฉดยาเลกนอย ดงเขมออกโดยใชน วช กดทรอยตอของเขมกบกระบอกฉดยาอานชอยาบนขวดยาอกคร ง กอนท งหรอกอนเกบ

- 3. เปลยนเปนเขมสาหรบฉดยาตามขนาดทตองการหงายดานปลายตดของเขมใหอยดานเดยว กบสเกล ยดหวเขมใหแนน วางไวในถาดทมฝาปด วางบตรใหยาใตถาดทมฝาปด

ภาพท 10.14 การดนอากาศเขาไปในขวดยา ยกขวดยาข น ดนปลายเขมผานจกยางเลกนอย ยกขวดยาข นในแนวดง ดดยาออกตามจานวนทตองการทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 720. การฉดยาเขาช นผวหนง

การฉดยาเขาช นผวหนง เปนการฉดยาเขาช นของหนงแท (Dermis) เพอตองการทดสอบการแพยาหรอ ชวยการวนจฉยโรค จานวนยาทฉด 0.01-0.1 มล. ฉดเขาบรเวณกงกลางหนาแขน

A B C ภาพท 10.15 A แสดงการใชมอดงผวหนงใหตง B แลวแทงเขมทามม 5-15° กบผวหนง เขาไปจนมดปลายตดของเขม C ดนลกสบของกระบอกฉดยาใหยาเขาไปในผวหนงจนเปนตมนนข น ขนาดเทาหวไมขดหรอปรมาตรของยาประมาณ 0.1 มล.ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 727.

การฉดยาเขาช นผวหนง (Intradermal injection) วตถประสงค เพอทดสอบปฎกรยาของรางกายตอยาปฎชวนะ และทดสอบภมแพ อปกรณ 1. ใบMAR ยาตามแผนการรกษา

2. ถาดปราศจากเช อ พรอมฝาปด (Tray) 3. กระบอกฉดยา ขนาด 1 มล. (Tuberculin Syringe) 4. เขมเบอร 25-27 G ความยาว ½ - 2/3 น ว 5.สาลชบแอลกอฮอล 70% และ สาลแหงปราศจากเช อ วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7 ข นตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา




4. เปดฝา Tray หงายไวบนโ ตะ หยบสา ลแอลกอฮอล เชดผวหนงบรเวณทองแขนดานในโดยเชดไปในทศทางเดยวกนหรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ แลวท งลงในชามรปไต

4. ปองกนการปนเปอนและลดจานวนเช อโรคบรเวณทจะฉด

5. หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตวกระบอกฉดยาใหต งฉากในแนวดง ไลอากาศออกใหหมด โดยดนลกสบข นจนมองเหนหยดน ายาทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอนและเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาใหหมด

6. จบกระบอกฉดยาโดยใหน วช อยทรอยตอของหวเขม น วหวแมมอและน วทเหลอจบทกระบอกฉดยา โดยหงายปลายตดของเขมข นและใหสเกลอยดานบน มออกขางหนงดงผวหนงใหตง แทงเขมทามม 5-15° กบผวหนง เขาไปจนมดปลายตดของเขม

6. เพอใหเกดความมนคง และใหเขมอยในช นผวหนงตามตองการ

7. ใชมอขางทยดผวหนงใหตงมาดนลกสบของกระบอกฉดยาใหยาเขาไปในผวหนงจนเปนตมนนข น ขนาดเทาหวไมขดหรอปรมาตรของยาประมาณ 0.1 มล.

7. เพอความสะดวกในการดนยาเขาไปในผวหนง

8. วางสาลแหงตรงบรเวณทฉด ใชน วช แตะทรอยตอของตวเขม แลวดงกระบอกฉดยาออกมา

8. เพอไวสงเกตปฏกรยา

9. ใชปากกาวงรอบบรเวณทฉดใหเสนผาศนย กลางประมาณ 1 ซม. แนะนาไมใหบรเวณทฉดยาเปยกน า

9. เพอสงเกตปฏกรยาไดชดเจน

10. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 10. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 11. บนทกในใบรายงานการใหยา 11. เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย 12. กลบไปสงเกตปฏกรยาจากการทดสอบตาม กาหนดเวลาการทดสอบยาแตละชนด

12. เพอประเมนผลการทดสอบ

ขอควรระวง - การดงผวหนงใหตงในการฉดเขาช นผวหนงน ทาโดยใชมอขางทถนดจบเขม ใช

น วหวแมมอกดทผวหนงบรเวณตากวาและเย องไปดานขางของบรเวณทจะแทงเขม และดงผวหนงใหตง ภายหลงการฉดยาช นใตผวหนง หามคลงบรเวณทฉดยา การฉดยาเขาช นใตผวหนง เปนการฉดยาเขาไปในช นไขมนใตผวหนง ซงเปนบรเวณทมประสาทรบความรสกเจบปวดนอย จานวนของยาทใชฉดไมเกน 2 มล. บรเวณทใชฉด คอ

1. 1. ตนแขนดานหลง โดยแบงตนแขนออกเปน 3 สวนจากปมไหลถงขอศอก บรเวณทใชฉดคอ สวนกลาง

2. 2. หนาขาโดยแบงตนขาออกเปน 3 สวน บรเวณทใชฉดคอ สวนทสองโดยเย องไปทางดานนอกลาตว หางจากแนวกลางเลกนอย

3. 3. หนาทองรอบๆ สะดอ คอบรเวณทอยใตราวนม (Nipples) กบขอบตะโพก ( Iliac creast)

4. การแทงเขมทามม 45-90 องศา ข นอยกบความยาวของเขมและขนาดรปรางของผปวย สาหรบการฉดยาทมความเขมขนหรออาจระคายเคองตอเน อเยอ เชนยาพวก Insulin จาเปนตองใชเทคนคพเศษ โดยการดงผวหนงข นใหเกดชองวางระหวางช นไขมนกบช นกลามเน อ แลวจงแทงมม 90 องศา เขาไปในบรเวณน นจะทาใหยาดดซมไดด

A B C ภาพท 10.16 A แสดงตาแหนงทใชฉดยาเขาช นไขมนใตผวหนง B แสดงการแทงเขมทามมฉดยา เปรยบเทยบตาแหนงตางๆ C แสดงการยกผวหนงข นแทงเขมทามม 45 - 90° ลก ½ - 1 น ว ทามมฉดยาเขาช นไขมน ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. p. 932 ,934 การฉดยาเขาช นใตผวหนง (Subcutaneous or Hypodemic injection)

วตถประสงค เพอใหยาทดดซมไดดในช นไขมน อปกรณ 1. ถาดปราศจากเช อ พรอมฝาปด (Tray)

2. กระบอกฉดยา ขนาด 2 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 24 หรอ 25หรอ 26 ยาว 1 น ว 5. สาลชบแอลกอฮอล 70% และสาลแหงปราศจากเช อ 6. ใบMAR 7. ชามรปไต วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7ข นตอนหรอใชแอลกอฮอลเจล


2. เตรยมยาตามหลกปฏบตในการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภย 3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ


4. เป ดฝาถาดปราศจาก เ ช อ หยบ สา ล ชบแอลกอฮอล เชดบรเวณทจะฉด โดยเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ท งสาลลงในชามรปไต

4. เพอลดจานวนเช อโรคบรเวณผวหนงทจะฉด

5. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตว กระบอกสบยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอกเขมออกถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมต งข นในแนวดง ดนลกสบข นจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาไดหมด

6. ถอกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพ น ใชน วช กด ทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมข น มออกขางยกผวหนงข นแทงเขมทามม 45 - 90° ลก ½ - 1 น ว โดยกะใหปลายเขมอย ใ ตกระเปาะ ผวหนงทยกข น

6. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในช นใตผวหนง

7. ใชมอขางทยกผวหนงมาดงลกสบออกเลกนอย ถาไมมเลอดเขามาในกระบอกฉดยาจงดนเขาไป ชาๆจนหมด

7. เพอสะดวกในการดนยาเขาใตผวหนง และเพอทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม และเพอลดอาการปวดและการเจบของเน อเยอ

8. วางสาลแหงตรงบร เวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก คลงบรเวณทฉดยาเบาๆ

8. เพอใหยากระจายตวและดดซมไดดข น

9. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 9. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 10. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

10. เพอประเมนผลของการฉดยาและเปนหลกฐานตามกฎหมาย

การฉดยาเขาช นกลามเน อ

นยมใชการฉดยาวธน มากเนองจากสามารถฉดยาทมความระคายเคองตอช นไขมนไดและสามารถฉดยาในปรมาณทมากกวาการฉดยาเขาใตผวหนงช นลก โดยทวไปสามารถฉดยาเขากลามเน อไดคร งละ 5 ซซ หากตองการฉดยาในจานวนทมากกวา 5 ซซ ควรแบงคร งแลวฉดเขากลามเน อทละขาง ตาแหนงบรเวณทใชฉดยาเขากลามเน อ 1. กลามเน อตะโพกบรเวณ Posterior gluteal site (Dorsogluteal site) โดยจะฉดยาเขาไปในกลามเน อ Gluteus medius ตาแหนงทจะใชฉดยาทาไดโดยการแบงตะโพกออกเปน 4 สวน ดานลางใหลากเสนผาน Inferior gluteal fold ดานบนใหลากเสนผาน Iliac crest ลงมา 2-3 น ว หรออาจใชวธแบงตะโพกเปน 3 สวน โดยลากเสนตรงจาก Anterior superior iliac spine มายง Coccyx แลวแบงออกเปน 3 สวนเทาๆกน บรเวณทใชฉดยาคอ สวนท 1 ตอสวนท 2 การฉดยาบรเวณน อาจเกดอนตรายตอ Sciatic nerve ไดหากวดตาแหนงทฉดยาผดพลาด การจดทาผปวยควรใหผปวยนอนควา หนหวแมเทาเขาดานใน แลวใชหมอนรองใตเขาเพอใหกลามเน อคลายตว ในกรณทผปวยไมสามารถนอนควาได ควรจดใหผปวยนอนตะแคงใหขาดานลางเหยยดตรง และดานบนงอเลกนอย

1. 2. กลามเน อตะโพกบรเวณ Ventrogluteal site (Von Hochstetter’s site) เปนการฉดยาเขากลามเน อ Gluteus minimus และ Gluteus medius ถาฉดในเดกควรเปนเดกอายมากกวา 2 ปข นไป เพราะจะมการเจรญของกลามเน อมากข น การฉดยาเขาตะโพกดานขวา ใชมอซายวางลงบนตะโพกดานขวาโดยใหปลายน วช อยท Anterior superior iliac spine แลวกางน วกลางออกให

มากทสดโดยใหปลายน วกลางอยขอบลางของ Iliac crest บรเวณทใชฉดยาคอพ นทรปตว V ทอยระหวางน วช และน วกลาง การฉดยาเขาตะโพกดานซาย ใชมอซายวางลงบนตะโพกดานซายโดยใหปลายน วกลางอยท Anterior superior iliac spine แลวกางน วช ออกใหหางจากน วกลางมากทสดบรเวณทใชฉดยาคอพ นทรปตว V ทอยระหวางน วช และน วกลาง

2. 3. กลามเน อตนขาดานนอก Vastus lateralis เปนบรเวณทนยมใชฉดเขากลามเน อมากเชนกน และใชไดกบทารกและเดกอาย 2 ป เพราะ เปนบรเวณทมกลามเน อมากและไมมเสนประสาทหรอเสนเลอดใหญผาน สามารถฉดยาโดยใหผปวยอยในทานงหรอทานอนหงายกได การวดตาแหนงทฉดยาคอบรเวณ Greater trochanter ลงมาหนงฝามอและวดสงข นมาจากเขาหนงฝามอเชนกน บรเวณทใชฉดยาคอบรเวณทอยถดจากกงกลางเย องมาทางดานขางหรออาจแบงตนขาเปนสามสวนเทาๆกนบรเวณทฉดยาคอ สวนกลางเย องไปทางดานนอกหางจากแนวกางกลางของตนขาเลกนอย

3. 4. กลามเน อตนแขน Deltoid muscle เปนบรเวณทไมคอยนยมใชฉดยาบอยนกเพราะเปนกลามเน อทบางและอยใกลกบเสนเลอดและเสนประสาท (Radial nerve) บรเวณทฉดยาคอบรเวณทวดจาก Acromion process มา 2-3 น วมอ เนองจากเปนบรเวณทไมกวาง จะใชฉดยาทมจานวนไมเกด 2 มล. และควรเปนยาทไมระคายเคองตอเน อเยอ การจดทาผปวยอาจใหผปวยอยในทานงงอแขนไวดานหนาของลาตวเพอใหกลามเน อแขนคลายตว

ภาพท 10.17 กลามเน อทใชฉดยา ภาพท 10.18 Landmarks สาหรบฉดยา ทมา : Ellis, et.al., 1992, p.380 เขากลามเน อ บรเวณ Dorsogluteal site ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. p. 935.

ภาพท 10.19 ตาแหนงฉดยา Ventroglutealsite ภาพท10.20 ตาแหนงฉดยายากลามเน อ ทมา : Taylor, et. Al.2008,p.799 บรเวณ Vastus lateralis ในทารก ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 723

ภาพท 10.21 ตาแหนงฉดยาเขากลามเน อ บรเวณ Vastus lateralis ในผใหญ ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 723

การฉดยาเขาช นกลามเน อ (Muscular injection) วตถประสงค เพอใหยาทดดซมไดดในช นกลามเน อ และตองการใหยาออกฤทธเรวข น อปกรณ 1. ถาดปราศจากเช อ พรอมฝาปด (Tray) 2. กระบอกฉดยาขนาด 2-5 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 23-27 ยาว 1-1.5 น ว 5. สาลชบแอลกอฮอล 70% และสาลแหงปราศจากเช อ

1. 6. บตรใหยา ใบMAR 2. 7. ชามรปไต 3. วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน 4.

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7 ข นตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล






4. เปดฝาถาดปราศจากเ ช อ หยบสา ล ชบแอลกอฮอล เชดบรเวณทจะฉด โดยเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ท งสาลลงในชามรปไต


5. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตว กระบอกสบยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอกเขมออกถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมต งข นในแนวดง ดนลกสบข นจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาไดหมด

6. ถอกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพ น ใชน วช กด ทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมข น มออกขางยกผวหนงข นแทงเขมทามม 45 - 90° ลก 2/3 ของความยาวเขม

6. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในช นกลามเน อ

7. ใชมอขางทดงผวหนงมาดงลกสบออกเลกนอย ถาไมมเลอดเขามาในกระบอกฉดยา จงดนยาเขาไปชาๆ จนหมด

7. เพอสะดวกในการดนยาเขาช นกลามเน อ และเพอทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม และเพอลดอาการปวดและลดการระคายเคองตอเน อเยอ

8. วางสาลแหงตรงบรเวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก คลงบรเวณทฉดยาเบาๆ

8. เพอใหยากระจายตวและดดซมไดดข น

9. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 9. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 10. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

10. เพอประเมนผลของการฉดยาและเปนหลกฐานตามกฎหมาย

ขอควรจา 1. กรณทดงลกสบออกแลวมเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยา ใหถอนเขมฉดยาออกเตรยมยาเพอฉดใหม 2. กรณทฉดยาเขาช นใตผวหนง และกลามเน อบรเวณแขน ปรมาณยาทฉดไมเกน 2 มล. ถาฉดเขากลามเน อทสะโพก ปรมาณยาทฉดไมเกน 5 มล.

3. กรณยาฉดเขากลามเน อททาใหระคายเคองตอเน อเยอช นไขมน และยาททาใหเน อเยอเปลยนส เชน Ferrous sulphate ใหฉดยาวธซกแซก (Z track) โดยดงผวหนงไปทางดานขางแลวจงแทงเขมลง 90° เมอดนยาหมดแลว ดงเขมออกปลอยผวหนงกลบคอทเดม 4. ยาทเขาน ามน หรอมความเขมขนสง เชน Benxatine Penicillin Sodium ใหใชเขมเบอร 20-21 ฉด 5. ยาฉดเขาช นใตผวหนง และเขาช นกลามเน อบางชนด หามคลงบรเวณทฉด 6. การดงผวหนงใหตงในการฉดยาเขากลามเน อทาโดยใชน วช และน วหวแมมอวางบนบรเวณทจะฉด แยกน วใหหางกน 1 น ว ดงผวหนงใหตง

รปภาพท 10.22 ตาแหนงการฉดยาบรเวณกลามเน อ Deltoid ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.799.

ภาพท 10.23 การวดตาแหนงการฉดยา ภาพท10.24 การฉดยาวธซกแซก (Z track) กลามเน อสะโพก (Ventrogluteal) ทมา : Ellis, et.al. (1992 ,p380-381) ทมา : Ellis, et.al., 1992, p.381

การฉดยาเขาทางหลอดเลอดดา การฉดยาเขาทางหลอดเลอดดา หมายถง การฉดยาเขาหลอดเลอดดาเปนวถทางการใหยาเขาสระบบไหลเวยนเลอดของรางกายโดยตรงโดยไมผานการดดซมยา ดงน นยาจงออกฤทธเรวภายใน 30-60 วนาท และอาการทไมพงประสงคของยากเกดข นไดเรวเชนกน ดงน นการใหยาวธน ตองใหชาๆ รปแบบของยาทใชฉดเขาทางหลอดเลอดดามกอยในรปของยาผงทละลายในน า สาหรบยาทละลายในน ามนจะไมฉดโดยวธน เดดขาด การใหยาทางหลอดเลอดดาม 3 วธคอ

1. การฉดเขาสหลอดเลอดดาโดยตรง (Direct intravenous injection) 2. การหยดเขาทางหลอดเลอดดาอยางตอเนองสมาเสมอ (Continuous infusion)

โดยการผสมยาทใหกบน าเกลอ แลวหยดตามอตราทกาหนดเปนระยะเวลาตามจานวนของน าเกลอทให (วธปฏบตใหดในรายละอยดของการใหสารน าทางหลอดเลอดดา เพยงแตผสมยาลงในสารน ากอนนาไปใหผปวย)

3. การหยดเขาทางหลอดเลอดดาเปนระยะๆ (Intermittent infusion) โดยการใหสารน าทางหลอดเลอดดาเพอเปนการเปดเสนเลอดแลวฉดยาเขาทางสายน าเกลอ หรอ การใหยาทาง Injection plug ใชในกรณทตองการเปดเสนเลอดดาไวโดยไมตองใหสารน าทางหลอดเลอดดาอยางตอเนอง หรอการผสมยาลงใน Piggyback หรอชดหยดยา (Volume – controlled infusion)

ภาพท 10.25 การผสมยาลงในน าเกลอ ภาพท 10.26 Volume–controlled infusion ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.854. ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.853.

ภาพท 10.27 การฉดยาเขา Injection plug ภาพท10.28 การฉดยาเขาทางสายน าเกลอ ทมา Lamon,et al. (1995, p 630) ทมา Lamon,et al. (1995,p 632)

การฉดยาเขาหลอดเลอดดา (Intravenous injection)

วตถประสงค เพอใหยาทดดซมเขากระแสเลอดไดโดยตรง และออกฤทธไดทนท อปกรณ 1. ถาดปราศจากเช อ พรอมฝาปด (Tray) 2. กระบอกฉดยา ขนาด 5-50 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 20-24 ยาว 1-1.5 น ว 5. สาลชบแอลกอฮอล 70% และสาลแหงปราศจากเช อ 6. บตรใหยา ใบMAR 7. สายยางรดแขน (Tourniquet) 8. ชามรปไต 9. พลาสเตอร พรอมกรรไกรตดพลาสเตอร


วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด 7 ข นตอนหรอใชแอลกอฮอลเจล






4. ใชสายยางรดหลอดเลอดดา เหนอตาแหนงบรเวณทจะฉด 2-3 น ว

4. เ พ อ ใ ห เ ห น ห ลอ ด เ ล อ ด ด า ช ด เ จ น

5. เปดฝา หยบสาลชบแอลกอฮอลเชดบรเวณทจะฉดเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ท งสาลลงในชามรปไต


5. 6. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตวกระบอกสบ ยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอดเขมออก ถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมต งข นในแนวดง ดนลกสบข นจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

6. 7. จบกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพ น ใชน วช กดทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมข น น วหวแมมอของมออกขางดงผวหนงบรเวณสวนลางของตาแหนงทจะแทงเขมใหตง และแทง

6. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากระบอกฉดยาไดหมด 7. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในหลอดเลอด


เขมเขาเสนเลอดดา โดยทามม 10-15 องศา กบผวหนง และเบนปลายเขมเขาเสนเลอดดา 8. ถามเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยา ปลดสายยางรดแขน ดนยาเขาไปชาๆ พรอมสงเกตอาการผดปกต ถาไมมดนยาตอจนหมด

8. เพอใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอด แ ล ะ เ พ อ ป อ ง ก น อ น ต ร า ย ท เ ก ด จ า กภาวะแทรกซอนของยา

9. วางสาลแหงตรงบรเวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก กดสาลสกคร ปดดวยพลาสเตอร

9. เพอลดการระคายเคอง และเพอใหเลอดหยดไหล

10. ทาความสะอาดและเกบอปกรณเขาท 10. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 11. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

11. เพอประเมนผลของการฉดยา และเปนหลกฐานตามกฎหมาย

ขอควรจา

กรณทไมมเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยาใหดงลกสบออกเลกนอย ถายงไมมเลอดไหลเขามา ใหดงเขมออกมาเลกนอย แลวแทงเขมเขาไปในหลอดเลอดดาใหม การฉดยาเขาทางทอยางของชดใหสารน า

ภาพท10.29 การหกสายน าเกลอขณะดนยา ภาพท10.30 ใหยาทาง Piggyback ทมา :Lamon,et al.,1995, p. 633 ทมา :Lamon,et al.,1995, p. 6333


วธปฏบต เหตผล การเตรยมเคร องมอและการเตรยม ผปวยเชนเดยวกบการฉดยาเขาทางหลอดเลอดดาโดยตรง แตขนาดเขมควรเปนเบอร 23 และมขอปฏบตเพมเตมคอ

เพอมใหทอยางเปนรกวางทาใหมการรวซมของสารน าได

1. ลางมอใหสะอาด 1. ลดจานวนเช อโรค 2. ตรวจดตาแหนงทแทงเขมถาพบวามอาการบวมแดง ผปวยบนปวด แสดงวามการอกเสบของหลอดเลอดดา (Phlebitis) หรอพบวาสารน าไมหยด ไหลชาลงโดยไมมการหกพบของสาย แสดงวามการอดตนทปลายเขมหามฉดยา ใหเปลยนตาแหนงเขมใหม

2. เพอปองกนการอกเสบของหลอดเลอดดาเพมข นและปองกนลมเลอดหลดไปอดตนในกระแสเลอด

3.เชดทอยางดวยแอลกอฮอล 70 % ปลอยใหแหง

3. เพอลดเช อโรคบรเวณทแทงเขม

4.ปดทควบคมหยดน าเกลอกอนฉดยาหรอหกพบสายน าเกลอเหนอตาแหนงทจะฉดยา

4. เพอไมใหสารน าจากขวดไหลผานทอยางผสมกบยา

5. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาใหหมดแลวแทงเขมเขาไปในทอยางระวงไมใหเขมแทงทะลอกดานหนง

5. เพอปองกนอากาศเขาชดใหสารน า และมใหสารน ารวออกจากสายน าเกลอ

6. ดงลกสบข นเลกนอย หรอบบทอยางชวครแลวปลอยจะเหนเลอดไหลยอนกลบเขามาในสายน าเกลอ

6. เพอทดสอบวาเขมใหสารน าอยในหลอดเลอดดา

7. ฉดยาเขาไปอยางชาๆ สงเกตอาการผปวยขณะไดรบยาฉด เมอยาหมดแลวดงเขมออกจากทอยาง

7. เพอปองกนการระคายเคองตอผนงหลอดเลอดและประเมนอาการแทรกซอนจะไดชวยเหลอไดทนท

8. เชดทอยางดวยแอลกอฮอล 70% อกคร ง 8. เพอปองกนการปนเปอนเช อโรค

9. เปดทควบคมหยดน าหรอคลายสาย ใหน าไหลลงและปรบอตราหยดตามทกาหนด

9. เพอใหผปวยไดรบสารน าอยางตอเนอง

10. ลงบนทกในใบรายงานการใหยา 10. เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย

การฉดยาเขาทาง Injection plug มลกษณะเปนทอสาหรบพกน ายา Heparin ทเจอจาง หรอ 0.9%NSS เพอใชหลอสายและเขมไวมใหมการแขงตวของเลอดในเขมปลายทอมจกยางสาหรบแทงเขมทาใหฉดยาเขาสหลอดเลอดดาหรอสามารถทางเขมตอเขากบชดใหสารน าได

การฉดยาเขาทาง Injection plug วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล การเตรยมอปกรณทเพมเตมคอ กระบอกฉดยาบรรจน ายา Heparin ทเจอจาง 1:10 (unit/ml) และกระบอกฉดยาบรรจ 0.9%NSS จานวน 3-5 มล. พรอมเขมเบอร 23 หรอ 25

เพอใชหลอสายและเขมปองกนการแขงตวของเลอด(โรงพยาบาลบางแหงไมใชใชเฉพาะ0.9%NSSอยางเดยว) เพอไลน ายาทคางสายเขาไปในหลอดเลอดดา

1. ลางมอใหสะอาด 1. ลดจานวนเช อโรค 2. เลอดหลอดเลอดดาทจะแทงเขม แลวรดสายยางเหนอบรเวณทจะแทงเขม 2-3 น วและใหผปวยกามอ

2. เพอใหเหนหลอดเลอดดาชดเจน

3. เชดผวหนงดวยสาลชบแอลกอฮอล 70 % 3. เพอลดจานวนเช อโรค 4. แทงเขมเขาหลอดเลอดดาดวยวธการดงน 4.1 ใชมอขางทถนดจบเขม ดงปลอกเขมออกยดผวหนงบรเวณหลอดเลอดดาทจะแทงใหตงดวยมออกขาง 4.2 แทงเขมทามม 30 – 45 องศากบผวหนงโดยเขาขางหลอดเลอดดาจนมดปลายตดของเขม แลวลดมมลงจนเกอบขนานกบผวหนง เบนปลายเขมเขาหลอดเลอดดา เมอมองเหนเลอดทหวเขมจงสอดเขมจนหมด 5.ใหผปวยคลายมอ พรอมกบปลดสายยางรดแขนออก แลวตอ Injection plug ซงบรรจ

4. เพอสะดวกในการแทงเขมและเพอใหหลอดเลอดดาอยกบท เพอลดการบาดเจบตอหลอดเลอดดา 5. เพอใหเลอดไหลเวยนตามปกต และปองกนการอดตนของฟองอากาศในหลอด

น าเกลอ 0.9%NSS ไว โดยแทงเขมเขาทางจกยางแลวฉดเขาไป 1 มล. เพอบรรจน าเกลอภายในทอ ไวกอนแลวสวมปลายทอ Injection plug เขากบหวเขมยดใหแนน 6. ตรงเขมดวยพลาสเตอรใหเรยบรอย 7. ฉด 0.9%NSS เขาไปอก 2 มล.

เลอด 6. เพอใหเขมอยนง 7. เพอไลเลอดทคางในเขมเขาไปในหลอดเลอด

วธปฏบต เหตผล 8. ตอกระบอกบรรจน ายาเฮปารนแทนแลวฉดเขาไปจานวน 0.3-0.5 มล. 9. ดงเขมออกจากจกยาง เชดแผนยางดวยแอลกอฮอล 70%

8. เพอปองกนการแขงตวของเลอด 9. ปองกนการปกเปอนของเช อโรค

การฉดยาเขาทาง Injection plug 1. ลางมอใหสะอาดและตรวจดตาแหนงทแทง เขมไว

1. เพอลดการตดเช อและใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอด

2. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาทบรรจ 0.9 %NSS แลวแทงเขมผานแผนยาง ดงลกสบข นเลกนอยจะเหนเลอดไหลยอนเขามาฉด0.9%NSS เขาไป 2-3 มล. จากน นถอนเขมออกจาก Injection plug

2. ปองกนการอดตนของฟองอากาศในหลอดเลอด และเปนการทดสอบวาเขมอยในหลอดเลอดดา และเพอไลน ายา Heparin เขาไปมใหปนกบยา

3. เชดแผนยางดวยแอลกอฮอล 70% 3. เพอลดการตดช อ

4. ไลอากาศออกจากกระบอกยาฉดทเตรยมไว แลวแทงเขมผานแผนยาง ฉดยาเขาไปอยางชาๆ และสงเกตอาการเปลยนแปลงขณะไดรบยาฉด

4. เพอใหผปวยไดรบยาตามแผนรกษา

5. เมอฉดยาหมดเปลยนเปนฉด 0.9%NSS อกคร ง 2-3 มล. แลวดงกระบอกฉดยาออก

5. เพอไลยาทคางสายเขาไปในหลอดเลอดดา

6. เปลยนเปนฉดน ายา Heparin จานวน 0.3-0.5มล.

6.ปองกนการแขงตวของเลอดในเขม

7. ทาความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. บนทกการใหยาลงในบนทกการใหยา

7. เพอสะดวกในการใชคร งตอไป 8. เพอเปนขอมลในการประเมนผลการรกษาและหลกฐานทางกฎหมาย

การประเมนผลการใหยา

หลงจากทพยาบาลไดใหยาแกผปวยแลว พยาบาลจะตองตดตามประเมนผลการใหยาโดย ประเมนวา ผปวยไดรบผลกระทบตอผลขางเคยงของยาหรอไม โดยเฉพาะอยางยงในทารก เดกผสงอาย ท งน เนองจาก ทารก เดก ผสงอาย มองคประกอบบางอยางทมผลตอการตอบสนองตอการใหยาแตกตางจากผใหญ และกอใหเกดอนตรายไดงาย ประเมนผลการรกษาดวยยาแลวทาใหผปวยอาการดข น และไดแกไขทสาเหตของความเจบปวย เชน ผปวยเดกมการตดเช อทระบบทางเดนหายใจ ภายหลงจากไดรบยาปฏชวนะไปแลวประมาณ 1 สปดาห อาการของผปวยดข นหรอไม ผลการตรวจทางหองปฏบตการมการเปลยนแปลงทไมพบเช อทเปนสาเหตของการตดเช อ ผลเมดเลอดขาว (WBC) ลดลงเปนปกตหรอไม และผปวยยงมอาการไขอยหรอไม การมเสมหะ และอาการอนๆ ทบงบอกถงโรคทตดเช อในระบบทางเดนหายใจลดลงหรอไม เปนตน สรปทายบท การปฏบตการพยาบาลในการบรหารยา จะมขอบเขตตามกฎหมายวชาชพการพยาบาลจะสามารถใหยาแกผปวยได เมอแพทยมแผนการรกษาเปนลายลกษณอกษรเทาน น นกศกษาพยาบาลจะใหยาผปวยไดตอเมอภายใตการควบคมดแลของพยาบาลวชาชพ ซงอาจเปนอาจารยพยาบาลหรอพยาบาลวชาชพ คาสงการรกษาประกอบดวย ชอยา ขนาดยาทใหแตละม อ วถทางทให เวลาทให ใบบนทกการบรหารยา(Medication administration record ,MAR) ประกอบดวย ขอมลผปวย (H.N. A.N. ชอ นามสกล อาย การวนจฉยโรค ) ชอยา ขนาดยา ความถการใหยา (เวลา) วนทใหยา เวลา ชองลายเซนพยาบาลทใหยาแตละม อ พยาบาลหวหนาทมจะเปนผลอกคาสงการรกษาลงในใบ MAR การเขยนคาสงการรกษาจะมสญญลกษณ หรอคายอตางๆทรบรและยอมรบนามาใชในการปฏบตงาน ตองมความเขาใจ จงจะสามารถใหการรกษาพยาบาลผปวยไดอยางถกตอง หลกการสาคญทพยาบาลทกคนตองยดถอปฏบตในการบรหารยาทกชนดคอ 7 Rights คาถามทบทวน

1. Standing order คออะไร 2. PRN order คออะไร 3. หลกการปฎบตการใหยา 7 R คออะไร 4. จงบอกวธปฏบตในการหยอดตา 5. จงบอกวธปฏบตในการหยอดหผใหญและเดก 6. แพทยมแผนการรกษาใหยา ดงน Ampicillin 750 mg V q 6 hrs กาหนดให Ampicillin

1 vial = 1g ใหอธบายแผนการรกษาขางตน 7. จงบอกจานวนยาทใชฉดและบรเวณทฉดยาเขาไปในช นไขมนใตผวหนง 8. จงบอกจานวนยาทใชฉดและบรเวณทฉดยาเขาไปในช นกลามเน อ 9. ขอควรระวงในการฉดยาเขาช นกลามเน อตะโพกบรเวณ Posterior gluteal siteและ

กลามเน อตนแขน Deltoid muscle คออะไร 10. การใหยาทางหลอดเลอดดามกวธ อะไรบาง

เอกสารอางอง

สรรตน ฉตรชยสชา ปรางคทพย อจะรตน ณฐสรางค บญจนทร. (2553).ทกษะการพยาบาลพ นฐาน Basic Skills in Nurstng.พมพคร งท 3.กรงเทพฯ:หางหนสวนจากด เอน พ เพรส.

สปาณ เสนาดสย และ มณ อาภานนทกล บรรณาธการ. (2552). คมอปฏบตการพยาบาล . (พมพคร งท1). กรงเทพมหานคร : จดทอง จากด

สปาณ เสนาดสย และ วรรณภา ประไพพานช บรรณาธการ. (2554). การพยาบาลพ นฐาน แนวคดและการปฏบต . (พมพคร งท13). กรงเทพมหานคร : จดทอง จากด

Christensen,B.L.and Kockrew, E.O. (2011).Foundation and Adult Health Nursing . 6thedition , Missouri: Mosby,Inc.

DeLaune, S.C. and Ladner, P.K. (2011). Fundamentals of nursing : standards &practice. New york: Thomson Learning.

DeWit, S. C. & Neill, P.O. (2014).Fundamental concepts and skills for nursing.St. Louis, : Saunders Elsevier.

Ellis, P. (2011).Evidence-based practice in nursing. Exeter: Learning Matters Geralyn, O. (2013).Study guide for fundamentals of nursing.St. Louis,

Missouri: Elsevier Mosby. Jones, L.H. (2014).Reflective practice in nursing. London: SAGE Potter, P.A. and Perry, A.B. (1995). Basic Nursing Theory and Practice. 3rd

edition,St.Louis: Mosby-Year Book. Smith, A.F.,Duell, D.J. and Martin, B.C. (2000). Clinical Nursing skills. 5th edition, New

Jersey: Presstice-Hall. Taylor, C., Lillis, C., LeMone, P., Lynn, P. (2008). Fundamentals of Nursing The art

and Science


http://www.e-lib.ssru.ac.th:8080/liberty/opac/search.do?queryTerm=Nursing&mode=BASIC&activeMenuItem=false


http://www.e-lib.ssru.ac.th:8080/liberty/opac/search.do?queryTerm=Nursing&mode=BASIC&activeMenuItem=false

บทที่ 9 การให้สารน ้าทางหลอด ......การให...

Documents