หนงสอ และสงพมพตอเนอง

โดย ผศ.ดร. กลยาณ พรมทอง

หนงสอและสงพมพตอเนอง

ความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ

ท าใหสออเลกทรอนกสเขามามบทบาทในชวตประจ าวนมากขน หองสมดในปจจบนจงมการจดหาและใหบรการสออเลกทรอนกสเพมมากขน แตการใชสออเลกทรอนกสกมขอจ ากดบางประการ ไมสามารถน ามาทดแทนสอสงพมพไดโดยเฉพาะการสรางนสยรกการอาน

ดงนนสอสงพมพซงมแตดงเดมจงมความส าคญ และเปนทรพยากรสารสนเทศหลกของหองสมดทตองจดใหบรหารแกผใช เนองจากสอสงพมพสามารถชวยใหมนษยเกดความรความเขาใจ สามารถรบร และสบทอดตอๆไปเปนสอทราคาถกมผใชนยมกนอยางแพรหลาย ใชไดสะดวก และสามารถน าตดตวไปใชไดทกแหงหนไมจ ากดสถานท

ความหมายของหนงสอ

หนงสอ คอ ทรพยสนทางปญญาอยางหนงทมนษยสรางขน โดยการน าเอาความร ความคดและประสบการณมาประมวลเขาดวยกน ถายทอดสผอานโดยใชตวอกษรและภาพประกอบเปนสอ

สวนตางๆ ของหนงสอ

การใชหนงสอเพอการศกษาคนควาใหไดประโยชนอยางเตมทและรวดเรวนน ผใชจ าเปนจะตองรจกสวนตางๆ ของหนงสอวา แตละสวนมความส าคญในการใหขอมลทเปนประโยชนอยางไรหนงสอแตละเลมประกอบดวย 4 สวนใหญๆ คอ (1) สวนปก (Binding) (2) สวนประกอบตอนตน (Preliminarry pages) (3) สวนเนอเรอง (Text or Body of ter book) (4) สวนประกอบตอนทาย (Auxiliary materials)

หนงสอแตละเลมประกอบดวย 4 สวนใหญๆ คอ

1. สวนปก (Binding)

2. สวนประกอบตอนตน (Preliminary pages)

3. สวนเนอเรอง (Text or Body of the book) 4. สวนประกอบตอนทาย (Auxiliary materials)

1. สวนปก ประกอบดวยสวนตางๆ ดงน

1.1 ใบหมปก (Book jacket, Dust jacket) คอ กระดาษทหมปกนอกของหนงสอหนงสอปกแขงสวนมากจะมใบหมซงจะใชกระดาษตพมพสสวยงาม มชอหนงสอ ชอผแตง และชอส านกพมพบนดานหนา ใบหมปกมประโยชน ดงน

1.1.1 ดงดดความสนใจ

1.1.2 ปองกนปกหนงสอไมใหสกปกรก และชวยรกษาปกใหใหมอยเสมอ

1.1.3 ใหรายละเอยดบางอยางทเปนประโยชนแกผอาน เชน อาจมประวตสนๆ ของผแตง และมผลงานรวมทงมเรองยอหรอค าวจารณเกยวกบหนงสอเลมนน ซงคดมาจากวารสารตางๆ

1.2 ปกหนงสอ (Binding, Cover) คอ สวนท ชวยรกษารปเลมของหนงสอใหคงทน ประกอบดวยปกหนาและปกหลง โดยมสนหนงสอ (Spine) เปนสวนชวยยดปกหนาและปกหลงเขาดวยกน ปกหนงสอมทงชนดปกแขง ซงอาจท าจากกระดาษแขงหมดวยผา

แรกซน หมผาหรอหมหนง หรอชนดปกออน ท าดวยกระดาษหนาหรอบางตามทผผลตจะก าหนด ปกหนาตามปกตจะมชอหนงสอชอผแตง และชอส านกพมพ หนงสอทมสนหนากจะมรายละเอยดทสนเหมอนปกหนา หองสมดจะเขยนหรอตดเลขเรยกหนงสอไวทสนซงเปนสวนทเหนไดเดนชดเมอจดเรยงหนงสอบนชน ถาเปนหนงสอสนบางกจะเขยนหรอตด เลขเรยกหนงสอไวบนหนาปก

2.2 หนาบอกชอเรอง (Half title page) คอ หนาทอยถดจากใบรองปก มเฉพาะชอหนงสอเพยงอยางเดยว ปจจบนสวนมากโดยเฉพาะหนงสอภาษาไทย ไมมหนาบอกชอเรอง

2.3 หนาภาพพเศษ หรอหนาภาพน า (Frontispiece) คอหนาทมภาพส าคญซงเกยวกบเนอหาของหนงสอเลมนน เปนภาพขนาดใหญเตมหนาอยดานหลงของหนาชอเรองตรงขามกบหนาปกใน อาจเปนภาพบคคลส าคญถาเปนหนงสอชวประวตหรอภาพงานศลปชนเดนๆ ถาเปนหนงสอทางดานศลปกรรม เปนตน หนงสอทวๆไป จะไมมหนาน

2.4 หนาปกใน (Title page) เปนหนาทส าคญ ทสดของหนงสอ เพราะใหรายละเอยดเกยวกบหนงสอเลมนนๆอยางสมบรณ ดงตอไปน

2.4.1 ชอเรอง (Title) ถอวาชอเรองทปรากฏในหนาปกใน เปนชอเรองทถกตอง เพราะมหนงสอบางเลมชอเรองทปกนอกกบหนาปกในไมเหมอนกน และอาจมเรองยอยหรอเรองรอง (Subtitle) ซงเปนขอความทอธบายชอเรอง หรอชวยขยายความหมายชอเรองใหชดเจนยงขน เชน

2.4.2 ชอผแตง (Author) หนงสอทาง วชาการจะใชนามจรงของผแตงพรอมทงคณวฒ ต าแหนงหนาทการงานและประสบการณ ถาหนงสอนนมผแตงรวม ผวาดภาพประกอบ ผแปลผรวบรวมหรอบรรณาธการ กจะมชอบคลเหลานนปรากฎอยทหนาปกในดวย

2.4.3 ครงทพมพ (Edition) หมายถง จ านวนครงทหนงสอเลมนนไดรบการตพมพ หนงสอทมการตพมพใหมถามการปรบปรงแกไข เพมเตมเนอหาใหสมบรณและทนสมยกจะแจงไวดวย เชน พมพครงท 6 แกไขและเพมเตม

ส าหรบหนงสอตางประเทศเมอมการปรบปรง แกไขเพมเตมจะเรยกชอ ครงทพมพ แตกตางกนดงน

- Abridged edition ฉบบยอคอ ฉบบพมพทยอเนอความใหสน Acting edition ฉบบบทละคร คอ ฉบบพมพเปนบทละครเพอใชส าหรบการแสดงละครโดยเฉพาะ De Luxe edition ฉบบประณต คอ ฉบบทจดพมพประณตเปนพเศษและใชวสดอยางด Enlarged edition ฉบบแกไขเพมเตม คอ ฉบบพมพทมการปรบปรงแกไขหรอเพมเตมเนอหาใหทนสมยยงขน Library edition ฉบบหองสมด คอ ฉบบพมพทพมพดวยกระดาษอยางด มการเยบเลมใหแขงแรงทนทานและมรปเลมขนาดใหญส าหรบใชในหองสมดโดยเฉพาะ New edition ฉบบพมพครงใหม คอ ฉบบพมพทมการแกไขเพมเตม หรออาจเปลยนแปลงลกษณะรปเลมดวย Reprint edition ฉบบพมพซ า คอ ฉบบพมพทตพมพใหมโดยไมมการเปลยนแปลงเนอเรอง มความหมายเชนเดยวกบค าวา Impression, Issue หรอ Printing Revised edition ฉบบแกไขเพมเตม คอ ฉบบพมพทมแกไขเพมเตมเนอหาใหทนสมยเชนเดยวกน Enlarged edition Simplified edition ฉบบงาย คอ ฉบบพมพทมการปรบปรงส านวนภาษาใหเขาใจงายขน Subscriber’s edition ฉบบสงจอง คอ ฉบบพมพทจ าหนายใหกบผสงจองเทานนไมมวางจ าหนายทวไป Unabridged edition ฉบบสมบรณ คอ ฉบบพมพทรวบรวมเนอเรองตางๆ อยางสมบรณแบบ

2.4.4 พมพลกษณ (Imprint) คอรายละเอยดเกยวกบการจดพมพ ไดแก สถานทพมพ(ชอเมอง หรอจงหวด) ส านกพมพหรอผจดพมพ และปทพมพ

รายละเอยดตางๆ ในหนาปกในดงกลาว หองสมดจะน าไปใชในการท า OPEX และผใชจะน าไปเขยนบรรณานกรม

2.5 หนาลขสทธ (Copyright page) เปนหนาทอยดานหลงของหนาปกใน ลขสทธ หมายถง สทธทางวรรณกรรม ศลปกรรมและประดษฐกรรม ซงผตนคดไดรบการคนครองตามกฎหมายหนาลขสทธจะระบปทจดลขสทธแตละครงและเจาของลขสทธ หามคดลอก ตดตอน ดดแปลงพมพ หรอแปลเผยแพรกอนไดรบอนญาต มฉะนนจะเปนการละเมดลขสทธ

หนาลขสทธของหนงสอภาษาองกฤษ จะมขอมลรายการบรรณานกรม (Library of Congress Cataloging in Publication Data) ซงเปนขอมลทอ านวยความสะดวกแกหองสมดในการวเคราะหเลขหมและท ารายการ OPEX นอกจากนนจะมเลขมาตรฐานสากลประจ าหนงสอ *(ISBN)รวมทงรายละเอยดอนๆ

ขณะนประเทศไทยใชพระราชบญญตลขสทธพทธศกราช 2537 ไมตองน าหนงสอไปจดทะเบยนลขสทธเหมอนคนตางประเทศ โดยถอเอาปหนงสอนนไดรบการตพมพออกเผยแพรเปนปลขสทธ ลขสทธของหนงสอจะมตลอดอายของผแตงและมอยตอไปอกเปนเวลา 50 ป นบแตผแตงถงแกความตาย

2.6 หนาค าอทศ(Dedieation page) หนาค าอทศจะอยกอนหนาค าน า หนงสอบางเลมเทานนทมค าอทศ ซงเปนขอเขยนสนๆ ทผแตงแสดงความกตญญแกผทมอปการคณ บคคลทรกใคร หรอมสวนเกยวของชวยเหลอใหแรงดลใจในการเขยนหนงสอเลมนน อาจเปนบดามารดา คร อาจารย สาม ภรรยา ลก ฯลฯ ทงทมชวตอยหรอลวงลบไปแลว หรออทศใหแกสถาบนกได

ตวอยาง ค าอทศในหนงสอ “บนเสนทางหนงสอพมพ” ของสมบรณ วรพงษ มดงน

2.7 หนาค าน า (Preface,Foreward) ค าวา Perface หรอ Foreward เปนค าน าทผแตงเขยนแจงใหผอานทราบเกยวกบสาเหตและวตถประสงคในการแตงหนงสอเลมนนรวมทงขอบคณผทมสวนใหความสนบสนนและชวยเหลอ

ในกรณทผเขยนจะตองกลาวแสดงถอยค าขอบคณผชวยเหลอ และใหความรวมมอในการเขยนหนงสอเลมนนจ านวนมาก เชน ในการท าปรญญานพนธมกจะแยกค ากลาวขอบคณออกจากค าน า และเรยกชอวา “ประกาศคณปการหรอกตตกรรมประกาศ (Acknowledgement)” จะอยในหนาถดไปจากค าน า

หนงสอบางเลมอาจม “ค านยม” คอ ค าน าซงบคคลทมชอเสยเปนทยกยองกนทวไปเขยนชมหรอแนะน าเกยวกบผแตง หรอเนอเรองของหนงสอตอผอาน อาจเปนเพราะผแตงเปนนกเขยนใหมยงไมเปนทรจกดในหมนกเขยน หรอบางทอาจเปนนกเขยนทมชอเสยงพอสมควร แตตองการค านยมจากบคคลทมชอเสยงเพอเปนการเพมน าหนกใหแกงานเขยนนนๆ กได ค านยมนจะอยกอนหนาค าน าทผแตงเขยนเอง

2.8 หนาบทน า (Introduction) จะกลาวถงแนวเนอหาและขอบเขตของเนอหาทจะเสนอในหนงสอเลมนน หนงสอบางเลมอาจมบทน าเปนบทแรกของหนงสอ เพราะผเขยนมงใหความรเกยวกบเนอหาพนฐานทวไป ไปกอนถงตวเนอหา

2.9 หนาสารบญ (Contents, Table of contents) เปนหนาทบอกใหเราทราบวา หนงสอเลมนนแบงเนอหาออกเปนกบท กตอน แตละบทแตละตอนมเรองเกยวกบหวขออะไร อยทหนาใดสารบญจะชวยใหผอานทราบวาหนงสอเลมนนมขอบเขตเนอหากวางขวางเพยงใด มเรองทตองการศกษาคนควาหรอและชวยใหคนหาเรองราวทตองการไดสะดวกรวดเรว

2.10 หนาสารบญภาพและอนๆ (Lists of illustrative material) หนงสอบางเลมทมภาพประกอบ ตาราง แผนท หรอแผนภมจ านวนมากจะมสารบญแยกประเภท เชน สารบญภาพ สารบญตาราง พรอมเลขหนาก ากบ เพอใหคนหาไดสะดวกรวดเรว

2.10 หนาสารบญภาพและอนๆ (Lists of illustrative material) หนงสอบางเลมทมภาพประกอบ ตาราง แผนท หรอแผนภมจ านวนมากจะมสารบญแยกประเภท เชน สารบญภาพ สารบญตาราง พรอมเลขหนาก ากบ เพอใหคนหาไดสะดวกรวดเรว

3. สวนเนอเรอง เปนสวนส าคญทสดของหนงสอ

มรายเอยดเนอหา ล าดบหวขอตามสารบญตงแต

บททหนงจนถงบทสดทาย ประกอบดวยสวนตางๆ ดงน

3.1 พาดหว (Headline) เปนชอตอน ชอบท หรอชอหวขอเรอง เรยงล าดบหนาเหมอนสารบญ หนงสอบางเลมจะน าทงหวขอของแตละบทพมพทกๆหนาในต าแหนงทอยระดบเดยวกบเลขหนา เพอชวยใหการคนควาอานไดสะดวกรวดเรวขน

3.2 อญประภาษ (Quotation) เปนขอความทผเขยน คดลอก แปล หรอสรปมาประกอบเนอหาพรอมระบแหลงทมา

3.3 การอางอง (Referencs) เปนการระบ แหลงทมาของขอความหรอขอมลทน ามาประกอบในเนอหา การอางอง มหลายแบบ เชน

3.3.1 เชงอรรถอางอง (Citation footnote) เปนการระบแหลงอางองแยกจากเนอหา อยตอนลางของหนาทมขอความนน เรยงล าดบตามหมายเลขการอางอง

3.3.2 อางองแทรกในเนอหา(Citation) เปนการระบแหลงอางองในวงเลบทายขอความทน ามาอางอง หรอในต าแหนงทเหมาะสมกบขอความทใชแตละตอน

3.3.3 อางองทายบท (Notes) เปนการระบเหลงอางองแยกจากเนอหาเรยงล าดบหมายเลขการอางองรวมไวทายบทแตละบท

3.4 เชงอรรถเสรมความ (Content footnote) เปนการอธบายศพท หรอเรองราวขอเทจจรงบางตอนใหชดเจนยงขน โดยใชเครองหมายดอกจนก ากบ อธบายไวตอนลางของหนานน

3.5 ภาพประกอบ (Illustrations) เปนสวนทชวยใหหนงสอสวยงาม มเนอหาสมบรณเขาใจงายยงขน ภาพถาย ภาพวาด แผนภม แผนผง กราฟ ฯลฯ แลวแตความเหมาะสมของเนอหา

3.6 ตาราง (Tables) หนงสอวชาการ งานวจย หรอรายงานของหนวยงานตางๆ อาจมตารางเปนสวนประกอบของเนอหา เพอแสดงเปรยบเทยบขอมลตางๆ ใหเขาใจงายและชดเจนขน

4. สวนทประกอบตอนทาย ประกอบดวยสวน ตางๆ ดงน

4.1 บรรณานกรม(Bibliography) คอ รายชอหนงสอและวสดทกประเภททผเขยนใชเปนแหลงขอมล คนควาและอางองในการเขยนหนงสอเลมนน อาจรวบรวมไวทายบทแตละบทหรอทายเลมกไดบรรณานกรมจะเปนหลกฐานอางองวา หนงสอเลมนนผเขยนไดคนควาจากกหนงสอหรอวสดใดบาง และเปนประโยชนมากส าหรบผอานทตองการคนควารายละเอยดเพมเตมจากรายชอหนงสอและวสดอนๆ ทปรากฏในบรรณานกรมนน

4.2 ภาคผนวก (Appendis) คอ สวนประกอบนอกเหนอจากเนอหาทเพมเตมเขามา เพอเสรมเนอหาของหนงสอใหสมบรณชดเจนยงขน หนงสอบางเลมอาจน าเรองตางๆ ทนาสนใจและเปนความรพเศษทเกยวของ มาพมพรวมไวดวยโดยผอานไมตองเสยเวลาไปคนหาหนงสอเลมอนมาอานเพมเตม ภาคผนวกจะอยตอนทายของเลม ตอจากบรรณานกรม

4.3 อภธานศพท (Glossary) คอบญชค าศพทเฉพาะหนงสอวชาการทมค าศพทเฉพาะซงมความหมายแตกตางไปจากความหมายตามปกต หรอค าศพทยากซงผอานทวไปอาจไมเขาไจ ผแตงจะน าค าศพททใชในหนงสอเลมนนมาจดเรยงตามล าดบอกษร พรอมทงอธบายความหมายไวตอนทายเลมเพอชวยใหผอานคนอานไดตามความตองการ และสามารถเขาใจเนอหาของหนงสอเลมนนไดดยงขน

4.4 ดชน (Index) หรอดรรชน บางทเรยกวา สารบญคนเรอง คอ บญชค าหรอหวขอยอยทส าคญทกลาวถงในหนงสอนน น ามาจดเรยงตามล าดบตวอกษรพรอมทงบอกเลขหนา ทมค านนๆ ปรากฏอยเพอใหผอานคนหาความรเรองปลกยอยเหลานนไดสะดวกและรวดเรว ดชนมกอยทายเลมแตถาเปนหนงสอชดหลายเลมจบอาจมดชนรวมแยกไวเปนเลมสดทายตางหาก เชน หนงสอประเภทสารานกรม ดชนอาจแบงเปน 5 ชนด คอ

4.4.1 ดชนหวเรอง (Subject index) คอ ดชนทจดเรยงล าดบตวอกษรเฉพาะหวเรอง หรอหวขอยอยทปรากฏในหนงสอ หวเรองอาจเปนชอบคคล ชอสถานท และเรองยอยๆ ทส าคญ 4.4.2 ดชนผแตง (Author index) คอ ดชนทจดเรยงตามล าดบตวอกษรของชอผแตงหนงสอทปรากฎในหนงสอเลมนน 4.4.3 ดชนเรอง (Title index) คอ ดชนทจดเรยงตามล าดบตวอกษรของชอหนงสอทปรากฎในหนงสอเลมนน

4.4.4 ดชนทวไป (General index) คอ ดชนทรวมหวเรอง ชอผแตงและชอเรองจดเรยงคละกนไปตามล าดบอกษร

4.4.5 ดชนบรรทดแรกของบทกวนพนธ

(First line index) คอดชนทจดเรยงตามล าดบอกษรของบรรทดแรกของบทกวนพนธ ในหนงสอรวมบทกวนพนธ

หนงสอทางวชาการสวนใหญจะมดชนทวไป มบางเลมเทานนทมดชนหวเรอง ดชนผแตง และดชนชอเรอง

การระวงรกษาหนงสอ

หนงสอมคณคาตอผอานเปนอยางมาก จงสมควรททกคนจะไดทราบขอควรปฎบตในการใชหนงสอทถกตอง โดยเฉพาะอยางยงการใชหนงสอของหองสมด ซงเปนสมบตสวนรวมและมผใชเปนจ านวนมากหากผใชทกคนชวยกนระวงรกษาหนงสอทกเลมจะมความคงทนไมช ารดงายมอายการใชใหประโยชนตอสวนรวมยาวนาน

การระวงรกษาหนงสอทงหนงสอสวนตว

หนงสอสวนรวม มขอควรปฎบตดงน

1 . การตรวจความเรยบรอยของหนงสอใหม การเลอกซอหนงสอใหมแตละเลมทกครงควรพจารณาอยางละเอยดในสงตอไปน

1.1 การเยบเลมเขาปกเรยบรอย แขงแรงทนทานด

1.2 สภาพเรยบรอย ปกไมกลบหวกบเนอในหนากระดาษไมช ารด ฉดขาด หรอสกปรกและตดเรยบรอย หนาไมตดกน

1.3 จ านวนหนาครบถวน ไมขาดหาย หนาไมสลบ ไมกลบหว พมพตวอกษรและภาพประกอบชดเจน

2. วธเปดหนงสอ 2.1 หนงสอใหม

2.1.1 เปดหนงสอใหมใหถกวธ โดยปฎบตดงน

ขนท 1 วางหนงสอใหสวนสนทาบกบพน เปดปกหนาและปกหลงออกใหกางแนบพนจบสวนทเปนเนอหนงสอโดยใชนวหวแมมอรดกระดาษตามรอยพบของสนใหเรยบทงสองดาน

ขนท 2 เปดหนาหนงสอถดจากปกหนาครงละ 5-10 ใบ ใชหวแมมอรดกระดาษตอนทตดกบสนใหเรยบและตอไปเปดหนาหนงสอถดจากปกหลงประมาณ 5-10 ใบ แลวใชนวรดเชนกน ท าเชนนสลบกนเรอยๆไป

ขนท 3 เมอเปดหนงสอแลวใชนวรดจากเสนดานปกหนาสลบ กบดานปกหลง ตามขนตอนท 2 จนพบกนทกลางเลม หนงสอกจะอยในลกษณะเปดกางไดเตมท

2.1.2 ถาพบหนงสอทหนาตดกนเพราะตดรมกระดาษไมขาด ใหใชมดคมๆ สอดตดใหขาดจากกน อยาใชไมบรรทด ปากกา ดนสอ หรอนวมอ เพราะจะท าใหหนาหนงสอแหวงเวา หรอฉกขาดไมเรยบรอยได

2.1.3 ถาพบหนงสอทหนาเปนมมพบอย ควรคลออกแลวใชกรรไกรตดสวนทเกนออกใหเรยบรอย ไมควรฉกตรงรอยพบออก จะท าใหหนาหนงสอแหวง

2.1.4 ควรหมปกดวยกระดาษ หรอพลาสตกใหเรยบรอย

2.2 หนงสอเกา

2.2.1 ไมควรเปดหนงสอกางออกเกน 180 องศา เพราะจะท าใหสวนทเปนสนหนงสอช ารด

2.2.2 เปดหนงสอแตละหนาควรใชนวจบทมมกระดาษดานขวาพลกหนาหนงสอ อยาใชวธยมหนงสอแรงๆ อยาใชมอแตะน าลายแตะหนงสอเพอพลก

2.2.3 ถามอเปอนควรลางมอใหสะอาดกอนหยบหนงสอเพอพลก

2.2.4 เมออานหนงสออานหนงสอคางไว ยงไมจบ ควรใชทคนหนงสอ (Book mark) หรอวสดบางๆ เชน กระดาษ รบบน สอดคนไวไมควรพบมมหนงสอหรอใชวสดทมความหนา เชนปากกา ดนสอ จะท าใหหนงสอช ารด

2.2.5 ไมควรกางหนงสอไวแลวคว ากบพนโตะเพราะจะท าใหสนหนงสอช ารดงาย

2.2.3 ถามอเปอนควรลางมอใหสะอาดกอนหยบหนงสอเพอพลก

2.2.4 เมออานหนงสออานหนงสอคางไว ยงไมจบ ควรใชทคนหนงสอ (Book mark) หรอวสดบางๆ เชน กระดาษ รบบน สอดคนไวไมควรพบมมหนงสอหรอใชวสดทมความหนา เชน ปากกา ดนสอ จะท าใหหนงสอช ารด

2.2.5 ไมควรกางหนงสอไวแลวคว ากบพนโตะเพราะจะท าใหสนหนงสอช ารดงาย

3. วธหยบหนงสอบนชน

เมอตองการหยบหนงสอทเรยงแนนอยบนชน หามใชนวดงสวนบนของสนออกมาเพราะจะท าใหสนฉกขาด ควรใชวธผลกหนงสอเลมทประกบทงสองขางใหลกเขาไป แลวใชมอจบกลางสนหนงสอเลมทตองการดงออกมา จากนนจดเรยงหนงสอบนชนใหเรยบรอย

4. วธระวงรกษาหนงสอ 4.1 เกบหนงสอไวในทอณหภมเหมาะสมไมเปยกชนหรอรอนอบอาวเกนไป 4.2 การจดหนงสอเขาชน ไมควรเรยงแนนจนเกนไป จะท าใหหนงสอเสยทรงและหากผหยบดงออกมาโดยไมถกวธ จะท าใหหนงสอช ารดฉกขาดถาหนงสอวางไมเตมชนควรใชทกนหนงสอมใหหนงสอลม และตงตรงอยเสมอ

4.3 ระมดระวงอยาใหหนงสอตกจากทสง

4.4 หนงสอทเปนสมบตสวนรวม ผใชไมควรขดเขยนหรอท าเครองหมายใดๆ ลงในหนงสอเมอพบขอความทควรจดจ า ควรบนทกลงในสมดสวนตว

4.5 ไมควรฉกหรอตดรป หรอขอความใดๆ ออกจากหนงสอ

4.6 ไมน าหนงสอไปใชประโยชนอยางอนเชน กนแดด กนฝน หรอหนนนอน เปนตน

4.7 ระวงอยาใหหนงสอเปรอะเปอน เปยกชนเพราะจะท าใหหนงสอสกปรก กระดาษเปอย ตวอกษรเลอะเลอน และความชนอาจท าใหหนงสอขนราได 4.8 เมอยมหนงสอไปใชทบานตองวางใหพนมอเดก มฉะนนเดกอาจฉกหรอขดเขยนท าใหหนงสอสกปรกได 4.9 ระมดระวงศตรของหนงสอ เชน ตวแมลง ปลวกเปนตน 4.10 ควรซอมหนงสอตงแตเมอช ารดเลกนอย

สงพมพตอเนอง คอ สงพมพทเผยแพรอยางตอเนอง ภายใตชอเรองเดยวกน มก าหนดระยะเวลาออกแนนอนและสม าเสมอ เชน รายวน

รายสปดาห รายปกษ (ครงเดอน) รายเดอน รายสามเดอน เปนตน เนอหาในแตละฉบบประกอบดวย บทความ เรองราวตางๆ ของผเขยนหลายคน

แตละบทความอาจจบในฉบบเดยว หรอตอเนองกนจบหลายฉบบกได

สงพมพตอเนองทใชกนมากในหองสมด ไดแก วารสาร และหนงสอพมพ ซงจะใหสารสนเทศทใหม มเนอหาทนสมยและทนเหตการณมากกวาหนงสอต าราวชาการทวไป

• วารสาร

• เอาของเกามาใส

หนงสอพมพ

หนงสอพมพ อาจเบงเปนประเภทและประกอบดวยสวน ตางๆ ดงน

1 ประเภทของหนงสอพมพ หนงสอพมพอาจแบงเปน 2 ประเภทคอ

1.1 หนงสอพมพทวไป คอ หนงสอพมพทเสนอขาว เหตการณ ความเคลอนไหวใหมๆ ทงในประเทศและตางประเทศ เชน ขาวการเมอง เศรษฐกจ การศกษา กฬา บนเทง และขาว สงคม เปนตน หนงสอพมพทวไปนมทงทเนนขาวประเภทอาชญากรรม อบตเหต ขาวบนเทง และขาวทวไปทคนสวนใหญสนใจ(ขาวชาวบาน) ซงมปรมาณจดพมพจ าหนายสง เชน ไทยรฐ เดลนวส ขาวสด คมชดลก เปนตน และประเภททเนนขาวสารและปญหาตางๆ ดานการเมอง การปกครองเศรษฐกจและสงคม เชน มตชน แนวหนา ไทยโพสต โพสตทเดย เปนตน

1.2 หนงสอพมพเฉพาะเรอง เปนหนงสอพมพเสนอขาว เหตการณ เรองราวทมเนอหาเกยวกบเรองใดเรองหนง โดยเฉพาะ ส าหรบผอานเฉพาะกลมทสนใจ เชน ประชาชาตธรกจฐานเศรษฐกจ ผจดการรายสปดาห สยามกฬารายวน เปนตน

2. สวนตางๆ ของหนงสอพมพ หนงสอพมพมลกษณะเปนกระดาษขนาดใหญจ านวนหลายแผนพบไวเยบเลมสวนมากออกรายวน เพอเสนอขาวสดใหผอานไดรบรทนตอขาวและเหตการณใหมๆ ทเกดขนทวโลก

หนงสอพมพประกอบดวยสวนๆทส าคญ ดงน

2.1 ขาว (News) คอรายงานของเหตการณ และเรองราวหรอสถานการณทนาสนใจขาวประกอบดวยสวนใหญๆ 3 สวน โดยแตละสวนจะใชอกษรพมพขนาดแตกตางกนจากขาวใหญไปถงขาวขนาดเลกตามล าดบ

2.1.1 หวขาว (Headlines) เปนสวนทส าคญทสดของหนงสอพมพ พมพไวหนาแรกเรยกวา “พาดหว” คอการเลอกขาวทส าคญและนาสนใจมากทสด มายอขาวใหสนและพมพดวยตวอกษรขนาดใหญ หนงสอพมพฉบบหนงๆ อาจมหลายหวขาวโดยจดขนาดตวพมพลดหลนกนลงมาตามระดบความส าคญของขาว การพาดหวขาวนนจะหยบเอาจดส าคญทสดของเนอขาวมาพาดหว เพอวตถประสงคดงน

(1) ใหคนอานเกดความสนใจ

(2) ใหความสะดวกแกคนอาน กรณผอานไมมเวลาพอทจะ อานไดทกขาว พาดหวขาวจะชวยใหผอานเลอกอานขาวทตนสนใจมากทสด

(3) เปนการเนนความส าคญของขาวนนๆ

2.1.2 วรรคน า หรอน าขาว (Lead) คอ ยอหนาแรกของขาวทรวมขอเทจจรงทส าคญแบบยอๆ วาใคร ท าอะไร ทไหน เมอใด และเปนอยางไร เพอใหผอานไดทราบถงใจความส าคญอยารวดเรว วรรคน านจะพมพดวยตวอกษรขนาดใหญกวาเนอขาว

2.1.3 เนอขาว เมอผอานไดทราบขาวนนจากพาดหวขาวและวรรคน าแลว ถาสนใจกอานเนอขาว ซงเปนสวนทใหรายละเอยดของขาว

2.2 บทน าหรอบทบรรณาธการ เปนบทความทแสดงความคดเหนเกยวกบขาวหรอเรองทนาสนใจในขณะนน เพราะผอานไดขอเทจจรงจากเนอขาวแทๆ แลวอาจตองการทราบความคดเหนเกยวกบขาวนนๆ ดวย บทน านสวนมากบรรณาธการจะเปนผเขยนเอง

2.3 คอลมนประจ า คอ ขอเขยนเรองใดเรองหนงทตพมพเปนประจ าในหนงสอพมพแตละฉบบ ตวอยางคอลมนประจ าในหนงสอพมพไทยรฐ เชน คอลมน “รกธรรม” “บคคลในขาว” “กลาไดกลาเสย” “เหะหะพาท” “หมายเหตประเทศไทย” “สารพนปญหา” เปนตน

2.4 บทความ สารคดและบนเทงคด บทความทางวชาการหรอการแสดงความคดเหนรวมทงเรองสารคดทใหความร สารระตางๆ อาจเปนเรองทผอานเขยนมาลงกได และมหนงสอพมพบางฉบบทมนวนยายเรองยาวลงเปนประจ า นอกจากนอาจมเกรดความรตางๆทสนใจเปนการเพมเตมเนอหาใหผอานนอกเหนอจากขาว เรองประเภทนจะมมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบวตถประสงคประเภท และนโยบายของหนงสอพมพแตละฉบบเปนส าคญ

2.5 ภาพประกอบ เปนสวนส าคญทท าใหผอานเกดความเขาใจและสนใจในขาวและคอลมนตางๆ มากยงขน ภาพประกอบการเสนอขาวสดมกเปนภาพทถายมาโดยตรงจากเหตการณหรอสถานททปรากฎเปนขาว

หนงสอพมพบางฉบบมการตน ภาพลอเลยนการเมอง หรอเหตการณตางๆ ตวอยางหนงสอพมพเดลนวสหนา 3 จะมการตนคอลมน “หมน” หรอหนงสอพมพไทยรฐหนา 5 ม คอลมน “ผใหมมากบทงหมาเมน” ของ ชย ราชวตร เปนตน การตนเหลานทตดตามขาวเปนประจ าเทานนจงจะดไดเขาใจแจมแจง

2.6 โฆษณาแจงความ มความส าคญตอหนาหนงสอพมพมากเพราะเปนการลดคาใชจายในการจดท าหนงสอพมพ ท าใหราคาหนงสอพมพไมสงมาก โฆษณาแจงความในหนงสอพมพจะชวยใหผอานทราบวาจะชอหรอขายสนคาไดทไหน รแหลงทจะหางานท า การขอความชวยเหลอ การเปรยบเทยบสนคาบรการ แฟชน ฯลฯ การโฆษณาจงเปนการใหบรการสาธรณชนทางออมอยางหนงแตหนงสอพมพทดจะตองมงกอบโกยแตผลประโยชนและลงโฆษณาแจงความมากเกนไป เพราะจะเปนการเอาเปรยบผอาน

สรป

1.) หนงสอเปนทรพยสนทางปญญาทมนษยสรางขน เปนสอสงพมพทชวยใหมนษยเกดความรความเขาใจ สามารถ รบร และสบทอดตอๆไป ปจจบนมสอประเภทอเลกทรอนกสเขามามบทบาทมากขน แตกยงไมสามารถใชทดแทนสอสงพมพไดทงหมด สอสงพมพจงยงเปนทรพยากรสารสนเทศหลกของหองสมดและของผใช

2.) สงพมพตอเนอง โดยเฉพาะวารสารและหนงสอพมพเปนสอสงพมพทใหสารสนเทศใหมๆมเนอหาทนสมย และทนเหตการณมากกวาหนงสอ

3.) การใชหนงสอ วารสาร และหนงสอพมพ เพอการศกษาคนควาใหไดปะโยชนสงสดนนผใชควรรจกและใชสวนตางๆ ของหนงสอ วารสาร และหนงสอพมพใหเกดประโยชนดวย

4.) การรจกระวงรกษาหนงสอทถกวธ จะท าใหหนงสอมความคงทน ไมช ารดงาย และมอายการใชประโยชนยนนาน

5.) วารสารและหนงสอพมพ หองสมดบางแหงอาจมการ ใหบรการในรปแบบของสออนๆดวย ไดแก

5.1 วสดยอสวน สวนมากเปนวารสารหรอหนงสอพมพฉบบ ยอนหลง

5.2 สออเลกทรอนกส ผใชสามารถสบคนขอมลจากวารสารอเลกทรอนกสไดใน 3 รปแบบคอ

5.2.1 วารสารอเลกทรอนกสในรปออนไลนเปนวารสารฉบบเตมทสามารถสบคนดวยระบบออนไลน จากฐานขอมลเชงพาณชย โดยผใชสามารถเขาถงขอมลของผผลตหรอแหลงผลตไดโดยการเชอมตรงไปยงผจดจ าหนาย

5.2.2 วารสารอเลกทรอนกสในรปซดรอม เปนวารสารฉบบเตมทจดท าบนทกในซดรอม

5.2.3 วารสารอเลกทรอนกสในรปเครอขาย เปนวารสารฉบบเตมทเผยแพรอยบนเครอขายอนเทอรเนต ซงไดรบความนยมมากจากผใชในปจจบน

หนงสออางอง (Reference Books)

โดย ผศ.ดร. กลยาณ พรมทอง

ความหมาย

A.L.A Glossary of Library Term ไดใหค าจ ากดความของหนงสออางองไวดงน

1 เปนหนงสอทจดท าขน เพอใหเปนทคนควาอางองขอเทจจรงบางประการ มากกวาจดท าขนเพอใหอาน ตดตอกนทงเลม

2 เปนหนงสอทตองใชภายในหองสมดเทานน

ลกษณะส าคญของหนงสออางอง หนงสออางองโดยทวไป ประกอบดวยลกษณะทส าคญดงน

1. เปนหนงสอทเขยนโดย ผทรงคณวฒและเชยวชาญในสาขาวชาการนนโดยเฉพาะ เชนบทความในหนงสอสารานกรม

2. เปนหนงสอทรวบรวมความรหลายประเภทเขาไวดวยกน มงใหขอเทจจรงและเรองราวทราบรายละเอยดตางๆ อนเปนประโยชนในการตอบปญหาทกดาน เชน หนงสอรายป สงแรกในเมองไทย

3. เปนหนงสอทมขอบเขตคลมกวางขวางในทกแขนงวชา เชน หนงสอสารานกรม 4. เปนหนงสอทมเนอหาความใหมทนสมยอยเสมอ 5. เปนหนงสอทมการเรยบเรยงเรองราวอยางมระเบยบมลกษณะดงน

5.1 เรยบเรยงตามล าดบอกษรตามพจนานกรม

5.2 เรยบเรยงตามล าดบเหตการณ

5.3 เรยบเรยงตามสภาพภมศาสตร โดยค านงถงทศทางหรอสถานทตงเคยงกน เรองราวแตละเรองราวทมความเกยวของกน จะจดล าดบแบพจนานกรมไวภายในชอประเทศ เมอง หรอทวป

5.4 เรยงตามวธแบงหมวดหม เชน หนงสอประเภทนามานกรมซงใหรายละเอยดชอหนงสอหนงสอในแขนตางๆ จดตามล าดบการแบงหมวดหมหนงสอแบบทศนยมของ ดวอ

5.5 เรยบเรยงตามหวขอวชาโดยจดเรองราวตามล าดบอกษรไวภายในหวขอวชาตางๆ อยางกวางๆ

6. เปนหนงสอทมดรรชนชวยคนเรองโดยละเอยด ท าใหสะดวกรวดเรว

7. เปนหนงสอทมขนาดใหญกวาหนงสอธรรมดา รปรางแขงแรง ตวพมพอานงายและใชกระดาษอยางด

8. เปนหนงสอทมใชภายในหองสมดเทานน ไมใหขอยมออกจงมลกษณะ ตางจากหนงสออน ภาษาไทย “อ” ทเหนอเลขเรยกหนงสอภาษาตางประเทศมอกษร “Ref ” อยเหนอเลขเรยกหนงสอ

ประเภทหนงสออางอง

หนงสออางองแบงได 10 ประเภท

1. พจนานกรม (Dictionaries) มลกษณะดงน

ก. ใหขอเทจจรงในเรองตอไปน 1)ตวสะกด 2) วธออกเสยง

3)ชนดของค า 4) ทมาของค า ประวต 5) ค าจ ากดความ วธใช 6) ค าทมความ

ใกลเคยงหรอความหมายตรงกนขาม

ข. เรยงล าดบตามอกษร

ค. บางเลมมเรองราวอนๆดวย เชน ขอเทจจรงเกยวกบชวประวต หรออธบายทางภมศาสตร

2. สารานกรม (Encyclopedias) มลกษณะดงน

ก. ใหขอเทจจรงเกยวกบเรองราวในแขนงวชาตางๆ อยางกวางขวาง ทงในแงประวตศาสตร ความเปนมา และววฒนาการ

ข. โดยมากมภาพ ตาราง แผนท ประกอบเพอชวยความเขาใจ

ค. แสดงหลกฐานของบทความแตละบทไว

ง. มการโยงใหอานเรองอนๆ เพมชวยความเขาใจ

จ. จดล าดบเรองราวตามล าดบตวอกษร

ฉ. มดรรชนโดยละเอยด

สารานกรมทนาสนใจของประเทศไทย คอ สารานกรมส าหรบเยาวชนไทย เขยนโดยพระราชประสงคของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในพระบรมโกศ (รชกาลท 9) เนอหาประกอบดวยความร 4 สาขาวชาไดแก 1. สาขามนษยศาสตร 2. สาขาสงคมศาสตร 3. สาขาวทยาศาสตร 4. สาขาเทคโนโลย หนงสอเปนชดมทงหมด 41 เลม ชดละ 9,999 บาท

3. หนงสอรายป (Almanacs,Yearbooks) มลกษณะดงน

ก.โดยปกตพมพปละครง

ข. ตอบปญหาเกยวกบเรองราวตางๆ ในรอบป รายงานกจกรรม สรปผลงาน

ค. บางหวขอมการทบทวนเรองยอนหลงไป หลายปใหประโยชนในการเปรยบเทยบ

ง. บางเลมเสนอขอเทจจรงเปนตวเลขหรอตาราง ภาพ บคคลท เปนขาวในรอบป

จ. เสนอภาพเหตการณส าคญในรอบป

ฉ. ผพมพมทงเอกชน สวนราชการ หนวยราชการ บรษท

4. สงพมพของรฐบาล (Government Publications)

ก. เปนสงพมพทหนวยราชการเปนผรบผดชอบในการจดพมพ

ข. มงใหความรและขาวเคลอนไหวของหนวยงานนน

5. อกขรานกรมชวประวต (Biographical Dictionnaries) มดงน

ก. สวนใหญเรยบเรยงตามล าดบชอบคคล บางเลมอาจจดล าดบปเกด

ข. อาจมภาพประกอบ ตวอยางลายมอ หรอลายเซนต

6. อกขรานกรมภมศาสตร (Geographical Dictionaries)

ก. เรยบเรยงตามล าดบอกษร ชอ สถานทตงหรอทตงทางภมศาสตร

ข. บอกค าอานทถกตอง อธบายสนๆ เกยวกบชอและสถานทแตละแหง

7. บรรณานกรม (Bibliographies) มลกษณะดงน

ก. ใหรายละเอยดเกยวกบผแตง ชอสงพมพ ผจดพมพลกษณะรปเลม ราคา

ข. บางเรองบอกเนอเรองยอยๆ ไวใหดวย บางเลมมวจารณประกอบ

ค. มการเรยบเรยงแบบตางๆ โดยมากเรยบเรยงตามชอผแตง ตามหวขอวชาหรอตามระบบการจดหมหนงสอ

ง. ชวยใหทราบวามผใดแตงหนงสออะไรไว เมอไหร

จ. ชวยในการพจารณาเลอกหนงสอตางๆ ทงเกาและใหม

ฉ. บางเลมชวยในการจดหมหนงสอและท าบตรรายการ

8. ดรรชนวารสาร (Periodical Indexes) มลกษณะดงน

ก. ใหรายละเอยดเกยวกบผเขยนบทความ ชอบทความ ชอวารสาร ฉบบทมความนนๆ ตลอดจนเลขกบนาทปรากกฎบทความ

ข. เรยบเรยงตามล าดบอกษรชอผเรยบเรยง เขยนบทความ หรอตามหวขอเรอง

ค. เปนเครองทมเวลาในการคนควาบทความจากวารสาร

9. นามานกรม (Directories) มลกษณะดงน ก. เปนหนงสอทรวบรวมชอเฉพาะ เชน สถาบน หนวยราชการ สมาคม หรอบคคล ข. ใหรายละเอยดเกยวกบทตงหรอทอย ค. จดตามล าดบอกษรชอ

10. คมอตางๆ (Handbook Manuals) มลกษณะดงน

ก. รวบรวมเรองราวและขอเทจจรงเฉพาะดานใดดานหนง

ข.ใหรายละเอยดเรองราวอยางสนๆ

สงทควรรในหนงสออางอง

1. ทสนหนงสอโดยเฉพาะทมหลายเลมจบ เชน สารานกรม อาจมตวเลข ตวอกษร สวนของค าซงชวยใหรวาเรองทตองการอยในหนงสอเลมใด

2. ดรรชนทรมหนากระดาษ พมพตวอกษรก ากบชวยใหเปดคนเรองในล าดบอกษรทตองการไดรวดเรวขน

3. ค าทปรากฏอยทมมของหนากระดาษทกหนา โดยเฉพาะหนงสอพจนานกรมและนามานกรม ชวยใหทราบวาเรองทตองการมอยในหนานนหรอไม

4. สวนโยงไปยงเรองอนๆในหนงสออางองเลมทก าลงใชอยนน เปนการเพมเตมจากเรองทผอานไดคนไดอาน ชวยใหไดขอเทจจรงกวางขวางขน

5. ภาคผนวก บางครงเปนค าอธบายศพทเฉพาะทใชในเนอเรองนนๆ บางทเปนมาตราเทยบเพอความสะดวกแกการเขาใจมาตราตางๆ ในเนอเรอง หรออาจเปนตารางซงเปนสวนทใหประโยชนมาก

6. ดรรชนทายเลม ล าดบค าหรอขอความไวตามอกษร ก ากบเลขเอาไวไดใหแสดงวาค าหรอขอความนนๆ มรายละเอยดปรากฏอยในหนาหนงสอเลมนนตามทเลขระบไว

7. สารบญ หนงสออางองบางเลม จ าเปนตองอาศยสารบญในการตรวจคนเรอง โดยเฉพาะเลมทไมมดรรชนทายเลม

ประโยชนของหนงสออางอง

1.ใชประกอบการคนควาอางองและตอบปญหา

2.ใชเปนแหลงคนควา และชวยสงเสรมการวจย

3.ใหความรทเชอถอไดและใหขอเทจจรงทแนนอน

4. ชวยใหคร นกศกษา คาหาค าตอบไดอยางรวดเรว