á¼¹§Ò¹Ê¹ÑºÊ¹Ø¹ÈÙ¹Â�ÇԨѻ˜ÞËÒ¡Òþ¹Ñ¹Êӹѡ§Ò¹¡Í§·Ø¹Ê¹ÑºÊ¹Ø¹¡ÒÃÊÌҧàÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾ (ÊÊÊ.)

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การพนนกบการแขงเรอยาวประเพณ

ÇÈÔ¹ »˜ÞÞÒÇظµÃСÙÅÊؾÃÃ³Õ à¡Å×è͹¡ÅÒ´

สารบญ

บทคดยอ (ภาษาไทย) ก

บทคดยอ (ภาษาองกฤษ) ค

บทท 1 บทนา 1

1.1 หลกการและเหตผล 1

1.2 วตถประสงค 3

1.3 กรอบคดในการศกษา 3

1.4 วธการศกษา 5

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 7

บทท 2 พฤตกรรมของตลาดพนนแขงเรอยาวประเพณ 8

2.1 ปจจยดานอปทาน (Supply) ของการพนนแขงเรอยาวประเพณ 8

2.1.1 จานวนรอบการแขงขน 9

2.1.2 วธการเลนพนน 17

2.1.3 ผใหบรการพนนแขงเรอยาวประเพณ 23

2.1.4 ผลตอบแทนจากการพนนแขงเรอยาวประเพณ 24

2.1.5 ลกษณะโครงสรางทางการตลาดของการพนนแขงเรอยาวประเพณ 25

สารบญ (ตอ)

หนา

2.2 ปจจยดานอปสงค (Demand) ของการพนนแขงเรอยาวประเพณ 25

2.2.1 ผ เลนพนน 25

2.2.2 จานวนผ เลนและปรมาณการพนนแขงเรอยาวประเพณ 29

2.2.3 แรงจงใจในการเลน 31

2.2.4 แหลงขอมลของผ เลน 32

2.2.5 ขนาดของการเลน 34

2.2.6 ประเภทการแขงทนยมเลน 34

2.2.7 รายไดและการชาระเงน 35

บทท 3 โครงสรางและเครอขายการพนนเรอยาวประเพณ:กรณศกษาจงหวดพษณโลกและพจตร 37

3.1 ความเปนมาของการแขงเรอยาวประเพณ 37

3.1.1 การเดมพนแขงเรอ 37

3.1.2 การพนนแขงเรอเตมรปแบบ 38

3.2 พฒนาการแขงเรอในพนทกรณศกษจงหวดพจตรและพษณโลก 41

3.2.1 การกอเกดประเพณแขงเรอจงหวดพจตร 41

3.2.2 การกอเกดประเพณแขงเรอจงหวดพษณโลก 45

สารบญ (ตอ)

หนา

3.3 โครงสรางตลาดแขงเรอยาวประเพณ 48

3.3.1 สนามแขงเรอ 48

3.3.2 ผจดรายการแขงขน (Promoter Team) 56

3.3.3 เจาของเรอ 60

3.3.4 ทมฝพาย 68

3.3.5 กลมธรกจทเกยวของกบการแขงเรอ 75

3.4 ปจจยกระตนใหเกดการขยายตวของการพนนแขงเรอยาวประเพณ 79

3.4.1 นโยบายเพอการอนรกษฟนฟประเพณแขงเรอจากรฐ 79

3.4.2 การสนบสนบประมาณจดงานโดยตรงขององคกรปกครองสวนทองถน 80

3.4.3 การสนบสนบประมาณจดงานของบรษทเอกชน 80

3.5 บทสรป 81

บทท 4 เศรษฐกจการเมองเรองการพนนแขงเรอและผลกระทบจากการพนนแขงเรอ 82

4.1 งบประมาณและผลกระทบในการจดพนนแขงเรอยาวประเพณ 82

4.1.1 งบประมาณในการจดแขงขนเรอยาวประเพณ 82

4.1.2 ผลจากการจดแขงขนเรอยาวประเพณ 86

สารบญ (ตอ)

หนา

4.2 เครอขายความสมพนธระหวางผ เลนพนนกบสนามแขงขน 91

4.2.1 ผ เลนพนน 91

4.2.2 สนามแขงขนเรอยาวประเพณ 93

4.3 ประมาณการวงเงนพนนแขงเรอ 108

4.3.1 รอบการแขงขนสนามเลก 108

4.3.2 รอบการแขงขนสนามกลาง 110

4.3.4 รอบการแขงขนสนามใหญ 111

4.3.4 การประมาณวงเงนพนนในพนทศกษา 113

4.4 โครงขายความสมพนธระหวางผ เกยวของกบการเลนพนนแขงเรอยาวประเพณ 117

4.4.1 กลมทเกยวของกบใหบรการพนนแขงเรอ 118

4.4.2 กลมผลประโยชนจดงานแขงเรอยาวประเพณ 120

4.5 ผลกระทบจากการพนนแขงเรอ 124

4.5.1 ผลกระทบทางตรง 125

4.5.2 ผลกระทบทางออม 127

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย 128

5.1 ผลการศกษาพบวา 129

5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 135

รายการอางอง 137

ประวตผศกษา

ภาคผนวก

สารบญตาราง

หนา

1 สรปปฎทนการจดงานแขงเรอยาวประเพณตามเทศกาลเขาพรรษาและออกพรรษา 10

2 แสดงประเภทการแขงเรอในปจจบน 13

3 แสดงคานวณรอบการแขงขนสนามเลก 16

4 ตวอยางใบแสดงขอมลบอกรอบท 1 20

5 ตวอยางใบแสดงขอมลบอกรอบท 2 20

6 ตวอยางใบแสดงขอมลบอกรอบท 3 21

7 ภาพรวมปฏทนการจดงานแขงเรอยาวประเพณ 39

8 แสดงสนามแขงขนเรอยาวประเพณในจงหวดพจตร ประจาป 2556 43

9 แสดงประมาณการจานวนสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพจตร พ.ศ. 2556 45

10 แสดงสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพษณโลก พ.ศ. 2556 46

11 แสดงประมาณการจานวนสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพษณโลกในป พ.ศ. 2556 47

12 แสดงจานวนเงนรางวลและถวยรางวล 51

13 แสดงการพจารณาเงนคาลากจงเรอเขารวมการแขงขน 58

14 แสดงจานวนฝพายในแตละประเภทการแขงเรอ 68

15 แสดงประเภทการแขงเรอสนามเลกในปจจบน 94

16 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามเลก 96

17 แสดงประเภทการแขงเรอแบงเปนประเภท ก และ ข 99

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

18 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามกลาง 101

19 แสดงประเภทการแขงเรอประเภททจดแขงขนในสนามใหญ 104

20 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามใหญ 106

21 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามเลก 109

22 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามกลาง 110

23 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามใหญ 112

24 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามเลก 114

25 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามกลาง 114

26 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามใหญ 115

27 การประมาณวงเงนพนนจงหวดพษณโลก 116

28 การประมาณวงเงนพนนจงหวดพจตร 117

สารบญภาพ

หนา

1 แสดงพนทการจดแขงขนเรอยาวประเพณในประเทศไทย 11

2 ตวอยางใบแสดงขอมลบอก แผนผงประกบคแขงขน 19

3 แสดงบรรยากาศการแขงขนเรอยาวจงหวดพจตรป 2555 55

4 แสดงการใชกลองสองทางไกลในการตดตามเรอขณะแขงขน 56

5 แสดงรายชอชางและอตอเรอของแตละภมภาคในประเทศไทย 76

6-7 แสดงการชกลากจากยาวใหญของธรกจชกราก 78

ก  

  

บทคดยอ

โครงการศกษาการพนนกบการแขงเรอยาวประเพณ ใชวธการศกษาใชกรอบแนวคดเรองตลาด

มาวเคราะหรปแบบการพนนแขงขน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการเลนพนน รวมถงปรมาณ

ความถในการเลนเพอดปรมาณวงเงนพนนแขงเรอยาว รวมถงผลกระทบทเกดจากการเลนพนน และการ

วเคราะหโครงขายความสมพนธทางสงคมของผ มสวนเกยวของกบการเลนพนนแขงเรอยาวประเพณ

การเกบขอมลเรมตนศกษาขอมลจากเอกสารและขอมลภาคสนามในพนทศกษาการจดแขงขนเรอ

ยาวประเพณเขตหวดพษณโลกและพจตร ศกษาบรบทภมหลงของงานแขงเรอยาวประเพณในอดตและ

เปลยนแปลงจนถงปจจบนโดยการเกบขอมลการสมภาษณเชงลก(In-depth Interview) และการวธการ

สนทนากลม (Focus Group) และสงเกตการณในกจกรรมการแขงขนเรอยาวประเพณ

ผลการศกษาพบวา 1.การจด งานแข ง เ ร อยาวประ เพณ เป ลยนแปลง ไปจากอ ดต

ซงมเงอนไขภายในจาก การใชเรอเพอการสญจรทางนาของคนในชมรมนาไดลดลงแตยงมการแขงขนเรอ

ยาวเพราะถอวาเปนงานรนเรง สนกสนามและประเพณสบเนองกนตอมา ปจจยภายนอกจากหนวยงาน

ของรฐไทยใชวธสงเสรมอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงามตางๆ ของแตละภมภาค

นามาสการจดงานเพอกระตนการทองเทยวและเศรษฐกจในชมชน การจดแขงเรอยาวจงม “เจาภาพ” หลก

คอองคกรปกครองสวนทองถนในพนทเปนผสนบสนนงบประมาณการจดงานและนามาสสนามแขงเรอท

เพมมากขน 2) รปแบบการจดงานกอเกดกลมผลประโยชนในกจกรรมแขงขนเรอยาว ประกอบไปดวย

เจาภาพ เจาของเรอและทมเรอ ทมฝพาย กลมธรกจทเกยวของและนกพนนแขงเรอ 3) การจดงานแขงเรอ

นามาสการเลนพนนทสนามแขงเรอ และยงไมมมาตรการการควบคมปญหาพนนในกจกรรมแขงเรอ

ผลกระทบจากการเลนพนนแขงเรอนามาสเครอขายและความสมพนธพฤตกรรมการเลนพนนแขงเรอม 3

กลม คอ (1)นกพนนระดบใหญ (2)นกพนนระดบกลาง (3) นกพนนรายยอย

ขอเสนอแนะ 1) ประเดนรปแบบการจดงานแขงเรอเสนอใหมการระดมความคดเหนในพนทเพอหา

วธกาหนดจดมงหมายและขอบเขตการอนรกษฟนฟประเพณทองถนทมรปแบบเฉพาะของแตละทองถน

โดยใชประชาชนมสวนรวมในการออกแบบและจดกจกรรมแขงเรอตามความตองการของคนในพนท

รวมการตรวจสอบใชงบประมาณจดงานโดยตรงจากประชาชน 2) พฒนาตอยอดจากทมเรอทแขงขนเรอ

ยาวประเพณระดบชมชนและทองถนไปสการเปนทมเรอแขงขนระดบสากล 3) ในระดบจลภาคควรสราง

มาตรการควบคมปญหาพนนในกจกรรมแขงเรอ และนาไปสพฤตกรรมการตดพนนได ดงจะเหนไดจากท

ข  

  

นกพนนระดบกลางยกระดบการเลนพนนไปสนกพนนระดบใหญ โดยมปจจยจากเงนทไดจากบระบวนการ

แขงเรอ งบประมาณของเจาภาพจดสนามแขงขนทเพมมากขนอยางตอเนอง และความสมพนธจาก

พฤตกรรมการเลนพนนทยงขาดมาตรการควบคม และในระดบมหภาคควรสรางความเขาใจใหมวาเรอง

การเลนพนนมใชเรองของปจเจกแตเปนเรองของสงคม การทดลองเลนพนนในกจกรรมแขงเรอยาว

ประเพณเพอใหความสนก ตนเตนพรอมกบชมการแขงขนเปนเรองของปจเจกชนเรมไปสสงคมกลมผ เลน

พนน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการเลนพนนถอเปนปจจยและเงอนไขใหผ เลนตอยอดไปสเลน

พนนรปแบบอนๆ ได

 

ค  

 

Abstract

The research project on the gambling in traditional long-tail boat racing employs the

market concept in analyzing local forms of gambling and its rationalities, including its

participants, the gambling behaviors, frequencies of gambling participations, and its estimated

sum of the monetary circulation in each racing. Further, it intends to evaluate its affects and the

social networks of gambling participants in the traditional long-tail boat racing.

The data acquisition began with surveying documentary sources and fieldwork

observations in the provinces of Phitsanulok and Phichit that annually organized the long-tail

boat racing, in order to draw a general background both in the past and at the present. In

acquiring more perceptive data, the researchers had used the in-depth interview and the focus-

group discussion.

This study would like to suggest that (1) the contemporary long-tail boat racing had

changed from its long-gone tradition, mainly resulted from the internal condition that boats as a

main vehicle for traveling had declined significantly since the asphalted highways and local

streets were rapidly constructed after the WWII. However, as a local annual entertainment

festival, the long-tail boat racing has been keeping organized to preserve the tradition.

Meanwhile, as the external factor, since the Thai government’s agency has employed the

promotion and preservation of local wisdoms and traditions as its strategy to reboot the nation-

wide tourism and the local economy, thereby, the local administration became the main

“sponsor” (เจาภาพ) of the long-tail boat racing. As a result, the long-tail boat racing has gained

much wider supports, both in terms of budget and its racing arenas. (2) Forms of the boat

racing organization has bred different interest-groups, i.e. the sponsors, the boat’s owners and

its managing staffs, the rowing teams, related business groups, and the gambling participants.

(3) The racing organization has led to the gambling at the racing arena and, at the present,

there has not yet any measure to control the gambling of the long-tail boat racing.

Nevertheless, the result of the boat racing has led to a formulation of certain networks of the

boat racing that related to their behavioral relations, i.e. a) big shot gambler, b) middle-level

gambler, and c) petty gambler.

ง  

 

Suggestions: (1) Regarding the forms of boat racing organization, some informants

propose that it should organize a public hearing among the locals in order to search out an

appropriate method in formulating the objectives and limitations of the preservation of local

tradition that has its own specific characters, in favoring of the people’s participation in

designing and organizing the long-tail boat racing in accordance with and accountable to the

local needs. (2) There should be a planning policy to develop prize-winning boat-teams from

the local level to be the national team for the international competition. (3) At the micro level,

certain measures should be developed to control the boat-race gambling that could develop the

persons to be the gambling addicted, as could be seen in an evolutionary stage of the middle-

level gambler into the big-shot gambler, partly resulted from the moneys gained from the boat-

race gambling, the continuous growth in number of the racing arena, and a measureless

gambling environments. At the macro level, a new understanding should be developed that

gambling is not individualistic but societal in nature. An experiment in boat-race gambling in

order to gain excitation and entertainment of the individual could lead the person to be recruited

into the gambler’s society, because its gambling network’s relations and behaviors are the main

factors and conditions to draw the participant into other forms of gambling.

1  

   

บทท 1

บทนา

1.1 หลกการและเหตผล

ประเพณการแขงเรอถอไดวาเปนการละเลนทสบทอดกนตอกนมาแตสมยโบราณ จากเอกสารบนทก

ชาวตางชาตจดหมายเหตของลาลแบรกลาวถงการแขงเรอในสมยกรงศรอยธยาวา “การเลนแขงเรอ” ถอวาเปน

การละเลนทนยมกนมากในสมยนนและในบนทกกลาววามการพนนปะปนอยดวย โดยกจกรรมการแขงเรอ

ในอดตสมพนธกบความเชอของคนในทองถน เชน ชาวบานทอยตามทอยรมฝงแมนา มกจะใชเรอเปน

พาหนะไปทาบญ มกจะมการจดขบวนแหเรอเพอนาองคกฐน องคผาปาไปยงวดเมอเสรจพธการทางศาสนา

แลวเพอความสนกสนานและความเพลดเพลน จงไดจดแขงขนเรอยาวขนดวยเปนการสรางความสามคคและ

ดวยความเชอวาผ ทเขารวมแขงขนจะไดบญทางหนงดวย แมวาบางทองถนจะมการแขงเรอในงานทาบญไหว

พระประจาป บางแหงจะมการแขงเรอเพอเปนการบรวงสรวงสกการะสงศกดสทธทคนในชมชนศรทธา บาง

แหงจดใหมการแขงเรอเทศกาลสนกสนานรนเรงตางๆ ทงนสวนใหญจะจดเปนประเพณประจาป และเปนท

แพรหลายแทบทกภาคในประเทศไทย

เนองดวยการคมนาคมทางบกเขามามบทบาทในชมชนเกดการเชอมตอของถนนสายตางๆ สงผลให

เกดการเดนพาหนะอนๆ เชน รถยนต รถจกรยาน รถจกรยานยนต ฯลฯ การคมนาคมทางนาไดลดบทบาทลง

แตการแขงขนเรอยาวประเพณกยงเปนทนยมแพรหลายเชนเดมแตมการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนการไป

จากเดม ทงนขนอยกบบรบทของผ นาในแตชมชนและทองถนโดยหลกการของการจดงานเพอสะทอนถงการ

อนรกษ วถชวตความผกพนระหวางเรอกบสายนา สาหรบการจดการแขงขนเรอประเพณไดพฒนามาเปนการ

แขงขนกฬาพนบานประเภทหนง มรปแบบการแขงขนกฬาในระดบชมชนซงมตงแตระดบตาบล และอาเภอ

และจงหวด ทงน ชวงเวลาในการจดแขงขนยงคงสมพนธกบงานบญในพทธศาสนาทจดเปนประจาทกป1

                                                            

 1ประเพณแขงเรอยาว. สบคนเมอ 18 กรกฎาคม 2555 จาก, http://siripanooploy.wordpress.com/ 

2  

   

ในอดตทผานมาในกจกรรมการแขงขนเรอมกจะมการพนนขนตอ ซงมมานานถอเปนวฒนธรรมทสบ

ทอดจากอดต จากเอกสารบนทกชาวตางชาตจดหมายเหตของลาลแบรกลาวถงการแขงเรอในสมยกรงศร

อยธยาวา “ .. ชาวสยามเลอกเรอยาว 2 ลามาเปรยบสวนสดใหเทากนทกอยางเทาทสามารถจะทาได แลวก

แบงเปนสองพวกเพอพนนขนตอกนครนแลวคณะกรรมการกลกขนยนทาจงหวะเรงเราสงเสยงรองหนนและโยก

ไหวไปทงเนอตว…พวกฝพายกปลกใจตวเองดวยการสงเสยงรอยอยางนาเกรงขาม...”2 จะเหนไดวาเมอมการ

แขงขนกมการพนนขนตอมาเกยวของและสมพนธกบกจกรรมแขงเรอ ในอดตผ เลนพนนจะมโอกาสเลนพนน

ชวงระยะเวลาเทศกาลแขงเรอในชมชน สามารถเลนพนนในแตละสนามทอยในพนทใกลเคยง สาหรบกลมผ

เลนพนนทายผลการแขงขนเรอยาวประเพณในอดต การพนนในมตนเปนสวนหนงของวถชวต ทาใหคนชนบท

ไดพดคยกน เปนเครอขายทางสงคม เปนสนทนาการ ปรมาณเงนพนนคาดวาไมสงมาก

สาหรบกลม“ผชมการแขงขน” การละเลนทายผลการขนเรอยาวประเพณเปนวถชวต เปนการพนนท

สงผลดานบวก การพนนในมตนเปนสวนหนงของวถชวต ทาใหคนชนบทไดพดคย เปนเครอขายทางสงคม เปน

สนทนาการ เปนประเพณ ตอมารปแบบการพนนมความซบซอนเพมมากขนและปรมาณเงนเครอขายมปรมาณ

มาก นบตงมการเปลยนแปลงรปแบบการแขงขนจากการละเลนพนบานในชมชนเปนกฬาพนบานทผ เขารวม

การแขงขนจากภมภาคตางๆ สามารถเขารวมแขงขนในสนามแขงขนตามเงอนไขการจดแขงและการแบง

ประเภทการแขงขน ขอเทจจรงเกยวกบการพนนกบการแขงเรอประเพณยงขาดการประมวลสถานการณในเชง

ลกออกสสาธารณชน การสะทอนประเดนดงกลาวจะแสดงใหเหนถงรปแบบการพนนแขงขน ใครเปนผ เลน

เลนอะไร เลนอยางไรและทาไมถงเลน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการเลนพนน รวมถงปรมาณ

ความถในการเลนเพอดปรมาณวงเงนพนนแขงเรอ จงมาสการศกษาวจยอยางเปนระบบเพอสะทอนปญหา

ดงกลาว

                                                            

2 เดอะ ลา ลแบร. จดหมายเหต ลา ลแบร ราชอาณาจกรสยาม. แปลโดย สนต ท. โกมลบตร. พมพครงท 2.นนทบร : ศรปญญา, 2548,หนา 243. หนา 234.

3  

   

1.2 วตถประสงค

1. เพอประมวลสถานการณการเลนพนนการแขงเรอยาวประเพณ โดยจะแสดงใหเหนถงรปแบบการ

พนนแขงขน ใครเปนผ เลน เลนอะไร เลนอยางไรและทาไมถงเลน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการ

เลนพนน รวมถงปรมาณความถในการเลนเพอดปรมาณวงเงนพนนแขงเรอ

2. ศกษาผลกระทบดานเศรษฐกจ สงคมและการเมองของการเลนพนนแขงเรอในระดบจลภาคและ

มหภาค รวมถงแนวทางการแกไขในเชงนโยบายจากผ มสบประการณเลนโดยตรง

1.3 กรอบคดในการศกษา (Framework)

ในการศกษาครงน ใชแนวคดเรองตลาด คอ อปสงค (Demand) ของการจดแขงขนเรอยาวประเพณมา

เปนปจจยในการกาหนดโครงสรางของอปทาน (Supply) ของการแขงขนของทมเรอ ดงจะเหนไดจากรป

ความสมพนธดงตอไปน

อปสงค (Demand) อปทาน (Supply)

เจาภาพ

การพนน

มหรสพ

ผจดการราย

แขงขน 

(Promoter) 

สนามแขงเรอ

ทมเรอ ฝพาย

4  

   

ในการศกษาจะแยกเปนดานอปสงคและอปทานเชนเดยวกบตลาดสนคาและบรการโดยทวไป ดาน

อปสงคเรมตงแต “เจาภาพ” สบเนองจากกระแสของการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนด

งาม รวมทงกระตนการทองเทยว หนวยงานของรฐโดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนซงมผบรหารทองถน

ในหลายพนทกาหนดนโยบายนใหสอดคลองกบแผนปฏบตการประจาปและไดจดทาโครงการแขงขนเรอยาว

ประเพณ โดยรวมเจาภาพสามารถแบงออกเปน 2 แบบ คอ แบบท 1 มหนวยงาน/องคกรเดยวทสนบสนน

งบประมาณจดงานทงหมดเพอจดงานแขงเรอในสนามแขงนนๆ และแบบท 2 มหนวยงาน/องคกรหลาย

มากกวาหนงทสนบสนนงบประมาณจดงานเพอจดงานแขงเรอในสนามแขงนนๆ

ในดาน “การพนน” จากการศกษาในขนตนพบวาในการจดแขงขนเรอยาวประเพณ โดยท “เรอ” ถอ

เปนสญลกษณทตวแทนของคนในชมชน การทเรอเรอในชมชนจะไปแขงขนกบเรอนอกชมชน มกจะมการเลน

แบบ “ตดปลายนวม” ผ เลนพนนจงมทงทมเรอและผชมการแขงขน โดยจะศกษาสถานการณการเลนพนนการ

แขงเรอยาวประเพณ โดยจะแสดงใหเหนถงพฤตกรรมของผ ทเขามาเลนพนนในงานแขงเรอยาวประเพณ

กระบวนการทางานของระบบการพนนแขงเรอ ดงนนจงกาหนดให “การพนน” ถอเปนกลมสวนใหญซง

กาหนดพฤตกรรมของผจดการแขงขน (Promoter) โดยม 2 ปจจย คอ ปจจยแรกจากผ เลนพนนชอบทจะเลน

พนนเรอทสส นอกจากดสนก ยากตอการคาดเดา นาไปสการทายผล ซงทาใหปรมาณการเลนพนนมเปน

จานวนมากดวย ดงนนผจดรายการแขงขนจะตองจดรายการแขงเรอใหเปนไปตามความตองการของผ เลน

พนนดวย ปจจยท 2 จากจากเจาภาพกอยากจะจดงานทมคนมารวมงานแขงเรอยาวจานวนมากเพอกระตน

เศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณสนามแขงเรอ เจาภาพมกจงหามหรสพตางๆ มาจดรวมกบการแขงเรอดวย

สาหรบโครงสรางทางานของพฤตกรรมและความสมพนธระหวางผจดรายการแขงขนเรอกบทมเรอ คอ

การโฆษณาในสนามซงถอเปนปจจยดานอปสงค การโฆษณาในสนามเปนผลมาจากทมคนจานวนมากเขา

มาในบรเวณจดการแขงขน ถอเปนตลาดผบรโภคแหลงหนง รวมถงผ เลนพนนแขงเรอดวย วธการดงดดใจ คอ

“การโฆษณา” ในสนามจะสงผลหลายภาคสวน เรมจาก “บรษทเอกชน” ทตองการโฆษณาโดยตรงเพอ

ประชาสมพนธผลตภณฑและตองการมาสนคากบผซอในบรเวณจดงานแขงเรอ บรษทเอกชนยงมรปแบบการ

โฆษณาแฝงโดยการสนบสนน “ทมเรอ” โดยอนมตงบประมาณจานวนหนงทโดยตรงใหกบทมเรอ โดยม

ขอตกลงวาจะตองโชวสญลกษณของผลตภณฑหรอตราสญลกษณของบรษท เชน สวมชดทม ปาย

5  

   

ประชาสมพนธฯลฯ ทมเรอทลงแขง ผจดการแขงขนจะตองประกาศชอเรอและผสนบสนนใหผชมขอบสนาม

ทราบดวย รวมถงสถานการณปจจบนในแตละสนามจะมถายทอดดสดการแขงขนไปยงผชมทางบานถอเปน

การโฆษณาทบรษทเอกชนใหการสนบสนนกจกรรมแขงเรออยางตอเนอง ทงผบรโภคและการโฆษณาใน

บรเวณสนามแขงขนจงเปนอปสงคของการจดแขงเรอยาวประเพณ เมอมอปสงคในการจดแขงเรอนาไปสการท

นกพนนแขงเรอกจะไดเลนพนนในสนามแขงเรอทมการจดอยางตอเนองดวย

ในดานอปทาน (Supply) เนองจากผจดรายการแขงขนจะตองคดวางแผนเพอจะทาให “สนามแขงขน”

เปนไปตามความตองการของผ เลนพนนแขงเรอ ดงนน จงนามาสการศกษาโครงสรางพฤตกรรมของสนามแขง

ขนเรอยาวประเพณ การตอบสนองความตองการของผชมการแขงเรอ ผจดการแขงขนจะตองหา “เรอ” ทแขงขน

แลวสส สนกสนาน ผจดการแขงเรอจงตองมความสมพนธกบ “ทมเรอ” เพอเชญเขามารวมแขงขนในสนาม

ดงกลาว “ทมเรอ” ประกอบไปดวยเจาของเรอ ในความเปนเจาของเรอทพรอมจะลงแขงขนจะตองมอปกรณ

คอ เรอและฝพาย โดยทมเรอมภาระคาใชจายในการบรหารจดการ ประการแรก “ตวเรอ” จะมมลคาเปน

สนคา ซอขายในระบบตลาดได ตวเรอ มราคาสง-ตาขนอยกบวสด อปกรณและเทคนคการผลต ประการทสอง

“ฝพาย” ผ ทมาทาหนาทขบเคลอนตวเรอดวยแรงจากจดเรมตน (จดสารต) ไปสเสนชย โดยฝพายไดคาจางเปน

คาตอบแทนซงขนอยกบเงอนไขทตกลงระหวางผ จางกบผ รบจาง ทมเรอจงตองมงบประมาณคาใชจายจาก

การสนบสนนจากสนามแขงขนทม “คาลากจง” สาหรบนามาเรมมาแขงขน และมเงนรางวลหรบเรอทแขงขน

ชนะเลศ ทงนโครงสรางและพฤตกรรมของทมเรอ ซงคาดวาพฤตกรรมของทมเรอจะเปนผลมาจากการพนน

โดยผานผจดรายการแขงขน นอกจากน “ฝพาย” ซงเปนเสมอนปจจยทสาคญทมเรอทจะมความพรอมสามารถ

ลงแขงในสนามตางๆ ได รวมถงธรกจทเกยวของกบ “ตวเรอ” ดวย

1.4 วธการศกษา

1. ขอมลเอกสารชนตนและชนรอง จากบนทกคนทองถนและเอกสารทมการศกษาไวเกยวกบความเปนมาของการแขงเรอยาวประเพณ โดยทาการศกษาคนควาจากสถาบนการศกษา หนวยงานราชการ หนงสอ ตารา วทยานพนธ อนเตอรเนต เปนตน 2. ขอมลจากภาคสนามในพนทศกษา ดาเนนการโดย

6  

   

2.1 กาหนดพนทศกษา การวางขอบเขตพนทศกษาในเขตลานานานทไหลผานจงหวด

พษณโลกและพจตรซงมการแขงเรอประเพณการจดการแขงขนมายาวนาน นอกจากนในพนทกรณศกษาทง

2 จงหวดยงมบคคลทเกยวของกบกจกรรมการแขงเรอประกอบดวย เจาของเรอ ผจดรายการแขงขน เจาของ

ธรกจซอมแซมเรอ ธรกจชกลาก เคลอนยายเรอ ฯลฯ จากขอมลเบองตนจงนาไปสการศกษาเพอประมวล

สถานการณการเลนพนนการแขงเรอยาวประเพณในมตตางๆ ได

2.1 วธการสมภาษณเชงลก(In-depth Interview) เพอศกษาพฤตกรรมการเลนพนนแขงเรอ

ในประเดนการเลนพนนแขงเรอ วธการเลน เลนกบใคร เลนอยางไร รปแบบและเครอขายความสมพนธทาให

เกดการจดใหมการเลนพนนแขงเรอ ฯลฯ กบกลมผใหขอมลหลก ประกอบดวย ผจดการทมเรอ 3 คน, นกพากษ 5

คน, เจาของกจการซอมบารงและอตอเรอ 2 คน, นกการเมองและผ นาชมชน 6 คน, เจาของเรอ 2 คน, ฝพายรบจาง

3 คน และผ เกยวของอน ๆโดยเฉพาะชาวบานผ เลนพนนแขงเรอ

2.2 วธสนทนากลม (Focus Group) กบผ เกยวของในกจกรรมแขงเรอยาวประเพณในพนทกรณศกษาเรองการแขงเรอมมตของการซอนทบระหวางการอนรกษ ฟนฟประเพณทองถนมาเปนการแขงขนในรปแบบ “เกมสกฬา” และ “มการพนน” เขามาเกยวของ สถาวการณดงกลาวมกระทบถงปญหาดานเศรษฐกจ สงคมและการเมองในชมชนและการเสนอแนวทางการแกไขในเชงนโยบายอยางไร 2.2 วธสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) (Non-Participant Observation) ในกจกรรมแขงขนเรอประเพณในพนทจดการแขงขนเรอยาวประเพณในพนทกรณศกษา 3. การนาเสนอผลการศกษา ใชวธการเขยนพรรณนาวเคราะห (Descriptive Analysis) ขอมลจากเอกสารและขอมลภาคสนามทรวมรวมไดจากการสมภาษณเชงลก การสนทนากลม การสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม โดยนาขอมลมาตรวจสอบความถกตองสมบรณ สอบทานขอมลดวยวธการทางประวตศาสตร รวมถงการอธบายปจจยการคงอยและการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเลนการพนนแขงเรอในสงคมไทยจากอดต-ปจจบน และปจจยผลกระทบดานเศรษฐกจ สงคมและการเมองของการเลนพนนแขงเรอในระดบจลภาคและมหภาค

7  

   

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ (Outputs)

การศกษานจะทาใหทราบถงสถานการณการเลนพนนการแขงเรอยาวประเพณในอกมตหนงเพอใช

เปนขอเทจจรงในการแกไขปญหาการพนนในเชงนโยบาย การสะทอนแขงขนกฬาพนบานทสมพนธกบธรกจ

การพนน เพอบอกขอเทจจรงวาใครเปนผ เลน เลนอะไร เลนอยางไรและทาไมถงเลน เครอขายความสมพนธ

พฤตกรรมการเลนพนน รวมถงปรมาณความถในการเลนเพอดปรมาณวงเงนพนน การวเคราะหถงปจจยการ

คงอยและการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเลนพนนทายผลการแขงเรอ ผลกระทบดานเศรษฐกจ สงคมและ

การเมองของการเลนพนนแขงเรอในระดบจลภาคและมหภาค รวมถงขอเสนอแนะแนวทางการแกไขจากผ ม

สบประการณเลนโดยตรงนาจะไปสการกาหนดเชงนโยบายแกไขปญหาดงกลาวไดอยางตรงจดและยงยน

8  

  

บทท 2

พฤตกรรมของตลาดพนนแขงเรอยาวประเพณ

ในบทน คณะวจยลงพนทเกบขอมลและสงเกตไดจาก “สนามแขงเรอยาวประเพณ” เมอมการจดแขง

เรอยาวประเพณจะมคนดมากมายทกครง นอกจากน การดแขงเรอยาวถอเปนกฬาพนบานทดสนกตนเตน

ตลอดเวลา และสงสาคญของการชมแขงเรอ คอ มผ เลนพนน ในบรเวณรอบๆ สนามแขงเรอ ในการศกษาจง

พยายามทจะหาคาตอบถง “การพนน” มบทบาทกาหนดพฤตกรรมตางๆ ของคนในวงการแขงเรอหรอไม

อยางไร การพนนในวงการแขงเรอนนคงอยและเปลยนแปลงอยางไร

เมอมการจดงานแขงเรอยาวประเพณจะพบวามหนวยงานของรฐและบรษทเอกชนสนบงบประมาณ

เ พอใ หจดงานแข ง เ รอ โดย ทอง คกรปกครองสวนทอง ถนในหลายๆ แห ง มผ บ รหารในองคกร

ไดกาหนดใหโครงการแขงขนเรอยาวประเพณถอเปนนโยบายเพอการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรม

ประเพณอนดงาม รวมทงกระตนการทองเทยวดวย “บรษทเอกชน” ทตองการโฆษณาเพอประชาสมพนธ

ผลตภณฑและขายสนคากบผซอในบรเวณจดงานแขงเรอกมจานวนหนง เพราะงานแขงเรอมผคนมาอยใน

เวลาสนามแขงเรอยาวจานวนมาก ทาใหผผลตสนคาตองการเขามาโฆษณาในสนามแขงเรอถอไดสนบสนน

งบประมาณในการจดงานดวย ในบทนจะศกษาเรองปจจยอปทาน (Supply) ของการจดแขงเรอยาวประเพณ

เมอมอปสงค(Demand) ในการจดแขงเรอนาไปสการทนกพนนแขงเรอกจะไดเลนพนนในสนามแขงเรอทมการ

จดอยางตอเนองดวย

2.1 ปจจยดานอปทาน (Supply) ของ “การพนนแขงเรอยาวประเพณ”

ขอมลจากการสมภาษณผ มประสบการณตรงในการเลนพนนแขงเรอกลาวถงในอดตผ เลนพนนจะม

โอกาสเลนพนนชวงระยะเวลาเทศกาลแขงเรอในชมชน สามารถเลนพนนในแตละสนามทอยในพนทใกลเคยง

สาหรบกลมผ เลนพนนทายผลการแขงขนเรอยาวประเพณในอดต การพนนในมตนเปนสวนหนงของวถชวตของ

คนชนบทไดมปฏสมพนธกน เกดพดคยเปนการสรางเครอขายทางสงคม การเลนพนนเพอเปนกจกรรมสนทนา

การ เมอมการพนนจะเลนกบคนในชมชนและพนทใกลเคยงทใชระยะเดนทางไมมาก สนามแขงเรอมไมมาก

9  

  

ซงแตกตางจากปจจบน เพราะสนามมเพมมากขน จานวนเรอมเพมมากขน ทมเรอตางหาขอมลเพอลงสมคร

เขามาแขงขน ทมเรอจงพยายามสนบสนนใหเจาภาพจดงานกาหนดการแขงขนแนนอน โดยกาวนและเวลา

ของแตละสนามใหชดเจน และไมตรงกน เพอใหเรอไดมโอกาสแขงขนไดหลายสนาม หากมการจดแขงเรอในแต

ละสนามทตรงกน ผ จดการเรอจะประเมนสถานการณและเลอกทไปลงแขงในสนามทไดประโยชน เชน

จานวนคาลากจง จานวนรางวลชนะเลศ เปนตน

2.1.1 จานวนรอบการแขงขน

ขอมลจากการสมภาษณผ เลนพนนไดกลาววา รปแบบการเลนพนนการแขงเรอมกเปดเผย

ผ เลนสามารถทายผลแขงเรอไดทกรอบการแขงขน และสถานทเลนไดทวไปตามขอบสนามแขงขน หรอหากร

ขอมลเกยวกบ “เรอ” ชออะไร มประวตแพ ชนะกครง เปนแชมปทสนามไหนบาง และ “ฝพาย” ทมนมวนยใน

การฝกซอม มความพรอมมากนอยแคไหน อยางไร สาหรบขอมลทปรากฎในตารางการแขงขนวา “เรอ” ประค

แขงขนกน มกคการแขงขน ฯลฯ ซงขอมลทงหมดถอเปนขอเทจจรงนาไปสการประกอบการตดสนใจทายผล

การแขงเรอได

การเลนพนนเรอจะเกดขนไดกตอเมอม “การแขงเรอยาวประเพณ” การจดแขงเรอจดท “สนามแขง

เรอ” ในอดตสนามแขงขนมจานวนไมมาก เนองจากการจดการแขงขนตามประเพณชมชนและทองถนทมการ

ใชเรอเพอการคมนาคมในชวต “เทศกาลการแขงขนเรอยาวประเพณ” รวมระยะเวลาการแขงขนเรอยาว

ทงหมดประมาณ 5 เดอน1 นบตงแตเดอนสงหาคม-ธนวาคมของทกป

                                                            

  1 บญเลศ คงสมร, สมภาษณ, 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2556.

10  

  

ตาราง 1 สรปปฎทนการจดงานแขงเรอยาวประเพณตามเทศกาลเขาพรรษาและออกพรรษา

ลาดบ พนท ระยะเวลาในการจดงาน สนามแขงขนทสาคญของ แตละภมภาค

1 ภาคกลาง: แขงกนแมนาเจาพระยา

เทศกาลเขาพรรษา นครสวรรค, ชยนาท, สงหบร, อางทอง, สระบร, อยธยา, กรงเทพมหานคร, นครปฐม

2 ภาคเหนอ: แขงกนแมนานาน

เทศกาลเขาพรรษา พจตร, พษณโลก, นาน

3 ภาคใต: แขงกนแมนาหลงสวนและแมนาตาป

เทศกาลเขาพรรษา นราธวาส, ชมพร, นครศรธรรมราช

4 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ: แขงกนแมนาโขง

เทศกาลออกพรรษา นครพนม, มกดาหาร, หนองคาย,บรรมย,อบลราชธาน

5 ภาคตะวนออก: แขงกนแมนาบางปะกง

เทศกาลออกพรรษา ฉะเชงเทรา

โดยผชนะเลศในแตละภาคทงหมดจะมารวมแขงขนใหญ คอ สนามชงแชมปประเทศไทย จดโดย

สมาคมเรอพายแหงประเทศไทยเปนเจาภาพหลกพรอมดวยหนวยงานอนๆ ทเกยวของจะรวมกนพจารณาเรอง

สถานทจดแขงขนชงแชมปประเทศไทย

11  

  

ทมา: ขอมลจากสารคดกบนอกกะลา เรอง เรอยาว…ศกดศรแหงสายนา, 2549

ภาพท 1 แสดงพนทการจดแขงขนเรอยาวประเพณในประเทศไทย

ผศกษาไดสรปลกษณะของสนามแขงขนแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ

1) สนามแขงเรอตามประเพณสาคญของพระพทธศาสนา (ชวงเดอนสงหาคม-ธนวาคมของ

ทกป) เนองจากแตเดมผกพนกบวถชวต การผลตในสงคมเกษตรกรรม การจดงานเปนชวงทนาหลากใน

สายนาหลกในแตละภมภาคโดยจะเรมจดนบตงแตเทศกาลเขาพรรษาและเทศกาลออกพรรษา ชวงงานบญ

กฐน เทศกาลเทโวโรหนะ ซงทงหมดสมพนธกบ งานบญในพระพทธศาสนา เปนตน ทงน ผศกษาไดกาหนดชอ

วา “การจดแขงเรอตามเทศกาล”

2) สนามแขงเรอทจดนอกเหนอจาก ขอ 1. (ชวงเดอนมกราคม-กรกฎาคม) หรอทเรยกวา การ

จดการแขงขนในสถานททมไดมรากฐานมาจากงานประเพณสาคญของพระพทธศาสนาทสบทอดกนมา

ยาวนานกวา 100 ป เปนการจดแขงขนขนมาเพอวตถประสงคในการเฉลมฉลองตามเทศกาล เชน เทศกาล

12  

  

สงกรานต วนแมสบสองสงหาคม ฯลฯ เปนตน ทงน ผศกษาไดกาหนดชอวา “การจดแขงเรอนอก

เทศกาล”

สนามแขงขน หมายถง สถานททจดใหมการแขงขนเรอยาวประเพณ แตเดมชมชนมบทบาทใน

การจดสถานทแขงเรอ โดยมคณะกรรมการจากชมชนและเจาอาวาส ไดตกลงรวมกนในการกาหนดสนามแขง

ขน วดตางสนบสนนใหเปนเทศกาลถอสนกสนานรนเรงประจาป รปแบบการจดในอดตจะมคณะกรรมการ

กาหนดวนแขงเรอ ประกาศใหแตละหมบานสงเรอและเตรยมฝพายมาแขงขน ประเภทเรอยาวมเพยง

1 รายการ ซงขนอยกบสภาพภมศาสตรของสนาม (ความกวางของขนาดแมนา)ทจะแขงเรอยาวเลก เรอยาว

กลาง หรอเรอยาวใหญ ในอดตสวนใหญผกพนกบกจกรรมสาคญของพทธศาสนา โดยกาหนดจดเปน

สนามแขงเรอทหนาวด เรอทเขาแขงขนมาจากเรอของชมชนในพนทและบรเวณใกลเคยงตางมารวมแขงขน

ประลองฝมอกน ฝพายเปนคนในชมชน เมอลงแขงขนตางมสมาชกในครอบครว เครอญาตมาเชยร สนามแขง

ขนกเปนสนามในชมชน เมอเรอจากชมชนไหนชนะการแขงขนตอเนองเปนทรจกกถอวาเปนชอเสยงของชมชน

ถอเปนความภาคภมใจของทกคนทมสวนรวมในกจกรรมแขงเรอ

นบตงแต ททท.และหนวยงานราชการอนๆ เขามาสงเสรมกจกรรมการแขงเรอ รปแบบการจดงานม

การเปลยนแปลงไปจากเดมมพธการ ขนตอน กตกาการแขงขนทพฒนาขนมา พฒนาการของรปแบบการ

แขงขนมการเปลยนแปลงไปตามปจจยทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม สอดคลองกนระหวางกจกรรม

งานประเพณและการบรหารจดการงบประมาณของหนวยงานซงเปนเจาภาพหลกผสนบสนนงบประมาณ

รวมถงการกาหนดประเภทการแขงขนดวย ปจจบนสามารถจาแนกประเภทได โดยอาศย จานวนฝพาย เปน

ตวกาหนดขนาดในการแบงประเภทของการแขงขน ได เปน 4 ประเภท คอ เรอยาวใหญ เรอยาวกลาง เรอ

ยาวเลก เรอยาวจว เปนตน

13  

  

ตาราง 2 แสดงประเภทการแขงเรอในปจจบน

ลาดบ ประเภท จานวน (ฝพาย) หมายเหต 1 เรอยาวใหญ 41-55 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละ

ไมเกน 65 คน 2 เรอยาวกลาง 31-40 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละ

ไมเกน 50 คน 3 เรอยาวเลก ไมเกน 30 คน ฝพายสารอง 5 คน รวมทมละไม

เกน 35 คน 4 เรอยาวจว 3-12 คน 3 คนขนไปแตไมเกน 12 คน*

หมายเหต * ขนอยกบคณะกรรมการจดการแขงขนเปนกาหนดกตกา

โดยมปจจยเรองสถานท ระยะทาง เงนรางวล และงบประมาณทไดรบ

รวมถงรปแบบการบรหารจดการทสมพนธพนท บรบทแวดลอมอนๆ

ปจจบนการจดการแขงขนรปแบบการจดงานการแขงเรอยาวประเพณในปจจบนทเปลยนแปลงไปจาก

อดต สบเนองจากกระแสของการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงาม รวมทงกระตนการ

ทองเทยว หนวยงานของรฐโดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนซงมผบรหารทองถนในหลายพนทกาหนด

นโยบายนใหสอดคลองกบแผนปฏบตการประจาปและไดจดทาโครงการแขงขนเรอยาวประเพณ ในการเปน

ผ สนบสนนทนน มกจะเปนทรกนในนาม “เจาภาพ” ผ อนมตงบประมาณในการจดงานจะเปนผ กาหนด

รปแบบการจดงานการจดตงงบประมาณรายจายขนอยกบรปประเภทการแขงขน ในการน สนามแขงขน

หมายถง สถานททจดใหมการแขงขนเรอยาวประเพณ คณะวจยไดแบงออกเปน 3 รปแบบ คอ (1) สนามเลก

หมายถง สนามทจดการแขงขน 1 ประเภท (2) สนามกลาง หมายถง สนามทจดการแขงขนระหวาง 2 ประเภท

14  

  

(3) สนามใหญ หมายถง สนามทจดการแขงขนทง 3 ประเภทขนไป2 ซงแตละสนามผจดรายการแขงขนจะ

การเลอกวธจดการแขงขนทเหมาะสม โดยมปจจยสมพนธกบจานวนทมเรอ จานวนรอบการแขงขน และ

จานวนเวลาในการจดการแขงขน 1- 2 วน สาหรบวธจดการแขงขนเปนทนยมม รปแบบ ดงน

(1) ระบบแขงขนแบบพบกนหมด เปนการแขงขนทผ เขาแขงขนแตละคนจะตองแขงขนกบผ

แขงขนคนอนทกคนเปนจานวนครงเทากน ถาผ เขาแขงขนแตละคนแขงขนกบผแขงขนคนอนทกคน คนละ 1

ครง เชน 2 ทม = 1 ค

3 ทม = 2+1 =3 ค

4 ทม =3+2+1=6 ค

5 ทม = 4+3+2+1 = 10 ค

6 ทม = 5+4+3+2+1 = 15 ค

7 ทม = 6+5+4+3+2+1 = 21 ค

8 ทม = 7+6+5+4+3+2+1 = 28 ค

(2) ระบบแขงขนแบบจบสลากประกบคเขาผงแขงขน เมอแพการแขงขนจะตกรอบทนท

ขอมลจากการสมภาษณเรยกระบบนวา “นอคเอาท” มการแบง 2 สาย คอ สายลาง กบ สายบน แขงเปลยน

สายนา แพชนะ 2 ใน 3 เทยว กรณแพชนะคนละ1 เทยว ใชวธการจบสลากสายนาพายเทยวทสามเพอเอาผ

ชนะเขาไปเลนในรอบถดไป ตามผงบงคบทวางไว จนถงรอบชงหรอ อาจใชการจบสลากประกบคใหมในทกๆ

รอบ กได

(3) ระบบแขงขนประเภท เรอ ก และ เรอ ข. ไดกอเกดขนมาภายหลงไดมการปรบรปแบบการ

แขงขนแบงจบสลากเพอแบง เรอออกเปน 2 ประเภท คอ ประเภท ก. คอ เรอทเกงมผลการแขงขนด เปนเรอ

                                                            

  2เกณฑในการแบงรปแบบของสนามแขงขนพจารณาจากลกษณะของขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Research)

โดยการเกบขอมลจากการสงเกต การสมภาษณ และสรปแบงออกมา 3 รปแบบ คอ ระดบเลก ระดบกลาง และระดบใหญ และมการใชคาสถตการคานวณรอบการแขงขนตามคมอการจดแขงขนกฬาสากล

15  

  

แชมป ฝพายแขงแกรง ประเภท ข. คอ เรอทกาลงพฒนาฝมอการแขงขน ยงไมเปนเปนเรอแชมป ฝพาย

แขงแกรง ขยน เวลามการแขงขนกจะเดนทางมาเขารวมในสนามๆ

(4) ระบบเรอประเภท ก. และ ก.2 เรอในทองถน เนองจากเปนการนาเสนอเรอทเปนของคน

ในพนท หรอเจาของสนามเปนการใหความสาคญกบคนในทองถนเพอใหเกมสการแขงขนสนกขน คนใน

ทองถนตางรจกและเชยรการแขงขนอยางใกลชดขอบสนาม ระบบ ก. และ ก.2 ไดพฒนามาสระบบจบสลาก

เขาผง เรอทแพในรอบแรก จะไปเลนในประเภท ก 2. ชงถวยเกยรตยศ เรอทชนะในรอบแรก ซงจะไปเลนใน

รอบ 2 และ 3 ของประเภท เรอ ก. 1 ชงถวยพระราชทาน ภายหลง พฒนาปรบรปแบบมาเปน เรอทแพในรอบ 8

ลาสดทายของประเภทเรอ ก.1 จะไปเลนประเภทเรอ ก. 2 ซงทาใหเรอสส และ สนกกวา ระบบเรอ ก. 2 ทแพ

ในรอบแรก

ตามทกลาวขางตนวาการจดการและสนามผ จดรายการแขงขนจะการเลอกวธจดการแขงขนท

เหมาะสม โดยมปจจยสมพนธกบจานวนทมเรอ จานวนรอบการแขงขน และจานวนเวลาในการจดการ

แขงขน 1- 2 วน กรณสนามเลกทจดรายการแขงขนประเภทเดยว ผจดรายการแขงขนมกจะเลอกวธจดการ

แขงขนแบบท 1 ระบบแขงขนแบบพบกนหมด ขอมลจากการสมภาษณเรองจานวนทมเรอสวนใหญผจด

ออกแบบใหจานวนทมเรอเปนตวเลขค คอ 8,12, 16,24,32,40,48 เมอไดจานวนทมเรอแลว กาหนดการจด

สายแขงขนแบบสากลแบบสายออกเปน 4 สาย คอ A B C D บางสนามไมสามารถจดไดถง 4 สาย อาจจะ

ลดลงเหลอ 3 สาย A B C เนองจากมผลตอจานวนรอบการแขงขน ถงแมจะมการแขงขนประเภทเดยว สาหรบ

ระยะเวลาในการจดงาน 1 วน

การคานวณเพอแสดงใหตวอยางการจดการแขงขนของสนามเลก เมอประกบคแขงขนแบงเปนสาย

และจดใหแขงแบบพบกนหมด จะสงผลใหใน 1 วนการจดงานมรอบการแขงขนมจานวนมาก ปลอยเรอ

ออกมาไดอยางสมาเสมอ ไมขาดชวงเพอใหการชมและการเชยรทขอบสนามมอยางตอเนอง เรมแขงเรอคแรก

ชวงเวลา 08.30 น.- 15.30 น. จานวนทมเรอทเขาแขงขน 8 ทม ประกอบไปดวยทม A, B, C, D, E, F, G

และ H รอบ โดยรวมทงหมดประมาณ 46 รอบ แบงออกเปนชวงเชาประมาณ 3 ชม. ผจดการแขงขน

วางแผนปลอยเรออยางตอเนองทกๆ 10 นาทแบงออกเปน รอบแรก แบง 4 สาย จดระบบแบบพบกนหมด

จะทาใหไดจานวน 28 รอบ คดเลอกทมเรอทแขงขนแลวแพมากสดออก ชวงบายจดแขงขนรอบทสอง

16  

  

คดเลอกมาเหลอ 4 ทม แบงออกเปน 2 สาย จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 หาผ ชนะ

จะทาใหไดจานวน 12 รอบ และรอบสดทาย คดเลอกมาเหลอ 2 ทมสดทายมาแขง รอบสาม ชงชนะเลศ

จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 จะทาใหไดจานวน 6 รอบ (รายละเอยดตามตาราง)

ตาราง 3 แสดงคานวณรอบการแขงขนสนามเลก

ลาดบ จานวน

การสายแขงขน

จานวนทมเรอ

รายการแขงขน จานวนรอบ

แขงขน 1 1 ประเภท

ตวอยาง เรอยาวเลก

รอบแรก แบง 4 สาย จดระบบแบบพบกนหมด

8 ทม A B C D E F G H

A-B, A-C, B-C, A-D, B-D, C-D, A-E, B-E, C-E, D-E, A-F, B-F, C-F, D-F, E-F, A-G, B-G, C-G, D-G, E-G,F-G, A-H, B-H, C-H, D-H, E-H, F-H, G-H

28

รอบสอง แบง 2 สาย จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3

ทมชนะจากรอบแรก

คดเลอก 4 ทม สาย A X สาย B ( 2 ใน 3) สาย A X สาย D ( 2 ใน 3) สาย C X สาย B ( 2 ใน 3) สาย D X สาย A ( 2 ใน 3)

3 3 3 3

รอบสาม ชงชนะเลศ จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3

ทมชนะจากรอบสอง

ทมแขงรองชนะเลศ ทม a X ทม b ( 2 ใน 3) ทมแขงชนะเลศ ทม c X ทม d ( 2 ใน 3)

3

3

รวมทงหมด 46

17  

  

ทงน การจดการแขงขนในระดบสนามกลางและสนามใหญ เปนการจดการแขงขนมากกวา วธการ

รปแบบท 1 คอ ระบบแขงขนแบบพบกนหมด เพราะสามารถจดการแขงขนไดมากกวา 1 ประเภท โดย

สามารถประยกตวธการจดการรปแบบท 2, 3 และ 4 เขาดวยกน ขณะเดยวกนหากสนามขนาดกลางและ

ขนาดใหญ จานวนรอบการแขงขนสมพนธกบจานวนทมเรอ สมพนธกบปรมาณคนทมาพรอมกบทมเรอ

ขอกาหนดของการแบงประเภทเรอสมพนธกบจานวนฝพาย (รายละเอยดตามตารางขางตน)

2.1.2 วธการเลนพนน

ในการน เครอขายความสมพนธของคนเลนพนนเรอสวนมากจะเปนคนรจกกนในกลมเพอน กลมคน

ในวงการเกยวของกบกจกรรมการแขงขนเรอยาว วธการเลนจงม “เจามอ” และมการใชระบบ “เงนสด”

เปนสวนใหญ ถงแมจะไมควกเงนสดจายเทยวตอเทยวแตกจะมวธคดบวกลบกนเอาไวจายในชวงพกจากแขง

เรอหรอจายในชวงเสรจการแขงเรอในคทพนนกนแลว นอกจากนมระบบ “เครดต” บางแตไมแพรหลาย ขนอย

กบความสมพนธระหวางผ เลนกบเจามอ หากมความสมพนธอนดนาไปสการเจรจาตอรองเพอใชระบบ

“เครดต” ในบางกรณ ในความเขาใจเบองตนระหวาง “เจามอ” กบ “ผ เลน” ดงปรากฏในคาสมภาษณวา “...

การเลนพนนแทงเรอ คอ จะยกมอความอชสองนว คอ ตอ 2 แตถาหงายมอช 2 นว คอ รอง 2…”3 ฉะนน

วธการ ทายผลของนกพนนตองใชไหวพรบ ปฏภาณ ในการตดสนใจเลนพนนในเวลาอนจากด (ระหวาง 120-

180 วนาท) การสอสารดวยภาษาทาทางของนกพนน ประกอบดวย การชสองนวขน, ชสองนวลง, การพยก

หนา, จบมอ, การโบกมอ ฯลฯ ทงหมดถอเปนองคประกอบการเลนพนนเรอ สวนหนงทตองใชภาษามอเพราะ

ในสนามแขงมเสยงดงจากการเชยรเรอของคนรอบๆ สนาม ในสวนผพากษเกมสการแขงขนใชเครองขยาย

เสยงดง สงเสยงเราอารมณผชมการแขงขนใหจบจองไปทเรอสองลาในแมนากาลงพายเรอจากจดสตารทไปส

เสนชย

การจดแขงขนเรอในแตละสนามจะม “สจบตร” คอ เอกสารแจงรายการแขงเรอ โดยสจบตรจะมแบบ

เตมกบแบบยอ ในการน “สจบตรฉบบเตม” ขอมลเกยวกบโครงการแขงเรอนบตงแตหลกการเหตผลการจด

                                                            

3 นายประสทธ (นามสสมต),สมภาษณ, 1 กนยนายน 2555.

18  

  

แขงเรอยาวประเพณ ประกาศจากหนวยงานซงสวนใหญเปนองคกรปกครองสวนทองถนเพอประกาศเรอง

แตงตงคณะทางาน กาหนดการจดแขงขนในแตละวน ระเบยบการแขงขนของสนามทใชกตกาและตดสน

รางวลและประเภทเรอทเขาแขงขน รายชอเรอทเขารวมกนแขงขน แผนผงประกบคแขงขน รอบท 1, รอบท 2

และรอบสดทาย สจบตรฉบบเตมสวนใหญจะมไวสาหรบคณะทางานจดงานแขงขนทกสวนและทมเรอ

นอกจากนยงม “สจบตรฉบบยอ” ซงจดเตรยมไวแจกใหผชมการแขงขนจะมขอมลเพอทาใหทราบรายชอเรอท

เขารวมกนแขงขน แผนผงประกบคแขงขน รอบท 1, รอบท 2 และรอบสดทาย เปนตน ทงน สจบตรถอเปนใบ

บอกขอมลเพอใชประกอบการตดสนใจเลนพนนเรอได

19  

  

ภาพท 2 ตวอยางใบแสดงขอมลบอก แผนผงประกบคแขงขน

20  

  

ตารางท 4 ตวอยางใบแสดงขอมลบอกรอบท 1

รอบท ๑ การแขงขนเรอยาวประเพณ...........................

วนท....เดอน.........พ.ศ................. คท ชอเรอ/สถานท ประเภท ลองท ๑ ลองท ๒ ลองท ๓ สถต หมายเหต ๑ เรอ A จ.พษณโลก

เรอ B จ. พจตร เรอใหญ

๒ เรอง C .............

เรอง D ............. ............

ตารางท 5 ตวอยาง ใบแสดงขอมลบอกรอบท 2

รอบท ๒ การแขงขนเรอยาวประเพณ...........................

วนท....เดอน.........พ.ศ................. คท ชอเรอ/สถานท ประเภท ลองท ๑ ลองท ๒ ลองท ๓ สถต หมายเหต ๑ เรอชนะคท ๑ รอบท ๑

เรอ ................... เรอใหญ

๒ เรอชนะคท ๒ รอบท ๑

เรอง D .............

21  

  

ตาราง 6 ตวอยางใบแสดงขอมลบอกรอบท 3

รอบท ๓ การแขงขนเรอยาวประเพณ...........................

วนท....เดอน.........พ.ศ................. คท ชอเรอ/สถานท ประเภท ลองท ๑ ลองท ๒ ลองท ๓ สถต หมายเหต ๑ เรอชนะรอบท ๑ คท ๑

........................................... เรอชนะรอบท ๒ คท ๒ ...........................................

เรอใหญ

๒ เรอชนะรอบท ๑ คท ๑ ........................................... เรอชนะรอบท ๒ คท ๒ ...........................................

วธการเลนพนนเรอทอยในสนามแขงซงจะมอย 2 ลา ตามกตกา สนามแขงเรอจะกาหนดใหฝายหนง

เปนผานแดง และอกฝายหนงเปนฝายนาเงน “...ธงแดง กบ ธงนาเงน แขวนหอยกลางนา หรอ ใชทนลอยปก

ธงส สาหรบแบงสายนา ออกเปน 2 ลแขงขน คอ รองนา แดง กบ รองนานาเงน4 เปนระยะๆหางกนประมาณ

200 เมตร มทนปลอยเรอ ใชเรอขนาดใหญซงยาวกวาเรอทแขงขนสาหรบเกาะเทยบทน โดยใหเครองตกแตง

ปลายสดของโขนเรอทงสองลาเสมอกน จงใหสญญาณปลอยเรอ...”

                                                            

4 สาหรบภาคใต นยมเรยกวา สายนาฝงซาย สายนาฝงขวา

22  

  

ทมา: ขอมลภาพประกอบทาใหเขาใจ “ฝงรองนาสนาเงน” และ “ฝงรองนาสแดง” จากสารคดกบนอกกะลา

เรอง เรอยาว…ศกดศรแหงสายนา, 2549

ภาพท

การเลนพนนแขงเรอจะเกดขนกตอเมอความคดเหนไมตรงกน คนหนงคดวาเรอทอยฝายแดงจะชนะ

ในขณะทอกคนหนงคดเหนวาฝายนาเงนจะชนะ จงเรมมการพนนกน หากผ เลนทงสองฝายคดวาโอกาสชนะ

ของเรอทแขงมเทาๆ กน จะทาใหผ เลนทง 2 ตอรองดวยราคาทเสมอกน หรอ 1:1 แตถาหากฝายหนงมความ

มนใจวาเรอทตนเองเชยรวาจะชนะมากกวาอกฝายหนง ราคาตอรองกจะเปลยนแปลงไป ฝายทมนใจมากกจะ

ตอมากขนเรอยๆ เชน 100:1…. 20:1,10:1, 5:4, 3:2, 5:3, 7:4, 2:1, 5:2, 3:1, 4:1, 5:1,…., 100:1 เปนตน

ในการเลนพนนแขงเรอจะเรมเลนเวลาไดใน 2 ชวงเวลา คอ ชวงกอนการแขงขนและระหวางการ

แขงขนโดยทเรอเขาค ณ จดสตารท แตเมอเรอออกแลวเจามอมกจะไมรบพนน โดย “ผ เลน” ประเมน

สถานการณทขอบสนามระหวางเรอเขาเทยบ ณ จดสตารท โดยคแขงขนมความสส ยากตอการคาดเดา

ระหวางการแขงขนเรอ A  กบ B   โดยทเจาถอหางทม A  เจามอจะเรมเลนเรมตอวา “ทม A ชนะ B เอาไหม ตอ

5:1 เทาไหร” ในบางเกมสการแขงขนผ เลนตองการทถอหางทม A  ผ เลนจะตองเสนออตราตอรองทสงขนกวา

อตราตอรองทเจามอเสนอมาในตอนแรก ทงน เจามอและผเลนจะสงสญลกษณอยางรวดเรว เพราะในแตละ

รอบการแขงขนใชระยะประมาณ 120‐180  วนาท ขนอยกบบรบทแวดลอม ปรมาณนามาก‐นอย สายนาเชยว

หรอวาสายนานง เปนตน 

23  

  

นอกจากน เจามอบางคนมผชวยรบทายผลอยรมขอบสนาม โดยอาจจะยนหางๆ กนแลวใชโทรศพทใน

การสอสาร เจามอและผ เลนจะดตารางรายชอทมเรอคแขงขน ดเวลาออกจากจดปลอยเรอ รอบแรกจะวางเชง

กนกอน ผ เลนพนนจะใชกลองสองไกลเพอสงเกตทมฝพายชดไหน เรอทลนอยฝงรองนาอะไร รอบแรกผลการ

แขงขนใชเวลาเทาไหร เกบขอมลไวประเมนไวในรอบตอๆ ไป

ขอมลจากการสมภาษณการเลนพนนถอเปนเรองทผดกฎหมาย ผ เลนพนนจะตองเลนกบคนรจก หรอ

เจามอผ รบพนนทไดรบการแนะนากนในวงการพนนแขงเรอ การเลนจะใชวธการตดตอโดยตรงหรอโทรศพท

มายงผ รบแทงหรอเครอขาย สาหรบการแขงเรอในแตละสนามแขงอาจจะไมไดมการพนนทกเทยวการแขงขน

ขอมลจากการสมภาษณตารวจผดแลความเรยบรอยในการจดงาน ในเชงนโยบายหากมการเลนพนนถอเปนสง

ผดกฎหมายและมหลกฐานสามารถจบกมไดในขอหาเลนพนน แตสวนใหญในงานแขงเรอทตารวจทางานใน

การระงบเหตววาทอนเกดจากการเมาสรา การชงทรพยหรออนๆ เปนสวนใหญ หรอบางททะเลอะกนโดยม

สาเหตจากการพนน พอตารวจสอบสวนผ กอเหตกไมยอมรบวาเลนพนนเพราะจะโดนขอหาหนกเพมขน

เนองจากไมมหลกฐาน เชน โพย หรอกระดาษ เปนตน โดยรวมยอมรบวามการพนนแขงเรอจรง

2.1.3 ผใหบรการพนนแขงเรอยาวประเพณ

สาหรบเจามอทรบพนนมความเปนปจเจกสง มทงเซยนพนนและคนในวงการทมเรอ กลม

แรก คอ คนในทมเรอ ซงมหลายระดบ เชน เจาของเรอ ผจดการเรอ ผ ฝกฝพาย และอนๆ เชน ฟพาย (ลก

เทอก) ซงไมทกคนในทมเรอแลวแตปจเจก กลมทสอง คอ คนทเกยวของกบ “ตวเรอ” ซงสวนใหญเปน

เจาของอตอเรอ /ซอมบารงตวเรอ ผ เจาของธรกจซอ-ขายเรอและอปกรณเกยวของ กลมทสาม คอ กลมนก

พนนอาชพและนกพนนสมครเลน สวนผ เลนมหลากหลายทกกลมทกลาวมาขางตน เนองจากการแขง

เรอยงคงผกพนอยกบชมชน เรอเปนของชมชน การไปชมและเชยรทมเรอจากหมบานนาสการทายผลแขง ผ ทม

ความนยมตดตามการแขงขนเรอยาวเปนผลมาจากความพงพอใจทางอารมณ ความรสก ความเสยง ความ

ตนเตน ความสนกสนานและความบนเทง ทงหมดถอเปนปจจยสาคญใหเลนพนน สาหรบการเลนพนนแขงเรอ

มผลกระทบตอผ เลนและครอบครว การเลนพนนเรอนามาสปญหาความขดแยงในครอบครว การเลนพนนเรอ

เมอผ เลนหมดเงนไปกบการพนนในชวงการแขงขนรอบแรกๆ นาไปสการก ยมเพอทายผลคตอๆ มา เพราะหวง

24  

  

วาจะไดเงนคนและไดกาไรจากการเลนพนน สวนหนงกอเกดปญหาหนสน การก ยมเกดดอกเบยและความ

เดอดรอนเมอหนเกากยงไมไดจาย หนใหมกมาเพมเตม เปนตน

2.1.4 ผลตอบแทนจากการพนนแขงเรอยาวประเพณ

ผใหบรการรบพนนแขงเรอ “เจามอ” สวนใหญมประสบการณตรงและความเกยวของกบงาน

แขงเรอมาเปนระยะเวลาหนง ขอมลจากการสมภาษณกลาวถงประสบการณเรมตนจากการชมและเชยรทขอบ

สนาม มความชนชอบในเกมสการแขงเรอ เคยเปนฝพาย เคยเปนละกทมในการวางแผนเพอชยชนะ หรอคนใน

ครอบครวเปนฝพาย ผ จดการทม ฯลฯ ตอมารปแบบการพนนมความซบซอนเพมมากขนและปรมาณเงน

เครอขายมปรมาณมาก นบตงมการเปลยนแปลงรปแบบการแขงขนจากการละเลนพนบานในชมชนเปนกฬา

พนบานทผ เขารวมการแขงขนภายในทองถนและระหวางทองถนในภมภาคตางๆ ทวประเทศ สวนใหญเลน

พนนแขงเรอมาจนเรยนรและเขาใจในวธการเลนและรปแบบการแขงขน ซงแบงออกเปน 2 กลม คอ

(1) กลมสมพนธกบทมเรอ ผลตอบแทนจากการใหบรการพนน นามาสการเปนทรจกใน

วงการ การกอเกดเครอขายความสมพนธนาไปสการเปน “เจามอ” รบพนนเรอ ผลตอบแทนของการใหบรการน

สามารถสรางรายไดในการเลนพนนแขงเรอใหเพมมากขน เพอจะไดมเงนหมนเวยนไปสการพฒนาทมเรอใหม

ชอเสยง เปนทรจกในชมชนและทองถน ตอมาเจาของเรอพฒนาเครอขายความสมพนธเชอมโยงฐานเสยงท

ตอบรบจากชมชนเขาสการลงเลอกตงเปนผบรหารทองถน เปนตน

2.1.5 ลกษณะโครงสรางทางการตลาดของการพนนแขงเรอยาวประเพณ

ภาพโดยรวมของโครงสรางทางการตลาดของการพนนแขงเรอยาวประเพณ ประกอบไดดวยผใหบรการ

พนนและผ เลนพนนทมอยจานวนมาก เปนลกษณะโครงสรางตลาดทแขงขนสมบรณแบบผซอและผขายซอ

ขายกนไดเสร ขอมลจากการสมภาษณโครงสรางตลาดของการพนนแขงเรอในพนท พบวา ไมมการรบพนน

แบบตงโตะ (เชนเดยวกบการพนนฟตบอล) ผบรการจะอาศยการประสานกนเปนเครอขายลกษณะของการ

บรการซงสมพนธกบความไววางใจระหวางผซอและผขาย ราคาทผซอและผขายตกลงในแตละรอบสามารถ

เปลยนแปลงราคาเกดขนไดเสมอ เพอใหผบรโภคสวนใหญไดรบอรรถประโยชนเพมมากขน หรอปรบลดเพม

เพอแรงจงใจใหมาเลนพนนเพมขน และเปนกลไกการลดความเสยงของผ ใหบรการ ขอมลจากการสมภาษณ

25  

  

พบวาผ ใหบรการสวนใหญไมรบพนนในระบบเครดตทเปนระยะเวลาขามวน หรอแมการแขงขนในชวงทเรอ

ออกเทยวสาคญๆ เชน รอบ 8 ลาสดทาย เจามอจะใหผชวยเดนสารวจและบอกราคาตอรองเบองตนไวกอน

แมวาผ เลนพนนบางสวนตดสนใจวาจะเลนพนนในรอบน แตกรอใหราคาไหลไปมากอน หรอมเจามอคนอนจะ

เปดราคาเทาไร ถอเปนการสารวจขอมลประกอบการตดสนใจ เมอถงเวลาแขงขนตางใชวธการเดมการตกลง

ราคาทพอใจแลวเลนตดสนใจเลน บางสนามการใหผชวยเดนสารวจและบอกราคาตอมผลทาใหเจามอและผ

เลนไดประโยชน เปนเสมอนกนชงไหวพรบปฏภาณกนและกน เจามอสามารถประมาณการผ เลนได ผ เลนบาง

คนใชวธการสงเกตความการเปดราคา ถาใหราคาตอรองสงมากไปกตองหาขอมลเพมประกอบการตดสนใจ

เลน เชน ชดฝพาย ตวเรอหรออนๆ เพมเตม ผ เลนพนนกกลวเจามอจะ “ฮว” กบทมเรอ เพอจดการแขงขนไม

โปรงใส เนองจากผ เลนพนนมเครอขายเชอมโยงกน หากไมมนใจ หรอมความเสยงมากๆ ผ เลนกจะตดสนใจ

เปนตน

 

2.2 อปสงค (Demand) ของการพนนแขงเรอยาวประเพณ

2.2.1 ผเลนพนน

ในแตละสนามแขง รมตลงขอบสนามการแขงขน คอ สถานทพบปะของผ ชมการแขงเ รอ

ในกลมผชมการแขงขนนจานวนมาก คอ คนในชมชนและทองถน ทงทมสวนเกยวของกบ “ทมเรอ” และไมม

สวนเกยวของ ผชมมทกวยเดกจนถงคนชรา นอกจากนผ ชมมาจากคนภายนอกชมชนและทองถน ในทน

อาจจะเปนคนนอกชมชนททมสวนเกยวของกบ “ทมเรอ” และไมมสวนเกยวของ รวมถงผชมการแขงทเปน

“นกทองเทยว” ภายในและตางประเทศทมงตรงมาทสนามแขงขนเพอชมการแขงเรอ พรอมทงทองเทยวใน

พนทดวย

ในการเลนพนนแขงเรอ กลมผ เลนพนนซงใชสนามแขงเรอเปน “บอน” สาหรบพบปะของเครอขายของ

ผลนพนนเรอ สวนมากจะเปนคนรจกกนในกลมเพอน คนในการจดกจกรรมแขงขนเรอยาว กลมเซยนพนนท

ตดตามการแขงเรอในแตละสนามแขงขน ซงสามารถการจดประเภทผ เลนพนนแบงออกเปน 2 กลม ดงน

26  

  

1) กลมพนนแบบสมครเลน นอกจากน ขอมลจากการสมภาษณกลมผ เลนพนน

ในเปนครงเปนคราว เลนเฉพาะสนามในหมบาน เลนเฉพาะในชวงเทศกาลแขงเรอในชมชนใกลเคยง จดมง

หมายเพอลนและเชยรเรอจากชมชนและทองถนของตนเอง มกจะเลนในสนามใกลบาน จดมงหมายในเลน

พนนเฉาะทมเรอทตนเองมสวนเกยวของ เชน พนนเรอทมาจากชมชนเดยวกบตนเองอาศยอย หรอคนใน

ครอบครวเปนฝพาย เลนเรอดงทประเมนวาจะชนะเปนแชมปและอนๆ กลมนถอเปน “กลมขาจร” ทงใน

รปแบบแบบวางเดมพนและตอรอง นอกจากน ขอมลจากการสมภาษณกลมผ เลนพนนแบบสมครเลน ทาให

ทราบถงเหตผลการเลนพนนทยงคงสมพนธกบการชนชมเรอทองถนของตนเอง บางครงไมไดศกษาขอมลเชน

ในนกพนนแบบมออาชพ แตจะเลนพนนเพอเชยรเรอจากชมชนและทองถนของตนเองและจานวนเงนเลนพนน

ทพอจายได

“...เชยรทมบานตวเอง ...จรงๆ จดมงหมายของการแขงเรอกคอชอเสยง กบถวยรางวล การลา

ถวยรางวล ชอเสยงของเรอและกชอเสยงของพนทแตละพนท...”5

“...ในเรองการพนนนน จะเปนการเชยรของคนในชมชนภายในหมบาน ภายในจงหวด ซงคน

เหลานมาเชยรเรอของเขาเอง โดยไมวาเรอของเขาจะไปแขงทไหน เขากจะตามไปลนไปเชยร..”

2) กลมพนนแบบมออาชพ นบเปนกลมผชมทมาเลนพนนแขงเรอ ผศกษาไดรวมกลม

เซยนพนนนมทงผ เลนทมความสมพนธกบทมเรอโดยตรง คอ เปนเจาของเรอ อปถมภใหการสนบสนน หรอม

ความสมพนธโดยออม คอ ตดตามขอมลการแขงขนและมบทบาทใจการเจรจาตอรองแลกเปลยนผลประโยชน

ในกจกรรมการแขงเรอ เชน กาหนดใหชนะการแขงขนในบางรอบ กาหนดใหแพการแขงขนในบางรอบ เปนตน

                                                            

5 ทองด นมจย, (62 ป), ภมลาเนา ต.เนนปอ อ. สามงาม จ. พจตร. สมภาษณ. 1 กนยายน พ.ศ. 2555.

27  

  

จากการสมภาษณทมผจดรายการแขง (Team Promoter) เพอนาขอมลมาแบงระดบนกพนนซง

ใชวธการประมาณจานวนวงเงนทเลนในแตละรอบการแขงขน โดยจดกลมแบงเปน 3 กลม6 ดงน

กลมท 1 นกพนนระดบเลก/รายยอย ปรมาณวงเงนทเลนพนน เรมตนจาก 20 บาท จนถง

ไมเกน 1,000 บาท ตอรอบการแขงขน ขอมลจากการสมภาษณกลาวถงกลมผ เลนการพนนรายยอยวา

เพราะวาเลนจานวนเงนไมสงมาก นบตงแตหลกสบจนถงไมพนบาทตอรอบการแขงขน พวกขาจรจะเลนพนน

กนเปนกลมเดยวกน หากแพชนะกจายกนตรงนน ขอมลจากการสมภาษณนกพนนรายยอยไดเลาวา

“...การพนนเรอแตกตางจากการพนนไกชน พนนบอล คลายๆ กบพนนมวย เลนกนเยอะ

เลนกนในทโลงแจง กลมเปนกลมๆ ละ 5-10 คน …มนเปนเรองของศกด การพนนจะเกดขนทกครงทมการแขง

เรอ เรอเขาเสนชยคไหนแพกจาย ถาเสมอกนกไมตองเสย..การตดหนตดสนกมบางเปนเรองธรรมชาต

...สวนใหญรจกกน เลยคยๆ กนได หมดตวไมมจายนดกนไปสนามหนากม..”7

ลกษณะการแทงของขาจรมทงการแทงแบบเดมพนและการแทงโดยตรง ดงขอมลจากการ

สมภาษณกลาวถง “...ในการแขงเรอยาวนนมการพนนเกดขน บรเวณรมตลงทงสองฝงแมนา การพนนไมม

ขอกาหนดกฎเกณฑทตายตวและแนนอน กฎในการพนนนนอยทคนสองคนจะตกลงกน เปนการพนนแบบ

ปากตอปาก...การพนนเรอถามการเสมอกนผเลนจะไมจายเงน ...การจายเงนกไมมตวกลางในการรบเงนสวน

ใหญจะเปนการสงเงน รบเงนตอมอผพนนแตละคน ในการพนนไมมขอผกมดใดๆ เปนการวดใจกนมากกวา

มการโกงกนบางแตไมมาก โกงตาสองตากไมมใครเลนดวยแลว...การเลนโดยตรงอยางทบอก ชาวบานจะเลน

ในวงเงนประมาณ 10-1,000 บาท ของแตละค หากเลนอกแบบคอไปเลนกบเจาของเรอทออกตววา พนนเรอ

                                                            

  6 เกณฑในการแบงขนาดของผ เลนพนนพจารณาจากลกษณะของขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยการเกบขอมลจากการสงเกต การสมภาษณ เนองจากผ เลนพนนมความเปนปจเจกสง จงใชวธการประมาณจานวนวงเงนทเลนในแตละรอบการแขงขนเปนตวแบง และสรปแบงออกมา 3 รปแบบ คอ 1) นกพนนระดบเลก/รายยอย 2)กลมนกพนน ระดบกลาง และ 3) กลมนกพนนระดบใหญ

7  ผวน ทองคา,ภมลาเนาจงหวดพจตร.สมภาษณ. 1 กนยายน พ.ศ. 2555.

28  

  

นกบคแขงนกนไหม สวนมากชาวบานไมไปเลนดวยหรอก เปดราคามาแพง กเพราะเดมพนมนสงดวย

สวนมากจะกลมเจาของเรอกบเจาของเรอ หรอเสยกระเปาหนกเขาจะเลนกน...”8

กลมท 2 นกพนนระดบกลาง เปนนกพนนทตดตามการแขงขนเรอเ โดยเดนทางไปเลน

พนนในเฉพาะสนามทประเมนแลววาไดประโยชนจากการแขงขน ซงกลมนอาจเกยวของหรอสมพนธ

กบทมเรอโดยตรงเหมอนกลมเซยนเรอ กลมนอาศยการเชอมโยงความสมพนธแบบเครอขายโดยมขอมล

เกยวกบทมเรอประกอบการตดสนใจพนนแขงเรอ และเปนกลมทมศกยภาพในการตอรองเกมสการแขงขน

ระหวาง “ทมเรอ” เจาภาพจดงาน และทมผจดการแขงขน ซงอาจจะเปน “เจามอ” รบแทงหรอเปน “ผ เลน

พนน” หรอเปนทงสอง ในรปแบบแบบวางเดมพนและตอรอง ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงระหวาง 1,000-

9,999 บาท ตอรอบการแขงขน

ขอมลจากการสมภาษณในกลมนกพนนดวยกน เรยกกลมนวา กลมผเลน “ขาประจา” ใน

กลมผ เลนประจาซงสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท 1) ขาประจาทเปนคนเลนพนนโดยมไดเกยวของกบการ

จดทมเรอ เปนผ เลนทตดตามการเลนในแตละสนาม และ2) ขาประจาทเลนพนนและเกยวของกบการจดทม

เรอลงแขงขนในแตละสนาม หรอเรยกกนวา “กลมทมเรอ” อนประกอบไปดวยผจดการเรอ ฝพาย รวมถง

ผตดตาม ตามทกลาวขางตนแลววาในหนงทมเรอประกอบดวยคนจานวนมาก การกอตวมา “เจามอ” เปนกลม

คนทสนใจกจกรรมแขงเรอมกจะเลนพนนในพนและเดนทางตดตามเรอทสนใจไปแขงขนสนามอนๆ ดวย

เชนเดยวกบเซยนเรอ ความแตกตางระหวางเซยนพนน หรอ “กลมขาใหญ” กบ “กลมขาประจา” คอ ปรมาณ

เงนทเลนพนนของกลมขาประจาจะไมมากเทากบกลมขาใหญ

กลมท 3 นกพนนระดบใหญ โดยสวนใหญเกยวของใน “ทมเรอ” เชน เจาของเรอ ผจดการ

เรอ หวหนาทมฝพายและอนๆ เปนตน กลมเซยนจะตดตามการแขงเรอในสนามตางๆ เปนผตดสนใจนาเรอลง

แขงหรอไม มการประเมนศกยภาพของทมเรอและใชกลยทธตางๆ ทงกอนแขง ระหวางแขง และสนสดการ

แขงขน ทงในสนามทกาลงแขงและสนามตอๆ ไป เพอใหทมเรอไดประโยชนจากการแขงขน ทงน “เซยนเรอ”

จะมทมงานหรอผชวยในการรบและแทงพนน ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงมากกวา 10,000 บาท ตอรอบการ

แขงขน                                                             

8 ฉลอม ชฟก,สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.

29  

  

ข อ ม ล จ า ก ก า ร สม ภ าษ ณ ใ น กล ม น ก พน น ด ว ย ก น เ ร ย ก ก ล ม น ว า ก ล ม ผ เ ล น

“ขาใหญ” หรอ พวกขาใหญจะเลนพนนในวงเงนทสง สวนมากเปนเจาของธรกจ เชน โรงส โรงเรอย เจามอ

หวย เจาของธรกจปลอยเงนกนอกระบบ เจาของประเภทธรกจททารายไดใหกบเจาของกจการในระดบสง

กลมขาใหญนจด “เจามอ” เปนกลมคนทสนใจกจกรรมแขงเรอมกจะเลนพนนในพนและเดนทางตดตามเรอท

สนใจไปแขงขนสนามอนๆ ดวย นอกจากน กลมเซยนพนนเรอมกจะมความสมพนธกบทมเรอในระดบท

สามารถตอรองหรอกาหนดเกมสการแขงขนเพอผลประโยชนของกลมเซยนพนนได บางครงกลมเซยนพนน

อาจจะมไดไปดการแขงขนดวยตนเอง อาจจะสงตวแทนตดตามขอมลทมเรออยางใกลชด ตอเนอง ลกษณะ

การเลนพนนใชวธการวางเดมพน วงเงนพนนนบตงแตหลกแสนถงหลกลาน สงผลใหการคาดการณเงน

หมนเวยนในกลมนเปนหลกลาน ตอการแขงขนในหนงสนาม ดงปรากฎจากคาสมภาษณวา

“...บางคนนะเปนเจาของรานใหญโตประจาจงหวดพจตร หรอพวกเสยตางๆ หรอมาจากทอน

กม เขาจะนดกนมาเพอเลนพนนเรอโดยเฉพาะ บางคนพนนกนเปนลานกม บางคนถงกบหมดตวกม … เขา

เลนเพอความสนกสนาน มนเปนการพนนของคนรวย แตเมอมการพนนทวางเดมพนในวงการพนนสง คนท

พนนจาเปนตองมนใจในฝพาย...บางครงเจาของเรอกบคนพนน (กลมเซยนน) จะมขอตกลงกนบางอยางเชน ผ

พนนเลนเรอลาน เมอเรอทพนนแขงชนะ ผพนนกจะแบงเงนใหกบเจาของเรอ จานวนเทาไรกแลวแตจะตกลง

กน...”9

2.2.2 จานวนผเลนและปรมาณการพนนแขงเรอยาวประเพณ

ดงนนเปนการยากทจะทราบขนาดตลาด หรอวงเงนทเกยวของกบการพนนแขงเรอยาวประเพณ

ในการศกษาครงน คณะวจยไดทาการสารวจขอมลผ เลนพนน แตละสนามมกจะ จดเขต จดโซนชมการแขงขน

ในจดทอยใกลเสนชยใหกบกลมเซยนพนน เพอใหไดเลน(พนน)ไดลนเตมท การคานวนผ เลนพนนผศกษาคา

ถงจานวนรอบการแขงขน ซงสมพนธกบ “สนามแขงเรอ” ผ ทจดรายการแขงขนและจดปะกบค ประเภทเรอ

ของการแขงขน ได เปน 4 ประเภท คอ เรอยาวใหญ เรอยาวกลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว จานวนรอบการ

แขงสมพนธกบงบประมาณทเจาภาพสนบสนนการจดแขงเรอดวย โดยจานวนรอบการแขงขนมากสมพนธกบ

                                                            

9 นายเลก (นามสมมต),สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.  

30  

  

คาใชจายในการเชญทมเรอจานวนมากมารวมแขงขนในสนามนนๆ ทงน ผจดรายการแขงขนจะปรกษาหารอ

กบเจาภาพในประเดนเรองงบประมาณ รางวล และจานวนเรอทจะเชญหรอรบสมครเขามาแขงขน ทงหมดจง

นามาสการเลอกรปแบบการแขงขน ทงหมดจงนามาสการประมาณการรอบการแขงขนได

การเลนพนนจงขนอยกบความสมพนธระหวางผจดการแขงขนจะกาหนดรปแบบใด ทมเรอประเมน

แลววาแบบใดเหมาะสมกบการลงแขงขน ทมเรอจะตอรอง การเลนพนนแขงเรอแตละคนมตดสนใจเลนม

องคประกอบ คอ เปนหลกในการเลน หรอใชทงสององคประกอบในการตดสนใจรวมกบการวเคราะหสายนาใน

แตละสนามแขงขน ความไดเปรยบหรอเสยเปรยบในสายนา ประเดนใหความสาคญของ “ตวเรอ” หรอการให

ความสาคญความสามารถของ “ฝพาย หรอทงสองอยาง เปนตน

สาหรบปจจยท 1 คอ การกาหนดรอบการแขงเรอ ซงสมพนธกบประเภทการแขงขน การกาหนด

รอบการแขงขนทสมพนธกบจานวนประเภทเรอทจดการแขงขน 4 ประเภทเรอ (ดงกลาวขางตน) ในการน ผ

ศกษาไดแบงออกเปน 3 รปแบบ คอ (1) สนามเลก หมายถง สนามทจดการแขงขน 1 ประเภท (2) สนาม

กลาง หมายถง สนามทจดการแขงขนระหวาง 2 ประเภท (3) สนามใหญ หมายถง สนามทจดการแขงขนทง 3

ประเภทขนไป สนามเลกมกจะมปจจยทางภมศาสตรทไมเอออานวยตอการจดการแขงขนในบางประเภท

ซงในบางพนทสนามแขงเรอมสภาพภมศาสตรจากด เชน เปนลานาลาขา คลองชลประทาน เปนตน นามาส

การจดประเภทการแขงเรอไดประเภทเดยว คอ เรอเลกและเรอจว (หรอทงค) หากสนามทสามารถจดการ

แขงขนประเภทเรอกลางและใหญไดสวนใหญจะสมพนธกบแมนาสายหลก (เชนแมนาปง แมนานาน แมนา

เจาพระยา แมนาโขง เปนตน)

โดยสนามเลก กลางและใหญ นนหมายถงสนามทจดการแขงขนไดสมพนธกบประเภทการแขงขน

การแขงขนไดรอบแขงเรอนอยคนเขารวมนอย ทมเรอไมมาก สงผลใหปรมาณผ เลนมพนนนอยไปดวย

ขณะเดยวกนหากสนามขนาดกลางและขนาดใหญ เมอจดการแขงขนไดสมพนธกบประเภทการแขงขน จานวน

รอบการแขงขนสมพนธกบจานวนทมเรอ สมพนธกบปรมาณคนทมาพรอมกบทมเรอ ขอกาหนดของการแบง

ประเภทเรอสมพนธกบจานวนฝพาย ดงน

31  

  

(1) เรอยาวใหญ จานวนฝพาย 41-55 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละไมเกน 65 คน

(2) เรอยาวกลาง จานวนฝพาย 31-40 คนฝพายสารอง 10 คน รวมทมละไมเกน 50 คน

(3) เรอยาวเลกจานวนฝพาย ไมเกน 30 คนฝพายสารอง 5 คน รวมทมละไมเกน 35 คน

เรอยาวจว

(4) เรอยาวจว จานวนฝพาย 3-12 คน3 คนขนไปแตไมเกน 12 คน

จานวนผ เลนพนนแตละสนามไมเทากนขนอยกบปจจยท 2 เครอขายทมเรอทความสมพนธกบผ

จดรายการแขงขน ถาผจดรายการแขงจดจดแลวเปนทรจกหรอมชอเสยงจะม “ทมเรอ” ในเปนเครอขาย

ดวยรบเชญมารวมงานแขงในสนามทผจดรายการรบงานนนมา เมอจดประกบคแขงขนกอนการแขงขนกจะม

การประชาสมพนธไปใหผ เลนพนนทราบ ซงทาพรอมกบคนมาเทยวงานแขงเรอ การประชาสมพนธขอมลวา

จะมเรอทเขาแขงขนคเดน มชอเสยง มประวตชนะมาหลายสนาม ประกบคสสกน มาแขงกน ผ เลนพนนกจะ

ชวนกลม/เครอขายมาเลนพนนในสนามดวย

2.2.3 แรงจงใจในการเลน

การสมภาษณเชงลกถงเหตผลในการเลนพนนถอเปนปจจยกาหนดอปสงคทสาคญ ซงสะทอนรปแบบ

หรอเหตผลเบองหลงการเลนพนนแขงเรอ แรงจงใจการเลนแบงออกเปน 3 กลมเชนกน การวเคราะหและ

สงเคราะหขอมลจากการสมภาษณพบวา จดเรมตนทาใหทราบวากลมผ เลนพนนเขาสการเลนพนน สวนใหญ

มจดเรมตนมากจากบรบทแวดลอมทสมพนธกบกจกรรมแขงเรอ การชมการแขงขนทตองการเพมความสนก

ในการชมและเชยร การมเพอนหรอคนรจกชกชวนหรอกระตนการใหเลนพนนกนเองในกลม โดยความสมพนธ

ใกลชดกน การทาดวนกน วางเดมพนเพอใหชมแขงเรอใหสนกสนานเพมยงขน สบเนองจากการแขงเรอ

ผจดการแขงขนจะกาหนดใหปลอยเรอจากจดสตารท เรอออกมากลางลานา และเสนชย ผพากษจะใหขอมล

เกยวกบประวตความเปนมาของเรอ ชอเจาของเรอ บอกชอผสนบสนนหลก (กรณมบรษทเอกชนมอบเงน

สนบสนน) บอกสถตการแพชนะ และอนๆ อกมากมาย นามาสการตดสนใจเลนพนน และดวยระยะเวลาการ

32  

  

แขงแตละรอบไมนานมาก ประมาณ 120-180 วนาท ผจดรายการแขงเรอจะปลอยเรอออกมาสมาเสมอ

นามาสการกระตนใหผพนนอยากเลนพนน ดงคาใหสมภาษณจากนกพนนทานหนงกลาววา “...คนพากษบาง

ทกพดเปนเชงทเลนทจรง ชวนเลนพนน ประกาศออกไมคขางสนาม...ประมาณวา...รอบนไดเงน รอบหนาจะได

อก หรอรอบนจาย เอาคนรอบหนา..แตแนนอนไมพดตรงๆ จะบอกวา..กนหมหรอกนผก ....ชนะแลวไดกนหม

...รอบหนาเอาใหม...”10

สาหรบกลมผ เลนทเกยวของกบทมเรอ ความมนใจในฝมอของทมเรอวามความสามารถทดเทยมหรอ

เหนอวาคแขง นาไปสการรบทาพนน การตองการหารายไดใหกบทมเรอเพอนามาเปนคาฝพาย ซอมบารงและ

อปกรณ กลมผ เลนทมไดเกยวของกบทมเรอ การมขอมลประกอบการตดสนใจจงมแรงจงใจในการเลนมเปน

ทนเบองตนแลว ประกอบกบชวงเทศกาลแขงเรอ ทมเรอจะเดนทายแขงขนในสนามทประเมนแลววาได

ประโยชน เชน ไดคาลากจงสง มผพายทฝกซอมาอยางดหากลงแขงคาดวาจะชนะไดและมโอกาสไดรบเงน

รางวลดวย เปนตน เมอมตนทนในการจดการเรอทตองรบผดชอบและบรหารจดการใหไดประโยชนสงสดจาก

การไปแขงเรอ จงนามาสการเลนพนนเรอโดยตรง ในวงการทมเรอจะมการพดคย ชกชวนการมาปะลองฝมอ

ทมเรอกนเสมอ ทงหมดถอเปนแรงจงใจใหเลนพนนของวงการแขงเรอยาวประเพณ

2.2.4 แหลงขอมลของผเลน

สถานการณการพนนแขงเรอในพนทสมพนธกบการกาหนดนโยบายของผ นาทองถน หาก

นกการเมองมอทธพลและผลประโยชนในเชงการเมองและเศรษฐกจ ใชกจกรรมการแขงเรอเพอสงเสรม

เศรษฐกจ กระตนการทองเทยว กอเกดการกจกรรมทางเศรษฐกจทเกยวของกบการอปโภคบรโภคในชมชน

บางพนท นกการเมองม “เรอ” และสนบสนนเรอทมเรอของตนเขารวมแขงขนในสนามตางๆ กอเกด

ความสมพนธเชงอปภมภเฉพาะกลมจะทาให “คนในกลม” ไดประโยชนมากกวา “คนนอกกลม” และการ

อนมตงบประมาณเพออนรกษฟนฟประเพณทองถน การกอเกดเครอขายความสมพนธเชงอปถมภซงมปจจย

สนามแขงเรอทเพมมากขนนกพนนจงหวงจะไดถอนทน/เพมทนไดอยางตอเนอง

                                                            

10 นาย บ., ภมลาเนาจงหวดพษณโลก,สมภาษณ, วนท 19 ธนวาคม 2556. 

33  

  

สนามแขงขนเพมมากขน ชองทางการหาขอมลการเลนพนนเรอเรมมการพฒนาอยางตอเนอง มการ

จดระบบขอมลททนสมย การหาขอมลจะใชวธการพดคย และมกจะหาขอมลในเวบไซต, กอตงสมาคม/ชมรม

เรอยาวแตละจงหวด มการใช Social network เพอสงขอมลใหกบกลมอยางตอเนอง “ขอมล” เปนรปแบบท

นกพนนระดบเซยนประจาสนามใชประกอบการตดสนใจเลนพนนในสนามตางๆ

นอกจากน ปจจยและเงอนไขมาจากการจดระบบขอมลททนสมยผานเทคโนโลยสมยใหมซงถอเปน

ปจจยหนงทสนบสนนใหมการเลนพนนเรอ ขอมลการศกษาพบวาในกลมของทมเรอ เจาของเรอ ชางซอม

บารง และอนๆ ตางไดพฒนาเวบไซต เพอเปดชองทางการพดคย สอบถาม ตดตาม แลกเปลยนความคดเหน

รวมถงวเคราะหสถานการณการแขงขนในแตละสนามแขงเรอทวประเทศ เชน การจดทาฐานขอมลสถตเรอท

ชนะการแขงขนในแตละสนาม การจดทาประวตผจดการทม การจดทาฐานขอมลชางและอซอมบารงเรอ การ

จดทาฐานขอมลเรองอปกรณสาหรบใชในกจกรรมการแขงเรอ ฯลฯ

นอกจากนกระบวนการจดการแขงเรอมการถายทอดสดการแขงขนเผยแพรผานสถานโทรทศน

มทงในระดบทองถนและถายทอดทวประเทศ หนวยงานของรฐทเขามาสนบสนน คอ ททท. ไดเขามาจดการ

ถายทอดสดในบางสนามเพอสนบสนนกจกรรมสงเสรมการทองเทยว ตอมาสอทองถนในรปแบบของเคเบลทว

ไดเขามาบทบาทของสอประจาชมชนในทองถน โดยสงเสรมการสรางงานในทองถน และอนรกษวฒนธรรม

ประเพณของทองถนไดดาเนนการถายทอดสดกจกรรมการแขงเรอ ปจจบนมการถายทอดสดกจกรรมแขงเรอ

ประกอบดวย 3 แหลง

1. ถายทอดสดผานสถานโทรทศนชอง 11 และสถานโทรทศนไทยพบเอส

2. ถายทอดสดผานเคเบลทวทองถน

3. การถายทอดสดผานเวปไซดและผาน Social network

34  

  

2.2.5 ขนาดของการเลน

ชวงเทศกาลแขงเรอยาวประเพณ คอ ชวงเดอนสงหาคมจนถงเดอนธนวาคมของทกป จะเปน

ชวงทจดงานแขงเรอในแตภมภาค โดยการจดการแขงขนจะมปฏทนบอกวน เวลา และสถานทจดงานชดเจน

ในกลมเครอขายทมเรอพดคยหารอเกยวกบการแขงเรออยแลว ผจดรายการจดการแขงขนจะเลอกจดในวนท

ประมาณการแลววาจะมคนมารวมงานจานวนมาก ความถในการเลนพนนจงมทกวนหยด (วนเสาร อาทตย

และวนนกขตฤกษ) ประมาณรอยละ 90 ของจานวนการจดแขงเรอเรอในชวงเทศกาล แตทงน เจาภาพบาง

พนทเสนอจดงานแขงเรอนอกเทศกาล ทงนขนอยกบนโยบายของเจาภาพทจะมนโยบายจดงานแขงเรอ

ดงกลาว

ในการน ผศกษาใชสมภาษณจากนกพนนถงความถ ปรมาณเงนทเลนพนนในแตละค และ

ปรมาณเงนทเลนพนนในแตละรอบการแขงขน พบวาการเลนพนนจะไมเลนทกรอบการแขงขน การเลอกเลน

รอบไหนขนอยกบขอมลประกอบการตดสนใจ โดยทวไปผ เลนพนนจะเลอกไปเลนพนนทสนามแขงขนทจด

รายการแขงขนสนก คแขงขนสส ยากตอการคาดเดา มการลนระทก ตนเตน ผ เลนพนนอาชพกจะวางแผน

เดนสายไปสนามแขงพรอมกบเครอขายผ เลนพนน เทยวแรกๆ เปนการจบสลากมาแลว ชอทมเรอปรากฏอย

ในผงรายการแขงขน ผ เลนจะหาขอมล เชน ความมวนยและพรอมเพยงในการซอมหรอไม ฝพายจากทใด ใคร

เปนผจดการเรอ ขอมลจากการแขงขนชวงทผานมาแพชนะทมใดมาบาง เปนตน ทงน ปรมาณการเลนพนนเรอ

จงสมพนธกบปฏทนการจดรายการแขงขนของ ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) วาสามารถจดได

สนกสนาน คแขงขนสส ยากตอการคาดเดา นามาสการเลนพนนดวย โดยทมจดรายการแขงขนกเชอมสาย

สมพนธไปถง “เจาภาพ” ซงเปนผสนบสนนงบประมาณจดการแขงขน ทาใหม “สนามแขงเรอ”

2.2.6 ประเภทการแขงทนยมเลน

ในการเลนพนนทายผลการแขงขนเรอยาวประเภทเรอจว เรอยาวเลก เรอยาวกลางและเรอยาวใหญ

ไมวาเปนประเภททนกพนนนยมเลนพนน ดวยเหตผลของปจเจกชน ขอมลการวจยพบกวาในชวง 5 ปทผาน

มามการจดแขงเรอประเภทเรอจวเพมมากขน วเคราะหไดจากปจจยท 1 คอ สนามทจดการแขงขนมขอจากด

ในการจดงาน บางสนามสภาพภมศาสตรสามารถจดไดเฉพาะเรอยาวจวและเรอยาวเลก ปจจยท 2 คอ

งบประมาณจากด สามารถจดไดประเภทเดยว ทงนเพราะองคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานราชการ

35  

  

ตางๆ ได โดยตงงบประมาณในการจดงานสบสานประเพณแขงเรอขนมาจะสงผลตอการประชาสมพนธ

หนวยงานและองคกร หรอบางพนทผ นาทองถนนยมจดแขงเรอประเภทเรอเลกและเรอจว เนองจากสามารถ

อนมตงบประมาณเพอการอนรกษ ฟนฟประเพณไดโดยใชงบประมาณไมสงมากโดยไมกระทบตอนโยบายอนๆ

โดยใชสถานทในการแขงขนในทองถนทเปนแมนาสาขา หวย หนอง คลองชลประทาน อางเกบนา เปนตน

การพฒนาเรอจวขนมาจงเปนทนยมเพราะใชฝพายนอยคาใชจายไมสงมากเกนไป การขนสงชกลาก เรอและ

ฝพายทาไดงาย สะดวกในการบรหารจดการ11

2.2.7 รายไดและการชาระเงน

ผ เลนพนนเรอจะเลนดวยเงนรายได โดยสมพนธกบกลมอาชพ ผ เลนรายใหญ “เซยนพนน” หรอ

“ขาใหญ” รายไดทนามาเลนพนนดวยวงเงนระดบสง คอเงนจากการทาธรกจ ประกอบไปดวย เจาของโรงสใน

จงหวดพจตร เจาของโรงเรอยในภาคเหนอ ขอมลจากการสมภาษณพบวามผ เลนรายใหญเปนเจาของธรกจ

เตนทรถ (เพอเปนแหลงฟอกเงนจากธรกจผดกฎหมาย) เจามอหวยเถอน เจาของธรกจปลอยดเงนกนอกระบบ

เจาของธรกจททารายไดใหกบเจาของกจการในระดบสงในภาคเกษตรกรรมเชน เจาของรถเกยว รถไถมรายได

จากคาจางเกยวขาว คาไถนา เจาของธรกจกอสรางในชมชน เปนตน ซงขาใหญบางทเลนพนนจากรายไดและ

การชาระเงนกเลนในกลมระดบเดยวกน เพราะเปดฐานราคาเพอพนนสง ดงคาสมภาษณของนกพนนทาน

หนงกลาววา “...จรงผมกอยากแทงเยอะๆ เรอผมดแลและมนใจดวยวาทมอนสไมได พอเปดราคาไป ...เซยนๆ

ดวยกนถาสกเลนเดมพนกน แตเซยนคนทมาแทงดวยตอลงอก แพงไป...กเลนไมได เขาจะไปแทงกบคนทเปด

ราคาทตกลงพอใจกนทงค...” หากมการเลนพนนไดเสยกนมทงจายเงนสดและหากมความสมพนธไววางใจกน

อาจใหเงอนไขใหเครดตในการชาระเงนพนนได

ผ เลนระดบกลาง แตเลนประจา หรอ “ขาประจา” คอ เจาของเรอ ผจดการเรอ ขาราชการ พอคา

แมคา เกษตรกร ฯลฯ กลมขาประจานยงหมายถงปรมาณ ความถทไดเขาไปอยในสถานทจดการแขงเรอ โดย

ปจจยเรองความเปนปจเจกทชอบเลนพนน เมอมขอมลและตดตามการแขงขนเรอ การตดสนใจเลนพนนใน

เฉพาะสนามทประเมนแลววาไดประโยชนจากการแขงขน กลมนอาศยการเชอมโยงความสมพนธแบบ

                                                            

11 นาย ก. (นามสมมต) ผจดการเรอยาวไกรทอง กระทงแดง จงหวดนครสวรรค. สมภาษณ. 1 กนยายน พ.ศ. 2555.

36  

  

เครอขายโดยมขอมลเกยวกบทมเรอประกอบการตดสนใจพนนแขงเรอ และเปนกลมทมศกยภาพในการตอรอง

เกมสการแขงขนระหวาง “ทมเรอ” เจาภาพจดงาน และทมผ จดการแขงขนไดในบางกรณ ขอมลจากการ

สมภาษณพบวามผ เลนกลมประจามเงนมาเลนพนนไดจาก 2 สวน โดยสวนท 1 คอ เงนรายไดประจาตาม

อาชพ กลมขาราชการ พนกงานเอกชน หรอกลมวชาชพเฉพาะทไดเงนเดอน เงนกาไรจากการประกอบอาชพ

คาขาย เงนรายไดจากการทาเกษตรกรรม ฯลฯ สวนท 2 คอ เงนจากกระบวนการแขงเรอ เชน เงนอดหนน

จากบรษทเอกชนทมอบใหตามเงอนไขโฆษณาและประประชาสมพนธแฝง เงนคาลากจงกรณนาเรอมารวม

แขงขน เงนรางวลชนะการแขงขน เงนคาจางในการควบคมทมเรอ เงนคาจางอนๆ และเงนจากการเลนพนน

ฯลฯ ในกลมและมเครอขายความสมพนธการเลนพนนในสนามแขงทพบเจอกนประจา มเครอขายโยงถงการ

ชกชวนการการเลนพนนในสนามตอไป หากมการเลนพนนไดเสยกนมทงจายเงนสดและหากมความสมพนธ

ไววางใจกนอาจใหเงอนไขใหเครดตในการชาระเงนพนนดวย

สาหรบกลมนกพนนรายยอย ไดแก ผ เลนพนนแขงเรอเปนครงคราว เลนเฉพาะสนามใกลบาน เลน

เฉาะทมเรอทตนเองมสวนเกยวของและมขอมล เชน พนนเรอทมาจากชมชนเดยวกบตนเองอาศยอย หรอคน

ในครอบครวเปนฝพาย เลนเรอดงทประเมนวาจะชนะเปนแชมปและอนๆ ตามรายละเอยดขางตน ไดแก กลม

ชาวบานทวไป แมบาน เดก เยาวชน คนชราเปนกลมทมกาลงหาเงนจากด ดวยปจจยทเปนแมบานไมไดมงาน

ประจาทาเพราะตองเลยงลกทยงเลก เงนทนามาเลนมาจากผหารายไดหลกแบงสดสวนมาใชจายในชวต

ประจาวด กลมเดกและเยาวชนอยในวยเรยน เงนทนามาเลนพนนตางมารายไดทเปนสดสวนรายจายประจาท

พอแม ผ ปกครองมาใหใชจายในการเรยน กลมคนชราทมรายไดจากครอบครวลกหลานมอบใหไวใชใน

ชวตประจาวน เนองจากปรมาณการเลนพนนของกลมขาจรซงเลนพนนดวยวงเงนระดบตา การไดเสยพนน

จงจายดวยเงนสด

37  

  

บทท 3

โครงสรางและเครอขายการพนนเรอยาวประเพณ:

กรณศกษาจงหวดพษณโลกและพจตร

ในบทนจะศกษาโครงสรางและเครอขายการพนนเรอยาวประเพณ สบเนองจากจานวน “สนามแขง

ขนเรอยาวประเพณ” มเพมสงขน การกอเกดทมผจดการรายแขงขน (Promoter team) เจาของเรอเอกชน

มการบรหารจดการทมโดยม “ผจดการทม” การกอกดกลมฝพายทพฒนามาจากพายเฉพาะกจมาสการเปน

“อาชพฝพาย” รวมถงการกอเกดกลมธรกจทเกยวของกบการจดแขงขนเรอยาวประเพณ นามาสการศกษา

ในบทนไดกาหนดประเดนของการศกษา คอ ประการแรกศกษาพฒนาการของงานแขงเรอในพนทกรณศกษา

จงหวดพจตรและพษณโลก ประการทสองศกษาโครงสรางและเครอขายการพนนเรอกบการแขงขนเรอยาว

ประเพณ

3.1 ความเปนมาของการแขงเรอยาวประเพณ

การแขงเรอเปนการละเลนของชาวบาน ความสนกสนานรนเรงเปนการละเลนทสอดคลองกบวถชวต

ความเปนอยของชนบท การจดกจกรรมตองอาศยทงความสามคคและความรวมแรงรวมใจจากคนในชมชน

เปนจานวนมากทจะมาเปนฝพายทมความชานาญในการพายเรอ เทศกาลการแขงเรอถอเปนการละเลนของ

ไทยทมมาแตอดตและมความประสานสมพนธสอดคลองกบวถชวตของคนไทยในอดต

3.1.1 การเดมพนแขงเรอ

ในอดตทผานมาการแขงขนเรอยาวประเพณ โดยท “ตวเรอ” ถอเปนตวแทนของคนในชมชน การทเรอ

เรอในชมชนจะไปแขงขนกบเรอนอกชมชน มกจะมการเลนเดมพนแบบจบค ซงถอเลนพนนแบบ “ตดปลาย

นวม” โดยระยะแรกมการจบแบบคเดมพน “เงนเดมพน” หมายถงเงนนกพนนทตกลงเลนพนนระหวางทมเรอ 2

ฝาย จานวนเงนเดมพนไมมการตอรอง เมอเรอฝายหนงชนะการแขงขนกจะรบเงนพนนไป เชน เรอ ก. จาก

38  

  

หมบาน ก. ประกบคแขงขนกบเรอ ข. จากหมบาน ข. โดยตงเงนเดมพนกนจานวนหนง เมอเรมการแขงขน

เรอ ก. และ ข. ออกจากจดเรมตน ทมฝพายพายในระยะทางทกาหนด นาพาเรอมาถงเสนชยกอน ใชเวลา

80-120 วนาท ไมทาผดกตกาการแขงขน กรรมการตดสนวาชนะ ทมทชนะกจะไดรบเงนเดมพนไป ขอมล

จากการสมภาษณพบวาในอดตการวางเดมพนแขงเรอจะมการมอบเงนรอยละ 5 ของเงนเดมพน บรจาคใหวด

ถอเปนเงน “คานา” เพอใหชมชนนาไปใชในงานสาธารณปโภคในวด เชน ซอมแซมวด คานา คาไฟ เปนตน

3.1.2 การพนนแขงเรอเตมรปแบบ

การเปลยนแปลงในกจกรรมแขงเรอการแขงเรอนามาสการพนนแขงเรอเตมรปแบบ ในอดตงานแขง

เรอยาวเปนกจกรรมเพอความสนกสนานและความสามคคของคนในชมชนทรวมมอกนเตรยมจดงานรนเรงทวด

ผชายในชมชนเตรยมฝกซอมแขงเรอซงเปนชวงวางจากงานในภาคการผลตเกษตรกรรม การใชเรอในอดตเปน

สวนหนงของชวตประจาวนทมการสญจรทางนา ตอมาเรมมเปลยนแปลงมปจจยและเงอนไขการใชเรอเพอ

การสญจรทางนาของคนในชมรมนาไดลดลง เพราะมการคมนาคมผานถนนทสะดวกมากขน รวมถงปจจย

และเงอนไขในดานการเมอง เศรษฐกจและสงคมของชมชนเปลยนแปลงสงผลใหการจดกจกรรมการแขงเรอม

มตของการซอนทบระหวางการอนรกษ ฟนฟประเพณทองถนมาเปน “การละเลนพนบาน” เปนการแขงขนใน

รปแบบ “เกมสกฬา” และ “มการพนน” เขามาเกยวของ โดยผ นาทองถนไดสนบสนนใหมกจกรรมแขงเรอ

เพมมากขน สบเนองจากกระแสของการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงาม รวมทง

กระตนการทองเทยว หนวยงานของรฐโดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนซงมผบรหารทองถนในหลาย

พนทกาหนดจดงานแขงเรอทสอดคลองกบแผนปฏบตการประจาปและไดจดทาโครงการแขงขนเรอยาว

ประเพณไวเปนสวนหนงในนโยบายทางการเมอง

ปจจบนสนามแขงเรอมจานวนเพมมากขนนามาสการสรางทมเรอเพอมาแขงขน หนวยงานองคกร

ปกครองสวนทองถน หนวยงานราชการ และภาคเอกชน ซงใช “เรอ” เพอการโฆษณาประชาสมพนธองคกร

หนวยงาน สถานท กระตนเศรษฐกจภายในและภายนอกชมชน สงเสรมการทองเทยวในชมชน หรอแมกระทง

โฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑของภาคเอกชน การมกาหนดการแขงขนทวางแผนไมใชชนกน จงกอเกดการ

จดทาปฏทนการแขงขนประจาปขนมา ทงน การจดทาสมพนธผ จดรายการแขงเปนผ รวบรวมจาก

ประสบการณทเคยรบจดงานใหแตละสนาม ขอมลไดออกแบบขอมลวน เวลา สถานท ฯลฯ โดยเรยกวา

39  

  

“ปฎทนการจดงานแขงเรอยาวประเพณ” จดมงหมายของการจดทาปฏทนการแขงขนเพอใหผสนใจกจกรรม

แขงเรอไดทราบวาในแตละเดอนมการแขงขนวนใดบาง สนามแขงในจงหวดใด มเรอประเภทอะไรบาง เปนตน

นอกจากน ปจจบนมหลายเครอขายผสนใจกจกรรมแขงเรอไดจดทาเวปไซด เพอแจงขอมลขาจานวนสนาม

รอบการแขงขน เรอทเขาแขงขน รวมถงจดทาสถตเรอแพชนะ ไดแชมป เสยแชมป เพอขอมลสาหรบผตดตาม

เรอโดยเฉพาะดวย

ตาราง 7 ภาพรวมปฏทนการจดงานแขงเรอยาวประเพณ

ลาดบ ผจดทา สนามแขงขนประจาป

2556

หมายเหต

1. สสส.รวมกบเครอขายองคกรงดเหลา

200 สนาม

1) สารวจจากสนามแขงขนทวประเทศ 2) ป 2556 มสนามแขงเรอกวา 50 สนามไดรวมทาบนทกขอตกลงเปน MOUเพอจดงานแขงเรอปลอดเหลา3) ถายทอดสดเพยง 6 สนาม

2. เวบไซดเรอยาวไทย (Thai long Boat)

171 สนาม ปฏทนการแขงขนทวประเทศ

3. บรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน)

86 สนาม ปฏทนการแขงขนทวประเทศ

4. สมาคมกฬาไทยในพระบรมราชปถมภ

60 สนาม

ปฏทนการแขงขนทวประเทศ

5 สถานโทรทศนชอง 11 n/a ถายทอดสดเพยง 5 สนาม* 6 สถานโทรทศน TPBS n/a ถายทอดสดเพยง 6 สนาม

ทมา: ประยกตขอมลจาก 3 แหลงทมาจาก (1) เวบไซดเรอยาวไทย (Thai long Boat) (2) บรษท

บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) (3) สมาคมกฬาไทยในพระบรมราชปถมภ

40  

  

เนองจากมการแขงขนเรอเปนประจาทกปในชมชนและพนทใกลเคยง โดยจดตอเนองในชวงเทศกาล

แขงเรอ เจาภาพและผ จดรายการแขงขนเรอประชาสมพนธลวงหนากาหนดการทแนนอน หากพจารณา

โดยรวมแลวผ เลนพนนสามารถเลนพนนเรอไดทกๆ สนาม ผจดรายการแขงขนมกเสนอให “เจาภาพ” กาหนด

จดงานแขงเรอในวนหยดราชการ โดยจะมแขงขนกนมากในวนเสารและอาทตย รองลงมาคอวนหยด

นกขตฤกษ การจดงานในวนหยดเชนน สงผลใหมจานวนคนมาชมงานแขงเรอเพมมากขน เจาภาพก

อยากจะจดงานทมคนมารวมงานแขงเรอยาวจานวนมาก เจาภาพมกจะหาสถานทจดจดแขงเรอทจะมคนมา

เทยวงานแขงเรอและไดทากจกรรมอนๆ ดวย จงมกอนมตใหจดงานทหนาวด สถานททองเทยวในทองถนเชน

บง หนอง คลองและตามทตกลงรวมกนวาสามารถจดงานแขงขนเรอยาวประเพณได

เมอมสนามแขงขนแลว ดงนน กลมคนทตองการเลนพนน “การพนนแขงเรอ” ถอเปนกลมหนงซง

มกจะกาหนดพฤตกรรมของผจดการแขงขน (Promoter) โดยม 2 ประเดน คอ ปจจยแรกจากผ เลนพนนชอบท

จะเลนพนนเรอใน “รอบการแขงขน” ทสส นอกจากดสนก ยากตอการคาดเดา นาไปสการทายผล การพนน

จงเกดขน ซงเปนผลทาใหปรมาณการเลนพนนเพมขนเปนจานวนมากดวย ดงนน ผจดรายการแขงขนจะตอง

จดรายการแขงเรอใหเปนไปตามความตองการของผ เลนพนนดวย และปจจยทสอง จากจากเจาภาพกอยากจะ

จดงานทมคนมารวมงานแขงเรอยาวจานวนมากเพอกระตนเศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณสนามแขงเรอ

เจาภาพมกจงหามหรสพตางๆ มาจดรวมกบการแขงเรอดวย สาหรบในสวนของกจกรรมการแขงเรอจะมแบง

หนาทใหเจาภาพรวมมามสวนในการบรหารจดการและกาหนดรปแบบการจดตามสถานการณขนอยกบบรบท

ทางการเมองในชมชนและทองถน ทงหมด การจดงานเพอกระต นเศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณ

สนามแขงเรอ เจาภาพมกจงหามหรสพตางๆ มาจดรวมกบการแขงเรอดวย ความนยมในการชมการแขงขน

นามาสการกอเกดนกพนนหนาใหม และเปนปจจยสาคญทสดในการเพมจานวนผ เลนพนน ขอมลจากการ

สมภาษณผ เลนจะกลาวถงแรงจงใจในการเลนวา “...แรกๆ กมดเรอสนกๆ และกตามเรอทชอบไปสนามตางๆ

มนจะตอเนองกไดไปบอยๆ และกเลนพนนไปดวย...”

ขอมลจากการสมภาษณผ เลนพนนโดยทวไปนยมเลนพนนในสนามทมจานวนรอบการแขงขนเยอะ

ทมเรอเขาแขงขนมความสามารถสสกน นาไปสการเลนพนนทายผลการแขงเรอ แตหากพจารณาเฉพาะสนาม

ทนยมนดกนมาเลนพนนจรงๆ ผจดรายการแขงขนจะเลอกตรงกบหยดเสาร อาทตย หรอวนนกขตฤกษ ดวย

41  

  

ความนยมในการชมการแขงเรอยาวถอเปนปจจยสาคญทสดในการกาหนดจานวนผ เลนพนน ทงผ เลนประจา

และผ เลนหนาใหม รวมถงปจจยของความนยมเลนพนนขนอยกบปจจยอนๆ อกหลายปจจย เชน จานวนรอบ

การแขงขน รปแบบการประกบคแขงขน ความทดเทยมสสของทมแขงขนและความโปรงใสของการจดการ

แขงขนดวย

3.2 พฒนาการแขงเรอในพนทกรณศกษาจงหวดพจตรและพษณโลก

3.2.1 การกอเกดประเพณแขงเรอจงหวดพจตร

สาหรบการแขงขนเรอยาวประเพณของวดทาหลวง เรมประมาณ พ.ศ. 2450 ตงแตสมยเจาคณพระ

ธรรมทสส-มนวงศ (เอยม) ดารงตาแหนงเจาอาวาสวดทาหลวง จดแขงขนตดตอกนมาจนกระทงถงสมยของ

หลวงพอเจาคณพระฑฆทสส-มนวงศ (ไป นาควจตร) ขณะนนดารงตาแหนงเจาอาวาสวดทาหลวงและเจา

คณะจงหวดพจตร ในชวงนนกาหนดงานจดงานแขงขนเรอกาหนดตามวนทางจนทรคตคอวนขน 6 คา

เดอน 11 ของทกป ภายหลงนาในแมนานานลดลงการจดการแขงขนในชวงเวลาดงกลาวไมเหมาะสม

สาหรบแขงขนเรอยาว จงเปลยนมาเปนวนขน 6 คา เดอน 10 และจดแขงขนเพยงวนเดยว

การแขงขนเรอยาวของวดทาหลวง ประชาชนใหความสนใจมาชมงานอยางคบคงลนหลามตลอด

มา เพราะวดทาหลวงตงอยในเขตเทศบาลเมองพจตรเพยงวดเดยวเทานน เจาคณะจงหวดพจตรเปนเจาภาพ

การจดงาน โดยมผวาราชการจงหวดพจตร ในการจดรางวลการแขงขนเรอยาวประเพณนน ในสมยหลวงพอ

เอยมและตนสมยหลวงพอไปนน ไดมการมอบรางวลเปนผาหมหลวงพอเพชรพบใสพานใหสารบรางวลชนะเลศ

และรองชนะเลศแกเรอยาว ชาวเรอจะนาผารางวลนนพนไวทโขนเรอโดยถอวาเปนสรมงคลแกเทอกเรอ

(ฝพาย) ของตน ภายหลงคณะกรรมการพจารณาเหนวาผาหมหลวงพอเพชรเปนของสง การนาผาหมของ

หลวงพอเพชรไปพนทโขนเรออาจไมเหมาะสม จงยกเลกเสย แลวจดทาธงทมภาพหลวงพอเพชรเปนรางวล

ชนะเลศและรองชนะเลศแทน ซงกลายมาเปนใหเปนสญลกษณแกเรอทเขารวมแขงขนทกลา

การแขงขนเรอยาวประเพณของจงหวดพจตร ณ วดทาหลวง ไดรบการพฒนาขนโดย ลาดบคอ

เพมวนแขงขนจากหนงวนมาเปนสองวน เพราะเรอยาวประเภทตางๆ ไดเขารวมแขงขนเพมขนทกป และเพอ

42  

  

ความเปนธรรมแกเรอทเขารวมแขงขนจงไดจดเพมเรอยาวขนาดกลางและขนาดเลกเพมขน รวมเปน 3

ประเภทการแขงขน คอ 1) เรอยาวขนาดเลก ฝพายไมเกน 30 คน 2) เรอยาวขนาดกลางฝพาย ไมเกน

40 คน และ 3) เรอยาวขนาดใหญฝพายไมเกน 55 คน

ในป พ.ศ. 2524 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลเดช ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานถวยรางวลในการแขงขนเรอยาวประเพณของจงหวดพจตร ทง 3 ประเภท เนองดวยถวยรางวล

ทพระองคพระราชทานมานไดสรางความภมใจเปนอยางยงใหแกประชาชนชาวจงหวดพจตร และ

คณะกรรมการผจดงานไดสรางความสนใจแกประชาชนผมาชมงานเปนอยางยงเพราะเรอยาวสงเขาแขงขน

มากมายและผมาชมงานมเปนจานวนมาก

ปจจบนสนามแขงขนในจงหวดพจตร

กาหนดพนทศกษา การวางขอบเขตพนทศกษาในเขตจงหวดพจตร ถอเปนจงหวดมการแขงเรอ

ประเพณการจดการแขงขนมายาวนาน จากลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดมแมนานานและแมนายมไหล

ผาน และมสนามแขงขนมากมายกระจายไปทวอาเภอเมอง อาเภอสามงาม อาเภอสากเหลก อาเภอโพธ

ประทบชาง

สนามแขงขนในจงหวดพจตร ตามทคณะวจยไดแบงออกเปน 3 รปแบบ คอ (1) สนามเลก หมายถง

สนามทจดการแขงขน 1 ประเภท (2) สนามกลาง หมายถง สนามทจดการแขงขนระหวาง 2 ประเภท

(3) สนามใหญ หมายถง สนามทจดการแขงขนทง 3 ประเภทขนไป ซงแตละสนามผจดรายการแขงขนจะ

การเลอกวธจดการแขงขนทเหมาะสม โดยมปจจยสมพนธกบจานวนทมเรอ จานวนรอบการแขงขน

และจานวนเวลาในการจดการแขงขน การแขงขนเรอยาวประเพณในจงหวดพจตร ประจาป 2556

43  

  

ตาราง 8 แสดงสนามแขงขนเรอยาวประเพณในจงหวดพจตร ประจาป 2556

ลาดบ สนามแขงขน ระดบสนาม ประเภททแขงขน 1 วดดาน ต.ไผขวาง อ.เมอง ระดบกลาง 7,3 2 วดบงตะโกน อ.เมอง ระดบใหญ 12,30,55 3 วดทาฬอ อ.เมอง ระดบใหญ 12,30,55 4 วดหาดมลกระบอ อ.เมอง ระดบใหญ 30,40,55 5 วดรงนก อ.สามงาม ระดบกลาง 30, 55 6 วดหวดง อ.เมอง ระดบใหญ 12,40, 55 7 วดทาหลวง อ.เมอง ระดบใหญ 30,40,55 8 วดกาแพงดน อ. สามงาม ระดบใหญ 12,30,55 9 วดบางมลนาก ระดบกลาง 12, 30 10 อางเกบนาหนองหญาไทร

อ.สากเหลก ระดบกลาง 12, 30

11 หลงศาลพระเจาเสอ อ.โพธประทบชาง

ระดบใหญ 12,30,40

12 วดบางไผ อ. บางมลนาก ระดบใหญ 7,12,30

ทมา: ทมา: ประยกตขอมลจาก 3 แหลงทมาจาก (1) เวบไซดเรอยาวไทย (Thai long Boat)

(2) บรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) (3) สมาคมกฬาไทยในพระบรมราชปถมภ

ในขณะเดยวกนชวงเทศกาลแขงเรอตามปฏทนการจดแขงขน เครอขายทมเรอทความสมพนธกบผจด

รายการแขงขนจงนาไปสรบจดแขงในจงหวดพจตรจากการประยกตขอมล 3 แหลง ทมสนามแขงขนในเขต

อาเภอเมอง อาเภอบางมลนาก อาเภอโพธประทบชาง อาเภอสากเหลก และอาเภอสามงาม สวนใหญ

กระจายอยทประเภทการแขงขนเรอยาวใหญ และเรอยาวกลาง   โดยเจาภาพสนบสนนงบประมาณสวนใหญ

เปนองคกรปกครองสวนทองถนระดบองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) ในภาพโดยรวมนายกองคการบรหาร

สวนจงหวดพจตรคนปจจบน (พ.ศ. 2556) คอ นายชาตชาย เจยมศรพงษ กาหนดนโยบายทาขอตกลง และ

ขอระดมเงนจากองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดทงในระดบเทศบาล องคการบรหารสวนตาบล

44  

  

ตงงบประมาณจากหนวยงานเพอสนบสนนการจดงานแขงเรอโดยนาเงนมามารวมให อบจ.พจตร ในฐาน

เจาภาพหลก การดาเนนการดงกลาวจงมผลทาใหงบประมาณจดงานแขงเรอในจงหวดพจตรมมากและดาเนน

วางแผนจดงานแขงเรอใหกบวด หรอสถานททมการจดงานแขงเรอสบเนองมาแตอดตตามทตกลงกนในหอง

ประชม ขอคนพบ คอ การจดงานแขงเรอในจงหวดพจตรมการกระจายตวของสนามแขงระดบกลางและใหญ

เพราะมงบประมาณในการจดงานไดมากกวา 1 ประเภท ในภาพรวมของเรอทมาแขงขนมโอกาส

1) คาลากจงเพมขน ดงจะเหนไดจากเรอทมาแขง ณ วดทาหลวง จงหวดพจตร เมอเขารวมกน

แขงขนในสนามอนๆ จะไดรบเงนคาลากจงเพม “...พจารณาจากทตงจงหวดของเรอการรบเชญเขารวมการ

แขงขนตามเทศกาลหากเขาแขงขนทสนามวดบงตะโกน, วดทาฬอ, วดหาดมลกระบอและวดหวดง ไดรบเพม

อกสนามละ 10,000 บาท...” 1 การไดคาสงจากสนามแขงขนภายในจงหวดพจตร โดยระยะทางในการเดนทาง

ไปแขงขนไมมาก ถอเปนแรงจงใจใหทมเรอในตางจงหวดและภมภาคอนๆ มารวมแขงขนจานวนมาก

เมอแขงขนสนามท 1 แลวกรอแขงสนามท 2, 3,....จนครบตามสนามทตกลงจดงานแขงขน นนหมายถง ทมเรอ

จายคาเงนทางจรงนอยกวาเงนสนบสนนคาลากจงทสนามแขงเรอมอบให ถอเปนแรงจงใจทสมครเขารวม

แขงขนเรอยาวทจดโดยความรวมมอของ อบจ.พจตร ในนามเจาภาพหลก

2) คาเงนรางวลชนะเลศการแขงขน ขอมลจากการสมภาษณทมเรอพบวาการมอบเงนรางวล

ชนะเลศการแขงขนในจงหวดพจตรสงทสดในการมอบเงนรางวลในเขตภาคเหนอ ดงจะเหนไดประมาณ

การเงนรางวลจากขาวทนาเสนอผานเวบไซด ดงน

“...จงหวดพจตรแจงวา หลงพระเมธธรรมประนาท “ทานเจาคณปรชา” เจาคณะอาเภอเมองพจตร

รองเจาอาวาสวดทาหลวง พระอารามหลวง และนายชาตชาย เจยมศรพงษ นายก อบจ.พจตร ไดเปนประธาน

ในพธบวงสรวงแมยานางเรอเมอวานน (15 ส.ค.2556) เพอปลกขวญและกาลงใจฝพายเรอยาวกอนนาเรอลง

พายในแมนานาน เพอหวงชงชยชงเงนรางวลรวมกวา 2 ลานบาท และชงถวยพระราชทานของพระบาทสมเดจ

                                                            

  1 บญชา คารวะ, เจาหนาทเทศบาลตาบลโพธประทบชาง อ. โพธประทบชาง จ. พจตร, สมภาษณ, 6 เมษายน 2556. 

45  

  

พระเจาอยหว และชงถวยแชมปเรอยาวแหงประเทศไทยแลว ทาใหทกวนทตงอยรมแมนาและมเรอยาวรวมๆ

กนแลวกวา 60 ลาตางตนตวในการฟตซอมทจะลงแขงขนอยางเตมท...”2

ตาราง 9 ประมาณการจานวนสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพจตร พ.ศ. 2556 

ลาดบ ประเภทสนาม จานวน (สนาม) พจตร (ครง)*วนจดงาน

1 สนามใหญ 8  8*2=16 วน

2 สนามกลาง 4  4*2= 8 วน

3 สนามเลก 0  0 

รวมทงหมด 12  24 วน

3.2.2 การกอเกดประเพณแขงเรอจงหวดพษณโลก

ความเปนมาของการแขงเรอประเพณของจงหวดพษณโลก ชาวบานทอาศยอยบรเวณรมนานานจะ

พรอมใจกนตกแตงเรอยาวของชมชน เรอยาวทไดเลอกมาตกแตงนเรยกวา “เรอทรง” จากนนไดมการนด

หมายกบหมบานใกลเคยง เชน บานทาโรง บางทราย บานแสงดาว บานวดพรก บานใหม บานปากพง บาน

เสาหน บานวดตาล บานกระบง บานวดโบสถ ฯลฯ ในชมชนทมเรอประจาบานจานวน 200-300 ลา โดยจะ

ชวยกนจดขบวนเรอรวมกนถวายผากฐน เมอถวายเสรจในชวงบายกพากนลองกลบไปยงชมชน ในระหวาง

ทางจะมการประลองกาลงฝพายกนบาง มการละเลนรองราทาเพลงเพอสนกสนานถอเปนเอกลกษณประจา

ทองถนพษณโลก3

ชวงป พ.ศ. 2497-2498 เจาอาวาสวดพระศรรตนมหาธาตมหาวหาร โดยพระพษณบราจารย

(แพ พากโล) ซงดารงตาแหนงเจาอาวาสในสมยนนไดเขามาสงเสรมการจดแขงขนทหนาวด จนกระทง

ประมาณป พ.ศ. 2500 เทศบาลเมองพษณโลกนาโดยนายอรณ ภกดประไพและนายเสร ปญญฤทธ ไดเขา                                                            

  2 ผจดการออนไลน (2556).งานแขงเรอยาวพจตรเรมเปดฉากสนามแรกวนน กอนชงถวยพระราชทานตอ. สบคนเมอ 26 ธนวาคม 2556 จาก, http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9560000102007&Html=1&TabID=1&

3 เทศบาลนครพษณโลก. การแขงขนเรอยาวประเพณชงถวยพระราชทานฯ จงหวดพษณโลก ประจาป 2547 วนท 18-19 กนยายน 2547 .พษณโลก : เทศบาลนครพษณโลก, 2547.

46  

  

มารวมสงเสรมการจดงานแขงขนอยางเปนทางการเพอเปนการสงเสรมประเพณอนดงามและการทองเทยว

เมองพษณโลก สงผลใหเทศบาลเมองพษณโลกไดเปนเจาภาพหลกในการจดกจกรรมการแขงขนเรอยาว

ประเพณ ณ สนามแขงขนวดวดพระศรรตนมหาธาตมหาวหารตงแตนนเปนตนมาจนถงปจจบน4

จนกระทงป พ.ศ. 2521 การจดงานประเพณแขงเรอไดมอบรางวลแตทมเรอทชนะการแขงขนจะไดรบ

เงนรางวลและถวยพระราชทานจากพระบรมวงศานวงศ คอ ถวยพระราชทานจากสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามบรมราชกมาร, สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, สมเดจพระเจาลกยาเธอเจาฟาจฬา

ภรณวลยลกษณ อครราชกมาร ทไดพระราชทานถวยรางวลใหกบทมเรอทชนะเลศการแขงขน 3 ประเภท คอ

เรอยาวใหญ เรอยาวกลางและเรอยาวเลก5 ตอมาไดมการเพมถวยรางวลอกหลายรายการทงนขนอยกบการ

ประชมคณะทางานในแตละป โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธาน เทศบาลนครพษณโลกเปนเจาภาพหลก

สนบสนนงบประมาณในการจดงานนบตงแตอดตจนถงปจจบน

ตาราง 10 แสดงสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพษณโลก พ.ศ. 2556 

ลาดบ สนามแขงขน ระดบสนาม ประเภทเรอทแขงขน 1 สนามหนองระหาร ต.พรหมพราม อ. พรหมพราม ระดบ กลาง 7, 12 2 สนามบงลบ เทศบาลตาบลพนเสา อ. บางระกา ระดบเลก 7 3 สนามบงระมาน เทศบาลบางระกา(เจาภาพ)

อ. บางระกา ระดบใหญ

7,12.30

4 สนามวดทางาม อ.วดโบสถ อบต.ทางาม (เจาภาพ) ระดบเลก 12 5 สนาม อบต. ทอแท (เจาภาพ) อ. วดโบสถ ระดบเลก 12 6 สนามวดพระศรรตนมหาธาต อ.เมอง

เทศบาลนครพษณโลก (เจาภาพ) ระดบใหญ

12,30,40,55

7 สนามวดบางสะพาน อบต. วงทอง(เจาภาพ)อ. วงทอง ระดบกลาง 12, 30

                                                            

4 แหลงเดม. 5เรอยาวใหญ (จานวนฝพาย ตงแต 41 - 55 คน) เรอยาวกลาง ฝพาย ตงแต 31 - 40 คน เรอยาวเลก ฝพาย ไมเกน

30

47  

  

ลาดบ สนามแขงขน ระดบสนาม ประเภทเรอทแขงขน 8 สนามหนาวดวงเปด อ.บางระกา เทศบาลตาบลบาง

ระกาเมองใหม (เจาภาพ) ระดบกลาง

12, 30

9 สนามวดหวยแกว อ.บางกระทม ระดบกลาง 7, 12 10 สนามวดเหลาขวญ อ. วดโบสถ ระดบเลก 12 11 สนามบงหนองกลา เทศบาลบางระกา (เจาภาพ)

อ. บางระกา ระดบกลาง

7, 12

12 สนามวดทางาม อ. วดโบสถ เทศบาลวดโบสถ (เจาภาพ)

ระดบเลก

12

13 วดโคกสลด อ.บางกระทม ระดบเลก 30 14 วดทาตะเคยน อ.จอมทอง อบต.จอมทอง (เจาภาพ) ระดบใหญ 7,12,30 15 สนามคลองตะโม อ. บางระกา

เทศบาลบางระกาเมองใหม (เจาภาพ) ระดบกลาง

7, 12

16 คลองชลประทานบานไผขอนา-ไผขอดอน อบต.มะตม (เจาภาพ)

ระดบกลาง

12,30

17 สนามวดบานนอยทาทอง อ.พรหมพราม อบต. ศรภรมณ (เจาภาพ)

ระดบกลาง

7, 12

18 ลานาหนาวดราษฎรศรทธาราม ต.เนนกม อ.บางกระทม อบจ. พษณโลก (เจาภาพ)

ระดบเลก

7

ทมา: ประยกตขอมลจาก 3 แหลงทมาจาก (1) เวบไซดเรอยาวไทย (Thai long Boat) (2) บรษท

บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) (3) สมาคมกฬาไทยในพระบรมราชปถมภ

ในขณะเดยวกนชวงเทศกาลแขงเรอตามปฏทนการจดแขงขน เครอขายทมเรอทความสมพนธกบผจด

รายการแขงขนจงนาไปสรบจดแขงในจงหวดพษณโลกจากการประยกตขอมล 3 แหลง ทมสนามแขงขนในเขต

อาเภอเมอง อาเภอบางกระทม อาเภอพรหมพราม อาเภอบางกระทม อาเภอวดโบสถ อาเภอจอมทอง อาเภอ

วงทอง สวนใหญกระจายอยทประเภทการแขงขนเรอยาวจวเลก ขนาดฝพายจานวน 3  คน, เรอยาวจวกลาง

ขนาดฝพาย 5‐7  คน และเรอยาวจวใหญ ขนาดฝพาย 12  คน    เจาภาพสนบสนนงบประมาณสวนใหญเปน

องคกรปกครองสวนทองถนระดบองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) สาหรบเงนคาลากจงนน คนพบวาผบรหาร

48  

  

ทองถนสวนใหญมอบโดยตรงกบหวหนาชมชนและหมบานในการดาเนนการจดหาทมมารวมแขงขน สาหรบ

เงนรางวลชนะเลศการแขงขนไมมาก เพราะงบประมาณทไดรบจดสรรมาจากหนวยงานมจากดและจะตอง

จดสรรไปใชในสวนอนๆ เพอใหการดาเนนงานจดแขงเรอสาเรจตามเปาหมาย

ตาราง 11 แสดงประมาณการจานวนสนามแขงขนเรอยาวในจงหวดพษณโลกในป พ.ศ. 2556 

ลาดบ ประเภทสนาม จานวน ประมาณการจดงาน สนาม*วน

1 สนามใหญ 3  3*2=6 วน

2 สนามกลาง 8  8*2=16วน 

3 สนามเลก 7  7*1=7 วน 

รวมทงหมด 18  29 วน

3.3 โครงสรางตลาดแขงเรอยาวประเพณ

3.3.1 สนามแขงเรอ

ตามทกลาวในบทท 2 ขางตนวา การเลนพนนเรอจะเกดขนไดกตอเมอม “การแขงเรอยาวประเพณ”

การจดแขงเรอจดท “สนามแขงเรอ” ในการจดการแขงขนในแตละสนามจะกระบวนการดาเนนงานจะม

“เจาภาพ” และม “งบประมาณจดงาน” หากเจาภาพมงบประมาณมาก สามารถจดแขงไดหลายประเภท

จานวนรอบการแขงขนมาก ในการเปนผสนบสนนทนน มกจะเปนทรกนในนามของ (1) “เจาภาพหลก” และ

(2) “เจาภาพรวม” นอกน ปจจยการสนบสนนจากภาคเอกชนนถอเปนปจจยดานอปสงคของตลาดแขงเรอ

ยาวประเพณซงทางานรวมกนกบการโฆษณาผานบทบาท (3) “สอ” ทงของรฐและเอกชน

ในการน จงนามาสการศกษาบทบาทของเจาภาพหลก, เจาภาพรวมและบทบาทสอทเกยวของและ

สมพนธกบสนามแขงเรอ ดงน

49  

  

(1) กรณเจาภาพหลก โดยรวมเจาภาพหลกสามารถแบงออกเปน 2 แบบ คอ

แบบท 1 มหนวยงาน/องคกรเดยวทสนบสนนงบประมาณทงหมดเพอจดงานแขงเรอใน

สนามแขงนนๆ

แบบท 2 มหนวยงาน/องคกรหลายมากกวาหนงทสนบสนนงบประมาณจดงานเปนสวนใหญ

คดสดสวนกนตามจานวนทนทสนบสนนมาเพอจดงานแขงเรอในสนามแขงนนๆ

ผลทปรากฎชดเจนจากสงทเกดขนดงกลาวขางตนเปนพฒนาการของกจกรรมการแขงเรอยาวประเพณ

มาเปนรปแบบเกมสการแขงขนกฬาสมยใหมชอวา “กฬาพนบาน” และยงใชชอเรยกกจกรรมการแขงดงกลาว

วา “การแขงขนเรอยาวประเพณไทย” หรอ “การแขงขนเรอยาวชงถวยพระราชทานฯ” ประเดนเรอง “รางวล”

ในอดต “วดเปนเจาภาพหลก” รปแบบและพธกรรมจงสมพนธกบพระพทธศาสนา ตอมาเมอมการเปลยนแปลง

เปน “หนวยงานราชการเปนเจาภาพหลก” รปแบบและพธกรรมบางอยางทมไดจดเชนในอดตไดมเพมขน เชน

การมอบเงนรางวลสาหรบเรอทชนะเลศในการแขงขน มการมอบถวยพระราชทาน ถวยเกยรตยศซงบางสนาม

ไดจดรางวล คอ ถวยเกยรตยศจากผ นาหรอบคคลสาคญในทองถนไวมอบใหกบทมชนะเลศการแขงขนเรอยาว

ประเพณ ประเดนเรองถวยรางวลมความนาสนใจและสมพนธกบงบประมาณทจะจดงานดวยและสมพนธกบ

จานวนเงนรางวลเงนสดทเปนเงนมอบใหพรอมกบถวยรางวล

ในอดตทผานมาแตเดมเรองรางวลในกจกรรมการแขงเรอยงคงผกพนอยกบความเชอและพธกรรมของ

พระพทธศาสนา รางวลสาหรบผ ชนะการแขงมกจะไดรบสงของ เชน ผาแพร ผาหมพระพทธรปศกดสทธ

ประจาวด เพอนาไปประดบโขนเรอทชนะ สอดคลองกบความเชอเรองความเปนสรมงคลแกทมเรอและคมบาน

คนวดทไดรบรางวล ตอมารางวลพฒนามาเปนของใช เชน ผาขาวผา นาฬกา นามนกาด ฯลฯ จนกลายมา

เปนการแขงขนมจานวนเงนสดและถวยรางวลพระราชทานจากพระเจาอยหวและพระบรมวงศานวงศ

ตามลาดบชนยศซงถวยพระราชทานถอเปนรางวลสงสด คอ ไดรบถวยพระราชทานจากสมเดจพระเจาอยหว

โดยมลาดบ ดงน

1. พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

2. สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

50  

  

3. สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร

4. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

5. สมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร

6. ทลกระหมอมหญงอบลรตนราชกญญา สรวฒนาพรรณวด

7. พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม พระวรชายาฯ

8. พระเจาหลานเธอ พระองคเจาทปงกรรศมโชต

9. พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวล พระวรราชาทนดดามาต

10. พระเจาหลานเธอ พระองคเจาพชรกตยาภา

11. พระเจาหลานเธอ พระองคเจาสรวณณวรนารรตน

สรปภาพรวมทงในจงหวดพษณโลกและพจตรมพฒนาการการจดงานแขงเรอยาวประเพณทสมพนธ

กบถวยรางวล สงผลตอการจดงานแขงเรอเรมมรางวลและพธกรรมใหยงใหญโดยเฉพาะในชางหลงป พ.ศ.

2520 เปนตนมา ในพนทกรณศกษาจงหวดพจตรและพษณโลก มการแขงขนเรอชงรางวลและถวย

พระราชทานกรณ ลาดบท 1 รางวลถวยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภปร. สนามวดทาหลวง จ. พจตรเพยง

สนามเดยว นอกจากนนเปนรางวลถวยพระราชทานจากพระบรมวงศานวงศ นบตงแตลาดบท 3 คอ- ลาดบ

ท 11 พระเจาหลานเธอ พระองคเจาสรวณณวรนารรตน

เมอมการมอบถวยพระราชทานจากสมเดจพระเจาอยหวและพระบรมวงศานวงศ รปแบบการจดงาน

มงเพอใหสมพระเกยรตเพมมากขน และมการมอบเงนรางวลสาหรบผชนะเลศ โดยการไดรบถวยรางวลนมผล

ตอสถานทจดงานเจาภาพ ประวตความเปนมาของสถานทจดงาน และอนๆ ประกอบการพจารณาของสานก

ราชเลขาธการจะพจารณามอบถวยรางวล ปจจบนการกาหนดเงนรางวลของแตละสนามแขงขนจะมการตง

คณะกรรมการจดงานขนมาเฉพาะกจ โดยยดถอธรรมเนยมปฏบตของแตละพนทเปนองคประกอบหลกในการ

จดการแขงขน รวมถงงบประมาณทใชในการจดงานดวย ตอมาการจดการแขงเรอมเพมมากขนในแตละ

51  

  

ภมภาค ในกลมผสนใจตดตามการแขงขนเรอจงมการรวมตวกนเปนสมาคมในแตละจงหวด มการจดทาปฏทน

การแขงขนประจาปขน การสารวจจากสนามในขอบเขตพนทการศกษาคอจงหวดพจตรและพษณโลก โดย

ประมวลจากจานวนเงนรางวลสงสด คอ จงหวดพจตร และตาสด คอ จงหวดพษณโลก จดเปนรายการแสดง

ประเภทเรอและเงนรางวล ดงน 

ตาราง 12 แสดงจานวนเงนรางวลและถวยรางวล

ลาดบ ประเภทเรอ รางวล จานวน เงนรางวล

ประเภท ถวยรางวล

1 รางวลเรอยาวใหญประเภททวไป (ก)

ชนะเลศ 50,000-400,000 ถวยพระราชทาน ตามลาดบชนยศ

รองชนะเลศอนดบ 1 40,000-150,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 30,000-100,000 รองชนะเลศอนดบ 3 20,000-80,000

2 รางวลเรอยาวใหญประเภททองถน (ก2)

ชนะเลศ 50,000-80,000 ถวยพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 40,000-50,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 30,000-30,000 รองชนะเลศอนดบ 3 20,000-20,000

3 รางวลเรอยาวกลางประเภททวไป (ก)

ชนะเลศ 20,000-200,000 ถวยพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 15,000-100,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 10,000-80,000 รองชนะเลศอนดบ 3 7,000-50,000

4 รางวลเรอยาวกลางประเภททองถน (ก2)

ชนะเลศ 15,000-50,000 ถวยพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 10,000-30,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 8,000-20,000

52  

  

ลาดบ ประเภทเรอ รางวล จานวน เงนรางวล

ประเภท ถวยรางวล

รองชนะเลศอนดบ 3 6,000-15,000 5 รางวลเรอยาวเลกประเภททวไป

(ก) ชนะเลศ 15,000-150,000 ถวยพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 10,000-80,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 8,000-50,000 รองชนะเลศอนดบ 3 6,000-40,000

6 รางวลเรอยาวเลกประเภททวไป (ก2)

ชนะเลศ 8,000-40,000 ถวยพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 6,000-30,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 4,000-20,000 รองชนะเลศอนดบ 3 3,000-10,000

7 รางวลเรอจว* ชนะเลศ 10,000 ถวยพระราชทาน รองชนะเลศอนดบ 1 8,000 ถวยเกยรตยศ รองชนะเลศอนดบ 2 6,000 รองชนะเลศอนดบ 3 5,000

8 อนๆ สมพนธกบวฒนธรรมทองถน เชน

ชนะเลศ 5000 โลพระราชทาน

8.1 เรอทองถน ฝพายไมเกน 3 คน (กรณจงหวดพษณโลก)

รองชนะเลศอนดบ 1 4000 เกยรตบตร

รองชนะเลศอนดบ 2 3000 เกยรตบตร รองชนะเลศอนดบ 3 2000 เกยรตบตร 8.2 เรอสงหสองแคว 7 ฝพาย

ประเภท เชอมความสามคคระหวางทองถน (กรณจงหวดพษณโลก)

ชนะเลศ 7000 โลพระราชทาน

รองชนะเลศอนดบ 1 5000 เกยรตบตร 

53  

  

ลาดบ ประเภทเรอ รางวล จานวน เงนรางวล

ประเภท ถวยรางวล

รองชนะเลศอนดบ 2 3000 เกยรตบตร  รองชนะเลศอนดบ 3 2000 เกยรตบตร  8.4 เรอมารยาทยอดเยยม

(กรณจงหวดพจตร) สาหรบเรอทเขาแขงขนในแตละรน

โลพระราชทาน 

เรอยาวใหญ รางวลเดยว 10,000 เกยรตบตร  เรอยาวกลาง รางวลเดยว 10,000 เกยรตบตร  เรอยาวเลก รางวลเดยว 10,000 เกยรตบตร  8.5 เรอคดเดอด รางวลเดยว 10,000 หมายเหต *รางวลดงกลาวเปนกรณศกษาของจงหวดพษณโลก เนองจากจงหวดพจตรไมมการแขงขน

ในประเภท สารวจจากสนามในขอบเขตพนทการศกษาคอจงหวดพจตรและพษณโลก โดยประมวล

จากจานวนเงนรางวลสงสด คอ จงหวดพจตร และตาสด คอ จงหวดพษณโลก  

(2) กรณเจาภาพรวม

สาหรบผ สนบสนน “เจาภาพรวม” ในดานงบประมาณถงแมวาสดสวนการสนบสนนงบประมาณ

จานวนนอยเมอเทยบกบเจาภาพหลก แตบทบาทของเจาภาพรวมมความสาคญตอการจดการแขงขนใน

แตละสนาม จากปจจยจาก “การโฆษณา” เมอเจาภาพรวมสนบสนนงบประมาณในการจดงาน เปนหนงใน

เจาภาพ เมอมสนามแขงขนแลว ตารางการแขงขนททมผจดการแขงขน (Promoter) กาหนด “รอบการ

แขงขน” เปดเผย กาหนดสถานทจดงาน รวมถงการชวยประชาสมพนธขอมลเกยวกบ “เรอ” ชออะไร ม

ประวตแพ ชนะกครง เปนแชมปทสนามไหนบาง และ “ฝพาย” ทมนมวนยในการฝกซอม มความพรอมมาก

นอยแคไหน อยางไร สาหรบขอมลทปรากฏในตารางการแขงขนวา “เรอ” ประคแขงขนกน มกคการแขงขน

ขอมลทงหมดนาไปสการจงใจผ เลนพนน จากจากเจาภาพกอยากจะจดงานทมคนมารวมงานแขงเรอยาว

จานวนมากเพอกระตนเศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณสนามแขงเรอ เจาภาพมกจงจดหามหรสพการแสดง

ตางๆ เชน การเชญนกรอง นกแสดงมาโชวตวและรองเพลง เปนตน มาจดรวมกบการแขงเรอดวย บทบาท

54  

  

สาคญในการชวยกระจายขอมลขาวสารของเจาภาพรวม สงผลตอการชวยประชาสมพนธองคกรไปพรอมกน

ดวย

สาหรบองคกรภาคเอกชนทสนบสนนการจดกจกรรมแขงเรอยาวประเพณมจานวนมาก สามารถแบง

ออกไดเปน 2 กลม คอ (1) องคกรภาคเอกชนทมหนวยธรกจขนาดเลกและทตงอยในจงหวดแหงนน

และ (2) องคกรภาคเอกชนทมหนวยธรกจขนาดกลางและใหญโดยมทตงอยนอกจงหวดแหงนนแตมสาขา

กระจายทวประเทศ ตวอยางผสนบสนน คอ บรษท สงห คอปอเรชน จากด, บรษท ปตท. จากด ( มหาชน)

บรษท เอ.พ. ฮอนดา จากด, บรษท ตรเพชรอซซเซลล จากด ฯลฯ

กรณ บรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) สบเนองจากบรษทในเครอดงกลาวเปนผ ให

การสนบสนนกจกรรมการแขงเรอมายาวนานมากกวา 30 ป สนบการพฒนาเรอในหลายจงหวด เปน

สปอนเซอรเรอ เชน เรอเบยรสงห จ.สระบร นอกจากน บรษทในเครอไดเปนผ สนบสนนสนามแขงขนทว

ประเทศและไดการทาปฏทนสนามแขงในป พ.ศ. 2556 มจานวน 86 แหง ทวประเทศ6

(3) กรณสอจากภาครฐและภาคเอกชน

สอภาครฐ ปจจบนมสถานโทรทศนไทยพบเอส รวมกบสานกงานกองทนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.) , เครอขายองคกรงดเหลา (สคล.)และมลนธภาพถายแหงประเทศไทย จดกจกรรมการถายทอดสดแขง

เรอปลอดเหลา “ศกเรอยาวชงจาวสายนา” เรมดาเนนการตงแตป พ.ศ. 2550 ซงสถานโทรทศนไทยพบเอสทา

หนาทถายทอดสดการแขงขนอยางตอเนองมาเปนปท 6 (พ.ศ. 2556) ในฐานขอมลกลาววามสนามแขงเรอกวา

200 สนามแขงขน โดยมเพยง 50 สนามแขงขนทไดรวมทาบนทกขอตกลงเปน MOU เพอจดงานแขงเรอปลอด

เหลาในป พ.ศ.25567

นอกจากน สถานโทรทศนชอง 11 จดกจกรรม “โครงการอนรกษภมปญญากฬาชาวบาน” จดมงหมาย

เพอเปนการสงเสรมกจกรรมชมชนในชวงระหวางการถายทอดสดจะมการนาเสนอสถานทสาคญๆ และแหลง

ทองเทยวในชมชน และแนะนาสนคาโอทอปเพอสงเสรมการทองเทยวภายในประเทศ สถานโทรทศนชอง 11                                                             

6 เอกสารสาเนาขอมลจากบรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) ประจาป 2556  7 สถานวทยไทยพบเอส (2556).ไทยพบเอสพรอมเปดศกเรอยาวชงจาวสายนาป 6 ประจาป 2556. สบคนเมอ 12พฤศจกายน 2556 จาก, www.thaipbs.or.th/LongBoatRacing

55  

  

ไดทา ถายทอดสดการแขงขนเรอยาวประเพณชงถวยพระราชทาน เรมดาเนนการตงแตป พ.ศ. 2551 ภายใต

ชอรายการ "เรอยาวไทย มรดกไทย"8

สอภาคเอกชน ปจจบนมเกดเครอขายกลมผตดตามการแขงเรอยาวประเพณ กรณการเกดกอตว

ของกลมผ ตดตามการแขงเรอยาวประจาสนามแขงขนนน มปจจยและเงอนไขมาจากการจดระบบขอมล

ททนสมยผานเทคโนโลยสมยใหม ในการจดเกบขอมลพบวาในกลมคนรนใหมทสนใจการแขงเรอยาวมจานวน

หนงไดพฒนาเวบไซต จดเรมตนจากการพดคย สอบถาม ตดตาม แลกเปลยนความคดเหน รวมถงวเคราะห

สถานการณการแขงขนในแตละสนามแขงเรอทวประเทศ ขอมลในเวบไซตมหลากหลาย เชน การจดทา

ฐานขอมลสถตเรอทชนะการแขงขนในแตละสนาม การจดทาประวตผจดการทม การจดทาฐานขอมลชางและ

อซอมบารงเรอ การจดทาฐานขอมลเรองอปกรณสาหรบใชในกจกรรมการแขงเรอ ฯลฯ

จากการสมภาษณจากผจดทาเวปไซด และสบคนจากอนเตอรเนต พบวามเวปไซดทนยม คอ Thai

long boat, Siamnava, thaiboatraces, สมาคม/ชมรมเรอยาวแตละจงหวด และพบวามการใช social

network ในรปแบบของ facebook เฉพาะกลมตดตาม เนอหาของ “ขอมล” แลกเปลยนกนมความ

หลากหลาย รวมถงขอมลเพอประกอบการตดสนใจเลนพนน วธการ คอ ทายผลพนนจะดจากประวตการ

แขงขนทผานมา การแพ-ชนะ ประวตการครองแชมป การฝกซอม จากการสมภาษณทกลาวถงวธการหา

ขอมลของผพนนเรอในระดบกลางกลาววา

“...เวปไซดแขงเรอ เปดเวปไซดดไดวาเรอลาไหน ฝพายชดไหน เพราะบางครงเขากจะมาจาง

เพอใหไปพายเรอลาอน แลวแตวาจะจางเทาไหร โดยเวปไซดจะรกอนเพอน (กอนใคร-คณะวจย) วาฝพายคน

ไหนพายเรอใคร เพราะเวปไซดเคารจกเจาของเรอและผจดการเรอทกลา ...โดยแตละเวปไซดมชอ...ขอมลเรอ

ทกลา การทางานของเวปไซด คอจะมคนไปดตรงทซอมของเรอ อยางทม...จะซอมตรงนประจา กจะมคนมา

ตดตามด ถายภาพ เกบขอมลแตละทมวาเปนยงไง มจดดอย จดเดนตรงไหน...ถามทมอยไกล เขาอาจจะมคน

                                                            

8 สปอรตดอทเนต. (2556). ชอง 11 ถายสด "เรอยาวไทย มรดกไทย" 5 สนาม. สบคนเมอ 23 กนยายน 2556 จาก, http://www.sportpost.net/sp/others‐sport/48-others‐sport/19106-news.html หมายเหต การถายทอดสดดาเนนรายการ คณองอาจ ใจทศนกล เคยดาเนนรายการเรอยาวชงจาวสายนาของทวสาธารณะ มา 5 ป (พ.ศ. 2556) 

56  

  

อยฝงโนนเกบขอมลวาแตละทมแลวสงมาทเวปไซด หรอไมกไปดเอง เหมอนเปนนกขาวของเรอยาว เวปไซด

ทาเรองนโดยเฉพาะ...”9

กรณเวบไซด Thail long boat ไดการทาปฏทนสนามแขงในป พ.ศ. 2556 มจานวน 171 แหง

ทวประเทศ10 นอกจากนในเวปไซดยงไดจดทาปฏทนถายทอดสดผานเวปไซตประจาเดอนเพอเผยแพรดวย

ขอมลเดอนพฤศจกายน 2556 มการถายทอดสดผานเวปไซดจานวน 6 สนาม (สนามแขงในจงหวดสพรรณบร

ฉะเชงเทรา นครราชสมา ประจวบครขนธและราชบร)11

3.3.2 ผจดรายการแขงขน (Promoter Team)

ผจดรายการแขงขน คอ ใคร

การเกดทมจดการแขงเรอ (Team Promoter) ในอดตการจดการแขงขนในสนามหนาวด เรม

จาก “เจาอาวาส” เปนผสงการ ชาวบานจากตวแทนแตละชมชนในรปแบบคณะกรรมการวด หลายภาคสวน

เขามารวมจดงานและเจาภาพกรวมกนสนบสนน “งบประมาณ” จดงานดวย แตเดมทากนเองในรปแบบ

“คณะกรรมการวด” ทเปนตวแทนจากสมาชกของคนในชมชนเขามามสวนรวมการจดงาน เมอเปลยนรปแบบ

มาส “เกมสการแขงขน” รปแบบการจดงานเปลยนแปลงเมอมการจดงานแขงเรอขนมาซงแตเดมมคนในชมชน

มารวมมอกน การกอเกดทมจดแขงเรอแบบเบดเสรจ (Team Organize) ซงมบทบาทสาคญในปจจบน เพราะ

รบหนาทดาเนนการจดการแขงขน มกระบวนการทางานเปนทมงาน (work team)

บทบาทและขนตอนการทางานของผจดรายการแขงขน (Promoter Team)

เรมมความสาคญตงแตการเตรยมการกอนจดการแขงขน ระหวางการแขงขน จนแลวเสรจ

มอบถวยรางวลชนะเลศการแขงแตละประเภท โดยแบงออกเปนฝายเชญเรอ มหนาทพจารณาเชญเรอทง

ภายในและตางจงหวดทกประเภท พจารณาการใหเงนคาลากจง ประสานงานเรองทพกและอานวยความ

สะดวกแกผจดการเรอจากตางจงหวด ฝายเทคนค มหนาทควบคมการแขงขนเรอยาวประเพณ ใหเปนไปตาม

                                                            

9 นาย ค. (ผจดการทมเรอไกรทอง กระทงแดง จงหวดนครสวรรค), สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.    10 Thailongboat.com (2556). ปฏทนเรอยาวป 2556. สบคนเมอ 3 ตลาคม 2556 จาก, http://www.thailongboat.com/forum.php?mod=viewthread&tid=14831 11 แหลงเดม

57  

  

ระเบยบและกตกาการแขงขนอยางเครงครด และ ฝายบรรยายการแขงขน มหนาทบรรยายการแขงขน (พากย

เรอ) ตลอดระยะเวลาการแขงขน ประกาศผลการแขงขนเรอยาวทกคใหประชาชนทราบ รวมถงปฏบตหนาทท

เกยวของหรอไดรบมอบหมาย (เชนพธการระหวางการแขงเรอ)

จากการสมภาษณถงทมจดการแขงเรอ(Team Promoter)ในจงหวดพษณโลกมการกระจายตวของการ

แขงขนประเภท “เรอยาวจว” เกดขนเพมมากขน ปจจยความนยมเกดจากผ นาทองถนสามารถอนมต

งบประมาณเพอการอนรกษ ฟนฟประเพณได ซงทางองคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานราชการตางๆ

มงบประมาณในการจดงานสบสานประเพณแขงเรอขนมา โดยใชสถานทในการแขงขนในทองถนทเปนแมนา

สาขา หวย หนอง คลองชลประทาน อางเกบ เปนตน การพฒนาเรอจวขนมาจงเปนทนยมเพราะใชฝพายนอย

คาใชจายไมสงมากเกนไป การขนสงชกลาก เรอและฝพายทาไดงาย สะดวกในการบรหารจดการ12

ความสมพนธระหวางผจดการแขงขน (Promoter Team) กลมผลประโยชนจดงานแขงเรอ

ในการจดแขงเรอถอมประเดนกลมผลประโยชน (Interest Group) ในทนหมายถงกลมของ

บคคลทรวมกนเปนกลมและมผลประโยชนจากกจกรรมแขงเรอ ในกลมทรวมกนแบบเปนทางการและไมเปน

ทางการไดสะทอนความความตองการของกลมตองการเรยกรองให “เจาภาพ” หรอผ มอานาจสงสดในการ

ดาเนนกจกรรมไดสนองตอบตอผลประโยชนเฉพาะอยางของกลมตน ซงอาจจะเปนการออกกฎ กตกา การ

กาหนดนโยบายการจดงาน การจดสรรงบประมาณเงนรางวล เงนคาลากจง และอนๆ รวมไปถงเรอง

ผลประโยชนเชงอดมการณ เปนตน ในการนคณะวจยไดจดทาผงกลมผลประโยชนในกจกรรมแขงเรอ

ประกอบไปดวย เจาภาพ เจาของเรอและทมเรอ ทมฝพาย และกลมธรกจทเกยวของ โดยความสมพนธทจะ

อธบายกลมผลประโยชนดงกลาวขางตน โดยวเคราะหความสมพนธผานทมจดรายการแขงขน (Team

Promoter)

                                                            

12 นาย ก. (นามสมมต) ผจดการเรอยาวไกรทอง กระทงแดง จงหวดนครสวรรค. สมภาษณ. 1 กนยายน พ.ศ. 2555.

58  

  

กรณเจาภาพ

ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) มบทบาททสมพนธในการจดใหบรการ “การพนน

แขงเรอ” ผาน (1) การเชญเรอ และ (2) การจดตารางการแขงขนและการจดประกบคแขงขน

ดวยปจจยและเงอนไขดงกลาวนามาสการกอเกดความสมพนธเชงอปถมภเกดขนเมอสนามแขงขนใหมๆ

ทสนบสนนงบประมาณการดาเนนการจากองคกรปกครองสวนทองถน เรองการเชญเรอมกจะเชญ “เรอดง”

มารวมแขงขน เพอดงดดความสนใจของผชม ขอมลจากการสมภาษณพบวา ในอดตทดาเนนการจดการ

แขงขน ผจดการของ “เรอดง” มกจะเจรจาตอรองใหคณะกรรมการเชญทมเรอดวยการเอกสาร และกาหนดคา

ลากจงเรอประกอบมาดวย หาก “เรอดง” เขารวมการแขงขน เมอชนะการแขงขนจะไดเงนและถวยรางวล

หากแพการแขงขนจะแคเพยงไดคาลากจง ซงคาลากจงขนอยกบการพจารณาของคณะกรรมการเชนกน บาง

สนามแขงขนคาลากจงมจานวนเทยบเทากบรางวลชนะเลศลาดบท 3 หรอมากกวานน13

ตาราง 13 แสดงการพจารณาเงนคาลากจงเรอเขารวมการแขงขน

ลาดบ รายการ เรอยาวภายในจงหวด (บาท)

เรอตางจงหวด

(บาท) หมายเหต

1 ประเภทเรอยาวใหญ (41-55 ฝพาย)

ไมเกน ลาละ 50,000*

ไมเกน ภาคอสาน 50,000 ภาคอนๆ 40,000

พจารณาจากทตงจงหวดของเรอ การรบเชญเขารวมการแขงขน * ตามเทศกาลหากเขาแขงขนทสนามวดบงตะโกน, วดทาฬอ, วดหาดมลกระบอและวดหวดง ไดรบเพมอกสนามละ 10,000 บาท

                                                            

  13 นาย ง. ภมลาเนาจงหวดพจตร, สมภาษณ,วนท 6 กมภาพนธ 2556. 

59  

  

ลาดบ รายการ เรอยาวภายในจงหวด (บาท)

เรอตางจงหวด

(บาท) หมายเหต

2 ประเภทเรอยาวกลาง (31-40 ฝพาย)

ไมเกน ลาละ 40,000

ไมเกน ภาคอสาน 35,000 ภาคอนๆ 20,000-25,000**

พจารณาจากทตงจงหวดของเรอ การรบเชญเขารวมการแขงขน **ตามมตทประชมรวมกนพจารณาอนมต

3 ประเภทเรอยาวเลก (ไมเกน 30 ฝพาย)

ไมเกน ลาละ 30,000

ไมเกน ภาคใต 40,000 ภาคอสาน 30,000 ภาคอนๆ 20,000

พจารณาจากทตงจงหวดของเรอ การรบเชญเขารวมการแขงขน

ทมา: สารวจจากสนามในขอบเขตพนทการศกษาคอจงหวดพจตรและพษณโลก โดยประมวลจาก

จานวนเงนรางวลสงสด คอ จงหวดพจตร และตาสด คอ จงหวดพษณโลก 

ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) มบทบาทการจดตารางการแขงขนและจดประกบคแขงขน

ซงประเดนนนามาสการสรางความสมพนธเชงอานาจระหวางเรอทมประสบการณรางวลชนะเลศในสนามแขง

ขนตางๆ ผ จดการเรอจะตองศกษากตกาเรองการประกบคแขงขนดวยวาสนามทจะแขงนนใชเกณฑอะไร

เปนประโยชนตอการลงแขงขนหรอไม อยางไร รวมถงสามารถเจรจาตอรองใหเกดการประกบคแขงขนทเปน

ประโยชนกบเรอของตนทชนะการแขงขนมาตอเนอง หรอนกพนนมกจะเรยกวา “เรอดง” ถอเปนเรอทมชอเสยง

มฝมอ ชนะมาหลายสนาม เปนทรจกคนอยากชมการประลองฝมอกนระหวาง “เรอดง” ในแตละทองถนจะม

“เรอดง” อยจานวนหนง

กรณความสมพนธกบ “ทมเรอ” โดยทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) สามารถใชระบบ

อปถมภในการดงเรอดงมารวมงาน เรอดง ทมเรอตอบรบ ผจดการทมเรอ กบผจดสามารถเจรจาตอรองในเรอง

การจบคแขงขน การยดระยะเวลาในการจดการแขงขน ให เรอดงพบกบเรอไมดง และจดใหพบกนรอบตอไป

ซงจะสามารถเพมเทยวการแขงขนใหผชมรอบสนามไดเชยรการแขงเรอ ดงเรอใหอยในสนามดวย ผจดงานให

60  

  

เกดการเจรจาตอรองในวน “เลยงรบรองทมเรอ” เปนการเจรจาตอรอง กรณ “ฮวกน” ระหวางผจดกบทม

เรอ ระหวางเรอ ก กบเรอ ข ผจดการจะไป ตกลงเจรจากนจะพนนกนในรอบท 3 โดยตกลงกนวาเรอลาใดจะ

ชนะในรอบแรก ใหชนะ รอบหลง เพอใหเสมอกน สวนรอบท 3 เปนรอบตดสนวาชนะจรง ในกรณเจาของ

เรออยากจะใหเรอของตนหรอกลมมชอเสยง สามารถชนะการแขงขนในสนามตางๆ เพอใหสปอนดเซอรไดมอบ

เงนทนสนบสนนการแขงเรอใหกบทมของตนตอไป ถาหากเรอทเขาแขงขนชนะจะถอเปนการสรางผลงาน

ชอเสยงใหกบธรกจทเกยวของดวย เชน

- ชอเสยงของอตอเรอ อตอเรอทมชอเสยงจะทาใหเจาของเรอนาเรอไปซอมบารง

ปรบปรงดดแปลง และเพมอปกรณอนๆ

- ชอเสยงของสปอนดเซอร เพอจะไดการประชาสมพนธผลตภณฑไปกบทมเรอ

ผานเสอทม สนบสนนอาหาร เครองดมบารงกาลง นาดม รวมถงปายโฆษณาตดตามทมเรอไปแขงสนามตอๆ

ไป

บรบทภายและความสมพนธเชงอปถมภในสวนของทมเรอ เรมจากจดมงหวงเพอใหชนะ

การแขงขนในกฬาประเภททม ทมปจจยจากคนและอปกรณการแขงเรอยาวประเพณ โดยแตละจะมกลวธใน

การวางแผนทหลากหลายเพอใหชนะเกมสการแขงขน เชน การหาวธพฒนาตวเรอ และใบพายดวยเทคนคของ

ชาง การมเทคนคฝกซอมฝพาย การมเทคนคในการจดวางฝพายในเรอ การมวางฝพายชด 1 และ 2 การพาย

รอบท 1 ใชฝพายคนละชดกบรอบท 2 ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) จงตองหาวธการลงโทษทม

เรอกฎกตกามากากบ โดยขอกาหนดนจะอยในประกาศในการจดรายการแขงขน หากมการละเมดกฎกตกา

ทมเรอนนอาจถกลงโทษดวยการตดออกจากเครอขายความสมพนธ เวลาจดงานสนามอนๆ ทมจดรายการ

แขงขนจะไมเชญเขารวม

3.3.3 เจาของเรอ

เรอ คอ อะไร

เรอถอเปนอปกรณในแขงเรอ หากมการเลนพนนแขงเรอ นนหมายถง เรอ คอ หนงใน

เครองมอ/อปกรณในการเลนพนน เรอ มองคประกอบ 2 สวน คอ (1) ตวเรอ เปนอปกรณทประดษฐขน กรณ

61  

  

เรอทใชสาหรบการแขงขนเรอยาวประเพณ จะเปนเรอทาจากไม และม (2) “ฝพาย” เปนผควบคมเรอใหแลนใน

ลานาจากจดเรมตนไปสเสนชย ฉะนน “ตวเรอ” ทางานรวมกบผควบคมเรอ คอ “ฝพาย” นอกจากน

ในการเลนพนนแขงเรอ ผพนนจาเปนตองมอปกรณเพมเตมเพอประกอบการตดสนใจเลนพนน คอ ใบแสดง

ตารางชอเรอคแขงขน การมกลองสองทางไกลเพอดระยะการออกตวเรอ ดตวฝพายวาเปนทมลกเทอกจากท

ใด พจาณาลาเรอทใชในการแขงขนและอนๆ ตามแตเทคนคของนกพนนจะใชเปนฐานขอมลประกอบการเลน

พนน

ใบแสดงตารางชอ “ตวเรอ” ทประกบคแขงขน หรอเรยกวา “สจบตร” เปนกระดาษแสดง

ตารางการแขงเรอตงแตเทยวแรก จนถงเทยวสดทาย ในใบแสดงรายการจะมขอมล ชอเรอ คแขงขน เวลาใน

การแขงขน

ภาพท 3 แสดงบรรยากาศการแขงขนเรอยาวจงหวดพจตรป 2555

กลองสองทางไกล

กลองสองทางไกลเมอด “ตวเรอ” ในสนามแขงขน การแขงเรอใชระยะทางในการแขงขน

อยระหวาง 550-1,000 เมตร กลองสองทางไกลถอเปนเครองมอในการตดตามเรอทออกมาจากจดสตารท

จนถงเสนชย

62  

  

ภาพท 4 แสดงการใชกลองสองทางไกลในการตดตามเรอขณะแขงขน

ในกรณ ตวเรอ เรอซงเปนพาหนะทสาคญในการแขงขน ตวเรอทาจากไม เปนเรอทขดจากไมตน

เดยวตลอดทงลา มลกษณะรปทองขน (แบน) และทองรปกะทะ ไมทนามาขดเรอยาว ไดแก ไมตะเคยน ไม

สาโรง ไมมะหาด เปนตน แตสวนใหญนยมเรอขดจากไมตะเคยน เนองจากเปนไมเนอแขง มเนอเหนยว ลอยนา

และพงนาไดด มนาหนกพอประมาณ แชนาไดนาน ไมผงาย แตโบราณเชอกนวาม นางไม หรอนางตะเคยนสง

อย เมอนามาขดเปนเรอยาวกจะเชญนางไมเปนแมยานางเรอ เชอกนวาจะนาชยชนะและความสาเรจมาให

ตอมาการแขงเรอพฒนาเปนกฬา จงการกาหนดมาตรฐานเรอยาวแบงออกเปน (1) ประเภทเรอยาวใหญ

ขนาด 41-55 ฝพาย (2) ประเภทเรอยาวกลาง ขนาด 31-40 ฝพาย (3) ประเภทเรอยาวเลก ขนาดไมเกน 30

ฝพาย (4) ประเภทเรอยาวจว ขนาดไมเกน 12 ฝพาย ปจจบนการจดทาเรอแตละประเภทจะมชางทาเรอในแต

ละพนท ในกลมทมเรอจะใชบรการเพอปรบแตง ซอมบารง เพมอปกรณเพอเรอใหมความพรอมลงสนามแขง

ขน

นบตงแตป พ.ศ. 2542 เปนตนมาเปนชวงทกระแสความนยมในการพฒนาเรอมเพมมากขน

โดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถน มการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนการไปจากเดม ทงนขนอยกบ

บรบทของผ นาในแตชมชนและทองถน เมอองคกรปกครองสวนทองถน (องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล

และองคการบรหารสวนตาบล) ไดเขามามบทบาทในการจดแขงขนเรอยาวประเพณเพมมากขน กอเกดการจด

งานแขงเรอนอกเทศกาล ปรมาณงานแขงมมากนามาสการพฒนากตกาการแขงเรอสากล พฒนาตวเรอและ

การซอมบารงดวยเทคนคสมยใหม การกอเกดทมงานและผ รบจางจดงานแขงขนเรอยาวประเพณ รวมถงธรกจ

ทเกยวของกบการดแลรกษาเรอใหพรอมแขงขนในสนามตางๆ ทวประเทศซงมทกภมภาค

63  

  

นอกจากน ปจจยและเงอนไขของเรอทใชในการแขงขนในแตละสนามแขงขนมขอกาหนดอยางชดเจน

ในใบประกาศรบสมครในประเดนลกษณะของเรอทมคณสมบตลงแขงขนในสนามได ลกษณะของเรอแบง

ออกเปน 2 ประเภท คอ เรอขดและเรอตอ ซงทงสองมความแตกตางในเชงกายภาพ ดงน

(1) เรอขด หมายถง เรอทขดมาจากตนไมตนเดยวตลอดทงลา เรอกวา ลาเรอ มทงลกษณะ

ทองขน (แบน) และทองรปกระทะ สวนหวเรอเรยกวา โขนเรอและทายเรอเรยกวา หางเรอ ไมทนยมมาขดเรอ

ไดแกไมตะเคยนขนาดใหญ ใชชางฝมอและภมปญญานบตงแตการเลอกตนไม มพธกรรมและความเชออน

เกยวเนองการกบการขดเรอ การขดใชกาลงคนเรมขด ตกแตงจนสาเรจพรอมลงสนามแขงขน รวมทงหมดใช

ระยะเวลานานจนกวาจะสาเรจสงผลใหการขดเรอมคาใชจายสง ในอดตการขดเรอเปนการรวมพลงความ

รวมมอจากคนในชมชน ตอมาเมอการแขงขนเรอเปนทนยมแพรหลายจงมทงหนวยงานราชการ เอกชนให

ความสนใจและสนบสนนงบประมาณในการขดเรอ

(2) เรอตอ หมายถง เรอทใชไมหลายชนมาตอประกอบเปนเรอ การพฒนาเรอเพอใหพรอม

ลงแขงขน ชางไดนาเรอเกาทเปนเรอไมไดใชแลวมาตกแตง แกไขซอมแซมใหม แตการพฒนาเรอเกามาใชใหม

นยงใชทรพยากรจากภายในพนทและบรเวณใกลเคยง สงผลใหมเรอทสามารถใชแขงขนไดโดยซงมคาใชจาย

ไดระดบหนงและเปนความนยมในการพฒนาเรอเกาทมอยมาเปนเรอใหมนาไปแขงขนในสนามตางๆ

ในวงการเรอเรยกวา “เรอตอ” เปนไปตามลกษณะการเอาไมและเรอเกามาตอใหม หรอมจดทาขนมาใหมจาก

ไมและอปกรณทมไดฐานเปนเรอเลย เรมตนจากการประกอบขนจากไมหลายชนหรอทเรยกวา “เรอนอค

ดาวน” บางครงมการนาเขาเรอขดจากลมแมนาโขงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและประเทศลาว โดยนาเรอ

มาตกแตงแกไขโดยชางเรอในทองถน ซงการพฒนาเรอนอคดาวนนมจานวนเพมมากขน เนองจากใช

ระยะเวลาไมนานและงบประมาณไมสงมาก โดยตวเรอนอคดาวนมการซอขายกนในแหลงขอมลเวปไซดเปน

จานวนมาก โดยเฉพาะเรอยาวขนาด 30 ฝพาย

เจาของเรอ คอ ใคร

ขอมลจากการสมภาษณพบวา บทบาทการเปนเจาของเรอม 3 กลม คอ กลมท 1 ชมชนเปนเจาของ

เรอ กลมท 2 เรอเปนของหนวยงานราชการ และกลมท 3 เรอเปนเอกชนซงเปนนกธรกจ/นกการเมอง โดยแต

ละกลมมลกษณะความเปนเจาของ ดงน

64  

  

กลมท 1 ชมชนเปนเจาของเรอ กรณทเปนเรอวด บทบาทของ “วด” ในกจกรรมแขงเรอ คอ การ

หารายไดเขาวด จะมฝายหารายไดทมบทบาทมหนาทจดหารายไดทงปวงจากการจากการประมลของเอกชนท

ขายสนคาในบรเวณสถานทจดงาน รายไดจากการเกบบตรผานเขาชมการแขงเรอ รายไดจากการบรจาค

รวมถงรายไดจากการขายวตถมงคล ดอกไม ธปเทยน ฯลฯ ทงน เรอบางลายงคงใชชอวดเปนชอเรอเพอลง

แขงขนในสนามตางๆ ซงบทบาทของวดเปนเจาของเรอยงคงมบางพนท ขอมลการศกษาในจงหวดพษณโลก

พบวา “วด” มไดเปนเจาของเรอในกจกรรมการแขงเรอในปจจบน โดยมปจจยและเงอนไขมาจากการไมม

ฝพายจะแขงขนในสนามทวดเปนเจาของสถานทยงไมมฝพาย วดประสบปญหาดานการบรหารจดการและ

ขาดงบประมาณ สอดคลองกบจดหมายจากวดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร จงหวดพษณโลก เรอง ขอ

มอบอานาจใหผ กากบการตารวจตระเวณชายแดนท 31 เปนผจดการเรอ กลาวถง

“...ดวยวดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร ดาเนนการสรางเรอยาวขนมาจานวนหลายลา

ตงแตป พ.ศ. 2527 และไดมอบใหหนวยราชการตารวจจดหาฝพายมาฝกซอมเขาแขงขนในงานประเพณแขง

เรอยาวมาตลอด ซงเรอของวดทงหมดเปนเรอยาวขนาดใหญจฝพาย 55 คน คาขดเรอและคาตกแตงลาละ

ประมาณ 300,000 บาท (สามแสนบาทถวน) ในปหนงๆ ทางวดตองรบภาระในการควบคมดแลจดการดวย

ตนเองมาตลอด จงเปนภาระหนกสมควร คณะกรรมการบรหารวดไดพจารณาเหนวา เพอเปนการแบงเบา

ภาระและใหการทาเลนเรอยาวมคณภาพดยงขน จงมมตใหมอบอานาจใหหนวยงานราชการทหาร ตารวจได

ชวยแบงเบาภาระแทนวด จงตกลงใหกองกากบการตารวจตระเวณชายแดนท 31 เปนผจดการควบคมดแล

บารงและดาเนนการจดหาลกเรอนาทมไปแขงขนในนามเรอ “เทพธนทอง” เมอเลกการแขงขนกขอใหเกบรกษา

เรอเทพธนทองใหอยในความดแลของกองกากบการตารวจตระเวณชายแดนท 31 เพอใชในการแขงในปตอๆ

ไป...”14

กลมท 2 เรอเปนของหนวยงานราชการ สาหรบหนวยงานของรฐดานความมนคง คอ

ทหาร ตารวจ และหนวยขาราชการดานความมนคง 4 เหลาทพซงมนโยบายธารงรกษาประเพณอนดงามของ

ประเทศชาต จงไดสงกาลงพลมาฝกฝพายเรอและสงทมเรอเขามาแขงขน โดยแรกเรมไดมการบรรจกฬาการ

แขงขนเรอประเพณทชงชยกนเฉพาะกลมทหาร และหนวยงานตารวจ 4 เหลาทพ ตอมาไดมาการสงเรอในนาม                                                            

14 เรองรตน ฤทธวรฬห. การแขงขนเรอยาวประเพณ : ภาพสะทอนวถชวตชาวพษณโลก. วทยานพนธหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา มหาวทยาลยนเรศวร, หนา 75.

65  

  

ของหนวยงานราชการสงแขงขนในสนามแขงเรอในแตละภมภาค ผ มอานาจในการบรหารจดการเรอของ

หนวยงานราชการ คอ ขาราชการผด โดยมทงงบประมาณและกาลงพลมารวมฝกฝนไวลงแขงขนในสนามตางๆ

และสามารถครองถวยพระราชทานในสนามตางๆ ทกภมภาคทวประเทศ

กลมท 3 เรอเปนเอกชนซงเปนนกธรกจ/นกการเมอง หรอเปนทงนกธรกจทเปน

นกการเมองทองถน การกอตวและเกดขนของ “เจาของเรอ” เปนตวแทนของกจการทางธรกจและการเมอง

การเปนเจาของเรอเพอมงผลประโยชนในเชงการเมองและความสมพนธเชงอานาจ การมชอเสยงเปนทรจก

การเปนผสนบสนนใหเกดกจกรรมรนเรง สงเสรมการกระตนการทองเทยว กอเกดการกจกรรมทางเศรษฐกจท

เกยวของกบการอปโภคบรโภคในชมชน บรบทของความเปนเจาของเรอ มกจะมทมของชวยดาเนนให “เรอ”

ในการสนบสนนของตนและกลมประสบความสาเรจในการแขงขนสนามตางๆ การประสบความสาเรจประการ

แรก คอ ชนะเปนแชมป ในความคดเหนของ “เจาของเรอ” ทมงหวงจะสามารถครองถวยพระราชทานในสนาม

ตางๆ ทกภมภาคทวประเทศ นอกจากนนกการเมองทองถน และนกการเมองระดบชาตตางกเปนเจาของเรอ

โดยในชวง 5 ปทผานมา (พ.ศ. 2552-2557) มการเพมขนเปนจานวนมาก และมกจะสงทมลงแขงขนในสนาม

ใหญๆ ทมการชงถวยพระราชทานและเงนเดมพนเลนพนนแขงในจานวนทสงมาก เนองจาการลงทนซอเรอ

จางผจดการทมเรอ และดแลคาตอบแทนใหกบทมฝพาย ตวอยางทมเรอยาวใหญ จานวน 55 ฝพาย ในแตละ

การสนามทลงแขงขนจงใชงบประมาณสองถงสามแสนบาท15 เมอมการเดมพนจงตองวางเดมพนในแตละ

รอบการแขงขนสง

ขอมลจากการสมภาษณเจาของเรอกลมธรกจน ผศกษาไดสอบถามถงจดเรมตนของการเปนเจาของ

เรอของกลมน พบวาการเปนเจาของมปจจยมาจากความชอบสวนบคคลเปนจดเรมตน ซงอาจจะม

ประสบการณตรงในการแขงเรอ เคยเปนผชมการแขงเรอขอบสนามในวยเดก เคยเปนฝพายในอดต เปนตน

ขอมลจากการสมภาษณอดตผอยในทมเรอชอ “เทพนรสงห 88” ไดเลาวาเจาของเรอ คอ นายทนผสนใจใน

กจกรรมแขงเรอ เมอมโอกาสจงสงเงนทนสนบสนน โดยมอบอานาจการควบคมดแลใหกบผจดการเรอเปนผ

ฝกซอม ดแลฝพาย สงเสรม พฒนาเรอและฝพายใหพรอมลงแขงขนในสนามตางๆ ทเจาของเรอเหนชอบ

                                                            

 15 น.อ. สรพล พานชเจรญ,อดตขาราชการเคยทาหนาทเปนผจดการทมเรอ, สมภาษณ, วนท 9 ธนวาคม 2556.

66  

  

บทบาทของเจาของเรอ

การมเจาของเรอนามาสการกอเกด “ทมเรอ” หมายถง กลม/คณะทอยรวมกนในกจกรรมแขงเรอ

ตงแตการรวมสมาชก กาหนดหนาท ฝกซอม และวางแผนเขารวมการแขงขนในสนามตางๆ ในชวงเทศกาลแขง

เรอในแตละภมภาคและทวประเทศ โดยทกคนไดรบคาตอบแทนแตกตางกนไปตามบทบาทหนาท “...ทมเรอ

ทกทม ตองม ผนา หรอ ผจดการทมทด มมษษยสมพนธทด จงจะควบคมปกครองลกเทอก 30 - 70 คนได

ตองเปนนกบรหารจดการทดทมเรอจงจะไปรอด...”16

ขอมลจากการสมภาษณฝพายเรอ ผ มประสบการณเคยเปนอดตฝพาย ตอมามประสบการณทเรยนร

ชวงเปนฝพายไดพฒนามาเปนผจดการทม ประวตทผานมาพาทมเปนแชมปหลายสมย ปจจบนดแลเทพนร

สงห 88 กลาววา “...สาหรบทมนมการกอตงมานานแลว โดยมคณคณชลตเทพ โพธใบ (เสยเทพ)เปนเจาของ

โรงสเปนผกอทมนขนมา ฝพายสวนใหญประกอบอาชพทานา ฝพายสวนใหญจะอยในชวงอายตงแต 20 ป

จนถง 40 ป...”17 ขอมลจากการสมภาษณทาใหทราบปจจยของการตงทมเรอเพอความมประสทธภาพและ

ความคมคาดานเศรษฐกจ “..กระแสตนตวของวงการเรอยาวเปนทนยมมากขน จงเกดระบบฝกซอมเรอ ดวย

การจายคาตอบแทน เปนเบยเลยงในการฝกซอม และระบบฝพายมออาชพ รบจางพายเรอเพอชยชนะ เกดขน

ซงสามารถทนคาใชจายและหวงผลชนะไดมากกวา การพฒนารปแบบการฝกซอม การพฒนาทมเองกคม

กวา...”18

ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชน

ปจจยและเงอนไขการกอเกด “ผจดการ” เพอมาบรหารจดการ “ทมเรอ” ใหประสบความสาเรจตาม

จดมงหมาย คอ เรอไดรบชยชนะในการแขงขนในสนามตางๆ ในชวงนมพฒนาการทสาคญในกจกรรมการ

แขงเรอเรยกวา “ทมเรอ” คอ กลมคนทเกยวของกบการจดการควบคมเรอใหเขาสเสนชย ในบรบทของความ

เปน “ทมเรอ” ประกอบดวย หวหนา, ครฝกหรอโคช,ลกเทอก/ฝพาย บางทมมแมครวไปดวย ซงสวนใหญจะม

                                                            

16ไพรนทร เกดนอย,เจาของกจการอซอมเรอ อ. สากเหลก จ. พจตร,สมภาษณ, 24 พฤษภาคม 2556. 17 นายพเชษฐ แกววงนา, เคยตาแหนงฝหวหนาฝฝายทมเรอเทพนรสงห. อาย 33 ป ภมลาเนาเลขท 88 เลขท 12 / 2 หม 7 ต. รงนก อ. สามงาม จ. พจตร, สมภาษณ, 3 กนยายน 2556. 18 ไพรนทร เกดนอย, เจาของกจการอซอมเรอ อ. สากเหลก จ. พจตร, สมภาษณ, 23 พฤษภาคม 2556.

67  

  

ความสมพนธแบบครอบครว เชน สามเปนฝพาย ภรรยาเปนแมครว เปนตน ในหนงทมเรอจะมผจดการหลกใน

การวางแผนนาเรอและลกทมไปลงแขงขน การดแลสมาชก 35 - 70 คนได จงตองเปนนกบรหารจดการทดและ

ไดรบการยอมรบจากลกทม มแผนจดการทมประสทธภาพเพอชยชนะ มการลงทน มการจางงานและ

คาตอบแทน ประสบการณในการแขงขนนามาสการพฒนาเทคนคและวธการทจะทาใหชนะการแขงขนอยาง

เปนระบบมากขน นอกจากผลของการแขงขนทเปนเงนรางวลแลวยงมถวยพระราชทานจากพระเจาอยหวและ

พระบรมวงศานวงศมอบใหครอบครองอยางภาคภมใจในเกยรตยศและศกดศรอนเปนสงยดเหนยวจตใจของ

ทมเรอทกคน

การกอเกดผ จดการเรอทสมพนธกบรปแบบการจดเปนระบบธรกจ สงผลใหการบรหารทมดวย

เทคโนโลยสมยใหมๆ สงผลใหกจกรรมทเปนพธกรรม ศลปกรรม ประเพณ และวฒนธรรมเดมๆ บางอยางท

เกยวกบเรอหายไป โดยเฉพาะภมปญญาในการขดเรอ สาหรบการฝกซอมตางใชเทคนควทยาศาสตรการกฬา

มาชวยฝกฝพายและผ เกยวของเพมมากขน ปจจบนทมเรอแบงออกเปน 3 ชด ดงน

1. ทมชดใหญ จานวน 70 คนขนไป ประกอบดวยฝพาย 55 คน สารองไดไมเกน

10 คน ผจดการ 1 คน โคช 1 คน (บางทมผจดการและโคชเปนคนเดยวกน) แมครวและคนยกของ 2-5 คน

ขอมลจากการสมภาษณพบวาทมชดใหญจะตองมผจดการเรองอาหาร ทพกและยา (นามนนวด ยาแกปวด

และอนๆ สาหรบกรณเจบปวยเลกนอย) แมครวสาคญมากเพาะจะตองดแลเรองอาหาร จดทาดวยความ

สะอาด ปลอดภยสาหรบลกเรอทตองใชพละกาลงในการแขงขน การเดนทางไปตางภมภาคทกคนในทมจะ

ระมดระวงเรองอาหารทองถน เนองจากกลววาจะเจบปวย ทองเสย สงผลเสยตอการแขงขนของทมได ในระบบ

ความสมพนธในทมเรอ สวนใหญจะมความสมพนธแบบครอบครวและเครอญาต เชน สาม/ลกเปนฝพาย แม/

ภรรยาเปนแมครว ฝพายอาจเปนญาตชกชวนกนมาพายเรอทมเดยวกน เปนตน

2. ทมชดกลาง บางสนามแขงขนมขอจากดไมสามารถแขงเรอยาวใหญได

เนองจากภมศาสตรไมอานวย โดยเฉพาะสนามแขงขนทจดขนมาใหมตามแมนาสาขา อางเกบนา คลอง

ชลประทาน เปนตน จงจดแขงเรอไดสงสด คอ ประเภทเรอยาวกลาง จานวนทมชดกลางจงอยระหวาง 40-70

คน ประกอบดวยฝพายระดบกลาง 40 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละไมเกน 50 คน คน ผจดการ 1 คน

68  

  

โคช 1 คน (บางทมผจดการและโคชเปนคนเดยวกน) แมครวและคนยกของ 2-5 คน ระบบความสมพนธของทม

เรอมความสมพนธครอบครวและเครอญาต

3. ทมชดเลก จานวน 35-40 คน ประกอบดวยฝพายระดบกลาง 40 คน ฝพาย

สารอง 5 คน รวมทมละไมเกน 35 คน ประกอบดวย ผจดการ 1 คน โคช 1 คน (บางทมผจดการและโคชเปน

คนเดยวกน) แมครวและคนยกของ 2-5 คน ระบบความสมพนธของทมเรอมความสมพนธครอบครวและเครอ

ญาต

3.3.4 ทมฝพาย

ฝพาย คอ ใคร

ฝพาย ถอเปน “นกกฬา” หรอการเรยก “ฝพาย” ในทมเรอเรยกวา “ลกเทอก” เปนผควบคมเรอให

แลนในลานาจากจดเรมตนไปสเสนชย ในวงการพนนขอมล เรอง ฝพายถอเปนองคประกอบหนงในการ

ตดสนใจเลนพนน หรอไมเลนจากฝมอของทมฝพาย กระบวนการทางานของฝพายและจานวนคนสมพนธกบ

ประเภทเรอของการแขงขน ได เปน 4 ประเภท คอ เรอยาวใหญ เรอยาวกลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว

ปจจบนสามารถจาแนกประเภทได โดยอาศย จานวนฝพาย เปนตวกาหนดขนาดในการ เปนตน

ตาราง 14 แสดงจานวนฝพายในแตละประเภทการแขงเรอ

ลาดบ ประเภท จานวน (ฝพาย) หมายเหต 1 เรอยาวใหญ 41-55 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละ

ไมเกน 65 คน 2 เรอยาวกลาง 31-40 คน ฝพายสารอง 10 คน รวมทมละ

ไมเกน 50 คน 3 เรอยาวเลก ไมเกน 30 คน ฝพายสารอง 5 คน รวมทมละไม

เกน 35 คน 4 เรอยาวจว 3-12 คน 3 คนขนไปแตไมเกน 12 คน*

69  

  

ฝพายมบทบาทและทาหนาทเปนผพายเรอ การเตรยมตวของฝพายจะเรมฝกซอม จดมงหมายของ

การมาฝกซอมพายเรอ เพอใหเกดความพรอมเพรยง เตรยมพละกาลง ฝพายจะมอปกรณ คอ “ไมพาย” ใชพด

นาใหเรอเคลอนทไปขางหนา การพายเรอมระดบของการออกแรงและควบคมทศทางแตกตางกนไป ซงผพาย

จะเรยนรจงหวะการออกแรง เชน ระดบการยกพาย, การกดพาย ,ระยะการจาง , จงหวะการพาย ระยะออกตว

เปนตน รวมถงการเรยนรเทคนคทมประสทธภาพในการออกแรงในระยะตางๆ เชน ในระยะทเรอนาตองเรง

จงหวดตามการเคาะสญญาณของทายเรอ ขณะเปนเรอตาม ระยะคค และระยะประจญบาน ฯลฯ ทงหมด

จะตองคอยสงเกตและเคาะสญญาณใหลกเทอกการพายเรอ ซงเทคนคและวธการพายเรอจะมพเลยงซงแต

เดมคอผ ทมประสบการณและไดรบการยอมรบจากทมใหทาหนาทดแลลกเทอก โดย การเขาทน และปลอยตว

การคดทาย การสงทาย วเคราะหปจจยทางภมศาสตรของสายนา เปนตน ทงหมดเปนองคความรและวธการ

ของครฝก หรอโคชเขามาเปนดกบกาการพายเรอของลกเทอก

ความสาคญของฝพายในฐานะนกกฬาในการแขงเรอยาวประเพณ “...ฝพายเรอ หรอ เทอกเรอ

(ลกเทอก) เปนปจจยสาคญทสดตอการแพชนะของเรอ ถง 60 เปอรเซนต ตวเรอ รปทรงเรอ รวมทงการตงเรอ

ความสมบรณของเรอ มผลตอการแพชนะ 30 เปอรเซนต อก 10 เปอรเซนต อยท สายนา หรอ รองนา รวมทง

รปทรงของใบพาย เปนตน เปนปจจยสาคญทนามาซงคาวา ชยชนะ ของการแขงขนแตละครง...”19 ประเภท

ของฝพายมพฒนาการอยางตอเนอง สามารถแบงออกเปน 3 กลม ประกอบดวยฝพายชาวบาน ฝพายจาก

หนวยงานราชการ และฝพายมออาชพ โดยทง 3 กลมมปจจยการกอเกดและการเปลยนแปลงทสมพนธกบ

รปแบบการจดงานแขงเรอ คอ เดมฝพายเปนชาวบานในชมชน พายเรอใหวด ตอมาเรมมหนวยงานราชการเขา

มาสนบสนนกจกรรมแขงเรอโดยเฉพาะทหาร ตารวจ ฝพายจงมาจากหนวยงานราชการ ปจจบนการจดการ

แขงขนมอยางตอเนอง นามาสการมฝพายอาชพ มการรบจางพายเรอในสนามแขงขนตางๆ การกอตวเปน

“ทมพายเรอ” มการพฒนาระบบฝพายมออาชพ เมอมลงทนจางทมพายเรอ การแขงขนเพอชยชนะจงตองม

การลงทนเพมมากขน มการประมาณคาใชจายกอนและหลงการแขงขน มการพฒนาเทคนคและวธการทจะ

ทาใหชนะการแขงขนอยางเปนระบบมากขน ในการสมภาษณและสนทนากลมพบกวา ปจจบนฝพายมอ

อาชพมจานวนมาก โดยเฉพาะฝพายจากจงหวดพจตรจะมคาตอบแทนสง เปนฝพายทมคณภาพไดรบการ

                                                            

   19 ขวญทอง สอนศร, สมภาษณ, 24 พฤษภาคม 2556. 

70  

  

ฝกฝน มเทคนค ประสบการณ เมอรวมสมาชกเปนทมเรอแลวสามารถแขงเรอไดชนะการแขงขนในสนามตางๆ

และมสถตการชนะสมาเสมออยางตอเนอง

บทบาทของฝพาย

ปจจบนกลมฝพายมการเปลยนแปลงไปตามสภาพการณของสงคม จากปจจยดานสภาพเศรษฐกจ

การประกอบอาชพจะตองหารายได คาครองชพสงขนฝพายชาวบานจงลดลง ดงจะเหนไดจากบนทกทองถน

ซงเปนจดหมายจากเจาอาวาสวดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหารสงถงผบ.กรมรบพเศษท 4 เพอขอการ

สนบสนนกาลงหทหารมาเปนฝพายเรอ ดงปรากฏจากหลกฐานวา “...เรอง ขอกาลงทหารเปนฝพายเรอยาว

เจรญพร ผบ.กรมรบพเศษท 4 ดวยวดพระศรมหาธาต ไดจดสรางเรอยาวขนจานวน 4 ลา เพอสงเสรมประเพณการ

แขงเรอยาว ซงเปนกฬาประเพณสบทอดมาจากบรรพบรษของไทยมาเปนเวลาชานาน สมควรจะอนรกษไวใหคงอย

สบไป วดพระศรรตนมหาธาต เปนพระอารามหลวงและอยในตวเมอง จงไมมชาวบานเปนลกเรอโดยเฉพาะ

จงตองใชกาลงทหารหนวยตางๆ เปนฝพายเรอ...ในน 2530 นมลกเรอชาวบานทาโรงตะวนตกเปนฝพายเรอ

เทพธดาดอย ทหารอากาศกองบน 46 เปนฝพายเรอเทพไพฑรย ทหารพรานกรมท 37 เปนฝพายเรอเทพธนทอง สวน

เรอเทพพษณขอมอบใหทหารกรมรบพเศษท 4 (พลรม) เปนฝพาย…”20 ในการเปลยนแปลงทผานมาจะพบกา

รสนนสนนกจกรรมการแขงเรอซงมผลตอ “ฝพาย” คอ หนวยงานภาครฐดานความมนคง เชน ทหาร ตารวจ ได

นากาลงพล ฝกซอมพายเรอ รวมการแขงขนเรอยาวประเพณ

ตอมามการพฒนาเทคนคและวธการสมยใหมมาชวยใหการควบคมทมมประสทธภาพเพม

มากขนจงกอเกดคาเรยกผ ทาหนาทควบคมวา “ครฝก หรอโคช” และเรยกลกเทอกดวยภาษาทางการวา

“ฝพาย” หนาทหลกของลกเทอกหรอฝพาย คอ การพายเรอไปสเสนชย หลกพนฐานการพายเรอ คอ การนงใน

เรอและถอ “พาย” ซงเปนอปกรณสาหรบพดนาใหเรอเคลอนทไปขางหนา การนงพายเรอแตละประเภทจะม

ลกษณะการนงพายแตกตางกน เชน การนงชนเขาเหยยดขายนกระทง นงบนกระทงขายนกง ซงเทคนคการ

                                                            

20 เรองรตน ฤทธวรฬห. การแขงขนเรอยาวประเพณ : ภาพสะทอนวถชวตชาวพษณโลก. วทยานพนธหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา มหาวทยาลยนเรศวร, หนา 72.

71  

  

นงพายแตละแบบครฝกจะนามาใชฝกกบเทอกเรอ เปนกลยทธเพอชนะคและมงสการความสาเรจในการ

แขงขน คอ การเปนแชมปในแตละสนามแขงขน

ความสมพนธระหวางผจดการ (Promoter Team) กบกลมทมฝพาย

การกอตวเปน “ทมพายเรอ” มการพฒนาระบบฝพายมออาชพ เมอมลงทนจางทมพายเรอ การแขงขน

เพอชยชนะจงตองมการลงทนเพมมากขน มการประมาณคาใชจายกอนและหลงการแขงขน มการพฒนา

เทคนคและวธการทจะทาใหชนะการแขงขนอยางเปนระบบมากขน ในการสมภาษณและสนทนากลมพบกวา

ปจจบนฝพายมออาชพมจานวนมาก โดยเฉพาะฝพายจากจงหวดพจตรจะมคาตอบแทนตอคนตอวนสง เปน

ฝพายทมคณภาพไดรบการฝกฝน มเทคนค ประสบการณ เมอรวมสมาชกเปนทมเรอแลวสามารถแขงเรอได

ชนะการแขงขนในสนามตางๆ และมสถตการชนะสมาเสมออยางตอเนอง ขอมลดงกลาวสมพนธงานศกษา

ของอาพร ปวงรงษ ทกลาวถง “ครฝก” จากจงหวดพจตร

“...ในการฝกซอม ทางคณะกรรมการแขงเรอ (ของชมชน ก.) เหนควรทจะจางครฝกทมามาจากท

พจตร ซงเปนครฝกฝพายทเปนมออาชพ ผานสนามและควาชยชนะในสนามระดบจงหวดหรอระดบประเทศ

มาแลว จงจางครฝกมาจากจงหวดพจตร ชอนายสทน ควรเกด มาทาการฝกซอมเปนเวลา 2 เดอน โดยใหพก

อาศยอยทวด คาจางเปนเงน 91.000 บาท (เกาหมนหนงพนบาทถวน) ซงจะทาหนาทควบคมการฝกและสอน

เทคนคตางๆ แกฝพาย...”21

ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชน ทมเรอในแตละทมเรอแบงออกเปน 3 ชด คอ ชดใหญ

ชดกลางและชดเลก สวนใหญจะรวมกนโดยมหวหนาทมฝพายมากนมารวมทม โดยมผลประโยชนรวมกน

ตามเงอนไขทตกลงกน คอ จานวนเงนคาจางเปนการตอบแทน โดยทความสมพนธมหลายมต แบงออกเปน

3 ระดบ

(1) จางทมฝพายเปนรอบ วธการคอ พอพายตวเรอ ชอ ก. แลวเสรจ ฝพายกเปลยนเสอทมไป

พายใหตวเรอชอ ข. ไดคาจางเปนรอบ ราคาอยประมาณ 300-1,000 บาท

                                                            

21 อาพร ปวงรงษ. กระบวนการจดการทรพยากรวฒนธรรม : กรณศกษา ประเพณแขงเรอ ชมชนบานดอนไชย ตาบลกลางเวยง อาเภอเวยงสา จงหวดนาน. วทยานพนธหลกสตรพฒนาชมชนมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551. 

72  

  

(2) จางเปนสนาม จางเหมาเฉพาะสนามแขงขนสนามใดสนามหนง วธการ คอ เจาของตว

เรอ ชอ ก. จางเหมาฝพาย ตามจานวนฝพายทตกลงกน โดยใหฝพายเรมพายตามรอบทแขงขน 1, 2 และ 3 จน

สนสดการแขงขน ความมงหวงถงกรณชนะการแขงขนไปสตาแหนงชนะเลศ ทมฝพายไดคาจาง ราคาอยกบ

สถานการณการแขงขนวาไดพายกรอบ ตกลงเบองตนรอบละกบาท/คน/ทม หรอบางกรณตกลงกนแบบเหมา

จายวาหากไดเขาสรอบชนะเลศแขงขนในสนามนนๆ เงนรางวลใหแบงกนในทมฝพาย

(3) จางเหมาทกสนามทผ จางวางแผนนาตวเรอลงแขงขน โดยผ จางจะทาปฏทนการแขงมา

พดคย เจรจาตอรอง วางแผนรวมกบทมฝพายและทาขอตกลงกนวาจะจางเหมาทงเทศกาล นบตงแตเปด

สนามแขงขนเดอน ส.ค. – ธ.ค. หมายถงตงเรมจนสนสดการแขงขน ความมงหวงถงกรณชนะการแขงขนไปส

ตาแหนงชนะเลศ ทมฝพายไดคาจาง ราคาอยกบสถานการณการแขงขนวาไดพายกรอบ ตกลงเบองตนรอบละ

กบาท/คน/ทม หรอบางกรณตกลงกนแบบเหมาจายวาหากไดเขาสรอบชนะเลศแขงขนในสนามนนๆ เงนรางวล

ใหแบงกนในทมฝพาย

กรณท (2) และ (3) อาจมประเดนความสมพนธเชงอปถมภเนองจากผ จางตองการทาผลงานใหกบ

หนวยงาน/องคกรธรกจ เพอเผยการโฆษณา สบเนองจาก “บรษทเอกชน” ทตองการโฆษณาโดยตรงเพอ

ประชาสมพนธผลตภณฑและตองการมาสนคากบผซอในบรเวณจดงานแขงเรอ บรษทเอกชนยงมรปแบบการ

โฆษณาแฝงโดยการสนบสนน “ทมเรอ” โดยอนมตงบประมาณจานวนหนงทโดยตรงใหกบทมเรอ โดยม

ขอตกลงวาจะตองโชวสญลกษณของผลตภณฑหรอตราสญลกษณของบรษท เชน สวมชดทม ปาย

ประชาสมพนธฯลฯ ทมเรอทลงแขง ผจดการแขงขนจะตองประกาศชอเรอและผสนบสนนใหผชมขอบสนาม

ทราบดวย รวมถงสถานการณปจจบนในแตละสนามจะมถายทอดสดการแขงขนไปยงผชมทางบานถอเปนการ

โฆษณาทบรษทเอกชนใหการสนบสนนกจกรรมแขงเรออยางตอเนอง

ทงน กรณ ทมเรอ เมอรบเงอนไขมาแลวจาเปนตองสรางผลงานอยางตอเนอง บทบาทของเจาของ

ธรกจ ขอมลจากการสมภาษณ เรองเงนสนบสนน “...กสนบสนนไปตามนโยบาย เราจะมแผนประจาปในการ

จดสรรเงนใหกบทมเรอ และมอบใหสนามแขงเรอ สวนใหญอาศยเครอขาย 3 รปแบบเลย คอ หนงสนบสนน

สนามแขง มอบใหเจาภาพไป ใหเงนและอปกรณ สองสนบสนนผานทมเรอโดยตรง มบางพนทสนบสนนผาน

73  

  

ทมผจดรายการแขงขน ซงเรากตดตามผลงานของเรอเชนกนวา ไปแขงสนามไหนมาบาง ไดถวยไดรางวล

หรอไม ถามผลงานเรากรกษาความสมพนธตอ ถาไมมผลงานเรากพจารณาตามเกณฑของเราเชนกน....”

สมภาษณทมเรอ กานน บ. จงหวดพจตร “...ถาสงหไมใหผมลานหนงตอป ผมกจะเลกดแลเรอแลว

คดดคาใชจายมนเยอะ คาจางฝพาย คาลากจง คากน คาทพกและคานามน...แตพอไดมาทาหนาทพาลกทม

ไปแขง บางทเรากอยากชนะ จะไดเปนขวญกาลงใจใหกบทมเรา ชอเสยงของเรา กมหลายวธทจะพาทมชนะ

คอ การหาฝพายเกง จดระบบการฝกซอม อาหาร และชนะเรากมอบเงนรางวลทเขาไดใหไปแบงกนเอง...”

ฉะนน ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชนในสนามเปนผลมาจากทมคนจานวนมากเขา

มาในบรเวณจดการแขงขน ถอเปนตลาดผบรโภคแหลงหนง รวมถงผ เลนพนนแขงเรอดวย วธการดงดดใจ คอ

“การโฆษณา” ในสนามจะสงผลหลายภาคสวน ทงผบรโภคและการโฆษณาในบรเวณสนามแขงขนจงเปน

อปสงคของการจดแขงเรอยาวประเพณ นามาสการสรางความสมพนธระหวาง “เจาของตวเรอ” และ “ทม

ฝพาย” ตามเงอนไขการสรางผลงาน เมอมการจดการแขงขนสนามตางๆ เจาของตวเรอทมผ สนบสนน

งบประมาณจงตองนาเรอลงแขงขนใหไดจานวนสนามใหมากทสด และจาเปนตองหาทมเรอมาอยในสงกด

เพอใหสามารถลงแขงขนในสนามตางๆ ไดตามแผน ทมฝพาย ซงประกอบไปดวยคนจานวนหนงจงพฒนา

กลมของตนใหมอานาจตอรองราคาคาจางได

ขอมลจากการสมภาษณหวหนาฝพายมออาชพ หลายทมมประสบการณในการลงแขงขนประเภทเรอ

จว ฝพายหลายทมรวมสามารถลงแขงประเภทเรอเลกได และหากมโอกาสมกจะขยายเครอขายกนเปนกลม

ทมเรอประเภทเรอยาวกลาง แตเรอยาวใหญสวนมากจะเปนกลมสปอนดเซอรใหญสนบสนนชดเจน การกอ

ตวของทมเรอขนาดเลกและกลาง เมอมศกยภาพในการระดมทมไดอาจจะมผลเพอเพมอานาจในการตอรอง

กบทมเรอกลมอนๆ ในบางสถานการณททมเรอขาดกาลงคม เชน ฝพายบาดเจบ ไมสบาย ตดภารกจอน เปน

ตน

พฒนาการของเรอจว ในแตละพนทมความสอดคลองกบนโยบายสงเสรมกจกรรมขององคกรปกครอง

สวนทองถนและหนวยงานราชการตางๆ ทสนบสนนกจกรรมของเยาวชน จงกอเกดการพฒนาการแขงเรอใน

กลมเยาวชนขนมาในทกภมภาค ตอมาเมอมการพฒนาเรอจวขนมาฝพายจานวนหนงเปนกลมเยาวชนท

ไดรบการสงเสรมใหเขารวมกจกรรมแขงเรอสบสานประเพณและวฒนธรรมของทองถน ถอเปนการใชเวลาวาง

74  

  

ใหเกดประโยชนและใหมาทากจกรรมกบองคกรปกครองสวนทองถน ผบรหารมกจะตงงบประมาณในการ

ดาเนนการไวในแตละปงบประมาณเพอสงเสรมกจกรรมของเยาวชนทงหมดเปนปจจยการเปลยนแปลงทมผล

ทาใหกระแสการแขงขนเรอยาวเพมปรมาณสนามแขงมากขนในแตละภมภาคดวย22

ประเภทของฝพายมพฒนาการอยางตอเนองและสมพนธกบรปแบบการจดงานแขงเรอ สามารถแบง

ออกเปน 3 กลม ประกอบดวยฝพายชาวบาน ฝพายจากหนวยงานราชการ ฝพายมออาชพ ดงน

(1) ฝพายชาวบาน ในอดตชาวบานจะใชเวลาวางจากการยงชพ ในชวงเชา หรอ เยน มา

ฝกซอมพายเรอ การรวมกลมของฝพายชาวบานมจานวนลดลง เนองจากการผลตในภาคเกษตรกรรมท

เปลยนแปลงไปการทาไร ทานา สามารถทาไดหลายครงตอป เรมไถนา หวานขาว เกยวขาวไดตลอดป จงทาให

ชาวบานมเวลาวางไมตรงกนยากตอการนดมาซอมพายเรอ23

ในการสมภาษณและสนทนากลมพบกวา ปจจบนฝพายชาวบานยงคงมอยจานวนหนง สวน

ใหญเปนชาวบานทอยรมแมนา ใชเรอสญจรในพนทบางชวงเชน ชวงหนานา มประสบการณตรงในการพาย

เรอแขงขนในสนามตางๆ ในชมชน มความรกในกจกรรมแขงเรอเปนทงผชมและเชยรการแขงขนในหลายๆ

สนามทสนใจ และเปนฝพายในสนามแขงขนตางๆ เมอมโอกาส เชน มผจดการทมมาชกชวน เสนอตวเองเปน

ฝพายเรอของวดเพอการกศล ฯลฯ เปนตน

(2) ฝพายจากหนวยงานราชการ การกอตวของฝพายจากหนวยรายชการทหารได

สนบสนนกจกรรมการแขงขนเรอยาว พรอมทงการมเรอของตนสงกดโดยตงเปนชอหนวยงานเพอ

ประชาสมพนธชอเสยงของหนวยงาน ภายหลง การแขงขนเรอยาวเปนทนยมแพรหลายมากขน หนวยงาน

ราชการ อาท ทหาร ตารวจ ไดนากาลงพล ฝกซอมพายเรอ รวมการแขงขนเรอยาวประเพณ เพอธารงรกษา

ศลปวฒนธรรมของไทย ในการสมภาษณและสนทนากลมพบกวา ปจจบนฝพายจากหนวยราชการมจานวน

มาก

                                                            

22 บญชา คารวะ,เจาหนาทเทศบาลตาบลโพธประทบชาง อ. โพธประทบชาง จ. พจตร, สมภาษณ, 22 พฤษภาคม 2556. 23 บญชา คารวะ, สมภาษณ, 22 พฤษภาคม 2556. 

75  

  

ในระยะแรกๆ ฝพายจากหนวยงานราชการสวนใหญถกเกณฑมาพายจะแขงขนสชาวบาน

ไมไดเนองจากทหารบางคนขาดทกษะและเทคนคในการพายเรอ แตกตางจากฝพายชาวบานมประสบการณ

มากกวา ตอมาภายหลงฝพายทหาร ไดเรยนร และพฒนาฝพายใหดขน ประกอบกบ ทหารม ความแขงแกรง

มระเบยบวนย ความพรอมเพรยงและมเวลาในการฝกซอมดกวาชาวบาน ทตดภาระในการยงชพ จงประสบ

ผลสาเรจในการแขงขน24

(3) ฝพายมออาชพ เมอกระแสตนตวของวงการเรอยาวเปนทนยมมากขน ประกอบกบ

สภาพสงคมเปลยนไป กอเกดฝพายมออาชพ ซงพฒนามาจากฝพายทหารทปลดระวางและมโอกาสไดพายเรอ

ไปกบหนวยงานตนสงกดถงแมจะปลดประจาการแลว เนองจากทางตนสงกดมขอจากดในการฝกทหารรนใหม

การฝก แตละรนใชเวลาเพราะทหารเกณฑสวนใหญพายเรอไมเปนสมพนธกบการคมนาคมดวยเรอมเฉพาะ

บางพนทเทานน จงเกดระบบการจางพายเรอขนมาเปนการเฉพาะ โดยจายระบบคาตอบเปน ฝกซอมเรอดวย

การจายคาตอบแทน เปนเบยเลยงในการฝกซอม

3.3.5 กลมธรกจทเกยวของกบการแขงเรอ ประกอบไปดวย

(1) ชางและอตอเรอ เมอการแขงขนเรอยาวประเพณเปนทนยมแพรหลาย จงกอเกด

รปแบบการผลต “เรอ” ซงเปนพาหนะทสาคญในการแขงขน ววฒนาการของการจดทาเรอในแตละยคมความ

นาสนใจ มบรบทการเปลยนแปลงทสมพนธกบจานวนและกจกรรมการแขงขนอยางมาก การพฒนาและ

เผยแพรผลงานของชางฝมอทประสบการณจดทาเรอขน เมอเรอลงแขงขนในสนามประสบความสาเรจชนะการ

แขงขน ในหมบานและทองถนอนๆ มกจะถามขอมลวาชางไหนขด เพอเปนขอมลประกอบการเตรยมความ

พรอมในการแขงขนในปตอไปจะไดใหชางคนดงกลาวมาขดเรอใหกบชมชนบาง25

                                                            

24 ขวญทอง สอนศร, สมภาษณ, 24 พฤศจกายน 2555.

25 ประทบ แตงออน, ภมลาเนา ม. 3 ต. กาแพงดน อ. สามงาม จ. พจตร. สมภาษณ. 1 กนยายน พ.ศ. 2555. 

76  

  

สนามแขงขนเรอยาวทวประเทศ มสนามแขงขนททาใหเรอใตเปนทรจกแพรหลาย ขอมลจากการสมภาษณ

กลาวถงการแขงเรอในจงหวดพจตร ปจจยททาใหเรอไดรบความนยมคอการแขงขนชนะ ชางขดเรอ มกจะม

งานขดเรอจากเจาของเรอเพมมากขน

ขอมลจากเวปไซดไทยลองโบท ไดรวบรวมชางและอซอมเรอจานวน 12 แหงทเปนทนยมของทมเรอได

นาเรอไปซอม ปรบปรง เพออปกรณใหพรอมแขงขนในสนาม การกระจายตวของชางมทกภาค ดงน

ภาพ 5 แสดงรายชอชางและอตอเรอของแตละภมภาคในประเทศไทย

1. โรงพยาบาลเรอ วดสวรรณราชหงส ภายใตการดแลของพระอธการสมศกด สวณโน เจาอาวาส

วดสวรรณราชหงสและชาวบาน ต. ตาบลองครก อ.โพธทอง จ.อางทอง อซอมและตอเรอนมชอเสยงใน

ภาคกลาง หรอมชอเรยกวา “โรงพยาบาลเรอ” ผ ดาเนนการกอตงและดแลรงพยาบาลเรอแหงน คอ พระ

อธการสมศกด สวณโน เจาอาวาสวดสวรรณราชหงส เนองจากทานเปนชางผซอมเรอโดยมชาวบานทมความร

ความชานาญในการบารงรกษาและซอมแซมเรอ

77  

  

2. ชางออด-เลก หนองดนแดง สบเนองจากพอของชางออด หนองดนแดงและเลก หนองดนแดง

เปนนกพากษชอดงแถบลมนาแมกลอง จงหวดสมทรสงคราม จากความสนใจนามาสการเปดบรการซอมเรอ

เปนชางซอมเรอทมผลงานชวยพฒนาเรอใหกบหนวยงานราชการ เชน เรออครนาวา เปนเรอยาวใหญ ขนาด

55 ฝพายของกรมสอสารทหารบก คายกาแพงเพชรอครโยธน สมทรสาคร เปนตน

3. ชางเภา บานโปง เปนอตอเรออยตรงวดปลกแรต อ.บานโปง จ.ราชบร เปดบรการทาเรอทก

ประเภทในแถบมชอเสยงเปนทรจกทงภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต โดยเรอทมชอเสยง คอ เรอศรลาดวน

เรอเพชรพระธาต และเรอดงในจงหวดสราษฎรธาน เปนตน

4. ชางนยม กรตนถะ ฉายาในวงการเรอเรยกวา “ชางหรง บางพระนอน” มอซอมเรอเปดบรการท

ตาบลทบยา อาเภออนทรบร สงหบร

5. ชางกรปร อสาน (อเรอ ต. เตง)

6. อเรอยาวโคชไพรทร

7. ชางต สพรรณบร เปนชางเปดอซอมและดดแปลงทอาเภอบางปลามา จ.สพรรณบร

8. ชางเจรญ พางพระนอน

9. ชางสงวน ศนยนพพา (ชางเทวดา)

ฯลฯ

78  

  

(2) ธรกจรถลากจงเรอและอปกรณ เมอมสนามแขงขนเพมมากขนจากเดมทสภาพการ

แขงขนเรอยาวเฉพาะคนในพนทเดยวกนและบรเวณใกลเคยงกนในอดตไดกลายสภาพมาเปนการแขงขนเรอ

ยาวทวประเทศ กอเกดธรกจลากจงเรอ การลากจงจะใชรถบรรทกเรอสามารถเคลอนยายไปยงสนามแขงทอย

ในภาคตางๆ ได ดงปรากฎในภาพตอไปน

ภาพท 6-7 แสดงการชกลากจากยาวใหญของธรกจชกราก

(3) รถบสรบจางขนสงทมเรอ เมอทมเรอได “ตอบรบ” จากคณะกรรมการจดการแขงขน

ไดเรยนเชญไปแขงขนตางจงหวด ผจดการจะเปนผ ดาเนนการวางแผนพาทมเรอเดนทางไปสนามแขงขน โดยม

“เงนคาลากจงเรอเขารวมการแขงขน” ทมเรอมสมาชกจานวนมากและเปนกลมใหญ วธการเดนทางจะ

เลอกจางรถบสใหญ สงผลใหธรกจรถบสรบจางขนสงทมเรอ ในการประมาณการสนามแขงขนทวประเทศซงได

ขอมลจาก สสส. พบวามสนามแขงขนรวมกวา 200 สนามทวประเทศ สงผลใหธรกจรถบสรบจางไดมงานจาก

การจางขนสงทมเรอไปดวย

79  

  

3.4 ปจจยกระตนใหเกดการขยายตวของการพนนแขงเรอยาวประเพณ

3.4.1 นโยบายเพอการอนรกษฟนฟประเพณแขงเรอจากรฐ

นบแตแตป พ.ศ. 2529 เปนตน ททท. ไดเขามาสงเสรมการจดแขงขนเรอยาวชงชนะเลศแหงประเทศ

ไทยเปนครงแรกทศนยศลปาชพบางไทร จดหวดพระนครศรอยธยา โดยผชนะการแขงขนดงกลาวจะไดรบถวย

รางวลเกยรตยศและเงนสด นามาสรปแบบการจดงานแขงเรอทสบเนองมาจนถงปจจบน ซงคงรปแบบการ

จดการแขงขนในแตละพนททมเจาภาพหลกแลว และไดม “เจาภาพรวม” มการระดมทนจากหลายภาคสวน

(ชาวบานและผ นาชมชมชน วด หนวยงานราชการ) ถงแมงบประมาณจะไมมาก แตถอเปนการมสวนรวมใน

การจดแขงเรอในพนทนน เรมตงแตมการโฆษณาประชาสมพนธใหผคนมาเทยวชมงาน มมหรสพททนสมย

เพอใหงานแขงเรอประเพณของวดนนๆ โดยยกระดบการจดงานทจดขนในชมชน หรอเรยกกนวา “ชาวบานๆ”

ซงผคนมาเทยวชมงานมาจากชมชนและภายในจงหวด เปลยนมาเปนระดบ “ชมรมหรอสมาคม” เปนงาน

ระดบภมภาคหรอระดบประเทศ เปนตน ดงจะเหนไดจากการประชาสมพนธจดงานแขงเรอ ณ สนามวดทา

หลวง จงหวดพจตร ประจาป 2556 ดงน

“...การสบสานประเพณการแขงขนเรอยาวของวดทาหลวง พระอารามหลวง โดยตงแตวนเรมงานจะม

มหรสพคอนเสรต ลเก มหกรรมสนคาราคาถกเปดงานใหเทยวฟร สวนไฮไลท คอวนท 7-8 กนยายน 2556

เปนวนแขงเรอ โดยวนท 7 กนยายน 2556 จะเปนพธเปดทมขบวนเหเรอพยหยาตราทางชลมารคจาลอง อน

เชญถวยพระราชทานอยางยงใหญ ซงในพธเปดจะถายทอดสดผานสถานโทรทศน NBT ซงจะมเรอยาวใหญ

12 ลา ยาวกลาง 12 ลา เรอยาวเลก 16 ลา เรอภายใน 8 ลา รวมทงหมด 48 ลา จะลงสนามพายแขงขนกน

120 เทยวเพอคดใหเหลอเรอทเกงทสด จากนนในวนท 8 กนยายน 2556 กจะถายทอดสดผานสถานโทรทศน

Thai PBS ซงเปนการแขงขนรอบชงชนะเลศเรอจานวนทงหมดจะแขงขนกน 80 เทยว เพอใหไดเรอชนะเลศใน

แตละประเภทเพอไดรบรางวลถวยพระราชทานจากในหลวงและถวยรางวลแชมปแหงประเทศไทย

ซงทกประเภทมเงนรางวลรวมกวา 2 ลานบาท ซงปนจงหวดพจตรและองคกรปกครองสวนทองถนไดทมทนใช

งบในการจดงานกวา 10 ลานบาท ซงคาดวาจะมนกทองเทยวไมนอยกวา 3 หมนคน ไดมาสมผสกลนไอของ

ประเพณการแขงขนเรอยาวในครงน อกทงคาดการณวาจะมเมดเงนสะพดไมนอยกวา 200 ลานบาท...”

80  

  

3.4.2 การสนบสนบประมาณจดงานโดยตรงขององคกรปกครองสวนทองถน

จากขอมลสถานการณการแขงเรอในพนทศกษา สามารถประมวลผลออกมาไดวา ในป พ.ศ. 2556

พบวาจานวนเกนรอยละ 50 เปนการจดการแขงขนตามวตถประสงคของหนวยงานเพอฟนฟ อนรกษประเพณ

แขงเรอ ถอเปนประเดนการเรองรปแบบการจดงานการแขงเรอยาวประเพณในปจจบนทเพมขนจากอดต

ขอมลจากการสมภาษณพบตวอยางของสนามแขงขนทสนบสนนโดยองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวด

พจตร คอ สนามวดดาน อบต. ไผขวาง จ. พจตร ไดจดการแขงเรอชงถวยพระราชทานสงกรานต อบต.ไผ

ขวาง การจดงานกาจดในวนสงกรานต คอ 13 เมษายน 255626 จากขอเทจจรงทสะทอนใหเหนองคกรปกครอง

สวนทองถน (อปท.) มบทบาทในการกาหนด รปแบบการจดแขงขนเรอยาวนอกเทศกาล เปนตน ซงนาไปสการ

กระตนใหมการจดบรการแขงเรออยางตอเนอง ผ เลนพนนสามารถวางแผนและเดนสายเลนพนนในสนามตางๆ

ทจดงานไมตรงกนไดตลอดทงในเทศกาลและนอกเทศกาล

3.4.3 การสนบสนบประมาณจดงานของบรษทเอกชน

ในกจกรรมการแขงเรอพบวาม “ธรกจโฆษณาแฝง” จากกลมธรกจทตองการประชาสมพนธผลตภณฑ

ของบรษท โดยธรกจดงกลาวมสวนในการสนบสนนใหเกดกจกรรมการแขงเรอ 2 รปแบบ คอ การสนบสนนทน

ใหกบสนามแขงขน และการสนบสนนทนใหกบทมเรอ เมอมสนามแขงขนมเพมมากขนสามารถไปแขงสนาม

ตางๆ ในภมภาคได ทมเรอกมจานวนเพมมากขน สงผลใหทมเรอสรางความสมพนธเชงอปถมภแลกเปลยน

ผลประโยชนเพอใหการจดแขงเรอเปนไปตามเงอนไขการเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม เกดรปแบบการ

พนนในกจกรรมแขงเรอยาวประเพณในปจจบนทเพมมากขนในแตละสนามแขงขน พบวาในกลมเจาของเรอ

เอกชนมการพฒนาเรอเพอเขารวมแขงขน มการใ ชจายเงนเพอจดงานจานวนมาก จงกอเกดการขอการ

สนบสนนจากบรษทธรกจทพรอมสนบสนนงบประมาณ แตตองปฏบตตามเงอนไขการโฆษณาผานกจกรรม

แขงเรอ เชน ใสเสอทมทมโลโกของสนคา ทมเรอตองสรางชอเสยง การบรหารจดการฝกซอมเพอใหไดชยชนะ

การซอตวฝพายเกงๆ มาเพอหวงผลชนะ การเจรจาตอรอง การลมเรอ เปนตน

                                                            

  26 สมาคมกฬาไทยในพระบรมราชปถมภ,ปฏทนการแขงขนเรอยาวประเพณ พ.ศ. 2556

81  

  

สาหรบองคกรภาคเอกชนทสนบสนนการจดกจกรรมแขงเรอยาวประเพณมจานวนมาก สามารถแบง

ออกไดเปน 2 กลม คอ องคกรภาคเอกชนทมหนวยธรกจขนาดเลกและทตงอยในจงหวดแหงนน และองคกร

ภาคเอกชนทมหนวยธรกจขนาดกลางและใหญโดยมทตงอยนอกจงหวดแหงนนแตมสาขากระจายทวประเทศ

ตวอยางผสนบสนน คอ บรษท สงห คอปอเรชน จากด, บรษท ปตท. จากด ( มหาชน) บรษท เอ.พ. ฮอนดา

จากด, บรษท ตรเพชรอซซเซลล จากด ฯลฯ กรณ บรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) สบเนองจากบรษท

ในเครอดงกลาวเปนผ ใหการสนบสนนกจกรรมการแขงเรอมายาวนานมากกวา 30 ป สนบการพฒนาเรอใน

หลายจงหวด เปนสปอนเซอรเรอ เชน เรอเบยรสงห จ.สระบร นอกจากน บรษทในเครอไดเปนผสนบสนน

สนามแขงขนทวประเทศ ในป พ.ศ. 2556 ไดมนโยบายสนบสนนการจดการแขงขนจานวน 86 แหง ทว

ประเทศ27

3.5 บทสรป

ในอดต “เรอ” เปนของวด หรอเปนของชมชน ฝพายจงมาจากคนในชมชน สนามแขงขนกเปนสนาม

ในชมชน เมอเรอจากชมชนไหนชนะการแขงขนตอเนองเปนทรจกกถอวาเปนชอเสยงของชมชน ถอเปนความ

ภาคภมใจของทกคนทมสวนรวมในกจกรรมแขงเรอ ตอมา “เรอ” เปนของเอกชน เรมมนกการเมอง นกธรกจ

ขนาดกลาง-ใหญ ผ นาชมชน หนวยงานราชการ มาสนบสนนกจกรรมการแขงเรอและเปนเจาของพฒนาเรอ

ของตนเขาสการแขงขนในสนามตางๆ กอเกดทมจดงาน ทมเรอ ฝพายมออาชพ ธรกจทเกยวของกบการแขง

เรอยาวมากมาย ใครมเรอกตองมความสามารถในการบรหารจดการ “ทมเรอ” คอ ลกเทอก/ฝพาย อปกรณ

เรอ การซอมบารง การขนสงเรอและฝพาย การดแลอาหาร เบยเลยงฝพาย ฯลฯ

ในกจกรรมการแขงเรอพบวาม “ธรกจโฆษณาแฝง” จากกลมธรกจทตองการประชาสมพนธผลตภณฑ

ของบรษท โดยธกจดงกลาวมสวนในการสนบสนนใหเกดกจกรรมการแขงเรอ 2 รปแบบ คอ การสนบสนนทน

ใหกบสนามแขงขน และการสนบสนนทนใหกบทมเรอ เมอมสนามแขงขนมเพมมากขนสามารถไปแขงสนาม

ตางๆ ในภมภาคได ทมเรอกมจานวนเพมมากขน สงผลใหทมเรอสรางความสมพนธเชงอปถมภแลกเปลยน

                                                            

27 เอกสารสาเนาขอมลจากบรษท บญรอดเทรดดง จากด (มหาชน) ประจาป 2556

82  

  

ผลประโยชนเพอใหการจดแขงเรอเปนไปตามเงอนไขการเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม เกดรปแบบการ

พนนในกจกรรมแขงเรอยาวประเพณในปจจบนทเพมมากขนในแตละสนามแขงขน พบวาในกลมเจาของเรอ

เอกชนมการพฒนาเรอเพอเขารวมแขงขน มการจายเงนคาบรหารจดการจานวนมาก จงกอเกดการขอการ

สนบสนนจากบรษทธรกจทพรอมสนบสนนงบประมาณ แตตองปฏบตตามเงอนไขการโฆษณาผานกจกรรม

แขงเรอ เชน ใสเสอทมทมโลโกของสนคา ทมเรอตองสรางชอเสยง การบรหารจดการฝกซอมเพอใหไดชยชนะ

การซอตวฝพายเกงๆ มาเพอหวงผลชนะ การเจรจาตอรอง การลมเรอ เปนตน

82  

บทท 4

เศรษฐกจการเมองเรองการพนนแขงเรอ 

และผลกระทบจากการพนนแขงเรอ 

 

4.1  งบประมาณและผลกระทบในการจดพนนแขงเรอยาวประเพณ 

4.1.1 งบประมาณในการจดแขงขนเรอยาวประเพณ

ในดานงบประมาณรายรบจะมาจากเจาภาพเปนหลก เมอ “เจาภาพหลก” เสนองบประมาณและ

อนมตงบประมาณในการดาเนนงานจดแขงเรอยาวประเพณประจาปแลว สบเนองจากกระแสของการ

อนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงาม รวมทงกระตนการทองเทยว หนวยงานของรฐ

โดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนซงมผบรหารทองถนในหลายพนทกาหนดนโยบายนใหสอดคลองกบ

แผนปฏบตการประจาปและไดจดทาโครงการแขงขนเรอยาวประเพณ ในการเปนผสนบสนนทนน มกจะเปนท

รกนในนาม “เจาภาพ” โดยรวมเจาภาพเปนผสนบสนนงบประมาณทงหมดเพอจดงานแขงเรอในสนามแขง

นนๆ

ในการน เจาภาพทเปนองคกรปกครองสวนทองถนวางแผนตงและอนมตงบประมาณ คอ ผ มอานาจ

สงสดจะวางแผนการจดงาน ซงจะจด “ตงคณะกรรมการจดงานอยางเปนทางการ” ในคณะกรรมการจดงานม

การแบงฝายรวมเตรยมงานกอนการแขงขน ระหวางการแขงขนและสนสดการแขงขน โดยเรมตงแตประชมเพอ

กาหนดวนจดงาน คณะกรรมการจดเตรยมสถานท ภายในวดบรเวณรมนาทเหมาะสมเพอความเปนระเบยบ

สวยงาม, ตงเตนทปะราพธจดทาทนกลางแมนา, จดทาทนปลอยเรอ ผกผา ,จดทาปายเฉลมพระเกยรตจด

ตกแตงศาลาหนาวดซงเปนสถานทเปดงาน และจบฉลาก เพอแบงสายเรอ นาชอเรอลงสจบตร จดเตรยม

สถานท ดแลความพรอมประชมแบงงานออกสจบตร ดาเนนการจดการแขงขนเรอยาวตามโครงการ สาหรบชวง

กลางคนจดการละเลนรนเรงมมหรสพและความบนเทงตางๆใหชมในคนวนจดงาน (ทงหมดขนอยกบ

งบประมาณของเจาภาพ)

83  

การจดตงงบประมาณรายจายขนอยกบรปประเภทการแขงขน คอ (1) สนามเลก หมายถง สนามท

จดการแขงขน 1 ประเภท (2) สนามกลาง หมายถง สนามทจดการแขงขนระหวาง 2 ประเภท (3) สนามใหญ

หมายถง สนามทจดการแขงขนทง 3 ประเภทหรอมากกวา และเงอนไขเครอขายทมเรอทความสมพนธกบ

ผจดรายการแขงขน เนองจากทมเรอตางหาขอมลเพอลงสมครเขามาแขงขน ทมเรอจงพยายามสนบสนน

ใหเจาภาพจดงานกาหนดการแขงขนแนนอน โดยกาวนและเวลาของแตละสนามใหชดเจน และไมตรงกน

เพอใหเรอไดมโอกาสแขงขนไดหลายสนาม หากมการจดแขงเรอในแตละสนามทตรงกน ผ จดการเรอจะ

ประเมนสถานการณและเลอกทไปลงแขงในสนามทไดประโยชน เชน ไดคาลากจงมากกวา รางวลชนะเลศสง

สาหรบเงนรางวลตองสมพนธกบถวยรางวล (ตามลาดบชนยศ) เปนตน

สาหรบ “เงนงบประมาณรายจาย” จะตงไวในหมวดคาใชสอย โดยคาใชจายหลกทนามาสการจด

แขงเรอไดจะประกอบไปดวย ประกอบไปดวยรายการตางๆ คาจางเหมาสาหรบมหรสพและความบนเทง

รปแบบตางๆ คาจางเหมาจดทาสถานท,คาจางเหมาจดทาทนปลอยเรอ + ปะราตดสนเรอและทนกลางแมนา,

คาจางเหมาจดทาอาหาร+ขาวกลองและนาดมในวนงานสาหรบแขกผ มเกยรต เจาหนาท ทมเรอและอนๆ,

คาจางเหมาถายวดโอ พธเปด-ปด และตดสนเรอ, คาจางเหมาดนตรไทยบรรเลงในพธเปด-ปด และเชยร,

คาจางเหมาจดทาปายพระบรมฉายาลกษณฯ,ปายประชาสมพนธโครงการฯแผนสปอรตประชาสมพนธงาน

แขงเรอ,ปายตอนรบทานผ มเกยรต, คาจางเหมาจดทาดอกไมสดประดบโตะวางถวยรางวล,โตะรบแขก,แทน

กลาวรายงาน,โตะหม ธปเทยนแพ และดอกไมประดบพระบรมสาทตยลกษณ, คาจางเหมาถายเอกสารสจ

บตร,ใบสมคร,และเอกสารประชาสมพนธ, คาจดซอพลเพอจดเฉลมฉลองในพธเปด, คาจางเหมาอปกรณตางๆ

ในการปลอยเรอ (คากระสนปนเพอยงปลอยเรอและคาธงปลอยเรอ), คาจางเหมาเชาเครองเสยงเพอตดตง

บรเวณจดงาน, คาจางเหมาเรอจเร, คาจางเหมาจดทาตกแตงเรอเชญถวยพระราชทาน(เรอสพรรณหงส),

คาจางเหมาการเหเรอในพธเปดงานและอนๆ ทงน เจาภาพมกจะระบไววางบประมาณทกรายการสามารถถว

เฉลยกนได ทงหมดสามารถแบงงออกเปน 6 หมวด ดงน

(1) คาจดซอถวยรางวล ถวยรางวล จดแขงขนกประเภทสมพนธกบสนามเลก กลางใหญ

รางวลประกอบดวยถวยชนะเลศ รองชนะเลศลาดบท 1, รองชนะเลศลาดบท 2, และรองชนะเลศลาดบท 3

84  

(2) คาเงนรางวลเรอ จดแขงขนกประเภทสมพนธกบสนามเลก กลางใหญ รางวล

ประกอบดวยถวยชนะเลศ รองชนะเลศลาดบท 1, รองชนะเลศลาดบท 2, และรองชนะเลศลาดบท 3

(3) คาลากจงเรอเพอเขารวมแขงขน การพจารณาเงนคาลากจงเรอเขารวมการแขงขนม

คาประมาณการเบองตนโดยตามระยะทาง สมพนธกบขนาดของเรอแตละประเภท เรอยาวเลก เรอยาวกลาง

และเรอยาวใหญ

(4) คาบารงสถานทเพอใชเปนสถานทจดงาน รวมทงคานา , คาไฟ, คาเกบขยะ ฯลฯ

(5) คาใชจายเกยวกบการรบรองและพธการ รปแบบการจดงานสมพนธระดบของถวยรางวล

(6) คาใชจายเกยวกบการแขงขนเรออนๆ

จากทงหมด 6 หมวดรายการขางตน จะมหมวดเงนทอนมตจายโดยขนอยกบนโยบายของผ มอานาจ

สงสดจะใชดลพนจในการอนมตซงเปนปจจยและเงอนไขนาไปสการใชความสมพนธเชงอานาจระหวาง

ผ อปถมภและผ รบการอปถมภ หมวดเงนดงกลาวประกอบไปดวย หมวดท (1) คาจดซอถวยรางวล

ถวยรางวล (ตามลาดบชนยศ) สมพนธกบพธกรรมทจะตองจดใหสมเกยรตของถวยรางวลดวย หมวดท

(2) คาเงนรางวลเรอ สมพนธกบ ถวยรางวล (ตามลาดบชนยศ) และประเภทรางวลทจดเสรมขนมา เชน

แขงเรอชงถวยพระราชทาน ประเภท ก. และ ข. นนหมายความวาถงแมจะจดรายการแขงขนประเภทเดยวแตม

รางวล 2 ชด เปนตน และหมวดท (3) คาลากจงเรอเพอเชญเขารวมแขงขน พจารณาจากทตงจงหวดของเรอ

การรบเชญเขารวมการแขงขน ในการจดรายการแขงขน การพจารณาคาลากจงมอบอานาจใหพจารณาตาม

ระยะทาง แตในทางปฏบตจรง ผจดรายการมกจะเสนอคาลากจงใหกบ “เรอดง” เขารวมการแขงขน เมอ

ชนะการแขงขนจะไดเงนและถวยรางวล หากแพการแขงขนจะแคเพยงไดคาลากจง ซงคาลากจงขนอยกบการ

พจารณาของคณะกรรมการเชนกน บางสนามแขงขนคาลากจงมจานวนเทยบเทากบรางวลชนะเลศลาดบท 3

เปนตน

ขอมลจากการสงเกตการณและการจดงานกลมพบวาหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนไดตง

คณะทางานจดกจกรรมแขงเรอขน ในชวงแรกๆ ของการจดงานสวนใหญใหบคลากรในหนวยงานดาเนนการ

และขอความรวมมอจากชาวบานมาชวยกจกรรมแขงเรอ และมการออกคาสงแตงตงชดเจน คอ “แผนกจดการ

85  

แขงขน” กาหนดเปนตอบแทนคณะกรรมการกองอานวยการจดสายเรอดาเนนการแขงขน,

คาตอบแทนคณะกรรมการปลอยเรอ, คาตอบแทนคณะกรรมการตดสนเรอ, คาจางเหมานกพากษ

เรอ, คาจางเหมาตดตอเชญเรอเขารวมแขงขน ดวยเหตทบคลากรสวนใหญในหนวยงานขององคกร

ปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานราชการหลายๆ แหงไมมผ มประสบการณตรงเกยวกบการจดงานแขงเรอ

จงตองใหผ เชยวชาญมาดาเนนการ สงผลใหหนวยงานทจดงานสามารถจดการแขงขนไดสาเรจ ซงสมพนธกบ

การกอตวทมนกพากษมออาชพ ถอเปนผ เชยวชาญในกจกรรมแขงเรอดวย (กรณผ เชยวชาญเปนคนภายนอก

องคกรปกครองสวนทองถนสามารถจายคาตอบแทนได) ผพากษเรอกอยากไดฝายเทคนคททางานรวมกนไดด

เตรยมอปกรณ สงผลกาหนดกตกาการแขงขน การตดสนเรอเขาเสนชย การจดกจกรรมแขงเรอใหสนกสนาน

การมคนดเยอะ การรจกประวตความเปนมาของเรอเพอบรรยายระหวางการแขงขน และการเชญเรอดงมาแขง

ในสนามตางๆ ทงหมดจงนามาส “ทมงาน” และประสบการณรวมกนในระยะเวลาหนง เมอมการเชญ

ผ เชยวชาญไปทาหนาทแผนกจดการแขงขน ผ เชยวชาญมกเสนอทมงานททางานรวมกนไดทงแผนกจดการ

แขงขน

การจางเหมา “ทมจดรายการแขงขน” เพอมาทาหนาทใน “แผนกจดการแขงขน” ซงมบทบาท

หนาทอานวยการ สงเสรม สนบสนน วนจฉย สงการและประสานงานกบทกฝายเพอใหการดาเนนการแขงขน

ดาเนนไปดวยความเรยบรอย ในแผนกจดการแขงขนจะมการแบงออกเปน ฝายเชญเรอ มหนาทพจารณา

เชญเรอทงภายในและตางจงหวดทกประเภท พจารณาการใหเงนคาลากจง ประสานงานเรองทพกและอานวย

ความสะดวกแกผจดการเรอจากตางจงหวด ทาหนาทประสานกบฝายเลขานการ (ฝายแผนจดการแขงขน)

เกยวกบการจดงานเลยงรบรองผ จดการเรอ/ผ แทนเรอทงในจงหวดและตางจงหวด ฝายเทคนค มหนาท

ควบคมการแขงขนเรอยาวประเพณ ใหเปนไปตามระเบยบและกตกาการแขงขน พจารณาตดสนลงโทษเรอท

ไมปฏบตตามระเบยบและกตกาการแขงขน กาหนดการจบสลากแบงสายแขงขนและประชมชแจงระเบยบ

กตกาการแขงขนกบผจดการเรอ หรอผแทน ฝายบรรยายการแขงขน มหนาทบรรยายการแขงขน (พากยเรอ)

ตลอดระยะเวลาการแขงขน ประกาศผลการแขงขนเรอยาวทกคใหประชาชนทราบ รวมถงปฏบตหนาทท

เกยวของหรอไดรบมอบหมาย (เชนพธการระหวางการแขงเรอ)

86  

ขอมลจากการสมภาษณในการจางเหมาน ขนอยกบเงอนไขททมจดรายการแขงขนจะตกลงกบผ จาง

เหมา ทงนเพราะกระบวนการเบกจายตามระเบยบราชการและมทมผจดรายการแขงขนมหลายทม จงนามาส

การแขงขนในเรองการเสนอรผลประโยชนตางตอบแทนในการรบเหมางานดวย นาไปสการจายเงนใตโตะ

เพอใหมโอกาสไดรบการรบจางเหมาทางาน ประมาณการเงนจายใตโตะระหวางรอยละ 10-20 ของจานวน

เงนเตม โดยขนอยกบบรบทในพนท ซงขอมลจากการสมภาษณทมผจดรายการแขงขนเรยกวา “เงนทอน”

ดงคาสมภาษณ “...เรากอยากรบงาน พอหนวยงานจางเหมา กมใบเสรจ เราตองเซนตามใบเบกมา สวนเงน

ทเราไดมาไมครบนน เรยกจนตดปากวา “เงนทอน” อยางคาลากจงทเราจะตองจายใหทมเรอยาวใหญทลาก

จงมา 30,000 บาท ตอลา เรากตองบอกพรรคพวกเราวา มเงนทอนนะ คนสามพน (ประมาณรอยละ 10) คน

หาพนบาท (ประมาณรอยละ 16.6) ขนอยกบเจาภาพจะกาหนด...เปนอนรกนทงวงการเรอ”

4.1.2 ผลจากการจดแขงขนเรอยาวประเพณ

สบเนองจากกระแสของการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงาม รวมทงกระตน

การทองเทยว หนวยงานของรฐโดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนซงมผ บรหารทองถนในหลายพนท

กาหนดนโยบายนใหสอดคลองกบแผนปฏบตการประจาปและไดจดทาโครงการแขงขนเรอยาวประเพณ

(1) ผลกระทบจากการกระตนเศรษฐกจในชมชน

จากกจกรรมมาสการกระตนเศรษฐกจ สนามแขงเรอจะจดงาน 1-2 วน กรณการจดแขงเรอทวดทม

พฒนาการจดงานแขงเรอเรอมายาวนาน เชน วดทาหลวง จงหวดพจตร และวดพระศรรตนมหาธาต หรอวด

ใหญ จงหวดพษณโลก ทงสองสถานทมประวตและพฒนาการจดงานแขงเรอมายาวนาน วดไดจดงานทาบญ

ไหวพระขอพรกอนจดงานแขงเรอประมาณ 1 สปดาห ปจจยท 1 กอนการจดงานเจาภาพวางแผนจดและจด

ประกบคเรอและเผยประชาสมพนธผานสอภาครฐและภาคเอกชน เชญชวนใหมาเทยวงานแขงขนเรอยาว

ประเพณ การจดหาเรอทเขาแขงขนระดบฝมอสสกน คนดชอบลน นอกจากดสนก ยากตอการคาดเดา นาไปส

การทายผล ซงทาใหปรมาณการเลนพนนมเปนจานวนมากดวย ปจจยท 2 เจาภาพกอยากจะจดงานทมคน

มารวมงานแขงเรอยาวจานวนมากเพอกระตนเศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณสนามแขงเรอ เจาภาพมกจง

จดหามหรสพตางๆ มาจดรวมกบการแขงเรอดวย ดงตวอยางกาหนดการ คอ

87  

1) กจกรรมวนทหนง

ชวงเขาเวลา ประมาณ 08.00-09.00 น. พธเปดงานงานอยางเปนทางการ

พรอมกบเยยมชมการออกราน จากหนวยงานราชการ/รฐวสาหกจ กลมแมบาน

บรษท หางหนสวน สวนสนกและมหรสพ การจาหนายผลตภณฑชมชนและของฝาก

ชวงสาย-บาย ประมาณ 08.30-16.00 น. ชมการแขงขนเรอยาวภาย

ชวงคา ประมาณ 19.00 น. ชมการแสดงดนตร ฟรคอนเสรต สาหรบการแสดงมหรสพ

จดในบรเวณวดหรอสถานทจดงาน

2) กจกรรมวนทสอง

ชวงเชา ประมาณ 08.00

เรมการแขงขนเรอยาวประเพณเปนวนทสอง รอบคดเลอกและชงชนะเลศ

ชวงบาย ประมาณ 13.00 น. เปนตนไป ชมการแขงจนหมดคการแขงขบรอบสดทายชง

ชนะเลศ

สาหรบพธปดการแขงขนเรอยาวทกประเภทพรอมกน ณ บรเวณปะราพธ ประธาน

ในพธปด มอบถวยรางวล และรางวลอน ๆ

ในระดบชมชนกจกรรมดงกลาวมผลทาใหเกดการมรายไดของกลมแมคาขายรายยอย กลมธรกจ

ทองเทยว และอนๆ โดยสถานทจดงานจะมฝายจดหารายได มหนาทจดหารายไดทงปวงจากการจากการ

ประมลของเอกชนทขายสนคาในบรเวณสถานทจดงาน รายไดจากการเกบคาจอดรถ รายไดจากการบรจาค

รวมถงรายไดจากการขายวตถมงคล ดอกไม ธปเทยน ฯลฯ สาหรบในสวนของกจกรรมการแขงเรอจะมแบง

หนาทใหเจาภาพรวมมามสวนในการบรหารจดการและกาหนดรปแบบการจดตามสถานการณขนอยกบ

นโยบายทางการเมองในชมชนและทองถน ขอเทจจรงเกยวกบความคมทนจากการจดงานและผลตอบแทน

จากรายไดจากการจดแขงขนเรอยาวประเพณขนอยกบเงอนและปจจยของผ นาชมชนทองถนและประชาชนใน

ชมชนทองถนสะทอนความคดออกมาวาการเสวนากลม

88  

(2) ผลกระทบในทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมในชมชน

สาหรบผ นาชมชนและทองถนทมาจากการเลอกตงโดยตรงขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบ

นายกองคการบรหารสวนตาบล (อบจ.) นายกเทศมนตร (เทศบาล) และนายกองคการบรหารสวนตาบล

(อบต.) มกจะเสนอความคดเหนวานโยบายการจดงานแขงขนเรอยาวประเพณนนดาเนนการเพอใหประชาชน

ในทองถนไดมกจกรรมดานวฒนธรรมประเพณทองถน รวมกนสงเสรมฟนฟวฒนธรรมประเพณอนดงามของ

ทองถนใหคงอย และถายทอดสคนรนหลง เปนการสรางความสามคค ความพรอมเพรยง ประสานความรวมมอ

รวมใจกนระหวางหนวยงานราชการ วด บาน และประชาชน เสรมสรางสงคม และชมชนใหมสวนรวมจด

กจกรรม และมการพฒนาสชมชนทเขมแขง และสนบสนนนโยบายสงเสรมการทองเทยวของจงหวด ซงผ นา

ชมชนจะตองสานตอในการจดงานเชนนทกๆ ป ในแตละปกจะตองตงงบประมาณจดงานเพมใหงานจดแขงขน

เรอยาวเปนทโดดเดนโดยมปจจยและเงอนไขเรองฐานคะแนนเสยงทางการเมองในชวงทเขามาบรหารทองถน

ดวย

สาหรบเจาหนาทฝายปฏบตงานตามนโยบาย ขอมลจากการสงเกตการณและรวมเสวนากลมพบวา

หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนไดตงคณะทางานจดกจกรรมแขงเรอขน ในชวงแรกๆ ของการจดงาน

สวนใหญใหบคลากรในหนวยงานดาเนนการ และขอความรวมมอจากชาวบานมาชวยกจกรรมแขงเรอ มการ

ออกคาสงแตงตงชดเจน คอ “แผนกจดการแขงขน” กาหนดอานาจหนาท แตทงนเพราะบคลากรสวนใหญใน

หนวยงานขององคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานราชการหลายๆ แหงไมมผ มประสบการณตรงเกยวกบ

การจดงานแขงเรอ จงตองใหผ เชยวชาญมาดาเนนการทาหนวยงานทจดงานสามารถจดการแขงขนไดสาเรจ

ซงสมพนธกบการกอตวทมนกพากษมออาชพ ถอเปนผ เชยวชาญในกจกรรมแขงเรอดวย (กรณผ เชยวชาญเปน

คนภายนอกองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจายคาตอบแทนได) ในฐานะเจาหนาทฝายปฏบตงานตาม

นโยบายตางสะทอนความคดเหนวาการจดแขงขนเรอยาวประเพณถอเปนการใชงบประมาณรายไดไปสชมชน

และทองถน โดยมผลโดยตรงตอการกระตนเศรษฐกจของคนในชมชนทองถน ภาพโดยรวมของนโยบายถอ

เปนกจกรรมทสรางสรรค

สาหรบความสมพนธเชงอปถมภทปรากฎกรณผ เชยวชาญในแตละกลมทจะมรบจางเหมางานจดแขง

เรอยาวมกเสนอทมงานททางานรวมกนไดทงแผนกจดการแขงขน นามาสการจางเหมา “ทมโปรโมเตอร” ตอมา

89  

การจางเหมาน จงขนอยกบเงอนไขททมจดรายการแขงขนจะตกลงกบผ จางเหมา ทงนเพราะกระบวนการ

เบกจายตามระเบยบราชการ ทมผจดรายการแขงขนมหลายทม จงนามาสการแขงขนในเรองการเสนอราคาใน

การรบเหมางานดวย นาไปสการจายเงนใตโตะเพอใหมโอกาสไดรบการรบจางเหมาทางาน ประมาณการเงน

จายใตโตะ การกอเกดผลประโยชนตางตอบแทนขนมา ซง เ จาหนาท ฝายปฏบตกลาวตรงกนวา

“...กจกรรมอนๆ จายผลประโยชนตางตอบแทนในสดสวนทมากกวาจางเหมาจดงานแขงเรอนอกและไมได

สงผลกระทบโดยตรงตอคนในชมชนและทองถน...”

กรณชาวบานผ นาชมชนและทองถนทสะทอนคดเหนเกยวกบนโยบายการจดแขงขนเรอยาวประเพณ

ขอมลจากการสงเกตการณและการจดงานกลมพบวาความคดเหนของชาวบานแบงออกเปน 2 กลม คอ

กลมแรก คดเหนวาการจดแขงเรอยาวนนสอดคลองกบนโยบายสงเสรมกจกรรมขององคกรปกครองสวน

ทองถนและหนวยงานราชการตางๆ ทสนบสนนกจกรรมของคนในชมชนและทองถน โดยเฉพาะกลมเยาวชนท

จะมโอกาสเรยนรกจกรรมดานวฒนธรรมประเพณทองถน ปลกฝงและรวมกนสงเสรมฟนฟวฒนธรรมประเพณ

อนดงามของทองถนใหคงอย นบเปนการถายทอดสคนรนหลง ถอเปนโอกาสในการสรางความสามคค ความ

พรอมเพรยง ประสานความรวมมอรวมใจกนระหวางหนวยงานราชการ วด บาน และประชาชน

ในดานรปแบบการจดงานแขงเรอกลมนยอมรบถงความเปลยนแปลงของจดมงหมายในการจด

กจกรรมแขงขนเรอยาวในอดตกบทจดในปจจบน เปนเพราะคานยมทเปลยนไปตามกาลเวลาและยคสมย แต

การพฒนาประเภทขนมาใหม เชน ประเภทเรอยาวจว ถอเปนการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบปจจยและ

เงอนไขในดานการเมอง เศรษฐกจและสงคมของชมชนเปลยนแปลง กลมทไดโอกาส คอ กลมเยาวชนในชมชน

และหมบาน เยาวชนทไดพฒนาตนเองมาเรยนรและฝกหดทาหนาทเปน “ฝพาย” อาสาสมครแขงเรอสนาม

ในชมชนใกลบาน ทงนจากจดเรมตนการเขารวมกจกรรมแขงเรออาจพฒนาไปสการเลนกฬาประเภทอนๆ ได

นอกจากน การกอเกดทมเรอและฝพายมออาชพทพนทพบวามหลายทมมประสบการณในการลง

แขงขนประเภทเรอจว ฝพายหลายทมรวมสามารถลงแขงประเภทเรอเลกได และหากมโอกาสมกจะขยาย

เครอขายกนเปนกลมทมเรอประเภทเรอยาวกลาง แตเรอยาวใหญสวนมากจะเปนกลมสปอนดเซอรใหญ

สนบสนนชดเจน การกอตวของทมเรอขนาดเลกและกลาง เมอมศกยภาพในการระดมทมไดอาจจะมผลเพอ

เพมอานาจในการตอรองกบทมเรอกลมอนๆ ในบางสถานการณททมเรอขาดกาลงคน เชน ฝพายบาดเจบ ไม

90  

สบาย ตดภารกจอน เปนตน กลมเยาวชนทไดรบการสงเสรมใหเขารวมกจกรรมแขงเรอสบสานประเพณและ

วฒนธรรมของทองถน ถอเปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชนและใหมาทากจกกรรมกบองคกรปกครองสวน

ทองถน ผบรหารมกจะตงงบประมาณในการดาเนนการไวในแตละปงบประมาณเพอสงเสรมกจกรรมของ

เยาวชนทงหมดเปนปจจยการเปลยนแปลงทมผลทาใหกระแสการแขงขนเรอยาวเพมปรมาณสนามแขงมากขน

ในแตละภมภาคดวย

กลมทสอง คดเหนวากจกรรมแขงเรอการแขงเรอ คอ กจกรรมเพอความสนกสนานเพอความสามคค

ทเคยมในอดต เรมมเปลยนแปลง เพราะคานยมทเปลยนไปตามกาลเวลาและยคสมย กลายมาเปนเพยง

เรองทเลาสบตอกนมาเทานน เพราะมปจจยและเงอนไขการใชเรอเพอการสญจรทางนาของคนในชมรมนาได

ลดลง การคมนาคมผานถนนทสะดวกมากขน รวมถงปจจยและเงอนไขในดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม

ของชมชนเปลยนแปลงสงผลใหการจดกจกรรมการแขงเรอมมตของการซอนทบระหวาง “การละเลนพนบาน”

กบ “เกมสกฬา” และ “มการพนน” เขามาเกยวของ โดยทสถานการณการพนนทเรมตนจากการชมและเชยร

การแขงขน โดยผ นาทองถนยงคงสนบสนนใหมกจกรรมรนเรงเชนนบอยครงเพมมากขน รปแบบการเลนก

เปดเผย ปรมาณวงเงนพนนกสงในกลมผ เลนหนาใหม ผลกระทบจากการเลนพนนกบการแขงเรอยาวประเพณ

จะนาไปสปญหาสงคม ความขดแยงในกลมนกพนนทนามาสการใชความรนแรง อาชญากรรม การกอเกด

วฒนธรรมคานยมทมงผลประโยชนสวนบคคลมากกวาสวนรวม เปนเงอนไขไปสการเอารดเอาเปรยบของคนใน

ชมชน กจกรรมการแขงเรอ “เรอ” ถอเปนรปแบบความสมพนธเชงอปถมภเฉพาะกลมจะทาให “คนใน” ได

ประโยชน ซง “คนนอก” ไดรบผลเสยหาย และการอนรกษฟนฟประเพณทองถนจงมไดผลสมฤทธตามหลกการ

สงเสรมอนรกษวฒนธรรมอนดงามของทองถน หากผบรหารนาเงนงบประมาณดงกลาวไปสงเสรมอาชพใหกบ

สมาชกในชมชนในวยทางาน นาไปสงเสรมการศกษาใหกบกลมเยาวชน สงเสรมสวสดการกลมคนชรา

อาจจะทาใหเกดผลเชงบวกทางการเมองไดเชนกน

 

 

 

 

91  

4.2  เครอขายความสมพนธระหวางผเลนพนนกบสนามแขงขน

4.2.1 ผเลนพนน

ขอมลจากการสมภาษณผ เลนกลาววาในปฏทนการแขงทปรากฏสนามแขงขนทวประเทศ ชวง 5 ปท

ผานมา มตารางแขงเรอตรงกนในแตละภมภาค ผ เลนพนนแบบมออาชพใหขอมลวา “ไมไดไปทกสนามจะ

เลอกไปสนามทไดประโยชนสงสดกบกลมนกพนนทเลนดวยกนไป” ซงผ เลนจะประเมนจากปจจยรปแบบ

การเลนดวยความเปนปจเจกทมรสนยมการเลอกเลนแบบท (1) การเลนพนน “ยดเรอ” เปนหลกในการเลน

(2) การเลนพนนท “ยดฝพาย” หรอทงสองแบบ

ในการศกษาครงน คณะวจยไดทาการสารวจขอมลผ เลนพนนจากการประมาณจากสมภาษณทม

ผจดรายการและผ เลนพนนระดบตางๆ ซงไดขอมลถงเครอขายผ เลนการพนนมความสมพนธเชงเครอขาย

เดยวกน สมพนธกบการสงเกตการณทสนามแขงเรอทลงพนทเกบขอมล ซงพบวาสถานทจดแขงเรอในแตละ

สนามมกจะจดเขตจดโซนชมการแขงขนในจดทอยใกลเสนชยใหกบกลมเซยนพนน เพอใหไดเลน(พนน)ไดลน

เตมท โดยเฉพาะสนามทจดแขงขนในจงหวดพษณโลกและพจตร การคานวณผ เลนพนนผศกษาคาถง

จานวนรอบการแขงขน ซงสมพนธปจจยจากเครอขายทมเรอทความสมพนธกบผจดรายการแขงขน ถาผจด

รายการแขงจดจดแลวเปนทรจกหรอมชอเสยงจะม “ทมเรอ” ในเปนเครอขายดวยรบเชญมารวมงานแขงใน

สนามทผจดรายการรบงานนนมา เมอจดประกบคแขงขนกอนการแขงขนกจะมการประชาสมพนธไปใหผ เลน

พนนทราบ ผ เลนเมอประเมนแลวเกดแรงจงใจทจะมาเลนการพนน ยงเกมสการแขงขนยากจะคาดเดา ลน

ระทก ถอเปนปจจยสงผลถงปรมาณเงนพนนการเลนพนนดวย

การประมาณการผ เลนพนนสมพนธกบขนาดของสนามเลก กลางและใหญ ทงว เคราะหจากปจจย

สอดคลองกบปรมาณผใหบรการพนนแขงเรอยาวประเพณ หรอ “เจามอ” คอ ผ ทรบพนนมทงเซยนพนนและคน

ในวงการทมเรอ กลมแรก คอ คนในทมเรอ ซงมหลายระดบ เชน เจาของเรอ ผจดการเรอ ผ ฝกฝพาย และ

อนๆ เชน ฝพาย (ลกเทอก) ซงไมทกคนในทมเรอแลวแตปจเจก กลมทสอง คอ คนทเกยวของกบ

“ตวเรอ” ซงสวนใหญเปนเจาของอตอเรอ /ซอมบารงตวเรอ ผ เจาของธรกจซอ-ขายเรอและอปกรณเกยวของ

กลมทสาม คอ กลมนกพนนอาชพและนกพนนสมครเลน สวนผ เลนมหลากหลายทกกลมทกลาวมาขางตน

สนามใหญ “เจามอ” กมาก “ผ เลน” กมาดวย ในขณะเดยวกนหากเปนสนามเลก จดการแขงขนประเภทเดยว

92  

เชญทมเรอไดจากด ในขณะเดยวกนชวงเทศกาลแขงเรอตามปฏทนการจดแขงขนจะพบวามการจดในวนหยด

เปนสวนใหญ จากสถานการณดงกลาวทมเรอจงมโอกาสตดสนใจทจะเลอกสนามแขงขนไดโดยเสร แตขอมล

จากการสมภาษณพบวา “ทมเรอ” จะไปแขงขนสนามใดใชวธการตดสนใจจากการเชญของเครอขาย

ความสมพนธกบทมโปรโมเตอรเปนหลก

โดยสนามเลก กลางและใหญ นนหมายถงสนามทจดการแขงขนไดสมพนธกบประเภทการแขงขน

การแขงขนไดรอบแขงเรอนอยคนเขารวมนอย ทมเรอไมมาก สงผลใหปรมาณผ เลนมพนนนอยไปดวย

ขณะเดยวกนหากสนามขนาดกลางและขนาดใหญ เมอจดการแขงขนไดสมพนธกบประเภทการแขงขน จานวน

รอบการแขงขนสมพนธกบจานวนทมเรอ สมพนธกบปรมาณคนทมาพรอมกบทมเรอ ขอกาหนดของการแบง

ประเภทเรอสมพนธกบจานวนฝพาย

จากการสมภาษณทมผจดรายการแขง (Team Promoter) เพอนาขอมลมาแบงระดบนกพนนซง

ใชวธการประมาณจานวนวงเงนทเลนในแตละรอบการแขงขน โดยจดกลมแบงเปน 3 กลม ดงน

กลมท 1 นกพนนระดบใหญ โดยสวนใหญเกยวของใน “ทมเรอ” เชน เจาของเรอ ผจดการเรอ

หวหนาทมฝพายและอนๆ เปนตน กลมเซยนจะตดตามการแขงเรอในสนามตางๆ เปนผตดสนใจนาเรอลงแขง

หรอไม มการประเมนศกยภาพของทมเรอและใชกลยทธตางๆ ทงกอนแขง ระหวางแขง และสนสดการแขงขน

ทงในสนามทกาลงแขงและสนามตอๆ ไป เพอใหทมเรอไดประโยชนจากการแขงขน ทงน เรยกกนโดยทวไป

“เซยนเรอ” จะมขอมลจากการสมภาษณพบวา “เซยนเรอ” แตละกลมมรปแบบการเลนในกลมและมเครอขาย

ความสมพนธการเลนพนนในกลมเซยนเรอเปนสวนใหญ โดยมทศทางแนวโนมทพนกพนนระดบกลางจะ

พฒนาตนเองไปสนกพนนระดบ “เซยน” โดยกลมนกพนนเรมขยายตวจากการเลนพนนเรอในชมชนไปสการ

เลนพนนเรอในระดบภมภาคโดยเรมมนกพนนทเดนทางเลนพนนเรอในแตละสนามทมการแขงขน ในปจจบน

การกจกรรมแขงเรอยาวประเพณถอเปนการอนรกษ ฟนฟประเพณทองถน ยงไมมมาตรการการควบคมปญหา

การพนนกบกจกรรมแขงเรอทมงานหรอผชวยในการรบและแทงพนน ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงมากกวา

10,000 บาท ตอรอบการแขงขน

93  

กลมท 2 นกพนนระดบกลาง เปนนกพนนทตดตามการแขงขนเรอ โดยเดนทางไปเลนพนนใน

เฉพาะสนามทประเมนแลววาไ ดประโยชนจากการแขงขน ซงกลม น อาจเ กยวของหรอสมพนธ

กบทมเรอโดยตรงเหมอนกลมเซยนเรอ กลมนอาศยการเชอมโยงความสมพนธแบบเครอขายโดยมขอมล

เกยวกบทมเรอประกอบการตดสนใจพนนแขงเรอ และเปนกลมทมศกยภาพในการตอรองเกมสการแขงขน

ระหวาง “ทมเรอ” เจาภาพจดงาน และทมผจดการแขงขน ซงอาจจะเปน “เจามอ” รบแทงหรอเปน “ผ เลน

พนน” หรอเปนทงสอง ในรปแบบแบบวางเดมพนและตอรอง ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงระหวาง 1,000-ไม

เกนหมนตอรอบการแขงขน

กลมท 3 นกพนนระดบเลก/รายยอย ปรมาณวงเงนทเลนพนน เรมตนจาก 20 บาท จนถงไมเกน

1,000 บาท ตอรอบการแขงขน ขอมลจากการสมภาษณกลาวถงกลมผ เลนการพนนรายยอยวา เพราะวา

เลนจานวนเงนไมสงมาก นบตงแตหลกสบจนถงไมพนบาทตอรอบการแขงขน พวกนกพนนรายยอยจะเลน

พนนกนเปนกลมเดยวกน หากแพชนะกจายกนตรงนน  

 

4.2.2 สนามแขงขนเรอยาวประเพณ

กรณสนามเลก

ขอมลจากการสมภาษณสนามทจดรายการแขงขนประเภทเดยว คอ ประเภทเรอจว ขนาดไมเกน 12

คน โดยมกจะเลอกกาหนดฝพายออกเปนประเภทใดประเภทหนง ประกอบไปดวย เรอจวเลก จานวน 3

ฝพาย เรอจวกลาง 5-7 ฝพาย และเรอจวใหญขนาด 12 ฝพาย สภาพทางภมศาสตรทตงของสนามแขง สวน

ใหญจะเปนลานาสาขา คลองชลประทาน หนองและบง “เจาภาพ” ผ รบผดชอบงบประมาณ คอ องคกร

ปกครองสวนทองถนระดบ อบต. หรอเทศบาลตาบล จดมงหมายในการจดงานเพอสงเสรม อนรกษประเพณ

อนดงามของทองถน จดงานรนเรงมมหรสพและการแสดงของชาวบานและนกเรยนในชมชน กาหนดจดงาน 1

วน เนองจากมการแขงขนเรอประเภทเดยว จากการสารวจขอมลการจดการแขงขนสนามเลกในจงหวด

พษณโลกในชวง 5 ป ทผานมาพบวามการเพมจานวนของสนามเลกมมากขน เกดจากปจจยการสนบสนน

งบประมาณมาจากองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ในระดบองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และ

เทศบาลตาบล โดยเฉพาะในเขตอาเภอวดโบสถ อาเภอพรหมพราม และอาเภอบางระกา จงหวดพษณโลก

94  

ตาราง 15 แสดงประเภทการแขงเรอสนามเลกในปจจบน

ประเภท รายการ ประเภทและจานวน(ฝพาย) หมายเหต

1 เรอยาวจว 1)เรอจวเลก* 3 ฝพาย 2) เรอจวกลาง* 5-7 ฝพาย 3) เรอจวใหญ* 12 ฝพาย

3 คนขนไปแตไมเกน 12 คน*

2 เรอยาวจวเยาวชน เทากบประเภท เรอยาวจว*

มลกษณะเฉพาะ คอ กาหนดอายฝพายไมเกน 18 ป*

หมายเหต * ขนอยกบคณะกรรมการจดการแขงขนเปนกาหนดกตกา

โดยมปจจยเรองสถานท ระยะทาง เงนรางวล และงบประมาณทไดรบ

รวมถงรปแบบการบรหารจดการทสมพนธพนท บรบทแวดลอมอนๆ

บทบาทและหนาทของ “ทมโปรโมเตอร” ทาหนาทออกแบบการจดงานและประสานงานกบทมเรอและ

ฝพาย นอกจากงบประมาณจากเจาภาพทจดสรรใหทมเรอ หรอกาหนดจากคาลากจงแลว ออกแบบรปแบบ

การจดการแขงขนทสมพนธกบจานวนทมเรอมทงหมดกทม กาหนดการจดสายแขงขนแบบกฬาสากลประเภท

ทมแบบสาย A B C D จากนนตดประกาศ เตรยมสถานทและจดงานกาหนดการ เตรยมความพรอมในดาน

อนๆ ตามสตรการจดแขงเรอททมโปรโมเตอรเสนอทางเลอกทเหมาะสมตามวตถประสงคของเจาภาพ หากจะ

ใหจดงานแบบสะดวกรวดเรว

ขอมลจากการสมภาษณเรองจานวนทมเรอสวนใหญผจดออกแบบใหจานวนทมเรอเปนตวเลขค คอ

8,12, 16,24,32,40,48 เมอไดจานวนทมเรอแลว กาหนดการจดสายแขงขนแบบสากลแบบสายออกเปน 4

สาย คอ A B C D บางสนามไมสามารถจดไดถง 4 สาย อาจจะลดลงเหลอ 3 สาย A B C เนองจากมผลตอ

จานวนรอบการแขงขน ถงแมจะมการแขงขนประเภทเดยว เมอประกบคแขงขนแบงเปนสายและจดใหแขง

แบบพบกนหมด จะสงผลใหใน 1 วนการจดงานมรอบการแขงขนมจานวนมาก ปลอยเรอออกมาไดอยาง

สมาเสมอ ไมขาดชวงเพอใหการชมและการเชยรทขอบสนามมอยางตอเนอง

95  

นอกจากน “ทมโปรโมเตอร” ใชวธการเสนอชองทางการขอการสนบสนนจากบรษทเอกชน เพอใหทม

เรอในเครอขายไดมารวมแขงกน ทมเรอตางๆ เมอมงบประมาณและโอกาสจะไดลงแขงขนเพอสรางชอเสยง

ใหกบทมหรอประเดนอนๆ ซงสมพนธกบความตองการของ “ทมโปรโมเตอร” ทอยากจดรายการแขงขนใหสส

สนกสนาน ยากตอการคาดเดา นามาสการแขงขนทเราใจผชม “ทมโปรโมเตอร” เพมความสนก ตนเตน เรา

ใจในการชมการแขงขนผานผ ทาหนาทพากษในวนแขง

ขอมลจากการสมภาษณทมโปรโมเตอรพบวา สนามเลกนจะอาศยเครอขายและสรางความสมพนธ

กบคนในชมชนเปนหลก ถอเปนโอกาสในการเปน “แมวมอง” คนหาทมฝพายเกงๆ ในชมชน การจดงาน

“เจาภาพ” กาหนดจดงบประมาณสนบสนนโดยตรงถงหวหนาชมชน หรอผ ใหญบาน ทงนขนอยกบนโยบาย

ของผจดงานมหลายรปแบบ ประกอบดวย รปแบบท 1 แบงงบประมาณใหหมบานละ 3,000-5,000 บาท

เพอจดเตรยมความพรอม และแตละหมบานจดการกนเองจะสงใครมาแขงขน ตวเรอและฝพายใหชาวบาน

ดาเนนการทคดเลอกมาจากแตละหมบาน รปแบบท 2 แบงงบประมาณจดสรรออกมาเปนคาลากจง

ประกาศรบสมครทมเรอและฝพาย ซงจะเปนทมเรอในชมชน หรอภายนอก สามารถเขารวมการแขงขนได

สวนตวเรอ เนองจากเปนเรอเลก มคาใชจายการเคลอนยายไมมาก หรอมเจาของธรกจเรอ เจาของอซอมเรอม

เรอใหเชามาใชในการจดแขงขน

การคานวณจานวนคนเลนพนนแขงเรอในสนามเลก ประมาณ 300 คน สามารถแบงนกพนนออกเปน

3 กลมขางตน โดยการแบงระดบจากเกณฑประมาณการวงเงนพนนของนกพนน กลาวคอกลมขาใหญ

วงเงนสงสดทหนงหมนขนไป คดประมาณรอยละ 20 หรอประมาณ 60 คน กลมขาประจาวงเงนประมาณ

1,000-9,999 บาท คดประมาณรอยละ 30 หรอประมาณ 90 คน และกลมขาจรวงเงนประมาณ 20-999

บาท คดประมาณรอยละ 50 หรอประมาณ 150 คน รายละเอยดตามตาราง

96  

ตารางแสดง 16 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามเลก

ประเภท ลกษณะเฉพาะ ประมาณการ จานวนเงน (บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการพนกพนน 300 คน

(รอยละ) คน

ผ เลนรายใหญ เซยนพนน “ขาใหญ”

เลนพนนดวยวงเงนระดบสง ไดแก นกพนนอาชพ เจาของธรกจ เชน โรงส โรงเรอย ธรกจตลาดมด เจามอหวยเถอน เจาของธรกจปลอยเงนกนอกระบบ เจาของธรกจททารายไดใหกบเจาของกจการในระดบสง

10,000 ขนไป 20 60

ผ เลนระดบกลางและประจา “ขาประจา”

ทมเรอ ขาราชการ นกการเมอง พอคา ประชาชน ชาวบานทเปนเซยนพนน

1,000-9,999 บาท 30 90

ผ เลนรายยอย เลนพนนดวยวงเงนระดบตา ไดแก กลมชาวบานทวไป แมบาน เดก เยาวชน คนชรา

20-999 บาท 50 150

กรณสนามกลาง

สวนใหญจดรายการแขงขนหลากหลายตามนโยบายของเจาภาพการจดงานกาหนด ซงสมพนธกบ

งบประมาณ สถานทจดงาน ทมโปรโมเตอร รวมถงเครอขายและความสมพนธอนๆ มาเปนปจจยในการ

กาหนดรปแบบการจดงาน ยกตวอยางเชน

(1) ประเภทเรอยาว ประเภทใดประเภทหนง เชน เรอยาวจว 3-12 ฝพาย, เรอยาวเลก 30

ฝพาย , เรอยาวกลาง 40 ฝพาย, เรอยาวใหญ 55 ฝพาย แตกาหนดใหม 2 ประเภทการแขงขน โดยกาหนดวา

เปนการแขงเรอภายใน (พนท) กบเรอภายนอก (พนท)

97  

(2) ประเภทเรอประยกตจากประเภทเรอเดยว แตม 2 ถวยรางวล เชน การจดประเภทเรอ

จว ประกอบไปดวย เรอจวเลก จานวน 3 ฝพาย 1 รางวล และ เรอจวกลาง 5-7 ฝพาย อก 1 รางวล รวมเปน

2 ประเภทการแขงขนเปนตน

(3) ประเภทอนๆ (นอกเหนอจาก 1 และ 2) เปนไปตามนโยบายของเจาภาพเปนหลก

ปจจบนมการประยกตการจดงานแขงเรอตามหลกการจดแขงขนกฬาสากล โดยเฉพาะการประกบคแขงขนเชน

การแขงขนกฬาประเภทมวย ฟตบอลและอนๆ ซงถอเปนการเปลยนแปลงรปแบบการจดงานทสมพนธโดยตรง

กบงบประมาณ สถานทจดงาน ทมโปรโมเตอร รวมถงเครอขายและความสมพนธอนๆ มาเปนปจจยในการ

กาหนดรปแบบการจดงานทลงตวในแตละพนท ขอมลจากการสมภาษณทมโปรโมเตอรจดงานใหขอมลวา

ประยกตใหเหมาะกบผจดงาน เพราะทมกอยากไดมโอกาสรบงานจากเจาภาพขนอยบรบทของพนท พรอมกบ

พยายามสรางเครอขายความสมพนธกบทมเรอและฝพายทงในชมชน ภายนอกทงในจงหวดใกลเคยงและ

ภมภาคอนๆ1

เนองจากการกาหนดจดการแขงเรอ 2 ประเภทการแขงขน เปนไปตามความพรอมของเจาภาพการจด

งานกาหนด ซงสมพนธกบงบประมาณ สถานทจดงาน เนองดวย สภาพทางภมศาสตรทตงของสนามแขง

สวนใหญจะเปนลานาสายหลก “เจาภาพ” ผ รบผดชอบงบประมาณ คอ องคกรปกครองสวนทองถนระดบ

องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เทศบาล และองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ในพนทสามารถรวมกน

เปนเจาภาพจดงาน จดมงหมายในการจดงานเพอสงเสรม อนรกษประเพณอนดงามของทองถน จดงานรน

เรงมมหรสพและการแสดงของชาวบานและนกเรยนในชมชน อาจจะกาหนดจดงาน 1-2 วน (เฉลยโดยรวม 1

วน มเปนสวนนอยมากทจดงาน 2 วน) จากการสารวจขอมลการจดการแขงขนสนามเลกในจงหวดพษณโลก

ในชวง 5 ป ทผานมาพบวามการเพมจานวนของสนามกลางจานวนเลกนอย แตสนามกลางมเปนจานวนมาก

ในจงหวดพจตร โดยเฉพาะสนามทเปนลานานานไหลผานในเขตอาเภอเมอง จงหวดพจตร

บทบาทและหนาทของ “ทมโปรโมเตอร” ทาหนาทเชนเดยวกบสนามเลก เรมตงแตออกแบบการจด

งานและประสานงานกบทมเรอและฝพาย นอกจากงบประมาณจากเจาภาพทจดสรรใหทมเรอ หรอกาหนด

จากคาลากจงแลว ออกแบบรปแบบการจดการแขงขนทสมพนธกบจานวนทมเรอมทงหมดกทม กาหนดการ

                                                              1 

98  

เตรยมสถานทและจดงานกาหนดการ เตรยมความพรอมในดานอนๆ ตามสตรการจดแขงเ รอท

ทมโปรโมเตอรเสนอทางเลอกทเหมาะสมตามวตถประสงคของเจาภาพ หากจะใหจดงานแบบสะดวกรวดเรว

ซงการแบงสายการแขงขนแบบ A B C D ถอเปนรปแบบการจดการแบบหนงเชนเดยวกบสนามเลก

ขอมลจากการสมภาษณทมโปรโมเตอรพบวา สนามกลางนจะอาศยเครอขายและสรางความสมพนธ

กบ รปแบบการจดงานมการเปลยนแปลงไปจากเดมมพธการ ขนตอน กตกาการแขงขนทพฒนาขนมา

พฒนาการของรปแบบการแขงขนมการเปลยนแปลงไปตามปจจยทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม

สอดคลองกนระหวางกจกรรมงานประเพณและการบรหารจดการงบประมาณของหนวยงานซงเปนเจาภาพ

หลกผสนบสนนงบประมาณ รวมถงการกาหนดประเภทการแขงขนดวย การจดงานรปแบบ 2 ประเภทการ

แขงขนสมพนธกบเจาภาพทตองการใหรปแบบการจดงานตอบโจทยความตองการทงคนในชมชนและภายนอก

กรณภายใน “เจาภาพ” กาหนดรบงบประมาณสนบสนนโดยตรงถงหวหนาชมชน หรอผ ใหญบาน

โดยกาหนด ทงนขนอยกบนโยบายของผจดงานมหลายรปแบบ ประกอบดวย รปแบบท 1 แบงงบประมาณให

หมบานจานวนหนงเชนเดยวกบสนามเลก แตหากสมพนธกบประเภทเรอดวย หากเปนเรอยาวเลก 30 ฝพาย,

เรอยาวกลาง 40 ฝพายและเรอยาวใหญ 55 ฝพาย จานวนเงนงบประมาณสมพนธกบขนาดเรอดวย

การมอบงบประมาณเพอจดเตรยมความพรอมผานงบประมาณจดสรรออกมาเปนคาลากจง ประกาศรบสมคร

ทมเรอและฝพาย ซงจะเปนทมเรอในชมชน และเปดโอกาสใหภายนอกสามารถเขารวมการแขงขนได การม

เรอทงภายในและภายนอก โดยออกแบบใหมการรปแบบประเภทถวยรางวล 3 ประเภท ดงน

1. ประเภทถวย ก. คอ ทมทแขงทชนะตลอดการแขงขนคอรอบแรกจะมการแขงเปนคๆ ทมไหน

แขงขนแพแลว คณะกรรมการจะคดออกแลวทมทชนะกตองไปแขงกบทมทชนะอกคหนงแลวทมไหนแพกคด

ออกจนเหลอ 2 ทมสดทายแลวมาชงถวยประเภท ก.

2. ประเภท ถวย ข. คอทมทถกคดออกเนองจากแพในรอบแขงชงใน ถวย ก. แลวมาทาการ

แขงขนกน ใชวธการแพคดออกจนเหลอ 2 ทมสดทายแลวมาชงถวยประเภท ก.

3. ประเภทถวยภายใน คอ ทมทเปนทมในภมลาเนาจนวนหนงตามทคณะกรรมการเปนผ

กาหนด มาทาการแขงขนกน

99  

ตาราง 17 แสดงประเภทการแขงเรอแบงเปนประเภท ก และ ข

ประเภท รายการ จานวน (ฝพาย) หมายเหต ก เรอยาวใหญ

เรอยาวกลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว

41-55 คน 31-40 คน

ไมเกน 30 คน 3-12 คน

*ทมทถกคดออกเนองจากแพในรอบแขงชงใน ถวย ก. แลวมาทาการแขงขนกนได ถวย ข.

ข เรอยาวทองถน

เทากบประเภท1)เรอยาวเลก* 2) เรอกลาง* 3) เรอใหญ*

*ทมทเปนทมในภมลาเนา

หมายเหต * ขนอยกบคณะกรรมการจดการแขงขนเปนกาหนดกตกา

โดยมปจจยเรองสถานท ระยะทาง เงนรางวล และงบประมาณทไดรบ

รวมถงรปแบบการบรหารจดการทสมพนธพนท บรบทแวดลอมอนๆ

สาหรบบทบาทและหนาทของ “ทมโปรโมเตอร” ทาหนาทเชนเดยวกบสนามเลก เรมตงแตออกแบบ

การจดงานและประสานงานกบทมเรอและฝพาย นอกจากงบประมาณจากเจาภาพทจดสรรใหทมเรอ หรอ

กาหนดจากคาลากจงแลว ออกแบบรปแบบการจดการแขงขนทสมพนธกบจานวนทมเรอมทงหมดกทม

กาหนดการจดสายแขงขน ซงจะมทางเลอกมากวาแบบแขงขนกฬาสากลประเภททมและการแบบสาย A B C

D

ขอมลจากการสมภาษณพบประเดน “การประกบคแขงขน” ถอเปนเรองใหญ ในแตละสนามการ

จดแขงขนจะมคณะกรรมการขนมาออกแบบและวางระบบการประกบคแขงขน ซงประเดนนนามาสการสราง

ความสมพนธเชงอานาจระหวางเรอทมประสบการณรางวลชนะเลศในสนามแขงขนตางๆ ผจดการเรอจะตอง

ศกษากตกาเรองการประกบคแขงขนดวยวาสนามทจะแขงนนใชเกณฑอะไร เปนประโยชนตอการลงแขงขน

หรอไม อยางไร รวมถงสามารถเจรจาตอรองใหเกดการประกบคแขงขนทเปนประโยชนกบเรอของตนทชนะ

การแขงขนมาตอเนอง หรอนกพนนมกจะเรยกวา “เรอดง” ถอเปนเรอทมชอเสยง มฝมอ ชนะมาหลายสนาม

เปนทรจก คนอยากชมการประลองฝมอกนระหวาง “เรอดง” ในแตละทองถนจะม “เรอดง” อยจานวนหนง

100  

รปแบบการประกบคแขงขน ซงสนามกลางมกจะเลอกแบบใดแบบหนงเปนเกณฑในการประกบค

แขงขนทเหมาะสมและสมพนธกบบรบทของพนท ม 3 รปแบบ ดงน

(1) ระบบแขงขนแบบจบสลากประกบคเขาผงแขงขน เมอแพการแขงขนจะตกรอบทนท

ขอมลจากการสมภาษณเรยกระบบนวา “นอคเอาท” มการแบง 2 สาย คอ สายลาง กบ สายบน แขงเปลยน

สายนา แพชนะ 2 ใน 3 เทยว กรณแพชนะคนละ1 เทยว ใชวธการจบสลากสายนาพายเทยวทสามเพอเอาผ

ชนะเขาไปเลนในรอบถดไป ตามผงบงคบทวางไว จนถงรอบชงหรอ อาจใชการจบสลากประกบคใหมในทกๆ

รอบ กได

(2) ระบบแขงขนประเภท เรอ ก และ เรอ ข. ไดกอเกดขนมาภายหลงไดมการปรบรปแบบการ

แขงขนแบงจบสลากเพอแบง เรอออกเปน 2 ประเภท คอ ประเภท ก. คอ เรอทเกงมผลการแขงขนด เปนเรอ

แชมป ฝพายแขงแกรง ประเภท ข. คอ เรอทกาลงพฒนาฝมอการแขงขน ยงไมเปนเปนเรอแชมป ฝพาย

แขงแกรง ขยน เวลามการแขงขนกจะเดนทางมาเขารวมในสนามๆ

3) ระบบเรอประเภท ก. และ ก.2 เรอในทองถน เนองจากเปนการนาเสนอเรอทเปนของคน

ในพนท หรอเจาของสนามเปนการใหความสาคญกบคนในทองถนเพอใหเกมสการแขงขนสนกขน คนใน

ทองถนตางรจกและเชยรการแขงขนอยางใกลชดขอบสนาม ระบบ ก. และ ก.2 ไดพฒนามาสระบบจบสลาก

เขาผง เรอทแพในรอบแรก จะไปเลนในประเภท ก 2. ชงถวยเกยรตยศ เรอทชนะในรอบแรก ซงจะไปเลนใน

รอบ 2 และ 3 ของประเภท เรอ ก. 1 ชงถวยพระราชทาน ภายหลง พฒนาปรบรปแบบมาเปน เรอทแพในรอบ 8

ลาสดทายของประเภทเรอ ก.1 จะไปเลนประเภทเรอ ก. 2 ซงทาใหเรอสส และ สนกกวา ระบบเรอ ก. 2 ทแพ

ในรอบแรก

ในการน เมอไดการประกบคแขงขนตามการประยกตใหเหมาะกบผจดงาน เพอใหทมงานทางานได

ตามจดมงหมายของเจาภาพ พรอมกบพยายามสรางเครอขายความสมพนธกบทมเรอและฝพายทงในชมชน

ภายนอกทงในจงหวดใกลเคยงและภมภาคอนๆ อยางลงตวทสดผานการเจรจาตอรอง หลงจากนน “ทมโปร

โมเตอรจะตดประกาศ เตรยมสถานทและจดงานกาหนดการ

101  

สาหรบสนามขนาดกลาง การประมาณจานวนคนเลนพนนแขงเรอในสนามกลางประมาณ 600 คน

สามารถแบงนกพนนออกเปน 3 ระดบ โดยการแบงระดบจากเกณฑประมาณการวงเงนพนนของนกพนน

กลาวคอกลมขาใหญ วงเงนสงสดทหนงหมนขนไป คดประมาณรอยละ 20 หรอประมาณ 120 คน กลมขา

ประจาวงเงนประมาณ 1,000-9,999 บาท คดประมาณรอยละ 30 หรอประมาณ 180 คน และกลมขาจร

วงเงนประมาณ 20-999 บาท คดประมาณรอยละ 50 หรอประมาณ 300 คน รายละเอยดตามตาราง

ตาราง 18 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามกลาง

ประเภท ลกษณะเฉพาะ ประมาณการ จานวนเงน (บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการพนกพนน 600 คน

(รอยละ) คน

ผ เลนรายใหญ เซยนพนน “ขาใหญ”

เลนพนนดวยวงเงนระดบสง ไดแก นกพนนอาชพ เจาของธรกจ เชน โรงส โรงเรอย ธรกจตลาดมด เจามอหวยเถอน เจาของธรกจปลอยเงนกนอกระบบ เจาของธรกจททารายไดใหกบเจาของกจการในระดบสง

10,000 ขนไป 20 120

ผ เลนระดบกลางและประจา “ขาประจา”

ทมเรอ ขาราชการ นกการเมอง พอคา ประชาชน ชาวบานทเปนเซยนพนน

1,000-9,999 บาท 30 180

ผ เลนรายยอย เลนพนนดวยวงเงนระดบตา ไดแก กลมชาวบานทวไป แมบาน เดก เยาวชน คนชรา

20-999 บาท 50 300

102  

กรณสนามใหญ

ขอมลจากการสมภาษณสนามทจดรายการแขงขนประเภท 3 ประเภท หรอมากกวา หนวยงานใน

ระดบองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ไดเขามามบทบาทในการกาหนดวตถประสงคและรปแบบการจดงาน

เพมมากขน โดยองคกรปกครองสวนทองถนในทกระดบนบตงแตองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เทศบาล

และองคกรบรหารสวนตาบล (อบต.) ตางเขามาเสนอเปนเจาภาพในการจดงาน สงผลใหสนามแขงเรอมเพม

จานวนมากขน รปแบบการจดงานมการเปลยนแปลงไปจากเดมมพธการ ขนตอน กตกาการแขงขนท

พฒนาขนมา พฒนาการของรปแบบการแขงขนมการเปลยนแปลงไปตามปจจยทางดานการเมอง เศรษฐกจ

และสงคม สอดคลองกนระหวางกจกรรมงานประเพณและการบรหารจดการงบประมาณของหนวยงานซงเปน

เจาภาพหลกผสนบสนนงบประมาณ

รปแบบการจดงานในสนามใหญมลกษณะทโดดเดน คอ มงบประมาณมาก เจาภาพผ จดงาน

สนบสนนใหการจดงานยงใหญสมพนธกบนโยบายการสงเสรมการทองเทยว โดยผ นาทองถนไดกาหนด

วตถประสงคทจะนากจกรรมการแขงเรอยาวประเพณมาจดงานเพอการอนรกษประเพณและสงเสรมการ

ทองเทยวของชมชน การแขงขนเรอยาวประเพณผกพนอยกบงานประจาปของวดตางๆ ในชมชน โดยมประวต

ความเปนมาของสถานทจดงานตามวดตางๆ ตามรมแมนาสายหลก (ลานาปง วง ยม นาน ฯลฯ) สาหรบ

หนวยงานของรฐทเขามากระตน หรอสงเสรมใหเกดการอนรกษมรดกไทย และเสรมสรางความสนกสนาน ทง

ผชม และผ เขาแขงขน ซงจะมสวนชวยใหชมชนสามารถดารงการอนรกษมรดกวฒนธรรม ประเพณทองถนให

คงอยไวและกอเกดกจกรรมทางเศรษฐกจอนจากรายไดจากการทองเทยว หนวยงานดงกลาว คอ การทองเทยว

แหงประเทศไทย (ททท.) ซงนโยบายหลกของ ททท. มจดมงหมายเพอใหกจกรรมการแขงเรอเปนการ

เสรมสรางศกยภาพของชมชน บงบอกถงความเปนไทย นอกจากน ททท. ยงไดจดกจกรรมสงเสรมการ

ทองเทยวแขงเรอประเพณทวทกภมภาค มการโหมประชาสมพนธผานสอตางๆ ทงวทยโทรทศน และ

หนงสอพมพ สงผลใหเกดการรบรตารางการวน เวลา และสถานทจดแขงขนทวประเทศโดยการจดทาปฏทน

การแขงขนออกมาเผยแพร

นอกจากน รปแบบการจดการประเพณแขงเรอยาวยงคงรปแบบ “คณะกรรมการจดงาน” ทมเจาภาพ

รวมจากหลายภาคสวน โดยมใหเจาของสถานทจดงาน คอ วด จะมฝายจดหารายได มหนาทจดหารายไดทง

103  

ปวงจากการจากการประมลของเอกชนทขายสนคาในบรเวณสถานทจดงาน รายไดจากการเกบบตรผานเขา

ชมการแขงเรอ รายไดจากการบรจาค รวมถงรายไดจากการขายวตถมงคล ดอกไม ธปเทยน ฯลฯ สาหรบใน

สวนของกจกรรมการแขงเรอจะมแบงหนาทใหเจาภาพรวมมามสวนในการบรหารจดการและกาหนดรปแบบ

การจดตามสถานการณขนอยกบบรบททางการเมองในชมชนและทองถน

เนองจากการกาหนดจดการแขงเรอ 3 ประเภทการแขงขน เปนไปตามความพรอมของเจาภาพการจด

งานกาหนด ซงสมพนธกบงบประมาณ สถานทจดงาน เนองดวย สภาพทางภมศาสตรทตงของสนามแขง

สวนใหญจะเปนลานาสายหลก จากการสารวจขอมลการจดการแขงขนสนามในจงหวดพษณโลกในชวง 5

ป มเพยงสนามเดยว คอ สนามวดพระศรรตนมหาธาต (วดใหญ) อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก สาหรบ

จงหวดพจตรมจานวนมากถง 8 สนามในชวงป พ.ศ. 2556 ประกอบดวยสนามวดบงตะโกน, สนามวดทาฬอ

,สนามวดหาดมลกระบอ, สนามวดหวดง, สนามวดทาหลวง, สนามวดกาแพงดน, สนามหลงศาลพระเจาเสอ

และสนามวดบางไผ ขอมลเชงลกจากการสมภาษณมปจจยสนบสนนการจดงานเงอนไขทสมพนธกบ

งบประมาณ สถานทจดงาน ทมโปรโมเตอร รวมถงเครอขายและความสมพนธอนๆ เชนเดยวกบสนามกลาง

คอ

(1) ประเภทเรอยาวทจดแขงขน จานวน 3 ประเภทการแขงขน หรอมากกวา เชน เรอยาวจว 3-12

ฝพาย, เรอยาวเลก 30 ฝพาย , เรอยาวกลาง 40 ฝพาย, เรอยาวใหญ 55 ฝพาย หรอทง 3 ประเภทในสนาม

เดยวกน เพราะปจจยทางภมศาสตร สามารถจดแขงเรอยาวใหญขนาด 55 ฝพายได นามาสการจดแขงเรอ

ยาวขนาดกลางและขนาดเลกได ถอเปนปจจยสนบสนนใหเจาภาพจดการแขงขนได 3 ประเภทการแขงขน

ทงน สวนใหญเปนสนามทเปนทนยมของทมเรอทจะมารวมประลองฝมอกบทมเรออนๆ จงนามาสการกาหนด

วาเปดรบสมครทงทมเรอภายใน (พนท) กบเรอภายนอก (พนท)

(2) การประกบคแขงขน สนามใหญมกจะเลอกการประกบคแขงขนแบบสายบนและสายลาง

โดยประยกตใช 2 รปแบบ คอ 1) จดแบงสายแบบ A B C D เนองจากเรอทสงมาแขงขนมจานวนมาก และ

2) การประกบคแขงขนตามสายบนและสายลาง ซงอาจจะใชวธการเชนเดยวกบสนามกลางมกจะเลอกแบบ

ใดแบบหนงเปนเกณฑในการประกบคแขงขนทเหมาะสมและสมพนธกบบรบทของพนท ทงม 3 วธ คอ แบบ

แพ“นอคเอาท” มการแบง 2 สาย คอ สายลาง กบ สายบน จากนนแบงระบบแขงขนประเภท เรอ ก และ เรอ

104  

ข. รวมถงระบบเรอโอกาสเรอทองถนในรปแบบประเภท ก. คอ เรอทชนะเขารอบมาไมจากดวาเปนเรอภายใน

จงหวดหรอภายนอก และ ก.2 คอ จดสายแขงขนเฉพาะเรอในทองถน

ตาราง 19 แสดงประเภทการแขงเรอประเภททจดแขงขนในสนามใหญ

ประเภท รายการ จานวน (ฝพาย) หมายเหต ก เรอยาวใหญ

เรอยาวกลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว

41-55 คน 31-40 คน

ไมเกน 30 คน 3-12 คน

*ทมทถกคดออกเนองจากแพในรอบแขงชงใน ถวย ก. แลวมาทาการแขงขนกนได ถวย ข.

ข เรอยาวทองถน

เทากบประเภท1)เรอยาวเลก* 2) เรอกลาง* 3) เรอใหญ*

*ทมทเปนทมในภมลาเนา

เรอคดเดอด

เรอยาวทกประเภท

* ขนอยกบคณะกรรมการจดการแขงขนเปนกาหนดกตกา

หมายเหต * ขนอยกบคณะกรรมการจดการแขงขนเปนกาหนดกตกา

โดยมปจจยเรองสถานท ระยะทาง เงนรางวล และงบประมาณทไดรบ

รวมถงรปแบบการบรหารจดการทสมพนธพนท บรบทแวดลอมอนๆ

(3) สนามใหญมกจะมงบประมาณในการแบงซอยรางวลชนะเลศการแขงขนตามประเภททแขงขน

ขางตน เนองจากมประมาณจดงานมากจงนามาสการใหรางวลพเศษเพม เชน รางวลเรอคดเดอด หมายถง

เรอทแขงขนกนสส ฝพายมกาลงฝมอทดเทยมกน ผชมเฝาตดตามการแขงขนอยางลนระทก ยากตอการคาด

เดา ถอเปนคแขงขนทประทบใจทงผพากษและผชม เปนตน

สาหรบบทบาทและหนาทของ “ทมโปรโมเตอร” ทาหนาทเชนเดยวกบสนามเลก เรมตงแตออกแบบ

การจดงานและประสานงานกบทมเรอและฝพาย นอกจากงบประมาณจากเจาภาพทจดสรรใหทมเรอ หรอ

กาหนดจากคาลากจงแลว ออกแบบรปแบบการจดการแขงขนทสมพนธกบจานวนทมเรอมทงหมดกทม

105  

กาหนดการ เตรยมสถานทและจดงานกาหนดการ เตรยมความพรอมในดานอนๆ ตามสตรการจดแขงเรอททม

โปรโมเตอรเสนอทางเลอกทเหมาะสมตามวตถประสงคของเจาภาพ หากจะใหจดงานแบบสะดวกรวดเรว

ซงการแบงสายการแขงขนแบบ A B C D ถอเปนรปแบบการจดการแบบหนงเชนเดยวกบสนามเลก

สาหรบสนามใหญ “ทมโปรโมเตอร” ตองทางานประสานกนหลายภาคสวน นอกจากจะจดงานตาม

นโยบายของเจาภาพการจดงานกาหนด ซงสมพนธกบงบประมาณ สถานทจดงาน ทมโปรโมเตอร รวมถง

เครอขายและความสมพนธอนๆ มาเปนปจจยในการกาหนดรปแบบการจดงาน โดยเฉพาะรปแบบและ

พธกรรมบางอยางทมไดจดเชนในอดตไดมเพมขน เชน พธการมอบเงนรางวลสาหรบเรอทชนะเลศในการ

แขงขน มการมอบถวยพระราชทาน ถวยเกยรตยศ เปนตน เครอขายและความสมพนธทจะนาไปส

ความสาเรจในการจดงานมความซบซอนมากขน สนามใหญเปนสนามแขงเรอทเจาของเรอ ทมเรอตางมง

ตรงมารวมแขงขน การรบสมครเรอจากภมภาคตางๆ สามารถเขาแขงไดในแตละสนามทจดได กอเกด

องคกรความรวมมอ สมาคมเรอยาว กลม ชมรม ฯลฯ ขยายเครอขายความสมพนธไปในวงกวางถงเครอขาย

ทางการเมองในระดบทองถนดวย

ขอมลจากการสมภาษณ กรณสนามใหญ จานวนคนเลนพนนแขงเรอในสนามเลกประมาณ 1,000

คน สามารถแบงนกพนนออกเปน 3 ระดบ โดยการแบงระดบจากเกณฑประมาณการวงเงนพนนของนกพนน

กลาวคอกลมขาใหญ วงเงนสงสดทหนงหมนขนไป คดประมาณรอยละ 20 หรอประมาณ 200 คน กลมขา

ประจาวงเงนประมาณ 1,000-9,999 บาท คดประมาณรอยละ 30 หรอประมาณ 300 คน และกลมขาจร

วงเงนประมาณ 20-999 บาท คดประมาณรอยละ 50 หรอประมาณ 500 คน รายละเอยดตามตาราง

106  

ตารางแสดง 20 แสดงประมาณการคนเลนพนนแขงเรอยาวประเพณในสนามใหญ

ประเภท ลกษณะเฉพาะ ประมาณการ จานวนเงน (บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการพนกพนน 1,000 คน

(รอยละ) คน

ผ เลนรายใหญ เซยนพนน “ขาใหญ”

เลนพนนดวยวงเงนระดบสง ไดแก นกพนนอาชพ เจาของธรกจ เชน โรงส โรงเรอย ธรกจตลาดมด เจามอหวยเถอน เจาของธรกจปลอยเงนกนอกระบบ เจาของธรกจททารายไดใหกบเจาของกจการในระดบสง

10,000 ขนไป 20 200

ผ เลนระดบกลางและประจา “ขาประจา”

ทมเรอ ขาราชการ นกการเมอง พอคา ประชาชน ชาวบานทเปนเซยนพนน

1,000-10,000 บาท

30 300

ผ เลนรายยอย เลนพนนดวยวงเงนระดบตา ไดแก กลมชาวบานทวไป แมบาน เดก เยาวชน คนชรา

20-1,000 บาท 50 500

4.2.1 ปจจยและเงอนไขความสมพนธระหวางผเลนพนนกบกบสนามแขงขน

ตามทกลาวถงสนามแขงขนเรอดงกลาวขางตน แตละสนามการแขงขน ทง 3 ประเภท คอ สนามเลก

สนามกลาง และสนามใหญ ยงคงผกพนอยกบงานรนเรงในชมชน รปแบบการจดการแขงขนมการระดมทน

จากหลายภาคสวน เรมตงแตมการโฆษณาประชาสมพนธใหผคนมาเทยวชมงาน มมหรสพททนสมย เพอให

งานแขงเรอประเพณของวดนนๆ มจดสนใจและเปนการดงดดผ เขาชมการแขงขนมากๆ ยงการจดแขงขนมลน

มากเทาใดจะมผลตอ “การวางเดมพน” สาหรบกลมผ เลนพนนโดยเฉพาะกลมนกพนน 3 ระดบ

107  

ขอมลจากการสมภาษณพบประเดน ปจจยขอท 1 เรอง “การประกบคแขงขน” ถอเปนเรองใหญ

สาคญ (ตามทกลาวขางตน) ในแตละสนามการจดแขงขนจะมคณะกรรมการขนมาออกแบบและวางระบบการ

ประกบคแขงขน ซงประเดนนนามาสการสรางความสมพนธเชงอานาจระหวางเรอทมประสบการณรางวล

ชนะเลศในสนามแขงขนตางๆ นอกจากน “บรษทเอกชน” ทเสนองบประมาณทงใหงบประมาณโดยตรงกบผ

จดงาน มอบวสดอปกรณและอนๆ ในสนามจดงาน มอบงบประมาณโดยตรงกบเจาของเรอ มอบวสด

อปกรณและอนๆ ใหกบทมฝพาย อนเนองปจจยจาก “การโฆษณา”

เมอเจาภาพรวมสนบสนนงบประมาณในการจดงาน เปนหนงในเจาภาพ เมอมสนามแขงขนแลว

ตารางการแขงขนททมผจดการแขงขน (Promoter) ปจจยขอท 2 เรอง “การกาหนดรอบการแขงขน”

เปดเผย กาหนดสถานทจดงาน รวมถงการชวยประชาสมพนธขอมลเกยวกบ “เรอ” ชออะไร มประวตแพ ชนะก

ครง เปนแชมปทสนามไหนบาง และ “ฝพาย” ทมนมวนยในการฝกซอม มความพรอมมากนอยแคไหน อยางไร

สาหรบขอมลทปรากฏในตารางการแขงขนวา “เรอ” ประคแขงขนกน มกคการแขงขน สมพนธกบทมเรอใน

เครอขายไดมารวมแขงกน ทมเรอตางๆ เมอมงบประมาณและโอกาสจะไดลงแขงขนเพอสรางชอเสยงใหกบทม

หรอประเดนอนๆ ซงสมพนธกบความตองการของ “ทมโปรโมเตอร” ทอยากจดรายการแขงขนใหสส

สนกสนาน ยากตอการคาดเดา นามาสการแขงขนทเราใจผชม “ทมโปรโมเตอร” เพมความสนก ตนเตน เรา

ใจในการชมการแขงขนผานผ ทาหนาทพากษในวนแขง

ขอมลสมภาษณเชงลกพบความสมพนธทนาไปสเปนขอมลทสะทอนความสมพนธเชงอานาจ มได

เปนไปตามเงอนไขของเกมสกฬา ซงการแพ หรอชนะ ขนอยกบความสามารถของนกกฬา ความพรอมในการ

เตรยมตว และตดสนตามกตกาในสนามแขงขน ขอมลจากการสมภาษณผจดงานทาใหทราบถงปจจยขอท 3

คอ เรอง “ความสมพนธเชงอานาจระหวางผจดงานกบทมเรอ” กอนการแขงขน “...บางครงเชญเรอ

จดประกบค และวเคราะหสายนากสามารถรแลววาใครจะชนะ...” ระหวางการแขงขน ขอมลจากการ

สมภาษณผจดงานทาใหทราบถงความสมพนธเชงอานาจระหวางผจดงานกบทมเรอทกลาวถงการเตรยมตว

แพ บางครงทมเรอกรวาจะแพในเกมสการแขงขน แตกตองรกษาความสมพนธกบผ จดงาน ผจดการทม

มกจะใหคาอธบายกบผลกทมวา “...ใหเกยรตเจาภาพ...” การเตรยมตวชนะ หรอแมบางครงเจรจาตอรอง

108  

แลวมผลประโยชนตอการแขงขนของทม ซงมโอกาสทชนะการแขงขน ผจดการทมจะพดในเชงปลกใจวา “...

งานนแพไมไดนะ นายสงมา...”

4.3 ประมาณการวงเงนพนนแขงเรอ 

การประมาณการวงเงนพนน มปจจยและเงอนไขทสมพนธกบปรมาณเงนของผ เลน ซงสมพนธกบ

นกพนน 3 ระดบ (ระดบเลก กลางและใหญ) จานวนรอบการเลนพนนในแตละสนามแขงขน ซงสมพนธกบ

สนาม 3 ระดบ (ระดบเลก กลางและใหญ) แหลงขอมลทจะใชในการประมาณวงเงนพนน คอ ขอมลจาก

สมภาษณทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) และใหเกณฑคาเฉลยของจานวนทมเรอทเขาแขงขนในแต

ละสนาม โดยสารวจจากสนามแขงขนในจงหวดพษณโลกและพจตรในป พ.ศ. 2556 เพอประมวลผลวารอบ

การจดแขงขน

ภาพโดยรวมจะมกคการแขงขนทจะใหนกพนนไดเลนแขงเรอในแตละวนทจดการแขงขน จากการ

สมภาษณและวางแผนคานวณโดยรวมพบวาผจดรายการในแตละประเภทการแขงขนมทมเรอเขารวมแขงกทม

จะ จะสงผลใหใน 1 วนการจดงานมรอบการแขงขนมจานวนมาก ปลอยเรอออกมาไดอยางสมาเสมอ ไมขาด

ชวงเพอใหการชมและการเชยรทขอบสนามมอยางตอเนอง

4.3.1 รอบการแขงขนสนามเลก

การแขงขนเรมแขงเรอชวงเชาเวลา 08.30 น.- 12.30 น. (ประมาณ 4 ชม.) โดยรวมปลอยเรออยาง

ตอเนองทกๆ 10 นาท แบงออกเปน รอบแรก แบง 4 สาย จดระบบแบบพบกนหมด จะทาใหไดจานวน 28

รอบ คดเลอกทมเรอทแขงขนแลวแพมากสดออก จากนนพกกลางวน เรมแขงอกครงประมาณ 13.30-15.00

น. หรอมากกวานน (เนองจากมพธกรรมมอบถวยรางวล) ผจดการแขงขนวางแผนปลอยเรอชวงบายจดแขงขน

รวมทงหมดประมาณ 18 รอบแขงขน (ทงน คานวณจากการจดรอบแขงขนตามสถตความนาจะเปนเบองตน

กรณทเพมจานวนรอบมากกวานสมพนธกบการจดรางวลประเภท ก. และประเภท ข. มผลทาใหจานวนรอบ

การแขงขนเพมมากขน) กรณรอบทสอง คดเลอกมาเหลอ 4 ทม แบงออกเปน 2 สาย จดระบบแพคดออก แต

แขง 2 ใน 3 หาผชนะ จะทาใหไดจานวน 12 รอบ และรอบสดทาย คดเลอกมาเหลอ 2 ทมสดทายมาแขง

109  

รอบสาม ชงชนะเลศจดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 จะทาใหไดจานวน 6 รอบ ไดเรอชนะเลศ รอง

ชนะเลศลาดบท 1 รองชนะเลศลาดบท 2 และรองชนะเลศลาดบท 3

ตาราง 21 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามเลก

วนท  ชวงเวลา  ประเภทการแขงขน

วธจดการแขงขน ประมาณการ

1  

ชวงเชา  เรอยาวเลก กรณ 8 ทม2

รอบคดเลอกแบบพบกนแบงออกเปน

A B C D E F G H

A-B, A-C, B-C, A-D, B-D, C-D, A-E, B-E, C-E, D-E, A-F, B-F, C-F, D-F, E-F, A-G, B-G, C-G, D-G, E-G,F-G, A-H, B-H, C-H, D-H, E-H, F-H, G-H

28 รอบ

2  ชวงบายรอบตดสน รอบสอง แบง 2 สาย

จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 

สาย A X สาย B ( 2 ใน 3) สาย A X สาย D ( 2 ใน 3) สาย C X สาย B ( 2 ใน 3) สาย D X สาย A ( 2 ใน 3) 

12 รอบ

  รอบสาม ชงชนะเลศ

จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3

ทมแขงรองชนะเลศ ทม a X ทม b ( 2 ใน 3) ทมแขงชนะเลศ ทม c X ทม d ( 2 ใน 3)

6 รอบ

รวมประมาณการ  46 รอบ

                                                            

   2 การประมาณการเรอยาว 8 ทม แบงออกมาเปน  A B C D E F G H ซงการจดการแขงขนแบบพบกนหมดเปนรปแบบหนงของการจดการแขงขนสนามเลก

110  

4.3.2 รอบการแขงขนสนามกลาง

   กรณมการจดการแขงเรอ 2  ประเภท กรณสนามกลาง มกจะจดงานแขงขนจานวน 2  วน การ

แขงขนเรมแขงเรอชวงเชาเวลา 08.30 น.- 12.30 น. (ประมาณ 4 ชม.) โดยรวมปลอยเรออยางตอเนองทกๆ 10

นาท โดยใชวธจดการแขงขนระบบจบสลากประกบคเขาผงแขงขน ประเภทท 1 ชวงเชา เรมแขงอกครง

ประมาณ 13.30 เปนรอบคดเลอกประเภทท 2 ใชระบบ “นอคเอาท”   มการแบง 2 สาย คอ สายลาง กบ สาย

บน โดยรอบแรกจดแขงขนเพอคดเลอกผชนะ 2  ใน 3  แขงรอบแรกและจดแขงเปลยนสายนา  กรณผดกนแพ

ชนะ จงจดแขงในรอบท 3  ซงระบบนหากมทมเรอเขารวมกนแขงขนจานวนมาก จะสามารถคดเพอใหเหลอ

เพอเขารอบทสองไดรวดเรวยงขน แตเนองจากจดงาน 2  วน กรณตวอยาง จดการแขงขนทกประเภทและ

วางแผนใหทมเรอเขารวมกนแขงขนรอบคดเลอกวนแรกและวนทสองเปนวนตดสน

วนทหนง ชวงเชา คดรอบแรกสาหรบ 2 รายการแขงขน

ชางบาย คดรอบแรกสาหรบ 2 รายการแขงขน (ตอ)

วนทสอง    ชวงเชา กรณรอบทสอง คดเลอกมาเหลอ 4 ทม แบงออกเปน 2 สาย จดระบบแพคด

ออก แตแขง 2 ใน 3 สาหรบทง 2-3 รายการแขงขน

วนทสอง ชวงบาย รอบสดทาย คดเลอกมาเหลอ 2 ทมสดทายมาแขง รอบสาม ชงชนะเลศ

จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 จะทาใหไดจานวน 6 รอบ ไดเรอชนะเลศ 

ตาราง 22 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามกลาง

วนท  ชวงเวลา  ประเภทการแขงขน วธจดการแขงขน ประมาณการ 1

 ชวงเชา กรณ เรอยาวเลก 16 ทม

สายบน  A B C D E F G H สายลาง A B C D E F G H 

คดรอบแรกแบบ “นอคเอาท” ( 8 ค*3) 

24 รอบ

  ชวงบาย กรณ เรอยาวกลาง 16 ทม

สายบน  A B C D E F G H สายลาง A B C D E F G H 

คดรอบแรกแบบ “นอคเอาท” 

24 รอบ

111  

วนท  ชวงเวลา  ประเภทการแขงขน วธจดการแขงขน ประมาณการ ( 8 ค*3)   

2  ชวงเชา รอบคดเลอก 1.คดเลอก 4 ทม ประเภทเรอยาวเลก 2.คดเลอก 4 ทมประเภทเรอยาวกลาง 

สาย A X สาย B ( 2 ใน 3) สาย A X สาย D ( 2 ใน 3) สาย C X สาย B ( 2 ใน 3) สาย D X สาย A ( 2 ใน 3) 

24 รอบ

2  ชวงบายรอบตดสน 1. คดเลอก 2 ทม ประเภทเรอยาวเลก 2. คดเลอก 2 ทม ประเภทเรอยาวกลาง

ทมแขงรองชนะเลศ ทม a X ทม b ( 2 ใน 3) ทมแขงชนะเลศ ทม c X ทม d ( 2 ใน 3)

12 รอบ

รวมประมาณการ  84 รอบ  

4.3.4 รอบการแขงขนสนามใหญ

   กรณมการจดการแขงเรอ 3 ประเภทหรอมากกวา กรณสนามใหญมกจะจดงานแขงขนจานวน 2  วน

โดยใชวธจดการแขงขนระบบจบสลากประกบคเขาผงแขงขน ใชระบบ “นอคเอาท”      มการแบง 2 สาย คอ

สายลาง กบ สายบน โดยรอบแรกจดแขงขนเพอคดเลอกผชนะ 2 ใน 3 แขงรอบแรกและจดแขงเปลยนสายนา 

กรณผดกนแพชนะ จงจดแขงในรอบท 3  ซงระบบนหากมทมเรอเขารวมกนแขงขนจานวนมาก จะสามารถคด

เพอใหเหลอเพอเขารอบทสองไดรวดเรวยงขน แตเนองจากจดงาน 2  วน กรณตวอยาง จดการแขงขนทก

ประเภทและวางแผนใหทมเรอเขารวมกนแขงขนรอบคดเลอกในชวงเชา โดยกระชบเวลาเรมเชาและแขงขน

จนกวาจะครบ3 สาหรบวนทหนงของการจดการแขงขนจะดาเนนการรอบคดเลอกใหครบทกประเภทการ

แขงขน สาหรบวนทสองเปนวนแขงรอบตดสน 

                                                            

  3 รายการแขงขน เนองจากรบการแขงขนเยอะผจดจะใชวธกาหนดระยะเวลาการออกเรอใหเรวมากขน ดาเนนการใหเรออกจากจดสตารทอยางตอเนอง โดยใหหางกน 6-7 นาท/ลา

112  

วนทหนง ชวงเชา คดรอบแรกสาหรบ 3 ประเภทการแขงขน

ชางบาย คดรอบแรกสาหรบ 3 ประเภทการแขงขน (ตอ)

วนทสอง    ชวงเชา กรณรอบทสอง คดเลอกมาเหลอ 4 ทม แบงออกเปน 2 สาย จดระบบแพคด

ออก แตแขง 2 ใน 3 สาหรบทง 3 รายการแขงขน

วนทสอง ชวงบาย รอบสดทาย คดเลอกมาเหลอ 2 ทมสดทายมาแขง รอบสาม ชงชนะเลศ

จดระบบแพคดออก แตแขง 2 ใน 3 จะทาใหไดจานวน 6 รอบ ไดเรอชนะเลศ 

ตาราง 23 แสดงการประมาณการรอบแขงขนประเภทสนามใหญ 

วนท  ชวงเวลา  ประเภทการแขงขน วธจดการแขงขน ประมาณการ 1

 ชวงเชา กรณ เรอยาวเลก 16 ทม

เรอยาวเลก สายบน  A B C D E F G H สายลาง A B C D E F G H 

คดรอบแรกแบบ “นอคเอาท” ( 8 ค*3) 

24 รอบ

  ชวงบาย กรณ เรอยาวกลาง 16 ทม ใหญ 16 ทม

เรอยาวกลาง สายบน  A B C D E F G H สายลาง A B C D E F G H เรอยาวใหญ 

สายบน  A B C D E F G H สายลาง A B C D E F G H

คดรอบแรกแบบ “นอคเอาท” ( 8 ค*3)   

คดรอบแรกแบบ “นอคเอาท” ( 8 ค*3)  

24 รอบ     

24 รอบ

2  ชวงเชา รอบคดเลอก 1.คดเลอก 4 ทม ประเภทเรอยาวเลก 2. คดเลอก 4 ทมประเภทเรอยาวกลาง 3. คดเลอก 4 ทมประเภทเรอใหญ

สาย A X สาย B ( 2 ใน 3) สาย A X สาย D ( 2 ใน 3) สาย C X สาย B ( 2 ใน 3) สาย D X สาย A ( 2 ใน 3) 

12 รอบ   

12 รอบ  

12 รอบ

2  ชวงบายรอบตดสน 1. คดเลอก 2 ทม ประเภทเรอยาวเลก

ทมแขงรองชนะเลศ ทม a X ทม b ( 2 ใน 3)

6 รอบ  

6 รอบ 

113  

วนท  ชวงเวลา  ประเภทการแขงขน วธจดการแขงขน ประมาณการ 2. คดเลอก 2 ทม ประเภทเรอยาวกลาง 3. คดเลอก 2 ทม ประเภทเรอยาวใหญ

ทมแขงชนะเลศ ทม c X ทม d ( 2 ใน 3) 

  

6 รอบ

รวมประมาณการ  126 รอบ  

ขอมลจากการสมภาษณพบวา การเลนการพนนแขงเรอนยมเลนพนนทายผลการแขงขนเรอยาว

ประเภทเรอจว เรอยาวเลก เรอยาวกลางและเรอยาวใหญ ขนอยกบเหตผลของปจเจกชน แตขอสรปทตรงกน

คอ การเลนพนนทมเงนหมนจานวนมาก คอ รอบตดสนของแตละสนามแขงขน

  4.3.4  การประมาณวงเงนพนนในพนทศกษา

โดยออกแบบการประมาณการใน 1 ป (365 วน) ผจดรายการแขงขนกลาวโดยรวมวา

“...ชวงเทศกาลแขงเรอตงแตเดอนสงหาคม-ธนวาคม ตามปฏทนการแขงเรอจดแขงขนทกเสาร-อาทตย ทมงาน

จะไมไดหยดพกเลย ป พ.ศ. 2556 คดรวมทงหมดทรบงานประมาณ 50 วน....สาหรบชวงนอกเทศกาลแขงเรอ

เดอนมนาคม – มถนายน คดสดสวนประมาณหนงในชวงเทศกาล (รอยละ 25) ของชวงเทศกาล...”

(50*25%=12.5 วน)

ในการน จากขอมลสมภาษณนกวจยสรปโดยรวมเพอชวยประมาณการใน 1 วน / สนามขนเปนฐาน

การในประมาณการพนนในแตละสนาม หากในหนงวนมการเลนพนนของนกพนนแตละประเภท สมพนธกบ

รอบการแขงขนของสนามเลก สนามกลางและสนามใหญ ดงน

114  

ตาราง 24 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามเลก

ระดบสนาม

จานวน ประมาณการรอบแขงขน

ระดบนกพนน

ประมาณการ จานวนเงน

(บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการ

นกพนน

ประมาณการจานวนเงนพนน (จานวนกลมคนXรอบXวงเงนแตละกลม)

ตาสด-สงสด

สนามเลก 46 ใหญ 10,000 ขนไป 60 27,600,000.00 กลาง 1,000-9,999 90 4,140,000.00 41,395,860.00 ยอย 20-999 150 138,000.00 6,893,100.00

ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามเลก 4,278,000.00 75,888,960.00

เมอประมาณการวงเงนพนนในสนามเลก ทจดการแขงขนเรอ 1 ประเภท โดยประมาณการจานวนรอบ

ทสามารถแขงขนไดประมาณ 46 รอบ โดยนกพนนแบงออกเปนกลมระดบใหญประมาณ 60 คน กลม

ระดบกลางประมาณ 90 คน และกลมระดบรายยอยอก 150 คน ประมาณการจานวนเงนพนน (ตาสด-สงสด)

อยระหวาง 4,278,000.00-75,888,960.00 บาท / สนาม / วน

ตาราง 25 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามกลาง

ระดบสนาม จานวน รอบ

แขงขน

ระดบนกพนน

ประมาณการ จานวนเงน

(บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการ

นกพนน

ประมาณการจานวนเงนพนน (จานวนกลมคนXรอบXวงเงนแตละกลม)

ตาสด-สงสด

สนามกลาง 84 ใหญ 10,000 ขนไป 120 100,800,000.00 กลาง 1,000-9,999 180 15,120,000.00 151,184,880.00 ยอย 20-999 300 504,000.00 25,174,800.00

ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามกลาง 15,624,000.00 277,159,680.00

115  

เมอประมาณการวงเงนพนนในสนามกลาง ทจดการแขงขนเรอ 1 ประเภท โดยประมาณการจานวน

รอบทสามารถแขงขนไดประมาณ 84 เทยวเรอ โดยนกพนนแบงออกเปนกลมระดบรายใหญประมาณ 120 คน

กลมระดบกลางประมาณ 180 คน และกลมรายยอยอก 300 คน ประมาณการจานวนเงนพนน (ตาสด-สงสด)

อยระหวาง 15,624,000.00 - 277,159,680.00 บาท / สนาม / วน

ตาราง 26 ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามใหญ

ระดบสนาม จานวน รอบ

แขงขน

ระดบนกพนน

ประมาณการ จานวนเงน

(บาท)ตอรอบการแขงขน

ประมาณการ

นกพนน

ประมาณการจานวนเงนพนน (จานวนกลมคนXรอบXวงเงนแตละกลม)

ตาสด-สงสด

สนามใหญ 126 ใหญ 10,000 ขนไป 200 252,000,000.00 กลาง 1,000-9,999 300 37,800,000.00 377,962,200.00 ยอย 20-999 500 1,260,000.00 62,937,000.00

ประมาณการเงนวงเงนพนน 1 วน ของสนามใหญ 39,060,000.00 692,899,200.00

เมอประมาณการวงเงนพนนในสนามใหญ ทจดการแขงขนเรอ 1 ประเภท โดยประมาณการจานวน

รอบทสามารถแขงขนไดประมาณ 126 เทยวเรอ โดยนกพนนแบงออกเปนกลมรายใหญประมาณ 200 คน

กลมระดบกลางประมาณ 300 คน และกลมรายยอยอก 500 คน ประมาณการจานวนเงนพนน (ตาสด-สงสด)

อยระหวาง 39,060,000.00 - 692,899,200.00 บาท / สนาม / วน

 

 

 

 

 

 

 

116  

1)  ขอมลจากการประมาณวงเงนพนนจงหวดพษณโลก  

ในขณะเดยวกนชวงเทศกาลแขงเรอตามปฏทนการจดแขงขน เครอขายทมเรอทความสมพนธกบผจด

รายการแขงขนจงนาไปสรบจดแขงในจงหวดพษณโลก 

ตาราง 27 การประมาณวงเงนพนนจงหวดพษณโลก

ลาดบ ประเภทสนาม

พษณโลก (ครง)*วน

พษณโลก (ครง)*วน

หลกการคานวณ ประเภทสนาม*วนทจด*ประมาณการ/

วน (ตาสด-สงสด)

สดสวนรอยละ

1 สนามใหญ 3  3*2=6 วน 703,080,000.00 12,472,185,600.00 6 2 สนามกลาง 8  8*2=16วน  1,999,872,000.00 35,476,439,040.00 66 3 สนามเลก 7  7*1=7 วน  209,622,000.00 3,718,559,040.00 22

รวมทงหมด

 18 

 

29 วน 2,912,574,000.00 51,667,183,680.00 100

 

เมอประมาณการจากการนบประเภทสนามจากการสมภาษณและปฏทนการจดแขงขนประจาป 2556

พบวาในจงหวดพษณโลก หากประมาณสนามทงหมด 18 สนาม แบงออกเปนสนามเลกจานวน 7 แหง,

สนามกลาง จานวน 8 แหง และสนามใหญ จานวน 3 แหง การประมาณการวงเงนพนนทาโดยใช หลกการ

คานวณ กาหนดประเภทสนาม*วนทจด*ประมาณการ/วน 1 วน (ตาสด-สงสด) อยระหวาง 2,912,574,000.00

-51,667,183,680.00 บาท

117  

2)  ขอมลจากการประมาณวงเงนพนนจงหวดพษณโลก 

ตาราง 28 การประมาณวงเงนพนนจงหวดพจตร

ลาดบ ประเภทสนาม

จานวนสนาม

พจตร (ครง)*วน

หลกการคานวณ ประเภทสนาม*วนทจด*

ประมาณการ/วน (ตาสด-สงสด)

สดสวนรอยละ

1 สนามใหญ 8  8*2=16 วน 4,999,680,000.00 88,691,097,600.00 66 2 สนามกลาง 4  4*2= 8 วน 499,968,000.00 8,869,109,760.00 34 3 สนามเลก 0  0  0 0 0

รวมทงหมด

 12 

 

24 วน 5,499,648,000.00 97,560,207,360.00 100

 

   สาหรบประมาณการจากการนบประเภทสนามจากการสมภาษณและปฏทนการจดแขงขนประจาป

2556 พบวาในจงหวดพจตร หากประมาณการสนามทงหมด 12 สนาม แบงออกเปนสนามกลาง จานวน 4

แหง และสนามใหญ จานวน 8 แหง โดยในพนทศกษาจงหวดพจตรไมปรากฏสนามเลกทจดการแขงขน

ประเภทเดยว การประมาณการวงเงนพนนทาโดยใช หลกการคานวณ กาหนดประเภทสนาม*วนทจด*

ประมาณการ/วน 1 วน (ตาสด-สงสด) อยระหวาง 5,499,648,000.00 - 97,560,207,360.00 บาท

 

4.4  โครงขายความสมพนธระหวางผเกยวของกบการเลนพนนแขงเรอยาวประเพณ

สถานการณการพนนแขงเรอในพนทสมพนธกบการกาหนดนโยบายของผ นาทองถน หากนกการเมอง

มอทธพลและผลประโยชนในเชงการเมองและเศรษฐกจ ใชกจกรรมการแขงเรอเพอสงเสรมเศรษฐกจ กระตน

การทองเทยว กอเกดการกจกรรมทางเศรษฐกจทเกยวของกบการอปโภคบรโภคในชมชน บางพนท

นกการเมองม “เรอ” และสนบสนนเรอทมเรอของตนเขารวมแขงขนในสนามตางๆ กอเกดความสมพนธเชง

อปภมภเฉพาะกลมจะทาให “คนในกลม” ไดประโยชนมากกวา “คนนอกกลม” และการอนมตงบประมาณ

เพออนรกษฟนฟประเพณทองถน การกอเกดเครอขายความสมพนธเชงอปถมภระหวางผ มอานาจอนมตจด

118  

งานกบผ รบเหมาจดงาน ทงนเพราะกระบวนการเบกจายตามระเบยบราชการ ทมผจดรายการแขงขนมหลาย

ทม จงนามาสการแขงขนในเรองการเสนอราคาในการรบเหมางานดวย นาไปสการจายเงนใตโตะเพอใหม

โอกาสไดรบการรบจางเหมาทางาน ประมาณการเงนจายใตโตะระหวางรอยละ 10-20 ของจานวนเงนเตม

4.4.1 กลมทเกยวของกบใหบรการพนนแขงเรอ

(1) นกการเมอง ในการจดการแขงขนในแตละสนามจะกระบวนการดาเนนงานจะม “เจาภาพ”

และม “งบประมาณจดงาน” หากเจาภาพมงบประมาณมาก สามารถจดแขงไดหลายประเภท จานวนรอบ

การแขงขนมาก ในการเปนผ สนบสนนทนนสามารถดาเนนการไดดวยอานาจบรการภายในองคกร

นกการเมองจงเปนกลมหนงทมอทธพลตอการจดงานแขงเรอเปนหนงในนโยบายหาเสยงเพอเปนประโยชนทง

ตนเองและคะแนนความนยม “ฐานคะแนนเสยง” เพอมงหวงการสนบสนนในระยะสนและระยะยาว

นกการเมองในบางพนทม “ตวเรอ” หรอม “ทมเรอ” เพอใชลงแขงขนในสนามตางๆ ซงเทากบวาเปนการม

อานาจในการอนมตจดงานโดยอาศยอานาจหนาททางการเมองอนมตงบจดงานในลกษณะ “เจาภาพหลก”

และเมอม “ตวเรอ” หรอม “ทมเรอ” จะมเงอนไขไปขอรบการสนบสนนจากภาคเอกชนทตองการชองทางในการ

โฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑในลกษณะ “เจาภาพรวม” ดวย

(2) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)

จากปจจยรปแบบการจดงานมการเปลยนแปลงไปจากเดมมพธการ ขนตอน กตกาการแขงขนท

พฒนาขนมา พฒนาการของรปแบบการแขงขนมการเปลยนแปลงไปตามปจจยทางดานการเมอง เศรษฐกจ

และสงคม สอดคลองกนระหวางกจกรรมงานประเพณและการบรหารจดการงบประมาณของหนวยงานซงเปน

เจาภาพหลกผสนบสนนงบประมาณ ในความคมทนในการจดงานทมงหวงมคนดเยอะ กระตนเศรษฐกจใน

ชมชนจากกจกรรมแขงเรอ ทงนามาสการท อปท. มอบอานาจจดการแขงขนใหทมจดรายการแขงขน (Team

Promoter) มบทบาททสมพนธในการจดใหบรการ “การพนนแขงเรอ” การแขงเรอจะตองแขงทสนามทจดใหม

การแขงขน เมอมการแขงกมการพนนเขามาเกยวของ การพนนจะเกดขนกตองมงบประมาณมาจดงาน

งบประมาณมาจากการตงงบรายจายขององคกรปกครองสวนทองถน นนหมายถง องคกรปกครองสวนทองถน

ถอเปนอกกลมทไดประโยชนจากการจดแขงเรอ

119  

เมอองคกรปกครองสวนทองถน (องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และองคการบรหารสวนตาบล)

ทงนขนอยกบบรบทของผ นาในแตชมชนและทองถน ไดเขามามบทบาทในการจดแขงขนเรอยาวประเพณ

เพมมากขน กอเกดการจดงานแขงเรอนอกเทศกาล ปรมาณงานแขงมมากนามาสการพฒนากตกาการแขง

เรอสากล พฒนาตวเรอและการซอมบารงดวยเทคนคสมยใหม การกอเกดทมงานจดการเรอ รวมถงธรกจท

เกยวของกบการดแลรกษาเรอใหพรอมแขงขนในสนามตางๆ ทวประเทศซงมทกภมภาค เปนตน

(3) บรษทเอกชน/องคกรธรกจ

ปจจบนสามารถจาแนกประเภทหลายประเภทสมพนธกบขนาดเรอ จานวนฝพาย คอ เรอยาวใหญ

เรอยาวกลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว เปนตน การกอตวของ “ทมเรอ” เมอมทมเรอกมคาใชจายในการบรหาร

จดการ โดยมเรออาจจะไดงบประมาณสนบสนนจากสนาม คอ คาลากจง เงนรางวล แตทงน ทมเรอตองการ

งบประมาณมาสนบสนนทมอยางตอเนอง จงนามาสการสรางความสมพนธเชงอปถมภทไดงบประมาณจาก

บรษทเอกชน โดยมขอตกลงวาจะตองโชวสญลกษณของผลตภณฑหรอตราสญลกษณของบรษท เชน สวมชด

ทม ปายประชาสมพนธฯลฯ ทมเรอทลงแขง ผจดการแขงขนจะตองประกาศชอเรอและผสนบสนนใหผชมขอบ

สนามทราบดวย รวมถงสถานการณปจจบนในแตละสนามจะมถายทอดดสดการแขงขนไปยงผชมทางบานถอ

เปนการโฆษณาทบรษทเอกชนใหการสนบสนนกจกรรมแขงเรออยางตอเนอง

ในสวนของบรษทเอกชนตางเหนโอกาสและชองทางการ “โฆษณา” ทงทางตรงและทางออมในแหลง

ผบรโภค เพราะฉะนนปรมาณคนดสนามแขงถอเปนปจจยหนงในการสนบสนนงบประมาณในการจดงาน

สนบสนนโดยตรงกบเจาภาพและทมเรอ และถาทมเรอไดลงแขงขน ประสบความสาเรจ ชนะการแขงขนใน

หลายสนาม มชอเสยง เจาภาพ ผจดรายการแขงขนตางเชญแขง เพราะวาเชญเรอดงมาคนกอยากชมงาน

ซงกการจดงานทมคนมารวมงานแขงเรอยาวจานวนมากเพอกระตนเศรษฐกจจากการจบจายในบรเวณ

สนามแขงเรอเปนสงทเจาภาพคาดหวง เจาภาพมกจงหามหรสพตางๆ มาจดรวมกบการแขงเรอดวย รวมถง

ปจจยจากผ เลนพนนชอบทจะเลนพนนเรอทสส นอกจากดสนก ยากตอการคาดเดา นาไปสการทายผล ซงทา

ใหปรมาณการเลนพนนมเปนจานวนมากดวย ดงนนผจดรายการแขงขนจะตองจดรายการแขงเรอใหเปนไป

ตามความตองการของผ เลนพนนดวย ทงหมดถอเปนความสมพนธทเชอมโยงกนระหวาง ทมเรอ ผจดรายการ

แขงขน เจาภาพและบรษทเอกชนทไดมผลประโยชนรวมกน

120  

4.4.2 กลมผลประโยชนจดงานแขงเรอยาวประเพณ

(1) กลมผ เลนพนน ผ เลนพนนโดยทวไปนยมเลนพนนในสนามทมจานวนรอบการแขงขนเยอะ

ทมเรอเขาแขงขนมความสามารถสสกน นาไปสการเลนพนนทายผลการแขงเรอ แตหากพจารณาเฉพาะสนาม

ทนยมนดกนมาเลนพนนจรงๆ ผจดรายการแขงขนจะเลอกตรงกบหยดเสาร อาทตย หรอวนนกขกตฤกษ ดวย

ความนยมในการชมการแขงเรอยาวถอเปนปจจยสาคญทสดในการกาหนดจานวนผ เลนพนน ทงผ เลนประจา

และผ เลนหนาใหม รวมถงปจจยของความนยมเลนพนนขนอยกบปจจยอนๆ อกหลายปจจย เชน จานวนรอบ

การแขงขน รปแบบการประกบคแขงขน ความทดเทยมสสของทมแขงขนและความโปรงใสของการจดการ

แขงขนดวย

(2) เจาของเรอ มความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชนจดงานแขงเรอ ทมจดรายการ

แขงขน (Team Promoter) มบทบาททสมพนธในการจดใหบรการ “การพนนแขงเรอ” ผานการเชญเรอ

ความสมพนธเชงอปถมภเกดขนเมอสนามแขงขนใหมๆ ทสนบสนนงบประมาณการดาเนนการจากองคกร

ปกครองสวนทองถน โดยขอกาหนดนจะอยในประกาศในการจดรายการแขงขน หากมการละเมดกฎกตกา

ทมเรอนนอาจถกลงโทษดวยการตดออกจากเครอขายความสมพนธ เวลาจดงานสนามอนๆ ทมจดรายการ

แขงขนจะไมเชญเขารวม ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) มกจะสรางเครอขายสมพนธกบ “เรอดง”

มารวมแขงขน เพอดงดดความสนใจของผชม ขอมลจากการสมภาษณพบวา การจดการแขงขน ผจดการของ

“เรอดง” มกจะเจรจาตอรองใหคณะกรรมการเชญทมเรอดวยการกาหนดคาลากจงเรอประกอบมาดวย หาก

“เรอดง” เขารวมการแขงขน เมอชนะการแขงขนจะไดเงนและถวยรางวล หากแพการแขงขนจะแคเพยงไดคา

ลากจง ซงคาลากจงขนอยกบการพจารณาของคณะกรรมการเชนกน บางสนามแขงขนคาลากจงมจานวน

เทยบเทากบรางวลชนะเลศลาดบท 3 เปนตน

ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) มบทบาทในการจดตารางการ ประกบคแขงขน

ซงประเดนนนามาสการสรางความสมพนธเชงอานาจระหวางเรอทมประสบการณรางวลชนะเลศในสนามแขง

ขนตางๆ ผจดการเรอจะตองศกษากตกาเรองการประกบคแขงขนดวยวาสนามทจะแขงนนใชเกณฑอะไร เปน

ประโยชนตอการลงแขงขนหรอไม อยางไร รวมถงสามารถเจรจาตอรองใหเกดการประกบคแขงขนทเปน

ประโยชนกบเรอของตนทชนะการแขงขนมาตอเนอง หรอนกพนนมกจะเรยกวา “เรอดง” ถอเปนเรอทมชอเสยง

121  

มฝมอ ชนะมาหลายสนาม เปนทรจกคนอยากชมการประลองฝมอกนระหวาง “เรอดง” ในแตละทองถนจะม

“เรอดง” อยจานวนหนง

นอกจากน ผจดรายการแขงขน สามารถใชระบบอปถมภในการดงเรอดงมารวมงาน เรอดง ทมเรอ

ตอบรบ ผจดการทมเรอ กบผจดสามารถเจรจาตอรองในเรองการจบคแขงขน การยดระยะเวลาในการจดการ

แขงขน ให เรอดงพบกบเรอไมดง และจดใหพบกนรอบตอไป ซงจะสามารถเพมเทยวการแขงขนใหผชมรอบ

สนามไดเชยรการแขงเรอ ดงเรอใหอยในสนามดวย ผจดงานใหเกดการเจรจาตอรองในวน “เลยงรบรองทม

เรอ” เปนการเจรจาตอรอง กรณ “ฮวกน” ระหวางผจดกบทมเรอ ระหวางเรอ ก กบเรอ ข ผจดการจะไป

ตกลงเจรจากนจะพนนกนในรอบท 3 โดยตกลงกนวาเรอลาใดจะชนะในรอบแรก ใหชนะ รอบหลง เพอให

เสมอกน สวนรอบท 3 เปนรอบตดสนวาชนะจรง ในกรณเจาของเรออยากจะใหเรอของตนหรอกลมมชอเสยง

สามารถชนะการแขงขนในสนามตางๆ เพอใหสปอนดเซอรไดมอบเงนทนสนบสนนการแขงเรอใหกบทมของตน

ตอไป ถาหากเรอทเขาแขงขนชนะจะถอเปนการสรางผลงาน ชอเสยงใหกบธรกจทเกยวของดวย เชน ชอเสยง

ของอตอเรอ อตอเรอทมชอเสยงจะทาใหเจาของเรอนาเรอไปซอมบารง ปรบปรงดดแปลง และเพมอปกรณ

อนๆ ชอเสยงของสปอนดเซอร เพอจะไดการประชาสมพนธผลตภณฑไปกบทมเรอ ผานเสอทม เครองดมบารง

กาลง นาดม รวมถงปายโฆษณาตดตามทมเรอไปแขงสนามตอๆ ไป

(3) ทมเรอ เนองจากผลประโยชนสงสดจากการลงแขงขนเพอใหชนะการแขงขน ทมเรอจงม

กลวธในการวางแผนทหลากหลายเพอใหชนะเกมสการแขงขน เชน การหาวธพฒนาตวเรอ และใบพายดวย

เทคนคของชาง การมเทคนคฝกซอมฝพาย การมเทคนคในการจดวางฝพายในเรอ การมวางฝพายชด 1 และ

2 การพายรอบท 1 ใชฝพายคนละชดกบรอบท 2 เปนตน “ทมเรอ” คอ กลมคนทเกยวของกบการจดการ

ควบคมเรอใหเขาสเสนชย ทมปจจบนประกอบดวย หวหนา, ครฝกหรอโคช,ลกเทอก/ฝพาย บางทมมแมครวไป

ดวย ซงสวนใหญจะมความสมพนธแบบครอบครว เชน สามเปนฝพาย ภรรยาเปนแมครว เปนตน การ ก อ

เกดผจดการเรอทสมพนธกบรปแบบการจดเปนระบบธรกจ สงผลใหการบรหารทมดวยเทคโนโลยสมยใหมๆ

กจกรรมทเปนพธกรรม ศลปกรรม ประเพณ และวฒนธรรมเดมๆ บางอยางทเกยวกบเรอหายไปโดยเฉพาะภม

ปญญาในการแขงเรอ และการฝกซอมตางใชเทคนควทยาศาสตรการกฬามาชวยฝกฝพายและผ เกยวของเพม

มากขน

122  

ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชน ทมเรอในแตละทมเรอแบงออกเปน 3 ชด คอ ชดใหญ

ชดกลางและชดเลก สวนใหญจะรวมกนโดยมหวหนาทมฝพายมากนมารวมทม โดยมผลประโยชนรวมกน

ตามเงอนไขทตกลงกน คอ จานวนเงนคาจางเปนการตอบแทน โดยทความสมพนธมหลายมต แบงออกเปน

3 ระดบ คอ (1) จางทมฝพายเปนรอบ วธการคอ พอพายตวเรอ ชอ ก. แลวเสรจ ฝพายกเปลยนเสอทมไป

พายใหตวเรอชอ ข. ไดคาจางเปนรอบ ราคาอยประมาณ 300-1,000 บาท (2) จางเปนสนาม จางเหมาทงชวง

เทศกาลแขงขน วธการ คอ เจาของตวเรอ ชอ ก. จางเหมาฝพาย ตามจานวนฝพายทตกลงกน โดยใหฝพาย

เรมพายตามรอบทแขงขน 1, 2 และ 3 จนสนสดการแขงขน ความมงหวงถงกรณชนะการแขงขนไปสตาแหนง

ชนะเลศ ทมฝพายไดคาจาง ราคาอยกบสถานการณการแขงขนวาไดพายกรอบ ตกลงเบองตนรอบละกบาท/

คน/ทม หรอบางกรณตกลงกนแบบเหมาจายวาหากไดเขาสรอบชนะเลศแขงขนในสนามนนๆ เงนรางวลให

แบงกนในทมฝพาย (3) จางเหมาทกสนามทผ จางวางแผนนาตวเรอลงแขงขน โดยผ จางจะทาปฏทนการแขง

มาพดคย เจรจาตอรอง วางแผนรวมกบทมฝพายและทาขอตกลงกนวาจะจางเหมาทงเทศกาล นบตงแตเปด

สนามแขงขนเดอน ส.ค. – ธ.ค. หมายถงตงเรมจนสนสดการแขงขน ความมงหวงถงกรณชนะการแขงขนไปส

ตาแหนงชนะเลศ ทมฝพายไดคาจาง ราคาอยกบสถานการณการแขงขนวาไดพายกรอบ ตกลงเบองตนรอบละ

กบาท/คน/ทม หรอบางกรณตกลงกนแบบเหมาจายวาหากไดเขาสรอบชนะเลศแขงขนในสนามนนๆ เงนรางวล

ใหแบงกนในทมฝพาย

กรณท (2) และ (3) อาจมประเดนความสมพนธเชงอปถมภเนองจากผ จางตองการทาผลงานใหกบ

หนวยงาน/องคกรธรกจ เพอเผยการโฆษณา สบเนองจาก “บรษทเอกชน” ทตองการโฆษณาโดยตรงเพอ

ประชาสมพนธผลตภณฑและตองการมาสนคากบผซอในบรเวณจดงานแขงเรอ บรษทเอกชนยงมรปแบบการ

โฆษณาแฝงโดยการสนบสนน “ทมเรอ” โดยอนมตงบประมาณจานวนหนงทโดยตรงใหกบทมเรอ โดยม

ขอตกลงวาจะตองโชวสญลกษณของผลตภณฑหรอตราสญลกษณของบรษท เชน สวมชดทม ปาย

ประชาสมพนธฯลฯ ทมเรอทลงแขง ผจดการแขงขนจะตองประกาศชอเรอและผสนบสนนใหผชมขอบสนาม

ทราบดวย รวมถงสถานการณปจจบนในแตละสนามจะมถายทอดสดการแขงขนไปยงผชมทางบานถอเปนการ

โฆษณาทบรษทเอกชนใหการสนบสนนกจกรรมแขงเรออยางตอเนอง

123  

ทงน กรณ ทมเรอ เมอรบเงอนไขมาแลวจาเปนตองสรางผลงานอยางตอเนอง บทบาทของเจาของ

ธรกจ ขอมลจากการสมภาษณ เรองเงนสนบสนน “...กสนบสนนไปตามนโยบาย เราจะมแผนประจาปในการ

จดสรรเงนใหกบทมเรอ และมอบใหสนามแขงเรอ สวนใหญอาศยเครอขาย 3 รปแบบเลย คอ หนงสนบสนน

สนามแขง มอบใหเจาภาพไป ใหเงนและอปกรณ สองสนบสนนผานทมเรอโดยตรง มบางพนทสนบสนนผาน

ทมผจดรายการแขงขน ซงเรากตดตามผลงานของเรอเชนกนวา ไปแขงสนามไหนมาบาง ไดถวยไดรางวล

หรอไม ถามผลงานเรากรกษาความสมพนธตอ ถาไมมผลงานเรากพจารณาตามเกณฑของเราเชนกน....”

สมภาษณทมเรอ กานน บ. จงหวดพจตร “...ถาสงหไมใหผมลานหนงตอป ผมกจะเลกดแลเรอแลว

คดดคาใชจายมนเยอะ คาจางฝพาย คาลากจง คากน คาทพกและคานามน...แตพอไดมาทาหนาทพาลกทม

ไปแขง บางทเรากอยากชนะ จะไดเปนขวญกาลงใจใหกบทมเรา ชอเสยงของเรา กมหลายวธทจะพาทมชนะ

คอ การหาฝพายเกง จดระบบการฝกซอม อาหาร และชนะเรากมอบเงนรางวลทเขาไดใหไปแบงกนเอง...”

ฉะนน ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชนในสนามเปนผลมาจากทมคนจานวนมากเขา

มาในบรเวณจดการแขงขน ถอเปนตลาดผบรโภคแหลงหนง รวมถงผ เลนพนนแขงเรอดวย วธการดงดดใจ คอ

“การโฆษณา” ในสนามจะสงผลหลายภาคสวน ทงผบรโภคและการโฆษณาในบรเวณสนามแขงขนจงเปน

อปสงคของการจดแขงเรอยาวประเพณ นามาสการสรางความสมพนธระหวาง “เจาของตวเรอ” และ “ทม

ฝพาย” ตามเงอนไขการสรางผลงาน เมอมการจดการแขงขนสนามตางๆ เจาของตวเรอทมผ สนบสนน

งบประมาณจงตองนาเรอลงแขงขนใหไดจานวนสนามใหมากทสด และจาเปนตองหาทมเรอมาอยในสงกด

เพอใหสามารถลงแขงขนในสนามตางๆ ไดตามแผน ทมฝพาย ซงประกอบไปดวยคนจานวนหนงจงพฒนา

กลมของตนใหมอานาจตอรองราคาคาจางได

(4) ธรกจทเกยวของกบการพฒนา “ธรกจตวเรออปกรณทเกยวของ” เนองจากสนามแขงขนมรอบ

การแขงขนทเพมมากขน ตวเรอ เรอซงเปนพาหนะทสาคญในการแขงขนกมการพฒนา ปรบปรง สรางขนมา

เพมขนตามปจจยความตองการของผบรโภค ขอมลจากการสมภาษณพบกวาในกลม “เจามอ” ทรบพนนม

ความเปนปจเจกสง มทงเซยนพนนและคนในวงการทมเรอ กลมแรก คอ คนในทมเรอ ซงมหลายระดบ เชน

เจาของเรอ ผจดการเรอ ผ ฝกฝพาย และอนๆ ซงไมทกคนในทมเรอแลวแตปจเจก กลมทสอง คอ คนท

เกยวของกบ “ตวเรอ” ซงสวนใหญเปนเจาของอตอเรอ /ซอมบารงตวเรอ ผ เจาของธรกจซอ-ขายเรอและ

124  

อปกรณเกยวของ กลมทสาม คอ กลมนกพนนอาชพและนกพนนสมครเลน นนหมายความวาการขยายตว

ชางและอตอเรอมปจจยกระตนใหขยายตวตามสนามจดแขงขนเรอยาวประเพณ

การคดคนวธการใหม เชน การประดษฐใบพาย การพฒนาตวเรอใหแลนไดดในลานา การประดษฐ

เครองมอเปนรถลากจงเรอ ฯลฯ เมอมสนามแขงขนเพมมากขนจากเดมทสภาพการแขงขนเรอยาวเฉพาะคนใน

พนทเดยวกนและบรเวณใกลเคยงกนในอดตไดกลายสภาพมาเปนการแขงขนเรอยาวทวประเทศ กอเกดธรกจ

ลากจงเรอ การลากจงจะใชรถบรรทกเรอสามารถเคลอนยายไปยงสนามแขงทอยในภาคตางๆ ได

สนามแขงขนเพมมากขน ชองทางการหาขอมลการเลนพนนเรอเรมมการพฒนาอยางตอเนอง มการ

จดระบบขอมลททนสมย การหาขอมลจะใชวธการพดคย และมกจะหาขอมลในเวบไซต, กอตงสมาคม/ชมรม

เรอยาวแตละจงหวด มการใช Social network เพอสงขอมลใหกบกลมอยางตอเนอง “ขอมล” โดยเฉพาะ

ขอมลเกยวกบการซอ ขาย แลกเปลยน “ตวเรอ” และอปกรณทเกยวของเพอนามาใชในสนามแขงเรอมมากมาย

นนหมายถง การสรางความสมพนธแบบเครอขายทางานรวมกบทมผจดรายการแขงขนใหประชาสมพนธธรกจ

ในสนามแขงเรอดวย เมอมเรอทเขาแขงขนชนะ ซงถอเปนการสรางผลงาน ชอเสยงใหกบมกลมธรกจท

เกยวของดวย เชน ชอเสยงของอตอเรอ อตอเรอทมชอเสยงจะทาใหเจาของเรอนาเรอไปซอมบารง ปรบปรง

ดดแปลง และเพมอปกรณอนๆ สงผลใหมรายไดเพมมาก และจากการลงพนทสมภาษณพบเจาของอซอมเรอ

เจาของธรกจอาจพฒนารายไดจากกจการตวเอง ในสนามแขงเรอในวงการพนนแขงเรออกมบทบาทหนงเปน

“เจามอ” รบพนนจากนกพนนระดบกลาง ซงอาจจะถอเปนเรองของปจเจกชน แตดวยเครอขายและ

ความสมพนธทาใหมองเหนความเชอมโยงระหวางเจาของธรกจเกยวกบ “ตวเรอ” การพนน ทมจดรายการ

แขงขน ทมเรอและสนามแขงเรอ เปนตน

 

4.5  ผลกระทบจากการพนนแขงเรอ 

ปจจยและความเงอนไขการเปลยนแปลงในกจกรรมแขงเรอการแขงเรอ จากเดมเปนกจกรรมเพอ

ความสนกสนานเพอความสามคคทมอยในอดต เรมมเปลยนแปลง เพราะคานยมทเปลยนไปตามกาลเวลา

และยคสมย ประเพณการจดการแขงเรอทสมพนธกบวถชวตกลายมาเปนเพยงเรองทเลาสบตอกนมา การจด

กจกรรมเพอ  

125  

4.5.1 ผลกระทบทางตรง 

   การจดงานแขงเรอกระตนเศรษฐกจเมอมการจดงานแขงเรอ โดยมผลกระทบทางตรงทนาสนใจ คอ  

1. นโยบายการทองเทยวนามาสการกระตนเศรษฐกจ ในระดบชมชนกจกรรมดงกลาวมผลทา

ใหเกดการมรายไดของกลมแมคาขายรายยอย กลมธรกจทองเทยว และอนๆ ปจจยและเงอนไขในดาน

การเมอง เศรษฐกจและสงคมของชมชนเปลยนแปลงสงผลใหการจดกจกรรมการแขงเรอมมตของการซอนทบ

ระหวาง “การละเลนพนบาน” กบ “เกมสกฬา” และ “มการพนน” เขามาเกยวของ โดยผ นาทองถนยงคง

สนบสนนใหมกจกรรมกระตนเศรษฐกจ ในการจดกจกรรมเพอการอนรกษฟนฟประเพณทองถนจงมได

ผลสมฤทธตามหลกการสงเสรมอนรกษวฒนธรรมอนดงามของทองถนโดยตรง ในอกดานหนงสนามแขงเรอท

จดกจกรรมเพอการอนรกษฟนฟประเพณทองถนมความทบซอนกบการเปนแหลง “อบายมข” ดวย

ในการน ผลการศกษาทพบวา โครงขายความสมพนธระหวางกลมผลประโยชนจดงานแขง

เรอยาวประเพณ ไดแก กลมนกพนน ทมจดรายการแขงขน (Team Promoter) เจาของเรอและทมเรอ

บรษทเอกชนทมความสมพนธเชงอปถมภงบประมาณใหเจาภาพจดสนาม เพอใหเกดทมเรอมาแขง ผ จด

รายการแขงขนจงอาศยเครอขายความสมพนธเพอเชญทมเรอมาแขงขน นกพนนกอยากจะชมการแขงขนทสส

ลนระทก สนก ตนเตน ยากตอการคาดเดา นาไปสการเลนพนน กลมผ เลนพนน สมพนธกบ คนในวงการทม

เรอ กลมแรก คอ คนในทมเรอ ซงมหลายระดบ เชน เจาของเรอ ผจดการเรอ ซงไมทกคนในทมเรอแลวแต

ปจเจก กลมทสอง คอ คนทเกยวของกบ “ตวเรอ” ซงสวนใหญเปนเจาของอตอเรอ /ซอมบารงตวเรอ

ผ เจาของธรกจซอ-ขายเรอและอปกรณเกยวของ กลมทสาม คอ กลมนกพนนอาชพและนกพนนสมครเลน

สวนผ เลนมหลากหลายทกกลมทกลาวมาขางตน โดยทกกลมดาเนนกจกรรมเผอผลประโยชนของกลมในสนาม

ทจดแขงเรอ ตามวตถประสงคของการจดกจกรรมเพอการอนรกษฟนฟประเพณทองถน

2. ในกจกรรมการแขงเรอพบวาม “ธรกจโฆษณาแฝง” จากกลมธรกจทตองการประชาสมพนธ

ผลตภณฑของบรษท โดยธรกจดงกลาวมสวนในการสนบสนนใหเกดกจกรรมการแขงเรอ 2 รปแบบ คอ

(1) การสนบสนนทนใหกบสนามแขงขน (2) การสนบสนน “ทมเรอ” โดยอนมตงบประมาณจานวนหนงท

โดยตรงใหกบทมเรอ กลมนกการเมอง เปนกลมหนงทมอทธพลตอการจดงานแขงเรอเปนหนงในนโยบายหา

เสยงเพอเปนประโยชนทงตนเองและคะแนนความนยม “ฐานคะแนนเสยง” เพอมงหวงการสนบสนนในระยะ

126  

สนและระยะยาว นกการเมองในบางพนทม “ตวเรอ” หรอม “ทมเรอ” เพอใชลงแขงขนในสนามตางๆ ซง

เทากบวาเปนการมอานาจในการอนมตจดงานโดยอาศยอานาจหนาททางการเมองอนมตงบจดงานในลกษณะ

“เจาภาพหลก” และเมอม “ตวเรอ” หรอม “ทมเรอ” จะมเงอนไขไปขอรบการสนบสนนจากภาคเอกชนท

ตองการชองทางในการโฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑในลกษณะ “เจาภาพรวม” ดวย

ขอเทจจรงทปรากฎในสนามทจดกจกรรมแขงเรอนามาสความสมพนธเชงอปถมภแลกเปลยน

ผลประโยชนเพอใหการจดแขงเรอเปนไปตามเงอนไขการเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม “บรษทเอกชน”

จดมงหมายตองการโฆษณาโดยตรงเพอประชาสมพนธผลตภณฑและตองการมาสนคากบผซอในบรเวณจด

งานแขงเรอ บรษทเอกชนยงมรปแบบการโฆษณาแฝงโดย โดยมขอตกลงวาจะตองโชวสญลกษณของ

ผลตภณฑหรอตราสญลกษณของบรษท เชน สวมชดทม ปายประชาสมพนธฯลฯ ทมเรอทลงแขง ผจดการ

แขงขนจะตองประกาศชอเรอและผสนบสนนใหผชมขอบสนามทราบดวย รวมถงสถานการณปจจบนในแตละ

สนามจะมถายทอดดสดการแขงขนไปยงผ ชมทางบานถอเปนการโฆษณาทบรษทเอกชนใหการสนบสนน

กจกรรมแขงเรออยางตอเนอง ผลกระทบขางตนนามา รปแบบและกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนตอ

กจกรรมนถกลดบทบาทลง ผ มบทบาทในการกาหนดนโยบาย คอ นกการเมองและภาคธรกจ ซงกระบวนการ

จางเหมายทมผจดรายการแขงขนทาหนาทแทนคณะกรรมการชมชนเชนในอดต ผจดรายการแขงขนจงตอง

ปรบเปลยนกจกรรม ขนตอนและอนๆ เพอตอบสนองนโยบายของผ จางงาน ในขณะเดยวกนกนามาสการจาย

ผลประโยชนตางตอบแทนเพอใหมาโอกาสในการทางานนนๆ ดวย

3. ผ เลนพนนไดรบผลกระทบโดยตรง

ในการน ขอประมวลสถานการณผลกระทบทางสงคมจากการเสวนากลม จากผ เลนระดบและ

ผ เลนรายยอย ประกอบไปดวย

1) ปญหาหนสน เพราะเลนพนนเปนการเสยง ผลจากการเสยงมไดเปนดานบวกเสมอไป การ

เสยงและมผลทางลบ ทาไปสการก ยม เปนหนสน และเดอนรอนเมอหนเกากยงไมไดจาย มปจจยสนบสนน

จากการแขงเรอบอยๆ หวงจะไดทนคนกยงเปนปญหาหนสนเพมขน

127  

2) ปญหาความขดแยงในกลมนกพนนทนามาสการใชความรนแรง อาชญากรรม การกอเกด

วฒนธรรมคานยมทมงผลประโยชนสวนบคคลมากกวาสวนรวม เปนเงอนไขไปสการเอารดเอาเปรยบของคนใน

ชมชน กรณชมชนมจานวนนกพนนเพมมากขนจะสงผลตอปญหาสงคมเชงโครงสราง

3) การเลนพนนนามาสปญหาความขดแยงในครอบครว กรณทสมาชกในครอบครวเลนพนน

เรอโดยทสมาชกคนอนไมเหนดวย กรณ สามกบภรรยา, พอกบลก, แมกบลก เปนตน นามาสการทะเลอะ

เบอะแวงจากเรองเลก เมอสะสมกจะบานปายไปสการหยารางของสาม-ภรรยา การหนออกจากบานจากลกท

ไมพอใจพอแมบนเรองการพนน เปนตน

4) การมงเอาชนะ “ทมเรอ” นามาสการเสพสารกระตน นามาสการเปนผตดสารเสพตดได

4.5.2 ผลกระทบทางออม 

ในดาน “การพนน” จากการศกษาในขนตนพบวาในการจดแขงขนเรอยาวประเพณ โดยท

“เรอ” ถอเปนสญลกษณทตวแทนของคนในเครอขายความสมพนธในชมชน ถงแมวา “ตวเรอ” ทเปนของชมชน

จะลดบทบาทลง “ตวเรอ” ของนกการเมอง นายทน ทพรอมสนบสนนกจกรรมการแขงเรอ แตสงทคนในชมชน

มสวนรวม คอ คนในชมชนไปเปนสวนหนงของ “ทมเรอ” การท “ตวเรอ” หรอ “ทมเรอ” ไปแขงขนกบเรอนอก

ชมชน ความมนใจในความเปนทมเรอ ความเปนคนรจกกน นามาสการเลนพนน มกจะมการเลนแบบ

“ตดปลายนวม” ของผ เลนพนนทชนชอบการลน คาดเดา นาไปสการแสดงออกวาเลนพนนเรอเปนเรองปกต

ไดเลน ไดลนเพอความสนกสนาน ในเชงนโยบายกไมมกฎหมายควบคม หรอลงโทษเมอพฤตกรรมการเลน

พนนเรออยางชดเจน การเลนพนนนามาสปญหาทมผลทางตรงและทางออม ในทกลาวถง “การเหนการเลน

พนนเรอเปนเรองปกต ซงกระบวนการเลนพนนเรอจะตองสนใจ หาขอมล ขอมลจากการวจยพบวากลมผ เลน

พนนเขาสการเลนพนน สวนใหญมจดเรมตนมากจากบรบทแวดลอมทสมพนธกบกจกรรมแขงเรอ การชม

การแขงขนทตองการเพมความสนกในการชมและเชยร การมเพอนหรอคนรจกชกชวนหรอกระตนการใหเลน

พนนกนเองในกลม โดยความสมพนธใกลชดกน การทาดวนกน วางเดมพนเพอใหชมแขงเรอใหสนกสนานเพม

ยงขน และนามาสการเปนนกพนนตอมา โดยทมพฤตกรรมการเลนพนนมากชนดเพมมากขน มไดยดวาเลน

พนนเรอเพยงประการเดยว นามาสการเลนพนนมวย พนนไกชน พนนฟตบอล ฯลฯ โดยสรปผลกระทบ

128  

ทางออมของการเลนพนนเรอนามาสการตดสนใจเลนพนนจากสงเรารอบๆ ทเสนอรปแบบการพนนเขามาให

เลอกเลน

128  

 

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

โครงการศกษาการพนนกบการแขงเรอยาวประเพณ ใชวธการศกษาใชกรอบแนวคดเรองตลาดมา

วเคราะหรปแบบการพนนแขงขน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการเลนพนน รวมถงปรมาณความถ

ในการเลนเพอดปรมาณวงเงนพนนแขงเรอยาว รวมถงผลกระทบทเกดจากการเลนพนน และการวเคราะห

โครงขายความสมพนธทางสงคมของผ มสวนเกยวของกบการเลนพนนแขงเรอยาวประเพณ

การเกบขอมลเรมตนศกษาขอมลจากเอกสารและขอมลภาคสนามในพนทศกษาการจดแขงขนเรอยาว

ประเพณเขตหวดพษณโลกและพจตร ศกษาบรบทภมหลงของงานแขงเรอยาวประเพณในอดตและ

เปลยนแปลงจนถงปจจบนโดยการเกบขอมลการสมภาษณเชงลก(In-depth Interview) และการวธการสนทนา

กลม (Focus Group) และสงเกตการณในกจกรรมการแขงขนเรอยาวประเพณ เมอประมวลสถานการณการ

เลนพนนการแขงเรอยาวประเพณในพนทแลว การศกษาครงนพบวาอปสงค (Demand) ของการจดแขงขนเรอ

ยาวประเพณมาเปนปจจยในการกาหนดโครงสรางของอปทาน (Supply) ของการแขงขนของทมเรอ

ดานอปสงคเรมตงแต “เจาภาพ” สบเนองจากกระแสของการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณ

อนดงาม รวมทงกระตนการทองเทยว นามาสการเพมขนของสนามแขงขนเรอ มการพฒนาเรอเขารวม

สนามแขงขน กอเกดความสมพนธในกลมผลประโยชนทเกยวของกบกจกรรมแขงเรอประกอบไปดวย เจาภาพ

จดงาน เจาของเรอ ทมเรอ ทมฝพาย กลมธรกจทเกยวของกบ “ตวเรอ” และอนๆ ในกลมนกพนนแขงเรอทใช

สนามแขงเรอเปนสถานทเลนพนน เมอมสนามเรอเพมขนกอเกดเครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการเลน

พนนทมทงพนนแบบเดมพนและตอรอง การจดงานแขงเรอนามาสการเลนพนนทสนามแขงเรอ และยงไมม

มาตรการการควบคมปญหาพนนในกจกรรมแขงเรอผลกระทบจากการเลนพนนแขงเรอนามาสเครอขายและ

ความสมพนธพฤตกรรมการเลนพนนแขงเรอม 3 กลม คอ (1)นกพนนระดบใหญ (2)นกพนนระดบกลาง (3) นก

พนนรายยอย

129  

 

5.1 ผลการศกษาพบวา

1.การจดงานแขงเรอยาวประเพณเปลยนแปลงไปจากอดตซงมเงอนไขภายในและปจจย

ภายนอก

ในอดตงานแขงเรอยาวเปนกจกรรมเพอความสนกสนานและความสามคคของคนในชมชนทรวมมอกน

เตรยมจดงานรนเรงในชมชน เปนการละเลนทสอดคลองกบวถชวตความเปนอยของชนบท การจดกจกรรมตอง

อาศยทงความสามคคและความรวมแรงรวมใจจากคนในชมชนเปนจานวนมากทจะมาเปนฝพายทมความ

ชานาญในการพายเรอ ตอมาเรมมเปลยนแปลง ปจจยภายใน คอ การใชเรอเพอการสญจรทางนาของ

คนในชมรมนาไดลดลง เพราะมการคมนาคมผานถนนทสะดวกมากขน ปจจยภายนอก ในดานการเมอง

เศรษฐกจและสงคมของชมชนเปลยนแปลงสงผลใหการจดกจกรรมการแขงเรอตามทกลาวมาขางตน

เปลยนแปลงไปเปนการจดงานแขงเรอเพอการอนรกษภมปญญาทองถน และสงเสรมประเพณอนดงาม รวมทง

กระตนการทองเทยวของหนวยงานของการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) และองคกรปกครองสวนทองถน

ซงมผบรหารทองถนในหลายพนทกาหนดนโยบายนใหสอดคลองกบแผนปฏบตการประจาปและไดจดทา

โครงการแขงขนเรอยาวประเพณ ในการเปนผสนบสนนทนน มกจะเปนทรกนในนาม “เจาภาพ” โดยรวม

เจาภาพเปนผสนบสนนงบประมาณทงหมดเพอจดงานแขงเรอในสนามแขงนนๆ

ปจจยภายนอกดงกลาวทนามาสการเกดสนามแขงเรอมจานวนเพมมากขน เมอสนามแขงขนเรอม

มากขน นามาสการสรางทมเรอเพอมาแขงขน หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานราชการ และ

ภาคเอกชน ซงใช “เรอ” เพอการโฆษณาประชาสมพนธองคกร หนวยงาน สถานท กระตนเศรษฐกจภายใน

และภายนอกชมชน สงเสรมการทองเทยวในชมชน หรอแมกระทงโฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑของ

ภาคเอกชน การมกาหนดการแขงขนทวางแผนไมใชชนกน จงกอเกดการจดทาปฏทนการแขงขนประจาป

ขนมา การกอเกดกลมทมเรอทนาเรอมาแขงขนม 3 กลม คอ 1) ชมชนเปนเจาของเรอ กลมท 2 เรอเปนของ

หนวยงานราชการ และกลมท 3 เรอเปนเอกชนซงเปนนกธรกจ/นกการเมอง โดยแตละกลมมลกษณะความ

เปนเจาของเรอ มการบรหารจดการทมโดยม “ผจดการทม” การกอกดกลมฝพายทพฒนามาจากพายเฉพาะ

กจมาสการเปน “อาชพฝพาย” โดยทงสามกลมนาเรอไปลงแขงขนในสนามตางๆ

130  

 

การเกดขนของสนามแขงเรอทเพมจานวนมากขน เกดจากปจจยจาก “เจาภาพ” กอยากจะจดงานทม

คนมารวมงานแขงเรอยาวจานวนมาก เจาภาพมกจะหาสถานทจดจดแขงเรอทจะมคนมาเทยวงานแขงเรอและ

ไดทากจกรรมอนๆ ดวย จงมกอนมตใหจดงานทหนาวด สถานททองเทยวในทองถนเชนบง หนอง คลองและ

ตามทตกลงรวมกนวาสามารถจดงานแขงขนเรอยาวประเพณได ในดานรปแบบการดาเนนการจดงานแขงเรอ

แตเดมทากนเองในรปแบบ “คณะกรรมการวด” ทเปนตวแทนจากสมาชกของคนในชมชนเขามามสวนรวมการ

จดงาน เมอเปลยนรปแบบมาส “เกมสการแขงขน” รปแบบการจดงานเปลยนแปลงเมอมการจดงานแขงเรอ

ขนมาซงแตเดมมคนในชมชนมารวมมอกน การกอเกดทมจดแขงเรอแบบเบดเสรจ (Team Organize) ซงม

บทบาทสาคญในปจจบน เพราะรบหนาทดาเนนการจดการแขงขน มกระบวนการทางานเปนทมงาน (work

team) เรมมความสาคญตงแตการเตรยมการกอนจดการแขงขน ระหวางการแขงขน จนแลวเสรจมอบถวย

รางวลชนะเลศการแขงแตละประเภท

2) รปแบบการจดงานกอเกดกลมผลประโยชนในกจกรรมแขงขนเรอยาว ประกอบไปดวย เจาภาพ

เจาของเรอและทมเรอ ทมฝพาย กลมธรกจทเกยวของและนกพนนแขงเรอ

ในการจดแขงเรอในปจจบนมประเดนกลมผลประโยชน (Interest Group) ในทนหมายถงกลมของ

บคคลทรวมกนเปนกลมและมผลประโยชนจากกจกรรมแขงเรอ ในกลมทรวมกนแบบเปนทางการและไมเปน

ทางการไดสะทอนความความตองการของกลมตองการเรยกรองให “เจาภาพ” หรอผ มอานาจสงสดในการ

ดาเนนกจกรรมไดสนองตอบตอผลประโยชนเฉพาะอยางของกลมตน ซงอาจจะเปนการออกกฎ กตกา การ

กาหนดนโยบายการจดงาน การจดสรรงบประมาณเงนรางวล เงนคาลากจง และอนๆ รวมไปถงเรอง

ผลประโยชนเชงอดมการณ เปนตน ในการนคณะวจยไดจดทาผงกลมผลประโยชนในกจกรรมแขงเรอ

ประกอบไปดวย เจาภาพ เจาของเรอและทมเรอ ทมฝพาย กลมธรกจทเกยวของและนกพนนแขงเรอ

การแขงเรอมธรกจโฆษณาแฝงมารวมสนบสนนการจดงานแขงขนเรอยาวประเพณ “ธรกจโฆษณา

แฝง” จากกลมธรกจทตองการประชาสมพนธผลตภณฑของบรษทเอกชน โดยธรกจดงกลาวมสวนในการ

สนบสนนใหเกดกจกรรมการแขงเรอ 2 รปแบบ คอ (1) การสนบสนนทนใหกบสนามแขงขน (2) การสนบสนน

“ทมเรอ” กลมนกการเมอง เปนกลมหนงทมอทธพลตอการจดงานแขงเรอเปนหนงในนโยบายหาเสยงเพอเปน

ประโยชนทงตนเองและคะแนนความนยม “ฐานคะแนนเสยง” เพอมงหวงการสนบสนนในระยะสนและระยะ

131  

 

ยาว ผลกระทบขางตนนามาซงรปแบบและกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนตอกจกรรมนถกลดบทบาท

ลง ผ มบทบาทในการกาหนดนโยบาย คอ นกการเมองและภาคธรกจ ซงกระบวนการจางเหมาทมผ จด

รายการแขงขนทาหนาทแทนคณะกรรมการชมชนเชนในอดต ผจดรายการแขงขนจงตองปรบเปลยนกจกรรม

ขนตอนและอนๆ เพอตอบสนองนโยบายของผ จางงาน ในขณะเดยวกนกนามาสการจายผลประโยชนตางตอบ

แทนเพอใหมาโอกาสในการทางานนนๆ ดวย

ในการจดแขงขนเรอยาวประเพณในแตละสนาม ทงเจาภาพและนกพนนถอเปนกลมหนงซงมกจะ

กาหนดพฤตกรรมของผจดการแขงขน (Promoter) โดยม 2 ประเดน คอ ปจจยแรกจากผ เลนพนนชอบทจะ

เลนพนนเรอใน “รอบการแขงขน” ทสส นอกจากดสนก ยากตอการคาดเดา นาไปสการทายผล การพนนจง

เกดขน กลมผ เลนพนนเขาสการเลนพนน รปแบบการเลนพนนแขงเรอในปจจบนการเลนพนนแขงเรอจะ

เกดขนกตอเมอความคดเหนไมตรงกน เนองจากการแขงเรอยงคงผกพนอยกบชมชน เรอเปนของชมชน การ

ไปชมและเชยรทมเรอจากหมบานนาสการทายผลแขงขนเรอยาว ผ ทมความนยมตดตามการแขงขนเรอยาว

เปนผลมาจากความพงพอใจทางอารมณ ความรสก ความเสยง ความตนเตน ความสนกสนานและความ

บนเทง ทงหมดถอเปนปจจยสาคญใหเลนพนน สาหรบการเลนพนนแขงเรอซงมผลกระทบตอผ เลนและ

ครอบครว การเลนพนนเรอนามาสปญหาความขดแยงในครอบครว การเลนพนนเรอเมอผ เลนหมดเงนไปกบ

การพนนในชวงการแขงขนรอบแรกๆ นาไปสการก ยมเพอทายผลคตอๆ มา เพราะหวงวาจะไดเงนคนและได

กาไรจากการเลนพนน สวนหนงกอเกดปญหาหนสน การก ยมเกดดอกเบยและความเดอดรอนเมอหนเกากยง

ไมไดจาย หนใหมกมาเพมเตม เปนตน

3) การจดงานแขงเรอนามาสการเลนพนนทสนามแขงเรอ และยงไมมมาตรการการควบคมปญหา

พนนในกจกรรมแขงเรอ

กลมผ เลนพนนเรอกลมคนในวงการเกยวของกบกจกรรมการแขงขนเรอยาว สวนมากจะเปนคนรจกกน

ในกลมเพอน วธการเลนจงม “เจามอ” และมการใชระบบ “เงนสด” เปนสวนใหญ การเลนพนนแขงเรอจะ

เกดขนกตอเมอความคดเหนไมตรงกน คนหนงคดวาเรอทอยฝายแดงจะชนะ ในขณะทอกคนหนงคดเหนวา

ฝายนาเงนจะชนะ จงเรมมการพนนกน ในการเลนพนนแขงเรอจะเรมเลนเวลาไดใน 2 ชวงเวลา คอ ชวงกอน

การแขงขนและระหวางการแขงขนโดยทเรอเขาค ณ จดสตารท สาหรบเจามอทรบพนนมความเปนปจเจกสง

132  

 

มทงเซยนพนนและคนในวงการทมเรอ กลมแรก คอ คนในทมเรอ ซงมหลายระดบ เชน เจาของเรอ ผจดการ

เรอ ผ ฝกฝพาย และอนๆ เชน ฝพาย (ลกเทอก) ซงไมทกคนในทมเรอแลวแตปจเจก กลมทสอง คอ คนท

เกยวของกบ “ตวเรอ” ซงสวนใหญเปนเจาของอตอเรอ /ซอมบารงตวเรอ ผ เจาของธรกจซอ-ขายเรอและ

อปกรณเกยวของ กลมทสาม คอ กลมนกพนนอาชพและนกพนนสมครเลน สวนผ เลนมหลากหลายทกกลม

สมพนธกบทกลาวมาขางตน

ผ ใหบรการรบพนนแขงเรอ “เจามอ” สวนใหญมประสบการณตรงและความเกยวของกบงานแขงเรอ

มาเปนระยะเวลาหนง สวนใหญเลนพนนแขงเรอมาจนเรยนรและเขาใจในวธการเลนและรปแบบการแขงขน

ซงแบงออกเปน 2 กลม คอ (1) กลมสมพนธกบทมเรอ (2) กลมผ เลนการพนน แบงออกเปน 3 กลม 1) นก

พนนระดบ “เซยนเรอ” ไดแกนกพนนทเปนทง “เจามอ” รบแทงและ “เปนผ เลนพนน” หรอเปนทงสอง ในรปแบบ

แบบวางเดมพนและตอรอง โดยสวนใหญเกยวของใน “ทมเรอ” เชน เจาของเรอ ผจดการเรอ หวหนาทมฝพาย

และอนๆ เปนตน กลมเซยนจะตดตามการแขงเรอในสนามตางๆ เปนผตดสนใจนาเรอลงแขงหรอไม มการ

ประเมนศกยภาพของทมเรอและใชกลยทธตางๆ ทงกอนแขง ระหวางแขง และสนสดการแขงขน ทงในสนามท

กาลงแขงและสนามตอๆ ไป เพอใหทมเรอไดประโยชนจากการแขงขน ทงน “เซยนเรอ” จะมทมงานหรอผชวย

ในการรบและแทงพนน ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงระหวาง 10,000 บาทขนไป ตอรอบการแขงขน 2) นก

พนนระดบกลาง เปนนกพนนทตดตามการแขงขนเรอ โดยเดนทางไปเลนพนนในเฉพาะสนามทประเมนแลววา

ไดประโยชนจากการแขงขนซงกลมนอาจมไดเปนเกยวของกบทมเรอโดยตรงเหมอนกลมเซยนเรอ กลมนอาศย

การเชอมโยงความสมพนธแบบเครอขายโดยมขอมลเกยวกบทมเรอประกอบการตดสนใจพนนแขงเรอ ซง

อาจจะเปน “เจามอ” รบแทงหรอเปน “ผ เลนพนน” หรอเปนทงสอง ในรปแบบแบบวางเดมพนและตอรอง

ปรมาณวงเงนทเลนพนนสงระหวาง 1,000-9,999 บาท ตอรอบการแขงขน 3) นกพนนรายยอย ไดแก ผ เลน

พนนแขงเรอเปนครงคราว เลนเฉพาะสนามใกลบาน เลนเฉาะทมเรอทตนเองมสวนเกยวของและมขอมล เชน

พนนเรอทมาจากชมชนเดยวกบตนเองอาศยอย หรอคนในครอบครวเปนฝพาย เลนเรอดงทประเมนวาจะชนะ

เปนแชมปและอนๆ เปนตน กลมนถอเปน “ผ เลนพนน” ทงในรปแบบแบบวางเดมพนและตอรอง ปรมาณ

วงเงนทเลนพนนสงระหวาง 20-990 บาท ตอรอบการแขงขน กลมผ เลนพนนซงใชสนามแขงเรอเปน “บอน”

สาหรบพบปะของเครอขายของผลนพนนเรอ สวนมากจะเปนคนรจกกนในกลมเพอน คนในการจดกจกรรม

แขงขนเรอยาว

133  

 

การคานวณผ เลนพนนผศกษาคาถงจานวนรอบการแขงขน ซงสมพนธกบ “สนามแขงเรอ” ผ ทจด

รายการแขงขนและจดปะกบค ประเภทเรอของการแขงขน ได เปน 4 ประเภท คอ เรอยาวใหญ เรอยาว

กลาง เรอยาวเลก เรอยาวจว จานวนรอบการแขงสมพนธกบงบประมาณทเจาภาพสนบสนนการจดแขงเรอ

ดวย โดยจานวนรอบการแขงขนมากสมพนธกบคาใชจายในการเชญทมเรอจานวนมากมารวมแขงขนในสนาม

นนๆ เมอประมาณการจากการนบประเภทสนามจากการสมภาษณและปฏทนการจดแขงขนประจาป 2556

พบวาในจงหวดพษณโลก หากประมาณสนามทงหมด 18 สนาม แบงออกเปนสนามเลกจานวน 7 แหง,

สนามกลาง จานวน 8 แหง และสนามใหญ จานวน 3 แหง การประมาณการวงเงนพนนทาโดยใช หลกการ

คานวณ กาหนดประเภทสนาม*วนทจด*ประมาณการ/วน 1 วน (ตาสด-สงสด) อยระหวาง 2,912,574,000.00

-51,667,183,680.00 บาท/ป

สาหรบประมาณการจากการนบประเภทสนามจากการสมภาษณและปฏทนการจดแขงขนประจาป

2556 พบวาในจงหวดพจตร หากประมาณการสนามทงหมด 12 สนาม แบงออกเปนสนามกลาง จานวน 4

แหง และสนามใหญ จานวน 8 แหง โดยในพนทศกษาจงหวดพจตรไมปรากฏสนามเลกทจดการแขงขน

ประเภทเดยว การประมาณการวงเงนพนนทาโดยใช หลกการคานวณ กาหนดประเภทสนาม*วนทจด*

ประมาณการ/วน 1 วน (ตาสด-สงสด) อยระหวาง 5,499,648,000.00 - 97,560,207,360.00 บาท/ป

โครงขายความสมพนธระหวางกลมผลประโยชนจดงานแขงเรอยาวประเพณประกอบไปดวย

(1) กลมผ เลนพนน (2) เจาของเรอ มความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชนจดงานแขงเรอ (3) ทม

เรอ ความสมพนธระหวางผจดการกลมผลประโยชน คอ ทมฝพายมา โดยมผลประโยชนรวมกนตามเงอนไขท

ตกลงกน คอ จานวนเงนคาจางเปนการตอบแทน โดยทความสมพนธมหลายมต แบงออกเปน 3 ระดบ

คอ (1) จางทมฝพายเปนรอบ (2) จางเปนสนาม (3) จางเหมาทกสนามในชวงเทศกาลแขงเรอในปนนๆ

เปนคน

ในการศกษาพบวามธรกจทเกยวของกบการพฒนาธรกจตวเรออปกรณทเกยวของ เนองจากสนาม

แขงขนมรอบการแขงขนทเพมมากขน ตวเรอ เรอซงเปนพาหนะทสาคญในการแขงขนกมการพฒนา ปรบปรง

สรางขนมาเพมขนตามปจจยความตองการของผบรโภค การคดคนวธการใหม เชน การประดษฐใบพาย การ

พฒนาตวเรอใหแลนไดดในลานา การประดษฐเครองมอเปนรถลากจงเรอ ฯลฯ เมอมสนามแขงขนเพมมากขน

134  

 

จากเดมทสภาพการแขงขนเรอยาวเฉพาะคนในพนทเดยวกนและบรเวณใกลเคยงกนในอดตไดกลายสภาพมา

เปนการแขงขนเรอยาวทวประเทศ กอเกดธรกจลากจงเรอ การลากจงจะใชรถบรรทกเรอสามารถเคลอนยาย

ไปยงสนามแขงทอยในภาคตางๆ ได

การจดงานแขงเรอกระตนเศรษฐกจเมอมการจดงานแขงเรอ โดยมผลกระทบทาง ในระดบชมชน

กจกรรมดงกลาวมผลทาใหเกดการมรายไดของกลมแมคาขายรายยอย กลมธรกจทองเทยว และอนๆ

มตของการซอนทบระหวาง “การละเลนพนบาน” กบ “เกมสกฬา” และ “มการพนน” เขามาเกยวของ

โดยผ นาทองถนยงคงสนบสนนใหมกจกรรมกระตนเศรษฐกจ ในการจดกจกรรมเพอการอนรกษฟนฟประเพณ

ทองถนจงมไดผลสมฤทธตามหลกการสงเสรมอนรกษวฒนธรรมอนดงามของทองถนโดยตรง ในอกดานหนง

สนามแขงเรอท จดกจกรรมเพอการอนรกษฟนฟประเพณทองถนมความทบซอนกบการเปนสถานท “แหลง

อบายมข” ดวย

5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1. จากผลการศกษาพบวาการนโยบายจดงานแขงเรอเพอการ การอนรกษฟนฟประเพณ

ทองถนจงมไดผลสมฤทธตามหลกการสงเสรมอนรกษวฒนธรรมอนดงามของทองถนโดยตรง ในอกดานหนง

สนามแขงเรอซงมความทบซอนกน เมอกลมนกพนนไดใชสนามแขงเรอเปนสถานท “เลนพนนแขงเรอ” หรอ

เปนแหลง “อบายมข” ดวย ขอเสนอจากคณะวจยคดเหนวาควรมการระดมความคดเหนในพนทเพอหาวธ

กาหนดจดมงหมายและขอบเขตการอนรกษฟนฟประเพณ โดยแบงระดบของการออกมาตรการจากรฐสวน

และรฐสวนทองถน

รฐบาลสวนทองถนควรออกมาตรการ เรอง รปแบบการจดงานแขงเรอแขงเรอในแตละพนท รฐสวน

ทองถนควรมการระดมความคดเหนในพนทเพอหาวธกาหนดจดมงหมายและขอบเขตการอนรกษฟนฟ

ประเพณทองถนทมรปแบบเฉพาะของแตละทองถน โดยใชประชาชนมสวนรวมในการออกแบบและจดกจกรรม

แขงเรอตามความตองการของคนในพนท เชญชวนใหประชาชนมารวมการตรวจสอบใชงบประมาณจดงาน

โดยตรงจากประชาชน จากการสถตสนามแขงขนเรอยาวประเพณมจานวนเพมขน การโฆษณาของ

135  

 

บรษทเอกชนทตองการเสนอขายสนคาทแฝงมากบกจกรรมแขงเรอมเพมมากขน จงเสนอใหรฐบาลสวนกลาง

ออกมาตรการกระตนใหประชาชนรเทาทนกลวธการโฆษณาแฝงของบรษททเสนองบประมาณจดงานแขงเรอ

พรอมกบสรางแรงจงใจผบรโภคไปดวยผานการประชาสมพนธชองทางตางๆ

2) พฒนาตอยอดจากทมเรอทแขงขนเรอยาวประเพณระดบชมชนและทองถนไปสการเปนทมเรอ

แขงขนระดบสากล ปจจยการกอเกดธรกจทเกยวของกบการผลตเรอ กอเกดบคคลผ เชยวชาญเฉพาะดาน

ในบรบทของผจดการทม ทมการวางแผนดาเนนการทคานงถงตนทน อรรถประโยชนสงสด หาวธแกปญหาและ

อปสรรค มงดาเนนการเพอใหเกดการคมทน รวมถงการพฒนาใหเกดกาไรจากกจกรรมแขงเรอ บรบทของ

ผ เชยวชาญในการผ ฝก (โคช)ใชหลกวทยาศาสตรการกฬามาชวยฝกฝพาย บรบทผ ชานาญการพายเรอของ

นกกฬา (ฝพาย) หากนาทงหมดมาประยกตในการแขงเรอท “สมาคมพายเรอแหงประเทศไทย” สนบสนนการ

แขงเรอกรรเชยง, เรอแคน และเรอคยค ซงสามารถพฒนาตอยอดการสงนกกฬาในนามของทมชาตไทยไป

แขงขนในกฬาเอเชยนเกมส ชงแชมปเอเชย, ชงแชปมโลก และกฬาโอลมปคเกมสได ถอเปนการเปดโอกาสให

เกดการสบคนหาและพฒนานกกฬาจากทกภาคของประเทศไทยจากกจกรรมการแขงเรอยาวประเพณ

3) ขอเสนอแนะอนๆ

ในระดบจลภาค รฐบาลควรสรางมาตรการควบคมปญหาพนนในกจกรรมแขงเรอ และนาไปส

พฤตกรรมการตดพนนได ดงจะเหนไดจากทนกพนนระดบกลางยกระดบการเลนพนนไปสนกพนนระดบใหญ

โดยมปจจยจากเงนทไดจากบระบวนการแขงเรอ งบประมาณของเจาภาพจดสนามแขงขนทเพมมากขนอยาง

ตอเนอง และความสมพนธจากพฤตกรรมการเลนพนนทยงขาดมาตรการควบคม การใหความร ความเขาใจ

เรองรปแบบการพนน ปญหาและผลกระทบจากการเลนพนน ควรเรมตนทสถาบนครอบครว เพอใหเยาวชนร

ตระหนกเกยวกบผลกระทบจากการเลนพนนของปจเจกชน นามาสการเขาใจใหมวาการชมหรอเชยรกฬา

พนบานและมพฤตกรรม “ตดปลายนวมเลกๆ นอยๆ” คอ สงทปฏบตกนมาเปนวฒนธรรมในกจกรรมแขงขน

เรอยาวประเพณ ทงน พฤตกรรมดงกลาวอาจนาไปสการทดลองเลนพนนแบบหนงและอาจะไปสการเลน

แบบอนๆ ผลกระทบทางออมของการเลนพนนเรอนามาสการตดสนใจเลนพนนจากสงเรารอบๆ ทเสนอรปแบบ

ใหมอยางตอเนอง

136  

 

ในระดบมหภาค รฐบาลควรสรางความเขาใจใหมวาเรองการเลนพนนมใชเรองของปจเจกแต

เปนเรองของสงคม การทดลองเลนพนนในกจกรรมแขงเรอยาวประเพณเพอใหความสนก ตนเตนพรอมกบ

ชมการแขงขนเปนเรองของปจเจกชนเรมไปสสงคมกลมผ เลนพนน เครอขายความสมพนธและพฤตกรรมการ

เลนพนนถอเปนปจจยและเงอนไขใหผ เลนตอยอดไปสเลนพนนรปแบบอนๆ ได

 

137  

รายการอางอง

ขอมลจากเอกสาร

ชชชย โกมารทต.กฬาพนเมองไทยภาคกลาง : ศกษา และวเคราะหความเปนมา วธเลน และคณคา

กรงเทพฯ : บรษท สถาพรบคส จากด, 2549.

เดอ ลา ลแบร. จดหมายเหต ลา ลแบร ราชอาณาจกรสยาม. แปลโดย สนต ท. โกมลบตร. พมพครงท 2.

นนทบร : ศร ปญญา, 2548,หนา 243.

เทศบาลนครพษณโลก. การแขงขนเรอยาวประเพณชงถวยพระราชทานฯ จงหวดพษณโลก ประจาป 2547

วนท 18-19 กนยายน 2547.พษณโลก : เทศบาลนครพษณโลก, 2547.

ประไพ ทมพงษ(บรรณาธการ). เรอยาวไทย. นครสวรรค:นวสเสรนคร, 2533.

เรองรตน ฤทธวรฬห. การแขงขนเรอยาวประเพณ : ภาพสะทอนวถชวตชาวพษณโลก. วทยานพนธ

หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา มหาวทยาลยนเรศวร, หนา 72.

ขอมลจากการสมภาษณ

ขวญทอง สอนศร, เลขานการชมรมเรอยาวจงหวดพษณโลก กรรมการบรหารสมาคมเรอพายแหงประเทศไทย

ภมลาเนา จ.พษณโลก, สมภาษณ, 24 พฤศจกายน 2556.

ณรงค หอมสะอาด, สมภาษณ, 1 กนยนายน 2555.

ทองด นมจย, (62 ป), ภมลาเนา ต.เนนปอ อ. สามงาม จ. พจตร. สมภาษณ. 1 กนยายน 2555.

นาย ก. (นามสมมต), ผจดการเรอยาวไกรทอง กระทงแดง จงหวดนครสวรรค. สมภาษณ. 1 กนยายน 2555.

นาย ค. (ผจดการทมเรอไกรทอง กระทงแดง จงหวดนครสวรรค), สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.

นายประสทธ (นามสสมต),สมภาษณ, 1 กนยนายน 2555.

138  

นายเลก (นามสมมต),สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.

บญชา บญพรหม, สมภาษณ, 26 พฤษภาคม 2556. บญชา คารวะ,เจาหนาทเทศบาลตาบลโพธประทบชาง อ. โพธประทบชาง จ. พจตร, สมภาษณ, 22 พฤษภาคม 2556. ผวน ทองคา,ภมลาเนาจงหวดพจตร.สมภาษณ. 1 กนยายน 2555.

ไพรนทร เกดนอย, เจาของกจการ, สมภาษณ, 23 พฤษภาคม 2556.

มนญ จนทรเดช, ภมลาเนาจงหวดพจตร.สมภาษณ. 1 กนยายน 2555.

ลอม ชฟก,สมภาษณ, 1 กนยายน 2555.

สมภพ ชกร.(33 ป), ภมลาเนา เลขท 20/75 ถ.คลองกระเชนท อ.เมอง จ.พจตร. สมภาษณ. 1 กนยายน 2555.