หน่วยที่ 11 แนวคิดประชาสังคม...èöÓ ãêòÿÙ ù...

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 11

แนวคดประชาสงคม

ผชวยศาสตราจารย ดร.นธ เนองจ�านงค

ชอ ผชวยศาสตราจารยดร.นธเนองจ�านงควฒ ร.ด.(รฐศาสตร)จฬาลงกรณมหาวทยาลย ร.บ.เกยรตนยมอนดบสอง(รฐประศาสนศาสตร)จฬาลงกรณมหาวทยาลยต�าแหนง อาจารยประจ�าภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยนเรศวรหนวยทเขยน หนวยท11

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

11-2 ความคดทางการเมองและสงคม

แผนการสอนประจ�าหนวย

ชดวชา ความคดทางการเมองและสงคม

หนวยท 11 แนวคดประชาสงคม

ตอนท11.1 พฒนาการของแนวคดประชาสงคม11.2การศกษาประชาสงคมในยคปจจบน11.3กรณศกษาประชาสงคมในยคปจจบน

แนวคด1. ประชาสงคมเปนแนวคดทมมาอยางยาวนานและมความผนแปรตามบรบทสงคมในแตละยค

สมย เมอแรกทเกดแนวคดนขนมาในยคกรกโบราณ ประชาสงคมสะทอนถงความแตกตางระหวางการใชชวตทางการเมองในนครรฐ ซงเปรยบเสมอนการใชชวตอยในประชาสงคมอนอารยะและการใชชวตทางการเมองนอกอาณาบรเวณของนครรฐซงเปรยบเสมอนกบการใชชวตของพวกปาเถอนมมมองทมองวาประชาสงคมคอการใชชวตในสงคมการเมองยงพบเหนไดจากแนวคดของทอมสฮอบสและจอหนลอคตอมาเมอสภาพบรบทของสงคมเศรษฐกจและการเมองเรมเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะการขยายตวของระบบทนนยม แนวคดประชา-สงคมเองกไดเปลยนแปลงไปเชนกนประชาสงคมเรมถกมองวาเปน“อาณาบรเวณ”ทแยกออกจากสงคมการเมองทอยระหวางครอบครวและรฐจากแนวคดของเฮเกลและเปนพนททตวแสดงตางๆพยายามเขามาสงอทธพลทางความคดและอดมการณเพอแยงชงการครอบครองความเปนใหญตามแนวคดของอนโตนโอ กรมช นอกจากมมมองทมองวาประชาสงคมเปน“อาณาบรเวณ” ในลกษณะดงกลาวแลว อกหนงมมมองทส�าคญทสงผลกระทบตอแนวการศกษาในระยะหลงคอมมมองทมองประชาสงคมในฐานะ “องคกรสมาคม” รวมถงวฒนธรรมของการรวมกลมกนอยางสมครใจทมรากฐานจากแนวคดของอเลกซสเดอตอกเกอวลล

2. จากรากฐานดงกลาวแนวคดประชาสงคมในยคปจจบนไดมพฒนาการและการขยายขอบเขตในการศกษาไปอยางมากตวอยางทส�าคญไดแกการมองบทบาทของประชาสงคมวาเปนหนงในปจจยส�าคญทสงผลตอการเปลยนผานไปประชาธปไตยและการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยการมองประชาสงคมควบคกบการเกดขนมาของตวแสดงส�าคญทางสงคมและการเมองในยคปจจบนนนคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมการเชอมโยงแนวคดประชา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

11-3แนวคดประชาสงคม

สงคมเขากบแงมมของการพฒนา ผานทางแนวคดทนทางสงคม และการขยายมมมองของแนวคดประชาสงคมเขากบปรมณฑลระหวางประเทศผานแนวคดประชาสงคมระดบโลก

3. จากความหลากหลายของแนวคดประชาสงคมและการประยกตใชแนวคดดงกลาวในการศกษาปรากฏการณทแตกตางหลากหลาย ไดสรางความสบสนใหกบแนวคดนเปนอยางมาก นกวชาการ ผก�าหนดนโยบาย และนกกจกรรมเคลอนไหวมกจะมอง และใชแนวคดประชาสงคมในลกษณะทแตกตางกนเปนอยางมากขณะทนกวชาการจากฝงอเมรกามกจะมแนวโนมทจะมองประชาสงคมในฐานะของ“องคกรสมาคม”นกวชาการจากฝงยโรปหรอประเทศก�าลงพฒนาอาจมองประชาสงคมในฐานะของปรมณฑลทแยกออกจากรฐ และตลาด ส�าหรบ ผก�าหนดนโยบายมกจะมองประชาสงคมในฐานะของเครองมอเชงนโยบายสาธารณะในการบรรลเปาประสงคตางๆทงการพฒนาเศรษฐกจและสงคมส�าหรบนกกจกรรมมกจะใชแนวคดดงกลาวเปนเครองมอในการขบเคลอนในการบรรลเปาหมายทางสงคม

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท11จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายพฒนาการของแนวคดประชาสงคมในลกษณะตางๆได2.อธบายแนวทางในการประยกตใชแนวคดประชาสงคมในการศกษาปรากฏการณทางสงคมและ

การเมองในลกษณะตางๆ ได ไมวาจะเปนการเปลยนสประชาธปไตยการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยการพฒนาเศรษฐกจรวมทงบทบาทของประชาสงคมระดบโลก

3.อธบายตวอยางทเปนรปธรรมของแนวคดประชาสงคมในลกษณะตางๆได

กจกรรมระหวางเรยน1.ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท112.ศกษาเอกสารการสอนตอนท11.1-11.33.ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน4.ฟงรายการวทยกระจายเสยง(ถาม)5.ชมรายการวทยโทรทศน(ถาม)6.เขารบการสอนเสรม(ถาม)7.ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท11

สอการสอน1.เอกสารการสอน2.แบบฝกปฏบต3.รายการสอนทางวทยกระจายเสยง(ถาม)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


4.รายการสอนทางวทยโทรทศน(ถาม)5.การสอนเสรม(ถาม)

การประเมนผล1.ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน2.ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง3.ประเมนผลจากการสอบไลประจ�าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 11 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 11.1

พฒนาการของแนวคดประชาสงคม

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคตอนท11.1แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง11.1.1ประชาสงคมในฐานะสงคมการเมอง11.1.2ประชาสงคมในฐานะอาณาบรเวณทแยกจากรฐ11.1.3ประชาสงคมในฐานะองคกรสมาคม

แนวคด1. ในยคแรกเรมประชาสงคมถกมองในฐานะของสงคมการเมองโดยนบตงแตยคกรกโบราณ

ไดจ�าแนกใหเหนถงความแตกตางระหวางการใชชวตภายในนครรฐ ซงเปรยบเสมอน การใชชวตอยในประชาสงคมอนอารยะ และการใชชวตทางการเมองนอกอาณาบรเวณของนครรฐซงเปรยบเสมอนกบการใชชวตของพวกปาเถอนแนวทางในการจ�าแนกในลกษณะนยงคงเหนไดในงานของโทมสฮอบสและจอหนลอคทจ�าแนกความแตกตางระหวางการใชชวตในสภาวะธรรมชาตอนเปนสภาวะทปาเถอนโหดรายกบการใชชวตในสงคมการเมอง ซงประชาชนมการตกลงระหวางกนทจะเสยสละสทธตามธรรมชาตของตนใหกบองคอธปตยเพอเปนตวกลางในการสรางสนตและควบคมการใชความรนแรงภายในสงคม ในสภาวะดงกลาวจงเปนสภาวะทเออตอการเกดประชาสงคม อยางไรกตามความแตกตางส�าคญระหวางงานของฮอบสและลอคคอมมมองทมตอบทบาทและความสมพนธระหวางองคอธปตยกบประชาชนทลอคมองวาองคอธปตยควรมบทบาททจ�ากดทการรกษาความสงบสขในสงคมเทานน ไมควรใชอ�านาจในการละเมดเสรภาพของพลเมองจนเกนขอบเขต

2. ในยคตอมาทระบบทนนยมเรมเขามามบทบาทมากขน อาณาบรเวณทางการเมองเศรษฐกจและสงคมเรมมการแบงแยกอยางชดเจนมากขนความเปลยนแปลงนสงผลท�าใหมมมองทมตอประชาสงคมเปลยนแปลงไป ดงจะเหนไดจากแนวคดของเฮเกลทมองวาประชาสงคมคออาณาบรเวณทอยระหวางครอบครวและรฐเปนอาณาบรเวณทตอบสนองความตองการพนฐานของสงคมทครอบครวไมอาจตอบสนองไดอนเปนความตองการทเกยวของกบชวตทางเศรษฐกจดวยเหตนประชาสงคมในทรรศนะของเฮเกลจงมกเกยวของกบการเกดขนของสงคมทนนยม แนวคดทวาดวยประชาสงคมในฐานะอาณาบรเวณทแยกจากรฐยงไดรบการตอยอดจากงานของอนโตนโอ กรมชซงมองวาประชาสงคมคอพนทเฉพาะทแยกออกจากพนทของสงคมการเมองความแตกตางส�าคญ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในพนททงสองนคอตรรกะในการใชอ�านาจโดยในพนทของประชาสงคมมกจะอยบนฐานของตรรกะของการชกจง ในขณะทตรรกะของการใชอ�านาจในพนทของสงคมการเมองคอตรรกะของการใชอ�านาจบงคบใหอกฝายปฏบตตาม ดวยเหตนประชาสงคมจงเปนพนทเปดใหกบตวแสดงตางๆทงทางสงคมและการเมองเขาแยงชงการครอบครองความเปนใหญ

3. อกหนงมมมองส�าคญทมตอแนวคดประชาสงคมคอมมมองทมองวาประชาสงคมในฐานะขององคกรสมาคมมมมองดงกลาวไดรบการพฒนาจากงานของอเลกซสเดอตอกเกอวลลทศกษาประชาธปไตยในสหรฐอเมรกา แนวคดประชาสงคมของตอกเกอวลลอยบน ฐานคดทวาการรวมกลมองคกรสมาคมแบบสมครใจของพลเมองเปนสงส�าคญตอการท�างานของประชาธปไตย เนองจากในสงคมแบบประชาธปไตยทประกอบไปดวยปจเจกชนการรวมกลมองคกรสมาคมแบบสมครใจเปนกลไกทชวยใหปจเจกชนเรยนรทจะเสยสละผลประโยชนสวนตน ทงยงเปรยบเสมอนกบโรงเรยนประชาธปไตยทจะชวยพฒนาทศนคตและหลอหลอมทกษะทางสงคมใหกบพลเมอง

วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.1จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายคณลกษณะส�าคญของแนวคดประชาสงคมในลกษณะตางๆได2.อธบายทมาและบรบทแวดลอมของแนวคดประชาสงคมตางๆได3.อธบายประชาสงคมในฐานะองคกรสมาคมได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 11.1.1

ประชาสงคมในฐานะสงคมการเมอง

แมวาแนวคดเรองประชาสงคมจะเดนชดขนในบรบทของสงคมสมยใหมแตหลายฝายชวาในความเปนจรงแลว แนวคดหรอค�าวาประชาสงคมไดปรากฏเปนครงแรกๆ ในงานของอรสโตเตล (Aristotle)โดยค�าวาประชาสงคมหรอcivilsocietyในภาษาองกฤษมรากศพทจากภาษากรกวาpolitikekoino-niaและตอมาถกแปลเปนภาษาละตนวาsocietascivilisโดยทงค�าวาประชาสงคมในภาษากรกและละตนตางมความหมายวา“สงคมหรอชมชนทางการเมอง”(politicalsociety/community)ของพลเมองทมอสระและมความเทาเทยมกนภายใตระบบการปกครองตามกรอบกฎหมายซงในสมยนนสอความหมายถงสงคมทพลเมองมความตนตวในการแสดงบทบาททางการเมอง เปนสงคมทปกครองดวยกฎหมาย และกฎหมายนนถกมองวาเสมอน“คณธรรม”(virtue)ของสาธารณะเปนชดของจารตและคานยมทก�าหนดกระบวนการและรปแบบทางการเมอง1

แมงานของอรสโตเตลจะเปนครงแรกทปรากฏค�าทเปนรากศพทของประชาสงคมในปจจบน แตจอหน เอหเรนเบอรก (JohnEhrenberg)ตงขอสงเกตวารากฐานของแนวคดดงกลาวของอรสโตเตลไดถกพฒนามาจากปรชญาของเพลโต(Plato)โดยเพลโตตระหนกวาในสงคมการเมองประกอบไปดวยปจเจกชนทแตกตางหลากหลายทงในแงของสถานภาพทางสงคมเศรษฐกจอาชพหากสงคมการเมองหนงๆปลอยใหปจเจกชนมงแสวงหาผลประโยชนสวนตนโดยเฉพาะการมงแสวงหาความมงคงสวนตนเปนส�าคญยอมจะสงผลท�าใหเกดชองวางของความแตกตางระหวางพลเมองกลมตางๆ มากขน โดยเฉพาะคนรวยและคนจน หากเปนเชนนจะสงผลตามมาตอความออนแอและความเสอมของนครรฐ การด�าเนนชวตทด ทมอารยะจะเกดขนไดกตอเมอองคาพยพตางๆ ภายในสงคมการเมองมความเปนอนหนงอนเดยวกน แมวาโดยรากฐานแลวแตละคนจะมความแตกตางกนแตสามารถเปนหนงเดยวกนไดผานการแบงงานกนท�าดงเชนอวยวะตางๆ ของรางกายมนษย หรอการด�าเนนบทบาททแตกตางกนของคนบนเรอ ทจะเออใหเรอขบเคลอนตอไปได ทงนการจะเปนเชนนไดพลเมองตองยนยอมสละผลประโยชนสวนตนบางประการเพอผลประโยชนสวนรวมของนครรฐ2

ในท�านองเดยวกบเพลโตอรสโตเตลตระหนกถงความหลากหลายของพลเมองในนครรฐทงในแงครอบครว ชนชน อาชพ และสถานะทางเศรษฐกจ ส�าหรบเพลโตความหลากหลายนเปรยบเสมอนกบองคาพยพตางๆ ของรางกายทตางมบทบาททแตกตางกน แตสามารถท�างานรวมกนเปนหนงและสรางเสรมใหเกดชวตทดไดในนครรฐความทาทายส�าหรบประชาสงคมในทศนะของเพลโตดงทไดกลาวไปแลว

1JeanCohenandAndrewArato.(1992).Civil Society and Political Theory. Cambridge,Massachusetts:TheMITPress.p.84.

2JohnEhrenberg.(1999).Civil Society: The Critical History of an Idea.NewYork:UniversityPress.pp.3-6.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


คอการทแตละองคาพยพยดถอผลประโยชนสวนตนเปนทตง และสงผลตามมาท�าใหความเปนอนหนงอนเดยวของประชาสงคมออนแอลงอรสโตเตลเองไดเลงเหนปญหานเชนเดยวกบเพลโตแตมมมมองทเพมเตมจากเพลโตวาทางออกของความทาทายดงกลาวอยทการออกแบบการจดการปกครองทผสมผสานอยางเหมาะสม(properlymixedpolity)ระหวางระบอบกษตรย(monarchy)อภชนาธปไตย(aristocracy)และระบบโพลต(polity)3ระบอบผสมดงกลาวจะสามารถสนองตอบความตองการทหลากหลายของคนในสงคมการเมองได ทงนอรสโตเตลไดวเคราะหคณลกษณะและความตองการของคนในชนชนตางๆ วาส�าหรบคนรวยและคนจน เปนกลมคนทขบเคลอนดวยความโลภ ความกลว และความไมมนคง ขณะทคนรวยรจกแตเพยงวธการปกครองคนอน คนจนเปนกลมทรจกแตเพยงการเชอฟงและยอมตาม ส�าหรบชนชนกลาง มกเปนกลมคนทเปดกวางตอเหตผล ระเบยบวนย การรอมชอม จากธรรมชาตของทงสามชนชนดงกลาวอรสโตเตลชวาระบอบการปกครองทดควรทจะตองสามารถออกแบบใหเกดความผสมกลมกลนระหวางทงสามชนชนนไดจงจะน�าไปสชวตทดและสงคมทอารยะได4

ทงนในการกลาวถง“ชวตทด”ทเปนเปาหมายของการออกแบบระบบการปกครองแบบผสมผสานของอรสโตเตล ควรทจะกลาวดวยวาอรสโตเตลไดจ�าแนกลกษณะของการใช “ชวต” ออกเปนสองแบบไดแก“ชวตตามปกต”(merelife)และ“ชวตทด”(goodlife)โดยการใชชวตแบบแรกมงตอบสนองเปาประสงคพนฐานของมนษยในการด�ารงชพโดยเฉพาะในแงของปจจยสครอบครวและหมบานเปนกลไกพนฐานทเกดขนมาเพอตอบสนองเปาหมายดงกลาวนหากกลาวแบบเฉพาะเจาะจงชวตตามปกตของมนษยจะเกยวพนกบลกษณะความสมพนธในสามประการไดแกความสมพนธระหวางนายกบทาสสามกบภรรยาและผปกครองกบบตร และแนวทางในการจดการกบชวตภายในครวเรอนนเองคอสงทอรสโตเตลเรยกวา“oikonomia” หรอ “เศรษฐศาสตร” ในยคปจจบน อยางไรกตามชวตตามปกตของมนษยอาจน�าไปสสภาวะของการเหนแกผลประโยชนสวนตวและความเหลอมล�าดงทเพลโตไดกลาวไวดงนนอรสโตเตลจงชวาหากปราศจากการใชชวต “สาธารณะ” ภายในนครรฐทอยภายใตกรอบของกฎหมาย และชดของจรยธรรมบางประการแลว มนษยจะไมสามารถบรรลถง “ชวตทด” ไดเลย ในทางกลบกนมนษยจกเปนสตวการเมองทเลวรายทสด5

นอกจากมมมองประชาสงคมในฐานะของสงคมการเมองตามแนวคดของเพลโต และอรสโตเตลแลว ในยคโรมนยงมมมมองประชาสงคมของชเชโร (Cicero) อกดวย แนวคดประชาสงคมของชเชโรมความคลายคลงกบของอรสโตเตลตรงทการมองวาระบอบการปกครองแบบผสมคอแนวทางในการสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของสงคมการเมองอยางไรกตามชเชโรไมไดมองวาการออกแบบระบอบการปกครองแบบผสมจะตองมงเนนใหเกดสมดลระหวางสวนตางๆหากแตมองวาควรทจะใหน�าหนกกบบางสวน

3ในการจ�าแนกของอรสโตเตลใหความหมายวาเปนระบอบทปกครองโดยคนจ�านวนมากเพอผลประโยชนของคนสวนรวมดภาพรวมการจ�าแนกระบอบการปกครองของอรสโตเตลไดในAristole. (2001). “Politics.” inThe Basic Works of Aristotle. TranslatedbyBenjaminJowett,EditedbyRichardMcKeon.NewYork:TheModernLibrary.BookIIIChapter7.

4Ehrenberg.op.cit.,pp.17-18.5 Ibid.,p.10.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เทานน โดยสวนทชเซโรใหน�าหนกมากกวาสวนอนๆ นนคอวฒสภา ซงชเชโรมองวาเปนกลไกทมความส�าคญทสดในการใชอ�านาจเพอปกปองเสรภาพและเกยรตยศศกดศรของพลเมองรกษากรอบกฎหมายซงสงเหลานเปนหวใจส�าคญของสาธารณรฐ(respublica)นนเอง6ในแงนหากมองตามการจ�าแนกระบอบการปกครองของอรสโตเตลอาจมองไดวาวฒสภาเปนสวนของอภชนาธปไตยนนเอง

กลาวโดยสรปนยของแนวคดประชาสงคมในยคนคอการใชชวตทด ทมความเปนอารยะของพลเมอง(civillifeหรอvitacivilisในภาษาละตน)จะเกดขนไดเฉพาะในนครรฐ(polis)เทานนในครงนน“สถานภาพของเปนพลเมองในpolis”เปนสงทมความส�าคญมากตอคนเอเธนสเพราะการไมไดใชชวตอยในpolisกเปรยบเสมอนการไมสามารถใชชวตในฐานะมนษยไดอยางเตมทนนเองความดงกลาวเหนไดชดเจนจากกรณทศาลเอเธนสใหโสเครตส (Socrates) เลอกระหวางการถกเนรเทศออกจากความเปนพลเมองใน polis กบการทตองดมยาพษฆาตวตายซงโสเครตสเลอกหนทางทจะตายมากกวาการทตองถกเนรเทศ7อยางไรกตามแมวาความเปนพลเมองจะเปนสงส�าคญและการใชชวตในประชาสงคมหรอสงคมการเมองในยคกรกและโรมนจะเปนสงทพงปรารถนาแตหากจะพจารณาขอบเขตของพลเมองในชวงเวลานนอาจจะกลาวไดวาพลเมองไมใชคนสวนใหญของประเทศเนองจากความเปนพลเมองจะไมนบรวมผหญงทาสรวมไปถงผชายทไมสามารถจบอาวธเพอนครรฐไดอกนยหนงกคอพลเมองในยคนนจะจ�ากดเฉพาะผชายทมถนก�าเนดในนครรฐทสามารถจบอาวธเพอนครรฐไดเทานน8

รากฐานแนวคดในลกษณะดงกลาวในยคกรกโบราณ แมวาจะมความแตกตางจากความเขาใจในแนวคดประชาสงคมในปจจบนอยางมากโดยเฉพาะในแงมมทไมไดจ�าแนกปรมณฑลของรฐและสงคมออกจากกนดงเชนแนวคดในยคหลงแตดงทจะไดเหนถงแนวคดประชาสงคมในงานยคตอๆมาทเปนรากฐานความเขาใจในแนวคดประชาสงคมในยคปจจบนจะเหนไดถงอทธพลจากงานในยคคลาสสกอยางมากโดยเฉพาะรากฐานแนวคดทวาสงคมการเมองเปนเงอนไขทจ�าเปนของประชาสงคม หรอการใชชวตทางการเมองอยางเปนอารยะนนเอง

หลงจากยคกรกและโรมนลมสลาย ระบบการปกครองจะอยภายใตโครงสรางทซบซอนระหวาง“เมองของพระเจา”(civitasdeiหรอcityofgod)และ“เมองของมนษย”(civitasterrenaหรอcityofman)โดยในเมองของพระเจาทเปนเปาหมายส�าคญในการด�าเนนชวตของมนษยทตองการหลดพนจะอยภายใตการก�ากบของศาสนจกร บทบาทและอ�านาจของศาสนจกรนจะเปนอสระ และอยเหนอกลไกอ�านาจในระดบอนๆทมไวเพอก�ากบ“เมองของมนษย”ซงมสถานะทดอยกวาเนองจากเปาประสงคของเมองจะมงตอบสนองความตองการพนฐานของมนษยทมกจะเกยวพนกบตณหาความโลภความทะยานอยากของมนษย ทงนกลไกอ�านาจทก�ากบเมองของมนษยในชวงเวลานมความหลากหลายมากขนทงสถาบนกษตรยขนนางผปกครองในระดบพนทและกลไกในระดบทองถน9นยส�าคญของการจ�าแนกการ

6 Ibid.,p.25.7PaulBarryClarke.(1994).Citizenship: A Reader.London:PlutoPress.pp.4-5.8PatrickDunleavyandBrendanO’Leary.(1987).Theories of State: The Politics of Liberal Democracy.

London:Macmillan.p.4.9ดรายละเอยดเกยวกบแนวคดประชาสงคมในยคนไดในEhrenberg.op.cit.,Chapter2.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ปกครองออกเปนลกษณะดงกลาวคอการทรฐหาไดเปนศนยกลางในเชงจรยธรรม หรอเปาหมายส�าหรบการใช“ชวตทด”ดงเชนในยคกรกและโรมนอกตอไปหากแตถกแทนทดวยบทบาทของศาสนจกรดงนนชวตทดและการเปนพลเมองทดทมจรยธรรมในชวงเวลานจงไมไดอยทการเขาไปมสวนรวมอยางแขงขนในกจการสาธารณะของนครรฐหากแตอยทการปฏบตตามบทบญญตของศาสนจกรอยางเครงครดในฐานะของครสตศาสนกชนทด เพอเปาหมายสงสดของหลดพนจาก “เมองแหงมนษย” และเขาส “เมองแหงพระเจา”นนเอง10

อยางไรกตาม การคงอยรวมกนระหวางเมองของพระเจาและเมองของมนษยไดน�าไปสความตงเครยดในเชงโครงสรางทหลกเลยงไมไดระหวาง“ศาสนจกร”และ“อาณาจกร”เรมมการเรยกรองใหแยกอ�านาจของอาณาจกรออกมาจากศาสนจกร พรอมทงมการน�าเสนอแนวคดวาดวยโครงสรางอ�านาจแบบใหมในรปแบบของรฐทสามารถผกขาดอ�านาจอยางสมบรณหรอกลาวอกนยหนงกคอรฐทพรอมดวยอ�านาจอธปไตย (sovereign state) นนเอง หนงในงานเขยนทบกเบกแนวคดดงกลาวคองานของโทมส ฮอบส (ThomasHobbes)ในหนงสอทมชอวาLeviathanในงานชนดงกลาวฮอบสไดแสดงใหเหนวาประชาสงคมจะไมสามารถเกดขนไดหากปราศจากซงอ�านาจรฐ และรฐเองเปนสงทปจเจกชนทมเหตมผลและเหนแกประโยชนสวนตนตกลงรวมกนทจะสรางขนมาเพอใหมนษยหลดพนจากสภาวะธรรมชาตโดยในสภาวะธรรมชาตจะมคณลกษณะส�าคญคอมนษยจะมความเสมอภาคกนทงในแงศกยภาพของการใชความรนแรงความรสกไมมนคงรวมทงกเลสตณหาและความพงปรารถนาประกอบกบการปราศจากซงศนยอ�านาจกลางทจะมาท�าหนาทควบคมการใชก�าลงหรอพฤตกรรมของมนษยนนเอง11

ผลของสภาวะดงกลาวจะท�าใหเกดสงทฮอบสตงขอสงเกตไววา “จะไมมพนทส�ำหรบกำร

อตสำหกรรม เนองจำกจะไมมควำมแนนอนในเรองผลทจะไดจำกกำรด�ำเนนกำร และจะไมมวฒนธรรม

บนโลก จะไมมกำรพำณชยหรอกำรคำขำยสนคำทจะน�ำเขำทำงทะเล จะไมมสงปลกสรำงทโอโถง จะ

ไมมเครองมอทใชส�ำหรบกำรเคลอนยำย และหำกจะกระท�ำกำรเคลอนยำยจะตองอำศยก�ำลงอยำงมำก

จะไมมองคควำมรเกยวกบพนผวโลก ไมมเครองมอดเวลำ จะไมมศลปะ ไมมกำรอกษรศำสตร ไมมสงคม

และทเลวรำยทสดคอทกทจะเตมไปดวยควำมหวำดกลวตอเนอง และอนตรำยจำกควำมรนแรงทถงตำย

และชวตมนษยจะโดดเดยว ยำกจน ขมขน ปำเถอน และสน”12

เนองจากความมเหตมผลของมนษยท�าใหตองการแสวงหาทางออกจากสภาวะทยากจะทานทนไดดวยการเขามาท�าสญญาหรอขอตกลงระหวางกนอยางไรกตามภายใตขอตกลงดงกลาวมขอแลกเปลยนทส�าคญคอปจเจกชนจ�าตองเสยสละสทธเสรภาพตามธรรมชาตทตนมอยใหกบองคอธปตยหรอดงทฮอบสเปรยบเปรยวาเปนสตวประหลาดตามพระคมภรหรอLeviathanนนเองและองคอธปตยจะเขามาท�าหนาทเปนศนยอ�านาจกลางทจะควบคมการใชความรนแรงของปจเจกชน รวมทงการลงโทษปจเจกชนทละเมดหรอใชความรนแรงตอบคคลอนนยของประชาสงคมดงทปรากฏในงานของฮอบสกคอประชาสงคมหรอการ

10RainerForst. (2007).“CivilSociety.” inRobertGoodin,PhilipPettitandThomasPogge. (eds.).A Companion to Contemporary Political PhilosophyVol.I.(2nded.).Oxford:BlackwellPublishing.p.453.

11ThomasHobbes.(1996).Leviathan.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.84-85.12 Ibid.,p.84.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ใชชวตอยางมความเปนอารยะ และสนตของคนในสงคมจะไมอาจเกดขนไดหากปราศจากซงรฐ หรอ องคอธปตยทท�าหนาทบงคบใชอ�านาจภายในรฐและประชาสงคมไมไดเปนสงทเกดขนโดยตวเองหากแตเปนผลผลตของปจเจกชนทมเหตมผล และมความเหนแกตว ทท�าการคดค�านวณถงผลดและผลเสยของการยอมเสยสละซงสทธเสรภาพตามธรรมชาตใหแกองคอธปตยเพอแลกกบการหลดพนจากสภาวะธรรมชาตทปาเถอนและเตมไปดวยความรนแรง

นอกจากงานของฮอบสแลวอกหนงงานชนส�าคญทสงผลตอแนวคดประชาสงคมในยคตอมากคองานของจอหนลอค(JohnLocke)แกนแนวคดเรองประชาสงคมของจอหนลอคไดสะทอนเปนอยางดจากค�ากลาวของเขาทปรากฏในหนงสอ Two Treaties of Government ทวา “ทใดกตำมทมมนษย

จ�ำนวนหนงรวมกนเปนสงคมและยอมหยดใชซงอ�ำนำจของตนตำมกฎของธรรมชำต และมอบอ�ำนำจ

ดงกลำวใหแกสำธำรณะ ทแหงนนคอสงคมกำรเมองหรอประชำสงคม”13 ส�าหรบลอคแลวกฎแหงธรรมชาตของมนษยคอ มนษยถอก�าเนดขนมาพรอมกบสทธและเสรภาพทไมมขอจ�ากดในการรกษา ทรพยสมบตชวตของตนจากบคคลอนดงนนมนษยทกคนมความเสมอภาคเทาเทยมกนในเรองของสทธเสรภาพตามธรรมชาตอยางไรกตามหากปลอยใหเปนไปตามกฎของธรรมชาตสงทอาจจะหลกเลยงไดยากคอการปะทะกนระหวางมนษยทตางกมความตองการเชนเดยวกนในแงนการหลดพนจากกฎของธรรมชาตจะเกดขนไดเมอปจเจกชนในสงคมตกลงกนทจะยอมสละซงสทธเสรภาพตามธรรมชาต และมอบใหกบ องคอธปตยทงนนยหนงทเหนไดจากขอเสนอของลอคคอสงคมการเมองหรอรฐควรมบทบาทส�าคญในเรองการรกษาและปกปองสทธในกรรมสทธทรพยสนสวนบคคลและท�าการลงโทษสมาชกในสงคมทละเมดกฎเกณฑดงกลาวนอกจากนรฐยงมบทบาทในการบญญตกฎหมายเพอเปนหลกเกณฑส�าหรบการอยรวมกนในสงคมส�าหรบสมาชกและเมอเกดขอพพาทระหวางสมาชกในสงคมรฐมหนาททจะท�าการยตขอพพาทดงกลาวตามกฎหมาย14ดงนนสงทตรงกนขามกบ“สภาวะธรรมชาต”ส�าหรบลอคนนคอ“ประชาสงคม”หรอระเบยบทางการเมองทมความชอบธรรม(legitimatepoliticalorder)ซงอยบนฐานของการยอมรบในสทธของสมาชกในสงคมการเมองทงหมด15

จากฐานคดทวาประชาสงคมคอสงคมการเมองหรอระบบการเมองทมความชอบธรรมและไดรบการยอมรบ ท�าใหในความเปนจรงหากพจารณาจากพฒนาการทางประวตศาสตรระบบการเมองในหลายชวงเวลาคอนขางหางไกลกบความเปนประชาสงคมโดยลอคชวารปแบบการปกครองทใหอ�านาจเดดขาดกบบคคลเพยงคนเดยวนนไมสอดคลองกบประชาสงคมเนองจากในการปกครองดงกลาวอ�านาจนตบญญตและอ�านาจบรหารจะรวมอยในตวของบคคลเพยงคนเดยว ในสภาวะดงกลาวผปกครองอาจใชอ�านาจตามอ�าเภอใจในการละเมดสทธในกรรมสทธสวนบคคลของพลเมอง16 ตวอยางของระบบการปกครองประเภทน

13JohnLocke.(1823).Two Treaties of Government.London:ThomasTegg.p.142.14 Ibid.,pp.142-143. 15 JohnDunn. (2001). “TheContemporaryPoliticalSignificanceof JohnLocke’sConceptionofCivil

Society.”inSudiptaKavirajandSunilKilanani.(eds.).Civil Society: History and Possibilities.Cambridge:Cam-bridgeUniversityPress.p.51.

16Locke.op.cit.,pp.143-144.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อาทระบบสมบรณาญาสทธราชยในฝรงเศสและในยโรปภาคพนทวปรปแบบการปกครองทดจะสอดคลองกบประชาสงคมมากทสดตามทศนะของลอคคอรปแบบการปกครองทอ�านาจนตบญญตตกอยกบตวแทนของประชาชนไมวาจะเปนในรปแบบของวฒสภาหรอรฐสภาและรปแบบการปกครองทไมมสมาชกคนใดในสงคมจะไดรบการยกเวนจากการบงคบใชกฎหมายทตราขนมา17

กลาวโดยสรป ประชาสงคมในทศนะของลอคคอการสรางสงคมการเมองทซงรฐมบทบาทส�าคญในการรกษาและปกปองสทธในกรรมสทธทรพยสนสวนบคคลทรฐปกครองดวยระบบกฎหมายทบงคบใชอยางเสมอหนาและอ�านาจนตบญญตอยกบตวแทนของประชาชนสวนใหญในแงนจะเหนไดวางานของลอคนบเปนงานชนแรกทพยายามชใหเหนวาเงอนไขส�าคญของประชาสงคมไมใชเพยงแคการมอยของสงคมการเมองเทานนหากแตเปนสงคมการเมองทปกครองในลกษณะของประชาธปไตยเสรนยมดวยอนงพงกลาวดวยวาบรบททางประวตศาสตรทแวดลอมลอค สงผลไมนอยตอขอเสนอเรองประชาสงคมของเขากลาวคอชวงเวลาดงกลาวเปนชวงเวลาทยโรปก�าลงอยในสภาวะของความวตกกงวลเกยวกบความขดแยงทางศาสนา18 ในแงนขอเสนอของลอคในประเดนเรองบทบาทของรฐในการคมครองสทธของประชาชนรวมถงประเดนเรองความอดทนอดกลนตอความหลากหลาย(tolerance)ทตอมาเปนหนงในรากฐานทส�าคญของสายธารแนวคดแบบเสรนยมจงอาจมองไดวาเปนความพยายามในการน�าเสนอแนวทางในการจดระเบยบความสมพนธทางสงคมแบบสนต

กจกรรม 11.1.1

จงอธบายสาระส�าคญของความเหมอนและความแตกตางระหวางแนวคดประชาสงคมของเพลโตอรสโตเตลและชเซโรมาโดยสงเขป

แนวตอบกจกรรม 11.1.1

ทงเพลโต อรสโตเตล และชเชโรมมมมองตอประชาสงคมในแนวทางเดยวกนวาประชาสงคมคอการใชชวตในสงคมหรอชมชนทางการเมอง และเฉพาะการใชชวตในสงคมการเมองเทานนจงจะเรยกวาชวตทดทมความเปนอารยะซงแตกตางจากการใชชวตแบบปาเถอนนอกนครรฐส�าหรบในแงของความแตกตางนนเพลโตมงเนนความเปนอนหนงอนเดยวภายในประชาสงคมผานการเสยสละผลประโยชน สวนตนของปจเจกชน และการแบงงานกนท�าภายในสงคม ขณะทอรสโตเตลมองวาการจดการกบปญหาเรองการเหนแกประโยชนสวนตนนนจะตองด�าเนนการผานการออกแบบระบบการปกครองแบบผสมผสานระหวางระบอบกษตรยอภชนาธปไตยและโพลต เพอใหเกดสมดลระหวางผลประโยชนของชนชนตางๆส�าหรบชเชโรแลวแมวาจะเหนดวยกบการออกแบบระบบการปกครองแบบผสมเชนเดยวกนอรสโตเตลแต

17 Ibid.,p.145.18JohnHallandFrankTrentmann.(2005).“ContestsoverCivilSociety:IntroductoryPerspectives.”in

JohnHallandFrankTrentmann.(eds).Civil Society: A Reader in History, Theory and Global Politics. NewYork:PalgraveMacmillan.pp.3-4.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไมไดมองวาการออกแบบระบบการปกครองตองมงหวงใหเกดสมดลระหวางชนชนตางๆ ในทางกลบกน ชเซโรใหน�าหนกกบบทบาทของอภสทธชนผานกลไกของวฒสภา เพอใหเปนผใชอ�านาจและปกปอง ผลประโยชนของสาธารณรฐ


ประชาสงคมในฐานะอาณาบรเวณทแยกจากรฐ

นยส�าคญประการหนงของการแยกอาณาจกรออกจากศาสนจกร และการเกดขนของรฐสมยใหมขนมาคอการแยกอาณาบรเวณของรฐออกจากสงคมนนเองสงคมในทนนอกจากจะหมายรวมถงการด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจของปจเจกชนภายใตการคมครองกรรมสทธในทรพยสนของรฐแลว ยงหมายรวมถงแงมมทางศาสนาและวฒนธรรมของเสรภาพในการนบถอศาสนาและการด�าเนนกจกรรมตามความเชอของพลเมองอกดวย19ภายใตบรบทดงกลาวหนงในนกคดทน�าเสนอแนวคดประชาสงคมในฐานะอาณาบรเวณทแยกจากรฐไดอยางเปนระบบนนคอฟรดชเฮเกล(G.W.F.Hegel)เขาน�าเสนอมมมองประชาสงคมในฐานะ“ปรมณฑล”(sphere)ทอยตรงกลางระหวางครอบครวและรฐโดยในปรมณฑลแรกนนคอครอบครวนบเปนปรมณฑลทมบทบาทส�าคญในการตอบสนองความตองการทางธรรมชาตของปจเจกชนโดยเฉพาะในแงของอารมณและจตใจของมนษย อาท ความรก อยางไรกตาม แมวาจะสามารถตอบสนองความตองการทางอารมณและจตใจไดแตกไมสามารถตอบสนองความตองการในดานอนๆไดโดยเฉพาะความตองการในทางวตถ ในแงนปรมณฑลทเหนอจากครอบครวนนคอประชาสงคมไดกาวเขามาเตมเตมสงทครอบครวไมอาจจดหาใหได

นยดงกลาวสะทอนใหเหนเปนอยางดในงานของเฮเกลทมชอวาPhilosophyofRightทกลาวไววา“ในประชำสงคม ปจเจกชนแตละคนตำงมเปำหมำยของตนเอง และสงอนๆ ใดตำงไมมควำมหมำย

ส�ำหรบเขำ แตเขำไมสำมำรถบรรลเปำหมำยทงหมดของเขำ หำกปรำศจำกกำรพงพงสมพนธกบผอน

ดงนนผอนจงเปรยบเสมอนวถทำงส�ำหรบเปำหมำยของปจเจกชนหนงๆ แตโดยผำนทำงกำรพงพง

สมพนธกบผอน เปำหมำยเฉพำะของบคคลไดยกระดบเปนสำกล จำกกำรทเปำหมำยสวนบคคลสำมำรถ

ไดรบกำรตอบสนองในเวลำเดยวกบทสำมำรถตอบสนองสวสดกำรของผอนได”20 ส�าหรบเฮเกล ประชาสงคมประกอบไปดวยองคประกอบส�าคญ3ประการไดแก1)ระบบของการตอบสนองความตองการทางวตถผานทางการท�างาน และเนองจากสมาชกในสงคมเตมไปดวยความหลากหลายในแงของความ

19Forst.op.cit.,pp.453-454.20G.W.F.Hegel.(1991).Elements of the Philosophy of Rights.EditedbyAllenW.Wood.Translated

byH.B.Nisbet.Cambridge:CambridgeUniversityPress.p.220.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เชยวชาญและความถนดทางวชาชพพนฐานความหลากหลายในสงคมนเองทท�าใหเกดระบบของการพงพาระหวางกน2)ระบบการปกปองกรรมสทธในทรพยสนสวนบคคลผานกระบวนการยตธรรมระบบดงกลาวจะเออใหปจเจกชนสามารถมเสรภาพทจะด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจสงคมและการเมองได3)การมกลไกทปองกนในกรณทไมคาดคดเพอปกปองผลประโยชนสวนรวมอาทต�ารวจเปนตน21

องคประกอบทง3ประการสะทอนภาพของสงทเรยกวา“สงคมทนนยม”หรอในภาษาเยอรมนคอ (bürgerlicheGesellschaft)ซงหากแปลความหมายแบบตรงตวจะหมายถง “สงคมนายทน”หรอ(bourgeois society)22 ในแนวคดประชาสงคมของเฮเกล โดยแนวคดเรองความหลากหลายและระบบของการพงพาระหวางกนของเฮเกลมความคลายคลงกบแนวคดของอดมสมธ(AdamSmith)ทชใหเหนวาในระบบตลาดกลไกทมองไมเหนจะชวยท�าใหระบบการผลตทเตมไปดวยปจเจกชนทเหนแกผลประโยชนสวนตว แตมความหลากหลายในความเชยวชาญหรอช�านาญเฉพาะดาน เปนไปอยางราบรน23 นอกจากน ในองคประกอบประการทสองและสามจะเหนไดถงความคลายคลงกบแนวคดประชาสงคมของลอคทชวาบทบาททควรจะเปนของรฐคอการปกปองระบบกรรมสทธในทรพยสนสวนบคคล

อยางไรกตามในปรมณฑลประชาสงคมแมวาจะชวยตอบสนองความตองการทางวตถใหแกสมาชกในสงคมแตผลขางเคยงของการท�างานของสงคมทนนยมกคอความไมเสมอภาคโดยยงความมงคงสะสมมากขน ความยากจนกยงจะกระจายตวในหมคนสวนใหญมากขน24 ในแงนประชาสงคมจงยงไมอาจ ตอบสนองพลเมองในแงของจรยธรรมไดและปรมณฑลทจะสามารถอดชองวางดงกลาวไดกคอรฐส�าหรบเฮเกลแลวรฐคอปรมณฑลทางจรยธรรมทมความเปนสากลและเปนสวนรวมทงหมดทเหนอกวาครอบครวและประชาสงคมความเขมแขงของรฐไมไดอยบนฐานของการใชอ�านาจบงคบและไมไดอยบนฐานของการด�าเนนการเพอผลประโยชนสวนตวหากแตอยบนฐานของขดความสามารถในการจดการใหสทธเสรภาพและสวสดการอยภายใตองครวมทมความเปนอนหนงอนเดยวกน25

อนง นอกจากบทบาทของภาครฐในฐานะของกลไกในการ “บรณาการ” สงคมแลว ในอาณาบรเวณของประชาสงคมเองกมอกหนงกลไกทส�าคญทมบทบาทดงกลาว นนคอกลไกทเฮเกลเรยกวา“บรรษท” (corporation) นยของการใชค�าวา “บรรษท” ของเฮเกลแตกตางจากการใชในปจจบนอยางมากกลาวคอบรรษทตามทรรศนะของเฮเกลไมไดจ�ากดเฉพาะองคกรทด�าเนนธรกจเทานนหากแตหมายรวมถงการรวมกลมในลกษณะอนๆอกดวยเชนกลมดานการศกษาโบสถและสภาทองถนและส�าหรบองคกรทด�าเนนธรกจ รปแบบทเฮเกลหมายถงเมอกลาวถงบรรษทมกจะเปนรปแบบททงนายจาง และ

21 Ibid.,p.226.22 ดการวเคราะหรากศพทของเฮเกลไดใน Gareth Stedman Jones. (2001). “Hegel and the Economics of

CivilSociety.” inKaviraj andKilanani. (eds.).Civil Society: History and Possibilities.Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.107-108.

23Ehrenberg.op.cit.,125.24Hegel.op.cit.,p.266.25ดการวเคราะหแนวคดของเฮเกลในประเดนดงกลาวไดในJosephFemia.(2001).“CivilSocietyandtheMarx-

ist Tradition.” in Kaviraj andKilanani. eds.Civil Society: History and Possibilities. Cambridge: CambridgeUniversityPress.pp.133-135.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ลกจางตางเปนสมาชกของบรรษท ซงแตกตางจากบรรษท หรอบรษทในยคปจจบน บรรษทตามแนวคดของเฮเกลจะเปนรปแบบขององคกรทเปดกวางส�าหรบการเขามาเปนสมาชกและผทเขามาเปนสมาชกจะอยบนฐานของ “ความสมครใจ” ไมมการบบบงคบแตอยางใด และบทบาททส�าคญของบรรษทคอการใหการศกษา และกลอมเกลาทางสงคม (socialization) แกสมาชก ทงความรในเชงเทคนคของอาชพตางๆและการหลอหลอมจตส�านกของความเปนพลเมองใหกบสมาชกดงตวอยางเชนบทบาทของบรรษทดานธรกจนอกจากจะท�าการฝกอบรมสมาชกดานอาชพและธรกจเฉพาะดานแลวยงมบทบาทส�าคญในการกลอมเกลาคานยมของความเปนพลเมอง เพอใหกาวผานการยดตดอยเพยงแคผลประโยชนสวนตนและใหคดถงผลประโยชนสวนรวมดวย26

ในภาพรวม นยส�าคญจากงานของเฮเกลไมไดจ�ากดเฉพาะการน�าเสนอแนวคดประชาสงคมในฐานะของอาณาบรเวณทแยกจากรฐเทานน แตยงรวมถงการน�าเสนอมมมองใหมทอยรากฐานของระบบทนนยมและการแบงงานกนท�าแบบสมยใหมอกดวย27และแมวาเฮเกลจะไดรบอทธพลในเรองนจากกลมนกวชาการสายสกอตแลนด ไมวาจะเปนอดมสมธหรออดม เฟอรกสน (AdamFerguson) เปนตน28 แตเฮเกลไมไดมองวาโครงสรางการแบงงานกนท�าในระบบทนนยมจะน�าไปสความมงคงทางเศรษฐกจและการเปนอนหนงอนเดยวในสงคม แตเลงเหนถงปญหาความขดแยง และความเหลอมล�าทตามมาจากโครงสรางดงกลาว นยส�าคญอกประการหนงจากงานของเฮเกลทแตกตางจากงานในยคกรกและโรมนคอการมองวาประชาสงคมไมไดเปนเปาหมายสดทายของชวตมนษย กลาวอกนยหนงกคอการใชชวตอยในประชาสงคมไมไดเปนเปาหมายสงสดทางจรยธรรมของมนษยและไมไดน�าเปนสความเปนอารยะเปาหมายเหลานจ�าเปนตองอาศยรฐใหท�าหนาทในสวนทประชาสงคมมอาจท�าไดนนเอง นอกจากนการน�าเสนอแนวคดบรรษทของเฮเกลในฐานะของกลไกในการบรณาการในอาณาบรเวณของประชาสงคมยงสรางนยทตามมาตองานในยคถดมา โดยเฉพาะมมมองการตความประชาสงคมในฐานะขององคกรสมาคม และประชาสงคมในฐานะของโรงเรยนส�าหรบพลเมองและประชาธปไตยอกดวย

อทธพลทางความคดของเฮเกลยงไดสงผานไปยงแนวคดประชาสงคมของอนโตนโอ กรมช (AntonioGramsci)อกดวยโดยกรมชตความแนวคดประชาสงคมของเฮเกลวาเปนอาณาบรเวณในสวนของโครงสรางสวนบน (superstructure)29 ส�าหรบกรมชโครงสรางสวนบนจะประกอบไปดวยปรมณฑลของสงคมการเมองและประชาสงคมความแตกตางกนของปรมณฑลทงสองคอในขณะทสงคมการเมองเปนพนททปกคลมไปดวยอ�านาจในเชงบงคบโดยรฐเปนผผกขาดการใชอ�านาจดงกลาวผานทางกลไกเชงสถาบนตางๆ ของรฐไมวาจะเปนต�ารวจ ทหาร หรอระบบราชการ ประชาสงคมเปนพนททเปนองครวม

26 ดการน�าเสนอเรองบรรษทของเฮเกลไดใน Hegel. op.cit., pp. 270-274. และดการวเคราะหแนวคดดงกลาวของ เฮเกลไดในCohenandArato.op.cit,.pp.106-108.

27 Anastasia Ioannidou. (1997). “The Politics of the Division of Labor: Smith andHegel on Civil Society.”Democratization,4:1,pp.49-62.

28หนงในอทธพลส�าคญทางแนวคดทเฮเกลไดรบจากนกปรชญาสายสกอตตชคอมมมองประชาสงคมในเชงเศรษฐกจและการแยกอาณาบรเวณทางเศรษฐกจออกจากรฐ

29 ดการตความแนวคดของกรมชไดใน Norberto Bobbio. (1979). “Gramsci and the Conception of Civil Society.”inChantalMouffe.Ed.Gramsci and Marxist Theory. London:Routledge&KeganPaul.p.31.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ของสถาบนตางๆ ของเอกชน ทงยงเปนแหลงรวมแหงความสมพนธระหวางวฒนธรรม อดมการณ และเปนเวทของการด�าเนนกจกรรมทางศลธรรมและปญญาและการตอสทางอดมการณเพอครอบครองความเปนใหญ(hegemony)30

แนวคดดงกลาวสะทอนใหเหนในงานPrisonNotebooksของกรมชทกลาวถงโครงสรางสวนบนวา “สวนหนงสำมำรถเรยกไดวำ ‘ประชำสงคม’ ทเปนกำรรวมตวของหนวยตำงๆ ซงเรยกกนทวไปวำ

‘สวนตว’ และอกสวนหนงนนคอ ‘สงคมกำรเมอง’ หรอ ‘รฐ’ ทงสองระดบนจะลอกนไปตำมบทบำท

หนำทของ ‘กำรครอบครองควำมเปนใหญ’ ในดำนหนง ซงกลมทมอ�ำนำจน�ำจะแสดงควำมเปนใหญตอ

สงคมในวงกวำง และในอกดำนหนงคอกำร ‘ครอบง�ำโดยตรง’ หรอกำรใชอ�ำนำจสงกำรผำนรฐ และ

‘รฐบำลตำมกฎหมำย’”31

ค�ากลาวดงกลาวนอกจากจะชใหเหนถงประชาสงคมในฐานะหนงในองคประกอบทส�าคญของโครงสรางสวนบนแลว ยงสะทอนใหเหนถงตรรกะของการใชอ�านาจของประชาสงคมทแตกตางจากสงคมการเมองอยางสนเชง เนองจากประชาสงคมเปนพนทแหงวฒนธรรมอดมการณท�าใหตรรกะทางอ�านาจของประชาสงคมจะอยบนฐานของสรางความยอมรบผานทางการใชเหตผลชกจงใหอกฝายเชอและเหนคลอยตามดวยเหตนการตอสบนพนทประชาสงคมจงไมไดเปนการตอสดวยอาวธหรอก�าลงหากแตเปนการตอสดวยเหตผลเพอแยงชงพนททางความคดและอดมการณ ททกฝายทงภาครฐและเอกชน รวมถงตวแสดงทางสงคมสามารถเขารวมตอสได สถาบนส�าคญในพนทประชาสงคม อาท สถาบนทางศาสนาพรรคการเมองสหภาพแรงงานมหาวทยาลยสอมวลชนและองคกรสมาคมอนๆส�าหรบกรมชแลวการยดครองอ�านาจรฐดวยก�าลงอาวธเพยงอยางเดยวไมอาจเปนสงรบรองความคงทน หรอความเขมแขงของระบอบหากแตจะตองท�าการยดครองอ�านาจน�าบนพนทประชาสงคมควบคกนไป

อยางไรกตามแมวาตรรกะของอ�านาจบนพนทประชาสงคมจะอยบนฐานของ“การยอมรบ”ผานทางการชกจงแตการชกจงมกไมไดเกดขนภายใตสภาวการณของการม“ทางเลอกเสร”เสมอไปในหลายกรณการยอมรบเกดขนจากการผลตขน (manufacturedconsent)ผานทางตวกลางตางๆไมวาจะเปนสถาบนทางศาสนาสถาบนทางการศกษาหรอสถาบนทางสงคมตางๆทงทอยภายใตการควบคมโดยรฐและทเปนอสระจากรฐ ในแงนการเขาถงพนทประชาสงคมจงไมจ�าเปนวาจะตองมความเทาเทยมเสมอไปในทางกลบกนมตวแสดงบางตวทสามารถเขาถงพนทประชาสงคมไดดกวาตวแสดงอนๆโดยเฉพาะอยางยงกลไกภาครฐ32โดยสวนมากสถาบนหรอตวแสดงตางๆในพนทประชาสงคมมกจะสงผานหรอสะทอนอดมการณของชนชนทครอบง�า(dominantclass)โดยชนชนเหลานมกจะมความยดโยงกบรฐหรอสงคม

30สรพงษชยนาม.(2525).“ภาคผนวก:อนโตนโยกรมชกบทฤษฎวาดวยการครองความเปนใหญ”ในเจอโรมคาราเบล.ความขดแยงของการปฏวต อนโตนโย กรมชกบปญหาของปญญาชน.แปลโดยสมบตพศสะอาด.กรงเทพฯ:มลนธโกมลคมทอง.น.164.

31 Antonio Gramsci. (1971). Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci. Edited andtranslatedbyQuintinHoareandGeoffreyNowellSmith.NewYork:InternationalPublishers.p.12.

32JosephButtigieg.(1995).“GramscionCivilSociety.”Boundary,2.22:3,p.7.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การเมองดงจะเหนไดวาหากพนทใดทอดมการณของชนชนทครอบง�าไมสามารถสราง“การยอมรบ”ไดอาจจะเกดการใชอ�านาจบงคบโดยรฐหรอสงคมการเมองเพอใหเกดการยอมรบ33

ในแงนความสมพนธระหวางประชาสงคมกบรฐตามความคดของกรมชสะทอนใหเหนถงความสมพนธทคอนขางสลบซบซอนและมหลากหลายแงมม ในแงหนงอาจมองไดวาประชาสงคมเปนอาณาบรเวณทแยกจากรฐอยางเดนชด ตวอยางของมมมองนเหนไดจากขอสงเกตของกรมชทมตอรสเซยกอนการปฏวต ค.ศ. 1917ทวา “รฐเปนทกสงทกอยาง ประชาสงคมยงอยในยคแรกเรม และยงไมกอตวเปนรปเปนราง”34ในอกแงหนงอาจมองไดวาประชาสงคมเปนสวนหนงของรฐควบคและตรงกนขามกบสงคมการเมองดงทกรมชกลาวไววา“รฐ=สงคมการเมอง+ประชาสงคม”35ดงนนการครอบครองความเปนใหญในปรมณฑลของประชาสงคมจงไมไดอยบนฐานของตรรกะของอ�านาจทใชเหตผลเพอสรางการยอมรบเสมอไปหากแตมกจะอยภายใตอ�านาจบงคบจากกลไกตางๆของภาครฐดวย และรปแบบความสมพนธแบบสดทายคอเมอรฐและประชาสงคมกลายเปนสงเดยวกน กรณดงกลาวจะเกดขนเมอรฐเสอมสลายไปสงคมปราศจากการแบงแยกระหวางชนชนและสงคมการเมองถกดดกลนภายใตประชาสงคมหรอในค�าของกรมชนนคอ“สงคมทอยภายใตการควบคม”(regulatedsociety)36

นยส�าคญจากงานของกรมชมดวยกนหลายประการประการแรกดงทฌองโคเฮน(JeanCohen)และแอนดรวอราโต(AndrewArato)ตงขอสงเกตไววากรมชไดน�าเสนอมมมองของประชาสงคมทแยกจากอาณาบรเวณทางเศรษฐกจและอาณาบรเวณของรฐ37ตอประเดนนหากพจารณาโดยเปรยบเทยบกบงานกอนหนา จะพบวาในงานยคกรกและโรมนมกจะมองประชาสงคมวาเปนสงเดยวกบสงคมการเมองขณะทงานในยคหลงดงเชนงานของเฮเกลมกจะมองประชาสงคมในลกษณะทซอนทบกนกบระบบทนนยมประการทสองการน�าเสนอแนวคดเรองการตอสทางอดมการณเพอครอบครองความเปนใหญไดเปดพนทใหกบการปะทะสงสรรคกนทางความคดวฒนธรรมและอดมการณระหวางตวแสดงตางๆทงตวแสดงในพนทประชาสงคมและตวแสดงในพนทสงคมการเมองซงแงมมดงกลาวนแตกตางจากงานในยคกอนหนาอยางมากประการสดทาย การน�าเสนอใหเหนถงพลวตของความสมพนธระหวางรฐและประชาสงคมในหลายลกษณะในแงมมนสะทอนใหเหนวารฐและประชาสงคมไมใชสงทหยดนงตายตวเสมอไป

33Femia.op.cit.,p.140.34Gramsci.op.cit.,p.238.35 Ibid.,p.263.36Ibid.,p.263.และดการตความของนกวชาการไดในBobbio.(1979).Bobbio,Norberto.(1979).“Gramsciand

theConceptionofCivilSociety.” InChantal Mouffe. Ed. Gramsci and Marxist Theory.London:Routledge&KeganPaul.p.41.

37CohenandArato.op.cit.,p.145.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



จงอธบายสาระส�าคญของความเหมอนและความแตกตางระหวางแนวคดประชาสงคมของเฮเกลและกรมชมาโดยสงเขป


ทงเฮเกลและกรมชลวนแลวแตมมมมองตอประชาสงคมวาเปนอาณาบรเวณเฉพาะทแยกออกมาจากรฐ และเปนอาณาบรเวณทอาจเรยกรวมไดวาเปน “โครงสรางสวนบน” (superstructure) ซงในโครงสรางดงกลาวประกอบไปดวยรฐและประชาสงคม ความเหมอนกนทส�าคญอกประการหนงคอบรบททางเศรษฐกจสงคมและการเมองทแวดลอมกลาวคอบรบทททงสองพฒนาแนวคดประชาสงคมเปนบรบททระบบรฐชาตสมยใหมไดสถาปนา เกดการพฒนาระบบราชการสมยใหม รวมถงองคกรแบบใหมๆ อาทพรรคการเมอง องคกรสมาคมธรกจ ฯลฯ ขณะเดยวกนระบบทนนยมไดขยายอทธพลไปอยางมากทามกลางความเหมอนกนดงกลาวยงสะทอนใหเหนถงความแตกตางทส�าคญ ไดแก ขณะทเฮเกลมองวารฐมบทบาทส�าคญในการบรณาการทางสงคม และแกปญหาขางเคยงตางๆ ทเกดมาจากสงคมทนนยมโดยเฉพาะอยางยงความเหลอมล�าในสงคมกรมชมแนวโนมทจะไมมองวารฐเปนเปาหมายสดทายทางศลธรรมหากแตรฐเปนเครองมอของชนชนทใชประโยชนจากกลไกอ�านาจรฐในการปกครองและครองครองความเปนใหญความแตกตางทส�าคญอกประการหนงคอกรมชมแนวโนมทจะใหความส�าคญกบแงมมทางวฒนธรรมมากกวาเฮเกลโดยเฉพาะแงมมของการตอสปะทะสงสรรคทางความคดและอดมการณในพนทของประชาสงคมขณะทเฮเกลมองวาประชาสงคมเปนพนทส�าหรบการ“กลอมเกลาทางสงคม”โดยผานทางบรรษทเพอสรางส�านกความเปนพลเมอง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ประชาสงคมในฐานะองคกรสมาคม

แนวคดทเกยวพนกบประชาสงคมของอเลกซส เดอ ตอกเกอวลล (Alexis de Tocqueville)ปรากฏในหนงสอทมชอวา Democracy inAmerica ในหนงสอเลมนค�าวา “ประชาสงคม” (societecivile)ถกใชเพอสะทอนใหเหนถงความแตกตางระหวางปรมณฑลทางสงคมวฒนธรรมของความคดความรสก และธรรมเนยมหรอคานยม กบสถาบนและการด�าเนนกจกรรมของภาครฐ (lemonde politique)ดงนนนยของประชาสงคมของตอกเกอวลลในทนจงสะทอนใหเหนถง “อาณาบรเวณขององคกรสมาคมทอยระหวางปจเจกบคคล และภาครฐ”38 จากนยดงกลาว ในการชใหเหนถงแนวคดประชาสงคมของ ตอกเกอวลล จงควรเรมตนจากการจ�าแนกคณลกษณะขององคกรสมาคม ซงตอกเกอวลลไดจ�าแนกไว 3ลกษณะไดแกสมาคมถาวร(permanentassociations)สมาคมทางการเมอง(politicalassociations)และสมาคมของพลเมองทวไป(civilassociations)รายละเอยดของสมาคมแตละประเภทมดงตอไปน

ส�าหรบองคกรสมาคมประเภทแรกนนคอสมาคมถาวรนยทตอกเกอวลลกลาวถงองคกรประเภทนมดวยกนสองประการ ไดแก องคกรทสะทอนภาพของ “ฐานนดร” ในยโรป กลาวคอองคกรทสมาชกภาพถกก�าหนดมาจากสถานภาพตงแตก�าเนดดงเชนขนนางและราชวงศเปนตนแนนอนวาองคกรแบบนยอมไมเออตอจตวญญาณสาธารณะของพลเมองและองคกรถาวรในบรบทของสหรฐอเมรกาซงองคกรประเภทนมกจะมคณลกษณะส�าคญคอ เปนองคกรในทองถน สมาชกภาพขององคกรไมไดถกก�าหนดตายตวหากแตมกจะอยบนฐานของความสมครใจทจะเขามามสวนรวมภายในองคกรรปแบบขององคกรลกษณะน ไดแก องคกรปกครองภายในเมอง (townships) หรอเทศมณฑล (counties) ทรปแบบของการจดการปกครองมกจะเปดกวางใหกบการมสวนรวมของคนในพนทดงทตอกเกอวลลไดยกตวอยางไววา“ในชมชนแหงนวองแลนด...กจกำรตำง ๆ ซงเกยวของกบทกคนจะมกำรปรกษำหำรอในทสำธำรณะ

และในสภำกลำงของรำษฎร เชนทเคยกระท�ำกนในกรงเอเธนส”39 ในแงนองคกรสมาคมเหลานจงมบทบาทในฐานะของโรงเรยนส�าหรบพลเมองทมบทบาทหลอหลอมจตส�านกสาธารณะใหกบประชาชนทวไปและลดทอนความเหนแกตวแบบปจเจกชนนยม และสรางความตระหนกใหเหนแกผลประโยชนของสวนรวมซงในทนคอผลประโยชนของชมชนและเมองทตนเองอาศย40

ในสวนขององคกรประเภททสองนนคอสมาคมทางการเมอง รปแบบของสมาคมการเมองนอาจเปนการรวมกลมของคนทมความคดเหนทางการเมองหรอแนวอดมการณเดยวกนหรออาจเปนกลมใหญ

38DanaVilla.(2006).“TocquevilleandCivilSociety.”InCherylWelch.ed.The Cambridge Compan-ion to Tocqueville.Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.216-217.

39 อเลกซส เดอ ตอกเกอวลล. (2522).ประชาธปไตยในอเมรกา เลม 1. แปลโดยวภาวรรณ ตวยานนท. กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.น.47.

40Villa.op.cit.,p.227.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในลกษณะของพรรคการเมองทมเปาประสงคทางการเมองทชดเจนในการเขาไปมสวนรวมในการบรหารประเทศ และตรากฎหมาย สงทตอกเกอวลลมงเนนในการกลาวถงสมาคมการเมองในสหรฐอเมรกาคอความแตกตางระหวางการใชสมาคมการเมองในยโรปและในสหรฐอเมรกา ดงทตอกเกอวลลตงขอสงเกตไววา “ชำวยโรปสวนมำกยงคงเหนวำกำรรวมสมำคมมอำวธรบชนดหนง...สมำคมหนงกคอกองทพ

หนง...ตอจำกนนกมงหนำไปสกบศตร” ในอเมรกาวตถประสงคของการรวมกนเปนสมาคมนนไมไดมไวเพอสรบกบศตร หากแตมวตถประสงคแบบสนต ไมวาจะเปนการถวงดลอ�านาจเสยงขางมาก และน�า ขอโตแยงมารวมพจารณากนโดยมงหวงวาจะใชเหตผลในการจงใจใหเสยงขางมากเขามารวมกบพวกตน41 ส�าหรบตอกเกอวลลแลวสมาคมการเมองเปนสมาคมทมความส�าคญอยางมากทเขามองวาเปน “โรงเรยน

ทไมตองเสยเงนเสยทองใด ๆ ทซงรำษฎรทกคนเขำมำเรยนรทฤษฎกวำง ๆ ในเรองกำรสมำคม”42ส�าหรบสมาคมประเภทสดทายนนคอสมาคมของพลเมองทวไปสมาคมประเภทนครอบคลมสมาคมประเภทอนๆอาท สมาคมทางดานธรกจและการพาณชย สมาคมศาสนาสมาคมทางศลธรรม รวมทงสมาคมเลกใหญเพอวตถประสงคทวไป หรอเพอวตถประสงคเฉพาะเจาะจง สมาคมประเภทนในหลายกรณการเขารวมจ�าเปนตองใชเงนทอง โดยเฉพาะสมาคมดานธรกจและการพาณชย ทงนหวใจส�าคญของสมาคมทง 3ประเภทคอการเขารวมองคกรสมาคมแบบสมครใจของสมาชก

การรวมกลมเปนองคกรสมาคมของคนอเมรกนส�าหรบตอกเกอวลลแลว ไมไดเปนเพยงยทธวธทางสงคมหรอการเมองหากแตยงเปนธรรมเนยมหรอวฒนธรรมของคนอเมรกนอกดวยดงทตอกเกอวลลตงขอสงเกตไววา “คนอเมรกนดจะเหนวำนน (กำรรวมตวเปนสมำคม) เปนวธกำรอนเดยวในกำร

ท�ำงำน”43 และ“คนอเมรกนทกวย ทกฐำนะ และทมควำมนกคดจตใจทกคน จะเขำรวมมอรวมใจกนอย

ตลอดเวลำ ไมเพยงแตเขำจะมสมำคมพำณชยและอตสำหกรรม...เขำยงมสมำคมชนดอนอกมำกมำยหลำย

พนแบบ” ความพเศษของวฒนธรรมดงกลาวในอเมรกาเหนไดจากขอสงเกตในเชงเปรยบเทยบระหวางการรวมกลมเปนองคกรสมาคมในสหรฐอเมรกากบในยโรปวา “...ในฝรงเศสททำนคำดหมำยวำรฐบำล

เปนผดแลกจกำรใหม ๆ และในประเทศองกฤษขนนำงชนผใหญจะเปนหวหนำกจกำรดงกลำว จงคำด

เถดวำในสหรฐอเมรกำ ทำนจะเหนสมำคมเปนผท�ำหนำทนน”44

สาเหตทองคกรสมาคมมบทบาทส�าคญอยางมากในสงคมแบบสหรฐอเมรกา เนองจากในสงคมแบบประชาธปไตยทประชาชนหลดพนจากพนธะของศกดนาทยดโยง และก�าหนดสถานะทไมเทาเทยมของคนอยางชดเจนและกลายเปนปจเจกบคคลทมความเหนแกตวการรวมกลมนอกจากจะเปนทางเลอกใหกบปจเจกชนใหมทยนทมนคงภายในกลมแลว ยงเปนกลไกชวยใหปจเจกชนเรยนรทจะเสยสละ ผลประโยชนสวนตวเพอสวนรวม ทงยงเปนโรงเรยนประชาธปไตยทชวยพฒนาทกษะทางความคด และหลอหลอมทกษะทางสงคมใหกบสมาชกในกลมอกดวยนอกเหนอจากบทบาทในการถวงดลเสยงขางมาก

41ตอกเกอวลล.(2522).อางแลว.น.231-232.42 อเลกซส เดอ ตอกเกอวลล. (2523). ประชาธปไตยในอเมรกา เลม 2. แปลโดยวภาวรรณ ตวยานนท. กรงเทพฯ:

มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.น.136.43 เรองเดยวกน.น.125.44 เรองเดยวกน.น.124.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


และท�าใหเกดการแขงขนทางดานความคดดงทไดกลาวไปแลว นอกจากนการรวมกลมยง “สรางพลงอ�านาจ”ใหกบปจเจกชนทตกอยในสภาพ“ไรอ�านาจ”ตอกเกอวลลถงกบตงขอสงเกตวา“ถำแมนวำเขำ

ไมเรยนรทจะชวยเหลอซงกนและกนอยำงเสร...อสรภำพของเขำคงจะตองเสยงตออนตรำย...ถำแมนเขำ

ไมมธรรมเนยมกำรรวมสมำคมกนในชวตปกตธรรมดำ อำรยธรรมเองคงจะตกอยในอนตรำย ประชำชน

ยอมจะกลบสควำมปำเถอนในไมชำ”45ความดงกลาวของตอกเกอวลลสะทอนใหเหนถงความส�าคญของการรวมกลมเปนองคกรสมาคม และวฒนธรรมของการรวมกลมทมในสงคมแบบประชาธปไตยอยางมากและนยดงกลาวมกจะเปนแงมมทไดรบการขยายความจากนกวชาการในยคหลงๆดงทจะไดกลาวตอในสวนถดไป

ในภาพรวมงานของตอกเกอวลลไดสะทอนนยทส�าคญหลายประการทเกยวของกบแนวคดประชา-สงคมประการแรกงานชนนเปนงานชนแรกๆทชใหเหนถงประชาสงคมในบรบทสงคมประชาธปไตยของประเทศทเกดใหมในขณะนนนนคอสหรฐอเมรกาและความส�าคญของประชาสงคมทมตอการปกครองแบบประชาธปไตย ผานทางตวแสดงส�าคญนนคอองคกรสมาคม และวฒนธรรมของการรวมกลมเปนองคกรสมาคมจากคณลกษณะดงกลาวท�าใหไมแปลกใจเลยวาการศกษาประชาสงคมในยคหลงๆจงมกจะอาศยงานของตอกเกอวลลเปนรากฐานมากกวางานของนกปรชญาคนอนๆ ขณะเดยวกนการทสหรฐอเมรกา กาวขนมาเปนประเทศมหาอ�านาจของโลกในยคตอมา อกทงยงถกมองวาเปนตนแบบของประชาธปไตยยงท�าใหอทธพลของงานตอกเกอวลลมมากขนตามมาในยคหลงดวยเชนกน ดงจะเหนถงการเกดงานในกลมนโอตอกเกอวลเลยน (neo-Tocquevilleans) ทใชฐานงานของตอกเกอวลล แตมบางแงมมท แตกตางกนอยบางประการทสอง องคกรสมาคมตามแนวคดของตอกเกอวลลไมไดจ�ากดเฉพาะองคกรอาสาสมครในกจการทางสงคมหรอวฒนธรรมหรอองคกรพฒนาเอกชน(non-governmentalorgani-zations: NGOs) ดงทงานวชาการในยคปจจบน โดยเฉพาะในกลมนโอตอกเกอวลเลยน มกจะระบถงเทานน46 หากแตครอบคลมตงแตองคกรในภาครฐ (องคกรปกครองสวนทองถน) องคกรทางการเมอง(พรรคการเมอง)และองคกรทางธรกจ(บรษทหรอหางรานทประกอบกจการทางธรกจ)

ประการทสามของ“วฒนธรรมการรวมกลมเปนองคกรสมาคม”ของชาวอเมรกนคอการเกดขนของสงคมแบบพหนยม (pluralism) โครงสรางสงคมในลกษณะดงกลาวสงผลตามมาตอกระบวนการก�าหนดนโยบายของสหรฐอเมรกาท “กลม” เปนตวแสดงส�าคญในกระบวนการก�าหนดนโยบายทางการเมองนอกจากนการแขงขนระหวางกลมตางๆยงสรางกลไกในการตรวจสอบและถวงดลอกดวย47 ประการ

ทส หากพจารณาความแตกตางระหวางแนวคดทเกยวเนองกบ “องคกรสมาคม” ระหวางเฮเกล (ซงใช ค�าวาบรรษทหรอcorporation)กบตอกเกอวลลจะพบวาในกรณของเฮเกลแมวาจะมองวา“บรรษท”มบทบาทส�าคญในการสรางความรวมมอและการเรยนรกลอมเกลาความเปนพลเมองส�าหรบประชาชนแตยงมองวาประชาสงคมยงเปนอาณาบรเวณของ “ผลประโยชนเฉพาะดาน” (particularity) และจ�าตอง

45 เรองเดยวกน.น.126.46ดการวเคราะหในประเดนนไดในVilla.op.cit.,pp.231-232.47MartinSmith.(2006).“Pluralism.”inColinHay,MichaelListerandDavidMarsh.(eds.).The State:

Theories and Issues.NewYork:PalgraveMacmillan.p.26.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อาศย “รฐ” เปนผมบทบาทในการสนบสนนผลประโยชนสวนรวมทเปนสากล (universal) แตส�าหรบ ตอกเกอวลลแลวแมวาจะเลงเหนถงบทบาทขององคกรสมาคมเชนเดยวกบเฮเกลแตจากประสบการณในสหรฐอเมรกา ซงเปนตวอยางของ “สงคมทเขมแขง และรฐทออนแอ” ไมไดท�าใหเขาตระหนกถงความส�าคญของรฐในฐานะของผปกปองผลประโยชนอนเปนสากลของพลเมองแตอยางใด ในทางตรงกนขามจากการสงเกตถงบทบาทของสมาคมถาวรในระดบทองถนของสหรฐอเมรกา ท�าใหตอกเกอวลลรสกถง“การขาดหายไปของรฐบาล (สวนกลาง)” และการเขามาจดการตนเองของพลเมองในแตละทองถนผานสมาคมถาวร48 ดวยเหตนแนวคดประชาสงคมของเฮเกลจงใหความส�าคญกบบทบาทของรฐ แตแนวคดประชาสงคมของตอกเกอวลลมงเนนบทบาทของ“องคกรสมาคม”มากกวา


จงอธบายความส�าคญขององคกรสมาคมตามแนวคดของตอกเกอวลลทมตอประชาธปไตยในสหรฐอเมรกา


องคกรสมาคมมบทบาททส�าคญหลายประการตอประชาธปไตยในสหรฐอเมรกาประการแรก องคกรสมาคมมบทบาทส�าคญในการหลอหลอมจตส�านกสาธารณะใหกบปจเจกชนทโดยธรรมชาตแลวมกจะมความเหนแกตวประการทสององคกรสมาคมเปนโรงเรยนส�าหรบประชาธปไตยโดยเฉพาะในระดบทองถนดงเชนบทบาทของสมาคมถาวรทเปดพนทใหกบการมสวนรวมในกจการสาธารณะประการทสาม องคกรสมาคมเปนโรงเรยนส�าหรบปจเจกชนในการฝกฝนการใชเหตและผลเนองจากในการรวมกลมแบบสมครใจในลกษณะขององคกรสมาคมความสมพนธเชงอ�านาจในองคกรจะมลกษณะในแนวราบทเทาเทยมกนดงนนการตดสนใจในองคกรจงตองอาศยฐานของการถกเถยงดวยเหตผลมากกวาการใชอ�านาจบงคบสงการในแนวดงประการทสองคกรสมาคมมบทบาทส�าคญในแงของการถวงดลอ�านาจทงบทบาทในแงของการตรวจสอบการท�างานของภาครฐการถวงดลอ�านาจเสยงขางมากและเปนตวแทนของความหลากหลายของความคดเหนในสงคมประการทหาการทตอกเกอวลลรวมองคกรสมาคมทางการเมองไวดวยท�าใหบทบาทขององคกรสมาคมทมตอประชาธปไตยในอกลกษณะหนงกคอการเปนตวกลางส�าหรบพลเมองในการเขาไปมสวนรวมทางการเมองทงทางตรงและทางออมรวมทงบทบาทของการคดสรรผน�าทางการเมอง

48ดการตงขอสงเกตในประเดนดงกลาวไดในVilla.op.cit.,pp.221-223.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 11.2

การศกษาประชาสงคมในยคปจจบน


หวเรอง11.2.1ประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตย11.2.2ประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคม11.2.3ประชาสงคมทนทางสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ11.2.4ประชาสงคมระดบโลก

แนวคด1. จากรากฐานแนวคดในยคแรก แนวคดประชาสงคมไดหายไปจากแวดวงวชาการและ

การเมองเปนเวลานานนบศตวรรษ กอนจะเกดกระแสตนตวตอแนวคดดงกลาวอกครงในชวงทศวรรษท1970จากปรากฏการณทภาคประชาสงคมออกมาเคลอนไหวตอตานรฐบาลเผดจการในภมภาคตางๆ กอนทจะน�าไปส กระแสการเปลยนผานไปส ประชาธปไตยในชวงเวลาทมกจะเรยกกนวา “ประชาธปไตยคลนลกทสาม” แมวาการศกษาการเปลยนผานไปสประชาธปไตยโดยมากจะมงเนนไปทปจจย “ตวแสดง” โดยเฉพาะชนชนน�าทมบทบาทส�าคญในชวงเวลาของการเปลยนผาน แตกมงานจ�านวน ไมนอยทใหความส�าคญกบบทบาทของภาคประชาสงคม โดยเฉพาะในแงมมของตวแสดง ขณะเดยวกนงานจ�านวนมากทอยบนฐานคดแบบนโอตอกเกอวลเลยน ยงชใหเหนถงอทธพลและความเขมแขงของภาคประชาสงคมทมตอการพฒนาประชาธปไตยใหมนคงและยงยนอกดวย

2. การศกษาประชาสงคมในยคปจจบนยงใหความสนใจในบทบาทของตวแสดงทส�าคญอกตวแสดงหนงนนคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคม บทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเปนบทบาทของการเคลอนไหวภายนอก“สถาบนการเมอง”แบบเปนทางการทผานมาโดยเฉพาะในประเทศประชาธปไตยทพฒนาแลว ประชาชนจ�านวนไมนอยมความรสกเบอหนายกบตวแสดงในสถาบนทางการเมองแบบทเปนทางการทคอนขางมความลาชาทจะปรบตวใหเทาทนกบสงคมจงเลอกทจะสนบสนนบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทมความหลากหลายทงในแงของเปาหมายคณลกษณะขอบเขตประเดน และยทธวธทเคลอนไหว การศกษาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมควบคกบ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองประชาสงคมสามารถด�าเนนการไดผานแนวคดประชาสงคมแบบกรมเชยนซงมงเนนประเดนเรองการปะทะสงสรรคกนในพนทประชาสงคมในการตอสเพอการครอบครองความเปนใหญ อกหนงปรากฏการณของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทนาสนใจในปจจบนคอบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทด�าเนนกจกรรม“ขามชาต”สงนสอดรบกบการตงขอสงเกตถงการเกดขนของ“ประชาสงคมระดบโลก”

3. นอกจากประเดนในทางการเมองแลวประชาสงคมยงถกน�าไปเชอมโยงกบประเดนทางเศรษฐกจและสงคมอนๆอกดวยโดยแนวคดทเปน“ขอตอ” เชอมโยงระหวางประชาสงคมกบการพฒนาเศรษฐกจคอแนวคด “ทนทางสงคม” แมวาโดยจดก�าเนดแนวคดทนทางสงคมจะมความเชอมโยงกบแนวคดประชาสงคมแบบตอกเกอะวลเลยนอยางแนบแนน และไดรบการน�าไปพฒนาและชใหเหนถงความเชอมโยงกบความเขมแขงของประชาธปไตยแตตอมาไดรบการตอยอดในประเดนดานการพฒนาเศรษฐกจดวยโดยมการชใหเหนวาทนทางสงคมทเขมแขงเปนรากฐานส�าคญของความไววางใจในผอนซงสงนจะชวยลดตนทนการท�าธรกรรมในทางเศรษฐกจอยางมาก นอกจากนยงมการชใหเหนวาในประเทศทมระดบทนทางสงคมคอนขางสง มกจะมระดบการพฒนาเศรษฐกจในระดบสงเชนกนดงเชนสหรฐอเมรกาดวยเหตนการสงเสรมทนทางสงคมจงมกจะไดรบการยกระดบเปนนโยบายสาธารณะในหลากหลายประเทศ

4. แนวคดประชาสงคมระดบโลกเกดขน และขยายตวอยางรวดเรวทามกลางบรบทท กระแสโลกาภวตนทางเศรษฐกจภายใตอดมการณเสรนยมใหมไดครอบคลมไปทกอาณาบรเวณภายใตบรบทดงกลาวอาจมองไดวาการน�าเสนอแนวคดประชาสงคมระดบโลกมเปาประสงคส�าคญเพอถวงดลและคะคานอทธพลของ “โลกาภวตนระดบบน” ท ขบเคลอนโดยรฐมหาอ�านาจองคกรระหวางประเทศดานเศรษฐกจและบรรษทขามชาตขนาดใหญทสนบสนนแนวอดมการณแบบเสรนยมใหมรปธรรมของประชาสงคมระดบโลกจะเหนไดผานการเคลอนไหวของเครอขายตวแสดงในภาคประชาสงคมขามชาตทสอดประสานการเคลอนไหวในหลากหลายระดบตงแตระดบทองถนรฐระหวางประเทศรวมทงความเคลอนไหวในเวทองคการระหวางประเทศอกดวยประเดนในการเคลอนไหวมความหลากหลายตงแตประเดนดานสงแวดลอม สทธมนษยชน ผลกระทบทางเศรษฐกจทมตอกลมคนชายขอบ และการจบตาตรวจสอบการด�าเนนนโยบายของภาครฐรวมทงการท�าธรกจของบรรษทขามชาตในแงนอาจมองไดวาประชาสงคมระดบโลกเปนภาพสะทอนของ“โลกาภวตนระดบลาง”

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.2จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตยได2.อธบายประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมได3.อธบายประชาสงคมทนทางสงคมและการพฒนาเศรษฐกจได4.อธบายประชาสงคมระดบโลกได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ประชาสงคม และการเปลยนเปนประชาธปไตย

มการตงขอสงเกตถงการสญหายไปของแนวคดประชาสงคมเปนเวลากวาศตวรรษทงในแวดวงวชาการ และการใชค�าดงกลาวในฐานะของวาทกรรมทางการเมอง กอนทจะฟนคนกลบมาอกครงในชวงทศวรรษท 1970 โดยหนงในจดเรมตนของการฟนคนกลบมาของแนวคดประชาสงคมคอในประเทศแถบยโรปตะวนออกโดยในขบวนการโซลดารต (solidarity)ในโปแลนดไดใชวาทกรรมประชาสงคมในการตอสทางการเมองกบรฐบาลเผดจการสงคมนยมนยของการใชค�าดงกลาวคอการสะทอนภาพความไมพอใจของการครอบง�าของรฐ(ทถกแทรกแซงอกชนหนงโดยรฐบาลของสหภาพโซเวยต)การใชค�าดงกลาวแฝงไปดวยแนวคดเชงปทสถานของสงคมทเปนอสระจากการแทรกแซงของรฐ49 ความเคลอนไหวในอกหนงภมภาคทสงผลตามมาตอการฟนคนของแนวคดประชาสงคมคอในลาตนอเมรกาทหลากหลายประเทศในภมภาคไดผานประสบการณของการทภาคประชาสงคมรวมตวกนตอตานรฐบาลเผดจการทหาร ทงสองกรณมการใชแนวคดประชาสงคมในลกษณะของการชแนวคดเรอง“สงคมตอตานรฐ”50

อยางไรกตามแมวา“ค�าและแนวคด”ประชาสงคมจะปรากฏตวอยางเดนชดอกครงหนงนบตงแตชวงทศวรรษท 1970เปนตนมาแตทผานมาแนวคดดงกลาวไมไดสญหายไปอยางสนเชงในทางกลบกนในแวดวงวชาการไดมการใช“ค�า”ทสอถงแนวคดดงกลาวอยหลายครงอาทวฒนธรรมพลเมอง(civicculture)ทเสนอโดยแกเบรยลอลมอนด(GabrielAlmond)และซดนยเวอรบา(SidneyVerba)หรอการมสวนรวมทางการเมองในงานของซามเอลฮนตงตน(SamuelHuntington)อยางไรกตามนยของค�าตางๆ ทใชและมความหมายทใกลเคยงกบประชาสงคมในชวงกอนเหตการณในยโรปตะวนออกและ ลาตนอเมรกาสอใหเหนถงภาพทงในเชงบวกและลบโดยวฒนธรรมพลเมองทเออตอระบอบประชาธปไตยตามมมมองของอลมอนด และเวอรบา ควรผสมผสานระหวางวฒนธรรมการมสวนรวมทางการเมองวฒนธรรมการเมองแบบคบแคบและแบบไพรฟา51ขณะทมมมองเรองการตนตวมสวนรวมของประชาชนของฮนตงตนกถกน�าเสนอดวยมมมองทคอนขางเคลอบแคลงวาการมสวนรวมทมากจนเกนกวาทสถาบนทางการเมองจะสามารถตอบสนองไดอยางเทาทนและมประสทธภาพอาจน�าไปสความไรเสถยรภาพและการลมสลายของระบอบการเมองได52

49GideonBaker.(2004).“TheTamingoftheIdeaofCivilSociety.”inPeterBurnellandPeterCalvert.(eds.).Civil Society in Democratization.London:FrankCass.p.44.

50MichaelFoleyandBobEdwards.(1998).“BeyondTocqueville:CivilSocietyandSocialCapital inComparativePerspective.”The American Behavioral Scientist,.42:1,pp.7-8.

51ดGabrielAlmondandSidneyVerba.(1963).The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations.Princeton:PrincetonUniversityPress.

52 ด SamuelHuntington. (1968).Political Order in Changing Societies. NewHaven:YaleUniversityPress. และดการสรปแนวคดรวบยอดของฮนตงตนในภาษาไทยไดในนธ เนองจ�านงค. (2560). “หนวยท 5: การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย”ในเอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ.นนทบร:สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.น.5-35-5-39.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


มมมองทเคลอบแคลงสงสยตอประชาสงคมในลกษณะดงกลาวไดเรมเปลยนไปจากเหตการณในยโรปตะวนออกและลาตนอเมรกาดงทไดกลาวไปแลวทศทางของการเปลยนแปลงดงกลาวสะทอนไดเปนอยางดจากขอสงเกตของแนนซ เบอรมโอ (Nancy Bermeo) ทวา “ประชาสงคม” กลายเปน “ผมชอเสยง”(celebrity)หรอเปน“ฮโร”(hero)วาเปนผมสวนส�าคญในการผลกดนไปสการเปนประชาธปไตย53 ในการน�าเสนอมมมองทเปลยนไปทมตอความสมพนธระหวางประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตยในทนจะจ�าแนกการน�าเสนอออกเปนสองสวน ไดแก บทบาทของประชาสงคมตอ “การเปลยนผานสประชาธปไตย” (transition to democracy) และบทบาทของประชาสงคมตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตย(democraticconsolidation)54กอนทในสวนทายจะน�าเสนอมมมองทโตแยงวาประชาสงคมอาจไมไดสงผลในเชงบวกทงตอการเปลยนผานสประชาธปไตยและการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยเสมอไป

ส�าหรบการศกษาบทบาทของประชาสงคมตอการเปลยนผานสประชาธปไตยนนหนงในงานทวางหมดหมายส�าคญคอชดงานทมกแยรโม โอดอนเนลล (Guillermo O’Donnell) ฟลลป ชมตเตอร(PhilippeSchmitter)และลอเรนซไวทเฮด(LawrenceWhitehead)เปนบรรณาธการรวมกนในงานทประมวลสรปบทเรยนจากกรณศกษาตางๆ ไดมการสะทอนภาพกระบวนการของการเปลยนสประชาธปไตยเปน4ขนตอนไดแกการเปดพนทของระบอบอ�านาจนยมการเจรจาขอตกลงการฟนขนมาของภาคประชาสงคม และการจดการเลอกตง55 นยส�าคญของบทบาทภาคประชาสงคมในกระบวนการเปลยนผานดงกลาวมดวยกนหลายประการไดแกประการแรกการฟนคนมาของภาคประชาสงคมจะเกดขนไดกตอเมอรฐบาลเผดจการอ�านาจนยมเรมผอนคลายการปดกนเสรภาพในการแสดงออกทงนเหตผลทรฐบาลเผดจการจะด�าเนนการเชนนนมไดหลายประการไมวาจะเปนแรงกดดนทมาจากปญหาทางเศรษฐกจความขดแยงภายในชนชนน�าหรอกระทงแรงกดดนทมาจากภายนอกประการทสองขอบเขตของการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมหลงจากการเปดพนทของรฐบาลเผดจการขนอยกบปจจยหลายประการแตทส�าคญนนคอความสามารถในการควบคมของรฐบาลเผดจการ เนองจากแมจะเปดพนทแตหากรฐบาลมศกยภาพทจะควบคมขอบเขตการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมไมใหลกลามบานปลายไดระดบของอทธพลของภาคประชาสงคมทจะสงผลตามมาตอการเปลยนผานไปสประชาธปไตยอาจจะมไมมากนกประการทสาม แมวางานชนนจะตระหนกถงบทบาทของภาคประชาสงคมทมตอกระบวนการเปลยนผานแตบทบาทดงกลาวเปนเพยงบทบาท“ชนรอง”บทบาทส�าคญยงอยทการเจรจาปะทะสงสรรคระหวางชนชนน�ากลมตางๆภาคประชาสงคมเปนเพยงตวแปรทจะเขามาเสรมอ�านาจการตอรองของชนชนน�าเทานน

53NancyBermeo.(2003).Ordinary People in Extraordinary Times: The Citizenry and the Breakdown of Democracy.Princeton:PrincetonUniversityPress.p.8.

54ดรายละเอยดความแตกตางระหวางสองสงนไดในไชยวฒนค�าชและนธเนองจ�านงค.(2559).การเมองเปรยบเทยบ: ทฤษฎ แนวคด และกรณศกษา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.น.214-244.

55ส�าหรบงานตนฉบบภาษาองกฤษดGuillermoO’DonnellandPhilippeSchmitter.(1986).Transitions from Authoritarian Rule: Tentative Conclusions about Uncertain Democracies.Baltimore:TheJohnsHopkinsUniver-sityPress.และส�าหรบการสรปแนวคดรวบยอดของงานดงกลาวเปนภาษาไทยดนธเนองจ�านงค.อางแลว.น.5-46-5-48.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ส�าหรบบทบาทของประชาสงคมทจะมสวนในการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยนน มการชใหเหนวาบทบาทในลกษณะดงกลาวมความชดเจน และมความส�าคญมากกวาบทบาททภาคประชาสงคมมตอการขบเคลอนการเปลยนผานไปสประชาธปไตยเสยอกงานทน�าเสนอไดอยางครอบคลมมากทสดคองานของลารรไดมอนด(LarryDiamond)ทจ�าแนกบทบาทของประชาสงคมในลกษณะตางๆดงตอไปน56

ประการแรก ประชาสงคมชวยในการจ�ากดอ�านาจรฐ และเพมระดบการควบคมรฐโดยสงคมไดมอนดชวาแงมมดงกลาวนอกจากจะมความส�าคญในชวงเวลาหลงจากทเปลยนเปนประชาธปไตยแลวยงมบทบาทส�าคญในชวงเวลาทยงคงอยในระบอบอ�านาจนยมดวยเชนกนกลาวคอบทบาทในการตดตามตรวจสอบการใชอ�านาจรฐของภาคประชาสงคมจะสงผลในการสนคลอนความชอบธรรมของระบอบอ�านาจนยมซงจะจดประกายใหกบการเปลยนผานตอไป

ประการทสองบทบาทขององคกรสมาคมตางๆในภาคประชาสงคมสามารถเกอหนนการท�างานของพรรคการเมองโดยเฉพาะในแงมมทเกยวของกบการสรางทกษะความเปนพลเมองแบบประชาธปไตยผานการมสวนรวมในองคกรสมาคมเหลาน

ประการทสาม ภาคประชาสงคมเปนพนทในการปลกฝงหลกการ และคานยมทจ�าเปนตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย อาท การยอมรบและเคารพในความแตกตาง พรอมทจะรอมชอมประนประนอมมากกวายดมนในจดยนแบบสดโตง

ประการทสประชาสงคมชวยสรางชองทางทนอกเหนอจากพรรคการเมองในการระดมรวบรวมอกทงยงเปนตวแทนทสามารถสะทอนผลประโยชนของคนกลมตางๆในสงคมไดโดยเฉพาะคนกลมนอย หรอกลมคนชายขอบทอาจจะยากทจะม “ตวแทน” ในสถาบนทางการเมองทเปนทางการ ตวอยางของกลมคนเหลานอาทกลมคนพการและกลมชาตพนธยอยเปนตน

ประการทหาความหลากหลายขององคกรสมาคมในภาคประชาสงคมชวยในการ“กาวขาม”และ“ลดทอน”ระดบของการแบงขวทางการเมองในสงคมดงเชนองคกรสมาคมหลายองคกรทไมไดตงขนบนฐานของ“ผลประโยชน”ของสมาชกแบบแคบๆแตอยบนฐานของ“ประเดน”ทเปนความสนใจหรอเปนความกงวลรวมกนระหวางสมาชกดงนนสมาชกในองคกรลกษณะนมกจะมความหลากหลายและผลจากปฏสมพนธของกลมคนทหลากหลายนเองทจะเออตอการลดทอนการแบงขวในสงคม

ประการทหก ภาคประชาสงคมชวยในการคดสรร และฝกฝนผน�าทางการเมองรนใหม โดยการเปนสมาชกองคกรสมาคมในภาคประชาสงคมจะชวยหลอหลอมและกลอมเกลาใหสมาชกมทกษะบางประการทส�าคญไมวาจะเปนการใชเหตผลการหยบยกประเดนในการถกเถยงการชกจงใหกลมคนคลอยตาม การสรางแรงบนดาลใจ และการระดมทนสนบสนน เปนตน ทกษะเหลานลวนแลวแตเปนสงจ�าเปนส�าหรบผน�าทางการเมอง

56ประมวลสรปจากLarryDiamond.(1994).“RethinkingCivilSociety:TowardDemocraticConsolidation.”Journal of Democracy5:3,pp.7-11.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประการทเจด องคกรสมาคมในภาคประชาสงคมสามารถมบทบาทโดยตรงในการสนบสนนกระบวนการประชาธปไตยผานการด�าเนนกจกรรมตางๆเชนการสงเกตการณการเลอกตงการตรวจสอบการละเมดสทธมนษยชนการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการปฏรปของภาครฐเปนตน

ประการทแปด ภาคประชาสงคมทเขมแขงจะมบทบาทส�าคญในการเปนตวกลางกระจายขอมลขาวสารทหลากหลายไปสพลเมองนอกเหนอจากขอมลขาวสารทถกน�าเสนอโดยสอสารมวลชนกระแสหลกหรอโดยภาครฐ ขอมลขาวสารเหลานจะเปนตวกระตนใหภาคประชาชนมความตนตวและอยากเขามาม สวนรวมทางการเมองตอไป

ประการทเกา ภาคประชาสงคมมสวนในการขบเคลอนการปฏรปเศรษฐกจ โดยทวไปแลวการปฏรปเศรษฐกจเปนสงทด�าเนนการไดอยางยากล�าบากเนองจากมกจะสงผลกระทบในเชงลบตอผลประโยชนของคนหลายกลม โดยเฉพาะอยางยงกลมชนชนน�า และการตอตานของกลมคนเหลานมกจะสงผลท�าใหการปฏรปลมเหลวดงนนหากมบทบาทสนบสนนจากภาคประชาสงคมจะยงเออตอความส�าเรจในการปฏรปเศรษฐกจมากขน

ประการสดทายความส�าเรจในการด�าเนนการทง9ประการขางตนจะเออตอการสรางความเขมแขงใหกบภาครฐทงในแงมมของความสามารถในการตรวจสอบไดความโปรงใสการมสวนรวมทางการเมองการเพมประสทธภาพและประสทธภาพในการตอบสนองความตองการของภาคประชาชนเปนตนทงหมดนเปนสงจ�าเปนตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตย

ทามกลางมมมองเชงบวกในบทบาทของภาคประชาสงคมทมตอการเปลยนสประชาธปไตยในอกดานหนงไดมการน�าเสนอแงมมในทศทางทตรงกนขามเกยวกบความสมพนธระหวางประชาสงคมและประชาธปไตยโดยพอลลวอส(PaulLewis)ตงขอสงเกตจากประสบการณการเปลยนเปนประชาธปไตยในภมภาคยโรปตะวนออกวา แมวาจะเปนทคอนขางชดเจนวาการเสอมอ�านาจของระบอบสงคมนยมม จดเรมมาจากการเคลอนไหวเรยกรองของภาคประชาสงคมแตสงทตามมาไมจ�าเปนวาจะตองน�าไปสระบอบการเมองแบบประชาธปไตยเสมอไปหากแตมแนวโนมสงวาจะน�าไปสปรากฏการณ“ประชานยม”57

หนงในกระแสการถกเถยงในเชงทฤษฎเกยวกบความสมพนธระหวางประชาสงคมและการพฒนาประชาธปไตยคองานทชใหเหนวาภาคประชาสงคมทเขมแขงไมจ�าเปนวาจะตองสงผลตอการเปลยนผานสระบอบประชาธปไตยและอาจจะไมสงผลตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยเสมอไปในทางกลบกนภาคประชาสงคมทเขมแขงอาจเปนอปสรรคกนขวางการพฒนาประชาธปไตยกเปนไดหากปราศจากซงสถาบนทางการเมองทมประสทธภาพ อยางไรกตามการกลาวเชนนไมไดปฏเสธความส�าคญของประชาสงคมโดยสนเชงหากแตตองการชใหเหนวาหวใจส�าคญของการพฒนาประชาธปไตยคอสถาบนทางการเมอง โดยหากสถาบนทางการเมองสามารถท�างานไดอยางมประสทธภาพแลวจะสรางความชอบธรรมใหกบระบอบประชาธปไตยทเกดใหมได และภาคประชาสงคมสามารถมบทบาทในการเปน“พนธมตร” ในการสรางความเขมแขงใหกบระบอบประชาธปไตยได ในทางกลบกนหากสถาบนทางการเมองไมสามารถท�างานไดอยางมประสทธภาพและอยทามกลางภาคประชาสงคมทเขมแขงอาจสงผลราย

57PaulLewis.(1993).“DemocracyanditsFutureinEasternEurope.”inDavidHeld.(ed.).Prospects for Democracy: North, South, East, West.Cambridge:PolityPress.p.301.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอเสถยรภาพของระบอบประชาธปไตยทเกดขนมาใหมได เนองจากภาคประชาชนอาจมองวารฐบาลประชาธปไตยไมอาจแกปญหาของประเทศไดในสภาพการณดงกลาวอาจเออตอการเกดขนของผน�าหรอพรรคการเมองทฉกฉวยโอกาสจากกระแสทางการเมองเพอสรางความนยมสวนตว แตตองแลกกบเสถยรภาพของระบอบประชาธปไตยแบบตวแทนทอาจเสยไป รวมถงความชอบธรรมของระบอบประชาธปไตยในระยะยาว58

งานทส�าคญอกชนหนงทชใหเหนวาประชาสงคม “อาจจะไมน�าไปสประชาธปไตย” ไดในบางบรบทคองานของอาเรยลอารโมน(ArielArmony)ในงานทศกษาเปรยบเทยบเยอรมนยคไวมาร(Wei-mar) สหรฐอเมรกายคหลงสงครามโลกครงทสอง และอารเจนตนาในชวงทศวรรษท 1990 อารโมนตง ขอสงเกตวาบทบาทของประชาสงคมทจะ“เออหรอไมเออ”ตอประชาธปไตยขนอยกบเงอนไขหรอบรบททางสงคมและการเมองทส�าคญหลายประการไดแกประการแรกความเขมแขงของสถาบนการเมองในทนอารโมนมงเนนในประเดนเรองศกยภาพของสถาบนการเมองในการปกปองคมครองหลกนตธรรมโดยหากสถาบนการเมองเขมแขงสามารถคมครองสทธพนฐานของปจเจกชนและยนอยบนฐานของกฎหมายไดอยางเครงครด โอกาสทภาคประชาสงคมบางกลมทเคลอนไหวเพอผลประโยชนของกลมตนหรอพยายามใชเครอขายเสนสายทางการเมองในการสงอทธพลตอการตดสนใจของภาครฐกจะมนอยลงประการทสองความเหลอมล�าทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศยงประเทศมความเหลอมล�ามากเทาไรจะยงท�าใหบทบาทของภาคประชาสงคม“ไมเออ”ตอประชาธปไตยมากเทานนกลาวคอองคกรสมาคมทมเครอขายเขาถงกระบวนการตดสนใจจะมแนวโนมทจะใชเครอขายดงกลาวเพอผลประโยชนเฉพาะกลมในแงนบทบาทของประชาสงคมจะยงผลตซ�า “ความเหลอมล�า” ในสงคมประการทสาม บรบทระหวางประเทศโดยหลายกรณสะทอนใหเหนวาบทบาทของตวแสดงจากภายนอกอาจสงผลไดทงในเชงบวกและลบตอประชาธปไตยและบทบาทของประชาสงคมในหลายกรณโดยเฉพาะกรณของประเทศเจาอาณานคมทใชนโยบายแบงแยกและปกครองยงสรางความราวฉานทฝงลกในสงคมของประเทศอาณานคมทยงคงสงผลยาวนานแมกระทงจะไดรบเอกราชแลวกตามเปนตน59

ในภาพรวม แมวาในการศกษาความสมพนธระหวางประชาสงคมและประชาธปไตยจะยงไมม ขอสรปทแนชด แตในเบองตนสามารถตงขอสงเกตตามทลารร ไดมอนดเสนอไวดงตอไปนประการแรก แมวาประชาสงคมจะสามารถเออตอการท�างานของประชาธปไตยแตประชาสงคมและองคกรในภาคประชา-สงคมอาจไมสงผลในลกษณะเดยวกนในทกกรณและทกบรบททงนเงอนไขส�าคญทจะท�าใหประชาสงคมสงผลในเชงบวกตอประชาธปไตยขนอยกบเปาหมายในการเคลอนไหวของตวแสดงในภาคประชาสงคมจะตองไมเปนไปในลกษณะสดโตง จนไมอาจประนประนอมได และวธการทใชจะตองไมเปนแบบอนารยะประการทสอง โครงสรางองคกรของภาคประชาสงคมจะตองมความเปนสถาบน องคกรทดจะตองไมใชองคกรทตงขนชวคราวเพอการผลกดนประเดนทเปนผลประโยชนระยะสนของผน�า หรอแกนน�าบางคน

58OmarEncarnacion.(2003).The Myth of Civil Society: Social Capital and Democratic Consolidation in Spain and Brazil.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.8-9.

59ArielArmony. (2004).The Dubious Link: Civic Engagement and Democratization.Stanford,Cali-fornia:StanfordUniversityPress.pp.3-4.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประการทสามแนวทางการบรหารงานภายในองคกรสมาคมเองกมความส�าคญหากคณลกษณะการบรหารองคกรไมเปนไปตามหลกการประชาธปไตยโอกาสทการท�างานของภาคประชาสงคมจะน�าไปสการหลอหลอมวฒนธรรมแบบประชาธปไตยกจะมนอยประการทส ความหลากหลายในภาคประชาสงคมเปนสงทด และเออตอประชาธปไตย ในทางกลบกนหากความหลากหลายมนอย อาจสงผลในทางตรงกนขามกบระบอบประชาธปไตยไดประการสดทาย ยงองคกรในภาคประชาสงคมมความหนาแนนมากเทาไร โอกาสทจะสงผลในเชงบวกตอระบอบประชาธปไตยยงมทากขนเทานนเนองจากหากองคกรสมาคมมความหนาแนนโอกาสทปจเจกชนจะเปนสมาชกในองคกรตางๆมากกวาหนงองคกรจะยงมมากขนเทานนและเครอขายความสมพนธแบบไมเปนทางการเชนนเองทจะเออตอการลดการแบงขวในสงคมในทางกลบกนหากองคกรสมาคมขาดความหนาแนน ผลในเชงบวกของประชาสงคมในการลดการแบงขวในสงคมกจะยงมนอยลงตามมา60


จงอธบายเงอนไขส�าคญทจะท�าใหภาคประชาสงคมสงผลในเชงบวกตอประชาธปไตย


ภาคประชาสงคมสามารถสงผลตอประชาธปไตยไดในหลายลกษณะทงในเชงบวกและในเชงลบขนอยกบเงอนไขบางประการ ทส�าคญอาท ความเขมแขงของสถาบนการเมอง โดยเฉพาะอยางยงการปฏบตงานโดยยดหลกนตธรรมอยางเครงครด บรบททางสงคมทไมไดประสบกบปญหาความเหลอมล�าทรนแรงการด�าเนนการขององคกรภาคประชาสงคมเองกตองไมก�าหนดเปาหมายทไมสามารถประนประนอมไดรวมถงไมใชยทธวธการเคลอนไหวเรยกรองแบบอนารยะโครงสรางการบรหารภายในองคกรประชาสงคมเองพงจะตองเปนแบบประชาธปไตย ขณะเดยวกนหากในสงคมมองคกรประชาสงคมทหนาแนน หลากหลายทงในประเภท และประเดนของการเคลอนไหว โอกาสทบทบาทของภาคประชาสงคมจะสง ผลกระทบในเชงบวกกบประชาธปไตยจะยงมมากขน

60Diamond.op.cit.,pp.234-236.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ประชาสงคม และขบวนการเคลอนไหวทางสงคม

ทผานมามการตงขอสงเกตวาการศกษาประชาสงคม และขบวนการเคลอนไหวทางสงคม61 จะเปนสองหวขอทมกจะแยกจากกน ผทศกษาในแตละเรองมกจะไมใหความสนใจในอกประเดนหนง แมวาทงสองเรองจะมความเกยวพนกนอยางมากกตามทงนความแตกตางส�าคญในสองเรองทมการหยบยกใหเหนคอประการแรกการศกษาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมกจะมงเนนวเคราะหไปทแงมมของความขดแยง การประทวง ซงเตมไปดวยความวนวาย ไรระเบยบ และอาจจะน�ามาซงความรนแรงได แตการศกษาประชาสงคมมกจะมงเนนในแงมมของ “ความเปนอารยะ” (civility) จตส�านกสาธารณะ คานยมของความรวมมอและความไวเนอเชอใจระหวางกน62 ประการทสองความแตกตางในแงมมทเกยวของกบตวแสดง กลาวคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมกจะถกมองวาเปน “ตวแสดงทางสงคมนอกสถาบนการเมอง” ทโครงสรางองคกรมระดบความเปนทางการทคอนขางต�า อกทงการด�ารงอยขององคกรไมไดมระยะเวลาทยาวนานมากนกแตกตางจากองคกรในภาคประชาสงคม(civilsocietyorganization)ทมกจะมโครงสรางองคกรทมระดบความเปนทางการทมากกวา และมการด�ารงอยขององคกรทยาวนานมากกวา ขณะเดยวกนมกจะเปนองคกรทไดรบการยอมรบจากสถาบนทางการเมองมากกวา63 อยางไรกตาม หากพจารณาถงรากฐานแนวคดของประชาสงคมดงทไดกลาวไป รวมถงกระแสการศกษาปรากฏการณรวมสมยทเกยวเนองกบประชาสงคมจะเหนไดวาเรองทงสองนนมความคาบเกยวกนในหลายแงมม

ประการแรกหากพจารณาถงรากฐานแนวคดของกรมชจะพบวาประชาสงคมในทรรศนะของกรมชไมไดขบเนนประเดนเรองความเปนอารยะจตส�านกสาธารณะคานยมของความรวมมอและความไวเนอเชอใจแตอยางใด ในทางกลบกนหากพจารณาประชาสงคมในฐานะของพนทหรออาณาบรเวณส�าหรบตวแสดงฝายตางๆในการครอบครองความเปนใหญในทางความคดและอดมการณปรมณฑลของประชาสงคม

61 ส�าหรบรายละเอยดเกยวกบแนวคดขบวนการเคลอนไหวทางสงคม ดวรารก เฉลมพนธศกด. (2560). ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในเอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ.นนทบร:สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

62DonatellaDellaPortaandMarioDiani.(2011).“SocialMovements.”inMichaelEdwards.(ed.).The Oxford Handbook of Civil Society.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.68-69.

63 ตวอยางงานทางรฐศาสตรกระแสหลกทจ�าแนกประเภทตวแสดงทางสงคมทอาจน�ามาซงมมมองในลกษณะดง เชนงานของแกเบรยลอลมอนด(GabrielAlmond)จบงแฮมพาวเวลลจเนยร(G.BinghamPowell,Jr.)โคเรสเตรม(KaareStrØm)และรสเซลลดลตน(RussellDalton)ซงจ�าแนกกลมผลประโยชนออกเปนกลมทขดกบจารตของสงคม(anomicgroup)(นยามของกลมลกษณะนคอนขางสอดคลองกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคม เนองจากมองวาเปนกลมทเกดกะทนหนเพอตอบสนองตอความผดหวงคบของใจและไมมโครงสรางองคกรทแนชด)กลมทไมไดรวมกนเปนองคกรสมาคม (nonassociational groups)กลมทมความเปนสถาบน(institutionalgroups)กลมในลกษณะของสมาคม(associationalgroups)ดGabrielAlmond,G.BinghamPowellJr.,KaareStrom,andRussellJ.Dalton.(2004).Comparative Politics: A Theoretical Framework (4thed.).NewYork:PearsonLongman.pp.83-86.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กคอพนททส�าคญส�าหรบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในการเรยกรองและผลกดนเพอสรางความเปลยนแปลงทางสงคม ตอแงมมน ฌอง โคเฮนและแอนดรว อราโตถงกบกลาววาหากเฮเกลเลงเหนถงความส�าคญของ “บรรษท” ทเปนตวกลางในพนทประชาสงคม กรมชกเลงเหนถงความส�าคญของ“ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม”ในฐานะเปนกลจกรส�าคญในการขบเคลอนและตอสเพอการครองครองความเปนใหญในทางแนวคดและอดมการณ อยางไรกตาม พงกลาวดวยวาในการกลาวถง “ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม”ของกรมช เขามกจะหมายถงขบวนการของชนชนกรรมาชพทตองการเคลอนไหวตอสทางอดมการณกบตวแสดง สถาบน และแนวความคดของชนชนนายทน ดงทโคเฮนและอราโตตง ขอสงเกตวา “เมอใดกตำมทประชำสงคมกลำยเปนสงคมนยม เมอนนเหตผลของกำรด�ำรงอยของ

ขบวนกำรเคลอนไหวทำงสงคม หรอส�ำหรบกำรตอสทำงชนชนจะสญสลำยไป”64

จากมมมองดงกลาวของกรมชจะเหนไดวาการจ�ากดเปาหมายของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเพยงเพอการสรางความเปลยนแปลงไปสสงคมนยมตามแนวคดของกรมชเปนสงทไมสอดคลองกบบรบทในยคปจจบนอกตอไป ดงจะเหนไดวาเปาหมายในการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในยคปจจบนมความหลากหลายคอนขางมาก ตงแตการเรยกรองสทธทางเพศ สทธสตว สทธของชนกลมนอย จนถงประเดนดานสงแวดลอม เปาหมายทหลากหลายเหลานอาจเรยกรวมไดวาเปนการเรยกรอง“อสรภาพในตวตน” (autonomyof self)65 อยางไรกตามสงหนงทอาจประยกตใชจากแนวคดของกรมชไดกคอประชาสงคมไมใชอาณาบรเวณของความรวมมอหรอการปรองดองหากแตเปนปรมณฑลทมการประชนขนแขงกนในเชงความคดและอดมการณ ทงนเปาหมายของการเคลอนไหวทางความคดและอดมการณในปจจบนอาจไมไดมงเปาไปทการครอบครองความเปนใหญหากแตตองการอสรภาพในวถชวตของการด�ารงอยรวมทงการยอมรบทงจากภาครฐและสงคม66

ประการทสองหากพจารณาในแงมมของตวแสดงจะพบวาองคประกอบของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมกจะประกอบไปดวยการรวมตวกนขององคกรตางๆ ทหลากหลาย องคกรเหลานมกจะเปนองคกรในภาคประชาสงคมทรวมกลมกนเพอเรยกรองประเดนทางสงคมทกาวขามผลประโยชนเฉพาะของแตละองคกรสมาคม67เหตผลส�าหรบการรวมกลมกเพอท�าใหน�าหนกของการเรยกรองมมากขนและโอกาสทจะไดรบความสนใจทงจากสอมวลชน และภาครฐมมากขนเชนกน ส�าหรบโครงสรางในการรวมกลมมกจะเปนแบบ“เครอขาย”แมวาโครงสรางแบบเครอขายจะดเหมอนเปนโครงสราง“ชวคราว”อยางไรกตามสายสมพนธระหวางองคกรเหลานดเหมอนจะไมไดคงอยชวคราวแตด�ารงอยคอนขางยนนานโดยเฉพาะในประเดนการเรยกรองทางสงคมทคอนขางจะยากล�าบากในการขบเคลอน และยากทจะสรางความเปลยนแปลงในระยะเวลาอนสน ดงเชน ประเดนทางสงแวดลอม และการตอสกบกระแสโลกาภวตนแบบเสรนยมเปนตน

64CohenandArato.op.cit.,p.147.65DellaPortaandDiani.op.cit.,pp.71-72.66DerrickPurdur. (2007).“Introduction:DimensionsofCivilSociety.” inDerrickPurdue(ed.).Civil

Societies and Social Movements: Potentials and Problems.London:Routledge.p.3.67HankJohnston.(2011).States and Social Movements.Cambridge:PolityPress.pp.13-14,27.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประการทสามการจ�าแนกความแตกตางระหวางประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมบนฐานของ“ความเปนอารยะ”ในปจจบนดจะไมสอดคลองกบพลวตความเปลยนแปลงในคณลกษณะการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในยคปจจบนโดยเฉพาะในประเทศประชาธปไตยทกาวหนาดงทแฮงค จอหนสตน (Hank Johnston) ไดตงขอสงเกตถง “การท�าใหการมสวนรวมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมความเปนสถาบนมากขน”(institutionalizationofsocialmovementpartici-pation)กลาวคอในปจจบนนขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไมจ�าเปนตองใชความรนแรงในการเรยกรองความสนใจจากภาครฐเสมอไปยทธวธการเคลอนไหวสวนมากมกจะเปนวธการแบบสนตสาเหตทเปนเชนนเนองจากการปรบเปลยนแนวทางของภาครฐทในดานหนงมกจะเปดชองทางการรบฟงหรอการมสวนรวมใหกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมากขนและในอกดานหนงมกจะใชการจดการกบการชมนมประทวงแบบเจรจามากกวาการปราบปรามโดยความรนแรงขณะเดยวกนการจ�าแนกความแตกตางระหวางองคกรภาคประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมบนฐานของ “ความเปนองคกร” กไมสอดคลองกบพลวตในโครงสรางองคกรของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทมความเปน“มออาชพ”(professional)มากขน68คลายคลงกบองคกรในภาคประชาสงคม

ขณะทองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมพฒนาการไปในทศทางทมระดบของความเปนองคกรทสงมากขนและมแนวทางการเคลอนไหวทไมใชความรนแรงมากขนในกรณขององคกรภาคประชา-สงคมกลบมการตงขอสงเกตถงทศทางในทางตรงกนขามมากขน ไมวาจะเปนองคกรสมาคมทใชความรนแรงองคกรทไมน�าไปสการสราง“ความไวเนอเชอใจ” (trust)ตอองคกรสมาคมหรอบคคลภายนอกองคกร หรอองคกรสมาคมทมแนวทางการบรหารจดการภายในองคกรแบบไมเปนประชาธปไตย ดงนนผลพลอยไดจากการท�างานขององคกรดงกลาวจงไมใช “โรงเรยนประชาธปไตย” หากแตเปนโรงเรยนส�าหรบปลกฝงคานยมหรอทศนคตแบบเผดจการดวยเหตนจงมการน�าเสนอแนวคดใหมทเรยกวา“ประชา-สงคมทไมเปนอารยะ”(uncivilsociety)69

ประการทส ประชาสงคมในยคปจจบนไมไดอยในกรอบของรฐชาตดงเชนในอดตหากแตไดรบอทธพลจากกระแสโลกาภวตนอยางมาก ทงในแงของความคดและวถชวตทแพรกระจายขามพรมแดน ดงนนภาคประชาสงคมในประเทศหนงจงสามารถมความหวงใยในประเดนทางสงคมทอาจไมเกยวของใดๆเลยกบสงคมของตนกเปนไดดงเชนการชวยเหลอประเทศยากจนหรอการตอตานการละเมดสทธมนษยชนในประเทศเผดจการเปนตนและหนงในตวแสดงทส�าคญทขบเคลอนเครอขายประเดนและกจกรรมการเคลอนไหวขามพรมแดนคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาต(transnationalsocialmovements)ในแงนจงอาจกลาวไดวาบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตเกอหนนใหเกดสงทเรยกวา“ประชาสงคมระดบโลก(globalcivilsociety)ซงประเดนนจะกลาวในรายละเอยดในสวนตอไป

68 Ibid.,pp.68-73.69ดการตงขอสงเกตเกยวกบการขยายตวของแนวคดดงกลาวรวมทงปญหาในการนยามไดในCliffordBob. (2011).

“CivilandUncivilSociety.”InMichaelEdwards.(Ed.).The Oxford Handbook of Civil Society.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.209-219.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประการทหา ในความเปนจรงแลวสาเหตสวนหนงของการหนกลบมาใหความสนใจในแนวคดประชาสงคมอกครงหนงมาจากการกอตวขนของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหม70นนเองไมวาจะเปนขบวนการโซลดารต หรอขบวนการเคลอนไหวเพอเรยกรองสทธในดานตางๆ รวมทงขบวนการเคลอนไหวเพอเรยกรองในประเดนเรองสงแวดลอม ไชยรตน เจรญสนโอฬารไดตงขอสงเกตเกยวกบประเดนดงกลาวไววา “ประชำสงคมทกลบมำใหม เปนเรองของขบวนกำรเคลอนไหวของประชำชน เพอ

น�ำไปสกำรปกครองแบบประชำธปไตยทเขมขน และมทวำงใหกบควำมแตกตำงหลำกหลำย ดวยกำร

สรำงขดจ�ำกดใหรฐ มำกกวำมงสลำยรฐ”71นยส�าคญประการหนงจากค�ากลาวขางตนคอความเปลยนแปลงทางสงคมและการเมองทขบเคลอนโดยขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหมไดสงผลตามมาตอความเปลยนแปลงในปรมณฑลของภาคประชาสงคมนนเอง

ในภาพรวมอาจกลาวไดวาชองวางระหวางแนวคดทงสองมแนวโนมทจะหนเขาหากนมากขน สงนเกดขนจากพลวตความเปลยนแปลงทแวดลอมขบวนการเคลอนไหวทางสงคม และประชาสงคม ตงแตโครงสรางสงคมการเมอง ระบบเศรษฐกจโลก อทธพลจากกระแสโลกาภวตน ดวยเหตนท�าใหการมองปรากฏการณทเกยวเนองกบแนวคดทงสองนตองมองอยางเปนพลวต ทงขบวนการเคลอนไหวทางสงคมและประชาสงคมตางไมใชสงทหยดนงหากแตมการเปลยนแปลงอยางตอเนองเชนกนทงนหนงในค�าจ�ากดความทใหภาพความเปลยนแปลงทเกยวของกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมและประชาสงคมไดดทสดคอ “สงคมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคม” (social movement society) ทน�าเสนอโดยเดวด เมเยอร(DavidMeyer)และซดนยแทรโรว(SidneyTarrow)ค�าจ�ากดความดงกลาวใหภาพของสงคมในประเทศประชาธปไตยทพฒนาแลววาเปนสงคมทกจกรรมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเปนสงทเหนไดจนเปนเรองปกต ไมใชสงผดปกตทพบเหนไดไมบอยครง ขณะเดยวกนขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเองกมพฒนาการในเชง“องคกร”มากขนมการพฒนาความเปนมออาชพและโครงสรางเชงสถาบนแบบทเปนทางการมากขนและสามารถสถาปนาบทบาทของตนเองในการเมองเชงสถาบนได72

จากทศทางการเปลยนแปลงเหลานท�าใหเรมมความพยายามในการผสมผสานการวเคราะห ประชาสงคมกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมหนงในตวอยางงานประเภทนคอการวเคราะหขบวนการ

70 ไชยรตน เจรญสนโอฬารไดสรปคณลกษณะส�าคญของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหมไวสประการ ไดแกประการแรกขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหมไมไดอยบนฐานของชนชนไมวาจะเปนชนชนนายทนหรอชนชนผใชแรงงานประการทสอง ขอเรยกรองหรอประเดนในการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหมไมใชเรองทเกยวของกบ ผลประโยชนทางเศรษฐกจของกลมผเรยกรองประการทสามชองทางทขบวนการเหลานเรยกรองไมไดด�าเนนการผานชองทางแบบทเปนทางการเนองจากไมเชอมนหรอปฏเสธระบบความเปนตวแทนของสถาบนทางการเมองแบบเดมหากแตเคลอนไหวเรยกรองดวยตวเองอยางเปนอสระ ประการทส เปาหมายของการเรยกรองนนไมเกยวของกบการชวงชงอ�านาจรฐ หากแตตองการสราง กฎเกณฑในการใชชวตในสงคมดไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2545).ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม (พมพครงท 2).กรงเทพฯ:ส�านกพมพวภาษา.น.2-3.

71ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.เพงอางน.60.72 DavidMeyer and Sidney Tarrow. (1998). “AMovement Society: Contentious Politics for aNew

Century.”inDavidMeyerandSidneyTarrow.(Eds.).The Social Movement Society: Contentious Politics for a New Century.Lanham,Maryland:RowmanandLittlefieldPublishers.p.4.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เคลอนไหวทางสงคมภายใต “ฉากทศน” (scenes)ทางสงคมและภมศาสตรส�าหรบฉากทศนทางสงคมนนหมายถงเครอขายทางสงคมทประกอบไปดวยปจเจกชนทมความคดทคลายคลงกนตอประเดนทางสงคมหนงๆ และมการพบปะเพอแลกเปลยนพดคยในประเดนเหลานนมาเปนระยะเวลาหนง ในแงนฉากทศนทางสงคมจงเปนภาพสะทอนของ “ปรมณฑลของประชาสงคมทนอกเหนอจากองคกรสมาคม” นนเอง73 กลาวอกนยหนงตวอยางการศกษาขางตนเปนการศกษา“ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม”ทด�าเนนการภายใตบรบทแวดลอมภายในปรมณฑลของประชาสงคมและพจารณาวาบรบทดงกลาวจะสงผลอยางไรตอการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมนนเอง


จงบรรยายใหเหนถงความเชอมโยงระหวางประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคม


หากมองประชาสงคมในฐานะของ“ปรมณฑล”อาจมองไดวาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเปนหนงในตวแสดงส�าคญทมบทบาทเคลอนไหวภายใตปรมณฑลประชาสงคม โดยบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมจะมงเนนการสรางความเปลยนแปลงทางสงคมในแงมมตางๆตงแตแงมมของความเปลยนแปลงในความสมพนธเชงอ�านาจการเรยกรองอสรภาพในวถชวตรวมถงการขบเคลอนนโยบายในดานตางๆหากมองประชาสงคมบนฐานคดของกรมชจะพบวากรมชใหความส�าคญกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมโดยกลมแรงงานทมงเปลยนแปลงไปสความเปนสงคมนยมโดยขบวนการเคลอนไหวทางสงคมดงกลาวมเปาหมายส�าคญในการครอบครองความเปนใหญในปรมณฑลประชาสงคม ในแงนจะเหนไดวาประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเปนสองแนวคดทมความเกยวพนและเชอมโยงกนอยางมาก และหากพจารณาถงแนวโนมความเปลยนแปลงในสงคม เศรษฐกจ และการเมองในยคปจจบน จะพบวาความแตกตางระหวางแนวคดทงสองทมกจะชใหเหนไมวาจะเปนความแตกตางในแงของจดมงเนน(ความเปนอารยะ และความขดแยง) และโครงสรางองคกร (องคกรทเปนทางการ และองคกรในรปของเครอขายไมเปนทางการ)มแนวโนมทจะโนมเอยงเขาหากนมากขนโดยองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมความเปนมออาชพมากขนรวมทงมรปแบบยทธวธการเคลอนไหวทใชความรนแรงนอยลง

73SebastianHaunssandDarcyK.Leach.(2007).“SocialMovementScenes:InfrastructuresofOpposi-tioninCivilSociety.”inDerrickPurdue(ed.).Civil Societies and Social Movements: Potentials and Problems. London:Routledge.pp.72-73.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ประชาสงคม ทนทางสงคม74 และการพฒนาเศรษฐกจ

แมวาแนวคดประชาสงคมจะไดรบความนยมอยางมาก โดยเฉพาะนบตงแตทศวรรษท 1990เปนตนมาแตหนงในปญหาส�าคญทนกวชาการพบในการประยกตใชแนวคดดงกลาวคอความเปนนามธรรมทยากจะจบตองไดของแนวคดดงกลาว รวมทงความหลากหลายของรากฐานแนวคดน หนงในทางออกทนกวชาการใชเพอแกปญหาดงกลาวคอการแสวงหาแนวคดทเปน “สะพานเชอมในทางตรรกะ” เพอชวยในการอธบายและหนงในแนวคดทท�าหนาทดงกลาวคอแนวคดทนทางสงคม(socialcapital)75นนเองแนวคดนไดรบการกลาวถงครงแรกตงแตค.ศ. 1916 โดยแอล.จดสนฮานฟาน (L. JudsonHanifan)นกการศกษาและนกปฏรปทางสงคมหวกาวหนาชาวอเมรกนโดยในครงนนการกลาวถงทนทางสงคมของฮานฟานเพอชใหเหนถงความส�าคญทมของทนทางสงคมตอการฟนฟชมชนและการพฒนาประชาธปไตย76 การรอยเรยงทางความคดเพอชใหเหนถงความเชอมโยงหรอสหสมพนธระหวางบทบาทขององคกรสมาคมโดยเฉพาะอยางยงองคกรอาสาสมครทมตอเสถยรภาพและความมนคงของประชาธปไตยหรอบรณภาพของสงคมนบไดวาเปนเอกลกษณทางแนวคดเฉพาะตวตามบรบทการเมองแบบอเมรกนซงสบเนองมานบตงแตงานของตอกเกอวลล มาถงงานของฮานฟาน และงานของนกวชาการรนหลง โดยเฉพาะงานของ โรเบรตพตนม(RobertPutnam)งานของโรเบรตพตนม(รวมกบโรเบรตเลโอนารดและราฟฟาเอลลานาเนตต)ในหนงสอMakingDemocracyWorkในงานชนนแมวาพตนมจะไมไดใชค�าวาประชาสงคม(civilsociety)แตใชค�าวา“ชมชนพลเมอง”(civiccommunity)ซงมทมาจากงานของตอกเกอวลล77 ดวยเหตนงานของพตนมจงสรางอทธพลตามมาตอการฟนคนของแนวการศกษาประชาสงคมแบบนโอ ตอกเกอวลเลยน(neo-Tocquevillian)

74 เชนเดยวกบแนวคดประชาสงคม แนวคดทนทางสงคมเปนอกหนงแนวคดทมขอถกเถยงโตแยงเกยวกบนยามอยางมากในการใชค�าวาทนทางสงคมในทนจะอยบนฐานนยามของเจมสโคลแมน(JamesColeman)หนงในนกวชาการทรอฟนแนวคดทนทางสงคมกลบขนมา และท�าใหแนวคดดงกลาวไดรบความนยมอยางมากในยคหลง โคลแมนมองทนทางสงคมวาเปนเครอขายความสมพนธทางสงคมทแวดลอมปจเจกบคคลและเปนเครอขายทปจเจกชนสามารถใชเปน“ทรพยากร”ส�าหรบการด�าเนนการไดดJamesColeman.(1990).Foundations of Social Theory. Cambridge,Massachusetts:BelknapPress.p.302.ส�าหรบขอถกเถยงเกยวกบนยามทนทางสงคมด Hartmut Esser. (2008). “The TwoMeanings of Social Capital.” in Dario Castiglione, Jan VanDeth and GuglielmoWolleb. (eds.) The Handbook of Social Capital. Oxford: Oxford UniversityPress.pp.22-49.

75 เนอหาสวนหนงปรบปรงจาก นธ เนองจ�านงค. (2550). “ทนทางสงคมณ จดสนสดแหงประวตศาสตร: บทส�ารวจพรมแดนทางทฤษฎ”วารสารวจยสงคม.ปท30ฉบบท1-2.น.102-137.

76ดการอางงานของฮานฟานไดในRobertPutnamandKristinGoss.(2002).“Introduction.”InRobertPut-nam.(ed).Democracies in Flux.Oxford:OxfordUniversityPress.p.4.

77 Robert Putnam, (with Robert Leonardi and Raffaella Nanetti). (1993).Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy.Princeton:PrincetonUniversityPress.pp.89-90.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นอกจากงานของพตนมจะสงผลตอการฟนคนของแนวการศกษาประชาสงคมแบบตอกเกอวลลใหมแลว อทธพลจากงานของพตนมทส�าคญอกประการหนงทเหนไดชดเจนคอการฟนคนมาของแนวคดทนทางสงคม หลงจากงานของพตนมชนดงกลาวจะเหนไดวาแนวคดทนทางสงคมไดรบความนยมอยางมาก ทงในการศกษาความสมพนธของทนทางสงคมทมตอการพฒนาประชาธปไตย และการพฒนาเศรษฐกจ เปนตน กอนจะกลาวถงความเชอมโยงระหวางประชาสงคม ทนทางสงคม และการพฒนาเศรษฐกจ พงจะกลาวถงงานของพตนม ซงสงอทธพลอยางมากตอความนยมในการศกษาประชาสงคมและทนทางสงคมในระยะหลง โดยจากการศกษาสาเหตความแตกตางในประสทธผลของการท�างานขององคกรปกครองสวนทองถนระหวางอตาลตอนเหนอและอตาลตอนใตพตนมไดชใหเหนถงความส�าคญของการรวมกลมเปนองคกรสมาคมทมตอการกอตวของทนทางสงคม และวฒนธรรมพลเมอง หรอชมชนพลเมองซงในทายทสดแลวสงผลตอความเขมแขงของประชาธปไตยทแตกตางกนโดยในอตาลตอนเหนอซงเลอกใชวธการสนบสนนความรวมมอผานองคกรสมาคมในลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนสหกรณหรอ สหภาพกลด สงผลท�าใหในปจจบนประชากรของอตาลตอนเหนอมระดบทนทางสงคมทคอนขางสง ซงแสดงใหเหนจากความเชอมนตอคนทวไป (generalized trust) ทมคอนขางสง เชนเดยวกบวฒนธรรมการเคารพกฎหมายในทายทสดระดบทนทางสงคมและส�านกความเปนพลเมองทสงในภมภาคอตาลตอนเหนอไดสงผลท�าใหประชาธปไตยในภมภาคดงกลาวเขมแขงตามมา สงทเกดขนในอตาลตอนเหนอแตกตางจากสงทเกดขนในอตาลตอนใตอยางสนเชงโดยอตาลตอนใตกลบเลอกใชวธการรวมศนยอ�านาจแทนทจะรวมกลมเปนองคกรสมาคมผลของความคนเคยกบแนวทางการปกครองดงกลาวท�าใหในปจจบนระดบทนทางสงคมและความเชอมนระหวางพลเมองในอตาลตอนใตคอนขางต�า ซงในทายทสดสงผลตอความเขมแขงของประชาธปไตยในภมภาคอตาลใตและผลการด�าเนนงานของรฐบาลสวนภมภาค78

งานของพตนมทแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวางประชาสงคมแบบองคกรสมาคม ทนทางสงคมและประชาธปไตยไดวางรากฐานใหกบการศกษาในชวงเวลาตอมาทศกษาความสมพนธระหวางประชาสงคมทนทางสงคมและการเปลยนผานไปสประชาธปไตยหรอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยโดยงานเหลานมกจะมสมมตฐานทวาระดบทนทางสงคมทสงและภาคประชาสงคมทเขมแขงเปนเงอนไขส�าคญของการเปลยนผานและการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยหรอในทางกลบกนหากในสงคมใดทมระดบทนทางสงคมทต�า ภาคประชาสงคมทออนแอ โอกาสหรอความเปนไปไดในการเปลยนผานหรอการสรางความมนคงยงยนใหกบประชาธปไตยจะมนอยลง79

ทไดกลาวไปทงหมดในขางตนเปนพฒนาการของงานดานทนทางสงคมในแงมมทางการเมองในทศวรรษทผานมางานดานทนทางสงคมยงไดรบความสนใจอยางมากในแงมมทางเศรษฐกจและเปนทมาของการเสนอแนวคดใหมดานนโยบายการพฒนาเศรษฐกจทองคการระหวางประเทศ และหนวยงานในประเทศตางๆทมหนาทวเคราะหวจยและก�าหนดนโยบายสาธารณะในดานนการน�าแนวคดเรองทนทางสงคมมาประยกตใชในทางเศรษฐกจเกดขนอนเปนผลมาจากความตองการทจะขยายระดบการวเคราะหท

78 Ibid.,pp.181-183.79NataliaLetki.(2009).“SocialCapitalandCivilSociety.”InChristianHaerpfer,PatrickBernhagen,

RonaldInglehartandChristianWelzel.(eds).Democratization.NewYork:OxfordUniversityPress.p.161.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แตเดมหนวยในการวเคราะหพนฐานในทางเศรษฐศาสตรคอปจเจกชนใหครอบคลมถงกลมคนหรอสงคมและจากเดมทตลาดเปนตวก�าหนดทส�าคญในการตดสนใจทางเศรษฐกจการวเคราะหในแนวทนทางสงคมไดใหความส�าคญกบจารตวฒนธรรมสถาบนและคานยมในสงคมในฐานะของปจจยก�าหนดการกระจายและจดสรรทรพยากรทางเศรษฐกจทส�าคญอกประการหนง

หนงในงานชนส�าคญในเรองดงกลาวคองานของฟรานซสฟกยามา(FrancisFukuyama)จากการศกษาเชงเปรยบเทยบความส�าเรจในดานการพฒนาเศรษฐกจของประเทศตางๆฟกยามาชวาเนองจากกจกรรมทางเศรษฐกจไมไดเกดจากตวปจเจกชน แตเกดจากการรวมกนท�างานของปจเจกชนในองคกร ดงนนทนทางสงคมซงเปนแหลงทรพยากรทสนบสนนท�าใหคนมความไววางใจและมความเชอมน(trust)ในผอน จะชวยลดตนทนการท�าธรกรรมในทางเศรษฐกจ เชน ตนทนในการเจรจาตอรอง การบงคบใช ขอตกลงฯลฯดงนนในสงคมทมระดบความไวเนอเชอใจและทนทางสงคมทสงเชนญปนสหรฐอเมรกาและเยอรมนมกประสบความส�าเรจดานการพฒนาเศรษฐกจมากกวาประเทศทมระดบทนทางสงคมในระดบต�าเชนจนรสเซยและอตาลเปนตน80

ทนทางสงคมทถกน�ามาประยกตใชในดานการพฒนาทางเศรษฐกจมองคประกอบส�าคญกคอความเชอมนหรอความไวเนอเชอใจ ซงลกษณะของความเชอมนทจะสงผลในทางบวกตอการพฒนาเศรษฐกจมหลายลกษณะอาทความเชอมนในความเปนมออาชพ(professional)ซงมกจะเกยวโยงกบสถาบนการศกษาสถาบนวชาชพทพฒนามาตรฐานในการปฏบตงานของผประกอบวชาชพในแตละแขนงและชวยลดตนทนการท�าธรกรรมจากการตรวจสอบการท�างาน81นอกจากความเชอมนในความเปนมออาชพทมความส�าคญตอการพฒนาเศรษฐกจแลวความเชอมนทขยายออกสสงคมโดยรวมไมจ�ากดตอกลมทเปนสมาชกอยเทานนยงเปนตวชวดทส�าคญของระดบการพฒนาทางเศรษฐกจอกดวยนกวชาการดานทนทางสงคมสวนหนงใหความส�าคญในการศกษาปจจยเรองความเชอมนทมขอบเขตขยายไปสสงคมโดยรวม และพยายามชใหเหนวาประเทศทมความเชอมนในระดบทสงมกจะมระบบเศรษฐกจแบบเปดมระดบการเจรญ-เตบโตทางเศรษฐกจทสงรฐบาลมประสทธภาพและมการคอรรปชนคอนขางนอย82

ทงนตรรกะส�าคญทท�าใหทนทางสงคมสงผลในเชงบวกตอการพฒนาเศรษฐกจกคอ มมมองทวาทนทางสงคมเออตอการแกปญหา“ทางแพรงของความรวมมอ”(dilemmaofcollectiveaction)โดยปญหาดงกลาวมดวยกนสองลกษณะดวยกน ไดแกประการแรก “การตตวฟร”หรอ “การไดประโยชนจากการทผอนยอมรวมมอแตตนเองไมยอมรวมมอ”(freeriders)และประการทสองปญหาทเกยวเนองกบความยากล�าบากในการประสานความรวมมอ และการประสานความตองการทแตกตางหลากหลายของแตละคน ทนทางสงคมเขามาชวยในการแกปญหาดงกลาว เนองจากผทรอคอยประโยชนจากการท�างาน

80FrancisFukuyama.(1995).Trust: the Social Virtues and the Creation of Prosperity.NewYork:FreePress.pp.90-94.

81FrancisFukuyama.(1999).Social Capital and Civil Society.PaperpresentedatIMFConferenceonSecondGenerationReforms.Washington.8-9November1999.

82EricUslaner.(2003).Trust in the Knowledge Society.PaperpreparedfortheConferenceonSocialCapital,CabinetoftheGovernmentofJapan,March2003.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


รวมมอของผอนโดยทตนเองไมตองลงแรงนนจะตองคดค�านวณแลววา หากตนเองท�าเชนนแมวาจะไดประโยชนในระยะสน แตในระยะยาวแลวจะไมอาจท�าเชนนนไดอก และหากตนเองตองการความรวมมอจากผอนในสถานการณทยากล�าบาก โอกาสทจะไดรบการตอบรบกจะมนอย ขณะเดยวกนเครอขายทนทางสงคมยงท�าหนาทเปนตวกลางในการแกปญหาความยากล�าบากในการประสานงานอกดวย บนฐานของความสมพนธทางสงคมทมจะท�าใหสามารถเขาถงขอมลบางประการทจ�าเปน(เชนผทสามารถชวยเหลอไดหรอผทมทกษะในการท�างานบางประการ)เขาถงแนวทางในการแกปญหาและการประสานผลประโยชนบนฐานของผลประโยชนรวมกนในระยะยาว83

แมวาโดยตรรกะแลวทนทางสงคมจะเออตอการแกปญหาทางแพรงของความรวมมอซงเปนโจทยส�าคญของการพฒนาเศรษฐกจแตทนทางสงคมแตละประเภทตางมขอจ�ากดทส�าคญทจะสงผลในเชงบวกตอการพฒนากลาวคอทนทางสงคมทอยบนฐานของสายสมพนธ(bondingsocialcapital)โดยเฉพาะอยางยงสายสมพนธของครอบครว เพอนสนท และเพอนบาน อาจสงผลดตอการพฒนาในระดบทองถนแตอาจไมสงผลในลกษณะเดยวกนในบรบททกวางกวา เนองจากปจเจกชนอาจยดถอผลประโยชนทคบแคบของกลมมากกวาผลประโยชนของสวนรวม ส�าหรบทนทางสงคมทเออตอการพฒนาในภาพรวมมากกวาคอทนทางสงคมทอยบนฐานของการเชอมโยงขามเครอขาย(bridgingsocialcapital)ซงผทอยในเครอขายความสมพนธทางสงคมดงกลาวไมจ�าเปนตองมสายสมพนธพนฐานเดยวกนท�าใหขอบขายของมมมองตอผลประโยชนจะกวางกวาผลประโยชนเฉพาะกลมสายสมพนธเทานน84ส�าหรบบทบาทของประชาสงคมทเขามาเชอมโยงกบแนวคดทนทางสงคมจะอยทบทบาทขององคกรสมาคมจากฐานคดประชาสงคมแบบตอกเกอวลเลยนซงเลงเหนความส�าคญขององคกรสมาคมในแงมมตางๆโดยเฉพาะการเปดพนทส�าหรบการรวมมอและลดความเหนแกตวของปจเจกชนรวมถงแงมมในเชงวฒนธรรมท“การรวมมอเปนองคกรสมาคมกลายเปนวฒนธรรมในการท�างานสาธารณะหรองานทตองอาศยความรวมมอจากหลายฝาย” ในแงนประชาสงคมจงเปนรากฐานส�าคญในการ“บมเพาะ”ทนทางสงคมใหเกดขนไมวาจะเปนทนทางสงคมแบบสายสมพนธหรอทนทางสงคมขามเครอขายทนทางสงคมในทง2ประการโดยเฉพาะทนทางสงคมในประเภทหลงสามารถเปนฟนเฟองส�าคญในการบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจหรอสงคมอนๆตามมา

แนวคดเรองบทบาทของทนทางสงคมทมตอการพฒนาทางเศรษฐกจไดรบการขานรบเปนอยางดจากองคการระหวางประเทศและหนวยงานดานนโยบายสาธารณะในประเทศตางๆกองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลกเปนองคการระหวางประเทศแรกๆทรเรมน�าเอาแนวคดทนทางสงคมมาเชอมโยงกบแนวคดเรองการพฒนา และการปฏรปเศรษฐกจ วาระหลกของกองทนการเงนระหวางประเทศในการพดถงเรองทนทางสงคมคอการเพมเตมมตทางสงคมและสถาบนเขาไวในเรองการพฒนานอกเหนอจากเรองนโยบายเศรษฐกจ การเงน หรอการเปดเสรทางการคา ในขณะทวาระหลกของธนาคารโลกคอ การ น�าเสนอแนวทางแกปญหาความยากจนโดยอาศยทนทางสงคมซงเปรยบเสมอนเครอขายรองรบทางสงคม

83GuglielmoWolleb.(2008).“Introduction:SocialCapitalandEconomicDevelopment.”inThe Hand-book of Social Capital.p.376.

84RobertPutnam. (2000).Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community.NewYork:SimonandSchuster.p.22.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


(socialsafetynet)พนฐานทคอยโอบอมคนจนในยามวกฤตหรอเมอมความจ�าเปนธนาคารโลกจะมงเนนศกษาลกษณะและบทบาทของทนทางสงคมในประเทศดอยพฒนาหรอประเทศก�าลงพฒนาเปนพเศษในทางกลบกน องคการดานความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for EconomicCooperation andDevelopment:OECD) ใหความส�าคญกบแนวโนมการเปลยนแปลงของระดบทนทางสงคมในกลมประเทศสมาชกและพยายามแสวงหาแนวนโยบายในการใชประโยชนจากทนทางสงคมในการพฒนาประเทศโดยมองทนทางสงคมควบคไปกบทนมนษย85


จงบรรยายใหเหนถงความเชอมโยงระหวางประชาสงคมทนทางสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ


หากมองประชาสงคมตามแนวทางของตอกเกอวลลในฐานะของ “องคกรสมาคม” จะเหนไดวาองคกรสมาคมมบทบาทส�าคญในการ“บมเพาะ”ทนทางสงคมใหเกดขนกลาวคอองคกรสมาคมเปรยบเสมอนพนทเปดทส�าคญซงท�าใหปจเจกชนทงทมสายสมพนธบางประการรวมกน และไมมสายสมพนธรวมกน สามารถเรยนรทจะท�างานรวมกนได ยงองคกรสมาคมมความหนาแนน หลากหลาย และมปฏสมพนธขามองคกรมากเทาใด โอกาสททนทางสงคมจะไดรบการสงสมยงมากขนเทานน และจากทนทางสงคมทหนาแนนนเองทเปนรากฐานส�าคญใหกบการพฒนาทางเศรษฐกจ ทนทางสงคมจะมบทบาทส�าคญในการแกปญหาทางสองแพรงของความรวมมอหรอการท�างานรวมกนทมกประสบปญหา“การไดประโยชนจากการทผอนยอมรวมมอแตตนเองไมยอมรวมมอ”และปญหาทเกยวเนองกบความยากล�าบากในการประสานความรวมมอ และการประสานความตองการทแตกตางหลากหลายของแตละคน โดยปจเจกชน ทอยในเครอขายสายสมพนธทางสงคมทหนาแนน มกจะมแนวโนมทหลกเลยงการกระท�าท “เสยง” ตอการ“สญเสย”ความเชอมนจากคนในสายสมพนธทางสงคมซงสามารถใชประโยชนไดในระยะยาวดวยเหตนปจเจกชนจงมกจะ “ใหความรวมมอ” กบกจกรรมสาธารณะ ขณะเดยวกนหนงในผลพลอยไดของทนทางสงคม นนคอ “ความไววางใจ” ทงความไววางใจภายในกลมเครอขาย และความไววางใจตอคนทวไป ยงจะชวยลดตนทนการท�าธรกรรมในทางเศรษฐกจ เชน ตนทนในการเจรจาตอรอง การบงคบใช ขอตกลงฯลฯสงเหลานลวนแลวแตเปนแงมมส�าคญในการพฒนาเศรษฐกจในภาพรวมทงสน

85 ดรายละเอยดเพมเตมในOECD. (2001).The Well-being of Nations: The role of Human and Social Capital.Paris:OECD.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ประชาสงคมระดบโลก86

ประชาสงคมระดบโลก(globalcivilsociety)เปนแนวคดทไดรบการกลาวถงอยางมากนบตงแตชวงปลายทศวรรษท 1990 ตอเนองมาถงปจจบน แนวคดดงกลาวเกดขนมาภายใตบรบททส�าคญสามลกษณะดวยกนในลกษณะแรกแนวคดดงกลาวเกดขนทามกลางบรบทของกระแสโลภวตนทางเศรษฐกจทมาพรอมกบอดมการณเสรนยมใหมดงจะเหนไดจากการขยายตวของการคาการลงทนและการหมนเวยนเงนตราระหวางประเทศในอตราเพมทวคณในชวงสองสามทศวรรษทผานมาเชนเดยวกบการเกดขนของตวแสดงใหมทส�าคญไดแกบรรษทขามชาต(MultinationalCorporations:MNCs)และชนชนนายทนขามชาต(TransnationalCapitalistClass)ทเขามาสงอทธพลตอการก�าหนดทศทางนโยบายเศรษฐกจของโลกทศทางของการขยายตวในลกษณะดงกลาวไดสงผลท�าใหปรมณฑลของตลาดไดขยายขนาดและอทธพลอยางมาก และไดกาวลวงเลยเขามาในปรมณฑลทางการเมองของรฐ และปรมณฑลทางสงคม ดงนนหากมองในแงนอาจกลาวไดวา ความพยายามทจะน�าเสนอแนวคดประชาสงคมระดบโลก มเปาประสงคทตองการลดทอนน�าหนกของโลกาภวตนทมงเนนแตเพยงในดานเศรษฐกจและท�าใหทศทางของโลกาภวตนดจะเปน“โลกาภวตนจากขางบน (globalization-from-above)”87แตเพยงดานเดยวโดยตองการน�าเสนอหรอใหน�าหนกกบประเดนทางสงคมและการเมองของโลกาภวตนหรอ“โลกาภวตนจากขางลาง(globalization-from-below)”ใหมากขน

บรบททส�าคญในลกษณะตอมานนคอ “ชองวางของความเปนประชาธปไตย” (democracydeficit) ในปรมณฑลของการก�าหนดนโยบายระหวางประเทศ กลาวคอในพนทดงกลาวมกประกอบไป ดวยผแทนของรฐบาลและองคกรระหวางประเทศเปนหลกขณะเดยวกนอทธพลและบทบาททงทอยเบองหนาและเบองหลงของบรรษทขามชาตกมมากขนสงทยงขาดหายไปคอตวแทนทสะทอนเสยงจากภาคประชาสงคมรวมทงเสยงจากคนชายขอบและผทมความคบของใจจากปญหาทเกดจากนโยบายของรฐและการด�าเนนการของบรรษทขามชาต โดยรายละเอยดแลว ปญหาชองวางของความเปนประชาธปไตยยงเกยวของกบ“ชองวาง”ทส�าคญอกหาลกษณะไดแกชองวางทางอดมการณ(ideologicaldeficit)ทเสนแบงทางอดมการณของพรรคการเมองแบบเดม (ขวา-ซายหรอสงคมนยม-ทนนยม)ไมไดสะทอนสภาพปญหา และแนวทางแกปญหาในปจจบน ชองวางของความซอสตยยดมนในหลกการ (deficit ofintegrity) ทประชาชนมกขาดความเชอถอในการท�าหนาทของนกการเมองและพรรคการเมอง ชองวาง

86เนอหาสวนนปรบปรงจากนธเนองจ�านงค.(2555).“ประชาสงคมระดบโลก:ขอถกเถยงทางทฤษฎและความเปนไปไดของแนวคด”.วารสารวจยสงคม.ปท35ฉบบท1.หนา151-197.

87ดรายละเอยดเพมเตมในRichardFalk.(2003).“ResistingGlobalization-from-abovethroughglobalization-from-below.”inRolandRobertsonandKathleenE.White.(eds.).Globalization: Critical Concepts in Sociology Vol. VI.London:Routledge.pp.373-377.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ของการเปนตวแทน(deficitofrepresentation)เหนไดจากการไมไดสดสวนของตวแทนเพศหญงการขาดตวแทนจากคนชายขอบกลมตางๆ เปนตน การขาดประสทธภาพในการเขาถงการตดสนใจ (defi-ciencyofreach)กลาวคอองคกรแบบเดมทมอ�านาจในการก�าหนดนโยบายดงเชนรฐสภากลบไมอาจเขาไปมบทบาทหรอตรวจสอบการท�างานขององคกรระหวางประเทศองคกรระดบภมภาครวมทงบรรษทขามชาตและการขาดประสทธภาพในอ�านาจอธปไตย(deficiencyofsovereignty)โดยเฉพาะอยางยงภายใตอทธพลของระบบทนนยมโลก88

บรบททส�าคญประการตอมาคอ โครงสรางพนฐานดานการตดตอสอสาร และโทรคมนาคมทเอออ�านวย โดยการเดนทางในปจจบนนสะดวก รวดเรว และประหยดมากยงขน ขณะเดยวกนโครงขายโทรคมนาคมทเขาถงไดแทบทกพนทในโลก โดยเฉพาะผานโครงขายอนเทอรเนต ความส�าคญของอนเทอรเนตทมตอการกอตวของประชาสงคมระดบโลกเหนไดจากขอสงเกตของจอหน คลารก (JohnClark)ทชใหเหนถงการเกดขนของสงทเรยกวา“ขบวนการเคลอนไหวแบบ‘ดอต-คอส’(dot-causes)”ซงเปนการตงชอเพอลอกบ“ทนนยมดอต-คอม(dot-com)”นยของการตงชอดงกลาวคอการสะทอนใหเหนถงการใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตในการกระจายขอมลขาวสาร ระดมการสนบสนน เพอเคลอนไหวกดดนใหเกดการเปลยนแปลง โดยคลารก ชวาขบวนการแรกทใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตคอ“กลมพนธมตรปลดปลอยพมา”(FreeBurmaCoalition)ในค.ศ.1995โดยเครอขายชาวพมาทลภยรวมกบนกเคลอนไหวดานสทธมนษยชนไดใชเครอขายอนเทอรเนตในการประสานงานและระดมการสนบสนนจากนกเคลอนไหวในประเดนและแงมมตางๆทงสงแวดลอมสทธสตรกลมทางศาสนาและสหภาพแรงงานกวา28ประเทศทวโลกเพอกดดนรฐบาลพมารวมทงบรรษทขามชาตกวา50บรษทใหถอนตวจากการท�าธรกจในพมา89

นอกจากบรบททส�าคญทงสามลกษณะแลวยงมการชใหเหนถงพลงทางสงคมทเกอหนนกจกรรมการเคลอนไหวของตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกจาก“มวลชนวพากษ”(criticalmass)ซงเปน กลมคนทเขาถงขอมลขาวสารมความคดในเชงวพากษเลงเหนปญหาจากกระแสโลกาภวตนรวมทงจากความไรประสทธภาพของรฐบาลในการจดการกบปญหาเหลานจงใหการสนบสนนตอการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมระดบโลก90การสนบสนนจากมวลชนเหลานสรางน�าหนกใหกบการเคลอนไหวอยางมากดงกรณของการเคลอนไหวทเมองซแอตเตลในค.ศ.1999จากกลมคนทเขารวมชมนมประทวงกวา1แสนคนมากกวาครงเปนกลมมวลชนทงจากสหรฐอเมรกา แคนาดา และสญชาตอนๆ ทมารวมเดนขบวนดวย ตวเอง โดยไมไดมการจดตง91 การสนบสนนในลกษณะเหลานของกลมมวลชนจะเหนไดแทบทกครงทมการเคลอนไหวครงใหญของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตโดยเฉพาะอยางยงเมอมการจดประชมองคการระหวางประเทศทางดานเศรษฐกจทส�าคญ

88JohnClark.(2008).“TheGlobalizationofCivilSociety.”inJamesWalkerandAndrewThompson.(eds.).Critical Mass: The Emergence of Global Civil Society.Ontario:WilfridLaurierUniversityPress.pp.8-9.

89 JohnClark. (2003).Worlds Apart: Civil Society and the Battle for Ethical Globalization.London:EarthscanPublications.pp.151-153.

90JamesWalkerandAndrewThompson.(2008).“Introduction.”inCritical Mass.p.xvi.91Clark.(2003).op.cit.,p.163.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แมวาประชาสงคมระดบโลกจะดเปนสงทเปนนามธรรม แตรปธรรมส�าคญของประชาสงคมระดบโลกจะเหนไดจากบทบาทของตวแสดงส�าคญไดแก

1. องคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาต (Transnational Social Movement Orga-

nizations: TSMOs) หมายถง เครอขายองคกรทเคลอนไหวในประเดนทางสงคมระหวางประเทศ โดย เครอขายองคกรเคลอนไหวเหลานมกจะเขาไปเกยวพนกบกจกรรมการชมนมประทวงในลกษณะตางๆ92 ซงบทบาทส�าคญขององคกรเหลานคอการ “อ�านวยการ” หรอ “อ�านวยความสะดวก” ใหกบการชมนมประทวง ในลกษณะตางๆ เชน การประสานงานกบเจาหนาทรฐในเรองสถานทชมนมประทวง การประชาสมพนธวนและเวลาในการเคลอนไหว การจดหาวสดอปกรณ รวมทงอ�านวยความสะดวกในเรองทพกและการเดนทางใหกบองคกรเครอขายจากขอมลณค.ศ.2000องคกรประเภทนมจ�านวนประมาณ1,022องคกรเพมขนจาก467องคกรในชวงทศวรรษท1980องคกรสวนมากเคลอนไหวในประเดนเรองสทธมนษยชน แรงงาน และสนตภาพ แตแนวโนมในชวงทศวรรษท 1990 เปนตนมาองคกรเหลานจะเคลอนไหวในประเดนเรองสงแวดลอม รวมถงเคลอนไหวในประเดนทหลากหลาย ไมจ�ากดอยแตเรองใดเรองหนงมากขน93ตวอยางของบทบาทในลกษณะดงกลาวขององคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตอาทบทบาทขององคกรPublicCitizenซงเปนองคกรทโดยพนฐานแลวเคลอนไหวในประเดนเรองสทธผบรโภคแตในชวงของการเคลอนไหวประทวงการชมนมระดบรฐมนตรการคาขององคการการคาโลก(WorldTradeOrganization:WTO)ทเมองซแอตเตลในค.ศ.1999องคกรดงกลาวไดเชาส�านกงานและถายโอนเจาหนาทมายงเมองซแอตเตลเพออ�านวยความสะดวกใหกบองคกรเครอขายทรวมเคลอนไหว

2. องคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศ (International Nongovernmental Organizations:

INGOs) หมายถง องคกรทมระดบความเปนองคกรคอนขางสง และมกจะเขาไปเกยวพนกบกจกรรมทเกยวของกบสถาบนทางการเมองทเปนทางการ โดยเฉพาะอยางยงการลอบบ อยางไรกตามองคกรเหลานอาจเขาไปรวมขบเคลอนในประเดนทางสงคมระหวางประเทศในดานตางๆ ได อาท สทธมนษยชน และสงแวดลอมซงในแงนอาจท�าใหองคกรเหลานเขาไปรวมกจกรรมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตบอยครงจากขอมลณค.ศ.2010องคกรเหลานมจ�านวนทงสน55,853องคกร94จอหนโบลและจอรจโทมส(JohnBoliandGeorgeThomas)ชใหเหนวาสถานะอ�านาจหรอบทบาทขององคกรพฒนาเอกชน

92การกลาวถงองคกรขบวนการเคลอนไหวขามชาตในทนเปนการกลาวในภาพรวมเพองายตอการท�าความเขาใจอยางไรกตามในความเปนจรงแลวองคกรในลกษณะดงกลาวมความหลากหลายในประเภทและคณลกษณะอยางมาก โดยมกจะจ�าแนกตามประเภทขององคกรรวมทงบทบาทขององคกรตงแตองคกรทไมเปนทางการองคกรทไมไดเปนขบวนการเคลอนไหวโดยตรงและองคกรทมบทบาทหนาททแตกตางกน (ระดมเงนสนบสนน จดกจกรรมการประทวง ฯลฯ) ดงานทกลาวถงความหลากหลายขององคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไดในJackieSmith.(2008).Social Movements for Global Democracy.Baltimore:TheJohnsHopkinsUniversityPress.Chapter6;DanMercea.(2016).Civic Participation in Contentious Politics: The Digital Foreshadowing of Protest. NewYork:PalgraveMacmillan.pp.36-38.

93 Jackie Smith andDawnWiest. (2012).Social Movements in the World-system: The Politics of Crisis and Transformation.NewYork:RussellSageFoundation.Chapter2.

94 HelmutAnheier,MaryKaldor andMaries Glasius. (2012). “TheGlobal Civil SocietyYearbook: Lessons and Insights, 2001-2011.” inMaryKaldor, HenriettaMoore and Sabine Selchow. (eds.).Global Civil Society 2012: Ten Years of Critical Reflection.NewYork:PalgraveMacmillan.p.20.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ระหวางประเทศอยบนฐานของ“งานอาสาสมครทมเหตมผล (rationalvoluntarism)”กลาวคอองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศ จะมบทบาทในการเปนตวกลางทคอยระดมทรพยากรจากพลเมองของประเทศตางๆ หรออาจเรยกไดวา “พลเมองโลก (world citizenship)” ทอาสาทจะท�างานเพอหา“ทางออกทมเหตมผล(rationalsolutions)”ตอปญหาทางสงคมระดบโลก95

3. เครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาต (Transnational Advocacy Networks: TANs)

มกจะประกอบไปดวยตวแสดงจากภาคสวนตางๆ ทหลากหลาย ตงแตขบวนการเคลอนไหวทางสงคมองคกรพฒนาเอกชนทงในและระหวางประเทศ สอมวลชน สหภาพแรงงาน องคกรทางศาสนา นกวจย นกวชาการ และมกจะตองท�างานรวมกบตวแทนจากภาครฐ องคกรระหวางประเทศ และเครอขาย นกวชาการมารกาเรตเคค(MargaretKeck)และแคทรนสคคงค(KathrynSikkink)ชวาเครอขายองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศ หรอ “เครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาต” ไดกลายเปนตวแสดงหนงทมความส�าคญในระบบความส�าคญระหวางประเทศในยคปจจบนเพราะเปนตวสรางความเชอมโยงระหวางประชาสงคม รฐ องคการระหวางประเทศ ทงยงมบทบาทส�าคญในการระดมทรพยากรใหกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคม ซงไมจ�ากดเฉพาะทรพยากรทางการเงนเทานน หากแตยงรวมไปถงทรพยากรบคคลขอมลและองคความรอกดวย96ความแตกตางของเครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาตกบตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกสองประเภทขางตนคอเครอขายนจะมลกษณะเปนเครอขายทเชอมโยง“ขามภาคสวน”ทไมจ�ากดเฉพาะตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกเทานนแตอาจรวมถงตวแสดงทเปนรฐองคกรระหวางประเทศและในบางกรณอาจรวมถงภาคธรกจดวย

กลไกการท�างานของตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกมดวยกนหลากหลายลกษณะทส�าคญไดแกสงทเรยกวา “ผลกระทบแบบบมเมอแรง” (boomerang effect) ทเครอขายนกเคลอนไหวภายในประเทศสรางสายสมพนธกบตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลก กอนทจะใชแรงกดดนจากการเคลอนไหวภายนอกประเทศดงกลาว ผสานกบแรงกดดนจากการเคลอนไหวภายใน เพอผลกดนประเดนทเรยกรอง นอกจากผลกระทบในลกษณะดงกลาวแลว วงรอบของผลกระทบแบบบมเมอแรงอาจมคณลกษณะอนๆ ไดอกดวย โดยอาจเรมจากความรวมมอระหวางตวแสดงในภาคประชาสงคมจากภายในประเทศและในระดบโลกกอนจะเคลอนไหวกดดนไปยงรฐบาลของประเทศทพฒนาแลวสอมวลชนระหวางประเทศรวมทงองคกรระหวางประเทศเพอสรางแรงกดดนในสามระดบ(ภาคประชาสงคมภายในประเทศภาคประชาสงคมระดบโลก และประเทศมหาอ�านาจ และองคกรระหวางประเทศ) ใหรฐบาลยนยอมทจะปรบเปลยนนโยบายตามทเรยกรอง97

แมวาตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกจะไมไดเปนปรากฏการณใหม หลายองคกรดงเชนสภากาชาดไดกอตงขนมาเปนระยะเวลานานแตสงทอาจกลาวไดวาเปนปรากฏการณทเพงจะเกดขนเมอ

95JohnBoliandGeorgeM.Thomas.(2001).“INGOsandtheOrganizationofWorldCulture.”inPaulF.Diehl.(ed).The Politics of Global Governance.BoulderandLondon:LynneRiennerPublishers.p.63and73.

96Margaret E.Keck andKathryn Sikkink. (1998).Activists beyond Borders: Advocacy Networks in International Politics.Ithaca:CornellUniversityPress.Chapter1.

97Johnston.op.cit.,pp.186-187.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไมนานมานคอการขยายตวทงในแงของจ�านวนและบทบาทของตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลกดงกรณขององคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศทเมอค.ศ.1990มจ�านวนเพยง22,334องคกรแตในค.ศ.2010 เพมมาเปน 55,853 องคกร98 หรอกรณขององคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตทเพมจ�านวนจากราว400องคกรในค.ศ.1983เปนมากกวา1,000องคกรในค.ศ.200399ในแงของบทบาทจะเหนไดวาในปจจบนองคกรระหวางประเทศสวนมากพยายามเปดพนทส�าหรบการเขามาสงเกตการณหรอกระทงมสวนรวมของตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลก100 ทผานมาเครอขายขององคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศไดผลกดนประเดนทางสงคมใหกลายเปนประเดนระดบโลก ไมวาจะเปนประเดนเรองโลกรอน (Globalwarming) ประเดนเรองการจดตงศาลคดอาญาระหวางประเทศ (InternationalCriminal Court) หรอประเดนเรองการตอตานกบระเบด และผลกดนใหกบระเบดเปนสงทผดกฎหมายการรณรงคใหลดหนใหกบประเทศยากจนรวมถงการตอตานการผลกดนขอตกลงพหภาควาดวยการลงทน(MultilateralAgreementsonInvestment:MAI)เปนตน101จากจ�านวนและบทบาททเพมขนขององคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศนเองทท�าใหศนยศกษาประชาสงคมของมหาวทยาลยJohnsHop-kinsชใหเหนถงปรากฏการณทเรยกวา “การปฏวตองคกรสมาคมระดบโลก (TheGlobalAssocia-tional revolution)” ในชวงปลายครสตศตวรรษท 20ตอเนองไปยงตนครสตศตวรรษท 21 ในแทบทกภมภาคของโลก102

นอกจากบทบาทขององคกรแลวบนฐานของเทคโนโลยการตดตอสอสารทกาวหนายงเปนการเออตอการทปจเจกชน หรอ “มวลชนวพากษ” จะเขาไปมสวนรวม และนกเคลอนไหวในแตละประเทศจะสามารถประสานงานเคลอนไหวไดดวยตนเอง โดยไมตองมองคกรขบวนการเคลอนไหวหลกท�าหนาทอ�านวยการดวยเหตนการเคลอนไหวในระยะเวลาใกลเคยงกนในรปแบบหรอภายในชอเดยวกนจงเปนไปไดงายดายมากขนดงกรณของขบวนการ“ยดครอง”ทจากจดเรมตนทวอลลสตรตในชวงเดอนกนยายนค.ศ.2011สามารถขยายออกไปกวาหนงพนเมองทวโลกโดยไมจ�าเปนตองมองคกรขบวนการเคลอนไหวหลกท�าหนาทประสานงาน หากแตขบวนการยดครองวอลลสตรทไดวางรากฐานรปแบบการเคลอนไหวและเปนตวแบบส�าคญใหขบวนการในหวเมองตางๆ ทวโลกไดยดเปนแบบอยาง โดยแตละขบวนการ ยดครองมกจะมเวบไซตหรอชองทางการตดตอสอสารผานสอสงคมออนไลนของตนเองเพอใชเปนตวกลาง

98Anheier,KaldorandGlasius.op.cit.,p.20.99Smith.(2008).op.cit.,p.122.100ดความสมพนธระหวางภาคประชาสงคมกบองคการระหวางประเทศไดในDavidArmstrong and JulieGilson.

(2011).“Introduction:CivilSocietyandInternationalGovernance.”inDavidArmstrong,ValeriaBello,JulieGil-son andDebora Spini. (eds.).Civil Society and International Governance: The Role of non-state Actors in Global and Regional Regulatory Framework.London:Routledge.pp.1-12.

101RichardFalkandAndrewStrauss.(2001).“TowardGlobalParliament.”Foreign Affairs,80:1.p.214.102 LesterM. Salamon, S.Wojciech Sokolowski and Regina List. (2003).Global Civil Society: An

Overview.TheJohnsHopkinsComparativeNonprofitSectorProject:CenterforCivilSocietyStudies,TheJohnsHopkinsUniversity.pp.1-3.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในการระดมผสนบสนน และผเขารวม103 ส�าหรบรายละเอยดของขบวนการยดครองจะไดน�าเสนอตอในสวนกรณศกษา


จงยกตวอยางตวแสดงในภาคประชาสงคมระดบโลก พรอมทงชใหเหนถงความแตกตางระหวางตวแสดงในแตละประเภท


ตวแสดงส�าคญในภาคประชาสงคมระดบโลกอาจจ�าแนกไดเปน 3 ลกษณะ ไดแก 1. องคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาต ซงหมายถงองคกรทท�าหนาทอ�านวยการและประสานงานการเคลอนไหวใหกบองคกรเครอขายในการจดกจกรรมการเคลอนไหวโดยเฉพาะในรปแบบของการเดนขบวนประทวง2.องคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศซงหมายถงองคกรทเปนทางการและมกจะมบทบาทในการเจรจาประสานงานและลอบบรฐบาลและองคกรระหวางประเทศในประเดนทางสงคมตางๆทองคกรสนบสนนและ3.เครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาตซงหมายถงเครอขายองคกรรวมทงตวแสดงทมเปาประสงคบางประการรวมกนในการขบเคลอนประเดนระหวางประเทศโดยตวแสดงทอยในเครอขายมทมาจากหลากหลายภาคสวนทงจากภาครฐองคกรระหวางประเทศบรรษทขามชาตภาคประชาสงคมระดบโลกขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตและภาควชาการส�าหรบความแตกตางทส�าคญของตวแสดงทงสามลกษณะขางตนมดวยกนหลายประการ ทส�าคญอาท ยทธวธและแนวทางการท�างาน โดยองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตมแนวทางการท�างานหลกอยทการจดกจกรรมการเคลอนไหวชมนมประทวง ขณะทการท�างานขององคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศมกจะเปนการประสานงานกบหนวยงานภาครฐ และองคกรระหวางประเทศเปนหลก อยางไรกตามในบางกรณองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศสามารถเขารวมกจกรรมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตไดส�าหรบเครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาตจะมงขบเคลอนประเดนหนงๆผานการประสานงานกบตวแสดงจากหลากหลายภาคสวน

103Mercea.op.cit.,p.50.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 11.3

กรณศกษาประชาสงคมในยคปจจบน


หวเรอง11.3.1กรณศกษาประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตย11.3.2กรณศกษาประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคม11.3.3กรณศกษาประชาสงคมทนทางสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ11.3.4กรณศกษาประชาสงคมระดบโลก

แนวคด1. กรณศกษาประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตยในทนจะมงเนนไปทกรณของ

ประเทศเกาหลใตเปนหลกประเทศเกาหลใตเปนหนงในกรณศกษาทนาสนใจเนองจากเปนประเทศทอยภายใตการปกครองของเผดจการอ�านาจนยมมาอยางยาวนานหลายทศวรรษและแมวาจะมความพยายามเรยกรองประชาธปไตยแตความพยายามดงกลาวลวนแลวแตประสบความลมเหลวกอนทจะประสบความส�าเรจในค.ศ.1987กรณของเกาหลใตสะทอนใหเหนถงบทบาทส�าคญของตวแสดงในภาคประชาสงคมทเรยกรองและกดดนผน�าเผดจการใหเปลยนผานไปสประชาธปไตยไดส�าเรจและภายหลงการเปลยนผาน ตวแสดงในภาคประชาสงคมเองกไดมบทบาทส�าคญในการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยในเกาหลใตผานการขยายจ�านวนองคกร และปรบเปลยนบทบาทจากเดมทอาจมงเนนการเคลอนไหวดวยการชมนมประทวงและใชความรนแรงเปนหลกเปนการเคลอนไหวดวยแนวทางทสนตมากขนและอาศยชองทางของการเมองเชงสถาบนมากขน ในระยะหลงยงเหนไดถงการเกดขนของพลเมองเนตทใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตในการเปนชองทางระดมมวลชนในการชมนมประทวง

2. กรณศกษาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในทนจะยกกรณของประเทศประชาธปไตยทพฒนาแลวมาเปนตวอยางเพอสะทอนใหเหนถงแนวโนมความเปลยนแปลงทเกยวของกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคม จากกรณศกษาในสหรฐอเมรกาและแคนาดาพบวาแนวโนมความเปลยนแปลงในหลายประการ ไดแก ประการแรกยทธวธของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไดเปลยนแปลงไปจากเดมทมงเนนการชมนมประทวงเปนหลกเปนมงเนนยทธวธทผสมผสานมากขน ลดความรนแรงลงและเขาไปเกยวพนกบสถาบนทางการเมองทเปนทางการมากขนประการทสองขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไดยก

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ระดบองคกรใหมความเปนทางการและความเปนมออาชพมากขน ประการทสามขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไดอาศยประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตมากยงขนและประการทสตวแสดงทงในภาครฐและเอกชนไดพยายามปรบตวเขาหาบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมากขนโดยการเปดพนทใหกบการมสวนรวมมากขน

3. กรณศกษาประชาสงคม ทนทางสงคม และการพฒนาเศรษฐกจในทนจะยกกรณของประเทศก�าลงพฒนามาเปนตวอยาง ไมวาจะเปนกรณนการากว อนเดย และกรณการผลกดนนโยบายสถาบนการเงนระดบยอยทมจดเรมตนในแถบเอเชยใตกอนขยายตวไปยงแทบทกภมภาคทวโลก บทเรยนส�าคญจากกรณศกษาเหลานสะทอนใหเหนวาในประเทศก�าลงพฒนารากฐานทนทางสงคมมกจะมลกษณะของเครอขายความรวมมอแบบไมเปนทางการในแนวราบซงผคนในชนบทสามารถใชประโยชนจากเครอขายเหลานในฐานะของโครงขายรองรบทางสงคมยามเมอเกดภยพบตทางธรรมชาตและใชประโยชนในการลดตนทนการผลตจากการแลกเปลยนแรงงานการด�าเนนนโยบายสงเสรมสถาบนการเงนระดบยอยเองกอาศยประโยชนจากเครอขายความรวมมอดงกลาวผานการปลอยกแบบกลมและใหสมาชกในกลมค�าประกนซงกนและกนอยางไรกตามในการขบเคลอนการพฒนาการอาศยเพยงทนทางสงคมแบบเครอขายความรวมมอแบบไมเปนทางการอาจจะไมเพยงพอจ�าเปนตองสรางทนทางสงคมประเภทอนๆโดยเฉพาะทนทางสงคมทเชอมโยงกบสถาบนหรอองคกรภายนอกเพอดงพลงจากภายนอกเขามาชวยขบเคลอนการพฒนาในชนบท

4. กรณศกษาประชาสงคมระดบโลกในทนจะยกกรณขบวนการยดครองทเรมตนจากวอลลสตรตใน ค.ศ. 2011 กอนจะขยายไปเกอนหนงพนหวเมองทวโลก กรณดงกลาวเปนขบวนการเคลอนไหวทปราศจากโครงสรางองคกรปราศจากผน�าและปราศจากประเดนหลกทตองการเรยกรองเพอสรางความเปลยนแปลงโดยในการเคลอนไหวอาศยเครอขายเครอขายอนเทอรเนตเปนส�าคญ โดยไมมองคกรทเปนแกนน�าหรอผน�าการชมนม ผทสนใจสามารถเขามารวมชมนม รวมถงรวมกจกรรม และน�าเสนอประเดนทตองการเรยกรองไดในพนทการชมนมทขบวนการท�าการยดครองอย ขณะเดยวกนโครงสรางการตดสนใจของขบวนการจะอยบนฐาน “สมชชา” ทใชหลกฉนทามตในการตดสนใจเปนหลกและแมวาขบวนการยดครองจะไมมประเดนหลกทตองการน�าเสนอมเพยงแตการ “กอรป” ประเดนการเคลอนไหวบนฐานทตองการเรยกรองใหพลเมองรอยละ 99ออกมาแสดงพลงเพอสรางการเปลยนแปลงในการจดการปกครองทแนวนโยบายมกจะเออประโยชนตอคนรอยละ 1 เสมอ แตการกอรปในลกษณะดงกลาวไดสรางแรงดงดดใหกบพลเมองในทตางๆทวโลกลกขนมาเขารวมขบวนการดงกลาวและจดตงขบวนการ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ดงกลาวในพนทของตนเอง ในแงนสงทขบวนการยดครองด�าเนนการจงเปรยบเสมอนกบการ “เปดพนทสาธารณะ” ในรปแบบใหม และขบเคลอนโลกาภวตนจากขางลางเพอถวงดลโลกาภวตนจากขางบน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.3จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายกรณศกษาประชาสงคมในลกษณะตางๆได2.เชอมโยงบทเรยนทไดจากกรณศกษาดงกลาวเขากบแนวคดประชาสงคมได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



กรณศกษาประชาสงคมและการเปลยนเปนประชาธปไตย

ในกรณศกษาบทบาทของภาคประชาสงคมและการเปลยนผานสประชาธปไตยในทนจะยกกรณของประเทศเกาหลใตมาท�าการศกษาดวยเหตผลส�าคญสองประการ ไดแกประการแรก เกาหลใตเปนประเทศทมพฒนาการทางการเมองทคอนขางนาสนใจ กลาวคอกอนทเกาหลใตจะเปลยนผานมาเปนประชาธปไตยในค.ศ.1987เกาหลใตไดอยภายใตการปกครองของเผดจการอ�านาจนยมมาอยางยาวนานทงอ�านาจนยมภายใตรฐบาลพลเรอนภายหลงสงครามเกาหลและภายใตรฐบาลทหารตงแตทศวรรษท1960จนถงกอนการเปลยนผานไปสประชาธปไตย และแมวาจะมความพยายามในการเรยกรองประชาธปไตยครงใหญอยางนอยสองครง นนคอใน ค.ศ. 1960 ซงน�าไปสการสนสดอ�านาจของระบอบอ�านาจนยมภายใตรฐบาลพลเรอนแตกตามมาดวยการยดอ�านาจของปกจองฮ(ParkChung-hee)และอกครงหนงหลงการลอบสงหารประธานาธบดปกจองฮในค.ศ.1979แตความพยายามเรยกรองประชาธปไตยในครงนนกตามมาดวยการยดอ�านาจของนายพลชอนดฮวาน (ChunDoo-hwan)และเหตการณการปราบปรามประชาชนครงใหญทเมองกวางจ(Gwangju)ในเดอนพฤษภาคมค.ศ.1980

ประการทสองภายหลงจากการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในค.ศ.1987พฒนาการทางการเมองทตามมากมความนาสนใจเชนกน การเมองเกาหลใตประสบกบความทาทายทส�าคญหลายประการไมวาจะเปนผทชนะการเลอกตงหลงจากเปลยนผานเคยเปนหนงในกลมผน�าทหารทเขารวมการยดอ�านาจรวมกบนายพลชอนดฮวานการเกดขนของวกฤตเศรษฐกจในค.ศ.1997การสลบกนขนสอ�านาจของฝายอนรกษนยมและฝายหวกาวหนาและการทประธานาธบดถกถอดถอนออกจากต�าแหนง(impeachment)ทามกลางความทาทายเหลานเปนทนาสนใจวาประชาธปไตยในเกาหลใตยงคงอยบนเสนทางของความมนคงและยงยนได โดยไมมแนวโนมวาจะมการเปลยนกลบไปสเผดจการอ�านาจนยมแตอยางใด จากพฒนาการทางการเมองดงกลาวของเกาหลใตเปนทนาสนใจวาภาคประชาสงคมมบทบาทในลกษณะใดทงบทบาทในชวงเวลาของการเปลยนผานไปสประชาธปไตย และบทบาทภายหลงจากการเปลยนผานไปสประชาธปไตย ส�าหรบการศกษาการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในเกาหลใตนน ทผานมาเคยมการ น�าเสนอมมมองไวหลากหลาย ไมวาจะเปนบทบาทของชนชนน�าในการประนประนอม โดยเฉพาะในชวงจงหวะเวลาของการรางรฐธรรมนญ104อทธพลจากภายนอกประเทศไมวาจะเปนแรงกดดนจากสหรฐอเมรกา105

104ดCarlSaxer.(2002).FromTransitiontoPowerAlternation:DemocracyinSouthKorea,1987-1997.London:Routledge.

105ดJamesFowler.(1999).“TheUnitedStatesandSouthKoreanDemocratization.”Political Science Quarterly,114:2,pp.265-288.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


และการเปนเจาภาพโอลมปกฤดรอนในค.ศ.1988106อยางไรกตามกรณศกษาในทนจะมงเนนบทบาทของภาคประชาสงคมเปนส�าคญ

กอนการเปลยนผานไปสประชาธปไตยใน ค.ศ. 1987 ความสมพนธระหวางรฐบาลเผดจการกบภาคประชาสงคมมการเปลยนแปลงอยางเปนพลวต กลาวคอภายหลงการขนสอ�านาจจากการรฐประหารรฐบาลเผดจการทหารไดท�าการปราบปรามประชาชนครงใหญทเมองกวางจดงทไดกลาวไปแลวขางตนหลงจากนนรฐบาลยงไดด�าเนนนโยบาย“กวาดลางสงคม”(ChonghwaหรอCleanse)โดยท�าการจบกมนกการเมอง 800 คน ขาราชการและนกธรกจกวา 8,000 คน นกหนงสอพมพ นกศกษา อาจารยมหาวทยาลยผน�าแรงงานอกกวา37,000คนเพอสงเขาแคมปปรบเปลยนทศนคต(PurificationCamp)ทอยในหบเขาหางไกลเพอ“ผานการศกษาใหม”(re-education)ตามทรฐบาลตองการจากนนรฐบาลไดออกกฎหมาย“เพอปกปองสงคม”(ActforProtectionofSociety)โดยมอบอ�านาจรฐบาลในการจบกมและคมขง“บคคลทเปนภยตอสงคม”7-10ปโดยมผทถกจบกมภายใตกฎหมายนกวา6,000คนและในทายทสดรฐบาลไดปรบแกกฎหมายความมนคงของรฐโดยเพมค�าวา“พฤตกรรมตอตานรฐ”ไวในพฤตการณทเขาขายเปน“ภย”ตอความมนคงของรฐซงโทษของผทมพฤตกรรมดงกลาวคอจ�าคกตลอดชวตหรอประหารชวต107

การปราบปรามและกดทบภาคประชาสงคมของรฐบาลเผดจการทหารไดเรมผอนคลายขนในชวงปลายค.ศ.1983โดยรฐบาลไดอนญาตใหอาจารยและนกศกษากลบเขามหาวทยาลยสาเหตส�าคญทรฐบาลด�าเนนการเชนนนเนองจากตองการหาเสยงใหกบพรรคDemocraticJusticeทตงขนมาเปนฐานอ�านาจทางการเมองของประธานาธบดนกศกษาในเกาหลใตไดอาศยโอกาสนในการรวมตวตงพนธมตรนกศกษาแหงชาตตอสเพอประชาธปไตย (Chonhangnyon หรอNational Student Coalition forDemoc-racyStruggle)โดยองคกรดงกลาวเปนการรวมตวของนกศกษาจาก42มหาวทยาลยและนบไดวาเปนครงแรกทนกศกษารวมตวกนทวประเทศหลงจากเหตการณขบไลประธานาธบดอซงมน(SyngmanRhee)ในค.ศ.1960108ในชวงเวลาระหวางค.ศ.1984-ค.ศ.1987ทพนททางการเมองเรมเปดออกมากขนภาคประชาสงคมไดท�าการเคลอนไหวในสามระดบเพอเรยกรองประชาธปไตยกลาวคอในระดบแรกกลมองคกรภาคประชาสงคมตางออกแถลงการณเรยกรองใหปรบแกรฐธรรมนญโดยใหเลอกตงประธานาธบดโดยตรงเรยกรองใหรฐบาลเคารพสทธมนษยชน และค�านงเรองความเสมอภาคทางเศรษฐกจ ในระดบทสองพรรคการเมองฝายคานไดพยายามลารายชอประชาชนเรยกรองใหแกไขรฐธรรมนญและในระดบทสามมการเดนขบวนทวประเทศน�าโดยนกศกษา109 โดยจ�านวนนกศกษาทเขารวมชมนมประทวงไดเพมขนจาก

106ดDavidBlackandShonaBezanson.(2004).“TheOlympicGames,HumanRightsandDemocrati-zation:LessonsfromSeoulandImplicationsforBeijing.”Third World Quarterly,25:7,pp.1250-1253.

107BruceCumings. (2002).“CivilSociety inWestandEast.” inCharlesK.Armstrong. (Ed).Korean Society: Civil Society, Democracy and the State.London:Routledge.p.26.

108SunhyukKim.(2000).The Politics of Democratization in Korea: The Role of Civil Society.Pittsburgh:UniversityofPittsburghPress.p.94.

109 Ibid.,pp.95-96.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เดมค.ศ.1985ทมจ�านวน469,000คนเปน930,644คนในค.ศ.1987(ทงนนกศกษาระดบมหาวทยาลยในเกาหลใตณค.ศ.1986มจ�านวนทงหมด1,242,000คน)110

เหตการณทถอไดวาเปน “ตวจดชนวน” การเดนขบวนเรยกรองประชาธปไตยในเกาหลใตของประชาชนทวประเทศในเดอนมถนายนค.ศ.1987คอรายงานการละเมดทางเพศของนางสาวควอนยองซก(KwonYong-suk)นกศกษามหาวทยาลยแหงชาตโซลทปกปดวฒการศกษาเพอท�างานในโรงงานและปลกระดมคนงานใหตงสหภาพแรงงานขนมาหลงจากทเธอถกจบเธอถกต�ารวจลวงละเมดทางเพศแทนทเธอจะปดบงเหตการณดงกลาวเธอกลบประกาศตอสาธารณะอนน�ามาซงความไมพอใจในหมนกศกษาและประชาชนอยางมากเหตการณตอมาคอการเสยชวตจากการถกทรมานโดยต�ารวจของนายปกชองโชล(PakChong-chol)นกศกษามหาวทยาลยแหงชาตโซลในเดอนมกราคมค.ศ.1987111ในเดอนมถนายนค.ศ.1987 ความไมพอใจของประชาชนกลมตางๆ ไดสงผลท�าใหเกดการรวมตวของประชาชนทวประเทศครงใหญทสดในประวตศาสตรการเมองเกาหลใตประชาชนในเมองตางๆไมวาจะเปนกวางจโซลแทกพซานอนชอนรวมถงเมองเลกๆไดออกมารวมตวกนเรยกรองประชาธปไตยภายใตองคกรกลางทชอวา“สภาแหงชาตเพอรฐธรรมนญทเปนประชาธปไตย” (MinjuHeonbeop JaengchwiGungminUndongBonbuหรอNationalCouncilfortheDemocraticConstitution)โดยองคกรดงกลาวไดน�า“การเคลอนขบวนโดยสนตเพอประชาธปไตย” (grandpeacemarch fordemocracy) ใน34หวเมองทวประเทศเฉพาะในเดอนมถนายนค.ศ.1987เพยงเดอนเดยวมการเคลอนไหวรวม3,362ครงและมคนเขารวมกวา1ลานคน(มการส�ารวจพบวารฐบาลไดใชแกสน�าตาถง673,588หบคดเปนเงนกวา12พนลานวอนในค.ศ.1987เพยงปเดยว)112

ในทายทสดดวยแรงกดดนจากการเดนขบวนทวประเทศของประชาชนท�าใหประธานาธบดชอนตองยอมออกแถลงการณในวนท 29 มถนายนใหมการปฏรปการเมองและแกไขรฐธรรมนญตามประเดนตางๆทมขอเรยกรอง(เชนการคนสทธพลเมองใหกบคมแดจงปลอยตวนกโทษทางการเมองอนๆยกเลกการปดกนและแทรกแซงสอ ใหอสระแกมหาวทยาลยในการเคลอนไหว สนบสนนพรรคการเมอง รวมทงการปฏรปทางสงคมอนๆ)แมวากอนหนานนเพยงไมกเดอนชอนดฮวานออกมาประกาศวาจะไมยอมตามกระแสเรยกรองการแกไขรฐธรรมนญกตาม

ในชวงหลงการเปลยนผานบทบาทของภาคประชาสงคมยงคงมความตนตวอยางมาก อยางไรกตามคณลกษณะของภาคประชาสงคมในชวงเวลานไดเปลยนแปลงไปอยางมากเชนกน ประการแรก

110GeorgeKatsiaficas.(2012).Asia’s Unknown Uprising Vol.I: South Korean Social Movements in the 20th Century.California:PMPress.pp.258-260.

111JohnKie-ChiangOh.(1999).Korean Politics: The Quest for Democratization and Economic Devel-opment.Ithaca:CornellUniversityPress.p.71.

112ChungChulhee. (2002). “SocialMovementOrganizations and the JuneUprising.” InKoreanNa-tionalCommissionforUNESCO.(Ed).Korean Politics: Striving for Democracy and Unification.Seoul:Hollym.pp.236-7.;SunhyukKim.(2011).“DemocratizationandSocialMovementinSouthKorea:ACivilSocietyPer-spective.”InJeffreyBroadbentandVickeyBrockman.(Eds.)East Asian Social Movements: Power, Protest and Change in a Dynamic Region.NewYork:Springer.pp.141-156.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จ�านวนองคกรและเครอขายองคกรในภาคประชาสงคมเพมขนโดยในจ�านวนองคกรในภาคประชาสงคมทงหมด 4,023 องคกรใน ค.ศ. 2000 ราวรอยละ 56 ขององคกรเหลานกอตงในชวงทศวรรษท 1990113 หากพจารณาเฉพาะองคกรพฒนาเอกชนทเคลอนไหวในประเดนดานสงแวดลอมจะพบวา องคกรเหลานขยายตวอยางรวดเรวในยคหลงการเปลยนผานไปสประชาธปไตยโดยระหวางค.ศ.1988-2005มองคกรทเกดขนใหมถง406องคกรเทยบกบจ�านวนองคกรในชวงระหวางค.ศ.1963-1987ทมทงหมดเพยง22องคกร114 นอกจากจ�านวน “องคกร” จะเพมขนแลว จ�านวน “เครอขายองคกร” กเพมขนเชนเดยวกนโดยพบวาเครอขายองคกรทเกดขนใหมในชวง 6 ปหลงการเปลยนผานไปสประชาธปไตยคดเปนกวา รอยละ70ของเครอขายองคกรทงหมดทเกดขนระหวางค.ศ.1945-1993115

นอกจากจ�านวนองคกรจะขยายตวเพมขนอยางมาก ประชาชนยงมความตนตวในการเขาไปม สวนรวมในองคกรสมาคมเหลานมากขนดวยเชนกนเหนไดจากในค.ศ.1999พบวารอยละ14ของพลเมองทมอายมากกวา 20 ปขนไปไดเขาไปมสวนรวมในงานอาสาสมคร ขณะเดยวกนพลเมองจ�านวนไมนอยเลอกทจะสนบสนนองคกรในภาคประชาสงคมผานการเขาเปนสมาชกและจายเงนสนบสนนการด�าเนนการดงจะพบวาองคกรขนาดใหญดงเชน“กลมพลเมองเพอประชาธปไตยแบบมสวนรวม”(People’sSolidar-ityforParticipatoryDemocracy:PSPD)และ“พนธมตรพลเมองเพอความเปนธรรมทางเศรษฐกจ”(Citizens’CoalitionforEconomicJustice:CCEJ)มยอดสมาชกกวา12,200และ35,000คนตามล�าดบและมเงนรายไดประจ�าป(สวนมากมาจากคาสมาชก)ราว1ลานดอลลารสหรฐและ1.8ลานดอลลารสหรฐตามล�าดบอยางไรกตามหากพจารณาในภาพรวมจะพบวาองคกรในภาคประชาสงคมสวนมากมกจะเปนองคกรขนาดกลางทมสมาชกระหวาง100-1,000คน(รอยละ69)มเพยงองคกรราวรอยละ10เทานนทมฐานสมาชกมากกวา1หมนคน116

ประการทสอง แมวาในชวงแรกของการเปลยนผาน การปะทะกนระหวางภาคประชาสงคมและภาครฐยงคงอยในระดบสงเหนไดจากในชวง3ปแรกของการด�ารงต�าแหนงของรฐบาลโนแทอ(RohTaeWoo)ตวเลขของผทถกจบกมดวยขอหาทเกยวของกบการเมองเชนการชมนมประทวงมสงถง4,300คนเทยบกบจ�านวนผทถกจบกมดวยขอหาลกษณะเดยวกนนตลอดชวงเวลา8ปของรฐบาลชอนดฮวานทมจ�านวน4,700คนอยางไรกตาม เมอเวลาผานไปการปะทะกนระหวางภาคประชาสงคมและภาครฐมแนวโนมทลดจ�านวนลงเหนไดจากจ�านวนความขดแยงทงหมดระหวางสหภาพแรงงานและภาครฐระหวางค.ศ.1990-ค.ศ.1995ทลดจ�านวนลงเหลอ1,144ครงเทยบกบในค.ศ.1987และค.ศ.1989ทมจ�านวน

113EuiyongKim.(2009).“TheLimitsofNGOs-GovernmentRelationsinSouthKorea.”Asian Survey, 49:5,p.876.

114ChangBumJu.(2011).“TheConsequencesofGovernmentFundingforEnvironmentalNGOsinSouthKorea.” inGi-Wook Shin and PaulY.Chang. (Eds.).South Korean Social Movements: From Democracy to Civil Society.London:Routledge.p.137.

115SunhyukKim.(2000).op.cit.,p.108.116EuiyongKim.op.cit.,pp.875-879,885.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ถง3,749ครงและ1,616ครงตามล�าดบ117ความเปลยนแปลงในแงนสะทอนใหเหนถงการปรบระดบความสมพนธอยางตอเนองระหวางภาครฐและประชาสงคมในเกาหลใต

ประการทสาม นกเคลอนไหวจ�านวนไมนอยไดปรบเปลยนบทบาทจากเดมทเคลอนไหวในภาคประชาสงคมเปนการเขาสการเมองเชงสถาบนมากขนโดยในการเลอกตงสมาชกรฐสภาครงท16และ17เมอ ค.ศ. 2000 และ ค.ศ. 2004 มสดสวนของสมาชกรฐสภาทเคยมบทบาทเปนนกเคลอนไหวในภาคประชาสงคมถงรอยละ35และสดสวนดงกลาวจะสงถงราวรอยละ50ในกรณสมาชกรฐสภาทมาจากพรรคหวกาวหนา118องคกรในภาคประชาสงคมบางกลมพยายามจดตงพรรคการเมองของตนเองดงเชนพรรคกรนสงคมประชาธปไตย(GreenSocialDemocraticParty)ขณะเดยวกนนกเคลอนไหวบางคนไดเขาสวงการการเมองผานการลงสมครในการเมองระดบทองถนโดยตวอยางของนกเคลอนไหวทประสบความส�าเรจไดรบการเลอกตงในระดบทองถนคอนายปกวอนซน (ParkWon-soon) ผเคยเปนนกเคลอนไหวเรองสทธมนษยชนและเปนผกอตงหนงในองคกรพฒนาเอกชนทใหญและมบทบาทมากทสดนนคอ“กลมพลเมองเพอประชาธปไตยแบบมสวนรวม” (PSPD) กอนจะไดรบเลอกตงเปนผวาการกรงโซลใน ค.ศ.2011119นอกจากบทบาทในฐานะนกการเมองแลวอกหนงบทบาทส�าคญของตวแสดงจากภาคประชาสงคมในการเมองเชงสถาบนคอ การเขาไปมบทบาทในคณะกรรมาธการหรอคณะทปรกษาตางๆ ของรฐบาลโดยณสนค.ศ.2000มตวแทนองคกรประชาสงคมเขาด�ารงต�าแหนงเปนกรรมาธการหรอทปรกษาจ�านวน257คนใน92คณะ120

ประการทสการเกดขนของ“พลเมองเนต”(netizens)และบทบาทของกลมพลเมองเนตในการเปดพนทการเคลอนไหวในภาคประชาสงคม กรณส�าคญทสะทอนความตนตวของพลเมองเนตคอการเคลอนไหวในประเดนทเกยวเนองกบฐานทพอเมรกนในเกาหลใต กรณดงกลาวเกดขนเมอเกดเหตทหารอเมรกนขบรถชนเดกนกเรยนหญงสองคนเสยชวตในค.ศ.2002ในกรณดงกลาวOhmynewsสอออนไลนสายหวกาวหนาในเกาหลใตไดตดตามรายงานขาวอยางใกลชดและหนงในผรายงานขาวไดจดประเดนใหกบขบวนการเคลอนไหวเรยกรองทใช “การจดเทยน” เปนสญลกษณ (candlelightvigilmovement)ขบวนการดงกลาวไดเคลอนไหวตงแตเดอนพฤศจกายนค.ศ.2002จนถงเดอนมถนายนค.ศ.2004รวมกวา422ครงกรณทสองเกดขนในค.ศ.2008ในการเคลอนไหวตอตานการน�าเขาเนอววจากสหรฐอเมรกา121 ในครงนคณลกษณะของการเคลอนไหวแตกตางออกไปจากเดมในค.ศ.2002ผจดประกายคอผรายงาน

117Katsiaficas.op.cit.,pp.339-343.118SookyungKimandPaulY.Chang.(2011).“TheEntryofPastActivistsintotheNationalAssembly

andSouthKorea’sParticipationintheIraqWar.”inSouth Korean Social Movements.p.127.119Hee-YeonCho. (2013). “Changes in SocialMovements in the Post-dictatorshipContext in South

Korea-focusedonThreeDimensions.”inHee-YeonCho,LawrenceSurendraandHyo-JeCho.(Eds.).Contem-porary South Korean Society: A Critical Perspective.London:Routledge.pp.78-81.

120KimPanSuk.(2002).“TheDevelopmentofKoreanNGOsandGovernmentalAssistancetoNGOs.”Korea Journal,42:2,pp.280-281.

121ดรายละเอยดของขบวนการเคลอนไหวดงกลาวไดในนธเนองจ�านงค.(2551).“การเมองวาดวยเรองของ(เนอ)ววในเกาหลใต:โลกาภวตนและชาตนยม”วารสารสงคมศาสตร,39:1,น.248-282.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ขาวในสอออนไลนในการเคลอนไหวค.ศ.2008ชมชนออนไลนเปนผปลกกระแสดงกลาวโดยกลมคนทมบทบาทส�าคญอยางมากในชวงแรกคอกลมเดกนกเรยนมธยมทคดเปนสดสวนกวารอยละ60ของผชมนมทงหมดและตอมามขบวนการเคลอนไหวทางสงคมกวา1พนองคกรเขารวมเคลอนไหว122ทงนมการชใหเหนวานยส�าคญประการหนงของการเคลอนไหวของกลมพลเมองเนตคอความรนแรงในการรณรงคเคลอนไหวจะมนอยลง จากเดมทการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมมกจะมชอเสยงเรองการใชความรนแรง123

ประการทหา องคกรในภาคประชาสงคมไดเพมระดบความเปนองคกร และความเปนมออาชพมากยงขนดงทไดกลาวไปแลวขางตนหลายองคกรสามารถสรางฐานสมาชกและสามารถเคลอนไหวไดอยางเปนอสระจากเงนสนบสนนของสมาชก ขณะเดยวกนองคกรในภาคประชาสงคมไมนอยเรมพฒนาความเปนองคกร และความเปนมออาชพในการท�างานมากขน มการจางพนกงานถาวรเพอขบเคลอนภารกจขององคกรขณะทหลายองคกรในภาคประชาสงคมขนาดใหญไดตง“หนวยงานวจยเชงนโยบาย”(think tank) ของตนขนมาเพอท�าการศกษาขอมลในเชงเทคนคเพอใชในการก�าหนดจดยนเชงนโยบายของตน ดวยศกยภาพดงกลาวท�าใหองคกรในภาคประชาสงคมสามารถเขาไปมบทบาทในกระบวนการก�าหนดนโยบายสาธารณะไดอยางมน�าหนกจากการศกษาประเดนนโยบายกวา43ประเดนพบวาองคกรในภาคประชาสงคมสามารถเขาไปมบทบาทในกระบวนการก�าหนดนโยบายไดถงรอยละ 36 และสดสวนการเขาไปมสวนรวมอาจเพมไดมากกวารอยละ50ในบางประเดนนโยบายโดยเฉพาะประเดนนโยบายทไมใชเรองเศรษฐกจ124ดวยเหตนถงกบมการตงขอสงเกตวาองคกรในภาคประชาสงคมของเกาหลใตมความเปนสถาบนมากเกนไป(over-institutionalization)125

ในภาพรวมหากประเมนทศทางการเปลยนแปลงในภาคประชาสงคมของเกาหลใตหลงจากเปลยนผานไปสประชาธปไตย และนยทมตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตย อาจกลาวไดวาในชวงแรกหลงจากการเปลยนผานบทบาททคอนขางมมากของตวแสดงในภาคประชาสงคมและการปะทะกนดวยความรนแรงระหวางรฐบาลและภาคประชาสงคมไดสรางความกงวลใหกบหลายฝายวาสถานการณดงกลาวอาจสงผลตอความไรเสถยรภาพและกระทบตอความชอบธรรมของรฐบาลในระบอบประชาธปไตยอยางไรกตามเมอเวลาผานไปตวแสดงในภาคประชาสงคมเรมปรบบทบาทและแนวทางการเคลอนไหวโดยมงเนนทการเมองเชงสถาบนมากขนขณะเดยวกนยงไดพฒนาความเปนองคกรและความเปนมออาชพใน

122JinsunLee.(2013).“TheNetizenMovement:ANewWaveintheSocialMovementsofKorea.”inContemporary South Korean Society.pp.131-135.

123YongCheolKimandJuneWooKim. (2009).“SouthKoreanDemocracy in theDigitalAge:TheCandlelightProtestsandtheInternet.”Korea Observer,40:1,p.61.

124JisoYoon.(2016).Advocacy and Policymaking in South Korea: How the Legacy of State and So-ciety Relationships Shape Contemporary Public Policy.NewYork:StateUniversityofNewYorkPress.pp.45-46.

125Il-PyoHong.(2015).“ThePressureof‘DualDe-institutionalization’andtheInstitutionalizedResponseofSocialMovements inKore.” inEun-JeungLeeandHannessB.Mosler. (Eds.).Civil Society on the Move: Transition and Transfer in Germany and South Korea.Frankfurt:PeterLang.pp.66-78.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การท�างานมากขนนอกจากนการเกดขนของกระแส“พลเมองเนต”พรอมกบการใชเครอขายอนเทอรเนตเปนเครองมอในการระดมการเคลอนไหวยงสงผลตามมาท�าใหแนวทางการเคลอนไหวของตวแสดงในภาคประชาสงคมของเกาหลใตมความรนแรงลดนอยลงอยางมากทศทางความเปลยนแปลงทงหมดนอาจกลาวไดวาสงผลท�าใหความสมพนธระหวางภาครฐและภาคประชาสงคมมแนวโนมทจะเผชญหนากนนอยลงและเออตอการสรางมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยในเกาหลใตมากขน


จงอธบายแนวโนมความเปลยนแปลงของภาคประชาสงคมในเกาหลใตภายหลงจากการเปลยนผานไปสประชาธปไตยและนยของความเปลยนแปลงดงกลาวทมตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยของเกาหลใต


แนวโนมส�าคญของการเปลยนแปลงทเกยวของกบภาคประชาสงคมในประเทศเกาหลใตมดง ตอไปน ประการแรก การเปลยนแปลงในเชงปรมาณ ทสะทอนจากจ�านวนองคกร และสมาชกในองคกรภาคประชาสงคมของเกาหลใตทเพมมากขน เชนเดยวกบความหลากหลายของประเดนทเคลอนไหวทมมากขนดวยเชนกนประการทสองการเปลยนแปลงในเชงคณภาพทสะทอนจากการเพมระดบความเปนองคกรและความเปนมออาชพในการด�าเนนการมากขนรวมทงการทองคกรในภาคประชาสงคมสามารถเขาไปมสวนรวมในกระบวนการก�าหนดนโยบายสาธารณะไดมากขนขณะเดยวกนยงสะทอนจากการเกดขนของแนวโนมใหมๆ นนคอการตนตวของพลเมองเนต และบทบาทของคนกลมนในการขบเคลอนขบวนการเคลอนไหวทางสงคม ทศทางความเปลยนแปลงเหลานคอนขางสงผลกระทบในแงบวกตอการสรางความมนคงและยงยนใหกบประชาธปไตยเนองจากคณลกษณะของความสมพนธระหวางภาครฐและภาคประชาสงคมไมไดเปนแบบเผชญหนา และขดแยงรนแรงดงเชนเดม อกทงยงมการท�างานรวมกนในหลายดาน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



กรณศกษาประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคม

กรณศกษาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในทนจะมงเนนในการใหภาพทศทางการเปลยนแปลงและการปรบตวของทงขบวนการเคลอนไหวทางสงคม ภาครฐ รวมถงภาคสวนอนๆ ทเกยวของ โดยจะจ�ากดขอบเขตเฉพาะขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในประเทศประชาธปไตยทพฒนาแลวเปนหลก

งานชนแรกทจะกลาวถงในทนเปนงานทศกษาเหตการณทเกยวของกบกจกรรมของภาคประชาสงคมในชคาโก สหรฐอเมรกา ระหวาง ค.ศ. 1970-ค.ศ. 2000 กวา 4,000 เหตการณ ของโรเบรต แซมสน(Robert Samson) และคณะขอคนพบส�าคญของงานชนนคอ คณลกษณะของการจดกจกรรมของภาคประชาสงคมในชคาโกไดเปลยนแปลงไปจากเดมอยางมากในชวง 4 ทศวรรษทผานมา ทงนแซมสนไดจ�าแนกกจกรรมของภาคประชาสงคมเปนสามลกษณะ ไดแก กจกรรมการชมนมประทวงในลกษณะของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทในบางกรณอาจเกดความรนแรงกจกรรมขององคกรประชาสงคมซงเปนกจกรรมทปราศจากความรนแรงและไมมขอเรยกรองทชดเจนและกจกรรมทผสมผสานระหวางกจกรรมขององคกรประชาสงคม และกจกรรมในลกษณะของขบวนการเคลอนไหว (hybrid) ซงมลกษณะส�าคญคอกจกรรมมกจะปราศจากความรนแรง แตขณะเดยวกนในการจดกจกรรมมกจะน�าเสนอขอเรยกรองตอภาครฐโดยในชวงทศวรรษท1970กจกรรมของภาคประชาสงคมสวนใหญ(รอยละ80)คอกจกรรมขององคกรประชาสงคมรองลงมาคอกจกรรมการชมนมประทวงคดเปนรอยละ17ขณะทกจกรรมในลกษณะผสมผสานคดเปนสดสวนราวรอยละ3เทานนในชวงทศวรรษท2000แมวากจกรรมของภาคประชาสงคมยงคดเปนสดสวนทมากทสดทรอยละ 77 แตกจกรรมทเพมขนมาอยางมนยส�าคญคอกจกรรมในลกษณะผสมผสานทเพมขนมาเปนรอยละ12.5ขณะทกจกรรมการชมนมประทวงลดลงเหลอรอยละ10.5เทานน126

ขอคนพบดงกลาวของแซมสนและคณะมนยทส�าคญหลายประการประการแรกงานชนนสะทอนใหเหนเปนอยางดวาในประเทศประชาธปไตยทกาวหนาชองวางระหวางองคกรสมาคมในภาคประชาสงคมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมแนวโนมทลดลง ดงจะเหนไดวากจกรรมในลกษณะของการชมนมประทวงลดจ�านวนลงอยางมาก ขณะทกจกรรมทผสมผสานระหวางการชมนมประทวง และกจกรรมขององคกรประชาสงคมทปราศจากความรนแรงมสดสวนทเพมขนอยางมากประการทสองนยประการแรกยงแฝงใหเหนถงทศทางการเปลยนแปลงในลกษณะของการกาวเขาส“สงคมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคม”กลาวคอกจกรรมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมจะมความเปนอารยะ(ลดความรนแรง)มากขน เหนไดบอยครงและเปนเรองปกตมากขน ขณะเดยวกนยงเพมความเปนมออาชพในการเคลอนไหวเรยกรองประการทสามแมจะเหนไดอยางชดเจนถงทศทางการปรบตวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคม

126 Robert Samson, DougMcAdam, HeatherMcIndoe and SimonWelfer-Elizondo. (2005). “Civil Society Reconsidered: TheDurable Nature and Community Structure of Collective CivicAction.”American Journal of Sociology,111:3,p.689.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทลดกจกรรมในลกษณะของการชมนมประทวงลงและเพมกจกรรมทปราศจากความรนแรง(แตยงคงความพยายามในการน�าเสนอขอเรยกรองเชนเดม)แตส�าหรบกจกรรมขององคกรสมาคมในภาคประชาสงคมจะยงเหนไดถงสดสวนของการด�าเนนกจกรรมทไมไดเปลยนแปลงมากนกและหากจะนบเปนจ�านวนครงของกจกรรมจะพบวาปรมาณของกจกรรมเพมขนจาก941ครงในชวงทศวรรษท1970เปน1,025ครงในชวงทศวรรษท2000127

ขอคนพบจากการศกษาในกรณเมองชคาโกคอนขางเปนไปในทศทางเดยวกบการศกษาภาพรวมทงสหรฐอเมรกาของเธดา สคอกโพล (Theda Skocpol) จากการศกษาภาพรวมของประชาสงคมในสหรฐอเมรกา สคอกโพลชใหเหนถงคณลกษณะส�าคญของการเปลยนแปลงในภาคประชาสงคมในสหรฐอเมรกาตงแตชวงทศวรรษท 1960 เปนตนมาดงตอไปนประการแรก การเปลยนแปลงในทศทางของพนธกจการเคลอนไหวจากเดมทมงเนนทกจกรรมเพอสรางสายสมพนธระหวางสมาชกในองคกรและการบรการชมชนเปนกจกรรมทมงเนนการผลกดนประเดนเชงนโยบายมากขนประการทสองการลดลงของ“จ�านวนสมาชก”ในองคกรสมาคมขนาดใหญระดบชาตแตหากพจารณาในแงของ“จ�านวนองคกรสมาคม” จะพบวาเพมขนอยางตอเนอง จากเดมใน ค.ศ. 1959 อยท 5,843 องคกร เพมเปน 22,878องคกรในค.ศ.1999ประการทสามการลดสดสวนจ�านวนองคกรสมาคมดานธรกจการคาลง(จากเดมในค.ศ.1959ทเคยคดเปนรอยละ40ขององคกรสมาคมระดบชาตทงหมดลงสดสวนลงเหลอรอยละ17ในค.ศ.1999)ซงสวนทางกบการเพมขนขององคกรทผลกดนประเดนนโยบายสาธารณะทมสดสวนเพมมากขนจากรอยละ 2 ขนเปนรอยละ 9 ในชวงเวลาเดยวกน โดยหนงในองคกรทผลกดนประเดนนโยบายสาธารณะทเพมขนทงในแงจ�านวนองคกรและจ�านวนสมาชกในองคกรคอองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคม128

นอกจากความเปลยนแปลงในเชงปรมาณดงทไดกลาวไปแลวอกหนงคณลกษณะส�าคญของความเปลยนแปลงทเกยวของกบองคกรทมงเนนเรองการผลกดนประเดนสาธารณะทขยายตวอยางมากในชวงหลงกคอองคกรสมาคมประเภทนจะไมใชองคกรทอยบนฐานของสมาชกจ�านวนมาก และมงเนนการท�ากจกรรมรวมกนระหวางสมาชก ไมวาจะเปนกจกรรมการพบปะ สานสมพนธ นนทนาการ หรอบ�าเพญประโยชนเพอสงคมหากแตเปนองคกรทมความเปนมออาชพคอนขางสงทงในแงการศกษาคนควาขอมลเพอจดท�าขอเสนอเชงนโยบาย การลอบบประสานกบภาคสวนตางๆ ทงภาคการเมอง และประชาสงคมการรณรงคและสอสารตอสาธารณะในประเดนนโยบายกจกรรมเหลานจะไมไดด�าเนนการโดยสมาชกขององคกรสมาคมหากแตมการจางเจาหนาททเปนมออาชพในแตละดานมาชวยในการขบเคลอนกจกรรมแทนสมาชกดงนนสงทองคกรเหลานตอบสนองสมาชกจะไมใชการท�ากจกรรมระหวางสมาชกหากแตตอบสนองจดยนทางการเมองอตลกษณของสมาชกและประเดนเฉพาะทางนโยบายทสมาชกสนใจคณลกษณะการเปลยนแปลงในแงมมนสะทอนไดเปนอยางดจากชอรองของหนงสอของสคอกโพลวา“จาก(องคกรสมาคมบนฐาน) การเปนสมาชกส (องคกรสมาคมบนฐาน) การบรหารจดการแบบมออาชพในวถประชาสงคม

127 Ibid.,p.689.128 Theda Skocpol. (2003).Diminished Democracy: From Membership to Management in American

Civic Life.Norman:UniversityofOklahomaPress.Chapter4.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แบบอเมรกน” หากพจารณาในแงนแมวางานของสคอกโพลจะใหภาพรวมขององคกรสมาคมในสหรฐอเมรกาและไมไดเจาะลกไปทองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแตสามารถใหภาพในมมกวางของทศทางการเปลยนแปลงทเกยวเนองกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในสหรฐอเมรกาไดเปนอยางด

อกแงมมส�าคญของความเปลยนแปลงในบรบททแวดลอมขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในสหรฐอเมรกาคอการเกดขนของสงทแคโรไลน ล (Caroline Lee) เรยกวา “อตสาหกรรมการดงภาคประชาชนเขามามสวนรวม” (public engagement industry)แงมมส�าคญทไดรบการชใหเหนในงานชนนทตางจากงานสองชนขางตนคอไมเพยงแตเฉพาะองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเทานนทปรบตวใหเขากบบรบทในยคปจจบน ภาครฐ และภาคเอกชนเองกพยายามปรบตวเขาหาองคกรในภาคประชาสงคมอกดวย โดยเฉพาะในแงมมของการจดการปกครอง และความพยายามดงภาคประชาสงคม และประชาชนทวไปใหเขามามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจเชงนโยบายของภาครฐ โดยจากการวเคราะหผใหการสนบสนนการจดกจกรรมทดงภาคประชาชนเขามามสวนรวมในการถกเถยงและปรกษาหารอในกระบวนการนโยบายในสหรฐอเมรกาพบวาผสนบสนนทส�าคญหาอนดบแรกไดแกรฐบาลในระดบทต�ากวามลรฐ และในระดบทองท (รอยละ 25) องคกรในภาคประชาสงคมและองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมระดบทองท(รอยละ22)และองคกรสมาคมในภาคธรกจอตสาหกรรม(รอยละ17)รฐบาลในระดบมลรฐและระดบชาต(รอยละ13)และมหาวทยาลยและสถานศกษา(รอยละ9)129ขอมลดงกลาวสะทอนใหเหนวาภาครฐในทกระดบ(รวมแลวคดเปนรอยละ42)เปนผทมบทบาทส�าคญในการสนบสนนกจกรรมทเปดพนทใหกบการมสวนรวมของภาคประชาสงคม

อกหนงความนาสนใจของขอมลขางตนคอบทบาทขององคกรสมาคมในภาคธรกจอตสาหกรรมทผานมาภาคธรกจเอกชนมกจะมบทบาทเปนเพยง “กลมผลประโยชน” ทมงเนนการปกปองผลประโยชนเฉพาะทางธรกจและมกตกเปนคขดแยงกบภาคประชาสงคมและเมออยในเวทเชงนโยบายสาธารณะของภาครฐ ภาคเอกชนมกจะมบทบาทเปนเพยง “ผมสวนไดสวนเสย” และหนงในผเขารวมเทานน การทองคกรสมาคมในภาคธรกจอตสาหกรรมกาวขนมาเปนผสนบสนนกจกรรมการมสวนรวมของภาคประชาชนจงนบเปนอกหนงการปรบเปลยนบทบาททส�าคญอยางมากอยางไรกตามดงทแคโรไลนลไดตงขอสงเกตไววาการปรบเปลยนบทบาทดงกลาวทงของภาครฐในทกระดบและภาคเอกชนดเหมอนวาจะไมไดมงเปาไปทการ“เสรมพลง”(empowerment)ของภาคประชาสงคมหากแตมงเนนทการลดทอนผลกระทบในเชงลบของการท�าธรกจและการสรางความชอบธรรมในกระบวนการตดสนใจของภาครฐ130

นยทนาสนใจจากการขยายตวของอตสาหกรรมการดงภาคประชาชนเขามามสวนรวมมดวยกนสองประการ ไดแกประการแรก การเพมบทบาทขององคกร หนวยงาน หรอบรษททมความเชยวชาญเฉพาะในการจดกจกรรมในลกษณะของการมสวนรวม หนงในรปแบบการมสวนรวมทส�าคญนนมาจากแนวคด“ประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ”(deliberativedemocracy)ทสะทอนผานรปธรรมของการมสวนรวมในลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนการจดสมชชาพลเมอง (citizen’s assembly) ระบบงบประมาณ

129 Caroline Lee. (2015).Do-It-Yourself Democracy: The Rise of the Public Engagement Industry. NewYork:OxfordUniversityPress.p.48.

130 Ibid.,Chapter6.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แบบมสวนรวม(participatorybudgeting)คณะลกขนพลเมอง(citizen’sjury)เปนตนการมสวนรวมในลกษณะตางๆ เหลานจ�าเปนตองอาศยบทบาทของ “ผเชยวชาญ” ในการออกแบบระบบ การด�าเนนบทบาทของผประสานงาน ผจดเตรยมขอมลเชงเทคนค ผอ�านวยความสะดวก ผจดกระบวนการ และ ผด�าเนนกจกรรม เปนตน ลไดตงขอสงเกตทนาสนใจวาองคกร หรอทปรกษาทท�าหนาทเหลานจ�านวน ไมนอยเคยเปนนกเคลอนไหวหรอนกกจกรรมทางสงคมในชวงทศวรรษท1960มากอนขอสงเกตดงกลาวสะทอนใหเหนถงการปรบตวของนกเคลอนไหวไดเปนอยางด131 ประการทสอง การขยายตวของอตสาหกรรมการดงภาคประชาชนเขามามสวนรวมในอกแงหนงสะทอนใหเหนการปรบตวของภาครฐ ทขยายปรมณฑลของการเมองเชงสถาบนไปสภาคประชาชนและภาคประชาสงคมมากขนการด�าเนนการดงกลาวอาจมองไดวาสงผลในการลดทอนบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบเดมทใชการชมนมประทวง และการเคลอนไหวทอาจใชความรนแรงภายนอกพนทเชงสถาบนของรฐ ผานการดงตวแสดงเหลานใหเขามามสวนรวมในอาณาบรเวณของสถาบนรฐทสรางขนใหม

อกหนงคณลกษณะส�าคญของการเปลยนแปลงในรปแบบและวธการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมโดยเฉพาะในประเทศประชาธปไตยกาวหนานนคอการเพมขนของ“การเคลอนไหวผานโลกไซเบอร”(cyberactivism)หรออาจเรยกวา“การเคลอนไหวผานโลกอนเทอรเนต”(internetactivism) ขอบขายของการเคลอนไหวในลกษณะนอาจครอบคลมตงแต “การระดมการสนบสนนผานเครอขายอเลกทรอนกส” (e-mobilizations) โดยใชเวบไซต หรอเครอขายสงคมออนไลนในการเปน สอกลางเพอแจงขอมล รวมถงนดหมายการชมนมในพนทจรง “การวางยทธวธในเชงอเลกทรอนกส” (e-tactics)อาทการระดมรายชอออนไลนเพอยนขอเรยกรองการรณรงคเพอคว�าบาตรสนคาหรอบรการและการรณรงคผานทางอเมล เปนตน และ “การเคลอนไหวทางอเลกทรอนกส” (e-movements) การเคลอนไหวผานโลกอนเทอรเนตชวยลดตนทนอยางมาก ทงตนทนของการจดโครงสรางองคกรการเคลอนไหว ตนทนของการเขารวมเคลอนไหว ซงนมนยส�าคญตอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในยคปจจบนอยางมาก132

นยทส�าคญประการหนงกคอ การรวมตวชมนมในเชงกายภาพอาจไมใชรปแบบหรอยทธวธการเคลอนไหวทจ�าเปนเสมอไปในทกกรณนยประการทสองจากการเปลยนแปลงในรปแบบการระดมทรพยากรและการวางยทธวธการเคลอนไหวจะสงผลตามมาตอการเปลยนแปลงในโครงสรางองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคม โดยเฉพาะในแงมมของการลดขนาดโครงสรางองคกรใหมความกะทดรด และการจางผเชยวชาญมออาชพในดานเทคโนโลยสารสนเทศนยประการทสามคอขอบเขตของระยะเวลาในการเคลอนไหวจะสนลง ความถในการเคลอนไหวจะมมากขน ลกษณะของการเคลอนไหวทถกจดกระแสขนอยางรวดเรว และจบลงในระยะเวลาอนสน (flash activism) จะเหนไดบอยครงมากขน เชนเดยวกบลกษณะของผเขารวมการเคลอนไหวทอาจเรยกวาเปน“นกกจกรรมเคลอนไหวในหานาท”(five-minuteactivist) โดยผเคลอนไหวทอยในเครอขายสงคมออนไลนจะใชเวลาเพยงไมกนาทในการอาน ตดตาม

131 Ibid.,Chapter3.132JenniferEarlandKatrinaKimport.(2011).Digitally Enabled Social Change: Activism in the Internet

Age.Cambridge,Massachusetts:TheMITPress.Chapter1.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เผยแพร และลงนามสนบสนนการเคลอนไหว กอนทจะกลบไปเลนเฟสบก และท�างาน รวมถงใชชวตในโลกแหงความเปนจรงตอไป133 นยประการสดทายคอ ขอบเขตและเปาหมายของการเคลอนไหวจะมงไปท“การเมองเชงสถาบน”มากกวา“การเมองภายนอกสถาบน”และยทธวธของการเคลอนไหวจะลดระดบความรนแรงและความสดโตงลงจากเดมอยางมาก

นอกจากทศทางของความเปลยนแปลงในแนวทางการเคลอนไหวและการจดกจกรรมของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในประเทศประชาธปไตยทกาวหนาแลวอกหนงทศทางทนาสนใจคอบทบาทของภาครฐ ทใหการสนบสนน และใหการยอมรบบทบาทของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมมากขน ในกรณของประเทศแคนาดา ภาครฐไดใหการสนบสนนทางการเงนและทรพยากรกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมกลมตางๆและในชวงทศวรรษท1970ปแอรทรโด(PierreTrudeau)นายกรฐมนตรแคนาดาถงกบประกาศวสยทศน “สงคมทเปนธรรม” (just society) โดยไดใหการสนบสนนกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทเคลอนไหวเรยกรองในประเดนทเกยวเนองกบความเปนธรรมทางสงคมทงขบวนการของคนพนเมองและขบวนการเรยกรองสทธมนษยชนเปนตนทงนมการตงขอสงเกตวาการด�าเนนนโยบายดงกลาวของรฐบาลแคนาดาในชวงเวลานนนอกจากเปาหมายเพอการขบเคลอนสงคมทเปนธรรมแลวยงมเปาหมายเรองการลดการวางงาน จากการเพมการจางงานในองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมนอกจากการสนบสนนในดานงบประมาณและทรพยากรแลวภาครฐยงเปดพนทใหกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมผานการ “รบรองสทธทเทาเทยม”ของคนกลมตางๆทงชาตพนธกลมนอยความหลากหลายทางเพศ และศาสนา เปนตน บทบญญตดงกลาวไดเปดชองทางส�าหรบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหมทเรยกรองในประเดนเรองความหลากหลายทางเพศและสทธของชนกลมนอยในชวงเวลาตอมาอยางมาก และหากมกรณพพาททางกฎหมายทเกยวของกบประเดนเรองสทธเหลาน รฐบาลแคนาดาไดด�าเนนการจดตงกองทนเพอชวยเหลอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทด�าเนนการในเรองเหลานอกดวย134


จงอธบายคณลกษณะของแนวโนมการเปลยนแปลงของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมและบรบททเกยวของในประเทศทพฒนาแลว

133 Ibid.,p.184.134ดHowardRamosandKathleenRodgers. (2015). “Introduction:ThePromiseofSocialMovement

Societies.”inHowardRamosandKathleenRodgers.(Eds).Protest and Politics: The Promise of Social Movement Societies.Vancouver:TheUniversityofBritishColumbiaPress.pp.6-8.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



แนวโนมส�าคญของการเปลยนแปลงทเกยวของกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในประเทศทพฒนาแลวมดงตอไปนประการแรกการเปลยนแปลงในเชงปรมาณดงงานของสคอกโพลไดชใหเหนวาจ�านวนองคกรและสมาชกในองคกรทมจดมงเนนดานการขบเคลอนนโยบายสาธารณะในสหรฐอเมรกาไดขยายตวอยางรวดเรว ซงสวนทางกบองคกรสมาคมแบบดงเดมในภาคประชาสงคมประการทสอง การเพมระดบความเปนองคกร และความเปนมออาชพในการด�าเนนการมากขน แนวโนมในขอนสอดรบกบความเปลยนแปลงในดานอนๆไมวาจะเปนการขยายตวของอตสาหกรรมการดงภาคประชาชนเขามามสวนรวมซงนกเคลอนไหวและองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมเองกเปนตวแสดงส�าคญในอตสาหกรรมน รวมทงการเปลยนแปลงในคณลกษณะการเคลอนไหวทมการเคลอนไหวผานทางเครอขายอนเทอรเนตมากขนการด�าเนนกจกรรมทงสองลกษณะนจ�าเปนตองพงพาเจาหนาททเปนมออาชพและมความเชยวชาญเฉพาะดานมากขน ประการทสาม การเปลยนแปลงในแนวทางการเคลอนไหว จากเดมทอาจมงเนนการเคลอนไหวภายนอกสถาบนและใชยทธวธการเคลอนไหวแบบการชมนมประทวงและอาจใชความรนแรงในบางกรณ เปนยทธวธทมความเปนอารยะมากขน และเขาไปมปฏสมพนธกบการเมองเชงสถาบนมากขนเชนกนประการทสการปรบตวของภาครฐและภาคเอกชนในการมปฏสมพนธกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมโดยภาครฐหลายประเทศไดเขาไปใหการสนบสนนทางการเงนกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขณะทในหลายกรณภาครฐไดปรบตวผานการเปดพนทใหกบการเขามามสวนรวมในประเดนเชงนโยบายส�าหรบภาคเอกชนกเชนกน แนวโนมใหมทเกดขนในสหรฐอเมรกาคอการทภาคเอกชนไดเขาไปมสวนในการเปนผสนบสนนการจดกจกรรมในลกษณะการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการนโยบาย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



กรณศกษาประชาสงคมทนทางสงคม และการพฒนาเศรษฐกจ

ทผานมางานทศกษาความสมพนธระหวางทนทางสงคมและตวแปรอนๆ ไมวาจะเปนการพฒนาประชาธปไตยการพฒนาสงคมหรอเศรษฐกจมกจะมงเนนทกรณศกษาในประเทศทพฒนาแลวและจากประสบการณดงกลาว องคกรตางๆ ทมบทบาทดานการพฒนา อาท รฐบาลของประเทศในตะวนตกองคการระหวางประเทศดงเชนธนาคารโลก(WorldBank)โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต(Unit-edNationsDevelopment Program:UNDP) รวมทงองคกรระดบภมภาค เชน สหภาพยโรป ไดพยายามด�าเนนนโยบายสงเสรมการพฒนาภาคประชาสงคม และทนทางสงคม โดยมองวาสงนจะเปนแนวทางส�าหรบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในประเทศทก�าลงพฒนาและหนงในสตรส�าเรจเชงนโยบายของการพฒนาทนทางสงคมนนคอการสนบสนนบทบาทขององคกรสมาคมทเปนทางการ อยางไรกตามกรณศกษาทนทางสงคมและการพฒนาเศรษฐกจในทนจะมงเนนทการสะทอนขอจ�ากดบางประการทางทฤษฎในบรบททแตกตางกนออกไปนนคอบรบทของประเทศก�าลงพฒนา

ในกรณหมบานชนบทสองแหงในประเทศนการากว135นนคอเอลโตโร (ElToro)และลาดนตา(LaDanta) ซงประชากรราว 2 ใน 3 ของหมบานประกอบอาชพทางการเกษตร และกวารอยละ 40ปราศจากทดนท�ากน เปน2หมบานทหนวยงานจากภายนอกพยายามเขาไปใหความชวยเหลอดานการพฒนามาเปนเวลานบทศวรรษทงภาครฐ และองคกรพฒนาเอกชนซงหนวยงานทงสองลกษณะตางไดรบการสนบสนนดานการพฒนามาจากองคกรภายนอกประเทศ ทงนหนงในแนวทางทหนวยงานจากภายนอกหมบานพยายามเขามาสนบสนนกคอการกระตนใหมการรวมกลมเปนองคกรสมาคมทเปนทางการภายในหมบานภายใตสมมตฐานทวายงองคกรสมาคมมความหนาแนนและหลากหลายมากเทาใดโอกาสททนทางสงคมจะไดรบการสงสมยงมากขนเทานนและจากทนทางสงคมทหนาแนนนเองทจะเปนรากฐานส�าคญใหกบการพฒนาทางเศรษฐกจในพนทแถบชนบท

อยางไรกตามในความเปนจรงองคกรสมาคมแบบทเปนทางการทเกดขนในหมบานกลบไมไดน�ามาซงทนทางสงคมทจะน�าพาไปสการพฒนาทางเศรษฐกจแตกลบเปนทนทางสงคมทขยายชองวางของการแบงแยกในลกษณะตางๆ ในหมบาน ชองวางในลกษณะแรกนนคอชองวางทางชนชน จะเหนไดวา ผทเขาเปนสมาชกองคกรสมาคมสวนมากกลบเปนผทมฐานะทางเศรษฐกจคอนขางดแตส�าหรบชาวนาไรทดนกลบเปนกลมคนทมสดสวนการเปนสมาชกองคกรสมาคมทนอยทสด นนคอรอยละ 20 ในกรณของหมบานเอลโตโร และรอยละ 64 ในกรณของหมบานลาดนตา ตางจากสดสวนของชนชนน�าในหมบานทถอครองทดนมากกวา 50 เฮกตาร กลบมสดสวนการเปนสมาชกองคกรสมาคมถงกวารอยละ 80 และ

135กรณศกษานประมวลสรปมาจากNadiaMolenaers. (2003).“AssociationsorInformalNetworks?SocialCapital and Local Development Practices.” inMarc Hooghe and Dietlind Stolle (Eds.).Generating Social Capital: Civil Society and Institutions in Comparative Perspective.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.113-132.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


รอยละ 57 ตามล�าดบ นอกจากชองวางของการเปนสมาชกองคกรสมาคมระหวางคนมฐานะกบคนจนในหมบานทงสองแลว ชองวางทส�าคญอกประการหนงคอชองวางทางการเมอง กลาวคอคนในหมบานทมจดยนทางการเมองทคอนไปทางพรรคฝายซายมสดสวนการเปนสมาชกองคกรสมาคมถงรอยละ 79 ใน หมบานเอลโตโรและรอยละ93ในหมบานลาดนตาแตคนในหมบานทมจดยนทางการเมองทคอนไปทางเสรนยมกลบมสดสวนการเปนสมาชกองคกรสมาคมเพยงราวรอยละ30เทานน136

นอกจากการสะทอนใหเหนวาการสนบสนนใหประเทศก�าลงพฒนารวมกลมเปนองคกรสมาคมแบบทเปนทางการจะไมไดน�าไปสผลลพธในลกษณะเดยวกบประเทศทพฒนาแลวกรณศกษาจากนการากวยงสะทอนใหเหนถงการด�ารงอยของทนทางสงคมในอกลกษณะหนงนนคอทนทางสงคมแบบทไมเปนทางการอกดวย ทนทางสงคมในลกษณะนจะไมมโครงสรางองคกรแบบทางการ ดงเชนองคกรพฒนาเอกชนหรอองคกรอาสาสมครอนๆหากแตเปนโครงสรางแบบหลวมๆทไมเปนทางการของเครอขายความรวมมอในแนวราบ(horizontalcooperation)ระหวางผคนในหมบานบนฐานของความสมพนธและการแลกเปลยนแบบเทาเทยมกน ไมมความเหลอมล�าในแงของสถานภาพทางอ�านาจ เครอขายในลกษณะดงกลาวในนการากวเรยกวา“cambiodemano”(inexchangeforahand)ซงหมายความวาการแลกเปลยนแรงงานระหวางกนนนเอง เครอขายประเภทนมความส�าคญในชนบทอยางมากเนองจากแรงงานคอนขางมคาจางทสงท�าใหระบบดงกลาวชวยชาวนาประหยดเงนไดอยางมากการทเครอขายในลกษณะดงกลาวไมมโครงสรางองคกรทเปนทางการทท�าหนาทในการประสานความรวมมอท�าใหเครอขายนจ�าตองอาศย“ความไววางใจ”ระหวางกนทคอนขางสง137

หากเปรยบเทยบเครอขายความรวมมอในแนวราบของทง2หมบานพบวาในหมบานลาดนตามความหนาแนนของเครอขายประเภทนมากกวาหมบานเอลโตโร กลาวคอประชาชนกวารอยละ 80 ของหมบานลาดนตาเปนสมาชกของเครอขายประเภทน แตในกรณของเอลโตโร ประชาชนเพยงรอยละ 35เทานนทเปนสมาชก จดทนาสนใจอกประการหนงคอในกรณของลาดนตา ผน�าชมชนทกคนตางเขาเปนสมาชกของเครอขายนแตกรณของเอลโตโรไมมผน�าชมชนคนใดทเขาเปนสมาชกของเครอขายเลยส�าหรบปญหาในลกษณะทพบในกรณขององคกรสมาคมแบบทเปนทางการนนคอชองวางทางชนชนและการเมองยงคงพบไดในกรณของเครอขายความรวมมอในแนวราบ แตระดบของชองวางคอนขางจะแคบมากกวาโดยในกรณของหมบานลาดนตา ชนชนน�าในหมบานทถอครองทดนมากกวา 50 เฮกตาร มสดสวนการเปนสมาชกเครอขายรอยละ80ขณะทชาวนาไรทดนมสดสวนการเปนสมาชกเครอขายอยทรอยละ71ขณะทคนในหมบานทมจดยนทางการเมองทคอนไปทางพรรคฝายซายมสดสวนการเปนสมาชกเครอขาย รอยละ 89 แตคนในหมบานทมจดยนทางการเมองทคอนไปทางเสรนยมมสดสวนการเปนสมาชกองคกรสมาคมราวรอยละ80138

กลาวโดยสรปจากกรณศกษาในนการากวสะทอนใหเหนภาพขอจ�ากดของการศกษาทนทางสงคมในบรบททแตกตางจากยโรปในสองประการ ไดแกประการแรก การมงเนนทองคกรสมาคมแบบทเปน

136 Ibid.,p.118.137 Ibid.,pp.122-123.138 Ibid.,p.124.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทางการวาจะสามารถเปนตวกลางในการสรางทนทางสงคม ความไววางใจ ซงในทายทสดจะน�าไปสสงทพงประสงคนานปการไมวาจะเปนประชาธปไตยทเขมแขง การแกปญหาสงคม และการพฒนาเศรษฐกจอาจใชไมไดผลในสงคมทมบรบททแตกตางไปจากตะวนตกในกรณของนการากวไดสะทอนใหเหนแลววาองคกรสมาคมแบบทเปนทางการถกใชเปนเครองมอทางการเมองของคนบางกลมในทองถนเพอเออประโยชนใหกบเครอขายอปถมภของตนดวยเหตนแทนทองคกรสมาคมจะสามารถสงผลในเชงบวกกลบสงผลในทศทางทตรงกนขามนนคอการขยายชองวางของความแตกแยกในหมบาน ประการทสอง การท�างานของทนทางสงคมในประเทศนการากวมกจะท�างานผาน “เครอขายความรวมมอในแนวราบ” ทปราศจากโครงสรางองคกรอยางเปนทางการอยางไรกตามการทเครอขายเหลานไมมโครงสรางองคกรยงท�าใหระดบของความไววางใจระหวางกนมสงมากขน กลไกการท�างานของเครอขายลกษณะนมนยส�าคญตอแงมมดานการพฒนาในลกษณะทเปนกลไกในการลดตนทนการผลต

ทงนคณลกษณะของเครอขายความรวมมอในแนวราบดงทพบในนการากว ยงพบไดในประเทศก�าลงพฒนาอนๆ อกดวย ดงงานทศกษาทนทางสงคมทรฐราชสถานในประเทศอนเดยทชใหเหนวาในสงคมประเทศก�าลงพฒนาเครอขายความรวมมอแบบไมเปนทางการมความส�าคญมากกวาองคกรสมาคมแบบทเปนทางการโดยอนรทธกฤษณะ(AnirudhKrishna)ผท�าการศกษาชวารอยละ80ของคนในรฐราชสถาน(จากการเกบขอมล60หมบาน)ตางเขารวมในเครอขายความรวมมอในแนวราบและเครอขายดงกลาวจะมบทบาทส�าคญในหลายลกษณะ อาท การแลกเปลยนแรงงาน ความรวมมอในการแกปญหาในกรณพชทเพาะปลกเปนโรคระบาด และความรวมมอในกรณทหมบานเกดภยพบตตามธรรมชาตคณลกษณะของการใชประโยชนจากเครอขายความรวมมอในลกษณะนสะทอนใหเหนถงความส�าคญของทนทางสงคมทมตอประเดนดานการพฒนา โดยการพฒนาในทนไมจ�าเปนวาจะตองหมายถงการเจรญ-เตบโตทางเศรษฐกจทวดจากผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเสมอไป แตสามารถหมายถงเสถยรภาพในการด�ารงชวตทสะทอนจากการปลอดจากความไมมนคงจากภยพบตและปญหาในการเกบเกยวผลตผล139

หากพจารณาถงธรรมชาตของกลไกการท�างานของทนทางสงคมในประเทศก�าลงพฒนาทสงผลตอการพฒนา อาจกลาวไดวาทนทางสงคมทอยในรปแบบของเครอขายความรวมมอแบบไมเปนทางการสงผลตอการพฒนาในลกษณะของการ “ลดตนทน” และเปน “เครอขายรองรบทางเศรษฐกจและสงคม”ในยามประสบปญหาความยากล�าบากแตเครอขายดงกลาวอาจไมไดสงผลในอกแงมมหนงของการพฒนาทชวดจากดชนดานการพฒนาตางๆไมวาจะเปนผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศหรอกระทงดชนดานการพฒนามนษยโดยอนรทธกฤษณะตงขอสงเกตวาหากทนทางสงคมจะสงผลตอการพฒนาเศรษฐกจจ�าเปนตองอาศยปจจยอนๆในการเสรมแรงนนคอบทบาทของตวแสดงทางการเมองทสามารถเขามาอดชองวางดานการพฒนาบางประการทหมบานไมสามารถท�าไดโดยล�าพง ไมวาจะเปนการจดหาบรการสาธารณะทงในแงของโครงสรางพนฐานการศกษาและการสาธารณสขรวมทงกลไกในเชงสถาบนทางการเมองทมบทบาทในการรบฟงความตองการของคนในหมบาน140 ขอเสนอของกฤษณะสะทอนใหเหนวา

139AnirudhKrisna. (2008).“SocialCapitalandEconomicDevelopment.” inThe Handbook of Social Capital.pp.447-451.

140 Ibid.,pp.455-457.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“ฐานทนทางสงคม”ทมในชมชนไมวาจะเปนทนทางสงคมทอยบนฐานของสายสมพนธหรอทนทางสงคมทเชอมโยงขามเครอขาย อาจไมเพยงพอตอการสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในชมชน หากแตตองอาศยสงทเรยกวา“ทนทางสงคมทเชอมโยงกบสถาบน”(linkingsocialcapital)หรอการทปจเจกชนหรอกลมของปจเจกชนมความเชอมโยงกบสถาบนหรอคนในสถาบนทเปนทางการดงเชน เจาหนาทของรฐทงสวนกลางและทองถนและพรรคการเมองเปนตนเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและสอสารถงความตองการของคนในชมชน141

หนงในนโยบายรปธรรมของการเชอมโยงสถาบนจากภายนอกเขากบฐานทนทางสงคมภายในชมชนคอนโยบายสถาบนการเงนระดบยอย(microfinance)นโยบายดงกลาวมจดเรมตนมาจากเอเชยใตกอนแพรกระจายไปยงภมภาคอนๆของโลกไมวาจะเปนแอฟรกาเอเชยตะวนออกเฉยงใตจนลาตนอเมรกายโรปตะวนออก รวมถงประเทศในแถบแปซฟกใต142 รปธรรมของการขยายตวของนโยบายสถาบนการเงนระดบยอยไปทวโลกเหนไดจากทในค.ศ.1997มการปลอยกใหกบลกคาทวโลกราว13.5ลานรายในจ�านวนนเปนคนจนทสดจ�านวน7.6ลานรายในค.ศ.2013จ�านวนลกคาเพมเปน211ลานรายและเปนคนจนทสดจ�านวน114ลานราย143คณลกษณะส�าคญของสถาบนการเงนระดบยอยมดวยกนสองประการไดแกประการแรก เปาหมายของการปลอยกมกจะเปนบคคลทไมสามารถเขาถงบรการของสถาบนการเงนปกตไดโดยเฉพาะอยางยงธนาคารพาณชยอนเนองมาจากสาเหตตางๆไมวาจะเปนระยะทางทหางไกลสถานภาพทางเศรษฐกจทไมด และการปราศจากหลกทรพยค�าประกนประการทสอง รปแบบการใหบรการซงนอกเหนอจากการใหบรการปลอยกกบลกคาตามปกตดงเชนสถาบนการเงนอนๆด�าเนนการแลวอกหนงรปแบบการใหบรการทส�าคญทแตกตางจากสถาบนการเงนอนๆคอการปลอยกแบบกลมซงสมาชกในกลมตองค�าประกนซงกนและกนจากคณลกษณะดงกลาวจะเหนไดวา“ทนทางสงคม”เปนหวใจส�าคญของสถาบนการเงนระดบยอยคนทรวมกลมกนกตองม“ความไววางใจซงกนและกน”ในระดบทสงมากเนองจากหากมผใดไมยอมช�าระหนผอนในกลมจะตองเปนผรบผดชอบรวมกน144

141 แตเดมแนวคดของทนทางสงคมมกจะมองโครงสรางของเครอขายความสมพนธในแนวราบ ซงนสะทอนผานทนทางสงคมสองลกษณะ ไดแก ทนทางสงคมทอยบนฐานของสายสมพนธ (bonding social capital) และทนทางสงคมทเชอมโยงขามเครอขาย(bridgingsocialcapital)ตอมาเรมมการชใหเหนโดยเฉพาะในแวดวงทเชอมโยงแนวคดทนทางสงคมเขากบการพฒนาวา ทนทางสงคมทมองเฉพาะเครอขายความสมพนธในแนวราบอยางเดยวไมเพยงพอตองมองความสมพนธในแนวดงทเชอมโยงระหวางภาคประชาสงคมกบภาครฐ(state-societysynergy)ดPeterEvans.(1996).“GovernmentAction,SocialCapitalandDevelopment:ReviewingtheEvidenceonSynergy.”World Development,24:6,pp.1119-1132.แนวคดดงกลาวไดเปนรากฐานใหกบแนวการศกษาทนทางสงคมในระยะหลง (ดMichaelWoolcockandDeepaNarayan. (2000).“SocialCapital:ImplicationsforDevelopmentTheory,ResearchandPolicy.”The World Bank Research Observer,15:2,pp.225-249.) รวมทงเปนแนวทางทองคการระหวางประเทศใหการสนบสนนดWorldBank. (2001).WorldDevelopmentReport2000/2001:AttackingPoverty.NewYork:OxfordUniversityPress.pp.128-131.

142LauraPoschi.(2008).“MicrofinanceandSocialCapital.”inThe Handbook of Social Capital. op.cit., p.470.

143LarryRalphReed.(2015).Mapping Pathways out of Poverty: The State of the Microcredit Summit Campaign Report 2015.WashingtonD.C.:MicrocreditSummitCampaign.

144Poschi.op.cit.,pp.471-473.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จากทกลาวไปจะเหนไดวาหลกการท�างานของสถาบนการเงนระดบยอยจะอาศยทนทางสงคมทอยบนฐานของความสมพนธในแนวราบระหวางสมาชกในกลมทกเงนและความไวเนอเชอใจระหวางสมาชกกเปนปจจยส�าคญทท�าใหสถาบนการเงนระดบยอยประสบผลส�าเรจ โดยเฉพาะในแงของการใชคนเงนกอยางไรกตามอกหนงปจจยทมความส�าคญไมยงหยอนไปกวากนคอความสมพนธในแนวดงระหวางกลมคนทกเงน และเจาหนาทของสถาบนการเงน โดยเฉพาะในชวงเวลาทกลมคนทกเงนประสบกบปญหาฉกเฉนไมวาจะเปนภยธรรมชาตหรอสภาพปญหาอนๆในครอบครวทสงผลกระทบท�าใหไมสามารถน�าเงนมาใชคนไดตามก�าหนดเวลา เมอเผชญกบสภาพปญหาดงกลาวการท�างานรวมกนและความไววางใจระหวางเจาหนาทของสถาบนการเงนและกลมคนทกเงนเปนสงทมความส�าคญอยางมากในการหาทางออกของปญหา145


จงอธบายคณลกษณะของทนทางสงคมในประเทศก�าลงพฒนา


ในประเทศก�าลงพฒนาทนทางสงคมมกจะมคณลกษณะส�าคญดงตอไปนประการแรกโครงสรางความสมพนธทางสงคมมกจะมความ“ไมเปนทางการสง”มกจะไมมโครงสรางองคกรในลกษณะขององคกรสมาคมแบบในตะวนตกแตเปนความสมพนธในแนวราบระหวางเครอญาต เพอนบานและบคคลใกลชดประการทสองความสมพนธในแนวราบดงกลาวมกจะแสดงออกในเชงรปธรรมผานการแลกเปลยนแรงงานโดยเฉพาะในภาคการเกษตรการชวยเหลอในกรณฉกเฉนเชนภยพบตตามธรรมชาตปญหาทเกยวของกบการเพาะปลกรวมทงปญหาในครวเรอนในแงนสะทอนใหเหนวาความสมพนธในแนวราบสามารถเปน“โครงขายรองรบทางสงคม” และเปนวถในการ “ลดตนทนในการผลต” ไดเปนอยางดประการทสาม รากฐานทนทางสงคมของความสมพนธดงกลาวมกจะอยบนฐาน “ทนทางสงคมทอยบนฐานของสายสมพนธ”มากกวา“ทนทางสงคมทเชอมโยงขามเครอขาย”จากรากฐานดงกลาวท�าใหเมอมความพยายามจากภายนอกในการสนบสนนการสราง“องคกรสมาคมทเปนทางการ”สงทมกจะเกดขนตามมาคอองคกรดงกลาวมกจะเชอมโยงกบเครอขายทนทางสงคมเฉพาะบางกลมเทานนซงนสงผลท�าใหเกดชองวางความเหลอมล�าทขยายตวมากขนในชมชนทองถน

145MichaelWoolcock.(1999).“LearningfromFailuresinMicrofinances:WhatUnsuccessfulCasesTellUsAboutHowGroup-basedProgramsWork.”American Journal of Economics and Sociology,58:1,pp.17-42.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



กรณศกษาประชาสงคมระดบโลก

ทผานมาการพจารณารปธรรมของประชาสงคมระดบโลกมกจะมงเนนไปทบทบาทของเครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาตในการผลกดนประเดนปญหาระดบโลกตางๆโดยเฉพาะในเรองสงแวดลอมและสทธมนษยชน หรอบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศในการเจรจา ประสานงาน และ ลอบบรฐบาลรวมทงองคกรระหวางประเทศในประเดนตางๆหรอบทบาทขององคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตทมกปรากฏตวเคลอนไหวแทบทกครงทมการประชมระดบสดยอดของผน�าในเวทส�าคญของโลกอยางไรกตามส�าหรบกรณศกษาประชาสงคมระดบโลกในทนจะน�าเสนอแนวโนมลาสดทเกดขนและมนยส�าคญตอภาคประชาสงคมระดบโลกในยคปจจบนและในอนาคตนนคอกรณศกษาของขบวนการยดครอง (Occupy) ทเรมตนทวอลลสตรตในชวง ค.ศ. 2011 กอนจะแพรกระจายไปกวา 1 พนเมอง ทวโลกในเวลาตอมา

ขบวนการดงกลาวเรมจากทวอลลสตรต ศนยกลางของตลาดเงน และตลาดทนของโลก โดยในชวงเดอนมถนายนค.ศ.2011นตยสารAdbustersซงเปนนตยสารแนวตอตานทนนยมและบรโภคนยมจากแคนาดาไดตงค�าถามเชงกระตนผานทวตเตอร(Twitter)ความวา“อเมรกาควรตองมเหตการณในลกษณะของการยดครองจตรสทาหรร(Tahriracampada)ลองจนตนาการวาเมอคนจ�านวน2หมนคนยดครองวอลลสตรตอยางไมมก�าหนดจะเปนเชนไร” จากนนในชวงกลางเดอนกรกฎาคม บรรณาธการนตยสารดงกลาวไดสงอเมลกระจายไปยงเครอขายของตนพรอมกนนนยงไดรบความชวยเหลอจากกลมแฮกเกอรทชอวา“Annonymous”ในการแพรกระจายขอความทวา“ยดครองวอลลสตรตคณพรอมหรอยงส�าหรบเหตการณแบบทาหรร? วนท 17 กนยายน กระจายตวใหทวเขตแมนฮตตนตอนลาง ตงเตนทครวสงกดขวางอยางสนตและยดครองวอลลสตรตดวยกน”146ตอมาในชวงตนเดอนสงหาคมกลมเครอขายแรงงานในนวยอรกในนาม “ชาวนวยอรกตอตานการตดลดงบประมาณ” (NewYorkers Against BudgetCuts) ไดเขารวมประชมกนและท�าการจดตง “สมชชา” เปนครงแรกหลงจากนนไมนานกลมคนเหลานไดกระจายกนเปน “คณะท�างาน” ยอยๆ กลมตางๆ เพอเตรยมตวส�าหรบการจดกจกรรมใน วนท 17กนยายนค.ศ.2011กอนจะเรมการยดครองวอลลสตรตโดยการตงคายพกทสวนสาธารณะซคคอตต

146Adbusters.(2011).“#OCCUPYWALLSTREET:AShiftinRevolutionaryTactic.”Adbuster Blog.July13,2011.Accessfromhttp://www.adbusters.org/blogs/adbusters-blog/occupywallstreet.html

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


(Zuccottipark)เพอใชด�าเนนกจกรรมตอมาเปนระยะเวลาสองเดอนกอนทจะถกทางการสลายการชมนมในอกสองเดอนตอมา147

จากจดเรมดงกลาวในชวงกลางเดอนตลาคมค.ศ.2011ขบวนการ“ยดครอง”ไดขยายตวไปกวา951เมองใน82ประเทศทวโลกภายใตค�าขวญทวา“รวมตวเพอการเปลยนโลก”(UnitedforGlob-al Change)148 แมวาขบวนการยดครองสวนมากจะมระยะเวลาไมนานมากนก แตขบวนการดงกลาวไดสรางมตใหมใหกบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาต และประชาสงคมระดบโลกอยางมาก ทงนคณลกษณะส�าคญของขบวนการดงกลาวทแตกตางจากขบวนการเคลอนไหวแบบเดมสามารถสรปไดดงตอไปน

ประการแรกความหลากหลายของประเดนทน�าเสนอแมวาในเบองตนเปาหมายการเคลอนไหวของขบวนการดงกลาวอาจถกมองวาเปนการประทวงตอสภาพเศรษฐกจทตกต�าภายหลงวกฤตเศรษฐกจใน ค.ศ. 2008ซงเปนปญหาเฉพาะของสงคมอเมรกนในขณะนน หากเปาหมายการเคลอนไหวคอนขางจ�ากดแงมมเชนน ขบวนการดงกลาวกไมนาทจะไดรบความนยมในประเทศหรอหวเมองอนๆ ทวโลกไดเนองจากบรบทของสภาพปญหาทแตกตางกน แตจากการศกษาสาระของการเรยกรองของขบวนการ ดงกลาวของดแลน เทยเลอร (Dylan Taylor) ทงในอเมรกา ยโรป และออสเตรเลย พบวาประเดนทขบวนการยดครองน�าเสนอออกมาครอบคลมถงเรองตางๆ กวา 14 ประเดนดวยกน ตงแตสงแวดลอม ชนกลมนอย ความหลากหลายทางเพศ จนไปถงการตอตานสงคราม149 ความหลากหลายดงกลาวใน แงหนงสะทอนใหเหนถงคณลกษณะส�าคญอกประการหนงของขบวนการยดครองตามทซซานคง(SusanKang) ตงขอสงเกตวา “ขบวนการยดครองวอลลสตรตเปนขบวนการทปราศจากขอเรยกรอง” (movement with no demands) ทเปนรปธรรมอยางเปนทางการ150 ซงนแตกตางจากขบวนการเคลอนไหวทางสงคมอนๆ อยางไรกตามแมวาขบวนการจะปราศจากขอเรยกรองทชดเจน และเปดพนทใหกบความหลากหลายของประเดนทน�าเสนอแตดวยคณลกษณะดงกลาวทท�าใหขบวนการดงกลาวมความนาดงดดอยางมากจนสามารถแพรกระจายไปไดทวโลก

นอกจากความหลากหลายของประเดนขอเรยกรองแลวสงส�าคญอกประการหนงทท�าใหขบวนการลกษณะดงกลาวไดรบความนยมไปทวโลกคอความสามารถในการ “กอรป” ประเดนการเคลอนไหวเพอ

147 ดรายละเอยดการเคลอนไหวของขบวนการยดครองวอลลสตรตในรายละเอยดไดใน Matthew Bolton, EmilyWelty,MeghanaNayakandChristopherMalone.(2013).“Introduction:WeHadaFrontRowSeattoaDowntownRevolution.” InMatthewBolton, EmilyWelty,MeghanaNayak and ChristopherMalone. (Eds).Occupying Political Science: The Occupy Wall Street Movement from New York to the World. NewYork: Palgrave Macmillan.pp.1-24.

148Manuel Castells. (2012).Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age. Cambridge:PolityPress.p.4.

149DylanTaylor. (2017).Social Movements and Democracy in the 21st Century.NewYork:Palgrave.p.133.

150SusanKang.(2013).“DemandsBelongtothe99%?TheConflictsoverDemands,IssuesandGoalsinOWS.”inOccupyingPoliticalScience.pp.59-88.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สรางอตลกษณบางประการรวมกน ดงทไดกลาวไปแลวหากขบวนการยดครองเรยกรองบนฐานของสวสดการทางสงคมหรอเศรษฐกจเพอแกปญหาวกฤตเศรษฐกจขบวนการดงกลาวคงจะไมสามารถไดรบความนยมอยางมาก อยางไรกตาม แกนน�าขบวนการยดครองวอลลสตรตได “กอรป” ประเดนการเคลอนไหว โดยสะทอนใหเหนวาวกฤตเศรษฐกจเปนภาพสะทอนของวกฤตการจดการปกครองทคน รอยละ1สามารถสงอทธพลตอนโยบายสาธารณะและสรางปญหาตามมาใหกบคนรอยละ99ขบวนการยดครองจงเปนสญลกษณส�าคญทปลกกระแสใหกบคนรอยละ 99 มความตนตว ตระหนกในปญหาเชงโครงสรางทเปนตนตอของปญหาตางๆและออกมาเรยกรองในสทธของตนในแงนค�าขวญของขบวนการยดครองทวา“เราคอคนรอยละ99”จงทรงพลงอยางมากและสามารถสรางแรงดงดดใหกบนกเคลอนไหวและประชาชนธรรมดาในหวเมองตางๆ ทวโลกได151 อกทงยงเปดพนทใหกบคนในทองทตางๆ ไดม สวนรวมในการ“กอรป”ประเดนการเคลอนไหวทสะทอนสภาพปญหาในแตละทองทไดเปนอยางด

ประการทสอง การจดโครงสรางขบวนการเคลอนไหวทไมมงเนนทตว “องคกรทเปนทางการ”การจดโครงสรางองคกรการเคลอนไหวของขบวนการยดครองวอลลสตรตจะมคณะท�างานเพอดแลภารกจตางๆตงแตฝายสอมวลชนสมพนธฝายอาหารฝายตดตอเจรจากบต�ารวจฝายระดมคนเขารวมกจกรรมเปนตนนอกจากคณะท�างานเหลานแลวยงม“สมชชาทวไป”(generalassembly)ทท�าหนาทเปนกลไกส�าคญในการตดสนใจของขบวนการ ทจะตดสนใจบนฐานของฉนทามต รปแบบโครงสรางดงกลาวไดถกน�าไปประยกตใชในขบวนการยดครองอนๆทวโลกนยจากโครงสรางดงกลาวคอการท�างานจะอยบนฐานของ “นกเคลอนไหว และปจเจกชน” มากกวา “องคกรขบวนการเคลอนไหว” ดงเชนในอดต ลกษณะโครงสรางขบวนการเคลอนไหวแบบ“ปราศจากศนยกลาง”ยงเหนไดจากการทขบวนการยดครองวอลลสตรตไมม “โฆษกทเปนทางการ” และไมมองคกรหนงใดทจะผกขาดหรออางความเปน “ขบวนการยดครอง”จานมารโกซาวโอ(GianmarcoSavio)ตงขอสงเกตทนาสนใจวา“การตงคายพก(encamp-ment)ท�าหนาทเปรยบเสมอนกบองคกร(ขบวนการเคลอนไหว)”ผทเดนทางมายงคายพกทสวนสาธารณะสามารถเขาเปนสมาชกของขบวนการไดสามารถเขารวมถกเถยงและรวมกจกรรมกบสมาชกคนอนๆไดอกทงยงสามารถเปนโฆษกของขบวนการผานทางการประชาสมพนธการเขารวมผานทางเครอขายสงคมออนไลนได152

อยางไรกตาม การปราศจากโครงสรางองคกรการเคลอนไหวอยางเปนทางการไมไดหมายความวาบทบาทขององคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมจะหมดไป มการชใหเหนถงความแตกตางระหวางขบวนการยดครองทอมสเตอรดมและลอสแอนเจลส ทความเชอมโยงระหวางกลมนกเคลอนไหวกบขบวนการเคลอนไหวในพนทสงผลตอความส�าเรจของขบวนการยดครองทลอสแอนเจลส แตกตางจากขบวนการยดครองทอมสเตอรดมทขบวนการยดครองขาดความยดโยงกบขบวนการในพนทจนท�าให

151JennyPickerillandJohnKrinsky. (2012).“WhyDoesOccupyMatter?”Social Movement Studies, 11:3-4,pp.281-282.

152GianmarcoSavio. (2016). “OccupyingOrganization: Space asOrganizationalResource inOccupyWallStreet.”inThomasDavies,HollyEvaRyanandAlejandroMilciadesPena.(Eds.).Protest, Social Move-ments and Global Democracy since 2011: New Perspectives. Bradford:EmeraldGroupPublishing.pp.38-40.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ขบวนการคอนขางขาดพลง และแรงสนบสนนจากคนในทองท153 ในแงนแมวาโครงสรางองคกรการเคลอนไหวแบบไมเปนทางการในลกษณะของเครอขายทมการประสานงานผานสงคมออนไลนจะเขามามบทบาทมากขน แตบทบาทขององคกรขบวนการเคลอนไหวแบบทเปนทางการทมฐานในทองถนยงคงมความส�าคญ154 โดยเฉพาะอยางยงภายใตบรบทในปจจบนทขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตมลกษณะทมานเอล คาสเทลส (Manuel Castells) เรยกวา “ขบวนการทเคลอนไหวทงในระดบทองถนและระดบโลกในเวลาเดยวกน”155 ยงท�าใหรปแบบโครงสรางองคกรการเคลอนไหวทงทเปนทางการและไมเปนทางการท�างานเสรมซงกนและกน

ประการทสาม การใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตและสงคมออนไลนในการรณรงคประสานงานและระดมการสนบสนนจากมวลชนแนนอนวาทผานมาเคยมขบวนการเคลอนไหวทางสงคมใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตไมวาจะเปนกรณการปฏวตเครองครว(KitchenwareRevolution)ในไอซแลนดทเรมตนในชวงปลายค.ศ.2008และกรณอาหรบสปรง(ArabSpring)ทการรวมตวชมนมครงใหญเกดขนทอยปตในชวงตนค.ศ.2011ซงเปนสองเหตการณทคาสเทลสเรยกวาเปน“การโหมโรงการปฏวต”(preludetorevolution)156แตการแพรกระจายของ“ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทเชอมโยงกนเปนเครอขาย” (networked socialmovements) ไดขยายตวไปทวโลกจากกรณของขบวนการยดครองทเรมตนทวอลลสตรตคาสเทลสไดตงขอสงเกตเพมเตมวาขบวนการยดครองวอลลสตรตมจดก�าเนดจากโลกดจทลและกระจายตวอยางรวดเรวดวยเครอขายสงคมออนไลน157ขอสงเกตดงกลาวของคาสเทลสไดรบการสนบสนนจากการศกษาสอสงคมออนไลนของซาราหแกบ(SarahGaby)และนลคาเรน(NealCaren)พบวาเฟสบกเปนชองทางหลกทขบวนการยดครองวอลลสตรตใชในการเผยแพรขอมลและเขาถงกลมผสนบสนนเปนวงกวาง โดยส�าหรบขบวนการเคลอนไหวเองไดเปดเฟสบกกวา 1,500บญชเพอเปนสอกลางในการเคลอนไหวและประสบความส�าเรจสามารถดงดดผตดตามไดมากกวา4แสนบญช158จากผลส�ารวจของOccupyResearchNetworkยงพบวารอยละ74ของผตอบแบบส�ารวจไดระบวาไดเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบขบวนการยดครองผานหนาเฟสบกของตนขณะเดยวกน“ความตนตวบนโลกสงคมออนไลน”ยงเกดขนพรอมกบความตนตวทจะพดคยถกเถยงเกยวกบขบวนการยดครองในโลกแหงความเปนจรงอกดวยดงสะทอนใหเหนจากขอมลทวารอยละ73ผตอบแบบส�ารวจไดระบวาไดมบทสนทนากบบคคลตางๆเกยวกบขบวนการยดครองอกดวย159

153 Justus Uitermark andWalter Nicholls. (2012). “How Local Networks ShapeGlobalMovement:ComparingOccupyinAmsterdamandLosAngeles.”Social Movement Studies,11:3-4,pp.295-301.

154ดรายละเอยดการถกเถยงในประเดนนไดในJenniferEarl.(2015).“TheFutureofSocialMovementOrga-nizations:TheWaningDominanceofSMOsOnline.”AmericanBehavioralScientist,59:1,pp.35-52.

155Castells.op.cit.,pp.222-223.156 Ibid.,pp.20-52.157 Ibid.,p.171.158 Sarah Gaby and Neal Caren. (2012). “Occupy Online: How Cute OldMen andMalcolm X

Recruited400,000USUserstoOWSFacebook.”Social Movement Studies,11:3-4,pp.367-374.159 SashaCostanza-Chock. (2012). “MicCheck!MediaCultures and theOccupyMovement.”Social

Movement Studies,11:3-4,pp.375-385.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เครอขายอนเทอรเนตไมไดมประโยชนแคการเปนเครองมอส�าหรบการตดตอสอสารการประสานงาน การจดโครงสรางองคกร และการระดมการสนบสนนเทานน ในทรรศนะของคาสเทลส อนเทอรเนตไดสรางเงอนไขส�าคญตอการจดโครงสรางขบวนการเคลอนไหวทไมมงเนนทตว “องคกรทเปนทางการ”หรอองคกรทปราศจากแกนน�าเออตอการปรกษาหารอระหวางเครอขายอกทงยงชวยการสบตอเครอขายในโลกออนไลนแมวาเหลาผชมนมและนกเคลอนไหวจะถกปราบปรามและไมสามารถจดชมนมเคลอนไหวไดในสถานทจรงแลวกตาม ทส�าคญคอเครอขายอนเทอรเนตไดสราง “วฒนธรรมของความเปนอสระ”(cultureofautonomy)ในการเคลอนไหวก�าหนดประเดนขอเรยกรองและสรางเครอขายความรวมมอระหวางกนโดยไมมการครอบง�าทงในเชงประเดนและในเชงยทธวธการเคลอนไหว160

จากกรณศกษาขางตนสะทอนใหเหนถงแนวโนมทส�าคญทเกยวเนองกบตวแสดงหลกในปรมณฑลของประชาสงคมระดบโลกในยคปจจบนนนคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตหรอหากใชค�าของคาสเทลสกคอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทเชอมโยงกนเปนเครอขาย ตวแสดงนสามารถกาวขนมามบทบาทส�าคญไดดวยระบบโครงสรางโทรคมนาคม และการตดตอสอสารทส�าคญนนคอเครอขายอนเทอรเนต กลไกการท�างานของเครอขายเหลานในแงหนงเปรยบไดกบ “พนทสาธารณะระดบโลก” ทเชอมโยงตวแสดงตางๆ ในภาคประชาสงคมระดบโลกเขาไวดวยกน ทงในแงของแนวคด อดมการณแนวทางการเคลอนไหว และการกอรปการเคลอนไหว แมวาในทางปฏบตแลวตวแสดงตางๆ ทอยคนละพนทอาจไมไดมาพบปะพดคยแบบเผชญหนากตามขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทเชอมโยงกนเปนเครอขายทเกดขนมาใหมนไมไดเขามาแทนทตวแสดงเดมในพนทประชาสงคมระดบโลก ไมวาจะเปนองคกรขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตแบบทเปนทางการองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศและเครอขายการขบเคลอนประเดนขามชาตหรอกระทงขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในทองถนตางๆหากแตสามารถมบทบาทสอดรบและประสานกนไดและสามารถเปนพลงส�าคญของ“โลกาภวตนจากขางลาง”ทถวงดลพลงจาก“โลกาภวตนจากขางบน”ของบรรษทขามชาตองคกรระหวางประเทศรวมถงประเทศมหาอ�านาจตางๆไดอยางมประสทธภาพมากขน

ส�าหรบนยทตามมาจากการเคลอนไหวระลอกดงกลาวนน แมวาขบวนการยดครองอาจไมไดน�าไปสความเปลยนแปลงในเชงนโยบายหรอระบบการเมองโดยตรงซงนอาจมสาเหตสวนหนงมาจากการทขบวนการยดครองไมไดมขอเรยกรองทเปนรปธรรมชดเจนแตดงทคาสเทลสไดตงขอสงเกตไวเปนอยางดวาขบวนการดงกลาวมงเนน“กระบวนการเคลอนไหว”มากกวา“ขอเรยกรองเชงนโยบาย”แตการด�าเนนการเชนนกลบสามารถสรางแรงสะเทอนอยางมากทางการเมองได เนองจากเปนการน�าเสนอรปแบบการจดการปกครองในอดมคตแบบใหมของ “ประชาธปไตยแบบเครอขาย” ทมงเนนการมสวนรวม และการปรกษาหารอโดยตรงทงของชมชนในทองถนและชมชนเสมอนจรงในโลกสงคมออนไลน161ขณะเดยวกนยงไดชใหเหนถงจดออนทส�าคญของการจดการปกครองแบบเดมในระบบประชาธปไตยแบบตวแทนทเปดชองทางใหกบการครอบง�าเชงนโยบายของ“คนสวนนอย(รอยละ1)”แตกลบสงผลกระทบในวงกวางตอ

160Castells.op.cit.,pp.228-234.161 Ibid.,p.228.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


คนสวนมาก(รอยละ99)ทงนอดมคตของการปกครองแบบประชาธปไตยเครอขายนแมวาอาจไมสามารถสรางความเปลยนแปลงตามมาตอ “รปแบบการเมองเชงสถาบน” ไมวาจะเปนระบบการเลอกตง หรอพรรคการเมองไดในระยะเวลาอนสนแตพลงทแสดงออกมาจากขบวนการยดครองในชวงระยะเวลาสนๆนน กเปนสงทรฐบาล และนกการเมองในประเทศตางๆ กไมอาจดแคลนไดเชนกน และอาจน�ามาซงการเปลยนแปลงในระยะยาวได


ขบวนการยดครองมความแตกตางจากขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตทผานมาอยางไร


ขบวนการยดครองมคณลกษณะส�าคญทแตกตางจากขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตทผานมาดงตอไปนประการแรกขบวนการยดครองเปนขบวนการทปราศจากผน�าแกนน�าหรอองคกรการเคลอนไหวแบบทเปนทางการในการจดการเคลอนไหวในการเคลอนไหวขบวนการยดครองจะมโครงสรางองคกรในลกษณะของเครอขายและใชสมชชาเปนกลไกการตดสนใจและขบเคลอนการเคลอนไหวโดยอยบนฐานของการตดสนใจแบบ“ฉนทามต”สวนในการขบเคลอนสวนงานตางๆจะใชคณะท�างานเปนกลไกส�าคญประการทสองขบวนการยดครองเปนขบวนการทมจดเรมตนมาจาก“โลกดจทล”และแพรกระจายไปทวโลกดวยเครอขายอนเทอรเนต แมวาทผานมาจะเคยมขบวนการเคลอนไหวทางสงคมขามชาตทใชประโยชนจากเครอขายอนเทอรเนตมาบางแลวแตขอบเขตของการเคลอนไหวมกจะจ�ากดอยภายในพนทหนงๆแตส�าหรบกรณของขบวนการยดครองจากจดเรมตนทวอลลสตรตไดขยายไปกวาหนงพนเมองทวโลกทงนดวยสอกลางส�าคญนนคอเครอขายอนเทอรเนต ประการทสาม ขบวนการยดครองเปนขบวนการทปราศจากขอเรยกรองทเปนรปธรรมและเปนทางการหากแตในพนทของขบวนการผเขารวมชมนมสามารถหยบยกประเดนมาพดคยไดอยางเปนอสระเปาหมายส�าคญทขบวนการยดครองมงเนนไมใชการน�าเสนอการเปลยนแปลงในเชงนโยบายหากแตน�าเสนอ“กระบวนการ”ทสะทอนรปแบบการปกครองในอดมคตทมงเนนกระบวนการมสวนรวมและการปรกษาหารอโดยตรง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2545).ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม(พมพครงท2).กรงเทพฯ:ส�านกพมพวภาษา.

ไชยวฒนค�าชและนธเนองจ�านงค.(2559).การเมองเปรยบเทยบ: ทฤษฎ แนวคด และกรณศกษา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นธเนองจ�านงค.(2550).ทนทางสงคมณจดสนสดแหงประวตศาสตร:บทส�ารวจพรมแดนทางทฤษฎ.วารสารวจยสงคม,ปท30ฉบบท1-2,น.102-137.

. (2551). การเมองวาดวยเรองของ (เนอ) ววในเกาหลใต: โลกาภวตน และชาตนยม. วารสารสงคมศาสตร,ปท39ฉบบท1,น.248-282.

. (2555). ประชาสงคมระดบโลก: ขอถกเถยงทางทฤษฎและความเปนไปไดของแนวคด. วารสารวจยสงคม,ปท35ฉบบท1,หนา151-197.

. (2560).หนวยท5:การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย.ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ.นนทบร:สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วรารกเฉลมพนธศกด.(2560).ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม.ในเอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ.นนทบร:สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สรพงษ ชยนาม. (2525). ภาคผนวก: อนโตนโย กรมชกบทฤษฎวาดวยการครองความเปนใหญ. ใน เจอโรม คาราเบล. ความขดแยงของการปฏวต อนโตนโย กรมชกบปญหาของปญญาชน. แปลโดย สมบต พศสะอาด.กรงเทพฯ:มลนธโกมลคมทอง.

อเลกซสเดอตอกเกอวลล.(2522).ประชาธปไตยในอเมรกาเลม1.แปลโดยวภาวรรณตวยานนท.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

.(2523).ประชาธปไตยในอเมรกาเลม2.แปลโดยวภาวรรณตวยานนท.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

Almond,Gabriel, Powell Jr., G. Bingham, Strom,Kaare andDalton, Russell J. (2004).Com-parative Politics: A Theoretical Framework(4thed.).NewYork:PearsonLongman.

Almond,GabrielandVerba,Sidney.(1963).The Civic Culture: Political Attitudes and Democ-racy in Five Nations.Princeton:PrincetonUniversityPress.

Anheier,Helmut.Kaldor,MaryandGlasius,Maries.(2012).TheGlobalCivilSocietyYearbook:LessonsandInsights,2001-2011.InKaldor,Mary.Moore,HenriettaandSelchow,Sabine.(Eds.).Global Civil Society 2012: Ten Years of Critical Reflection(pp.2-28).NewYork:PalgraveMacmillan.

Aristole. (2001). Politics. InThe Basic Works of Aristotle. Translated by Jowett, Benjamin. EditedbyMcKeo,Richardn.NewYork:TheModernLibrary.

Armony, Ariel. (2004). The Dubious Link: Civic Engagement and Democratization. Stanford,California:StanfordUniversityPress.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Armstrong,DavidandGilson,Julie.(2011).Introduction:CivilSocietyandInternationalGover-nance. In Armstrong, David. Bello, Valeria. Gilson, Julie and Spini, Debora. (Eds.).Civil Society and International Governance: The Role of non-state Actors in Global and Regional Regulatory Framework.London:Routledge.pp.1-12.

Baker,Gideon.(2004).TheTamingof theIdeaofCivilSociety.InBurnell,PeterandCalvert,Peter.(Eds.).Civil Society in Democratization.London:FrankCass.pp.43-72.

Bermeo,Nancy.(2003).Ordinary People in Extraordinary Times: The Citizenry and the Breakdown of Democracy.Princeton:PrincetonUniversityPress.

Black,DavidandBezanson,Shona.(2004).TheOlympicGames,HumanRightsandDemocra-tization:LessonsfromSeoulandImplicationsforBeijing.Third World Quarterly,25:7,pp.1245-1261.

Bob,Clifford.(2011).CivilandUncivilSociety.InEdwards,Michael.(Ed.).The Oxford Handbook of Civil Society.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.209-219.

Bobbio,Norberto.(1979).GramsciandtheConceptionofCivilSociety.InMouffe,Chantal.(Ed.)Gramsci and Marxist Theory.London:Routledge&KeganPaul.pp.21-47.

Boli, John andThomas,GeorgeM. (2001). INGOs and theOrganization ofWorldCulture. InDiehl, Paul F. (Ed).The Politics of Global Governance. Boulder and London: LynneRiennerPublishers.

Bolton,Matthew.Welty,Emily.Nayak,MeghanaandMalone,Christopher.(2013). Introduction:WeHad a Front Row Seat to a Downtown Revolution. In Bolton,Matthew.Welty, Emily.Nayak,Meghana andMalone,Christopher. (Eds).Occupying Political Science: The Occupy Wall Street Movement from New York to the World.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.1-24.

Buttigieg,Joseph.(1995).Gramsci on Civil Society.Boundary2,22:3,pp.1-32.Castells,Manuel.(2012).Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age.

Cambridge:PolityPress.Chang,BumJu.(2011).TheConsequencesofGovernmentFundingforEnvironmentalNGOsin

SouthKorea.InShinGi-WookandChangPaulY.(Eds.).South Korean Social Move-ments: From Democracy to Civil Society.London:Routledge.pp.135-150.

ChoHee-Yeon.(2013).ChangesinSocialMovementsinthePost-dictatorshipContextinSouthKorea-focusedonThreeDimensions. InChoHee-Yeon.Surendra,LawrenceandChoHyo-Je. (Eds.). Contemporary South Korean Society: A Critical Perspective. London:Routledge.pp.62-84.

Chung, Chulhee. (2002). “SocialMovementOrganizations and the JuneUprising.” InKoreanNationalCommissionforUNESCO.(Ed).Korean Politics: Striving for Democracy and Unification.Seoul:Hollym.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Clark,John.(2003).Worlds Apart: Civil Society and the Battle for Ethical Globalization.London:EarthscanPublications.

.(2008).TheGlobalizationofCivilSociety.InWalker,JamesandThompson,Andrew.(Eds.). Critical Mass: The Emergence of Global Civil Society.Ontario:WilfridLaurierUniversityPress.pp.3-24.

Clarke,PaulBarry.(1994).Citizenship: A Reader.London:PlutoPress.Cohen,JeanandArato,Andrew.(1992).Civil Society and Political Theory.Cambridge,Massa-

chusetts:TheMITPress.Coleman,James.(1990).Foundations of Social Theory.Cambridge,Massachusetts:BelknapPress.Costanza-Chock,Sasha. (2012).MicCheck!MediaCulturesandtheOccupyMovement.Social

Movement Studies,11:3-4,pp.375-385.Cumings,Bruce.(2002).CivilSocietyinWestandEast.InCharlesK.Armstrong.(Ed).Korean

Society: Civil Society, Democracy and the State(pp.11-35).London:Routledge.DellaPorta,DonatellaandDiani,Mario.(2011).SocialMovements.InEdwards,Michael.(Ed.).

The Oxford Handbook of Civil Society.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.68-79.Diamond,Larry.(1994).RethinkingCivilSociety:TowardDemocraticConsolidation. Journal of

Democracy,5:3,pp.4-17.Dunleavy, Patrick and O’Leary, Brendan. (1987).Theories of State: The Politics of Liberal

Democracy.London:Macmillan.Dunn, John. (2001). The Contemporary Political Significance of John Locke’s Conception of

CivilSociety.InKaviraj,SudiptaandKilanani,Sunil.(Eds.).Civil Society: History and Possibilities. Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.39-57.

Earl,Jennifer.(2015).TheFutureofSocialMovementOrganizations:TheWaningDominanceofSMOsOnline. American Behavioral Scientist,59:1,pp.35-52.

Earl, Jennifer andKimport, Katrina. (2011).Digitally Enabled Social Change: Activism in the Internet Age.Cambridge,Massachusetts:TheMITPress.

Ehrenberg, John. (1999).Civil Society: The Critical History of an Idea.NewYork:NewYorkUniversityPress.

Encarnacion,Omar.(2003).The Myth of Civil Society: Social Capital and Democratic Consolida-tion in Spain and Brazil. NewYork:PalgraveMacmillan.

Esser,Hartmut.(2008).TheTwoMeaningsofSocialCapital.InDarioCastiglione,JanVanDethandGuglielmoWolleb.(Eds.)The Handbook of Social Capital.Oxford:OxfordUniver-sityPress.pp.22-49.

Evans,Peter.(1996).GovernmentAction,SocialCapitalandDevelopment:ReviewingtheEvidenceonSynergy.World Development,24:6,pp.1119-1132.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Falk,Richard.(2003).ResistingGlobalization-from-abovethroughglobalization-from-below.InRobertson, Roland andWhite, Kathleen E. (Eds.).Globalization: Critical Concepts in Sociology Vol. VI.London:Routledge.pp.369-377.

Falk,RichardandStrauss,Andrew.(2001).TowardGlobalParliament. Foreign Affairs,80:1,pp.212-220.

Femia,Joseph.(2001).CivilSocietyandtheMarxistTradition.InKaviraj,SudiptaandKilanani,Sunil. (Eds.). Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.131-146.

Foley,MichaelandEdwards,Bob.(1998).BeyondTocqueville:CivilSocietyandSocialCapitalinComparativePerspective.The American Behavioral Scientist,42:1,pp.5-20.

Forst,Rainer. (2007).CivilSociety. InRobertGoodin,PhilipPettitandThomasPogge, (Eds.).A Companion to Contemporary Political Philosophy Vol. I(2nded.).Oxford:BlackwellPublishing.pp.452-462.

Forst James. (1999). TheUnited States and SouthKoreanDemocratization.Political Science Quarterly,114:2,pp.265-288.

Fukuyama,Francis.(1995).Trust: the Social Virtues and the Creation of Prosperity.NewYork:FreePress.

.(1999).Social Capital and Civil Society.PaperpresentedatIMFConferenceonSecondGenerationReforms.Washington.8-9November1999.

Gaby,SarahandCaren,Neal.(2012).OccupyOnline:HowCuteOldMenandMalcolmXRe-cruited400,000USUserstoOWSFacebook.Social Movement Studies,11:3-4,pp.367-374.

Gramsci,Antonio.(1971).Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci.EditedandtranslatedbyHoare,QuintinandSmith,GeoffreyNowell.NewYork:InternationalPub-lishers.

Hall,JohnandTrentmann,Frank.(2005).ContestsoverCivilSociety:IntroductoryPerspectives.In JohnHall andFrankTrentmann. (Eds).Civil Society: A Reader in History, Theory and Global Politics.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.1-25.

Haunss, Sebastian and Leach, Darcy K. (2007). SocialMovement Scenes: Infrastructures of OppositioninCivilSociety.InDerrickPurdue.(Ed.). Civil Societies and Social Move-ments: Potentials and Problems.London:Routledge.pp.71-87.

Hegel,G.W.F.(1991).Elements of the Philosophy of Rights.EditedbyAllenW.Wood.Trans-latedbyH.B.Nisbet.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Hobbes,Thomas.(1996).Leviathan.Oxford:OxfordUniversityPress.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Hong, Il-Pyo. (2015). The Pressure of ‘Dual De-institutionalization’ and the Institutionalized Response of SocialMovements inKorea. In Lee Eun-Jeung andMosler, Hanness B.(Eds.).Civil Society on the Move: Transition and Transfer in Germany and South Korea.Frankfurt:PeterLang.pp.66-78.

Huntington,Samuel.(1968).Political Order in Changing Societies.NewHaven:YaleUniversityPress.

Ioannidou,Anastasia. (1997).ThePoliticsof theDivisionofLabor:Smith andHegelonCivilSociety.Democratization,4:1,pp.49-62.

Johnston,Hank.(2011).States and Social Movements.Cambridge:PolityPress.Jones,GarethStedman. (2001).Hegel and theEconomicsofCivilSociety. InKaviraj,Sudipta

andKilanani,Sunil.(Eds.).Civil Society: History and Possibilities.Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.105-130.

Kang,Susan.(2013).DemandsBelongtothe99%?TheConflictsoverDemands,IssuesandGoalsinOWS.InBolton,Matthew.Welty,Emily.Nayak,MeghanaandMalone,Christopher.(Eds).Occupying Political Science: The Occupy Wall Street Movement from New York to the World.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.59-88.

Katsiaficas,George.(2012).Asia’s Unknown Uprising Vol.I: South Korean Social Movements in the 20th Century.California:PMPress.

Keck,MargaretE.andSikkink,Kathryn.(1998).Activists beyond Borders: Advocacy Networks in International Politics.Ithaca:CornellUniversityPress.

Kim,Euiyong.(2009).TheLimitsofNGOs-GovernmentRelationsinSouthKorea.Asian Survey, 49:5,pp.873-894.

Kim,PanSuk.(2002).TheDevelopmentofKoreanNGOsandGovernmentalAssistancetoNGOs.Korea Journal,42:2,pp.279-303.

Kim,SookyungandChang,PaulY.(2011).TheEntryofPastActivistsintotheNationalฅAssemblyandSouthKorea’sParticipationintheIraqWar.InShinGi-WookandChang.PaulY.(Eds.).South Korean Social Movements: From Democracy to Civil Society. London:Routledge.pp.117-134.

Kim, Sunhyuk. (2000).The Politics of Democratization in Korea: The Role of Civil Society. Pittsburgh:UniversityofPittsburghPress.

.(2011).DemocratizationandSocialMovementinSouthKorea:ACivilSocietyPerspec-tive.InBroadbent,JeffreyandBrockman,Vicky.(Eds.)East Asian Social Movements: Power, Protest and Change in a Dynamic Region.NewYork:Springer.pp.141-156.

Kim,YongCheolandKim,JuneWoo.(2009).SouthKoreanDemocracyintheDigitalAge:TheCandlelightProtestsandtheInternet.Korea Observer,40:1,pp.53-83.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Krisna,Anirudh.(2008).SocialCapitalandEconomicDevelopment.InCastiglione,Dario.VanDeth, Jan andWolleb, Guglielmo. (Eds.)The Handbook of Social Capital. Oxford: OxfordUniversityPress.pp.438-466.

Lee,Caroline.(2015).Do-It-Yourself Democracy: The Rise of the Public Engagement Industry. NewYork:OxfordUniversityPress.

Lee,Jinsun. (2013).TheNetizenMovement:ANewWave in theSocialMovementsofKorea.InHee-YeonCho, Lawrence Surendra andHyo-Je Cho. (Eds.).Contemporary South Korean Society: A Critical Perspective.London:Routledge.pp.123-142.

Letki,Natalia.(2009).SocialCapitalandCivilSociety.InHaerpfer,Christian.Bernhagen,Patrick.Inglehart,RonaldandWelzel,Christian.(Eds).Democratization.NewYork:OxfordUni-versityPress.pp.158-169.

Lewis,Paul.(1993).DemocracyanditsFutureinEasternEurope.InHeld,David.(Ed.).Prospects for Democracy: North, South, East, West.Cambridge:PolityPress.pp.291-311.

Locke,John.(1823).Two Treaties of Government.London:ThomasTegg.Mercea,Dan. (2016).Civic Participation in Contentious Politics: The Digital Foreshadowing of

Protest.NewYork:PalgraveMacmillan.Meyer,DavidandTarrow,Sidney.(1998).AMovementSociety:ContentiousPoliticsforaNew

Century. InMeyer,David and Tarrow, Sidney. (Eds.).The Social Movement Society: Contentious Politics for a New Century (pp. 1-28). Lanham,Maryland: Rowman andLittlefieldPublishers.

Molenaers,Nadia.(2003).AssociationsorInformalNetworks?SocialCapitalandLocalDevelop-mentPractices. InMarcHooghe andDietlindStolle (Eds.).Generating Social Capital: Civil Society and Institutions in Comparative Perspective(pp.113-132).NewYork:Pal-graveMacmillan.

O’Donnell, Guillermo and Schmitter, Philippe. (1986).Transitions from Authoritarian Rule: Tentative Conclusions about Uncertain Democracies. Baltimore: The Johns Hopkins UniversityPress.

Oh, JohnKie-Chiang. (1999).Korean Politics: The Quest for Democratization and Economic Development.Ithaca:CornellUniversityPress.

Organization forEconomicCooperation andDevelopment. (2001).The Well-being of Nations: The role of Human and Social Capital.Paris:OECD.

Pickerill,JennyandKrinsky,John.(2012).WhyDoesOccupyMatter?Social Movement Studies, 11:3-4,pp.279-287.

Poschi,Laura.(2008).MicrofinanceandSocialCapital.InCastiglione,Dario.VanDeth,JanandWolleb,Guglielmo.(Eds.)The Handbook of Social Capital.Oxford:OxfordUniversityPress.pp.467-490.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Purdur, Derrick. (2007). Introduction: Dimensions of Civil Society. In Purdue, Derrick. (Ed.).Civil Societies and Social Movements: Potentials and Problems(pp.1-16).London:Rout-ledge.

PutnamRobert.(2000).Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community.NewYork:SimonandSchuster.

Putnam,RobertandGoss,Kristin.(2002).Introduction.InPutnam,Robert.(Ed).Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Societies.Oxford:OxfordUni-versityPress.pp.3-19.

Putnam,Robert(withLeonardi,RobertandNanetti,Raffaella).(1993).Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy.Princeton:PrincetonUniversityPress.

Ramos,HowardandRodgers,Kathleen.(2015). Introduction:ThePromiseofSocialMovementSocieties. In Ramos,Howard andRodgers, Kathleen. (Eds).Protest and Politics: The Promise of Social Movement Societies.Vancouver:TheUniversityofBritishColumbiaPress.pp.3-17.

Reed,LarryRalph.(2015).Mapping Pathways out of Poverty: The State of the Microcredit Sum-mit Campaign Report 2015.WashingtonD.C.:MicrocreditSummitCampaign.

Salamon,LesterM.,Sokolowski,S.WojciechandList,Regina.(2003).Global Civil Society: An Overview. The JohnsHopkins ComparativeNonprofit Sector Project: Center for CivilSocietyStudies,TheJohnsHopkinsUniversity.

Samson,Robert.McAdam,Doug.McIndoe,HeatherandWelfer-Elizondo,Simon.(2005).CivilSociety Reconsidered: The Durable Nature and Community Structure of CollectiveCivicAction. American Journal of Sociology,111:3,pp.673-714.

Savio,Gianmarco.(2016).OccupyingOrganization:SpaceasOrganizationalResourceinOccupyWallStreet.InDavies,Thomas.Ryan,HollyEvaandPena,AlejandroMilciades.(Eds.).Protest, Social Movements and Global Democracy since 2011: New Perspectives.Bradford:EmeraldGroupPublishing.pp.35-45.

Saxer,Carl.(2002).From Transition to Power Alternation: Democracy in South Korea, 1987-1997. London:Routledge.

Skocpol,Theda.(2003).Diminished Democracy: From Membership to Management in American Civic Life.Norman:UniversityofOklahomaPress.

Smith,Martin. (2006).Pluralism.InHay,Colin.Lister,MichaelandMarsh,David. (Eds.).The State: Theories and Issues.NewYork:PalgraveMacmillan.pp.21-37.

Smith,Jackie.(2008).Social Movements for Global Democracy.Baltimore:TheJohnsHopkinsUniversityPress.

Smith,JackieandWiest,Dawn.(2012).Social Movements in the World-system: The Politics of Crisis and Transformation.NewYork:RussellSageFoundation.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Taylor,Dylan.(2017).Social Movements and Democracy in the 21st Century.NewYork:Palgrave.Uitermark, JustusandNicholls,Walter. (2012).HowLocalNetworksShapeGlobalMovement:

ComparingOccupy inAmsterdamandLosAngeles. Social Movement Studies, 11:3-4,pp.295-301.

Uslaner, Eric. (2003).Trust in the Knowledge Society. Paper prepared for the Conference onSocialCapital,CabinetoftheGovernmentofJapan,March2003.

Villa, Dana. (2006). Tocqueville and Civil Society. InWelch, Cheryl. (Ed.).The Cambridge Companion to Tocqueville.Cambridge:CambridgeUniversityPress.pp.216-244.

Walker,JamesandThompson,Andrew.(2008). Introduction.InWalker,JamesandThompson,Andrew.(Eds.).Critical Mass: The Emergence of Global Civil Society.Ontario:WilfridLaurierUniversityPress.pp.xv-xxviii.

Wolleb,Guglielmo.(2008).Introduction:SocialCapitalandEconomicDevelopment.InCastiglione,Dario.VanDeth, JanandWolleb,Guglielmo. (Eds.)The Handbook of Social Capital. Oxford:OxfordUniversityPress.pp.373-385.

Woolcock,Michael. (1999).LearningfromFailures inMicrofinances:WhatUnsuccessfulCasesTellUsAboutHowGroup-basedProgramsWork.American Journal of Economics and Sociology,58:1,pp.17-42.

Woolcock,Michael andNarayan,Deepa. (2000). SocialCapital: Implications forDevelopmentTheory,ResearchandPolicy. The World Bank Research Observer,15:2,pp.225-249.

WorldBank.(2001).World Development Report 2000/2001: Attacking Poverty.NewYork:OxfordUniversityPress.

Yoon,Jiso. (2016).Advocacy and Policymaking in South Korea: How the Legacy of State and Society Relationships Shape Contemporary Public Policy.NewYork:StateUniversityofNewYorkPress.

หน่วยที่ 11 แนวคิดประชาสังคม...èöÓ ãêòÿÙ ù...

Documents