ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ทกะ คอ หมวด ๒ธรรมมอปการะมาก ๒ อยาง

๑. สต ความระลกได๒. สมปชญญะ ความรตว

สต คอ เมอกอนจะทำาจะพดจะคด กมความนกไดอยเสมอวา เมอทำาหรอพดหรอคดไปแลวจะมผลเปนเชนไร จะดหรอไมด มประโยชนหรอไมม ถาคนมสตระลกไดอยเชนนแลว จะทำาจะพดจะคดกไมผดพลาด

สมปชญญะ คอ ความรต วในขณะเวลากำาลงทำาหรอพดหรอคดเปนเครองสนบสนนสตใหสำาเรจตามความตองการ

สตและสมปชญญะน ทช อวาธรรมมอปการะมาก เพราะถามสตและสมปชญญะแลว กจการอยางอนกสำาเรจไดโดยงายเพราะมสตและสมปชญญะคอยควบคมประคบประคองไวเหมอนหางเสอเรอทคอยบงคบเรอใหแลนไปตามทางฉะนน

ธรรมเปนโลกบาล คอ คมครองโลก ๒ อยาง๑. หร ความละอายแกใจ๒. โอตตปปะ ความเกรงกลว

หร คอ ความละอายตอใจตนเองเมอจะประพฤตทจรตตอการท ำาบาป ทำาความชวไมกลาทำาทงในทลบและทแจงเกลยดการทำาชวเหมอนคนชอบสะอาดไมอยากแตะตองของสกปรกฉะนน

โอตตปปะ คอ ความเกรงกลวตอผลของการทำาชว โดยคดวาคนทำาดไดดคนทำาชวไดชว กลวผลของกรรมนนจะตามสนอง จงไมกลาทำาความชวทงในทแจงและทลบ

หนา 16

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

หรและโอตตปปะทช อวาธรรมคมครองโลกนนเพราะถามนษยทกคนมธรรม ๒ ขอนแลวโลกกจะมแตความสงบสขไมมเบยดเบยนกนและกนปราศจากความระแวงสงสยตาง ๆ ดงนนจงไดชอวาธรรมคมครองโลก

ธรรมอนทำาใหงาม ๒ อยาง๑. ขนต ความอดทน๒. โสรจจะ ความเสงยม

ขนต ม ๓ คอ ๑. อดทนตอความลำาบาก ไดแก ทนตอการถกทรมานรางกาย เชน

ทำาโทษทบตตาง ๆ พรอมทงอดทนตอความเจบไข๒. อดทนตอการตรากตร ำา ไดแก ทนทำางานอยางไมคดถงความลำาบาก

ทงทนตอสภาพดนฟาอากาศ มหนาวลมรอนแดดเปนตน ๓. อดทนตอความเจบไข ไดแก ทนตอคำากลาวดถกเหยยดหยามหรอพด

ประชดใหเจบใจโสรจจะ คอความเสงยมเรยบรอย ไมแสดงความในใจออกมาใหผอนร

เหน ในเมอเขาพดดถกเหยยดหยาม หรอไมแสดงอาการการดอกดใจจนเกนไปในเมอไดรบคำายกยอสรรเสรญ

บคคลหาไดยาก ๒ อยาง ๑. บพพการ บคคลผทำาอปการะกอน๒. กตญญกตเวท บคคลผร อปการะทท านท ำาแลว และ

ตอบแทนบพพการ ไดแก ผท มพระคณมากอนไดท ำาประโยชนแกเรามากอน

จำาแนกออกเปน ๔ ประเภท คอ พระพทธเจา พระมหากษตรย พระอปชฌายอาจารย และบดามารดา

กตญญกตเวท ไดแก ผ ท ได รบอปการะจากทานเหลาน นแลวและพยายามทำาอปการะคณตอบแทนทานจำาแนกออกเปน ๔ ประเภทเชนเดยวกน คอ พทธบรษท ราษฎร สทธวหารก และบตรธดา

หนา 17

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

คนทง ๒ ประเภทนไดช อวา บคคลทหาไดยาก เพราะโดยปกตแลว มนษยทกคนจะมความเหนแกตวผทจะเสยสละหรอทำาตนใหเปนประโยชนแกผอนโดยไมหวงผลตอบแทน และผทจะทำาตอบแทนทานผทมอปการะมากอนกหาไดแสนยาก เพราะฉะนนบคคลทงสองประเภทนจงไดช อวา บคคลหาได“ยาก”

รตนะ ๓ อยาง๑. พระพทธ ๒. พระธรรม ๓. พระสงฆ

๑. ทานผสอนใหประชมชนประพฤตชอบดวย วาจา ใจ ตามพระธรรมวนย ทพระทานเรยกวาพระพทธศาสนา ชอวา พระพทธเจา

๒. พระธรรมวนยทเปนคำาสงสอนของทานชอวา พระธรรม๓. หมชนทฟงคำาสงสอนของทานแลว ปฏบตชอบตามพระธรรมวนยชอวา

พระสงฆพระพทธพระธรรมพระสงฆน เรยกวา รตนะ” ” เพราะเป นแกวอน

ประเสรฐหาคามได ทำาใหชนผเลอมใสเกดความยนดมความสงบ ไมเบยดเบยนกนและกนจะหาทรพยอนเสมอเหมอนไมม ประเสรฐกวาแกวแหวนเงนทองเพชรนลจนดาทงปวงจงรวมเรยกวา “พระรตนตรย“คณของรตนะ ๓ อยาง

- พระพทธเจารดรชอบดวยพระองคเองกอนแลว สอนผอนใหรตามดวย- พระธรรมยอมรกษาผปฏบตไมใหตกไปชว- พระสงฆปฏบตชอบตามคำาสอนของพระพทธเจาแลว สอนผอนใหรตาม

ดวย

อาการทพระพทธเจาเจาทรงสงสอน ๓ อยาง

หนา 18

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. ทรงสงสอน เพอจะใหผฟงรยงเหนในธรรมทควรรควรเหน๒. ทรงสงสอนมเหตทผฟงอาจตรองตามใหเหนจรงได๓. ทรงสงสอนเปนอศจรรย คอผปฏบตตามยอมไดประโยชน โดยสมควร

แกความปฏบต

โอวาทของพระพทธเจา ๓ อยาง๑. เวนจากทจรต คอประพฤตชว ดวยกาย วาจา ใจ.๒. ประกอบสจรต คอ ประพฤตชอบ ดวยกาย วาจา ใจ.๓. ทำาใจของตนใหหมดจดจากเคร องเศราหมองใจ มโลภ โกรธ หลง

เปนตน

ทจรต ๓ อยาง๑. ประพฤตชวดวยกาย เรยกกายทจรต๒. ประพฤตชวดวยวาจา เรยกวจทจรต๓. ประพฤตชวดวย ใจ เรยกมโนทจรต

กายทจรต ๓ อยาง๑. ฆาสตว ๒. ลกฉอ ๓. ประพฤตผดในกาม

วจทจรต ๔ อยาง๑. พดเทจ ๒. พดสอเสยด ๓. พดคำาหยาบ ๔ . พ ด เ พ อ

เจอมโนทจรต ๓ อยาง

๑.โลภอยากไดของเขา ๒. พยาบาทปองรายเขา ๓ . เ ห น ผ ดจากคลองธรรม

ทจรต ๓ อยางน เปนกจไมควรทำา ควรละเสย

สจรต ๓ อยาง๑. ประพฤตชอบดวยกาย เรยกกายสจรต๒. ประพฤตชอบดวยวาจา เรยกวจสจรต

หนา 19

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. ประพฤตชอบดวยใจ เรยกมโนสจรตกายสจรต ๓ อยาง

๑. เวนจากฆาสตว ๒.เวนจากลกฉอ ๓. เวนจากประพฤตผดในกามวจสจรต ๔ อยาง

๑. เวนจากพดเทจ ๒. เวนจากพดสอเสยด ๓. เวนจากพดค ำาหยาบ๔. เวนจากพดเพอเจอมโนสจรต ๓ อยาง

๑. ไมโลภอยากไดของเขา ๒. ไมพยาบาทปองรายเขา ๓ . เหนชอบตามคลองธรรมสจรต ๓ อยางน เปนกจควรทำา ควรประพฤต.

อกศลมล ๓ อยางรากเงาของอกศล เรยกอกศลมล ม ๓ อยาง ๑. โลภะ อยากได ๒. โทสะ คดประทษรายเขา ๓. โมหะ หลงไมร

จรงเมออกศลมลเหลาน คอ โลภะ โทสะ โมหะ กด มอย แลวอกศลอนทยงไม

เกดกเกดขน ทเกดแลวกเจรญมากขน เหตนนควรละเสยเมอความโลภเกดขนแกผใดกจะทำาใหผนนทำาทจรตตาง ๆ ไดเชน ฉกชงวง

ราว หรอปลนสะดมเปนตนเมอมโทสะกจะทำาใหผนนเปนคนดรายขาดเมตตา ไมพอใจตอผใดกมงแตจะลางผลาญเขาจงเปนเหตใหกอเวรแกกนและกน

เมอมโมหะกจะทำาใหผนนมดมนไมรจกสงทควรไมควรสงทผด หรอชอบเมอจะทำากจการใด ๆ กจะทำาไปตามความพอใจของตน อาจจะเปนเหตใหม

โทษมาถงตวกไดเพราะความโงเขลาของกตญญตา นนเองฉะ นนทานจงกลาววา โลภะ โทสะ โมหะเหลานเปนรากเงาของอกศล

กศลมล ๓ อยาง รากเงาของกศล เรยก กศลมล ม ๓ อยาง คอ

หนา 20

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. อโลภะ ไมอยากได ๒. อโทสะ ไมคดประทษรายเขา ๓. อโมหะ ไมหลง

ถากศลมลเหลาน คอ อโลภะ อโทสะ อโมหะ กด มอยแลว กศลอนทยงไมเกดกเกดขน ทเกดแลวกเจรญมากขน เหตนนควรใหเกดมในสนดาน

สปปรสบญญต คอ ขอททานสตบรษตงไว ๓ อยาง๑. ทาน สละสงของ ๆ ตนเพอนเปนประโยชนแกผอน๒. ปพพชชา ถอบวช เปนอบายเวนจากเบยดเบยนกนและกน๓. มาตาปตอปฏฐาน ปฏบตมารดาบดาของตนใหเปนสขทานคอการใหสงของตาง ๆ ของตนเองแกผอนดวยความพอใจท จะใหจง

เรยกวาทานทานจำาแนกออกเปน ๒ อยาง คออามสทาน คอการใหวตถสงของตาง ๆ เปนตน และธรรมทานคอการบอกกลาว สงสอนชแจงใหคนอนรบาปบญคณโทษ จนถงประโยชนสงสดคอพระนพพาน

ปพพชชา คอ การงดเวน หมายถงการงดเวนจากการเบยดเบยนซงกนและกน

การปฏบตมารดาบดา คอ การบำารงทานใหไดรบความสข เลยงดเอาใจใสทานเมอคราวเจบไข ใหของใชสอยตาง ๆ และประพฤตตามคำาสอนของทาน ใหสมกบททานเลยงดเรามาตงแตเลก

อปณณกปฏปทา คอปฏบตไมผด ๓ อยาง๑. อนทรยสงวร สำารวมอนทรย ๖ คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหยนด

ยนรายในเวลาเหนรป ฟงเสยง ดมกลน ลมรส ถกตองโผฏฐพพะ รธรรมารมณดวยใจ

๒. โภชเน มตตญญตา รจกประมาณในการกนอาหารแตพอสมควร ไมมากไมนอย.

หนา 21

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. ชาครยานโยค ประกอบความเพยรเพอจะชำาระใจใหหมดจด ไมเหนแกนอนมากนก

สำารวมอนทรย ๖ คอ ระวงตาหจมกลนกายใจไมใหยนดยนรายกบอารมณทมากระทบเขา คอเมอตาเหนรปสวยนาพอใจกระวงใจไมใหเกดความยนดหรอเหนรปทไมพอใจกระวงไมใหเกดความยนรายขนเปนตน

รจกประมาณในการบรโภคอาหารนน คอไมบรโภคสนองความอยาก ตองบรโภคแตพอประมาณไมมากหรอนอยจนเกนไปและใหมสตอยเสมอวา เราบรโภคเพอใหอตภาพเปนไปไดวน ๆ หนงเทานน เวนของบดเนาเสยพรอมทงบรโภคใหถกตองตามกาลเวลา

ประกอบความเพยรของผตนอยนนคอ ผทจะชำาระจตใจของตนใหหมดจดจากกเลสทงปวง ตองเปนผทไมเหนแกนอนเมอนอนกตงใจไวเสมอวา จะลกขนทำาความเพยรตอ

บญกรยาวตถ ๓ อยางสงเปนทตงแหงการบำาเพญบญ เรยกบญกรยาวตถ โดยยอม ๓ อยาง๑. ทานมย บญสำาเรจดวยการบรจาคทาน๒. สลมย บญสำาเรจดวยการรกษาศล๓. ภาวนามย บญสำาเรจดวยการเจรญภาวนาคำาวาบญคอ ความดทชำาระจตใจใหบรสทธบคคลจะสามารถเจรญบญนได

๓ ทางดวยกนคอ ดวยการบรจาคทาน รกษาศล และเจรญภาวนาการรกษาศลคอ ระเบยบขอฝกหดกายวาจาใหเรยบรอยจำาแนกออกเปน

๓ อยาง คอศล ๕ สำาหรบคฤหสถทวไปเรยกวาจลศล ศล ๘ สำาหรบอบาสกอบาสกา

และศล ๑๐ สำาหรบสามเณรเรยกวา มชฌมศล ศล ๒๒๗ สำาหรบพระภกษ เรยกวามหาศล

ภาวนา คอการทำาใจยงกศลใหเกดขน ทมอยแลวกเจรญใหมากขน ภาวนามอย ๒ อยาง คอ สมถภาวนา อบายทำาจตใหสงบจากนวรณทง ๕

หนา 22

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

เปนตน และวปสสนาภาวนา การเจรญปญญาใหเหนแจงซงไตรลกษณคอ ความไมเทยงเปนทกขเปนอนตตา.

สามญลกษณะ ๓ อยางลกษณะทเสมอกนแกสงขารท งปวง เรยกสามญลกษณะ ไตรลกษณะก

เรยก แจกเปน ๓ อยาง๑. อนจจตา ความเปนของไมเทยง๒. ทกขตา ความเปนทกข ( ไมสบายกาย ไมสบายใจ )๓. อนตตตา ความเปนของไมใชตนสามญลกษณะทง ๓ น เรยกอกอยางหนงวา ไตรลกษณ ทไดช อวา

สามญลกษณะกเพราะสงขารทงปวง จะตองเปนไปในลกษณะเดยวกนหมดไมลวงพนจากลกษณะทง ๓ อยางนไปไดสงขารในทนทานหมายเอาทงสงทมชวตและไมมชวต

เพราะความไมเทยงนน ทกสงมความเกดขนแลวกเปลยนแปลงไปตามสภาวะในทสดกแตกดบสลายไปหาความเทยงแทถาวรมไดเลย

ทชอวาความเปนทกข กเพราะจะตองบำารงรกษาอยตลอดไปเชนเจบไขไดปวยเปนตน รวมไปถงความเศราโศกเสยใจความร ำาไรรำาพนตาง ๆ

ทชอวา ไมใชตนกเพราะวาสภาวะของสงขารทกอยางไมสามารถจะตงอยในสภาวะเดมไดเปนนรนดร จะตองแตกสลายสญหายไปตามกาลเวลา.

วฒ คอ ธรรมเปนเครองเจรญ ๔ อยาง๑. สปปรสสงเสวะ คบทานผประพฤตชอบดวยกายวาจาใจทเรยกวา

สตบรษ.๒. สทธมม สสวนะ ฟงคำาสอนของทานโดยเคารพ.

หนา 23

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. โยนโสมนสการ ตรตรองใหรจกสงทดหรอชวโดยอบายทชอบ.๔. ธมมานธมมปฏปตต ประพฤตธรรมสมควรแกธรรมซงไดตรองเหน

แลว

จกร ๔๑. ปฏรปเทสวาสะ อยในประเทศอนสมควร๒. สปปรสปสสยะ คบสตบรษ๓. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ๔. ปพเพกตปญญตา ความเปนผไดทำาความดไวในปางกอนประเทศอนสมควรนนคอ ประเทศทมสตบรษอาศยอยมบรษท ๔ คอ

ภกษ ภกษณอบาสกอบาสกาอย มการบรจาคทานหรอคำาสอนของพระพทธเจายงรงเรองอย

การคบหาสตบรษนน คอการคบหาทานผเปนสมมาทฏฐประพฤตชอบดวยกายวาจาใจและสามารถแนะนำาผอนใหตงอยในความดไดเชน พระพทธเจาเปนตน

การตงตนไวชอบนนคอ บคคลผไมมศลกท ำาตนใหตงอยในศล ไมมศรทธากทำาตนใหมศรทธา ผมความตระหนกทำาตนใหเปนคนถงพรอมดวยการบรจาค

ความเปนผไดทำาบญไวในปางกอน คอ ผทไดสงสมกศลกรรมไวมากในปางกอนโดยทำาปรารภถงพระพทธเจา พระปจเจกพทธเจา และพระขณาสพ จงเปนเหตใหนำาตนมาเกดในทอนสมควรไดคบหากบสตบรษและไดตงตนไวชอบเพราะกศลทไดสรางไวในกาลกอนน

ธรรม ๔ อยางน ดจลอรถนำาไปสความเจรญ.

อคต ๔๑. ลำาเอยงเพราะรกใครกน เรยกฉนทาคต๒. ลำาเอยงเพราะไมชอบกน เรยกโทสาคต๓. ลำาเอยงเพราะเขลา เรยกโมหาคต

หนา 24

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔. ลำาเอยงเพราะกลว เรยกภยาคตอคต ๔ ประการน ไมควรประพฤต

อนตรายของภกษสามเณรผบวชใหม ๔ อยาง๑. อดทนตอคำาสอนไมได คอเบอตอคำาสงสอนขเกยจทำาตาม๒. เปนคนเหนแกปากแกทอง ทนความอดอยากไมได๓.เพลดเพลนในกามคณ ทะยานอยากไดสขยง ๆ ขนไป๔. รกผหญงภกษสามาเณรผหวงความเจรญแกตน ควรระวงอยาใหอนตราย ๔ อยาง

นยำายได

ปธาน คอความเพยร ๔ อยาง๑. สงวรปธาน เพยรระวงไมใหบาปเกดขนในสนดาน๒. ปหานปธาน เพยรละบาปทเกดขนแลว๓. ภาวนาปธาน เพยรใหกศลเกดขนในสนดาน๔. อนรกขนาปธาน เพยรรกษากศลทเกดขนแลวไมใหเสอมความเพยร ๔ อยางน เปนความเพยรชอบควรประกอบใหมในตนสงวรปธาน ไดแกเพยรระวงตาหจมกลนกายใจไมใหเกดความยนด

ยนรายขนในเมอตาเหนรปเปนตน เพราะเมอไมระวงแลวจะเปนเหตใหอกศลเกดขนครอบงำาใจได

ปหานปธาน ไดแกเพยรละความชวคอ กามวตก พยาบาทวตกและวหงสาวตกทเกดขนกบใจเสย

ภาวนาปธาน ไดแกเพยรทำากศลใหเกดขนดวยการเจรญภาวนาดวยความมสตมความเพยรเปนตน

อนรกขปธาน ไดแกเพยรรกษาสมาธหรอกศลอนตนเจรญใหเกดขนแลวไมใหเสอมไป

หนา 25

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

อธษฐานธรรม คอธรรมทควรตงไวในใจ ๔ อยาง๑. ปญญา รอบรสงทควรร ๒. สจจะ ความจรงใจ คอประพฤตสงใดกใหไดจรง๓. จาคะ สละสงทเปนขาศกแกความจรงใจ๔. อปสมะ สงบใจจากสงเปนขาศกษาแกความสงบธรรมชาตทร จรงรชดทราบเหตผลความด ความชวอยางถถวนชอวา

ปญญา แบงออกเปน ๒ คอโลกยปญญา ปญญาของโลกยชน และโลกกตตรปญญา ปญญาของพระอรยบคคลความจรงความสตยทบคคลตงไว จะทำาสงใด กตงใจทำาสงนนใหสำาเรจ ไมทอถอย ตออปสรรคใดๆทงทางโลกและทางธรรมชอวาสจจะ.

สงทเปนขาศกตอความจรงใจนน กลาวโดยทว ๆ ไปไดแก อปสรรคความขดของอนเปนเหตขดขวางแกการทำาความจรงเชนความเกยจครานหรอเจบไขเปนตน แตในทนท านหมายเอากเลสบางจ ำาพวก ทท ำาใหจตใจเศราหมองกระวนกระวายไมสงบเชน โลภะ โทสะ โมหะหรอนวรณ ๕ เปนตนการละอปสรรคเหลานเสยไดชอวา จาคะ

การละโมหะ และกเลสอนเปนฝายตำาซงเปนขาศกแกความจรงหรอระงบใจจากอารมณทมากระทบเขาจดเปนอปสมะ.

อทธบาท คอคณเครองใหสำาเรจความประสงค ๔ อยาง๑. ะ พอใจรกใครในสงนน๒. วรยะ เพยรประกอบสงนน๓. จตตะ เอาใจฝกใฝในสงนนไมวางธระ๔. วมงสา หมนตรตรองพจารณาเหตผลในสงนนความพอใจรกใครในสง นน คอ การทบคคลจะประกอบการงานอยางใด

อยางหนงใหสำาเรจ ตองมความพอใจในการงานสงนนเสยกอนตอไปจงมความเพยรพยายามทำาการงานอนนนอยเสมอเพอใหสำาเรจตามความตองการไมเหน

หนา 26

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

แกความเหนอยยากลำาบากคอยเอาใจใสดแลขวนขวายในการงานนนและใชปญญาพจารณาซำาอกวาการงานนนมผลดผลรายอยางไรเมอบคคลมคณธรรม ๔ อยางนสมบรณแลวกจะใหสำาเรจการงานทตนประสงคไมยากนก.

คณ ๔ อยางน มบรบรณแลว อาจชกนำาบคคลใหถงสงทตองประสงคซงไมเหลอวสย

ควรทำาความไมประมาทในท ๔ สถาน๑. ในการละกายทจรต ประพฤตกายสจรต๒. ในการละวจทจรต ประพฤตวจสจรต๓. ในการละมโนทจรต ประพฤตมโนสจรต๔. ในการละความเหนผด ทำาความเหนใหถก

อกอยางหนง๑. ระวงใจไมใหกำาหนดในอารมณเปนทตงแหงความกำาหนด๒. ระวงใจไมใหของเกยวในอารมณเปนทตงแหงความขดเคอง๓. ระวงใจไมใหหลงในอารมณเปนทตงแหงความหลง๔. ระวงใจไมใหมวเมาในอามรณเปนทตงแหงการมวเมาธรรม ๒ หมวดน มใจความชดเจนอยในตวเองเพยงพอแลว

ปารสทธศล ๔พรหมจรรยสะอาดหมดจด บำาเพญศลพรตเครงครดไมเปนทรงเกยจและ

ตเตยน บางทเรยกวา ศล เพราะศล ๔ น เหมอนแกนแหงธรรมวนยอนสมบรณสำาหรบสมณเพศ

๑. ปาตโมกขสงวรศล ประพฤตสำารวมตามสกขาบทวนยและสงฆกรรม ไมละเมดขอหามของภกข

๒. อนทรยสงวรศล สำารวมอนทรย ๖ คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหยนดยนราย ในเวลาเหนรป ฟงเสยง ดมกลน ลมรส ถกตองโผฏฐพพะ ร ธรรมารมณดวยใจ.

๓. อาชวปารสทธศล เลยงชวตโดยทางทชอบไมหลอกลวงเขาเลยงชวต

หนา 27

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔. ปจจยปจจเวกขณะ พจารณาเสยกอนจงปรโภคปจจย ๔ คอ เคร องนงหม อาหาร ทอยอาศย และเภสชยาคอรกษาโรค ไมบรโภคดวยตณหาดวยความมวเมา

การไมประพฤตลวงพระวนยบญญตทพระพทธเจาทรงบญญตไวตงแตปาราชกถงเสขยวตรและไมประพฤตลวงขนบธรรมเนยมธรรมคอความประพฤตของภกษซงเรยกวาอภสมาจารจดเปนปาฏโมกขสงวร

การคอยสำารวมระวงไมใหเกดความยนดยนรายในเมอรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะและธรรมมารมณมากระทบทางตาหจมกลนกายใจจดเปนอนทรยสงวร

การเลยงชพชอบนหมายเอาการงานททำาโดยสจรตไมเบยดเบยนคนอน ทำาใหเขาเดอดรอนหรอลอกลวงเขาเลยงชพอนผดตอธรรมวนย การงดเวนจากกรรมทจรตเชนนจดเปนอาชวปารสทธศล

การบรโภคปจจย ๔ คอ เสอผา(จวร) อาหารทอยอาศยและยารกษาโรคพงนกพจารณากอนวาเราบรโภคปจจย ๔ เพยงเพอบำาบดอนตรายตาง ๆ ทจะเกดขนเชน หนาวรอยแดดฝนเปนตนจดเปนปจจยปจจเวกขณะ

ทจดธรรม ๔ อยางนเปนอาชวปารสทธศลเพราะถาบคคลประพฤตตามธรรมหมวดนแลว กเปนเครองทำาศลใหบรสทธ

อารกขกมมฏฐาน๑. พทธานสสต ระลกถงคณพระพทธเจาทมในพระองคและทรงเกอกลผ

อน๒. เมตตา แผไมตรจตคดจะใหสตวทงปวงเปนสขทวหนา.๓. อสภะ พจารณารางกายตนและผอนใหเหนเปนไมงาม เปนสงสกปรก

ของสวนประกอบตางๆในรางกาย๔. มรณสสต นกถงความตายอนจะมแกตนการระลกถงพระคณ ๓ อยางของพระพทธเจาคอ พระปญญาคณพระ

บรสทธคณ และพระมหากรณาธคณทพระองคทรงมเมตตาเกอกลตอโลกเรยกวาพทธานสสต

หนา 28

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

การแผเมตตาจตทไมมเวรไมมพยาบาท ปรารถนาใหคนอนเปนสขทวหนากน โดยปราศจากราคะไปในสตวทงปวงเรยกวาเมตตา การแผเมตตานม ๒ อยาง คอ แผไปโดยเจาะจง และแผไปโดยไมเจาะจง

การพจารณารางกายโดยละเอยดแยกออกเปนสวนตาง ๆ เชน ผมขนเลบฟนเปนตนใหเหนวาเปนของไมสวยงามไมสะอาดนารงเกยจ เปนของปฏกลมกลนเหมนเปนตนเรยกวา อสภะ

การระลกถงความตายอยเสมอ ๆ วา เราจะตองตายแน ๆ ไมวนใดกวนหนงดงน อนเปนเหตใหเปนผไมประมาทใหไดรบทำากศลไวกอนตาย เรยกวา มรณสสต

กมมฏฐาน ๔ อยางน ควรเจรญเปนนตย

พรหมวหาร ๔๑. เมตตา ความรกใคร ปรารถนาสนตสขแกทกชวต ประสานโลกใหอบอน

รมเยน ใหเปนสข๒. กรณา ความสงสาร คดจะชวยใหพนทกข๓. มทตา ความพลอยยนด เมอผอนไดด๔. อเบกขา ความวางใจเปนกลาง ปลงใจวางเฉย เหนเปนธรรมดาของ

โลกความคดเอนดสงสารปรารถนาเพอใหผอนเปนสขโดยเวนจากราคะ (ความ

หวงดแกผอนเรยกวาเมตตาควรเจรญในเวลาปกตหรอทว ๆ ไป ผเจรญยอมกำาจดพยาบาทเสยได

ความสงสารคดจะชวย ผอนใหพนจากทกขภยตาง ๆ ทเขากำาลงประสพอยดวยวธใดวธหนง ไมคดหนเอาตวรอดแตผเดยวเรยกวากรณา ควรเจรญในเวลาทเขาไดรบทกขรอนผเจรญยอมกำาจดวหงสาเสยได

การแสดงความยนดดวยกบผอนเมอทานไดด เชน ไดเลอนยศเลอนตำาแหนงเปนตนไมคดรษยาคนอนเมอเขาไดดเรยกวา มทตา ควรเจรญในเวลาทเขาไดดผเจรญยอมกำาจดอคตและอจฉารษยาเสยได

หนา 29

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

การวางเฉยเสยในเวลาทจะใชเมตตาและกรณาไมเหมาะคอ สดวสยทจะชวยเหลอได เชนเหนงเหากำาลงกนกบ เราจะชวยกบกไมไดเพราะจะเปนอนตรายแกเราฉะนนจงควรวางเฉยเสยเรยกวาอเบกขาควรเจรญในเวลาทเขาถงความวบตผทเจรญยอมกำาจดธรรมคอปฏฆะ เสยได

พรหมวหารธรรมนไดแก ธรรมเปนเครองอยของทานผใหญพรหมนทานจำาแนกออกเปน ๒ คอ พรหมโดยอบต ไดแกทานทบรรลฌานสมาบตแลวไปเกดเปนพรหมและพรหมโดยสมมต ไดแก ทานผใหญ เชน มารดาบดาผมเมตตากรณาตอบตร.

สตปฏฐาน ๔๑. กายานปสสนา ๓. จตตานปสสนา๒. เวทนานปสสนา ๔. ธมมานปสสนา

สตกำาหนดพจารณากายเปนอารมณวา กายนกสกวากาย ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยก กายานปสสนา“ ”

สตกำาหนดพจารณาเวทนา คอ สข ทกข และไมทกข ไมสขเปนอารมณวา เวทนานกสกวาเวทนา ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยกเวทนานปสสนา

สตกำาหนดพจารณาใจทเศราหมอง หรอผองแผวเปนอารมณวา ใจนกสกวาใจ ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยกจตตานปสสนา

สตกำาหนดพจารณาธรรมทเปนกศลหรออกศลทบงเกดกบใจเปนอารมณวา ธรรมนกสกวาธรรมไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยกธมมานปสสนา

ธาตกมมฏฐาน ๔ธาต ๔ คอ มวลสสาร เนอแท วตถธรรมชาตดงเดม ไดแก ๑. ธาตดน เรยกปฐวธาต มลกษณะเขมแขง เหนเปนรป สมผสได คอ

ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ตบ พงผด ไต ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา.

หนา 30

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๒. ธาตนำา เรยกอาโปธาต มลกษณะเหลว ไหลถายเท ทำาใหออนนม ผสมผสานกน คอ ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นำาตา เปลวมน นำาลาย นำามก ไขขอ มตร

๓. ธาตไฟ เรยกเตโชธาต มลกษณะรอน ยงกายใหอบอน ยงกายใหทรดโทรม ไฟยงกายใหกระวนกระวาย ไฟทเผาอาหารใหยอย

๔. ธาตลม เรยกวาโยธาต มลกษณะทพดไปมา พดไปทวรางกาย ลมพดขนเบองบน ลมพดไปตามตว ลมหายใจ

ควรกำาหนดพจารณากายนใหเหนวาเปนแตเพยงธาต ๔ คอ ดน นำา ไฟ ลม ประ ชมกนอย ไมใชเรา ไมใชของเรา เรยกวา ธาตกมมฏฐาน.

อรยสจ ๔๑. ทกข คอความไมสบายกายไมสบายใจ๒. สมทย คอเหตใหทกขเกด๓. นโรธ คอความดบทกข๔. มรรค คอขอปฏบตใหถงความดบทกขความไมสบายกาย ไมสบายใจ ไดชอวาทกข เพราะเปนของทนไดยาก.ตณหาคอความทะยานอยาก ไดชอวาสมทย เพราะเปนเหตใหทกขเกดตณหานน มประเภทเปน ๓ คอตณหาความอยากในอารมณทนารกใคร

เรยกวากามตณหา ตณหาความอยากเปนโนนเปนน เรยกวาภวตณหา ตณหาความอยากไมเปนโนนเปนน เรยกวาวภาวตณหา

ความดบตณหาไดสนเชง ทกขดบไปหมดไดชอวานโรธ เพราะเปนความดบทกข

ปญญาอนเหนชอบวาสงนทกข สงนทางใหถงความดบทกข ไดชอมรรค เพราะเปนขอปฏบตตใหถงความดบทกข

มรรคนนมองค ๘ ประการ คอ ๑. สมมาทฏฐ ปญญาอนเหนชอบ๒. สมมาสงกปปะ ดำารชอบ

หนา 31

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. สมมาวาจา เจรจาชอบ๔. สมมากมมนตะ ทำาการงานชอบ๕. สมมาอาชวะ เลยงชวตชอบ๖. สมมาวายามะ ทำาความเพยรชอบ๗. สมมาสต ตงสตชอบ๘. สมมาสมาธ ตงใจชอบ

อนนตรยกรรม ๕๑. มาตฆาต ฆามารดา๒. ปตฆาต ฆาบดา๓. อรหนตฆาต ฆ าพระอรหนต๔. โลหตปบาท ทำารายพระพทธเจาจนถงยงพระโลหตใหหอขนไป๕. สงฆเภท ยงสงฆใหแตกจากกนมารดาบดาทานเปนบรพการของบตรธดา เมอบตรคนใดฆามารดาบดา

ของคนแลวกจะไดชอวา คนอกตญญ ไมรคณททานเลยงดเรามาแลว และเปนผลางผลาญวงศสกลของตนเองยอมจะถกสงคมดหมนเหยยดหยามไมมคนอยากจะสมาคมดวย

พระอรหนตเปนผมกายวาจาใจสงบระงบ บรสทธไมเบยดเบยนผอนทงเปนทนบถอของมหาชน

พระพทธเจาผทรงเปนประมขของพระพทธศาสนาเปนบรพการของพทธบรษท มกายวาจาใจสงบไมเบยดเบยนผอนเทยวสงสอนสตวโลกเพอใหไดรบรสพระธรรมตามสมควรแตอธยาศยของแตละคน ผใดคดรายตอพระองคหมายจะปลงพระชนมเสยเพยงแตทำาใหพระโลหตหอขนไปเทานนกชอวา ทำาอนนตร ยกรรม แลว

หนา 32

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

สงฆหมายเอาภกษตงแต ๔ รปขนไปผใดยยง หรอทำาลายให สงฆแตกจากกนเปนกกเปนหม เหมอนยยงคนในชาตใหแตกความสามคคกน ชอวาไดท ำาสงฆเภท

กรรม๕ อยางนเปนกรรมหนก หามสวรรค หามนพพานเหมอนการตองอาบตปาราชกของภกษ หามไมใหทำาโดยเดดขาด คนผกลาทำากรรมเหลานแลวยอมจะกลาทำากรรมอนทกอยาง อนนตรยกรรมนเนองจากเปนกรรมหนกตองใหผลกอนกรรมอนทงหมด

กรรม ๕ อยางน เปนบาปอนหนกทสดหามสวรรค หามนพพาน ตงอยในฐานปาราชกของผถอพระพทธศาสนา หามไมใหทำาเปนขาด

อภณหปจจเวกขณ ๕๑. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความ

แกไปได.๒. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความเจบเปนธรรมดา ไมลวงพนความ

เจบไปได.๓. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความ

ตายไปได.๔. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจ

ทงสน. ๕. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามกรรมเปนของตว เราทำาดจกไดด ทำาชวจกไดชว.

เวสารชชกรณธรรม คอ ธรรมทำาความกลาหาญ ๕ อยาง๑. สทธา เชอสงทควรเชอ๒. สล รกษากายวาจาใหเรยบรอย๓. พาหสจจะ ความเปนผศกษามาก๔. วรยารมภะ ปรารถความเพยร๕. ปญญา รอบรสงทควรร

หนา 33

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ความเชอตอเหตผล ทใชปญญาพจารณาประกอบจงไดชอวาศรทธาอยางแทจรง ถาศรทธาปราศจากปญญาพจารณาไตรตรองหาเหตผลแลวกอาจจะเปนความงมงายไปกได

ศล คอ ระเบยบหรอขอปฏบตทจะรกษากาย วาจา ใหเรยบรอย การไดฟงมามากหรอศกษาเลาเรยนมากจนเขาใจและแตกฉานในพระพทธวจนะไดชอวา พาหสจจะ ในธรรมวนยถาไดศกษาวทยาการตางๆ ทางคดโลก เชน นตศาสตร เปนตน ชอวาพาหสจจะนอกธรรม การเร มทำาความเพยรประกอบกจตาง ๆ เอาใจฝกใฝไมทอถอยดวยการลงมอทำาชอวา วรยารมภะ

รอบรในสงทควรร คอรวทยาการตาง ๆ ทงทางโลกทางธรรมอนหาโทษมไดชอวา ปญญา

ชนผมธรรม๕ ประการนแลว ยอมเปนผแกลวกลาไมหวาดหวน เมอเขาไปในทประชมชนไมสะทกสะทาน ฉะนนวญญชนควรประกอบธรรมเหลานใหเกดมในตน.

องคแหงภกษใหม ๕ อยาง๑. สำารวมในพระปาตโมกข เวนขอทพระพทธเจาหาม ท ำาตามขอททรง

อนญาต๒. สำารวมอนทรย คอ ระวง ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหความยนดยนราย

ครอบงำาไดในเวลาทเหนรปดวยนยนตาเปนตน๓. ความเปนคนไมเอกเกรกเฮฮา๔. อยในเสนาสนะอนสงด๕. มความเหนชอบภกษใหมควรตงอยในธรรม ๕ อยางน.

องคแหงธรรมกถก คอ นกเทศน ๕ อยาง๑. แสดงธรรมไปโดยลำาดบ ไมตดลดใหขาดความ๒. อางเหตผลแนะนำาใหผฟงเขาใจ๓. ตงจตเมตตาปรารถนาใหเปนประโยชนแกผฟง

หนา 34

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔. ไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภ๕. ไมแสดงธรรมกระทบตนและผอน คอวา ไมยกตนเสยดสผอน.ภกษผเปนธรรมกถก พงตงองค ๕ อยางนไวในตน.

ธมมสสวนาอนสงส คอ อานสงสแหงการฟงธรรม ๕ อยาง๑. ผฟงธรรมยอมไดฟงสงทยงไมเคยฟง๒. สงใดไดเคยฟงแลว แตไมเขาใจชด ยอมเขาใจสงนนชด๓. บรรเทาความสงสยเสยได๔. ทำาความเหนใหถกตองได๕. จตของผฟงยอมผองใส

พละ คอ ธรรมเปนกำาลง ๕ อยาง๑. สทธา ความเชอ๒. วรยะ ความเพยร๓. สต ความระลกได๔. สมาธ ความตงใจมน๕. ปญญา ความรอบร สมาธ คอความทจตตงมนหยดอยในอารมณใดอารมณหนงเมอจตเปน

สมาธแลว กมความบรสทธผองแผวตงมนไมหวนไหว ยอมนอมไปเพอจะบรรลฌานได

ธรรม๕ ประการนเปนธรรมสามคคกนตองมพอเสมอ ๆ กนถามศรทธาอยางเดยวกจะเปนคนมศรทธาจรตไปเช ออะไรอยางงมงาย หรอถามแตปญญากจะเปนคนเจามานะทฏฐไปได ดงนน ธรรมทงหมดนควรมใหพอเหมาะแกกนและกนจงจะอำานวยผลใหสำาเรจไดด ธรรมหมวดนทเรยกวา อนทรยนนเพราะเปนใหญในกจของตนทเรยกวาพละนน เพราะเปนกำาลงใหสำาเรจในกจทตนกระทำา

อนทรย ๕ กเรยก เพราะเปนใหญในกจของตน.

หนา 35

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

นวรณ ๕ธรรมอนกนจตไมใหบรรลความด เรยกนวรณ ม ๕ อยาง๑. พอใจรกใครในอารมณทชอบใจมรปเปนตน เรยก กามฉนท๒. ปองรายผอน เรยก พยาบาท๓. ความทจตหดหและเคลบเคลม เรยก ถนมทธะ๔. ฟงซานและรำาคาญ เรยก อทธจจกกกจจะ๕. ลงเลไมตกลงได เรยก วจกจฉาการยนดพอใจในรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะและธรรมารมณทงปวงอนนา

ปรารถนานาใครนาพอใจทชาวโลกพรอมทงเทวโลกสมมตกนวาเปนสขแตพระอรยเจาเหนสงเหลานวาเปนทกขการยนดในสภนมตเชนน เรยกวา กามฉนท ผมกามฉนทนควรจะเจรญกายาคตาสต พจารณาใหเหนเปนของปฏกล

พยาบาทเกดขนเพราะความคบแคนใจ ผมพยาบาทชอบเกลยดโกรธคนอนอยเสมอ ๆ ควรเจรญเมตตากรณามทตาคดใหเกดความรกเมตตาสงสารผอน

ผมความเกยจครานทอแทใจไมกระตอรอรนในการทำางานเรยกวาถกถนมทธะครอบงำา ควรจะเจรญอนสสตกมมฏฐาน พจารณาความดของตนและผอนเพอจะไดมความอตสาหะทำางานแกความทอแทใจเสยได

ความฟงซานร ำาคาญ เกดจากการทใจไมสงบควรเพงกสณใหใจผกอยในอารมณใดอารมณหนงหรอเจรญกมมฏฐานใหใจสงเวช เชน มรณสต

ความลงเลไมตกลงได เนองจากไมไดพจารณาใหละเอยดถถวนควรเจรญธาตกมมฏฐานเพอทจะไดรสภาวะธรรมตามความเปนจรง

ธรรมทง๕ ประการนเมอเกดกบผใด ยอมจะเปนธรรมกนจตมใหผนนบรรลความดหรอสงทตนประสงคได ฉะนน ผหวงความสำาเรจในชวตควรเวนจากนวรณ๕ ประการนเสย .

หนา 36

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ขนธ ๕กายกบใจน แบงออกเปน ๕ กอง เรยกขนธ ๕ คอ๑. รป ๒. เวทนา ๓. สญญา ๔. สงขาร ๕. วญญาณธาต ๔ คอ ดน นำา ไฟ ลม ประชมกนเปนกายน เรยกวารป.ความรสกอารมณวา เปนสข คอ สบายกาย สบายใจ หรอเปนทกข คอไม

สบายกายไมสบายใจ หรอ เฉย ๆ คอไมทกขไมสข เรยกวา เวทนา.ความจำาไดหมายร คอ จำารป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ อารมณทเกดกบใจ

ได เรยกวา สญญา.เจตสกธรรม คอ อารมณทเกด กบใจ เปนสวนด เรยกวา กศล เปนสวนชว

เรยก อกศล เปนสวนกลาง ๆ ไมดไมชว เรยก อพยากฤต เรยกวา สงขาร. ความรอารมณในเวลาเมอรปมากระทบตา เปนตน เรยกวาวญญาณ.ขนธ ๕ น ยนเรยกวา นามรป. เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ รวมเขา

เปนนาม รปคงเปนรป.

คารวะ๖ อยาง๑. พทธคารวตา ความเออเฟ อ ในพระพทธเจา๒. ธมมคารวตา ความเออเฟ อ ในพระธรรม๓. สงฆคารวตา ความเออเฟ อ ในพระสงฆ๔. สกขาคารวตาความเออเฟ อ ในความศกษา๕. อปปมาทคารวตา ความเออเฟ อ ในความไมประมาท๖. ปฏสนถารคารวตา ความเออเฟ อ ในปฏสนถารคอตอนรบปราศรยการปลกศรทธาความเลอมใสในพระพทธเจาแลวแสดงตนเปนพทธมามกะ

คอนบถอพระพทธเจาเปนทพงอนประเสรฐ ดวยกาย วาจา ใจ ตงใจปฏบตตามคำาสงสอน หรอระลกนกถงพระพระคณของพระองคอยเสมอๆ ใหเกด

หนา 37

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ความเลอมใสยงขน หรอไมเอาเร องของพระพทธเจามาลอเลน เพอความสนกสนานเฮฮา เหลานเปนตน ชอวาเคารพในพระพทธเจา การปฏบตตามพระธรรมวนยโดยเคารพหรอหมนศกษาเลาเรยนพระปรยตตามกำาลงปญญาของตนชอวาเคารพในพระธรรม การระลกถงความดของพระสงฆแลวกระทำาการกราบไหวท ำาสามจกรรมเปนตน ช อวาเคารพในพระสงฆ การมความเพยรพยายามศกษาเลาเรยนวทยาการตาง ๆ ทงทางโลกและทางธรรมอนไมมโทษดวยการเอาใจใสไมเกยจครานมความอตสาหะวรยะประกอบดวยอทธบาท ๔ ชอวาเคารพในการศกษา

ความเปนผมสตสมบรณ ไมประมาทในธรรมทง ปวงคอยระวงใจไมใหกำาหนดขดเคองลมหลงมวเมาในอารมณเปนทตงแหงความกำาหนดเปนตน ชอวาเคารพในความไมประมาท

การตอนรบแขกผมาเยอนตามฐานานร ปของเขา ช อวาเคารพในการปฏสนถารแบงออกเปน ๒ คอ อามสปฏสนถาร และธรรมปฏสนถาร การตอนรบดวยการใหอาหารเสอผาทพกอาศยเปนตน ชอวาอามสปฏสนถาร การตอนรบดวยการพดเชอเชญหรอแสดงตนตามทควรชอวา ธรรมปฏสนถาร.

ภกษควรทำาคารวะ ๖ ประการน.

สาราณยธรรม ๖ อยางธรรมเปนทตงแหงความใหระลกถง เรยกสาราณยธรรม ม ๖ อยาง คอ๑. เขาไปตงกายกรรมประกอบดวยเมตตาในเพอนภกษสามเณรทงตอ

หนาและลบหลง คอชวยขวนขวายกจธระของเพอนกนดวยกาย มพยาบาลภกษไขเปนตน ดวยจตเมตตา.

๒. เขาไปตงวจกรรมประกอบดวยเมตตา ในเพอนภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายในกจธระของเพอนกนดวยวาจา เชนกลาวสงสอนเปนตน ดวยจตเมตตา.

๓. เขาไปตงมโนกรรมประกอบดวยเมตตา ในเพอนภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ คดแตสงทเปนประโยชนแกเพอนกน.

หนา 38

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔. แบงปนลาภทตนไดมาแลวโดยชอบธรรมใหแกเพอนภกษสามเณร ไมหวงไวบรโภคจำาเพาะผเดยว

๕. รกษาศลบรสทธเสมอกนกบเพอภกษสามเณรอน ๆ ไมท ำาตนใหเปนทรกเกยจของผอน.

๖. มความเหนรวมกนกบภกษสามเณรอน ๆ ไมววาทกบใคร ๆ เพราะมความเหนผดกน.

ธรรม๖ อยางน ทำาผประพฤตใหเปนทรกทเคารพของผอน เปนไปเพอความสงเคราะหกนและกน เปนไปเพอความไมววาทกนและกนเปนไปเพอความพรอมเพรยงเปนอนหนงอนเดยวกน.

อายตนะภายใน ๖ตา ห จมก ลน กาย ใจ. อนทรย ๖ กเรยก.

อายตะภายนอก ๖รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ คอ อารมณทมาถกตองกาย, ธรรม คอ

อารมณเกดกบใจ. อารมณ๖ กเรยก.

วญญาณ๖๑. อาศยรปกระทบตา เกดความรขนเรยกจกขวญญาณ๒. อาศยเสยงกระทบห เกดความรขนเรยกโสตวญญาณ ๓. อาศยกลนกระทบจมก เกดความรขนเรยกฆานวญญาณ ๔. อาศยรสกระทบลน เกดความรขนเรยกชวหาวญญาณ ๕. อาศยโผฏฐพพะกระทบกาย เกดความร ขนเรยกกายวญญาณ ๖. อาศยธรรมเกดกบใจ เกดความรขนเรยกมโนวญญาณ .

สมผส ๖อายตนะภายในมตาเปนตน อายตนะภายนอกมรปเปนตน วญญาณมจกข

วญญาณเปนตนกระทบกน เรยกสมผส มชอตามอายตนะภายในเปน ๖ คอ

หนา 39

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. จกขสมผส ๒. โสตสมผส ๓. ฆานสมผส๔. ชวหาสมผส ๕. กายสมผส ๖. มโนสมผส

เวทนา ๖สมผสนนเปน ปจจยใหเกดเวทนา เปนสขบางทกข บาง ไมทกขไมสขบาง

มชอตามอายตนะภายในเปน๖ คอ

๑. จกขสมผสสชาเวทนา ๒. โสตสมผสสชาเวทนา

๓. ฆานสมผสสชาเวทนา ๔. ชวหาสมผสสชาเวทนา๕. กายสมผสสชาเวทนา ๖. มโนสมผสสชาเวทนาธรรม ๕ กลม เกยวเนองกนและกน กลมละ ๖ อยาง

อายตนภายใน

อายตนภายนอก

วญญาณ สมผส เวทนา

ตา รป จกขวญาณ จกขสมผส

จกขสมผสสชาเวทนา

ห เสยง โสตวญญาณ

โสตสมผส

โสตสมผสสชาเวทนา

จมก กลน ฆานวญญาณ

ฆานสมผส

ฆานสมผสสชาเวทนา

ลน รส ชวหาวญญาณ

ชวหาสมผส

ชวหาสมผสสชาเวทนา

กาย โผฏฐพพะ กายวญญาณ

กายสมผส

กายสมผสสชาเวทนา

ใจ ธมมารมณ มโนวญญาณ

มโนสมผส

มโนสมผสสชาเวทนา

ธาต ๖

หนา 40

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. ปฐวธาต คอ ธาตดน ลกษณะแขนแขง รวมตวเปนรปราง มองเหนและสมผสได

๒. อาโปธาต คอ ธาตนำา ลกษณะเหลว ซมซาบหลอเลยง ทำาใหออนนมและเอบอม

๓. เตโชธาต คอ ธาตไฟ ลกษณะรอน ท ำาใหอบอน ยอยและเผาไหม ปองกนมใหบดเนา

๔. วาโยธาต คอ ธาตลม ลกษณะเบา พดเวยนไปมา เกดความออนไหว๕. อากาศธาต คอ ชองวางมในกาย ลกษณะชองวาง ถายเทเคลอนไหว

ไปตลอดรางกาย ทำาใหยดหยน๖. วญญาณธาต คอ ความรอะไรได ลกษณะรบรอารมณ ควบคระบบ

ทำางานทวรางกาย

อปรหานยธรรม ๗ อยางธรรมไมเปนทตงแหงความเสอม เปนไปเพอความเจรญฝายเดยว ชอวา

อปรหานยธรรม ม ๗ อยาง คอ๑. หมนประชมกนเนองนตย๒. เมอประชมกพรอมเพรยงกนประชม เมอเลกประชมกพรอมเพรยงกน

เลกประชม และพรอมเพรยงชวยกนทำากจทสงฆจะตองทำา๓. ไมบญญตสงทพระพทธเจาไมบญญตขน ไมถอนสงทพระองคทรง

บญญตไวแลว สมาทานศกษาอยในสกขาบทตามทพระองคทรงบญญตไว๔. ภกษเหลาใดเปนผใหญเปนประธานในสงฆ เคารพนบถอภกษเหลานน

เชอฟงถอยคำาของทาน๕. ไมลอำานาจแกความอยากทเกดขน๖. ยนดในเสนาสนะปา

หนา 41

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๗. ตงใจอยวา เมอภกษสามเณรซงเปนผมศล ซงยงไมมาสอาวาส ขอใหมา ทมาแลวขอใหอยเปนสข

คนผตงอยในคณธรรม๗ ประการนยอมจะไมมความเสอมเลยมแตความเจรญถายเดยว

หมนประชมในทนทานหมายเอาการประชมทเปนสาระประโยชน เชนประชมสนทนาธรรม สนทนาวนยหรอดวยการทำากจของสงฆเปนตน

เมอมกจธระเกดขนกพรอมใจกนทำางานใหญ ๆ กจะเปนอนสำาเรจไดโดยงายเพราะความพรอมเพรยงกนนเอง

พทธบรษททงปวงชวยกนปฏบตตามพระธรรม วนยทพระพทธองคทรงบญญตไวแลว ไมร อถอนหรอเพมเตมขนใหมอนจะเปนเหตใหเกดความฟ นเฝอทำาใหสทธรรมปฏรปเกดขนไดเมอพทธบรษทปฏบตตามขอทพระพทธองคไดทรงวางไวโดยเครงครดเชนนแลวยอมไดช อวาการท ำาการปฏบต บชาแดพระพทธองค

การทำาความเออเฟ อ หรอเชอฟงคำาของพระเถระผเปนใหญ เปนประธาน ไดชอวามความออนนอม มความเคารพตอผเปนใหญดวย

การลอำานาจตอความอยาก คอปลอยใจใหเปนไปตามอำานาจของความอยากทเกดขนเชน รกผหญงเปนตน คนผขมใจไมใหทะเยอทะยานไปตามอำานาจของความอยากไดจตยอมสงบ และเปนเหตนำาความสขมาให

เสนาสนะปาอนเปนทสงดจากอารมณภายนอก ซงเปนขาศกตอความสงบและไดสขอนเกดแตความวเวกนน

เปนผมจตเมตตาตอเพอนภกษสามเณรไมคดรายตอเขา เมอเหนคนดมกรยามารยาทเรยบรอยกตองการใหเธอพกอยดวย ไมหวงเสนาสนะไวผเดยว

ธรรม ๗ อยางน ตงอยในผใด ผนนไมมความเสอมเลย มแตความเจรญฝายเดยว.

อรยทรพย ๗

หนา 42

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ทรพย คอ คณความดทมในสนดานอยางประเสรฐ เรยกอรยทรพย ม ๗ อยาง คอ

๑. สทธา เชอสงทควรเชอ. ๒. ศล รกษากาย วาจา ใหเรยบรอย. ๓. หร ความละอายตอบาปทจรต. ๔. โอตตปปะ สะดงกลวตอบาป. ๕. พาหสจจะ ความเปนคนเคยไดยนไดฟงมามากคอจำาทรงธรรมและ

รศลปวทยามาก๖. จาคะ สละใหปนสงของของตนแกคนทควรใหปน.๗. ปญญา รอบรสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน.ทรพยเหลานคอความดทมอยในสนดานเปนทรพย อนประเสรฐดกวา

ทรพยภายนอกมเงนทองเปนตน เพราะเปนของเนองดวยตนโจรลกเอาไปไมไดทงยงเปนของตดตามตวเราไปในภพหนาไดอกดวย ฉะนนจงควรประกอบใหมในตน.

อรยทรพย ๗ ประการน ดกวาทรพยภายนอก มเงนทองเปนตน ควรแสวงหาไวใหมในสนดาน.

สปปรสธรรม ๗ อยางธรรมของส ตบรษ เรยกวา สปปรสธรรมม๗ อยาง คอ ๑. ธมมญญตา ความเปนผรจกเหต เชน รจกวา สงน เปนเหตแหงสข

สงนเปนเหตแหงทกข. ๒. อตถญญตา ความเปนผรจกผล เชน รจกวา สขเปนผลแหงเหตอนน

ทกขเปนผลแหงเหตอนน. ๓. อตตญญตา ความเปนผร จกตนวา เราวาโดยชาตตระกล ยศศกด

สมบตบรวารความรและคณธรรมเพยงเทาน ๆ แลวประพฤตตนใหสมควรแกทเปนอยอยางไร.

หนา 43

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔. มตตญญตา ความเปนผร ประมาณ ในการแสวงหาเคร องเลยงชวตแตโดยทางทชอบและรจกประมาณในการบรโภคแตพอควร.

๕. กาลญญตา ความเปนผรจกกาลเวลาอนสมควรในอนประกอบกจนน ๆ.

๖. ปรสญญตา ความเปนผรจกประชมชนและกรยาทจะตองประพฤตตอประชมชนนน ๆ วา หมนเมอเขาไปหา จะตองทำากรยาอยางน จะตองพดอยางน เปนตน.

๗. ปคคลปโรปรญญตา ความเปนผร จกเลอกบคคลวา ผนเปนคนด ควรคบ ผนเปนคนไมด ไมควรคบ เปนตน.

สปปรสธรรม(อก) ๗ อยาง ๑. สตบรษประกอบดวยธรรม ๗ ประการคอ มศรทธา มความละอายตอ

บาป มความกลวตอบาป เปนคนไดยนไดฟงมาก เปนคนมความเพยร เปนคนมสตมนคง เปนคนมปญญา.

๒. จะปรกษาสงใดกบใคร ๆ กไมปรกษาเพอจะเบยดเบยนตนและผอน. ๓. จะคดสงใดกไมคดเพอจะเบยดเบยนตนและผอน. ๔. จะพดสงใดกไมพดเพอจะเบยดเบยนตนและผอน. ๕. จะทำาสงใดกไมทำาเพอจะเบยดเบยนตนและผอน. ๖. มความเหนชอบ มเหนวา ทำาดไดดทำาชวไดชว เปนตน๗. ใหทานโดยเคารพ คอเอ อเฟ อแกของทตวให และผรบทานนน ไมทำา

อาการดจทงเสย.

โพชฌงค ๗๑. สต ความระลกได ความร สกต นต วอยเสมอ ไมปลอยอารมณ

เลอนลอย๒. ธมมวจยะ ความสอดสองธรรม โดยลกซงและแยบคาย๓. วรยะ ความเพยร ในการบำาเพญสมณธรรมใหสงยงขน๔. ปต ความอมใจ และดมดำาในรสแหงโลกตตรธรรม

หนา 44

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๕. ปสสทธ ความสงบใจและอารมณ ไรกเลสนวรณ๖. สมาธ ความตงใจมน มจตแนวแนเปนจดเดยว๗. อเบกขา ความวางเฉย จตปราศจากความโนมเอยงตามอารมณสตในทนหมายเอาการระลกถงสงททำาหรอคำาพดทพดแลวแมนาน หรอ

ระลกพจารณาอารมณในสตปฏฐาน คอกายเวทนาจตธรรม ช อวาสตสมโพชฌงค

การพจารณาคดเลอกธรรมทเปนกศลวาควรปฏบตคดเลอกธรรมทเปนอกศลวาไมควรปฏบต และคดเลอกธรรมทควรปฏบตคอสมควรแกตน ชอวา ธมมวจยสมโพชฌงค

ความเพยรดวยกายเชน ขยนหาทรพยเปนตนชอวา วรยสมโพชฌงคความอมใจปลมใจในความดทตนปฏบตมาหรอในผลทปรากฏชอวา ปต

สมโพชฌงคความสงบกายสงบใจจากอารมณอนฟงซานหรอสงบจากอปกเลสคอ

เคร องทำาใจใหเศราหมอง ม ๑๖ อยาง มอภชฌาวสมโลภ เป นตนช อวา ปสสทธสมโพชฌงค

ความทจตสงบไมฟงซานต งอยในอารมณเด ยว ช อวา สมาธสมโพชฌงค

การวางเฉยเปนกลาง ดวยใชปญญาพจารณาซงมธรรมเปนอารมณ ชอวา อเบกขาสมโพชฌงคตางจากอเบกขาในพรหมวหารและอปปมญญาเพราะใน ๒ หมวดนนมสตวเปนอารมณ .

เรยกตามประเภทวา สตสมโพชฌงคไปโดยล ำาดบจนถงอเปกขาสมโพชฌงค.

โลกธรรม ๘

หนา 45

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ธรรมทครอบงำาสตวโลกอย และสตวโลกยอมเปนไปตามธรรมนนเรยกวาโลกธรรม. โลกธรรมนนม ๘ อยาง คอ

อฏฐารมณ (ทกคนตองการ) อนฏฐารมณ (ไมมใครอยากได)๑. มลาภ มสงทตองการสมใจ ๕. ไมมลาภ ไมไดครอบครองของทหวง๒. มยศ มตำาแหนงหนาทถกใจ ๖. ไมมยศ ถกลดรอนสทธและลดตำาแหนง๓. สรรเสรญ ชอเสยงเดน ๗. นนทา ถกตเตยน กลาวราย๔. สข ชวตผาสก สดชน แจมใส ๘. ทกข ทรมานกาย และขมขน

ใจโลกธรรม คอธรรมสำาหรบชาวโลกททกคนจะตองประสบอยางหนไมพน

เมอโลกธรรมเหลานเกดขนแลวควรพจารณาวาสงนเกดขนแลวแกเรา แตมนไมเทยงเปนทกขมความแปรปรวนเปนธรรมดาควรรตามความเปนจรงเชนนอยาใหโลกธรรมเหลานครอบงำาจตใจได

ในโลกธรรมเหลานสงทนาปรารถนาคอ ลาภยศสรรเสรญสข เรยกวา อฏฐารมณ สวนทไมนาปรารถนาคอ เสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกข เรยกวา อนฏฐารมณ

ในโลกธรรม ๘ ประการ น อยางใดอยางหนงเกดขน ควรพจารณาวา สงนเกดขนแลวแกเรา กแตวามนไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา ควรรตามทเปนจรง อยาใหมนครอบงำาจตได คออยายนดในสวนทปรารถนา อยายนรายในสวนทไมปรารถนา.

ลกษณะตดสนธรรมวนย ๘ ประการ๑. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอกำาหนดยอมใจ๒. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความประกอบทกข๓. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความสะสมกองกเลส๔. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความอยากใหญ

หนา 46

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๕. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความไมสนโดษยนดดวยของมอย คอมนแลวอยากไดนน

๖. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความคลกคลดวยหมคณะ๗. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความเกยจคราน๘. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความเลยงยากธรรมเหลานพงรวา ไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชคำาสงสอนของพระศาสดา๑. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความคลายกำาหนด๒. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความปราศจากทกข๓. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความไมสะสมกองกเลส๔. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความอยากอนนอย๕. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความสนโดษยนดดวยของมอย๖. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความสงดจากหม๗. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความเพยร๘. ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความเลยงงายธรรมเหลานพงรวา เปนธรรม เปนวนย เปนคำาสงสอนของพระศาสดา.

มรรคมองค ๘๑. สมมาทฏฐ ปญญาอนเหนชอบ คอเหนอรยสจ ๔๒. สมมาสงกปปะ ดำารชอบ คอ ดำารจะออกจากกาม ดำารในอนไม

พยาบาท, ดำารในอนไมเบยดเบยน๓. สมมาวาจา เจรจาชอบ คอเวนจากวจทจรต ๔๔. สมมากมมนตะ ทำาการงานชอบ คอเวนจากกายทจรต ๓๕. สมมาอาชวะ เลยงชวตชอบ คอเวนจากความเลยงชวตโดยทางทผด๖. สมมาวายามะ เพยรชอบ คอเพยรในท ๔ สถาน๗. สมมาสต ระลกชอบ คอระลกในสตปฏฐานทง ๔๘. สมมาสมาธ ตงใจไวชอบ คอเจรญฌานทง ๔ ในองคมรรค ๘ นน

หนา 47

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

- เหนชอบ, ดำารชอบ สงเคราะหเขาในปญญาสกขา- วาจาชอบ, การงานชอบ, เลยงชวตชอบสงเคราะหเขาในสลสกขา- เพยรชอบ, ระลกชอบ, ตงใจไวชอบ สงเคร า ะ ห เ ข า ในจ ต ต

สกขา

มละ คอ มลทน ๙ อยาง๑. โกรธ คอความขดเคอง ความคดราย

๒. ลบหลคณทาน คอแสดงอาการเหยยดหยามตอผมอปการะคณ

๓. รษยา คอความทไมอยากใหคนอนไดด๔. ตระหน คอหวงไมอยากใหคนอนไดด๕. มารยา คอทำาเลหกลปกปดความจรง๖.โออวด คอทรงในความรความสามารถหรอในทรพยสมบตของตน๗. พดปด คอพดหลอกใหคนอนเขาใจผด๘. ปรารถนาลามก คอตองการใหคนอนเขาใจผดในคณสมบตทไมมในตน๙. เหนผด คอความทำาดไมไดดเปนตนมลทนนคอคณเครองททำาความเศราหมองแกจตเพราะถามมลทนเหลาน

แลวจตทบรสทธสะอาดกเศราหมองไปดวย เหมอนนำาใสสะอาดทเจอดวยสงของตาง ๆ จนกลายเปนนำาขนฉะนน .

หนา 48

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

อกศลกรรมบถ ๑๐จดเปนกายกรรม คอทำาดวยกาย ๓ อยาง

๑. ปาณาตบาต ทำาชวตสตวใหตกลวง คอ ฆาสตว๒. อทนนาทาน ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย ๓. กาเมส มจฉาจาร ประพฤตผดในกาม

จดเปนวจกรรม คอ ทำาดวยวาจา ๔ อยาง๔. มสาวาท พดเทจ๕. ปสณาวาจา พดสอเสยด๖. ผรสวาจา พดคำาหยาบ๗.สมผปปลาปะ พดเพอเจอ

จดเปนมโนกรรม คอทำาดวยใจ ๓ อยาง๘. อภชฌา โลภอยากไดของเขา๙. พยาบาทพยาบาทปองรายเขา๑๐. มจฉาทฏฐ เหนผดจากคลองธรรมอกศลกรรมบถ แปลวา ทางแหงกรรมชวทบคคลไมควรประพฤตและ

ปฏบต เพราะอกศลกรรมเหลานถาทำาลงไปแลวยอมเปนความเสยหายแกผกระทำาคอ เมอมชวตอยยอมเปนเหตใหเสยชอเสยงหรอไดรบโทษทณฑตาง ๆ เมอสนชวตไปแลวยอมไปสทคต หาความสขไมไดเลย .

กรรม ๑๐ อยางน เปนทางบาป ไมควรดำาเนน

กศลกรรมบถ ๑๐ ประการจดเปนกายกรรม คอทำาดวยกาย ๓ อยาง

๑. ปาณาตบาต เวรมณ เวนทำาชวตสตวใหตกลวง คอ ฆาสตว

หนา 49

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๒. อทนนาทาน เวรมณ เวนถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย

๓. กาเมส มจฉาจาร เวรมณ เวนจากประพฤตผดในกามจดเปนวจกรรม คอ ทำาดวยวาจา ๔ อยาง

๔. มสาวาท เวรมณ เวนจากการพดเทจ๕. ปสณาวาจา เวรมณ เวนจากการพ ดสอเสยด๖. ผรสวาจา เวรมณ เวนจากการพดคำาหยาบ๗.สมผปปลาปา เวรมณ เวนจากการพดเพอเจอ

จดเปนมโนกรรม คอทำาดวยใจ ๓ อยาง๘. อนภชฌา ไมโลภอยากไดของเขา๙. อพยาบาท ไมพยาบาทปองรายเขา๑๐. สมมาทฏฐ เหนชอบตามคลองธรรมกศลกรรมบถ๑๐ ประการนเปนทางกศลซงตรงกนขามกบอกศลกรรมบถ

ทกลาวมาแลวควรทจะประพฤตปฏบตเพราะเปนความดเปนทางบญกรรม ๑๐ อยางน เปนทางบญ ควรดำาเนน.

บญกรยาวตถ ๑๐ ประการ ๑. ทานมย บญสำาเรจดวยการบรจาคทาน๒. สลมย บญสำาเรจดวยการรกษาศล๓. ภาวนามย บญสำาเรจดวยการเจรญภาวนา ๔. อปจายนมย บญสำาเรจดวยการประพฤตถอมตนแกผใหญ๕. เวยยาวจจมย บญสำาเรจดวยการชวยขวนขวายในกจทชอบ ๖. ปตตทานมย บญสำาเรจดวยการใหสวนบญ ๗. ปตตานโมทนามย บญสำาเรจดวยการอนโมทนาสวนบญ ๘. ธมมสสวนมย บญสำาเรจดวยการฟงธรรม ๙. ธมมเทสนามย บญสำาเรจดวยการแสดงธรรม ๑๐. ทฏฐชกมม การทำาความเหนใหตรง

หนา 50

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

บญกรยาวตถแปลวา วตถอนเปนทตงแหงการบำาเพญบญ บญกรยาวตถ ๑๐ อยางนยนลงใน ทาน ศล ภาวนา ดงน

- ทาน (ปตตทานมย,ปตตานโมทนามย)- ศล (อปจายนมย,เวยยาวจจมย)

- ภาวนา (ธมมสสวนมย,ธมมเทสนามย)ทฏฐชกมม ยนลงใน ๓ อยางอยาง.

ธรรมทบรรพชตควรพจารณาเนองๆ ๑๐ อยาง๑. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา บดนเรามเพศตางจากคฤหสถแลว

อาการกรยาใด ๆของสมณะ เราตองทำาอาการกรยานน ๆ ๒. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา ความเลยงชวตของเราเนองดวยผ

อน ๆเราควรทำาตวใหเขาเลยงงาย๓. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา อาการกายวาจาอยางอนทเราจะ

ตองทำาใหดขนไปกวานยงมอยอก ไมใชเพยงเทาน๔. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา ตงของเราเองตเตยนตวเราเอง

โดยศลไดหรอไม ๕. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา ผรใคร ครวญแลว ตเตยนเราโดย

ศลไดหรอไม ๖. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา เราจะตองพลดพรากจากของรก

ของชอบใจทงนน ๗. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา เรามกรรมเปนของตว เราทำาดจก

ไดด ทำาชวจกไดชว ๘.บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา วนคนลวงไป ๆ บดน เราทำาอะไรอย ๙. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา เรายนดในทสงดหรอไม ๑๐. บรรพชตควรพจารณาเนอง ๆ วา คณวเศษของเรามอยหรอไม ทจะ

ใหเราเปนผไมเกอเขนในเวลาเพอนพรรพชตถามในกาลภายหลง

หนา 51

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ธรรม ๑๐ ขอนเปนธรรมสำาหรบบรรพชตควรพจารณาอยเสมอ ๆ เพอจะไดเปนเครองเตอนสตตนเอง ใหปฏบตตามธรรมนองครองธรรมของบรรพชต .

นาถกรณธรรม คอ ธรรมทำาทพง ๑๐ อยาง๑. ศล รกษากายวาจาใหเรยบรอย ๒. พาหสจจะ ความเปนผไดสดบตรบฟงมาก ๓. กลยาณมตตตา ความเปนผมเพอนดงาม๔. โสวจสสตา ความเปนผวางายสอนงาย ๕. กงกรณเยส ทกขตา ความขยนชวยเอาใจใสในกจธระของเพอนภกษ

สามเณร ๖. ธมมกามตา ความใครในธรรมทชอบ ๗. วรยะ เพยรเพอจะละความชวประพฤตความด ๘. สนโดษ ยนดดวยผานงผาหม อาหาร ทอยอาศย และยารกษา

โรค ตามมตามได ๙. สต จำาการทไดทำาและคำาทพดแลวแมนานได ๑๐. ปญญา รอบรในกองสงขารตามเปนจรงอยางไร ธรรมอนเปนทพงเหลานเมอบคคลมไวประจำาใจแลวยอมจะเปนทพงของ

ตนเอง ไดทงในโลกนและโลกหนา ยนนาถกรณธรรมเหลานลงในไตรสกขาศลสกขาจตตสกขาและ ปญญาสกขา

กถาวตถคอถอยคำาทควรพด ๑๐ อยาง๑. อปปจฉกถา ถอยคำาทชกนำาใหมความปรารถนานอย ๒. สนตฏฐกถา ถอยคำาทชกนำาใหสนโดษยนดดวยปจจยตามม

ตามได ๓. ปวเวกกถา ถอยคำาทชกนำาใหสงดกายสงดใจ๔. อสงสคคกถา ถอยคำาทชกนำาไมใหระคนดวยหม ๕. วรยารมภกถา ถอยคำาทชกนำาใหปรารภความเพยร

หนา 52

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๖. สลกถา ถอยคำาทชกนำาใหตงอยในศล ๗. สมาธกถา ถอยคำาทชกนำาใหเกดความสงบ๘. ปญญากถา ถอยคำาทชกนำาใหเกดปญญา ๙. วมตตกถา ถอยคำาทชกนำาใหทำาใจพนจากกเลส ๑๐.วมตตญาณทสสนกถา ถอยคำาทชกนำาใหเกดความรความเหนใน

ความทใจพนจากกเลสกถาวตถคอเร องทควรพดบรรพชตพงพดแตถอยคำาทเปนประโยชนแก

ตนเองและผอน ตามเร องทควรพดเหลาน ควรเวนจากการพดดวยเดรจฉานกถาอนไมเปนประโยชน .

อนสสต คอ อารมณควรระลก ๑๐ ประการ๑. พทธานสสต ระลกถงคณของพระพทธเจา๒. ธมมานสสต ระลกถงคณของพระธรรม๓. สงฆานสสต ระลกถงคณของพระสงฆ๔. สลานสสต ระลกถงศลของตน.๕. จาคานสสต ระลกถงทานทตนบรจาคแลว ๖. เทวตานสสต ระลกถงคณททำาบคคลใหเปนเทวดา ๗. มรณสสต ระลกถงความตายทจะมาถงตน๘. กายคตาสต ระลกทวไปในกาย ใหเหนวา ไมงาม นาเกลยด

โสโครก ๙. อานาปานสต ตงสตกำาหนดลมหายใจเขาออก ๑๐. อปสมานสสต ระลก ถงคณพระนพพาน ซงเปนทระงบกเลส

และกองทกข อนสสต ๑๐ น เปนอารมณทเราจะตองระลกอยเสมอ ๆ เพอใหเกดความ

ไมประมาทในการดำารงชวตเพราะเมอบคคลผประมาทแลว ยอมจะเปนทพงของตนเองไมได ทำาอะไรกมกทพลาดไปหมด เพราะฉะนน จงควรทจะระลกถงอนส

หนา 53

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

สตเหลานไวเพอตรวจดตนเองอยเสมอ ๆ วาเราเปนอยอยางไรเชน เรามความฟงซาน กกำาหนดระลกถงอาณาปานสตเพอใหใจสงบเปนตน.

อปกเลส คอโทษเครองเศราหมอง ๑๖ อยาง ๑. อภชฌาวสมโลภะ ความโลภอยากไดนนอยากไดน แกดวย ทาน

จาคะ๒. โทสะ ใจเหยมโหด มงรายหมายชวต แ ก โ ด ย เ ม ต ต า

กรณา พรหมวหาร ๓. โกธะ โกรธ หงดหงดฉนฉยว แกดวย ข น ต

เมตตาพรหมวหาร๔. อปนาหะ เคยดแคน ผกใจเจบ แกดวย กายคตาสต๕. มกขะ ลบหลคณทาน แกดวย ก ต ญ ญ

กตเวทตา๖. ปลาสะ ตตนเสมอ คอยกตวเทยมทาน แกดวย ส ม ม า

คารวะ๗. อสสา รษยา คอเหนเขาไดด ทนอยไมได แกดวย ม ท ต า

พรหมวหาร ๘. มจฉรยะ ตระหน ใจแคบ แกดวย มรณสสต๙. มายา มารยา คอเจาเลห แกดวย สจจะ๑๐. สาเถยยะ โออวด แกดวย ว จ

สจรต ๑๑. ถมภะ กระดาง หวดอ แกดวย โสวจสสตา ๑๒. สารมภะ แขงด คนอนสตนไมได แกดวย อ ส ภ

กมมฏฐาน

หนา 54

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑๓. มานะ ถอตว ทนงตว แกดวย นวาต๑๔. อตมานะ ดหมนเหยยดหยามทาน แ ก ด ว ยอปจายนะ ๑๕. มทะ หลงมวเมา สำาคญผดเปนชอบ แกดวย จตธาตววฏ

ฐาน๑๖. ปมาทะ ประมาท เลนเลอ แกดวย เจรญกสณ

โพธปกขยธรรม ๓๗ ประการหมายถง องคแหงการตรสรธรรมของพระพทธเจา คอ๑. สตปฏฐาน ๔๒. สมมปปธาน ๔๓. อทธบาท ๔๔. อนทรย ๕๕. พละ ๕๖. โพชฌงค ๗๗. มรรคมองค ๘ ธรรมเหลานเมอรวมเขากนแลวกได ๓๗ ประการ

พอด ทไดช อวาโพธป กขยธรรมนน เพราะเปนธรรมเปนไปในฝกฝายแหงปญญาตรสรโลกตตระธรรมและมชอเรยกอกอยางหนงวา อภญญาเทสตธรรม เพราะเปนธรรมทพระองคทรงแสดง เพอความรยงเหนจรงในธรรมทควรรควรเหน .

คหปฏบต คอ ธรรมปฏบตสำาหรบคฤหสถ หรอฆราวาสกรรมกเลส คอกรรมเครองเศราหมอง ๔ อยาง

๑. ปาณาตบาต ฆาหรอทำาลายสตวมชวตถงตาย ๒. อทนนาทาน ลกขโมยทรพยสนของผอนมาครองครอง

หนา 55

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. กาเมสมจฉาจาร ประพฤตผดจารตประเวณทางกามารมณ ๔. มสาวาท พดเทจ หลอกลวงใหผอนเชอและเสยประโยชน

อบายมข คอ เหตเครองฉบหาย ๔ อยาง บอเกดแหงความวบต จตใจเสอม ครอบครวลมจม ไมควรประพฤต๑. ความเปนนกเลงหญง ประพฤตตนเปนคนเจาช เสเพลมวอยกบรก

ๆ ใคร ๆ ๒. ความเปนนกเลงสรา มวสมกบของมนเมา และสงเสพตดใหโทษ๓. ความเปนนกเลงเลนการพนน หมกมนเลนการพนนแบบผสง๔. ความคบคนชวเปนมตร สนทชดเชอ และถกช กจง ทำาชวทจรต ตาม

เพอนเลว ๆ โทษ ๔ ประการ ไมควรประกอบ ไมควรทำา

ทฏฐธมมกตถประโยนช คอประโยชนในปจจบน ๔ อยาง ๑. อฏฐานสมปทา เพยรเอาจรงเอาจง ในการศกษาเลยงชพ ธรกจ

ทกอยาง ๒. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษาคมครองภารกจมให

บกพรอง ประหยดและคมครองทรพยสน

๓. กลยาณมตตตา คบเพอนเปนคนด ไมคบคนชวเปนมตร๔. สมชวตา ความเลยงชวตและครอบครว พอควรแกรายได

และทำาทจำาเปน

สมปรายกตถประโยชน คอประโยชนภายหนา ๔ อยาง๑. สทธาสมปทา ถงพรอมดวยศรทธา เชอมนในหลกธรรม เชอกฎของ

กรรม๒. สลสมปทา ถงพรอมดวยศล ประพฤตชอบดวยกายวาจา

หนา 56

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. จาคสมปทา ถงพรอมดวยการบรจาค นำาใจเสยสละ เกอกลผอนใหมสขสบาย

๔. ปญญาสมปทา ถงพรอมดวยปญญา จตส ำานกผดชอบชวด ร ปรชญาชวตเจนจบ

มตรปฏรป คอคนเทยมมตร คนทมใชมตรแท ผไมมความจรงใจ ไมควรคบใกลชด มลกษณะตาง ๆ ๑. คนปอกลอก ทำาตสนทใหวางใจ ปลนปลอน ๒. คนดแตพด กำานลดวยลมปากหวานหวานลอม ๓. คนหวประจบ ทำาโอนออนใจเลยงลด ใจคดปากซอ ๔. คนชกชวนทางฉบหาย ชกจงใหหลงผดจนเสยตวเสยคน

ลกษณะคนปอกลอก ๔ อยาง๑. คดเอาแตไดฝายเดยว๒. เสยใหนอย คดเอาใหไดมาก ๓. เมอมภยแกตว จงรบทำากจของเพอน ๔. คบเพอนเพราะเหนแกประโยชนของตว

ลกษณะของคนดแตพด ๔ อยาง๑. เกบเอาของลวงแลวมาปราศรย ๒. อางเอาของทยงไมมมาปราศรย ๓. สงเคราะหดวยสงหาประโยชนมได ๔. ออกปากพงมได

ลกษณะของคนหวประจบ ๔ อยาง ๑. จะทำาชวกคลอยตาม ๒. จะทำาดกคลอยตาม ๓. ตอหนาวาสรรเสรญ ๔. ลบหลงตงนนทา

หนา 57

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ลกษณะของคนชกชวนในทางฉบหาย ๔ อยาง๑. ชกชวนดมนำาเมา ๒. ชกชวนเทยวกลางคน ๓. ชกชวนใหมวเมาในการเลน ๔. ชกชวนเลนการพนน

มตรแท ๔ จำาพวก๑. มตรมอปการะ ยามเดอดรอนอาศยได คราวลำาเคญกเกอหนน ๒. มตรรวมสขรวมทกข นำาใจซอเปดเผย เขาถงใจกน เสยสละแทนกนได ๓. มตรแนะประโยชน ตกเตอนมใหหลงผด ปลกปลอบใหตงตนไวชอบ ๔. มตรมความรกใคร เสมอตนเสมอปลาย รกและภกดทงตอหนาและลบ

หลง

ลกษณะของมตรมอปการะ ๔ อยาง๑. ปองกนเพอนผประมาทแลว๒. ปองกนทรพยสมบตของเพอนผประมาทแลว ๓. เมอมภย เปนทพงพำานกได๔. เมอมธระชวยออกทรพยใหเกนกวาทออกปาก

ลกษณะของมตรรวมสขรวมทกข ๔ อยาง๑. ขยายความลบของตนแกเพอน ๒. ปดความลบของเพอนไมใหแพรพราย ๓. ไมละทงในยามวบต ๔. แมชวตกอาจสละแทนได

ลกษณะของมตรแนะประโยชน ๔ อยาง ๑. หามไมใหทำาความชว

๒. แนะนำาใหตงอยในความด ๓. ใหฟงสงทยงไมเคยฟง ๔. บอกทางสวรรคให

หนา 58

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

ลกษณะของมตรมความรกใคร ๔ อยาง ๑. ทกข ๆ ดวย๒. สข ๆ ดวย

๓. โตเถยงคนทพดตเตยนเพอน๔. รบรองคนทพดสรรเสรญเพอน

สงคหวตถ ๔ อยางสงคหวตถ คอธรรมเคร องยดเหนยวนำาใจ ธรรมสำาหรบผกไมตรเปน

จรรยาบรรณ ดานมนษยสมพนธ เกดเสนห ชนะใจคน ครองใจคน ๑. ทาน แจกจายแกคนยากจน คนประสบภยพบตตาง และบรจาคเพอ

กศลสงเคราะห๒. ปยวาจา พดจานมนวล ออนหวาน ๓. อตถจรยา สงเคราะหผขดสน และบำาเพญสาธารณประโยชน ๔. สมานตตตา วางตนเหมาะแกสงแวดลอม ไมถอตว

สขของคฤหสถ ๔ อยาง เปนความสขทคฤหสถสามญชนปรารถนากน๑. สขเกดเพราะความมทรพยสมบต มกนมใช ๒. สขเกดแตการจายทรพยบรโภค บำารงเลยงตน ครอบครว ใชเปน

ประโยชน ๓. สขเกดแตความไมตองเปนหน ๔. สขเกดแตประกอบการงานทปราศจากโทษ มอาชพสจรต ปราศจาก

พษปลอดภย

ความปรารถนาของบคคลในโลก ทไดสมหมายดวยยาก ๔ อยาง๑. ขอสมบตจงเกดมแกเราโดยทางทชอบ (ลาภ)๒. ขอยศจงเกดมแกเรากบญาตพวกพอง (ยศ)

หนา 59

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. ขอเราจงรกษาอายใหยนนาน (ผาสก) ๔. เมอสนชพแลว ขอเราจงไปบงเกดในสวรรค (สวรรค)

ตระกลอนมนคงจะตงอยนานไมไดเพราะสถาน ๔ ๑. ไมแสวงหาพสดทหายแลว ๒. ไมบรณะพสดทครำาครา ๓. ไมรจกประมาณในการบรโภคสมบต ๔. ตงสตรหรอบรษทศลใหเปนแมเรอนพอเรอน

ธรรมของฆราวาส ๔ อยาง ชวตชาวบานจะรมเยนเปนสข และรงโรจนมนคงเหมอนเรอนสวรรค

เพราะคณธรรม คอ ๑. สจจะ นำาใจสตยซอ จรงใจและจงรกภกดซงกนและกน ๒. ทมะ ขมจต ยบยงชงใจ ปรบอารมณโดยเอาใจเขามาใสใจเรา๓. ขนต อดทน สทนในการประกอบสมมาชพ อดทนตออปสรรค และ

อดกลนสง สะเทอนใจ ๔. จาคะ สละใหปนสงของของตนแกคนทควรใหปน

ประโยชนเกดแตการถอโภคทรพย ๕ อยาง เมอแสวงหาโภคทรพยไดโดยทางทชอบแลว ควรทจะมการใชจายทถก

ตองตามระบบเศรษฐกจแบบพทธ ดงน ๑. เลยงตว มารดา บดา บตร ภรรยา บาวไพร ใหเปนสข ๒. เลยงเพอนฝงใหเปนสข ๓. บำาบดอนตรายทเกดแตเหตตาง ๆ ๔. ทำาพล ๕ อยาง คอ

หนา 60

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๔.๑ ญาตพล สงเคราะหญาต๔.๒ อตถพล ตอนรบแขก ๔.๓ ปพพเปตพล ทำาบญอทศใหผตาย ๔.๔ ราชพล บรจาคเปนหลวง มการเสยภาษอากรเปนตน ๔.๕ เทวตาพล ทำาบญอทศใหเทวดา

๕. บรจาคทานในสมณพราหมณ พระสงฆผประพฤตชอบ

ศล ๕๑. ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจากทำาชวตสตวใหตกลวงไป ๒. อทนนาทานา เวรมณ เวนจากถอเอาสงท เจาของไมไดใหด วย

อาการแหงขโมย ๓. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากประพฤตผดในกาม ๔. มสาวาทา เวรมณ เวนจากพดเทจ ๕. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ เวนจากดมนำาเมา คอสราและ

เมรย อนเปนทตงแหงความประมาท

มจฉาวณชชา คอการคาขายไมชอบธรรม ๕ อยางอาชพซอชายเฉพาะสนคาอนชาวพทธไมควรดำาเนนการ คอ๑. คาขายเครองประหาร ศสตรา อาวธ หอก ดาบ ปน และเครองดกจบ

สตว เปนตน ๒. คาขายมนษย๓. คาขายสตวเปนสำาหรบฆาเพอเปนอาหาร ๔. คาขายนำาเมา ๕. คาขายยาพษ การคาขาย ๕ อยางน เปนขอหามอบาสกไมใหประกอบ

สมบตของอบาสก ๕ ประการเอกลกษณ คอคณสมบตพเศษของชาวพทธ ทงอบาสกและอบาสกา คอ

หนา 61

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. ประกอบดวยศรทธา๒. มศลบรสทธ๓. ไมถอมงคลตนขาว คอเชอกรรม ไมเชอมงคล๔. ไมแสวงหาเขตบญนอกพทธศาสนา๕. บำาเพญบญแตในพทธศาสนา

ทศ๖๑. ปรตถมทศ คอทศเบองหนา มารดา บดา๒. ทกขณทศ คอทศเบองขวา คร อาจารย๓. ปจฉมทศ คอ ทศเบองหลง บตรภรรยา๔. อตตรทศ คอทศเบองซาย มตรสหาย๕. เหฏฐมทศ คอทศเบองตำา บาวไพร๖. อปรมทศ คอทศเบองบน สมณพราหมณ

๑. ปรตถมทศ คอทศเบองหนา (มารดาบดา) บตรพงบำารงดวยสถาน ๕๑ ทานไดเลยงมาแลว เลยงทานตอบ ๒ ทำากจของทาน๓ ดำารงวงศสกล ๔ ประพฤตตนใหเปนคนควรรบ

ทรพยมรดก๕ เมอทานลวงลบไปแลว ทำาบญอทศใหทาน

มารดาบดาไดรบบำารงฉะนแลว อนเคราะหบตรดวยสถาน ๕ ๑. หามใหทำาความชว ๒. ใหตงอยในความด๓. ใหศกษาศลปวทยา ๔. หาภรรยาทสมควรให๕. มอบทรพยใหในสมย

๒. ทกขณทศ คอทศเบองขวา (อาจารย) ศษยพงบำารงดวยสถาน ๕๑. ดวยลกขนยนรบ ๒. ดวยเขาไปยนคอยรบใช

หนา 62

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. ดวยเชอฟง ๔. ดวยอปฏฐาก๕. ดวยเรยนศลปวทยาโดยเคารพ

อาจารยไดรบบำารงฉะนแลว ยอมอนเคราะหศษยดวยสถาน ๕๑. แนะนำาด ๒. ใหเรยนด ๓. บอกศลปใหสนเชง ไมปดบงอำาพราง ๔. ยกยองใหปรากฏใน

เพอนฝง๕.ทำาความปองกนทศทงหลาย (คอจะไปทางทศไหน กไมอดอยาก)

๓. ปจฉมทศ คอทศเบองหลง (ภรรยา) สามพงบำารงดวยสถาน ๕๑. ดวยยกยองนบถอวาเปนภรรยา ๒. ดวยไมดหมน๓. ดวยไมประพฤตลวงใจ ๔. ดวยมอบความเปนใหญให ๕. ดวยใหเครองแตงตว

ภรรยาไดรบบำารงฉะนแลว ยอมอนเคราะหสามดวยสถาน ๕ อยาง๑. จดการงานด ๒. สงเคราะหคนขางเคยงของ

ผวด ๓. ไมประพฤตลวงใจผว ๔. รกษาทรพยทผวหามา

ไดไว ๕. ขยนไมเกยจครานในกจการทงปวง

อตตรทศ คอทศเบองซาย (มตร) กลบตรพงบำารงดวยสถาน ๕ อยาง๑. ดวยใหปน ๒. ดวยเจรจาถอยคำาไพเราะ ๓. ดวยประพฤตประโยชน ๔. ดวยความเปนผมตนเสมอ ๕. ดวยไมแกลงกลาวใหคลาดจากความเปนจรง

มตรไดรบบำารงฉะนแลว ยอมอนเคราะหกลบตรดวยสถาน ๕ อยาง๑. รกษามตรผประมาทแลว ๒ . ร กษ า ท ร พ ย ข อง ม ต ร ผ

ประมาทแลว๓. เมอมภย เอาเปนทพงพำานกได ๔. ไมละทงในยามวบต ๕. นบถอตลอดถงวงศของมตร

๕. เหฏฐมทศ คอทศเบองตำา (บาว) นาย พงบำารงดวยสถาน ๕ อยาง

หนา 63

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑. ดวยจดการงานใหทำาตามสมควรแกกำาลง๒. ดวยใหอาหารและรางวล๓. ดวยรกษาพยาบาลในเวลาเจบไข ๔. ดวยแจกของมรสแปลกประหลาดใหกน๕. ดวยปลอยในสมย

บาวไดรบบำารงฉะนแลว ยอมอนเคราะหนายดวยสถาน ๕ อยาง๑. ลกขนทำาการงานกอนนาย ๒. เลกการงานทหลงนาย๓. ถอเอาแตของทนายให ๔. ทำาการงานใหดขน ๕. ทำาคณของนายไปสรรเสรญในทนน ๆ

๖. อปรมทศ คอทศเบองบน (สมณพราหมณ) กลบตรพงบำารงดวยสถาน ๕ อยาง

๑. ดวยกายกรรม คอทำาอะไร ๆ ประกอบดวยเมตตา๒. ดวยวจกรรม คอพดอะไร ๆ ประกอบดวยเมตตา๓. ดวยมโนกรรม คอคดอะไร ๆ ประกอบดวยเมตตา๔. ดวยความเปนผไมปดประต คอตอนรบเขาสบานเรอน ๕. ดวยใหอามสทาน

สมณพราหมณไดรบบำารงฉะนแลว ยอมอนเคราะหกลบตรดวยสถาน ๖ อยาง คอ

๑. หามไมใหกระทำาความชว ๒. ใหตงอยในความด ๓. อนเคราะหดวยนำาใจอนงาม ๔. ใหไดฟงสงทยงไมเคย

ฟง ๕. ทำาสงทเคยฟงแลวใหแจมชด ๖. บอกทางสวรรคให

อบายมข คอเหตเครองฉบหาย ๖ อยาง ๑. ดมนำาเมา ๒. เทยวกลางคน ๓. เทยวดการเลน ๔. เลนการพนน ๕. คบคนชวเปนมตร ๖. เกยจครานทำาการงาน

หนา 64

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๑) โทษของการดมนำาเมา ๖ อยาง ๑. เสยทรพย ๒. กอการทะเลาะววาท ๓. เกดโรคโดยเฉพาะโรคเอดส ๔. ตองถกตเตยน ๕. ไมรจกอาย ๖. ทอนกำาลงปญญา

๒) โทษของการเทยวกลางคน ๖ อยาง๑. ชอวาไมรกษาตว ๒. ชอวาไมรกษาลกเมย ๓. ชอวาไมรกษาทรพยสมบต ๔. เป นท ระแวงของคน

ทงหลาย ๕. มกถกใสความ ๖. ไดความลำาบากมาก

๓) โทษของเทยวดการละเลนตามวตถทไปด ๖ อยาง ๑. รำาทไหนไปทนน ๒. ขบรองทไหนไปทนน๓. ดดสตเปาทไหนไปทนน ๔. เสภาทไหนไปทนน ๕. เพลงทไหนไปทนน ๖. เถดเทงทไหนไปทนน

๔) โทษของการเลนการพนน ๖ อยาง ๑. เมอชนะยอมกอเวร ๒. เมอแพยอมเสยดายทรพยท

เสยไป ๓. ทรพยยอมฉบหาย ๔. ไมมใครเชอถอถอยคำา ๕. เปนทหมนประมาทของเพอน ๖ . ไมม ใครประสงค จะ

แตงงานดวย ๕) โทษของการคบคนชวเปนมตรตามบคคลทคบ ๖ อยางคอ

๑. นำาใหเปนนกเลงการพนน ๒. นำาใหเปนนกเลงเจาช ๓. นำาใหเปนนกเลงเหลา ๔. นำาใหเป นคนลวงเขาด วย

ของปลอม ๕. นำาใหเปนคนลวงเขาซงๆหนา ๖. นำาใหเปนคนหวไม

๖ ) โทษของการเกยจครานทำาการงาน ๑. มกใหอางวา หนาวนก แลวไมทำาการงาน๒. มกใหอางวา รอนนก แลวไมทำาการงาน

หนา 65

ธรรมวภาค ธรรมศกษาชนตร

๓. มกใหอางวา เวลาเยนแลว แลวไมทำาการงาน ๔. มกใหอางวา ยงเชานก แลวไมทำาการงาน ๕. มกใหอางวา หวนก แลวไมทำาการงาน ๖. มกใหอางวา ระหายนก แลวไมทำาการงาน

สรป ผหวงความเจรญดวยโภคทรพย พงเวนเหตเคร องฉบหาย ๖ ประการนเสย.

หนา 66