ทกษะวฒนธรรมคมอวธการขดกนฉนมตรชายแดนใต

คำ�นำ�ของศนยม�นษยวทย�สรนธร

นบต งแต เหตการณความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใตปะทข น

ในป 2547 “ไฟใต” ยงคงเปนสงททาทายสตปญญาและความสามารถ ทงเพอ

ทำาความเขาใจสงทเปนรากฐานของปญหา และเพอแสวงหาหนทางการปฏบต

ทจะคลคลาย บรรเทาความรนแรง และสรางความสมานฉนทและสงบสขอก

ครงหนง

ความคดรเรมของศนยมานษยวทยาสรนธร ในการทำาหนงสอ “ทกษะ

วฒนธรรม” เกดมาจากขอสงเกตวา ถงแมวาสงคมไทยจะประกอบดวยผคน

ทมภาษา ศาสนา วถชวต สำานกทางชาตพนธ ทแตกตางหลากหลายกน

มากมายหลายกลม ความเขาใจของคนสวนใหญเกยวกบวถชวตทแตกตางกนน

ยงมอยอยางจำากดมาก การรายงานขาวเหตการณภาคใตตามสอมวลชนตางๆ

ในชวงแรกๆ เปนตวอยางทชดเจนวา สงคมไทยยงรจกวฒนธรรมมลายมสลม

นอยมาก คำาศพทเชน “ตาดกา” “อสตาซ” “ญฮาด” “ฮญาบ” เปนสงท

คนไทยจำานวนมากไมเคยรจกมากอน คำาถามพนๆ เชน เหตใดคนมสลมจง

ไมบรโภคหม? เหตใดหญงมสลมจงตองคลมศรษะ? เหตใดคนมสลมจงถอ

ศลอด? กยงตอบไดยาก

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ของศนยม�นษยวทย�สรนธร

(3)

ความไมรจก ไมเขาใจ ทำาใหเกดชองวางระหวางคน ทำาใหเราเหนคนท

แตกตางวาเปน “คนอน” ทเรามองดวยความกลวและหวาดระแวง ไมสามารถ

นกถงเขาเหลานนในฐานะเพอนมนษยเชนเดยวกน ทำาอยางไรจะลดชองวางน

ลงไดบาง จงไดเกดเปนโครงการทำาหนงสอประเภทคมอทอานไมยาก เพอ

แนะนำาวถชวตวฒนธรรมของคนในจงหวดชายแดนใตขน สำาหรบขาราชการ

ทหาร ตำารวจ พลเรอน ทไปปฏบตราชการในพนท และผอานทวไปทอย

นอกพนท แตอยากจะไดความเขาใจเกยวกบโลกทางวฒนธรรมของชายแดนใต

หนงสอเลมนจงเปนความพยายามทจะใชมตทางวฒนธรรม ทำาใหเกดทกษะ

ทางวฒนธรรม ซงหมายถงการสรางความเขาใจ และสรางแนวปฏบตใหเกด

ความไววางใจ ซงนาจะเปนพนฐานสำาคญในการขจดความหวาดระแวงระหวางกลมคน

หนงสอคมอเกยวกบจงหวดชายแดนใต ทจรงมการทำามากอนหนานแลว

หลายครง แตหนงสอ ทกษะวฒนธรรม เลมน เปนคมอทมความแตกตาง

ออกไป

ประการแรก หนงสอเลมนมไดอธบายหลกการของศาสนา จากมมมอง

ของผรทางศาสนา แตสอสารถายทอดภาพของวถชวตในทองถน ทดำาเนนอย

ภายในกรอบของศาสนา

ประการทสอง เปนการถายทอดจากเรองราว ประสบการณจรง ความเขาใจ

และความรสกของคนในทองถนทเตบโตขนมาในจงหวดชายแดนภาคใต

(4)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ของศ

นยม�

นษยว

ทย�ส

รนธร

ประการท ส าม เปนการ เสนอภาพของชายแดนใ ตท ม วฒนธรรม

หลากหลายกลม ทงวฒนธรรมมลายมสลม พทธ และจน อยรวมในพนท

เดยวกน

ประการทส เปนหนงสอคมอทมรปแบบกงนยาย โดยเขยนเปนเรองเลา

ของเดกสามคนจากสามครอบครว ถงแมวาตวละคร ฉาก และเหตการณ

จะเปนเรองสมมต แตเ นอหาทถายทอดเปนเรองจรงจากประสบการณของ

ผใหขอมล เปนแนวการเขยนทหวงวาผอานทวไปจะอานไดอยางมอรรถรสกวา

รายงานวจย

หนงสอเลมนม ใช คมอทสมบรณในทกดาน ผ เชยวชาญดานศาสนา

คงจะพบวาเนอหายงไมครบถวน นกวชาการอาจวพากษวายงไมสามารถเปน

ปากเสยงใหแกกลมคนท ไรอำานาจไดอยางแทจรง ผบรหารอาจจะเหนวา

ยาวเกนไป แตหนงสอเลมเดยวคงไมสามารถจะสนองความตองการทกอยาง

ทกระดบได ศนยฯ จงมแนวความคดทจะพฒนาโครงการตอเนอง เชนการ

ทำาหนงสอภาคตอไปทเกยวของกบประวตศาสตรและความรนแรง นำาเนอหา

ในภาคเดมมาทำาสอสำาหรบเดกและเยาวชน รวมทงการจดการอบรมเพอใหใช

หนงสอสรางทกษะวฒนธรรมอยางเตมท ดงนนจงขอเชญชวนใหผอาน

ทกทานรวมเปนผทบทวน แลกเปลยนประสบการณ วพากษวจารณ ให

คำาแนะนำา เพอใหทานรวมเปนผสรางทกษะวฒนธรรมกบเราตอไป

ทกษะวฒนธรรม เปนหนงสอทมผรวมทำาหลายคน ศนยมานษยวทยา-

สรนธร ขอขอบคณ อาจารยแพร ศรศกดดำาเกง จากภาควชามานษยวทยา

(5)

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ของศนยม�นษยวทย�สรนธร

คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร ผทำ าใหหนงสอสำา เรจออกมาได

ขอขอบคณ อาจารยปยะ กจถาวร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลา-

นครนทร ท ใ หความอนเคราะหกระบวนการทำาอยาง เขมแขงอยางย งมา

โดยตลอด ขอขอบคณ อาจารย โชคชย วงษตาน ทชวยประสานงาน

เกบขอมล และตรวจทาน และขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร. ชยวฒน

สถาอานนท ทใหความเชอมนในพลงของวฒนธรรม และผลกดนใหหนงสอ

เลมนไปถงมอผใชกลมตางๆ

ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล

ผอำานวยการศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

ธนวาคม 2551(6)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ของศ

นยม�

นษยว

ทย�ส

รนธร

นบตงแตไดมการพมพหนงสอ ทกษะวฒนธรรม : คมอวธการขดกนฉนมตร

ชายแดนใต ครงแรกเมอตนป 2552 กไดมการนำาหนงสอนไปใชอบรมบคลากร และ

ใชในการปฏบตงานของหนวยงานตางๆ เชน ศนยอำานวยการบรหารจงหวดชายแดน

ภาคใต (ศอ.บต.) กองทพภาคท 4 กระทรวงวฒนธรรม นอกจากนนยงเผยแพรไป

ในสถาบนการศกษา โรงเรยน หนวยงานตางๆ รวมทงบคคลผสนใจ ทำาใหหนงสอ

หมดลงอยางรวดเรว ศนยฯ จงไดดำารทจะพมพใหมเปนครงท 2

ในการพมพครงนไดมการปรบปรงแกไข โดยเราไดรบความกรณาจากผทม

ความรดานศาสนา ประเพณและวถชวตในภาคใตหลายทาน ดงรายนามทปรากฏ

ทายหนงสอเลมน ทานเหลานไดชวยอานและพจารณาอยางละเอยด แกไขขอ

ผดพลาดเกยวกบการออกเสยงคำาศพทภาษาอาหรบและมลาย และขอเทจจรงอนๆ

ซงอาจารยแพร ศรศกดดำาเกง ภาควชามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร ผเขยน

กไดพยายามปรบปรงแกไขเพอใหขอมลมความสมบรณทสดเทาทจะทำาได

ศนยมานษยวทยาสรนธร ขอขอบคณอาจารยแพรผเขยน และปรบปรงแกไข

ผอาน ผใช หลายทาน ทไดกรณาทวงตง และใหขอมลเพมเตมอกจำานวนมาก

จนทำาใหหนงสอเลมนมไดเปนเพยงผลผลตของศนยฯ เพยงผเดยว แตเปนผลงานรวม

กนของผคนจำานวนมากในจงหวดชายแดนใต ทประสงคจะเลาเรองราว ชวตประจำาวน

และปฏสมพนธของคนกลมตางๆ ดวยความหวงทจะใหความสนตสขกลบสชายแดน

ใตอกครงหนง

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 2

(7)

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 2

วนทเขยนคำานำาใหหนงสอเลมน ความขดแยงรนแรงภาคใตของไทย

กาวยางสปท 10 นบจากทปะทขนครงใหมเมอตนเดอนมกราคม 2547 กอ.รมน.

ภาค 4 ระบวานบจนถงสนป 2556 มผไดรบบาดเจบและเสยชวตทงสนรวม

15,317 คน เปนประชาชนทวไปรอยละ 63 ทเหลอเปนขาราชการทงทหาร

ตำารวจ และพลเรอน จำานวน 5,647 คน (หรอรอยละ 36.8) จากจำานวนผได

รบบาดเจบและเสยชวตทงหมด พบวาชาวมสลมเสยชวต 2,962 คน ขณะท

ชาวพทธเสยชวต 2,259 คน แตชาวพทธไดรบบาดเจบ 6,326 คนขณะท

ชาวมสลมไดรบบาดเจบ 3,146 คน1

รฐไดระดมทรพยากรมากมายเพอจดการกบปญหาความรนแรงใน

ภาคใต และยอมรบกนทวไปวาทรพยากรทสำาคญทสดของภาครฐในการเสรมสราง

ความมนคงของมนษยในจงหวดชายแดนภาคใต ใหปลอดพนจากความกลวและ

ความขาดแคลนในชวต คอ บคคลกรของรฐเอง แตคำาถามสำาคญกคอ กอนท

คนของรฐจะเขาไปทำาหนาทในพนทซงมความแตกตางจากสวนอนของประเทศ

ทงในทางภาษา วฒนธรรมและความเชอทางศาสนา ไดมการเตรยมพวกเขาใน

เชงวฒนธรรมอยางไรเพอใหทำาหนาทของตนไดอยางดทสด?

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 3

(8)

1ตวเลขของ กอ.รมน.ภาค 4 เขาถงจาก http://www.manager.co.th/south/viewnews.

aspx?NewsID=9570000000849 วนท 19 กมภาพนธ 2557

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�

นำ�ก�

รพมพ

ครงท

3

โครงการ “ทกษะวฒนธรรม” เรมขนเมอ ดร.เดชา ตงสฟาจาก

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศกษาวจยคมอขาราชการทใชกนในจงหวดชายแดนภาคใต

และพบวา คมอขาราชการทใชอยในจงหวดชายแดนภาคใตเพอสรางความเขาใจ

เกยวกบพนทความขดแยงน มทมาหลกจากคมอเกาแกสมยรชกาลท 62 นกวชาการ

จากศนยขาวสารสนตภาพ มลนธเพอการศกษาประชาธปไตยและการพฒนา

เหนรวมกนวา หากจะลดความรนแรงในพนท คงตองหาหนทางเพมศกยภาพการ

ทำางานของเจาหนาทของรฐใหเขมแขงยงกวาเดม เพราะเงอนไขสำาคญของการ

สรางสรรคสนตภาพในสภาวะเชนนคอ การฟนคนความมนใจระหวางคนของรฐกบ

ประชาชนในพนทและสรางความเขมแขงใหกบสายสมพนธระหวางผคนทแตกตางกน

ในทางวฒนธรรมใหมนคง

ศนยขาวสารสนตภาพเหนวา วธหนงทจะชวยสนบสนนงานของรฐใหคน

ของตนทำาหนาทเปนสะพานเชอมกบผคนทแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม

คงตองเสรมสราง “ทกษะวฒนธรรม” ใหกบพวกเขา จงไดนำาความคดนไปหารอกบ

ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล ผอำานวยการศนยมานษยวทยาสรนธร (ในขณะนน)

ในป 2551 นนศนยมานษยวทยาสรนธรกำาลงดำาเนนงานวจยวาดวยความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมโดยเฉพาะในหมชาวมสลม เราเหนพองกนวา ควรนำาขอมลเทาทม

มาประมวลเปนหนงสอเพอใชพลงทางวฒนธรรมสรางสะพานความสมพนธท

เขมแขงระหวางรฐกบประชาชน ทกฝายทเกยวของเหนพองตองกนวา ควรเชญให

(9)

2 เดชา ตงสฟา, “ อาน “คมอขาราชการ” เขยนพนทวฒนธรรม: วาทกรรมวฒนธรรมของรฐไทย กบพนทในระหวางไทย-มาเลเซย” ใน ชยวฒน สถาอานนท (บรรณาธการ), แผนดนจนตนาการ: รฐและการแกปญหา

ความรนแรงในภาคใต (กรงเทพฯ: มตชน, 2551)

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 3

อ.แพร ศรศกดดำาเกง จากมหาวทยาลยศลปากร ประมวลทดสอบขอมลเชงวฒนธรรม

เทาทมและพฒนาขนเปนหนงสอ ทกษะวฒนธรรม เลมทปรากฏอยน

หนงสอเลมนพมพครงแรก 10,000 เลมเมอตนป 2552 และตองตพมพ

ซำาอก 15,000 เลมเมอเดอนพฤษภาคม ปเดยวกน ในจำานวนดงกลาวมหาวทยาลย

สงขลานครนทรสนบสนนงบประมาณการพมพ 10,000 เลมเพอใชมอบใหกบ

นกศกษาใหมของมหาวทยาลยในวนปฐมนเทศ สวนทเหลอเปนความตองการ

ทงจากกองทพ และศอ.บต. เพอใชประกอบการฝกอบรมผคนมากหลายโดยเฉพาะ

จากภาครฐใหพวกเขา “ไว” ตอความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมในพนท

จะไดเขาใจพลงของวฒนธรรมอนจะชวยใหทำาหนาทของตนในจงหวดชายแดน

ภาคใตอยางเขมแขงยงขน

หนงสอ ทกษะวฒนธรรม ทตพมพใหมเลมนเปนพนฐานของการทำางาน

ฝกอบรมทกษะวฒนธรรมโดยอาศยวทยากรทงในและนอกพนทจดโครงการให

คนของรฐและประชาสงคม ทงท เปนผใหญและทเปนเดกใน 5 ปทผานมา

ดวยความอนเคราะหของผคนมากหลาย โดยเฉพาะ ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) ซงใหการสนบสนนโครงการนอยางดยงตลอดมาทง ทานผอำานวยการ

ปจจบนคอ ดร.โสมสดา ลยะวณช อดตผอำานวยการคอ ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล

และ ผศ.สวรรณา เกรยงไกรเพชร วทยากรทปรกษาโครงการ คณวรานช ชนวรโสภาค

และ คณสมวงศ อไรวฒนา

(10)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�

นำ�ก�

รพมพ

ครงท

3

ความสนบสนนนชวยใหเราทำางานสรางสายสมพนธระหวางรฐกบประชาชน

โดยรวมงานกบนกวชาการจากมหาวทยาลยตางๆทงของรฐและเอกชน เชน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศลปากร สงขลานครนทร มหาวทยาลยอสลาม ยะลา

(มหาวทยาลยฟาฎอนในปจจบน) และมหาวทยาลยราชภฎสงขลา นอกจากนยง

ทำางานรวมกบหนวยราชการมากมายทงฝายทหารอยาง กอ.รมน. กองทพภาคท 4

โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา และฝายพลเรอนอยาง ศอ.บต. ฝายสาธารณสขและ

ฝายการศกษาตลอดจนเครอขายประชาสงคมในพนท

มกมผถามเสมอวา งานเชนนสงผลอยางไรตอการแกปญหาภาคใตท

เกดความรนแรงขนรายวน คำาตอบคอ ทงหนงสอทกษะวฒนธรรม และ โครงการ

ฝกอบรมผคนคงไมอาจแกปญหาความรนแรงทเกยวของกบเหตปจจยมากหลาย

ใหจบลงได แตนาจะสงผลใหคนของรฐเขาใจตนเอง เขาใจความเปนจรงแหง

ความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมทดำารงอย ความเขาใจเหลานนาจะชวย

ใหสายสมพนธระหวางผคนทแตกตางหลากหลายกนในทางวฒนธรรมเขมแขง

มนคง และอยดวยกนฉนมตรไดดขน

ชยวฒน สถาอานนท

ผอำานวยการศนยขาวสารสนตภาพ

มลนธเพอการศกษาประชาธปไตยและการพฒนา

19 กมภาพนธ 2557

(11)

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 3

ตลอดชวงเวลา 7 ปทผานมา ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

หนงสอทกษะวฒนธรรม: คมอว ธการขดกนฉนมตร ไดถกจดพมพรวม

ทงสน 3 ครง โดยจดพมพครงแรกและครงท 2 ในป 2552 และจดพมพ

ครงท 3 ในป 2556 ทามกลางสถานการณความรนแรงในพนทจงหวดชายแดน

ใตยงคงอย หนงสอทกษะวฒนธรรม: คมอวธการขดกนฉนมตรเลมนยงคง

มผหยบไปใชประโยชนอยางตอเนอง อาท ศนยอำานวยการบรหารจงหวด

ชายแดนใต (ศอ.บต.) ไดใหเจาหนาทนำาหนงสอคมอเลมนไปดดแปลงและ

จดพมพเปนคมอฉบบยอชอวา เรา “ตาง” กเปนเพอนกน โดยใชคมอฉบบนเปน

หนงสออานนอกเวลาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ในจงหวดชายแดนใต

หนงสอคมอเลมนยงไดถกสงตอใหกบกลมเปาหมายท เขารวมใน

การอบรมเชงปฏบตการทกษะวฒนธรรมภายใตโครงการทกษะวฒนธรรม ไดแก

ขาราชการทปฏบตงานในพนทสามจงหวดชายแดนใตทงฝายทหารและพลเรอน

ทหารพราน เจาหนาทสาธารณสข ศอ.บต. อาจารยโรงเรยนระดบมธยมศกษา

และในเดอนกรกฎาคม 2559 ทผานมา สำานกนโยบายและแผน สำานกงานปลด

กระทรวงมหาดไทยตระหนกถงความจำาเปนเรงดวนของสถานการณในพนทสาม

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 4

(12)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�

นำ�ก�

รพมพ

ครงท

4

จงหวดชายแดนใต จงขอรบการสนบสนนหนงสอทกษะวฒนธรรม: คมอวธการขด

กนฉนมตร เพอแจกจายใหแกสวนราชการตางๆ ในสงกด เพอสงเสรมใหเจาหนาท

ปฏบตงานในพนทหรอในระดบนโยบายมความเขาใจบรบททางวฒนธรรมเพอให

เกดการแกไขปญหาความรนแรงในพนทชายแดนใตอยางมประสทธภาพมากยงขน

ดงนน ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) จงจดพมพ หนงสอ

“ทกษะวฒนธรรม : คมอวธการขดกนฉนมตร” ครงท 4 ขน เพอเปนการสอสาร

ความรความเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรมไปสการใชงานเชงนโยบายและ

เชงปฏบตการอยางเปนรปธรรม และหวงวา หนงสอเลมน จะเปนสะพานเชอม

ใหผอานขามไปสพนทใหมทสามารถมองเหนววทวทศนของ “ความแตกตาง

หลากหลาย” ดวยใจทเปดกวางมากขน และมมมองใหมนจะนำาไปสความสามารถ

ในการอยรวมกนในบรบทความขดแยงของพนทจงหวดชายแดนใตได

ดร.โสมสดา ลยะวณช

ผอำานวยการศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

(13)

ทกษะวฒนธรรม

คำ�นำ�ก�รพมพครงท 4

นอกวชามานษยวทยา คำาวาวฒนธรรมมชวตอนรงโรจนแปลกประหลาด เพราะม

ผนำามาใหความสำาคญอยางยงจนมผลตอชะตากรรมของโลกในครสตศตวรรษท 21 เชน

บทความชนสำาคญททำาใหเกดการโตแยงถกเถยงกนมากทสดในชวงครงศตวรรษทผานมา

ของวารสาร Foreign Affairs เรอง “The Clash of Civilizations ?” ซงตพมพเมอ

ฤดรอนในป ค.ศ. 1993 ของ Samuel P. Huntington นกรฐศาสตรอเมรกนเรองนาม

ทเพงเสยชวต ประเดนสำาคญท Huntington เสนอคอ ความขดแยงระหวางผคนตาง

อารยธรรมอนเปนศนยรวมของวฒนธรรมจะเปนปญหายงใหญและอนตรายทสดของการเมอง

โลก คขดแยงสำาคญในความคดของเขาคอ อารยธรรมอสลามกบอารยธรรมตะวนตกซงเขา

เหนวาประกอบดวยอารยธรรมยโรป อเมรกาเหนอ และละตนอเมรกา วากนวาแนวคด

ของเขากลายเปนสดมภหลกของการเมองโลกทถกกำาหนดรางโดยจกรวรรดอเมรกนโดย

เฉพาะหลงเหตการณกอการรายเมอวนท 11 กนยายน ค.ศ. 2001 ซงดเหมอนจะชวยยนยน

ความแมนยำาทางความคดของเขายงขน

ทกษะวฒนธรรม: คมอวธก�รขดกนฉนมตร

(14)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

ทงหมดนแปลวาปจจบนในสายตาของนกวชาการสงคมศาสตรไมนอย “วฒนธรรม”

กำาลงกำาหนดรปแบบทศทางของการเมองของโลก

แตเพราะ “วฒนธรรม” เปนคำาสำาคญ (หรอสำาหรบหลายคนอาจสำาคญทสด)

ในวชามานษยวทยา ดวยเหตนจงมบทถกเถยงกนมากถงสถานะของคำาน จนปจจบน

ในแวดวงวชาการสงคมศาสตร แนวคด “วฒนธรรม” ในฐานะอะไรบางอยางท

แขงกระดาง ตายตวไมแปรเปลยนกำาลงถกโตแยงตงคำาถามจากฐานคดทวา วฒนธรรม

เปนสงซงไมอยกบท แขงนง หรอเปนสมบตประจำาถน แตกำาลงถกทำาใหแพรกระจาย

ขยายตวไมถกคมขงอยเฉพาะท เพราะตวเขตแดนพนทนนเองไมไดกอรางสรางรปขน

จากเสนเขตแดนทคงตวแขงนงอกตอไป (deterritorialized) และถกทำาใหแปรสภาพ

เชอมตอผสมผสานกบสงอนตลอดเวลา (hybridization)

ถาเชนนน ตำาแหนงแหงทของหนงสอ ทกษะวฒนธรรม: คมอวธการขดกน

ฉนมตรชายแดนใต ซงอาจารยแพร ศรศกดดำาเกง นกมานษยวทยาชาวยะลาจาก

มหาวทยาลยศลปากรรวบรวมเรยบเรยงขน ดวยความรวมมออยางดยงของนกวชาการ

ทองถนมากหลายอยตรงไหน

คงตองเรมจากความเขาใจวา แนวคด “ทกษะวฒนธรรม” ซงใชเปนชอหนงสอน

มทมาจากงานศกษาชนสำาคญเมอสองทศวรรษทแลวของ Roger C. Smith และ Stev

F. Lischin ในงานเขยนเรอง “The Culturally Fluent Leader of the Twenty-

First Century” [The Center for the Reconstruction of Human Society

(Ed.), Global Human Family Looking at the 21st Century (Seoul: Kyung

Hee University Press, 1987), pp. 243-265] Smith และ Lischin เหนวาโลก

ในศตวรรษท 21 จะเผชญกบความเปลยนแปลงใหญ 6 ประการคอ จำานวนและ

(15)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

องคประกอบของประชากร, เศรษฐกจและการกระจายทรพยากร, การกระจายตว

ของ ขอมลขาวสารไปทวโลก, คณคาและความเชอ, ความคาดหวงทางสงคม และการ

เชอมโยงพงพงระหวางกนในโลก เพอเผชญกบความเปลยนแปลงเหลานผนำาทงหลาย

ตองเตรยมตวพฒนาความเขาใจลกษณะแตกตางระหวางวฒนธรรมโดยเฉพาะในประเดน

เรองคณคาและความเชอพนฐาน แนวคดเรองเวลาของผคนทตางกน วธคด และ

แนวทางการตดสนใจ ทงสองคดวา การเตรยมตวเผชญความแปรเปลยนแตกตาง

ดงกลาวเปนไปไดกดวยการพฒนาลกษณะความเปนผนำาทม “ความคลองทาง

วฒนธรรม” (culturally fluent leadership) ซงประกอบดวยทกษะ 8 ประการคอ

1. การเขาใจตนเองทงความเชอพนฐาน และรากฐานทางวฒนธรรมของตน

2. การเขาใจความเปนจรงทางวฒนธรรมอนๆ ของคนอน

3. มแนวคดหลกในการดำาเนนชวต เชน แนวทางจรยศาสตรในการตดสนผด-ถก

4. การมองโลกในภาพกวางทครอบคลมกวางขวาง ขณะเดยวกนกใหความสำาคญ

กบอนาคต

5. สามารถเอาใจเขามาใสใจเรา รวธฟงคนอน และสอสารเขาถงเขาได

6. มทกษะในเชงวชาชพของตน

7. มทกษะในเชงกระบวนการทำางานเพอเชอมโยงทรพยากรจากตำาแหนงแหงทตางๆ

และสามารถทำางานรวมกบผอนได

8. มความสามารถเปนผนำา

แมความคดของ Smith และ Lischin จะเกยวของกบการศกษาความเปนผนำา

เปนหลก แตกสำาคญสำาหรบงานสรางและพฒนาทกษะวฒนธรรมเชนนเพราะเหตผลหลาย

ประการ คอ

(16)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

ประการแรก พวกเขาเหนวาการเผชญกบปญหาใหญๆ ของโลกตองอาศยผนำาทม

“ความคลองทางวฒนธรรม” จงจะชวยพาสงคมฝาขามอปสรรคตางๆ ไปได

ประการทสอง พวกเขาเลอกใชคำาวา “ผนำาทมความคลองทางวฒนธรรม” ซงนาจะ

หมายถงการคดถงวฒนธรรมเหมอนกบการใชภาษา (เชน ฝรงคนนนใชภาษาไทยไดคลอง

ทงพดและเขยน หรอ ชาวจนคนนนพดภาษามลายไดคลอง) เพราะภาษาเปนภาพปรากฏ

อยางหนงของวฒนธรรม

ประการทสาม ในแงนภาษากเชนเดยวกบวฒนธรรมคอ มไดหยดนงตายตว แตแปร

เปลยนไปตามสภาพของโลก สงคม รวมกระทงบรบทแหงการใชภาษา (เชน การกลาวคำา

วา “หยด” จะทำาใหมลกษณะเปนคำาสงหรอคำาขอรอง จะหยาบหรอสภาพกทำาไดดวยการ

เพมคำาบางคำา หรอปรบสำาเนยง จงหวะจะโคนในการพดของผพด ขณะเดยวกนสงคมท

แปรเปลยนตลอดเวลายอมนำาพาภาษาจากทอนเขามาเปนสวนหนงของภาษาในชวตประจำา

วนในสงคมนนดวย เชนอทธพลของภาษาคอมพวเตอร หรอ ภาษาทมากบโทรศพทมอถอ

ตอภาษาในชวตประจำาวนของคนทวโลก) และ

ประการทส ถาความคลองทางภาษา (language fluency) เปนทกษะทพฒนาให

ดขนได และภาษากเปนภาพปรากฏของวฒนธรรม จงนาจะหมายความวาทกษะวฒนธรรม

นาจะปรบปรงใหดขนได โดยเฉพาะในแงของการเขาใจวฒนธรรมผอนทตางจากตน การ

เหนตำาแหนงแหงทของตนในบรบททางวฒนธรรมทแปลกออกไป ฟงเขาไดยน พดใหเขา

ฟงไดรเรอง บนฐานของการพยายามเอาใจเขามาใสใจเรา มองชวตและความตายทอยตอ

หนาในภาพกวางดวยความหวงรวมกนในอนาคต เพอเผชญกบปญหา ความขดแยงโดย

เฉพาะชนดทถงตาย (deadly conflicts) เชนทกำาลงดำาเนนอยในพนทจงหวดชายแดน

ภาคใตมาเปนปท 5 คราชวตผคนทงชาย-หญง สามญชน-คนของรฐ ทงทเปนพทธและ

มสลมไปแลวกวาสามพนคน

(17)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

(18)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

นอกจากภมทศนทางวชาการขางตนแลว ทกษะวฒนธรรม ยงดำารงอยในภมทศนทาง

ความคดระหวางฝายราชการไทยทแมจะตระหนกในความสำาคญของวฒนธรรม แตอาจยง

ไมเหนศกยภาพอนไพศาลของการทำางานวฒนธรรมเพอเผชญกบปญหาความขดแยงอยาง

จรงจง และอกฝายหนงทพรอมจะแปลงวฒนธรรมเปนสงสำาเรจรป พรอมทจะ “ขาย” ให

แกผซอดงทเกดขนกบโลกธรกจในสองทศวรรษทผานมา จนมการผลต “คมอ” เพอการ

จดการทางวฒนธรรมกนแพรหลาย [เชน John Mole, Mind Your Manners: Managing

Business Cultures in Europe (London: Nicholas Brealey, 1995)]

เพราะ ทกษะวฒนธรรม มทมาจากชวตจรงของผคนซงแตกตางหลากหลายใน

พนท เพราะวฒนธรรมเปนคำาและแนวคดทมชวตไมใชจกรกล และเพราะผอานเองกคงจะ

คดนำา ทกษะวฒนธรรม เลมนไปใชในแบบวถทเหมาะกบโลกชวตของตน หนงสอเลม

นจงมใช “คมอ” ในเชงกลไก แตเปน “คมอ” ในความหมายของการเปนเพอนคคด

ทางวฒนธรรมใหเผชญกบปญหาความหลากหลายแตกตางของผคน และตำาแหนงแหงท

ของตนในความแตกตางนนอยางสรางสรรค

ในแงน ผอานทนำา ทกษะวฒนธรรม ไปใชงาน ยอมมบทบาทปรบปรงหนงสอนให

เปน “คมอ” ของตนผานประสบการณของตนเองได

(19)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คมอว

ธก�รขด

กนฉน

มตร

มคนถามขาพเจาวาหวงอะไรจากงานเขยนอยาง ทกษะวฒนธรรม เลมน

ขาพเจาตอบตรงๆ วา ถาผคนทเกยวของอยกบความขดแยงทถงตายในสงคมไทย

นำาไปอาน และตระหนกวาเราแตกตางกนทางวฒนธรรม แตยงพอมหนทางพฒนาความ

สามารถของทกฝายใหสามารถเขาใจกน และอาจถงขนเอาใจเขามาใสใจเราได บางทความ

สามารถทางวฒนธรรมเชนนอาจมผลทำาใหความรนแรงทกำาลงคกคามชวตของผคนในพนท

นอยลงบาง แมเพยงชวตเดยวกคมแลว

มกราคม 2552

ชยวฒน สถาอานนท

ศนยขาวสารสนตภาพ,

มลนธเพอการศกษาประชาธปไตยและการพฒนา

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

โครงการหนงสอวฒนธรรมสามจงหวดชายแดนภาคใตเรมงานตงแตปลาย

ป 2547 โดยศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) มวตถประสงคหลกคอ

เพอสรางความเขาใจขามพรมแดนวฒนธรรม สำาหรบผอานทเปนขาราชการทปฏบต

งานในจงหวดชายแดนภาคใต และสาธารณชนทวไปทนาจะมความรพนฐานเกยวกบ

วฒนธรรมทแตกตางในสงคมไทย

ดวยความพยายามทจะนำาเสนอวฒนธรรมและวถชวตของผคนจาก

ประสบการณจรงของคนในทองถน หนงสอเลมนจงเรยบเรยงขนจากขอมล 2 สวน

คอ ขอมลจากเอกสาร และภาคสนามทมคณะทำางานประกอบดวย ทมบณฑต

อาสา มหาวทยาลยสงขลานครนทร ในพนทปตตาน ยะลา และนราธวาส ทมงาน

โครงการสทธ เสรภาพ ตวแทนจากศนยการศกษานอกโรงเรยนจงหวดปตตาน ทม

งานจากศนยมานษยวทยาสรนธร นกวจยชาวบานจากอำาเภอบาเจาะ นราธวาส

อำาเภอกรงปนง อำาเภอบนนงสตา ยะลา อำาเภอปะนาเระ อำาเภอยะหรง อำาเภอ

ยะรง ปตตาน โดยไดรบความอนเคราะหอยางดยงจากผชวยศาสตราจารยปยะ

กจถาวร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน และ

อาจารยโชคชย วงษตานเปนผประสานงาน จนกระทงชวยตรวจทานความถกตอง

คำ�นำ�ผเขยน

(20)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ผเขย

น

* เรอง ชอตวละคร และหมบานของเลาะหกบไกในหนงสอเลมเปนชอสมมต หากเรองราว ชอ และ

สถานทไปพองกบบคคล และสถานทใด ตองขออภยมา ณ โอกาสน

ทมงานขางตนเรมตงแตรวมกนคด คนหาและรวบรวมคำาถามทเปนขอสงสย

อนเกดจากการอยรวมกนของผคนตางวฒนธรรม เพอชวยกนหาคำาตอบสำาหรบเปน

ขอมลในการเขยนหนงสอเลมน ทมบณฑตอาสาเปนคณะทเกบขอมลเกยวกบประวต

ความเปนมาของชมชน ประเพณ พธกรรม และชวตประจำาวนของผคนในหมบานใน

สามจงหวดชายแดนภาคใต

หลงจากไดขอมลจากทองถนจำานวนมากพอ จงไดเรมตนวางโครงเรองและ

ตวละครของหนงสอ* คอ เดกชายเลาะห เดกชายไก และเดกหญงจ แสดงใหเหน

กระบวนการทางวฒนธรรมทกลอมเกลาใหเดกๆ เหลาน เปนมลาย พทธ มสลม และ

จน ทมงานตกลงกนวาจะใหเดกสามคนนเปนผบอกเลาการเรยนรและปรบตวเพออย

รวมกนในชวตประจำาวนทเตมไปดวยความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม รวมทง

การเปลยนแปลงในสามจงหวดชายแดนภาคใตดวย

ขณะท เขยนหนงสอเลมนผ เขยนไดคนพบอะไรหลายสงหลายอยาง

สงสำาคญทสดทไดคนพบคอความไมร เมอแรกทรบงานนจากศนยมานษยวทยาสรน

ธรผเขยนคดวาคงไมยากทจะเขยนเรองราวของคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตท

ตวเองเคยอยตงแตเลกจนโต แตเมอไดเขยนจรงๆ จงไดรวาทเคยคดวารกลบไมรเลย

(21)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ผเขย

น

หรอรไมกระจาง การเขยนถงชวตและวฒนธรรมของคนในพนทเปนเรองทยาก

มรายละเอยดมาก และออนไหวเปนอยางยง

เมอหนงสอเลมนพมพครงแรก เดอนมกราคม 2552 แลวไดแจกจายไป

ยงผอาน ผเขยนไดรบความคดเหนตอบกลบมาอยางทวมทน ทงทเปนความเหน

ในภาพรวมของหนงสอ จนกระทงการแกไขเนอหาในเรองของศาสนาและภาษา

ผเขยนจงขอขอบคณผอานทใสใจในรายละเอยดดงกลาวเปนอยางยง

กอนทจะจดพมพครงทสอง เดอนพฤษภาคม 2552 ศนยมานษยวทยาสรนธร

ไดตระหนกถงความคดเหนตางๆ ของผอาน จงไดจดใหมการปรบปรงแกไข

เนอหาโดยผทมความรทางดานวฒนธรรม ศาสนา และภาษา อกครงหนง อยางไร

กตามผเขยนเชอวาหนงสอทกษะวฒนธรรมทพมพครงท 2 ยงคงไมสมบรณ

เนองดวยความแตกตางหลากหลายในรายละเอยดปลกยอยทางวฒนธรรม ศาสนา

และภาษาของสามจงหวดชายแดนภาคใต ดงนนหากมขอผดพลาดประการใด

ผเขยนขออภยมา ณ ทนดวย

สดทายนผเ ขยนขอขอบคณ ดร. ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล

ผอำานวยการศนยมานษยวทยาสรนธร ทใหโอกาสผเขยนในการทำาหนงสอเลมน

รศ. ดร. ชยวฒน สถาอานนท สำาหรบโอกาสตางๆ คำาแนะนำาทอาจารยมอบใหเสมอ

(22)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ผเขย

น

หมายเหตเกยวกบการสะกดคำา ภาษาทใชในชวตประจำาวนของประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใตมหลายภาษาดวยกน นอกจากนนยงออกเสยงแตกตางกนไปตามทองถน หนงสอเลมนจะใชคำาทเปนภาษามลายสำาเนยงทองถนเปนหลก โดยสะกดตามการออกเสยงของผใหขอมลและบางกรณจะวงเลบคำาแปลภาษาไทย คำาในภาษาอาหรบซงเปนทมาของคำาทองถน หรอบางกรณจะวงเลบคำามลายกลางไวเทยบเคยง

รวมทงคำานำาของหนงสอเลมน ขอบคณญาต พนอง และเพอนๆ ทไดใหคำาตอบ

ทกคำาถามยามมขอขดของสงสย ขอบคณผใหขอมล ผวจย ผอาน ผใหคำาแนะนำาใน

การปรบปรงทกทานมา ณ โอกาสน

แพร ศรศกดดำาเกง

ภาควชามานษยวทยา

คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

11 พฤษภาคม 2552

(23)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

คำ�นำ�

ผเขย

น

หนงสอนเขยนสำาหรบใคร?

หนงสอเลมนในเบองตนเขยนเพอเปนคมอสำาหรบขาราชการและผปฏบตงานทจะเขาไปทำางานใน

จงหวดชายแดนใต โดยพยายามจะเขยนเปนเรองเลาทมชวต โดยมพนฐานจากการคนควาทางวชาการ แต

เรยบเรยงใหอานไมยากนก มภาพประกอบใหนาอาน

นอกจากเจาหนาทแลว นกเรยนนกศกษาระดบมธยม ปรญญาตร และผสนใจทวไป ทอยในภมภา

คอนๆ และตองการมพนฐานเกยวกบการดำารงชวตของคนในจงหวดชายแดนใต โดยเฉพาะดานทเกยวกบ

ประเพณ วฒนธรรม กสามารถอานไดเชนกน

ทานจะคาดหวงอะไรจากหนงสอเลมน?หนงสอเลมนมไดอธบายหลกการทางศาสนา ไมวาจะเปนมสลม พทธ หรอความเชอคนเชอสายจน

หากเลาถงการดำาเนนชวตซงองอยกบหลกศาสนามากกวา แตกพยายามทจะใหมความสมดลระหวางการปฏบต

กบหลกการ โดยไมทำาใหมรายละเอยดรงรงมากเกนไป หากทานประสงคจะไดคำาอธบายเกยวกบหลกศาสนา

โปรดศกษาเพมเตมจากหนงสอและเอกสารอนๆ

เนองจากวถชวต วถปฏบต ของทงคนพทธ มสลม จน ตางกมความแตกตางหลายหลายตาม

ทองถนตางๆ ในจงหวดชายแดนใต ภาษา การออกเสยง สำาเนยงถน ศพททใชเรยก การสะกด ลวนม

หลายแบบ และแปรเปลยนไปตามพนทตางๆ นอกจากนนคนตางวย กยงใชศพท และถอยคำาสำานวนท

ตางกนอกมากแมจะพดภาษาเดยวกนกตาม หนงสอเลมนไมไดพยายามจะสรางมาตรฐานทางภาษาและ

วฒนธรรม เราไดอาศยขอมลทเกบมาโดยนกวจยซงเปนคนทองถนตางๆ ดงนนทานผอานทเปนคนใน

ชายแดนใต จงอาจจะพบวา มศพทหลายคำา หรอประเพณปฏบตบางประการ ทแตกตางจากททานคนเคย

ขอแนะนำ�ในก�รใชหนงสอ

(24)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ขอแน

ะนำ�ในก

�รใชหน

งสอ

อย สวนการสะกดศพทภาษาอาหรบเปนอกขระไทยนน ทำากนหลายแบบ ผเขยนและคณะผจดทำาไมได

มความเชยวชาญในเรองน เราพยายามอางองจากเอกสาร และเลอกใชการสะกดทดอานงาย แตกอาจมการ

สะกดทผดเพยนไปบาง

ทานจะใชหนงสอเลมนอยางไร?สำาหรบคนตางถนทตองไปปฏบตงานในภาคใต ทานสามารถจะเลอกอานได ไมจำาเปนตองอาน

ตงแตตนจนจบ หนงสอเลมนมใชคมอชนดพกพา หรอใหคำาตอบสำาเรจรปเสยทเดยว แตเปนการใหขอมล

เทาทไดประมวล กลนกรองและถายทอดออกมาได ซงเราหวงวาจะเปนพนฐานใหเกดความเขาใจ และใช

วจารณญาณในการปรบตวใหเหมาะกบแตละสถานการณ

สำาหรบทานทคนเคยอยกบเนอหาของวถชวตในชายแดนใต ทานอาจพบวาเนอหาของหนงสอม

ความผดแผกแตกตางจากความคดเหนและการปฏบตของทานอยบาง ซงแสดงถงความหลากหลายและ

รมรวยของวฒนธรรมในชายแดนใต ทานอาจจะใชหนงสอเลมนเปนชองทางในการพดคยกบเพอนตางศาสนา

วฒนธรรมของทาน เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรมากยงขน

สำาหรบทานทเปนผสนใจทวไป ทานสามารถเลอกอานเฉพาะททานสนใจไดเชนกน เนองจาก

แตละตอนคอนขางสมบรณในตวเอง เราหวงวาหนงสอเลมนจะชวยใหทานเกดความสนใจทจะเรยนรวฒนธรรม

ของคนกลมตางๆ ทอยรวมสงคมเดยวกนกบทานตอไป

หากทานมขอสงสย ขอทวงตง ขอแนะนำาเกยวกบเนอหาของหนงสอ โปรดตดตอไดทศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) 20 ถนนบรมราชชนน เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170

(25)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ขอแน

ะนำ�ในก

�รใชหน

งสอ

กำาปงดาแลบเกะ หรอ “หมบานในเขา” แฝงตวอยในเทอกเขาสนกาลาครนบเวลาไดเกอบศตวรรษ

เลากนวาคนทเขามาตงรกรากในพนทแหงนเปนกลมแรกคอ ออแฆนาย หรอคนมลายดวยเหนวาพนทแหงนอดมสมบรณดวยแมนำาทไหลลงมาจากเทอกเขาทอดตวยาวสทองทะเลทปากอาวปตตาน ตอมาคนไทยพทธ

เกอบ 20 ครอบครวไดโยกยายตามเครอญาตมสลมเขามาทำาสวนผลไมและยางพารา กลมสดทายทเขามาตง

บานในกำาปงนคอคนจน ทเมอแรกเพยงเดนทางผานมาคาขายแลกเปลยน ตอมาเหนหมบานแหงนยงไมมราน

คาจงเขามาตงรานขายของชำา และบางครงกรบซอผลผลตจากสวนไปสงขายตอในเมอง

ผคนกวา 70 หลงคาเรอนทอาศยอยรวมกนมาเนนนาน มความเชอในศาสนาทแตกตาง แตยง

ผกพนใกลชด เพราะบางมบรรพบรษรวมกนมา บางเปนเพอนบาน เพอนเลน เพอนเรยน นานๆ ครงกมการ

แตงงานระหวางคนตางศาสนา สายสมพนธทงทเปนเครอญาต และคนหมบานเดยวกน ทำาใหเกดการเรยนรใน

การปรบตวเพออยรวมกน แมจะไมรจกและเขาใจหลกธรรมคำาสงสอนทางศาสนาของแตละฝาย แตชาวพทธ

กเรยนรจากวถชวตประจำาวนวาญาต หรอเพอนมสลมมสงทตองทำาและหามทำาหลายอยาง เชน กนอาหาร

บางอยางได ตองละหมาดทกวน วนละ 5 เวลา มพธกรรมทเกยวกบการเกด เจบปวย และตาย รวมถง

ประเพณในรอบ 1 ปทแตกตางจากคนไทยพทธ และคนจน

ดวยความเชอทแตกตางกน หมบานแหงนจงมศาสนสถานสำาคญ 2 แหง คอมสยดดาแลบเกะ และ

วดในเขา ซงตงอยไมหางกนมากนก ภาพโตะอแมเขาไปคยกบเจาอาวาสในบรเวณวด หรอเจาอาวาสไปเยยม

โตะอแมทบรเวณมสยด เปนภาพทคนหมบานนชนตา เมอมประเพณทเกยวของกบชวต ไมวาจะเปนพธกรรม

โกนผมไฟเดก แตงงาน หรองานศพ ทกคนในหมบานตางไปชวยงาน หรออยางนอยไปรวมงาน

ลานกวางหลงหมบานยงเปนพนทพบปะของวยรนผชายทมกมาเตะฟตบอลดวยกน ในขณะทราน

แรกเรมทกษะวฒนธรรม

(26)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

แรกเรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

นำาชาปากทางเขาหมบานเปนทแลกเปลยนขาวสารของผชายตงแตวยรนถงผสงวย สวนพนทของผหญงมก

จะเปนใตตนไมใหญรมแมนำา ซงเปนททำางานเลกนอยไปพรอมกบพดคยถงเรองราวตางๆ

ในอดตแมนำาเปนแหลงอาหารและเสนทางคมนาคมในการตดตอกบดนแดนภายนอกในบางฤดกาล

แตเสนทางหลกทใชกนเพงจะเปลยนเปนถนนคอนกรตเมอประมาณ 15 ปทผานมา ดวยความอดมสมบรณ

ของผนปาและแหลงนำา ผคนในหมบานแหงนจงทำามาหากนดวยการเพาะปลกพชผกและผลไม เมอยางพารา

กลายเปนพชเศรษฐกจของประเทศไทย ชาวบานในหมบานกเรมปรบสวนผลไมมาเปนสวนยาง ในขณะทบาง

ครอบครวยงคงปลกผกและผลไมพนถนทงทเรยน มงคด เงาะ ลองกอง ลก ลางสาด ละไม ฯลฯ

ชาวกำาปงดาแลบเกะจะนำาผลผลตทไดไปขายยงตลาดในเมองยะลา ซงใชเวลาเดนทางประมาณ 1

ชวโมง เมอกอนในหมบานมรถกระบะไมกคน ดงนนทงไทยพทธและมสลมตางนำาผลผลตตดรถเพอนบาน

เขาเมองไปดวยกน บางคนจะฝากคนจนเจาของรานชำานำายางพาราเขาไปขายใหรานรบซอในตลาดเวลาท

คนจนเขาเมองไปซอของมาขายทราน เวลาผานไป รถกระบะในหมบานเพมจำานวนมากขนเรอยๆ การ

พงพงองอาศยกนเชนนเรมลดนอยลงไปดวย โดยเฉพาะเมอหนมสาวออกจากบานไปทำางานในเมองมากขน

โอกาสทจะพบเจอญาตพนองเพอนบานลดลงไปเชนกน

เดกๆ มสลมในหมบานจะเรมเรยนวชาศาสนาเปนวชาแรกในชวต พอแมจะเรมสงลกหลานไปเรยน

ทโรงเรยน ตาดกา เมออายถงเกณฑทจะตองเขาเรยนภาคบงคบเดกๆ ทงมลายมสลมและไทยพทธจะเขาไป

เรยนชนประถมในอำาเภอธารโต ซงอยหางจากหมบานประมาณ 15 นาท หลงจากเรยนจบชนประถมปท

6 แลว นกเรยนมสลมบางสวนจะไปเรยนตอทสถาบนการศกษาปอเนาะ บางสวนไปเรยนทโรงเรยนเอกชน

สอนศาสนาอสลาม นกเรยนมสลมจำานวนไมมากนกจะเขาเรยนในโรงเรยนมธยมประจำาจงหวด หรอโรงเรยน

(27)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

แรกเรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ยะลาบำารง-ผดงประชา โรงเรยนมธยมเอกชนทไดรบทนสนบสนนจากมลนธของคนจนทเทศบาลเมอง

ยะลา สวนนกเรยนไทยพทธสวนใหญจะไปเรยนตอทโรงเรยนมธยมในตวเมองเชนกน และบางสวนอาจเลอก

ไมเรยนตอแตไปทำาสวนหรอประกอบอาชพอนๆ

เลาะห เดกชายชาวมลายมสลม เกดทดาแลบเกะ พอของเลาะหเปนคนจากปตตานแตเมอแตงงาน

กบแม จงยายมาเปนโตะครสอนศาสนาใหกบเดกหลายรนในหมบาน แมเลาะหทำาสวนผลไมและบางครง

นำาผลผลตจากสวนไปขายทตลาดเมองยะลาดวยตวเอง เลาะหมพนอง 3 คน คอ พสาว นองชาย และ

นองสาว ตายายและญาตฝายแมของเลาะหเกอบทงหมดตงรกรากอยในหมบานน

ไก เดกชายไทยพทธเกดปเดยวกบเลาะห พอแมของไกเปนเพอนกบพอของเลาะห พอแมของไกเกด

และเตบโตทกำาปงดาแลบเกะ เมอเรยนจบวทยาลยครยะลากกลบมาเปนครสอนอยทโรงเรยนประถมในตวอำาเภอ

ครอบครวของไกมสมาชก 6 คนคอ พอ แม ไก นองสาว ยาย และตา ญาตพนองทงฝายพอและแมกตง

บานเรอนทงในหมบานและในอำาเภอเมองยะลา

เลาะหและไก เตบโตมาในกำาปงเดยวกน แมวาบานจะไมไดอยชดตดกน แตทงสองกเตบโตและ

เปนเพอนเลน เพอนรวมโรงเรยนมาดวยกน จนกระทงยายเขาไปเรยนในเมองยะลา ทงสองกยงคบหาเปน

มตรรกของกนและกน

เทศบาลเมองยะลาเปนทตงของสถานทราชการสำาคญของจงหวด โรงเรยนมธยม โรงเรยนพาณชย

โรงเรยนอาชวะ และมหาวทยาลยราชภฏยะลา นอกจากนยงเปนทตงของตลาดผลไมใหญทผคนจากหมบาน

และอำาเภอตางๆ นำาพชผลจำานวนมากมาขายในชวงเดอนกรกฎาคม-กนยายน รานคายางจำานวนไมนอยกตง

(28)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

แรกเรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

อยในเมอง เมองยะลาจงมคนจนทประกอบอาชพคาขายอยมากพอๆ กบคนมลายและคนไทยพทธ

จ เดกผหญงผวขาว ตาเลก ลกสาวรานขายผาชาวจนฮกเกยนในตลาดยะลา เกดและเตบโตในเมอง

ทเปนศนยกลางการคาและหนวยงานราชการในทองถน วถชวตของจจงหางไกลกบผทอาศยอยในหมบาน ท

เธอเคยรจกไดพบเหนบางยามทตามแมไปรวมงานตางๆ ทบานลกคาขาประจำา เมอจเขาเรยนในโรงเรยนมธยม

จงไดเจอกบเพอนจากหมบาน คอ เลาะห กบ ไก

เมอเลาะหและไกยายเขามาเรยนหนงสอในเมองยะลาทำาใหไดพบกบจ ทง 3 คนจงไดเรยนรความแตก

ตางทางความเชอและวฒนธรรมทไมไดอยในหลกสตรหรอวชาใด หากเปนการเรยนรโดยธรรมชาตจากการได

พบปะสงสรรค ความรทไดมาจากการอยรวมกนในโรงเรยนยงคงตดตวมาใชในการปฏบตตอผคนทแตกตาง

ดำาเนนชวตในสงคมทมความหลากหลายทางวฒนธรรม (29)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

แรกเรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

�รบญ

30

คำานำาของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) (3)คำานำาการพมพครงท 2 (7)คำานำาการพมพครงท 3 (8)คำานำาการพมพครงท 4 (12)ทกษะวฒนธรรม : คมอวธการขดกนฉนมตร (14)คำานำาผเขยน (20)ขอแนะนำาในการใชหนงสอ (24)แรกเรมทกษะวฒนธรรม (26)

เมอเลาะห ไก และจเกดมา 2แงเกาะห และบอเลาะมโละ 4พาเดกขนเปล เปดปาก พาเดกลงลาง 6หดสมาแยแตวยเยาว 7ใสบาตรตอนเชา กราบพระกอนนอน 12เยนไมวาง เสาร-อาทตยไมไปไหน 14ภาษาของเธอ ภาษาของฉน และภาษาของเรา 16อาหรบ ยาว รม มลาย หลายภาษาในชวตประจำาวน 18มาโซะยาว 23งานบวชนาใหญ 26มาแกแต ดมชาระดมทน 28

ส�รบญ

ตอนท เกดและโตในโลกศ�สน�

31

ทกษะวฒนธรรม สารบญ

โรงเรยนและนกเรยนโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม 30เดกปอเนาะ 34เสนทางการศกษาของเดกๆ มลายมสลม ในสามจงหวดชายแดนภาคใต 44สมาแยญอมาอะฮ หรอละหมาดวนศกร 46โตะอแม โตะคอเตะ โตะบลา 48บวะฮาญ การประกอบพธฮจญทมกกะฮ 50

รานของแมะกม 54กาเฮงกลบง สำาหรบผหญง กะปเยาะห สำาหรบผชาย 56อาหารอสลามทรานโกฮบ 64มาแกแตกอดากอป 66“แขก” ของใคร ใครเปน “แขก” 68มสสมมภรรยาได 4 คนจรงหรอ 70เลาะหรงเกยจสนข? 72“อาหารอสลาม” ไมใชแคไมมหม 74รปเคารพทกราบไหวไมได 76มาแกปโละ มากนเหนยวกน 77

ตอนท เรยนศ�สน� เลอกท�งชวต

ตอนท เรยนโลกนอกกำ�ปง ฝกฝนทกษะวฒนธรรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

�รบญ

32

เดอนในศาสนาอสลาม 80เมาะโละหรอเมาลด วนรำาลกถงนบ 88วนสำาคญของชาวจน 92“เทกระจาด” เทอะไร เทใหใคร 101วาดวยประเพณของชาวไทยพทธ 104“ชงเปรต” งานบญใหญในเดอนสบ 110ชกพระ ลากพระ 112วนสำาคญทางศาสนา 116ไปดมะโยง 118ตะโละมาเนาะ มสยดไมเกาแก 120มสยดดาโตะ มสยดชายเล 122คนชายเล 124ความสญเสย 128อดต ปจจบน และอนาคต 131 132

คำาศพท 140บทเรยนวาดวยคำาศพทเครอญาต 145

ตอนท ส�มจงหวดช�ยแดนภ�คใต โลกหล�ยวฒนธรรม

บรรณ�นกรม ภ�คผนวก

ตอนท 1 เกดและโต

ในโลกศาสนา

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

2

เมอเลาะห ไก และจ เกดมา

เมอเดกชายดอเลาะหลมตาขนมาดโลก อาเยาะ

(พอ) ของเลาะหได แบ (อาซาน) ทหขางขวา กอมะ (อกอมะห) ทหขางซาย เพอบอกใหเขารวาเขาเปนทารก

มสลม และตงชอใหเขาวาเลาะหตามบดาของทาน

ศาสดา คอ อบดลเลาะห

โดยทวไป ชาวมสลมมกตงชอใหลกตามชอ

ของศาสดา บคคลในประวตศาสตรอสลาม หรอชอ

ทเปนมงคล ทมความหมายด ชอเหลานมกเปนภาษา

อาหรบ ซงเปนภาษาแหงคมภรอลกรอาน ชอทไดรบ

ความนยมมากในกลมชาวมลายมสลม กเชน คอดยะห

ฟาตมะหหรอฟาตมา มฮมหมด ซ ง เปนนามของ

ทานศาสดา อบดลเลาะห และยซป ชอเหลานเปน

ภาษาอาหรบ ซงเมอชาวมลายมสลมนำมาใชตงชอ

ลกหลาน กจะสะกดและออกเสยงตางไปตามทองถน

เชน คอดยะหกลายเปนคอดเยาะห ฟาตมะหเปน

ฟาตเมาะห มฮมหมดเปนมะหะหมด อบดลเลาะหเปน

ดอเลาะห ยซปเปนยโซะ เปนตน

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

3

ชาวพทธกใหความสำคญกบการเลอกชอทเปนมงคลแกทารกเชนกน

ชาวพทธสวนใหญมกขอใหพระภกษทนบถอเปนผตงชอใหกบลกหลาน

เพอเปนสรมงคลในชวตของเดก ชอทมความหมายดกเชน พรทพย วรรณา

ในกรณทเปนเดกหญง สวนผชายกมกใหชอวาเจรญ หรอสมศกด เมอเดกชาย

ไกเกด พอแมของเขาไดเอาวนเดอนปเกดของไกไปใหพระทวดในหมบาน

ดดวงชะตาแลวตงชอให พระสงฆรปนนตงชอจรงใหไกวาสมศกด

ในหมชาวจน อากง (ปหรอตา) หรอผอาวโสในตระกล จะเปนผตงชอ

จนใหเดกทเกดใหมทกคน เดกชาวจนจงมทงชอจนกบชอไทย แมปจจบนน

เดกจนทเกดในเมองไทยจะพด ฟง เขยน หรออานภาษาจนไมได แตอยางนอย

พวกเขาจะตองเขยนชอเปนภาษาจนได หลายครอบครวยงคงตงชอเลนให

ลกหลานเปนภาษาจน เชนเดกผหญงมกชอจ ซงแปลวาไขมก หลงคอฉลาด

ลหมายถงหญงสวย สวนเดกชายมกชอหยง แปลวามชอเสยง หลงหรอเลง

แปลวามงกร หรอฮวด แปลวาเจรญ

เดกหญงจ จงมทงชอไทยวาพรทพย และชอจนวาเฉนจนจ หรอมกทอง

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

4

แงเกาะห (ภาษามลาย)

หรอ อากกอฮ (ภาษา

อาหรบ) เปนประเพณตาม

หลกการศาสนาอสลาม

เมอลกมอาย 7 วน พอแม

จะตองทำการเชอดสตว

พล ซ งอาจจะเปนแพะ

แกะ หรอววกได หากเปน

ลกชายจะตองเชอดสตว

2 ตว สวนลกสาวจะใช

สตวเพยง 1 ตว

แงเกาะห และบอเลาะมโละ

เมอเลาะหอายได 7 วน ญาตพนองและเพอนบานกมาทบานเลาะหกน

อยางคบคง รวมทงโตะอหมามซงเปนคนสำคญ เพราะวนนอาเยาะและมะ (แม)

จะทำ แงเกาะห หรอการเชอดสตวพล (อาจจะเปนแพะ แกะ หรอววกได) ใหเลาะห อนทจรง พอแมไมจำเปนตองทำแงเกาะหใหลกเมอเขาอายครบ 7 วน

แตจะทำเมอไรกไดกอนเดกอายครบสองขวบ (คอเมอฟนนำนมเรมขน)

เนองจากเลาะหเปนเดกผชาย อาเยาะจงเตรยมเชอดแพะหรอแกะ 2 ตว

ทมรางกายแขงแรงและมอายไมตำกวา 2 ป เปนการแสดงความยนด เนอแพะ

ทได นำมาทำอาหารเอาไวกนในครอบครว แบงใหญาตพนองและบรจาคใหคน

ยากจนเพอสรางความสมพนธทางสงคม

อาเยาะยงใหทำพธ บอเลาะมโละ หรอในบางพนทเรยกวา บกอมโละ (เปดปาก) และโกนผมเลาะหในวนเดยวกน มะอาบนำและแตงตวใหเลาะห

ตงแตเชา จากนนกใหเลาะหนอนบนเบาะแลวหมผาให กอนไปเตรยมของ

สำหรบใชในพธ คอ ไอยซมแซ (นำซมซม) อนทผลม นำผง กรรไกร นำมะนาว แหวนทอง และสำล พธเรมดวยการทโตะอหมามบดผลอนทผลม

แลวปอนใหเลาะห จากนนกเอาสำลจมนำซมซมแลวบบใหเลาะหดม ปอนนำผง

กบนำมะนาว ตอจากนนจงตดผมเลาะหไปประมาณ 1-2 กระจก (เมอราว

20 ปกอน ในสมยทอาเยาะของเลาะหยงเปนเดก จะโกนผมทงศรษะ) พรอมๆ

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

5

(ซ.) หรอ (ซ.ล.) คอ

อกษรยอแทนประโยค

“ซอลลลลอห อะลยฮ

ว ะ อ า ล ย ฮ ว ะ ซ ล ล ม ”

(อลลอฮประทานพรและ

คว ามส นต แด ศ าสดา

มฮมหมดและวงศวาน

ของทาน) ซงใชตอทาย

ชอของทานศาสดามฮม

หมด (ซ.ล.) เพอเปน

การใหเกยรตและยกยอง

ทาน

กบการกลาวขอพรจากพระผ เปนเจา ใหเลาะหเตบโตเปนคนมศลธรรม

และจรยธรรม เปนเดกกตญญตอพอแม รจกกาลเทศะ อดทน หลงจากนน

โตะอหมามกอมเลาะหขนเปล ไกวเปล พรอมกบรองเพลงสรรเสรญศาสดา

มฮมหมด (ซ.ล.) จงเสรจพธ

บอเลาะมโละ หรอ บกอมโละ (ภาษามลาย) การเปดปากและการโกนผม เปน

ประเพณดงเดมของทองถน ในอดต เสนผมเดกจะถกนำไปใสไวในผลมะพราว

ออนกอนนำไปฝงในบรเวณบาน บางครอบครวอาจปลกตนไมเปนหลกหมายวา

ตรงนเปนทฝงเสนผมของเดก ปจจบนอาจเพยงนำเสนผมไปฝงไวในบรเวณบาน

ผรบางทานตความสงของทใชในพธโกนผมและเปดปากไววา นำผงมรสหวาน

และเปนนำทไดจากดอกไมหอมหลายชนด มความหมายใหเดกพดจาไพเราะ

เปนทรกของเพอน เหมอนดอกไมทหอมตลอดเวลา สวนมะนาวคอสอนใหเดก

รวาเมอโตขน ชวตจะไมไดมแตความหวานเสมอไป พวกเขาจงตองเรยนรทจะ

อดทนอดกลน ชวตจงมความสข สวนแหวนทองกเพอเปนสรมงคล

ตามหลกการศาสนาอสลามจะมประเพณคลายกน เรยกวา ตะหนก (ภาษา

อาหรบ) สงของทใชในพธมเพยงอนทผลมกบนำซมซมเทานน โดยทอหมาม

หรอผชายทไดรบการนบถอในดานศาสนาจะเคยวหรอบดอนทผลมแลวนำไปคลง

เบาๆ กบเพดานปากของทารก จากนนใหทารกดมนำซมซมเปนอนเสรจพธ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

6

พาเดกขนเปล เปดปาก พาเดกลงลาง

หลงจากแงเกาะหของเลาะหไมกวน กเปนวนทำพธสำหรบไกบาง พอแม

ของไกเชญหมอพนบาน ญาตพนอง และเพอนบานมา เพอทำพธพาไกขนเปล

แมอาบนำแตงตวใหไกแตเชา เตรยมของทจะใชในพธ คอ หมาก 7 คำ

ดอกไม 3 ส ธป 9 ดอก เทยน 1 เลม สำหรบบชาคร หมอจดธปเทยน

วาคาถาแลวกอมไกขนเปล เชอกนวาพธนจะทำใหไกไมรองไหโยเย เลยงงาย

และสขภาพแขงแรง

หกเดอนตอมา หมอพนบานคนเดมกจะมาทำพธเปดปากใหไก คราวน

แมตองเตรยมนำผงรวง ขาวสวยบดกบนำตาลกรวด หมอพนบานเอานำผงมา

ปายทรมฝปากไก แลวปอนขาวบดกบนำตาลให พรอมกบสวดมนตเพอเปน

สรมงคล เพอใหไกมคนเอนดรกใคร มเสนหในการพด จากนนหมอพนบาน

กจะทำพธ “พาลงลาง” คอจะอมไกลงจากเปล แลวบอกกลาวแกพนดน ขอให

ไมมสตวรายมากด หรอทำรายไกได

เมอไกอายครบ 1 ป พอแมไดทำพธโกนผมไฟให หมอพนบานยงคงเปน

ผทำพธให นอกจากของสำหรบไหวคร แมยงตองเตรยมมดโกนสำหรบตดผม

หมอพนบานโกนผมไกหมดทงหว นำผมไปหอใบบวแลวลอยนำไป เชอกน

วาการโกนผมไฟจะทำใหไกมคนเอนดรกใคร และเปนเจาคนนายคน

“หมอจดธปเทยนวาคาถา แลวกอมไกขนเปล เชอกนวาพธนจะทำใหไกไมรองไหโยเย เลยงงาย และสขภาพแขงแรง”

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

7

หดสมาแยแตวยเยาว สมาแย (การละหมาด) คอ การทำความเคารพพระเจาของชาวมสลม

เดกๆ ชาวมสลมเรยนการสมาแยจากการตามพอแม ปยาตายาย ไปมสยด

แลวทำทาเลยนแบบผใหญ บางคนเรยนรการละหมาดจากโรงเรยนตาดกา

เลาะหหดสมาแยตงแตจำความได โดยมอาเยาะกบมะเปนผสอนให

เรมจากการหดอาบนำละหมาด โดยการทำความสะอาดมอ บวนปาก ลางหนา

ห แขน และเทา

จากนน เลาะหจะเลยนทาทางการสมาแย และทองบทสมาแยตามอาเยาะ

กบมะ พอตกคำมะจะสอนใหเลาะหทองจำ ดอาออฟตตะฮ ทใชในการสมาแย

“วจญะฮต วจญฮยะลล-ละซ ฟะเฏาะรอส-สะมาวาตวล-อรเฎาะ”

“หะนฟม-มสลเมาว วะ มา อะนะ มนล-มชรกน”

“อนนะ เศาะลาต วะ นสก มะหยายะ วะ มะมาต ลล-ลาฮ รอบบล-อาละมน”

“ลา ชะรกะ ละฮ วะ บซาลกะ อมรต วะ อะนะ มนล-มสลมมน”

ขาขอนอมหนาพระผสรางฟา และแผนดน

ดวยความซอตรง เปนผยอมมอบตน และขามไดอยในหมผตงภาค

แนแท การละหมาดของขา การทำความภกดของขาการมชวตอยของขา และการตายของขา เปนสทธแหงอลลอฮ พระผอภบาลแหงสากลโลก

ไมมภาครวมกบพระองค และขาไดรบคำสงใหทำเชนนและขาอยในหมมสลม...

ผตงภาค หมายถงผทนำ

สงหนงสงใดมาเทยบเคยง

กบอลลอฮ (ซ.บ.) หรอ

ผทเคารพนบถอคนหรอ

สงหนงสงใดเทยบเคยง

กบอลลอฮ (ซ.บ.)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

8

เดกๆ ชาวมสลม เรยนการสมาแย จากการตามพอแม ปยาตายาย ไ ปม ส ย ด แ ล ว ท ำ ท า เลยนแบบผใหญ บางคนเรยนรการละหมาดจากโรงเรยนตาดกา

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

9

อาเยาะบอกเลาะหวาการสมาแยเปนการแสดงความเคารพตอ อลลอฮ

(ซ.บ.)1 ระลกถงคณงามความด และความยงใหญของพระเจาเสมอ ทำใหเรา

ตงมนในการทำความด

1 อลลอฮ (ซบหฯ) หรอ อลเลาะฮ (ซ.บ.)

ยอมาจาก ซบบะฮานะฮวะตะอาลา

แปลวา “ขอความบรสทธจงมแดพระองค

ทาน” เปนคำสรอยสรรเสรญทมสลมมก

กลาวหลงเอยพระนามของพระผเปนเจา

เพอเปนการแสวงหาผลบญและเตอน

ตวเอง วามพระเจาองคเดยว

อยางไรกตาม เวลาละหมาดทดทสดคอละหมาดในตอนตนของแตละชวง

เวลา โดยดเวลาตามปฏทนอสลาม

เวลาละหมาด

ภาษามลายถน

เวลาละหมาด

ภาษาอาหรบ ชวงเวลาของการละหมาด

ซโบะ ซบห 05.00 น. - กอนดวงอาทตยขน

โซโฮ ดฮรอ 12.30 น. - กอนละหมาดอาซา

อาซา อสรอ 15.30 น. - กอนละหมาดงอเระ

งอเระ มกรบ 18.30 น. - กอนละหมาดอซอ

อซอ อซา 19.45 น. - กอนละหมาดซโบะ

การสมาแย หรอ ซมบะหยง (ภาษามลาย) หรอ เศาะลาฮ (ภาษา

อาหรบ) เปนหนงในหลกปฏบตทางศาสนา 5 ประการ คอ 1. การปฏญาณตน

วา ไมมพระเจาอนใด นอกจากอลลอฮ (ซ.บ.) และ นบมฮมหมด (ซ.ล.) เปน

ศาสนของพระองค 2. การละหมาด 3. การถอศลอด 4. การซะกาต หรอการ

ใหทาน และ 5. การประกอบพธฮจญ

การละหมาดเปนศาสนกจประจำวนทสำคญ ชาวมสลมละหมาดวนละ 5

เวลา

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

10

ขณะละหมาด ชาวมสลมจะหนหนาไปทางกบลต (นครมกกะฮ

ประเทศซาอดอาระเบย) ซงเปนทตงของกะอบะฮ เพอความเปนอนหนง

อนเดยวกน ชาวมสลมในประเทศไทยจะหนหนาไปทางทศตะวนตก การ

ละหมาดถอเปนเวลาของการเขาเฝาพระเจา ไดแสดงความขอบคณ ความ

นอบนอมตอพระองค การละหมาดเปนการยบยงไมใหกระทำความชวผดบาป

และตงมนอยในวถแหงความดของศาสนาอสลาม ทงยงฝกใหรกษาความสะอาด

รบผดชอบตอหนาท ตรงตอเวลา อดทน มระเบยบวนย สามคค และเสมอภาค

ผทอย ในจงหวดชายแดนภาคใตจะคนกบเสยงหน ง เสยงน เรยก

เสยง แบ หรอ อะแซ หรอ อาซาน เปนเสยงทบอกวาถงเวลาสมาแยแลว

ขอเชญชวนใหชายมสลมมาละหมาดรวมกนทมสยด โดยตำแหนงแลว ผททำ

หนาทอาซานคอโตะบลา หรอบหลน (คณะกรรมการมสยด) ความหมายของ

คำกลาวอาซานมดงน

อลลอฮ อกบร (2 ครง) อลลอฮผทรงเกรยงไกร

อชฮะด อน ลา อลาฮะ อลลล-ลอฮ (2 ครง) ขาขอปฏญาณวา แนแทไมมพระเจาอนนอกจากอลลอฮ

อชฮะด อนนะ มหมมะดร-เราะสลล-ลอฮ (2 ครง) ขาขอปฏญาณวา นบมฮมหมดเปนศาสนฑตของอลลอฮ

หยยะ อะลศ-เศาะลาฮ (2 ครง) จงมาละหมาดกนเถด

หยยะ อะลล-ฟะลาห (2 ครง) จงมาสชยชนะกนเถด

อลลอฮ อกบร (2 ครง) อลลอฮผทรงเกรยงไกร

ลา อลาฮะ อลลล-ลอฮ แนแทไมมพระเจาอนนอกจากอลลอฮ

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

11

การสมาแยเปนการแสดงความเคารพตออลลอฮ ระลกถงคณงามความดและความยงใหญของพระเจาเสมอ ทำใหเ ร า ต ง ม น ใ น ก า ร ท ำ ความด

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

12

ใสบาตรตอนเชา กราบพระกอนนอน ทกวนพระ ยายจะปลกไกใหตนไปใสบาตรแตเชา ยายจะเตรยม

ขาว กบขาว ผลไมหรอของหวาน พรอมดอกไม เมอพระมาถง

หนาบาน ยายจะจบมอเลกๆ ของไกหยบอาหารใสลงในบาตร แลวยาย

จะเอานำใสขวด พรอมหยบขนเลก 1 ใบ สอนไกใหกรวดนำ คอเทนำ

ในขวดลงขนชาๆ พรอมสวดมนตอทศสวนกศลใหญาตทลวงลบ

ไปแลว เมอสวดมนตเสรจ นำในขวดกหมดพอด จากนนยายจะพาไก

เอานำไปเททโคนตนไมใหญ แลวสวดมนตใหแมพระธรณอกหนงบท

เมอไกพดคลองขน ยายกสอนใหไกสวดมนต กอนนอนไกจะ

สวดมนตไหวพระกราบหมอนพรอมยาย สำหรบชาวพทธในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต พระคาถาสนๆ ทเดกมกจะเรยนกนมาแต

อายนอยๆ คอพระคาถาของหลวงพอทวด “นะโมโพธสตโต

อาคนตมายะ อตภะคะวา”

จนกระทงถงวนทไกเตบโตเปนหนมนอย ในวนทเขาไมตนสาย

มากนก ไกยงไปใสบาตรพรอมยาย และยงสวดมนตกอนนอนหากเขา

ไมงวงจนเกนไป

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

13

หลวงพอทวดทวดชางให

คนไทยพทธในสามจงหวดชายแดนภาคใต และสงขลา เกอบทกบานจะมหลวงพอทวดไวสกการบชา เพราะ

เชอวาศกดสทธเรองคมครองปองกนอบตเหตรายแรง

หลวงพอทวดประดษฐานอยทวดชางให อำเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน หลวงพอทวดเกดทอำเภอสทงพระ จงหวด

สงขลา บวชเรยนตงแตอาย 15 ป ทวดกฎหลวง (หรอวดดหลวง) ไดไปศกษาเลาเรยน ณ วดตางๆ เมออปสมบท

เปนพระภกษแลว ไดไปศกษาธรรมะขนสงทกรงศรอยธยา อนเปนทมาของตำนานหลวงพอทวดเหยยบนำทะเลจด

เลากนวาหลวงพอทวดเปนพระทมความเมตตา ชวยเหลอดแลชาวบานและผเดนทางผานไปมา โดยไมไดเลอกเชอชาต

ศาสนา ชาวบานจงนบถอในความกรณาปรานของหลวงพออยางมาก

ตามตำนานเลาวาหลวงพอทวดอาศยเรอสำเภาของนายอนไปอยธยา ขณะเดนทาง เกดพายคลนลมแรงทปากนำชมพร

ทำใหเรอตองทอดสมอรอคลนลมสงบนานถง 7 วน จนอาหารและนำจดหมด นายอนกลาวหาวาหลวงพอทวดมเทาท

ดพการ ทำใหเกดเหตอาเพศ และนมนตใหลงจากเรอทเกาะแหงหนง หลวงพอทวดจงหยอนเทาซายทดเหมอนพการลงใน

นำทะเล แลวใหคนบนเรอตกนำไปดม ปรากฏวานำในบรเวณนนกลายเปนนำจด นายอนจงขอขมาหลวงพอทวด

สวนชอวดชางใหนน ตำนานหนงเลาวาเจาเมองไทรบร ทชอพญาแกมดำ ตองการหาทำเลสรางเมองใหกบพระธดา

(บางคนเลาวาเปนนองสาว) ชอ เจะ สต เจาเมองใชวธใหชางเชอกสำคญเดนนำหนาขบวนเสดจ ชางเดนมาถงทหนงกหยด

แลวชงวงขนสามครง เจาเมองเหนวานาจะเปนสญญาณวาทนเปนมงคล แตพระธดาไมชอบทตรงนน จงใหชางเดนตอ

ชางไปหยดอกครงบรเวณรมทะเล จงตงเมองซงตอมาคอเมองปตตาน มการสรางวดขนตรงทแรกทชางหยดเดน ชาวบานจง

เรยกวดนวา “วดชางให”

ชาวบานบางคนสนนษฐานวาชอวดอาจมาจากชอตนไมท “ยานชางให” ทไมมอยแลวในปจจบน เชอกนวาวดชางให

มอายกวา 400 ป

การทหลวงพอทวดมาอยทวดชางใหนน ผใหญบางคนเลาวากอนหลวงพอทวดจะมรณภาพไดสงใหนำรางของทาน

มาทวดชางให ทเกบอฐของหลวงพอทวดตงอยหนาวด เรยกกนวา “เขอนทานชางให”

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

14

เยนไมวาง เสาร-อาทตยไมไปไหน

เมอเขาเรยนชนประถม ไกเรมรสกวาเลาะหดจะไมคอยมเวลามาเลนกบเขา

ตอนเยนหลงเลกเรยน เลาะหกไมคอยวาง วนเสาร-อาทตย เลาะหกแทบไมวางทง

วน เลาะหบอกวาเขาตองไปงายกรอแอ คอเรยนอานอลกรอานทบานโตะครทกคน ตงแตหกโมงเยนถงสองทมครง เลาะหกบเดกอนจะนงลอมวงกบโตะครเพอหดอาน

และทองพระคมภรอลกรอาน พระคมภรแหงศาสนาอสลาม

ไกสงเกตวาเพอนชาวมสลมของเขาบางคนไมไดไปเรยนอานคมภรกบโตะคร

แตไปเรยนทมสยด สวนบางคนกไปเรยนทโรงเรยนตาดกา

ไกไมรวาโรงเรยนตาดกาคออะไร อาเยาะของเลาะหจงอธบายวา ตาดกา คอโรงเรยนสอนศาสนาขนพนฐานของเดกเลก ปกตเดกๆ จะเรมเรยนตาดกาตอนหา

ขวบ บางโรงเรยนจะเรยนทกวนเสาร-อาทตยตงแตแปดโมงเชาถงบายสามโมงครง

แตบางโรงเรยนสอนทกเยนหลงโรงเรยนเลก และจะเรยนเพยงวนละหนงชวโมง

เมอเดกๆ เรยนจบชนประถมตอนอาย 12 ป กจะเรยนจบโรงเรยนตาดกาดวย

ตาดกา (TADIKA) เปนภาษามลายทใชทประเทศมาเลเซย ตาดกา เปนคำยอมาจาก TAman DIdikan KAnak kanak

คำวา Taman แปลวาสวน Didikan แปลวาเลยงด ดแล Kanak แปลวาเดกเลกๆ ตาดกาจงเปนโรงเรยนทเดกมสลม

เรยนความรทางศาสนาทจำเปนสำหรบชวตประจำวนของเขา คอ ภาษาอาหรบและภาษามลาย (ทงการฟง อาน เขยน และ

พด) โรงเรยนจะสอนใหเดกรจกพระเจา สอนหลกความเชอ ความศรทธา การตอบแทนอลลอฮ (ซ.บ.) คณธรรม จรยธรรม

ในการดำรงตน บคลกทสงางาม และการอยรวมกบผอน ครผสอนศาสนาในโรงเรยนตาดกา คอ เจะฆ

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

15

เ ล า ะ ห ก บ เ ด ก อ น จะนงลอมวงกบโตะคร เพ อห ดอ านและท อ ง พระค มภ ร อ ลก ร อ าน พระคมภรแหงศาสนาอสลาม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

16

ภาษาของเธอ ภาษาของฉน และภาษาของเรา

ภาษาแรกทเลาะหหดพดคอภาษามลาย เพราะ

ทกคนในครอบครวเลาะหพดภาษามลาย เลาะหรจก

ภาษาทแตกตางออกไปเมอมาเจอไก นอกจากภาษา

มลายทไกและครอบครวใชพดกบเพอนบานมลายแลว

ไกยงพดภาษาใต ทแมสำเนยงจะตางจากภาษาไทยใน

โทรทศน แตคำศพทสวนใหญจะคลายคลงกน

เมอเลาะหกบไกไปโรงเรยน ทงคกเรมเรยนภาษา

ไทยกลางอยางทคนในโทรทศนพดกน ทงคพบวาภาษา

ไทยกลางนนเขยนและอาน (ในใจ) ไมยาก แตบางคำ

กยากทจะออกเสยงใหชด เชน ไมวาจะพยายามเชนไร

ไกกออกเสยง ง. ง ไมไดอยางเตมภาคภมเสยท เพราะ

มนคอยแตจะเปนเสยง ฮ. นกฮก อยเรอย แมพยายามจะ

พดวา “เงน 10 บาท” แตไกกออกเสยงเปน “เฮน 10

บาท” ทกท สวนเลาะหกมปญหากบการออกเสยง

พ. พาน ทคอยแตจะเปนเสยง ฟ. ฟน อยรำไป อยาง

คำวา “พวกเธอ” เลาะหกมกจะออกเสยงเปน “ฟวก

เธอ” คำเหลานกลายเปนเรองลอเลยนไมรจบในวยเยาว

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

17

ภาษามลาย หรอภาษามาเลย (Bahasa Melayu บาฮาซามลาย) เปนภาษาตระกลออสโตรนเซยน และภาษา

ทางการของประเทศมาเลเซยกบบรไน ทงเปน 1 ใน 4 ภาษาราชการของประเทศสงคโปร แตภาษามลายทใชกนอย

ในสามจงหวดชายแดนภาคใตจะมเสยงบางคำตางจากภาษามาเลยทใชทอน เชนคำวา “กน” ออกเสยงวา “มากน”

ในภาษามาเลย แตภาษามลายในสามจงหวดชายแดนภาคใตออกเสยงวา “มาแก” บางคนจงเรยกภาษามลายในสาม

จงหวดวาภาษามลายถน

นอกจากน ภาษามลายถนทใชกนในแตละจงหวด เชนมลายยะลา มลายปตตาน และมลายสตล กยงมสำเนยงทแตก

ตางกนออกไปอก

ภาษาใตหรอภาษาปกษใต เปนภาษาในกลมตระกลภาษาไท พดกนในกลมคนทอยภาคใตตงแตจงหวดชมพร

ลงมา โดยแตละพนทยงอาจมสำเนยงและคำศพทบางคำแตกตางกนไป สำหรบในสามจงหวดชายแดนภาคใต

กลมคนไทยพทธและคนไทยเชอสายจนใชภาษาปกษใตในชวตประจำวน

นอกจากภาษาปกษใต คนไทยบางกลมทจงหวดปตตาน นราธวาส และคนมาเลเซยเชอสายไทยในรฐกลนตน และ

ตรงกาน ยงใช ภาษาตากใบ ซงจดอยในกลมตระกลภาษาไท ทมสำเนยงและคำศพทตางจากภาษาปกษใต

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

18

อาหรบ ยาว รม มลาย หลายภาษาในชวตประจำวน

วนหนงไกไปหาเลาะหทบาน เลาะหกำลงอานหนงสอ ไกเดนไปดวา

เลาะหกำลงอานอะไร แตกเหนตวอกษรแปลกตา อาเยาะของเลาะหทเดนเขา

มาทนเหนสายตางนงงของไก จงสงหนงสอของเลาะหใหไกด แลวบอกไกวาตว

อกษรทเขาเหนเรยกวาอกษร “ยาว”

อาเยาะอธบายวาอกษรยาวเปนภาษาเขยนของภาษามลาย ทพอคาอาหรบ

ซงมาเผยแผศาสนาอสลามเมอรอยปกอนนำเขามาทปตตาน อกษรยาวปรบมา

จากภาษาอาหรบ สองภาษาจงมความคลายคลงกนอยางมาก คนมสลมในสาม

จงหวดภาคใตมกใชอกษรยาวในการบนทกความรและเรองราวของศาสนาอสลาม2

เดกมสลมจะเรมเรยนอกษรยาวในโรงเรยนตาดกา กอนจะไปและเรยนหลกไวยากรณ

ของภาษาอยางจรงจงในปอเนาะ หรอโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

อาเยาะไปหยบกระดาษทมตารางมาแผนหนงใหไกและเลาะหด แลวพด

ตอวานอกจากอกษรยาวแลว ยงมตวเขยนทเรยกวา “รม” ดวย หมายถง

อกษรโรมน เหมอนอกษรภาษาองกฤษทเรยนในโรงเรยน อกษรนนยมใชใน

ประเทศมาเลเซย เดกมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตกจะตองเรยนภาษารม

เชนกน

2 กตะยาว หรอ กตาบยาว (Kitab Jawi)

คอ ตำราศาสนาทใชเรยนในปอเนาะ เขยน

ดวยอกษรยาว เปนคมอและแนวทางปฏบต

ในพธกรรมโดยเฉพาะการปฏบตศาสนกจ

ภาคบงคบตางๆ โดยเขยนเปนภาษายาว

เพอใหชาวมลายมสลมท ไม เขาใจภาษา

อาหรบในสมยแรกๆ ทศาสนาอสลามเขา

มาในแหลมมลาย กตาบยาวจงเปนแหลง

ความรทางศาสนาอสลามทสำคญของคน

ในภมภาคน

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

19

อกษรยาว มาจากคำวา Jawi หรอ Jawa หรอชวา ในแงของความ

เปนมาของภาษา บางบอกวาชาวชวาเปนผนำอกษรอาหรบหรอ

อารบกมาปรบเพอใชเขยนภาษามลาย เมอคนในสามจงหวดชายแดน

ภาคใตรบตอมา จงเรยกภาษาเขยนนวา ยาว บางเชอวาเนองจาก

ศาสนาอสลามเขามาทเกาะชวาเปนแหงแรก จงเรยกอกษรทถกปรบใช

ในดนแดนนวา ยาว อกษรยาวมจำนวนอกษรมากกวาภาษาอาหรบ

ปจจบน ทงประเทศมาเลเซยและอนโดนเซยใชอกษรยาวเปนภาษา

ในการเรยนการสอนศาสนา ถงแมยาวจะหมายถงตวอกษร แตบางครง

ในภาษาพดมกเรยกกนวาภาษายาว

อกษรรม เกดขนเมอองกฤษเขามาปกครองมาเลเซย เปนการดดแปลง

อกษรโรมนเพอใชสะกดภาษามลาย เนองจากอกษรรมงายกวาอกษร

ยาว จงเปนทนยมใชในชวตประจำวนของผคนในมาเลเซยและ

อนโดนเซย สำหรบสามจงหวดชายแดนภาคใต ยงคงใชยาวในชวต

ประจำวน เชน ในปายรานคา การดเชญ จดหมายขาว โปสเตอร

เดกในโรงเรยนตาดกาจะเรยนทงภาษารมและยาว ปจจบนคนมลาย

รนใหมมความรภาษายาวนอยลงเรอยๆ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

20

กตะยาว

ตวอยางการเขยนภาษามลาย ดวยอกษรรมและอกษรยาว

อกษรรม อกษรยาว คำอาน

(อกษรไทย) ความหมาย

Isnin อสนน วนจนทร

Selasa เซอลาซา วนองคาร

Rabu ราบ วนพธ

Khamis คอมส วนพฤหสบด

Jumaat จมาอต วนศกร

Sabtu ซบต วนเสาร

Ahad อาฮด วนอาทตย

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

21

ภาษาไทย ปตตาน นราธวาส

เลก ฮาลฮ กอจ

ถนน บาตาฮ แตเมาะ

คาโดยสาร ตาแม ซาแม

โกหก บาฮง นาเวาะ

เงนทอน ดวตาเมาะ จโจ

อาเยาะบอกไกวาไมเพยงภาษาเขยนทมหลายแบบ ภาษามลายทพด

ในสามจงหวดชายแดนภาคใตยงแตกตางกนในรายละเอยด คอจะมสำเนยง

ทวงทำนอง และคำศพทบางคำตางกน อาเยาะยกตวอยางภาษามลายทใชกนใน

หมบานฮมอลานส ตำบลเจะเห อำเภอตากใบ ทนราธวาส กบทใชทปตตาน

อาเยาะเลาวาสมยทเลาะหยงเลกๆ มญาตคนหนงจากนราธวาสมาเยยม

ญาตคนนนเปนคนมนำใจมาก และอยากจะชวยทำกบขาว มะของเลาะหกเลย

ขอใหเขา กรอแนอแก คอเอาปลาไปทอด “คำวา รอแน ทบานเราแปลวาทอด” อาเยาะเลายมๆ “พอถงเวลาจะ

กนขาว มะของเลาะหไมเหนปลา เลยถามถงปลาทอด ญาตคนนนทำหนางง

บอกวามะใหเอาไปแชไมใชหรอ คยกนอยตงนานกวาจะเขาใจวา รอแน บานเขาแปลวาแช เขาจงเอาปลาไปแชนำ มอนนเกอบจะตองไปละหมาดกอนทจะได

กนปลาทอด”

ตารางเปรยบเทยบภาษามลายถนทใชในจงหวดปตตานและนราธวาส

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

22

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

23

มาโซะยาว

วนนไกมาทบานเลาะห เพราะเมอสามวนกอนอาเยาะของเลาะหไปหาพอ

ของไก เพอเชญใหมางาน มาโซะยาว (สนต) เมอพอ แม ยาย และไก มาถง อาเยาะของเลาะหเปนคนออกมา

ตอนรบ สวนมะ กะ (พสาว) และญาตผหญงของเลาะห กำลงเตรยมอาหาร

คาวหวานและของทจะใชในพธ อาเยาะเลาใหไกฟงวาในอดตเรยกพธนวา

บาเกะซอมางะ ซงมความหมายใกลเคยงกบคำวา ‘เรยกขวญ’ ของทใชในพธ

ประกอบดวยไกยาง (ไกหมกกบเครองเทศแลวนำไปยาง) ขาวเหนยวเหลอง

ดายดบ ขาวสาร หมากพล เทยน ขนมการาส (ขนมลา) บรอเตะห (ขาวตอก)

ขนมดาดา (ใชเฉพาะในพธกรรม เปนแปงกลมๆ) ตนกลวย (ยาวประมาณ

สองศอก) เงน 12 บาท (ตอเดกททำพธ 1 คน)

มาโซะยาว เปนภาษามลายถน “มาโซะ” แปลวา เขา “ยาว” หรอ “ยาวา” แปลวาชวา หรอชาวชวา ซงเชอวาเปนผนำศาสนา

อสลามมาเผยแผเปนครงแรกทปตตาน มาโซะยาวจงหมายถงการทำพธเพอเขาศาสนาอสลาม อกคำหนงคอ มาโซะนาย หรอ

โซะนาย เปนพธขรบสำหรบคนศาสนาอนทเปลยนมารบนบถออสลาม

สหนด หรอ สนต มาจาก “ซนนะฮ” ในภาษาอาหรบ แปลวาแบบอยาง หรอแนวทาง หมายถงการปฏบตตามแนวทางของ

ทานศาสดา เดกผชายจะเขาสหนดตงแตอาย 7-10 ป ผหญงกมการเขาสหนด แตจะทำตงแตหลงคลอดจนถงอาย 2

ขวบ ชาวมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตถอวาถาไมทำสนต กไมถอวาเปนมสลมทสมบรณ การทำสนตเดกผชาย

เปนการขรบหนงหมปลายอวยวะเพศ ซงการขรบนเรยกในภาษาอาหรบวา คตาน สำหรบเดกผหญง เรยกวา คฟต

หมายถงการทำแบบสภาพ นมนวล โดยสะกดเอาหนงหมสวนบนของปมกระสน (คลตอรส) ใหมเลอดออกมาเพยงเลกนอย

สวนใหญในสามจงหวดชายแดนภาคใตหมอตำแยจะเปนผขรบ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

24

เมอถงเวลา โตะมเดง หรอคนทำหนาทขรบ กเดนเขามาพรอมมด 1 เลม ยาสมนไพร ผาพน และงาเปะ หรอทหนบสวนปลายอวยวะ เลาะหกบเพอนอกสองคนซงวนนจะถกเรยกวา อาเนาะตนอ หรอผทเขาสนต นงรออยอยางใจจดจอ

โตะมเดงมาถงเพยงไมกนาท เลาะหกบเพอนกเดนออกมา ทกคนอาบนำ

มาใหม นงผาโสรง โตะมเดงเรมพธดวยการปอนอาหารทเตรยมไวใหเลาะหและ

เพอน จากนนก ดอออ (ดอาอ) หรอขอพรจากอลลอฮ (ซ.บ.) พอเสรจ เลาะหกเดนไปนงบนตนกลวย เมอโตะมเดงขรบหนงหมปลายอวยวะเพศของ

เลาะหเสรจแลว เพอนอกสองคนจงเดนมานงบนตนกลวยเพอขรบ (เชอกนวา

ตนกลวยมความเยน จะชวยใหไมเจบแผลมาก)

ระหวางทโตะมเดงทำพธ พอของไกเลาวาเมอกอนบางชมชนจะม

ขบวนแหอาเนาะตนอไปรอบหมบาน บางทกจดสละนำหนาขบวน บางทจะแห

นกโดยใหอาเนาะตนอขนไปนงบนนก ทงเพอสรางขวญกำลงใจ และใหความ

เพลดเพลนแกเดก แตขบวนแหนเปนเรองของแตละทองถน แตละหมบาน

ไมไดมกำหนดไวในหลกการของศาสนาอสลาม

เปาะจ (ลง) ทนงอยขางๆ ยงเสรมวาเดยวนการทำมาโซะยาวเปลยนไป

บาง บางบานจะไมจดงาน แตจะพาลกหลานไปโรงพยาบาลใหหมอชวยขรบให

งายทสดคอไปคลนกทหมอเปนมสลม คาขรบกไมแพงมาก ถาเปนเดกสนน

ราคาประมาณ 500 บาท สวนผใหญก 700-800 บาท แตกมเหมอนกนท

ชมรมหมอมสลมจะเขาไปในหมบานเพอขรบใหเดกๆ โดยไมคดเงน ขรบกบ

หมอใชเวลาไมนาน และแผลจะหายใน 7-10 วน

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

25

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

26

งานบวชนาใหญ

หลายวนมานยายของไกยงกบการเตรยมการบวชของนาใหญนองชาย

คนสดทองของแมไก จนไมมเวลาทำขนมใหไกกบนองกน ยายเหนอยมาก

แตยงคงยมแยมอารมณดทงทงานยง

เมอใกลถงวนงาน กมคนมาชวยงานยายมากขน เลาะหเองยงไปชวยยก

ขาวของเครองใชตางๆ ทำงานไปเลาะหกถามยายเรองการบวชพระไปดวย

ยายบอกวาผชายไทยพทธเมอมอาย 20 ป ควรจะบวชเปนพระภกษ

ถายงอายไมถง 20 ปแลวอยากบวช กบวชเปนสามเณร งานบวชของลกหลาน

ถอเปนงานบญทสำคญของบาน คนพทธเชอกนวาพอแมจะไดเกาะชาย

ผาเหลองของลกชายขนสวรรคหรอไปนพพาน ดงนนการบวชจงเปนการแสดง

ความกตญญตอพอแม

ครอบครวในชนบทบางครอบครวจะจดพธใหญโต มการเลยงฉลอง

มมหรสพ การแสดงมากมาย ผชายทจะบวชพระตองบวชนาคกอน เมอกอน

การบวชนาคจะจดขนกอนบวชพระ 1 คน แตเดยวนทงบวชนาคบวชพระ

จดรวมในวนเดยวกน

“บวชนาคเปนยงไงครบยาย” เลาะหถาม

ยายตอบวาบวชนาคคอการทญาตผ ใหญและคนสนทจะมาชวยกน

โกนผมใหคนทจะบวชพระ เมอโกนผมเสรจแลวจงอาบนำแตงตวใหผบวช

นงขาวหมขาว ญาตพนองจะมาชวยกนแตงตวนาคโดยการนำเครองประดบ

ทงสรอยคอและเขมขด ทอง เงน นาคมาสวมใหนาคมากเทาทจะม เพอแสดง

คนพทธ เช อก นว า พอแม จ ะได เ ก าะชาย ผาเหลองของลกชายขนสวรรคหรอไปนพพาน ดงนนการบวชจ ง เปน การแสดงความกตญญตอพอแม

ทกษะวฒนธรรม เกดและโตในโลกศาสนา

27

ฐานะของครอบครวนาค หากจดงานแบบสมยกอนทบวชนาคกอน 1 คน

ในตอนเชาจะมการแหนาคไปทวด แตปจจบนจะบวชนาคตอนเชาแลวตอดวย

บวชพระทนท

ยายเลาวาหลายสบปกอน คนยะลานยมไปบวชพระทวดคหาภมข หรอ

วดถำ มประเพณแบกนาคขนไปกราบพระนอนในถำบนเขา เชอกนวาคนทแบก

นาคจะไดบญมาก หลงจากกราบพระแลวกจะแบกนาคกลบลงมาบวชทโบสถ

ดานลาง บางคนทบนบานไววาจะบวชหนาพระนอนกจะทำพธบวชในถำ

พระนอน

ขบวนแหนาคจะมกลองยาว แตรวง และเครองดนตรอนๆ ทมในทองถน

นน เมอมาถงโบสถ จะแหนาคเวยนรอบโบสถ 3 รอบ แลวอมนาคขามธรณ

โบสถ จากนนจงวางเครองอฐบรขารทม 8 อยางไดแก สบง จวร สงฆาฏ

บาตร มดโกนหรอมดตดเลบ เขม ประคดเอวและกระบอกนำไวตรงหนา

เจานาคถวายตวใหพระอปชฌายทำการบวชหรออปสมบทใหในโบสถของวด

นนๆ ครองจวรเปนพระภกษเปนอนเสรจพธ ในสามจงหวดชายแดนภาคใต

จะไมนยมทำขวญนาคทจะมหมอขวญมารองพรรณนาถงบญคณของพอแม

ดงเชนในภาคกลาง

หลงจากนนพอแม ญาตผใหญ และพนองจะถวายเครองใชทจำเปนให

พระใหม แลวเลยงเพลแดพระภกษทมารวมในงานบวชรวมทงพระใหมดวย

เลาะหยงสงสยอกอยาง “ยายครบเมอนาใหญเปนพระแลว เลาะหจะ

ปฏบตตวกบนาใหญอยางไรครบ เลาะหยงไปแตะตวนาใหญไดไหมครบ”

ยายยมแลวตอบวา “คนพทธมขอหามวาผหญงหามแตะเนอตองตวพระภกษ

รวมทงหามอยดวยกนตามลำพงสองตอสอง แตเลาะหเปนผชายกปฏบตตว

กบพระอยางสภาพ และใหความเคารพตามเหมาะสมกเพยงพอแลวลก”

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เกดแ

ละโตในโลกศ

าสนา

28

มาแกแต ดมชาระดมทน

วนน อาเยาะพาเลาะหไปรวมงานมาแกแตทมสยดของหมบาน เมอเลาะหถามวามสยดจดงานมาแกแตครงนเพออะไร อาเยาะกอธบายวาตอนท

นำทวมหมบานปทแลว โรงเรยนตาดกาของหมบานไดรบความเสยหายไมนอย

อหมาม กรรมการมสยด และโตะครเหนวาควรซอมแซมและทาสโรงเรยน

ตาดกาใหมเสยท จงจดงานมาแกแตขน

เลาะหเคยไปงานนมาหลายครงแลว รวามาแกแตเปนภาษามลายแปลวา

กนนำชา เปนประเพณของชาวใต ไมใชประเพณตามหลกการของศาสนา

อสลาม ประเพณกนนำชาจะจดขนเพอระดมเงนทนในโอกาสตางๆ เชน สราง

โรงเรยน มสยด สเหรา ศาลา หาเงนใชในกรณเกดความเสยหายทตองหาเงน

มาชดใช เชนขบรถชน

อาหารทเลยงในงานมาแกแตไมไดมเพยงนำชาเทานน หลกๆ แลวจะม

นำชา ขาวยำ หรอปโละซามา และขนม แตกตางกนไปในแตละพนท คนทมา

รวมงานจะมอบเงนใหแกผจดงานมากบางนอยบางตามกำลงทพอจะทำได ไมได

มการกำหนดตองใหเปนจำนวนเทาไร

ในหมบานของเลาะห เพอนบานชาวไทยพทธเกอบทกบานจะมารวมงาน

มาแกแตเกอบทกครง พรอมทงนำเงนมาชวยดวย อยางวนน พอของไกกบไก

กมางาน ชาวไทยพทธและมลายมสลมจะพบปะกน พดคย และแสดงความ

เออเฟอเผอแผแกกนและกน

ตอนท 2 เรยนศาสนา เลอกทางชวต

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

30

โรงเรยนและนกเรยนโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม

อกไมกเดอนไกกบเลาะหกจะเรยนจบชนประถมศกษาปท 6 แลว เพอน

บางคนบอกไกกบเลาะหวาจะไมเรยนตอ เพราะตองชวยพอแมทำสวนยาง หรอ

สวนผลไม หาเงนสงเสยใหนองๆ เรยน แตเพอนสวนใหญจะเรยนตอใน

โรงเรยนมธยม ทางเลอกของพวกเขามอยางนอย 3 ทาง คอ โรงเรยนมธยม

ของรฐบาล โรงเรยนมธยมของเอกชน และโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

นเปนครงแรกทไกไดยนเรองโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ไกจง

ถามเลาะหวาโรงเรยนนเปนโรงเรยนแบบไหน

เลาะหตอบเพอนวาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มชอเรยกอกอยาง

หนงวา ปอเนาะ หรอทบางคนเรยกวา ซอกอเลาะ ซงเปนคำทบศพทมาจากภาษาองกฤษวา school โรงเรยนนสอนทงวชาศาสนาอสลาม และวชาสามญท

เรยนกนในโรงเรยนทวไป บางโรงเรยนกเพมวชาชพดวย นกเรยนเลอกไดวาจะ

ไปอยประจำ หรอไปเชาเยนกลบ

ซอปป (ลกพลกนอง) คนหนงของเลาะหกเรยนทนน ชอ แบการม (พ

การม) เลาะหจำไดวาแบการมเคยเลาวา เพราะโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลามพฒนามาจากปอเนาะแบบเดม ความเปนอยของนกเรยนจงคลายกบท

ปอเนาะ นกเรยนประจำอาจกลบบานสปดาหละครง แตถาบานไกลกอาจกลบ

เดอนละครง หรอเทอมละครง คอในชวงปดเทอมเทานน

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

31

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

32

ทพกของนกเรยนประจำบางโรงเรยนเปนกระทอมเลก นกเรยนอยได

กระทอมละ 3-4 คน บางโรงเรยนมอาคารเหมอนหอพก นกเรยนหญงและชาย

จะแยกกนอยเปนสดสวน สวนใหญทพกของนกเรยนหญงจะมรวรอบขอบชด

หองหนงนอนนบสบคนเพอความปลอดภย และจะไดดแลกนและกน ในขณะท

นกเรยนชายจะอยหองละ 2-5 คน นกเรยนชายจะไมไดรบอนญาตเขาไป

ในสวนทพกของนกเรยนหญง

แบการมยงเลาวานกเรยนตองปฏบตตามกฎของโรงเรยนอยางเครงครด

เพอฝกฝนหรอขดเกลาตวเองใหเปนผใหญทดของสงคม เพอรกษาความเปน

ศาสนา จรยธรรม ศลธรรม หรอแบบการดำเนนชวตทถกตอง การทำผดกฎคอ

การทำสงทอาจนำไปสการทำบาป

นกเรยนของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทกคนจะตนเชาตร

ละหมาดตรงเวลา อาบนำละหมาดถกตอง รกษาความสะอาด ไมพดหยาบคาย

หรอไปอยปะปนกบนกเรยนหญง

แตละวนทมการเรยน นกเรยนตองเขาแถวและเคารพธงชาตเวลา 8.00 น.

หลงจากนน อสตาซ เวรประจำแตละวนจะพดใหโอวาทและแจงกจกรรมตางๆเวลาเรยนใน 1 วนแบงเปน 10 คาบเรยน บางโรงเรยนเรยนศาสนาชวงเชา

ตอนบายเรยนวชาสามญ บางโรงเรยนสอนวชาสามญตอนเชา สอนศาสนา

ชวงบาย (ถานกเรยนจะเรยนศาสนาอยางเดยวกได) เมอนกเรยนพกกนอาหาร

กลางวนแลวจะ สมาแยโซโฮ (ละหมาดดฮรอ) ชวงบายมเวลาพกเพอ สมาแยอาซา (ละหมาดอสรอ) ตอน 15.30 น. แลวกลบมาเรยนตอถง 16.30 น.

ในแตละสปดาห โรงเรยนจะหยดวนศกรเพยงวนเดยว

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

33

อสตาซ คอครสอนศาสนาทวไปท เปนผชาย ใชเรยกครทจบ

การศกษาจากตางประเทศหรอจบปรญญาตรทางศาสนา มกสอน

ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สวนครสอนศาสนาทเปน

ผหญงจะเรยกวา อสตาซะฮ 

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มาจากสถาบนการศกษา

ปอเนาะ ตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2508 ทใหปอเนาะขนทะเบยน

แลวแปรสภาพเปนโรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลาม ตอมาเปลยน

ชอเรยกเปนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพอใหสอดคลอง

ตามพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน เมอ พ.ศ. 2526

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนโรงเรยนเอกชนในมาตรา

15 (1) มการเรยนการสอน ระบบ โครงสราง และรปแบบตามท

กระทรวงศกษาธการกำหนด จดการเรยนการสอนตงแตระดบชน

ม. 1 - ม. 6 หรอบางแหงตงแตระดบชนอนบาลถง ม. 3

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

34

เดกปอเนาะ

การคยถงปอเนาะทำใหไกสงสยวาปอเนาะเปนอยางไร เลาะหบอกวาคนท

จะเลาเรองนใหไกฟงไดดนาจะเปนอาเยาะของเขา เมอไกแวะมาบานเลาะห

เลาะหขอใหอาเยาะอธบายใหไกฟงวาปอเนาะคออะไร

อาเยาะบอกวาเราจะไดยนคำวาปอเนาะใชเรยกสถานศกษาศาสนาอสลาม

2 แบบ ในอดตปอเนาะคอสำนกเรยนศาสนาทมบานของเจาของปอเนาะ

เปนศนยกลาง มกระทอมของผเรยนตงอยลอมรอบ คนมสลมจะเขาเรยนท

ปอเนาะเมออายเทาใดกได ตอมาปอเนาะบางสวนเปลยนสถานภาพเปนโรงเรยน

เอกชนสอนศาสนาอสลาม ในขณะทบางสวนยงคงเปนปอเนาะแบบดงเดม

ดงนนคนสามจงหวดชายแดนใตหลายคนจงเรยกสถาบนการศกษาทงสองแบบน

วา ปอเนาะ

ปจจบนปอเนาะแบบดงเดมไดชอวาเปนสถาบนการเรยนรตามอธยาศย ท

อาจเปนมากกวาสถาบนการเรยนร เพราะชมชนมสลมบางแหงเกดขนมาจาก

ปอเนาะ คอปอเนาะไปตงแลวมผไปเรยน เมอเรยนจบกตงบานเรอนอยใกลๆ

ปอเนาะ เหมอนกบกำปงแหงหนงทญาตของเลาะหอย ชอวากำปงฮมอลานส

ทตำบลเจะเห จงหวดนราธวาส แตกอนบรเวณนนมสภาพเปนปา ตอมาม

ชาวมาเลเซยมาแตงงานกบคนไทยชาวเกาะสะทอน แลวขามฝงมายงฮมอลานส

มาตงรกรากถนฐานพรอมสรางปอเนาะขนมาแหงหนง หลงจากนนกมคนอน

เรมมาปลกบานใกลๆ ปอเนาะมากขน จนขยายใหญและกลายเปนชมชน

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

35

ในอดตปอเนาะคอสำนกเรยนศาสนาทมบานของเจาของปอเนาะเปนศนยกลางมกระทอมของผ เ ร ยนต งอย ลอมรอบ คนมสลมจะ เข าเรยนทปอเนาะเมออายเทาใดกได

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

36

ทเปนอยางน มหลายคนบอกวาเพราะอยใกลปอเนาะ

แลวอนใจด ถามขอของใจเกยวกบศาสนาเมอไรกไปหา

บาบอ เพอถามขอของใจนนๆ

อาเยาะพดตอวาบาบอคอเจาของปอเนาะ คำน

บางคนอาจใชเรยกโตะครผสอนศาสนาดวย นอกจาก

สอนศาสนา บาบอบางคนยงชวยพฒนาชมชนดวย

เชนท ชมชนบอต งหะย แม (อย ร มแมน ำปตตาน

อำเภอเมอง จงหวดปตตาน) เมอประมาณรอยกวาป

มาแลวมชาวยะหรงคนหนงชอหะยแมมาแตงงานกบ

คนในชมชน หะยแมจบการศกษาจากนครมกกะฮ และ

เปนคน เบอรกต (ศรมงคล) จงไดรบความเคารพ

นบถอจากคนในหมบาน หะยแมสรางปอเนาะขนมา

แหงหนง ซงมผคนจากในชมชน รวมทงจากจงหวดอน

เชนนครศรธรรมราช สราษฎรธาน กรงเทพฯ มาเรยน

ลกศษยของทานเมอจบการศกษาแลวกไปตงปอเนาะ

หลายแหง ทกสปดาหหะยแมจะนำลกศษยและ

ชาวบานละหมาดฮายดกลางลานชมชน เพอขอพรตอ

อลลอฮ (ซ.บ.) ใหชมชนมความสงบสขและรมเยน

เวลาทหะยแมเอยปากขอใหคนในชมชนชวยทำอะไร

เชนขอบรจาคทดนเพอทำเปนกโบร (สสาน) ชาวบาน

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

37

ปอเนาะ เปนคำภาษามลาย ในมาเลเซยเรยกวา “Pondok” อนโดนเซยเรยก

“Pesantren” หมายถงกระทอม หรอทพกเลกๆ เปนสถาบนการสอนศาสนาทให

เดกเรยนรการดำรงชวตตามหลกการของอสลาม

โตะคร มาจากคำวา โตะฆร แปลวา ทานคร ภาษามาเลยเรยก ตวนฆร (TuanGuru)

มกใชเรยกผเปนเจาของสถาบนสอนศาสนาอสลามหรอปอเนาะ แตบางครงกใชเรยก

ครสอนศาสนาดวย

บาบอ หรอ บาบา มรากศพทมาจากภาษาอาหรบ แปลวา พอ เปนคำทใชเรยก

เจาของปอเนาะ หรอครสอนศาสนาทมผนบถอมาก เปนการแสดงความนบถอและ

ใหเกยรตผทใหความรทางศาสนาทเปรยบเสมอนพอคนทสอง ภรรยาของบาบอ

จะถกเรยกวา มามา หรอ อม หรอ อมม แปลวา แม ทำหนาทดแลเดกผหญง

ในปอเนาะ จงเปรยบเสมอนแมคนทสองเชนกน

เบอรกต มาจากภาษาอาหรบวา บารอกต หมายถงมบญมาก ประเสรฐ หรอ

การกระทำทไดบญเยอะ

กยนดบรจาคให นอกจากนหะยแมยงเปนผนำและดแลชมชนโดยใชหลกการ

ทางศาสนาดวยการดะวะห คออบรมตกเตอนสงสอนใหดำเนนชวตในแนวทาง

ของศาสนาอสลาม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

38

แบการม ลกพลกนองของเลาะห แมจะไมเคยเรยนทปอเนาะ แตเคยไป

ปอเนาะมาหลายครง เพราะมเพอนเรยนอยทนน บางครงแบการมยงไปนอนคาง

ทกระทอมของเพอน แบการมเคยเลาให เลาะหฟงวาความเปนอยของ

เดกปอเนาะกไมตางจากความเปนอยของเดกโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอยาง

เขามากเทาไร ความตางทเหนไดชดคอทปอเนาะไมมหอพกทเปนอาคาร

ขนาดใหญ มแตกระทอมทปลกสรางไวรอบบานของบาบอ พนทสวนนเรยกวา

ปอเนาะลวา หรอปอเนาะนอก สวนทพกของนกเรยนหญง คนทมครอบครว

แลว รวมถงผสงอาย เรยกวาปอเนาะดาแล หรอปอเนาะใน

บาบอหรอเจาของโรงเรยนเปนทงครสอนศาสนาและพอของ โตะปาเก

หรอเดกปอเนาะ บาบอปกครองโรงเรยนโดยใชหลกการของศาสนาอสลาม

บานของบาบอมกมผมาเยยมเยยนเสมอ คนในชมชนจะมาปรกษาเรองตางๆ

เชน การแตงงาน การหยาราง การแบงมรดก ปญหาในครอบครว หรอปญหา

กบเพอนบาน บาบอจงเปนผทคนในชมชนเคารพนบถอ สวน มามา หรอ

ภรรยาของบาบอจะทำหนาทดแลทกขสข รวมทงสอนศาสนาใหแกเดกหญง

ทสำคญการเรยนทปอเนาะไมตองเสยคาเลาเรยน ดงนน บาบอและมามา

จงไมมรายไดจากการสอนหนงสอ บาบอทมทดนทไดรบสบทอดมาจาก

บรรพบรษ จะมรายไดจากผลผลตในเรอกสวนไรนา รายไดอกทางของบาบอ

มาจากการ ซะกาต (บรจาค) ซงสวนมากจะเปนขาวเปลอก ครงหนงอาเยาะ

ของเลาะหพาแบการมไปหาบาบอ ระหวางทอาเยาะคยกบบาบอกมชาวบาน

2-3 คนนำขนม ผลไม มาใหบาบอ แบการมจำไดวาบาบอพดกบเขาวา

เปนครปอเนาะไมรวยแตกไมเคยอด

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

39

เพราะอยางน โตะปาเกจงตองเตรยมขาวสารอาหารแหงไปจากบาน

เอาไปทำกนกบเพอนๆ ทอยดวยกน จนมคำกลาววา “มะนาวจากภเขา ปลา

จากทะเล สดทายมาลงหมอเดยวกน” หมายถงไมวาใครจะมาจากทไหน กมา

รจก กน อย ผกพนกนในปอเนาะ บางวนถาขเกยจทำกบขาวเอง เดกๆ กจะ

ไปซอทรานใกลๆ ปอเนาะ รานสวนใหญจะขายขาวใหโตะปาเกในราคาไมแพง

เพราะถอวาโตะปาเกกำลงอยในระหวางการทำความด ทำหนาทตอพระเจา (คอ

แสวงหาความร) จงอยากสนบสนนการทำความดนนดวย

มสยดและสเหรา หมายถงสถานทสำหรบปฏบตศาสนกจ หรอสถานทสำหรบทำอบาดะฮ  (เคารพสกการะ) พระผเปนเจา มสยด (masjid) เปนภาษาอาหรบแปลวาสถานทกราบ สวนสเหรา (surau) เปนภาษามลาย ชาวบานอาจรสกวาสเหรากบ

มสยดตางกน กลาวคอสเหราคอมสยดเลกๆ ไมนยมใชทำละหมาดวนศกร

นอกจากจะเปนสถานททำพธกรรมทางศาสนา เชน พธนเกาะห (การแตงงาน) การละหมาดศพ มสยดยงเปนศนยกลาง

ในการอบรมสงสอนศาสนา เปนทประชมในเรองเกยวกบศาสนา จดกจกรรมตางๆ ของชมชน รวมทงการประชมเพอรบทราบ

นโยบายของทางราชการ

บาลาเซาะห เปนอาคารสำคญและเปนศนยกลางของปอเนาะหรอชมชน ใชในการทำละหมาดประจำวน เรยนศาสนา และ

ทำพธกรรมทางศาสนา บางครงอาจใชเปนททำบญและเลยงอาหารในงานบญตางๆ แตไมใชทละหมาดวนศกร

สวนใหญมสยดหรอสเหราในสามจงหวดชายแดนภาคใต มกไมอนญาตใหคนตางศาสนาเขา บางแหงเขาไดถา

ขออนญาตผดแลสถานทกอน และตองใหเกยรตสถานทดวยการแตงกายสภาพตามแบบมสลม คอผหญงสวมเสอแขนยาว

กระโปรงหรอกางเกงขายาวทสะอาดและไมรดรป ผหญงทมประจำเดอนเขาไมได ผชายควรสวมเสอผาสะอาด กางเกงขายาว

หรอโสรง และถอดรองเทากอนเขา

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

40

แตละวนนกเรยนปอเนาะจะตองตนประมาณ 4.30 น. แลวขนไป

สมาแยซโบะ (ละหมาดซบห) คอละหมาดเวลายำรงกอนฟาสางรวมกนทบน

บาลาเซาะห ซงเปนทงทเรยนและทำกจกรรมของปอเนาะ

บางปอเนาะ โตะครจะไปปลกโตะปาเกใหขนไปละหมาด จากนนจะแบง

เปนกลมละ 10-15 คน เพอเรยนศาสนาอานคมภรอลกรอานกบรนพซงเรยน

อยในชน 10 (ชนสงสด) โดยโตะปาเกจะผลดกนอานพระคมภร จากนนทกคน

จะมารวมกนเพอเรยน กตะยาว (กตาบยาว)กบบาบอประมาณ 15-30 นาท

การเรยนการสอนในปอเนาะไมมหลกสตรหรอวธการทตายตว แตขนอยกบโตะคร

แตละคน

กจวตรประจำวนของเดกปอเนาะ คอ ประมาณ 6.45 น. จะลงจาก

บาลาเซาะหเพอมาหงหาและกนอาหารเชา เขาแถวแลวอานดอออ (ดอาร)

ตอน 7.45 น. จากนนกเรมเรยนตงแตเวลา 8.00 น. ไปจนถง 11.30 น.

พกกลางวน 1 ชวโมง แลวจง สมาแยโซโฮ (ละหมาดดฮรฮ) การเรยน

ภาคบายเรมตอน 13.00 น. จนถงเวลา สมาแยอาซา (ละหมาดอสรอ) เมอ

ละหมาดเสรจกเรยนตอไปจนถงเวลา สมาแยงอเระ (ละหมาดมกรบ) พอหลง

สมาแยอซอ (ละหมาดอซา) กถงเวลากนอาหารเยน บางปอเนาะอาจจะ

เรยนตอจนถงประมาณ 22.00 น. จงเลกเรยน

สำหรบวชาทเดกปอเนาะตองเรยน มภาษามลาย อกษรยาว และภาษา

อาหรบ บางปอเนาะมการสอนมลายโดยใชอกษรโรมน หรอภาษารมดวย เหตท

เดกๆ ตองเรยนภาษากเนองจากวาตำราทใชสอนศาสนาเขยนเปนภาษามลาย

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

41

และอาหรบ โตะปาเกจงควรมความรทงสองภาษา เพอใหสามารถทบทวนและ

ศกษาหาความรเพมเตมไดดวยตวเองในภายหลง

วชาท เก ยวกบศาสนา แบง เปนวชา ฟกฮคอนตศาสตรอสลาม

ขอกฎหมาย บทบญญต และการดำเนนชวตตามครรลองของศาสนา วชา

ตะเซาวฟ ทวาดวยหลกการพฒนาจตใจ วชาประวตศาสตรนบ วชา เตาฮด

วาดวยหลกเอกภาพของพระผเปนเจา วชา ฮะดษ ทกลาวถงวจนะและแนวทาง

การปฏบตของศาสดา วชา คอต หรอศลปะการเขยนตวอกษรอาหรบ

อลกรอาน คมภรแหงศาสนาอสลาม

อลกรอานเปนคมภรทรวบรวมดำรสขององคอลลอฮ (ซ.บ.) ทประทานแกทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) 114 บท (ซเราะฮ)

30 ภาค (ยซ) ซงทานนบทองจำไดทงหมด คำสอนในอลกรอานครอบคลมทกเรองราว ทงเรองครอบครว การทำมาหากน

การศกษา สงคม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง ความรดาราศาสตร ภมศาสตร หลกวชาทางการแพทย ประวตศาสตร

มรดก การสมรส และการหยาราง นบเปนรากฐานของกฎหมายอสลาม

นอกจากคมภรอลกรอาน มสลมยงยดแนวทางการดำเนนชวตและการปฏบตตวตามแบบอยางคำสอน และการยอมรบ

หลกคำสอนของทานศาสดา ซงเรยกกนวา ซนนะฮ เมอแรกผใกลชดทานนบไดชวยกนจดจำทงหลกการปฏบตและคำพด

ของทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) แลวบอกเลาจากรนสรน ตอมาปราชญทางศาสนาไดนำซนนะฮของทานศาสดามาบนทกไว

เปน ฮะดษ หรอภาษามลายเรยกวา ฮาเดะ เพอเปนบรรทดฐานทางกฎหมายและการปฏบตของคนมสลม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

42

ทกวชามเปาหมายเพอสงเสรมใหผเรยนม อากดะห หรอหลกการศรทธาทถกตอง

นอกจากการจดการเรยนการสอนในแตละปอเนาะจะตางกนแลว โตะคร

ของปอเนาะตางๆ ยงมความเชยวชาญทแตกตางกนดวย นคอเหตผลวาทำไม

โตะปาเกบางคนเมอเรยนทปอเนาะหนงจนรสกวามความรแลว กอาจจะยายไป

เรยนทอกปอเนาะหนง เพอศกษาความรทโตะครในปอเนาะนนมความเชยวชาญ

บางครงโตะปาเกจากปอเนาะหนงยงอาจขออนญาตไปเรยนบางวชา ในบางวน

ทปอเนาะอนได

โตะปาเกทเปลยนทเรยนแบบน สวนใหญเปนโตะปาเกทเรยนในระดบสง

การแสวงหาความรในลกษณะนไมไดมแตในหมนกเรยนเทานน นกวชาการ

ศาสนาเองกอาจจะเดนทางไปแสวงหาความรจากผเชยวชาญศาสนาดานตางๆ

ดวยเชนกน

ตำราเรยนทใชในปอเนาะสวนใหญเปน กตะยาว และหนงสอตำราอาหรบ โตะครและบาบอเปนผเลอกวาจะใชเลมไหน วธการสอนกคอโตะครจะอาน

กตะยาว หรอหนงสอ ทละประโยค แลวอธบายความหมายของประโยคนน

โตะครบางคนเนนการอธบาย แตบางคนอธบายสลบการถาม-ตอบ

สำหรบการเรยนภาษาอาจใชวธทองจำ โดยโตะครจะเลอกตำราตามความ

สามารถและระดบความรของโตะปาเก สวนการวดผลใชวธการถาม-ตอบ

ระหวางเรยน โตะปาเกคนไหนตอบคำถามไดถกตอง หรอโตะครประเมนแลววา

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

43

สามารถเรยนรเนอหาในหนงสอไดดวยตนเอง โตะครกจะแนะนำใหไปเรยนกบ

โตะครคนอนตอไป

โตะปาเกในปอเนาะจะอายเทาไรกได ผทมครอบครวแลวหรอสงอายก

มาเรยนได ในกรณทเปนผใหญกไมจำเปนตองเรยนทกวชา และสามารถเลอก

เวลาเรยนเมอวางจากภารกจประจำวน หรอเรยนในเวลากลางคนกได

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

44

เสนทางการศกษาของเดกๆ มลายมสลม ในสามจงหวดชายแดนภาคใต

โรงเรยนเอกชนฯ เรยนศาสนาเพยงอยางเดยว

วทยาลยอาชวะ วทยาลยเทคนค-พาณชยการ

สถาบนการศกษาปอเนาะ

ประถม 1 - 6 ควบคกบการศกษาศาสนาภาคบงคบ

/ตาดกา

โรงเรยนเอกชน สอนศาสนาอสลาม

เรยนสามญและศาสนา ม. 1 - 3

โรงเรยนเอกชนฯ ม. 4 - 6

โรงเรยนมธยม สายสามญของรฐบาล/

เอกชน ม. 1 - 3

โรงเรยนมธยมสายสามญของรฐบาล/เอกชน

หมายเหต : เสนประสแดงแสดงใหเหนวาสถาบนการศกษาปอเนาะเปนสถาบนการศกษาทรบผตองการศกษาศาสนาโดยไมจำกดวฒการศกษา เพศ และวย

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

45

ประกอบอาชพ เชนเดยวกบผจบมหาวทยาลยทวไป

สถาบนอดมศกษา ของรฐบาล/เอกชน ภายใน/ตางประเทศ

สถาบนศกษาศาสนาระดบอดมศกษา ในตางประเทศ

สถาบนการศกษาปอเนาะทอนๆ

โตะอหมาม โตะคร ครสอนศาสนา ประกอบอาชพ

สวนตว

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

46

สมาแยญอมาอะฮ หรอละหมาดวนศกร

เลาะหเคยตามอาเยาะกบโตะก (ป) ไปสมาแยมาอะฮทมสยดบางในชวง

ปดเทอม อาเยาะบอกวาสมาแยญอมาอะฮ หรอละหมาดวนศกร หรอทคน ไทยพทธเรยกวาละหมาดใหญประจำสปดาห เปนขอบงคบหรอเปนเรองจำเปน

สำหรบมสลมมน (ผชาย) ทกคน คนทไปละหมาดในวนนจงมแตผชายเทานน มสยดทใชสมาแยมาอะฮไดตองเปนมสยดทมผไปละหมาดไมนอยกวา

40 คน ผไปละหมาด ภาษาทางราชการ เรยกวา สปบรษ และภาษาทองถน

เรยกวา มะมม สมาแยมาอะฮเรมดวยการฟงการอานตอเบาะหหรอคำอบรมของอหมาม

หรอผรทางศาสนา จากนนละหมาด 2 รอกาอต ขอพร ขอลแกโทษ ผคน

สวนใหญนยมไปละหมาดรวมกนทมสยดในชมชน เพราะทำใหมโอกาส

มาพบปะพดคยบอกเลาขาวสาร รวมทงปรกษาหารอปญหาตางๆ โตะกเคย

เลาวา ในอดตเคยมการกำหนดวนหยดสดสปดาหในสามจงหวดชายแดน

ภาคใต เปนวนศกรและเสาร ตอมาวนหยดเปลยนเปนเสาร-อาทตย เจาของ

รานคาจงมกใหลกจางชาวมลายพกกลางวนวนศกรนานกวาปกต เพอทำ

ละหมาดรวม

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

47

รอกาอต คอ 1 หนวยของกรยาการทำละหมาด ตงแต

ยน โคง และกมลงกราบ

สปบรษ หรอ มะมม หมายถงผทไปปฏบตนมสการหรอ

ทำละหมาดเปนปกตในวนศกร ณ มสยดแหงใดแหงหนง

และมชอปรากฏอยในทะเบยนของมสยด พระราชบญญต

การบรหารองคกรศาสนาอสลาม พ.ศ. 2540 ใหความหมาย

“สปบรษ” วา หมายถงมสลมทคณะกรรมการอสลาม

ประจำมสยดมมตรบเขาเปนสปบรษมสยด และมชออย

ในทะเบยนสปบรษประจำมสยด แตผนนจะเปนสปบรษ

เกนกวา 1 มสยดในเวลาเดยวกนไมได

ตอเบาะห (ภาษามลาย) หรอคฏบะฮ หรอ คตบะห

(ภาษาอาหรบ) หมายถง การเทศนา การอบรม หรอ

การใหความร

คฏบะห ญมอต หมายถง การบรรยายธรรมตกเตอน

หรอการเทศนาเกยวกบคำสอน เพอสรางความเขาใจ

เกยวกบอสลามใหมากขนและถกตอง กระตนจตวญญาณ

แหงอมาน (การศรทธา) และเพอใหยำเกรงตอพระองค

อลลอฮ (ซ.บ.) คฏบะฮเปนเงอนไขหนงของการละหมาด

วนศกร ถาไมมการคฏบะฮ ถอวาการละหมาดนนใชไมได

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

48

โตะอแม โตะคอเตะ โตะบลา

วนนน เมอทำละหมาดวนศกรเสรจแลว เลาะหกบโตะกไปทรานนำชา

ปากทางเขาหมบาน เพอนๆ โตะกบางคนมาถงทรานกอน และกำลงนงคยกน

ถงจงหวะหนง เลาะหถามโตะกวา โตะอแม โตะคอเตะ โตะบลา ทำหนาท อะไรบาง

โตะกกบเพอนชวยกนอธบายใหเลาะหฟงวา มสยดแตละแหงจะตองม

โตะอแม เปนประธานของมสยด โตะคอเตะ และโตะบลาเปนรองประธาน

กรรมการ คณะกรรมการอสลามประจำมสยดมจำนวนไมนอยกวา 6 คนแต

ไมเกน 12 คน สปบรษประจำมสยดเปนคนเลอกคณะกรรมการประจำมสยด

โดยดจากการเปนคนมความร มความเครงครดในศาสนา มความสมพนธกบ

ชาวบานเปนอยางด กรรมการมสยดมหนาทนำพาสปบรษใหมความศรทธา

และมนคงตอการปฏบตศาสนกจประจำวนและประจำสปดาห ดำเนนการเรอง

ซะกาตของหมบาน กรรมการมสยดจงเปนผนำศาสนาทมความใกลชดกบ

ชาวบานมากทสด มสยดไหนมกรรมการมสยดทเขมแขง จะมสปบรษไปปฏบต

ศาสนกจอยางหนาแนน

“อยางเวลาไปสมาแยมาอะฮ โตะอแมจะทำหนาทนำการละหมาด

วนศกร คอเตะเปนคนบรรยายธรรมกอนละหมาดวนศกร หรอทเรยกวาอาน

ตอเบาะห สวนบแลเปนผทำหนาทแบ (อาซาน) หรอเรยกใหคนมาละหมาดท

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

49

มสยด”

“สนใจอยางนโตขนอยากเปนโตะอแมหรอเลาะห โตะกคงภมใจและดใจ

มากถาหลานไดเปนโตะอแม เพราะหลานจะไดทำงานเพออลลอฮ (ซ.บ.) และ

เพอศาสนาอสลาม” โตะกเซงทงทาย กอนจะเปลยนไปพดเรองราคาผลไมปน

โตะอแม (ภาษามลาย) หรอ อมาม หรอ อหมาม (ภาษาอาหรบ) แปลวา ผนำ

คอ ผนำในการทำละหมาด ผนำในชมชน ผทมความรและมคณธรรม

โตะคอเตะ (ภาษามลาย) หรอ คอฏบ หรอ คอเตบ (ภาษาอาหรบ) เปนผบรรยาย

ธรรมตกเตอนมสลม กอนการละหมาดวนศกร

โตะบลา (ภาษามลายถน) หรอ บลาล หรอ บหลน (ภาษาอาหรบ) เปนตำแหนง

ทไดมาจากชอของ บลาล บน เราะบาห ชายผวดำผมนำเสยงด ในสมยของทานนบ

(ซ.ล.) ทานบลาลไดรบหนาทเปนผบอกเวลาละหมาด มสลมในสงคมไทยจงเรยก

ผททำหนาทอาซานเมอถงเวลาละหมาดวาบหลน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

50

บวะฮาญ การประกอบพธฮจญทมกกะฮ

เมอวนกอน ไกไปสงนาไปประชมทกรงเทพฯ สนามบนหาดใหญคลาคลำ

ไปดวยชาวมลายมสลม เมอกลบมาเลาใหเลาะหกบอาเยาะฟง อาเยาะบอกวา

สมยทไกกบเลาะหตวเลกๆ เปนสถานรถไฟยะลาทเตมไปดวยคนมสลมทจะ

เดนทางไปทำ ฮาญ  ไกรวาชาวมสลมหลายคนในหมบานเคยไปทำฮาญ เพราะถอวาเปน

การทำบญทสำคญอยางหนง แตกเพงรจากอาเยาะของเลาะหวาคนทมาสงผท

จะไปบวะฮาญ กเหมอนไดรวมทำบญดวย อาเยาะอธบายวาการไปทำฮจญ

เปนบทพสจนอยางหนงของการดำรงตนตามหลกการแหงศาสนาอสลามของ

ชาวมสลม คนทไปทำฮจญบางคนตองเกบสะสมเงนมากวาครงชวตกวาจะม

เงนพอเปนคาเดนทางและคาใชจาย การไดไปทำฮจญจงเปนความภาคภมใจ

ของทงผทไปและญาตพนอง สมยกอน คนทไปทำฮจญตองเดนทางโดยเรอ

ซงตองใชเวลาหลายเดอน และมอนตรายมาก การมาสงของญาตพนองจงเปน

เสมอนการอำลาหากเกดเหตททำใหพวกเขาไมไดกลบมาเจอกนอก

ทกษะวฒนธรรม เรยนศาสนา เลอกทางชวต

51

การไปทำฮจญเปนบทพสจนอยางหนงของการดำรงตนตามหลกการแหงศาสนาอสลามของชาวมสลม...ทกปมสลมนบล านคนจาก ทวโลกจะเดนทางไปทนครมกกะฮทนนจะไมมก ารแบ งแยก เช อชาตชาตพนธชนชน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

ศาสน

า เลอก

ทางช

วต

52

บวะฮาย  (ภาษามลาย) หรอ ทำฮจญ (ภาษาอาหรบ) เปนหลกปฏบตประการสดทายในหลกปฏบต 5 ประการของชาวมสลม

เปนหลกการทบงคบเพยงผทมความสามารถทจะปฏบตเพยง 1 ครงในชวต โดยเปนผมรางกายทสมบรณแขงแรง ไมตอง

กหนยมสน ไมทำใหผทอยเบองหลงลำบาก

ฮจญ หมายถงการเดนทางไปสบยตลลอฮ หรออล-กะอบะฮ ทนครมกกะฮ เพอประกอบศาสนกจ การบำเพญฮจญเรมในเดอน

ซลฮจญ หรอเดอน 12 ตามปฏทนจนทรคตของอสลาม ใชเวลาทงกระบวนการประมาณ 45 วน

การทำฮจญนบเปนหนงในเครองทดสอบความศรทธา ความอดทน และเสยสละ ไมใชการไถบาป หรอศาสนกจเพออวด

ความมงม ทกปมสลมนบลานคนจากทวโลกจะเดนทางไปทนครมกกะฮ ทนนจะไมมการแบงเชอชาต ชาตพนธ ชนชน

ฮจญ (เปนคำเอกพจน) หมายถง ผชายทเดนทางไปฮจญ สำเนยงทองถนเรยกวา ฮาญ

คำวาฮจญ และฮจญะฮ นอกจากเปนคำเรยกผเดนทางไปทำฮจญแลว ยงใชเรยกนำหนาชอเชน ฮจญสหลง เพอบอกวาเปน

ผทเคยไปทำฮจญมาแลว

อล-กะอบะฮ เปนสงกอสรางรปทรงสเหลยมทสรางดวยหนตรงใจกลางของมสยดอลฮารอมในนครมกกะฮ ประเทศซาอด-

อาระเบย บางครงเรยกวา บยตลลอฮ (บานของอลลอฮ [ซ.บ.])

ตอนท 3 เรยนโลกนอกกำปง

ฝกฝนทกษะวฒนธรรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

54

รานของแมะกม

อาเยาะของเลาะหและพอของไกตดสนใจเหมอนกนวาเลาะหและไกนาจะ

ลองไปสอบเขาโรงเรยนมธยมประจำจงหวด

วนประกาศผลสอบ ทงสองคนดใจมากทสอบเขาโรงเรยนมธยมประจำ

จงหวดได ทงคยงไดอยหองเดยวกนดวย

ทหองเรยน ม.1 ไกกบเลาะหไดเพอนใหมมากมาย บางคนมาจากอำเภอ

อน บางคนบานอยในตวจงหวด ในบรรดาเพอนใหม มคนทไกกบเลาะหรจก

มากอนแลว เธอเปนเดกผหญงราเรง ผวขาว ตาชนเดยว ชอจ บานของจ

เปนรานขายผาอยในตลาด ชอราน “แมะกม” มะของเลาะหเคยไปซอผาทน

หลายครง อาหมะของจจงรจกมะของเลาะหด

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

55

มะเคยเลาใหฟงระหวางนงรถกลบบานวาสมยท โตะ (ยาย) ยงมชวตอย โตะกมกจะมาซอผาทรานแมะกม ตอนนนเจาของรานคอแมของแมะกม และยง

เปนเพยงรานเลกๆ เมอแมะกมแตงงานจงยายมาเปดรานเปนรานหองแถว

อยางในตอนน มะชอบมาซอผาทรานแมะกม เพราะแมะกมพดภาษามลายเหมอน

คนมลาย แมะกมเปนคนใจด ขายของไมเอารดเอาเปรยบลกคา ทสำคญกวานน

แมะกมยงรประเพณของชาวมสลม เชน รวาชาวมสลมไมใสเสอผาทมรปคนหรอ

สตว ผาทจำเปนของชาวมสลมคอผาขาวสำหรบหอศพ รานของแมะกมยงขาย

ผาฮญาบคลมผม ผาโสรง ผาถง ผาตดชดสำหรบมสลมมะฮ ผาคลมละหมาด

รวมทงทนอนโตโตทคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตชอบใชกน

แมะกมมเพอนเปนมสลมหลายคน เพอนเหลานลวนเปนลกคาประจำ

เกาแก เวลาเพอนชาวมสลมจดงาน ไมวาจะเปนงานเลยงนำชา งานแตงงาน

งานสนต กจะมาชวนแมะกม ซงแมะกมกมกจะรวมทำบญ และใหของขวญ

แกเจาภาพดวยทกครง ทกปในวนฮารรายอ ลกคาชาวมสลมจะนำ กะตปะ (ขาวเหนยวหอใบกะพอ หรอตมสามเหลยม) และขนมอนๆ มาใหแมะกม

นอกจากนน ไมวาลกจางของแมะกมทเปนชาวมสลม หรอลกคา ยงสามารถทำ

สมาแยทรานของแมะกมได เพราะอยางน รานของแมะกมจงเปนศนยรวมขาว

ทงขาวจากกำปง (หมบาน) ขาวในเมอง ใครไปใครมา นอกจากมาฟงขาว

ยงชวยเอาขาวมาบอกแกคนอนดวย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

56

กาเฮงกลบง สำหรบผหญง กะปเยาะห สำหรบผชาย

วนเสารนไกและเลาะหไปทำรายงานทบานของจ ตอนททงสองคนมาถง

รานแมะกม แมะกมกำลงคยอยกบกะยะ (พยะ) ซงเปนลกจาง มสลมมะฮ

ในรานแมะกม กะยะคลมกาเฆงกรบง หรอทภาษาอาหรบเรยกวาฮญาบมา

ทำงานดวย

เลาะหนกถงทอาเยาะเคยเลาใหฟงวาในอดตการคลมกาเฆงกรบงของ

ผหญงมสลมมกไมเปนทยอมรบ โดยเฉพาะในสถานศกษาบางแหง สถานท

ทำงานบางท ผหญงมสลมจะไมไดรบอนญาตใหคลมผมไปเรยนหนงสอหรอ

ทำงาน หรอแมบางครงจะคลมผมไปไดกจะมสายตาไมเขาใจของผคนคอย

จบจองมายงผหญงทคลมกาเฆงกรบงเสมอ

เลาะหมองไปรานคาทอยใกลรานแมะกม คนขายของหนารานลวนเปน

หญงสาวมสลมทคลมกาเฆงกรบงทงสน เลาะหจงถามจวา “เจาของรานคาแถว

นเขายอมใหลกจางคลมผมมาทำงานหรอ”

จจงเลาใหฟงวา “อาหมะบอกวาผหญงมสลมจะตองใสผาคลมผม

เปนกฎของเขา แตบางครงอาหมะสงสยวาเขาไมรอนหรอรสกรำคาญบางหรอ

สวนทจะคลมผามาขายของนะไมมปญหา กลบเปนขอดเสยอก เพราะผาคลม

ผมเหมอนเปนสญลกษณบอกใหลกคามลายรวา ทรานมคนขายมสลมทพด

ภาษามลายได ทงยงเขาใจเรองของประเพณตางๆ ดวย”

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

57

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

58

จถอโอกาสนถามเลาะหบางวา “เมอตอนทเราเปนเดก ทำไมเราไมคอย

เหนคนมลายคลมผมมากเทาน”

เลาะหบอกวาเขาเคยไดยนเมาะคยกบนาสาวของเลาะหคนหนงวาเมอ

กอนทผหญงมลายไมคอยคลมผม หรอคลมเพยงหลวมๆ ไมไดปดผมจน

มดชดขนาดนเพราะยงไมมความรเรองหลกการชดเจน แตตอมาเมอมอลกรอาน

ภาษาไทย มผรศาสนามาบอกเลาใหฟงอยางชดเจนมากขน ทงยงมการ

เคลอนไหวเรยกรองใหสตรมสลมคลมฮญาบในสถานศกษา (ประมาณป 2530

- 2531) และททำงาน จงทำใหผหญงเรมคลมกาเฆงกรบงมากขน และคลม

อยางถกตองตามหลกการ

ถงตรงน ไกอดสงสยตอไปไมไดวาถามกฎวาผหญงตองคลมผม

แลวผชายมสลมละ ศาสนาอสลามมกฎแบบนสำหรบผชายดวยหรอไม

จยงถามเลาะหตอวาการทผชายมสลมสวมหมวกกะปเยาะห (หรอ กอปเยาะห) ซงเปนหมวกผาสวนมากเปนสขาวนน เปนกฎทางศาสนาหรอไม

เลาะหตอบวาขอบงคบเรองนไมม แตถาใสกจะไดบญ เพราะเปนการทำ

ตามวถปฏบตของทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) เหมอนกบการพนผาโพกศรษะท

เรยกวาผาซรบน หรอสะระบน หรอทภาษามลายถนเรยกวา กาเฆง (ผา) ซรอแบ ซงไมไดเปนขอบงคบ แตหากทำแลวจะไดบญ

เลาะหบอกวาคนทมกจะใสกะปเยาะหเปนประจำคอโตะคร โตะปาเก

(นกเรยนปอเนาะ) ผทไปทำฮจญมาแลว นกเรยนทไปเรยนศาสนา สวนชาย

มสลมทวไปมกจะสวมกะปเยาะหเมอประกอบพธกรรมทางศาสนา หรอไปรวม

งานประเพณตางๆ

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

59

แมจะไมไดนบถอศาสนาอสลาม แตการทรานแมะกมขายเสอผาผหญง

และมผหญงมสลมมาชวยขายของในรานทำใหจสงเกตวาผาโสรงทผหญงมลาย

ไทยพทธ และจนใสนนดจะเหมอนๆ กน คอเปนผาปาเตะ ลายพรรณไมทม

สสนสวยงาม ทตางกนออกไปกคอเสอ

เลาะหจงบอกวาผหญงมสลมใสเสอ 3 แบบ มเสอกอบายอ เสอบานง หรอเสอกรง เสอกอบายอตางจากเสอบานงตรงทเสอกอบายอสวมสบายกวาเพราะตวเสอหลวม แขนกวาง เสอกอบายอจะไมมกระดม ผหญงมสลมนยมใช

เขมกลดกลดแทนกระดม แตปจจบนคนไมนยมสวมกนแลว จะมกแตคนเฒา

คนแกทยงใสกนอยบาง

เสอทยงใสกนในปจจบน คอเสอบานงและกรง และสวนใหญจะใสเมอ

งานประเพณ หรอเวลาไปงานเลยง เสอบานงเปนเสอเขารปยาวแคสะโพก

เมอกอนมกใชผาลกไมหรอผาบางๆ และมสองชนเพอความเรยบรอย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

60

ศาสนาอสลามบญญตเรองการแตงกายของมสลมมะฮ (ผหญงมสลม) ไวชดเจน วาผหญงมสลมจะตองปกปด

รางกายตงแตศรษะ เวนใบหนาและฝามอ มสลมมะฮจงตองสวมผาคลมศรษะทเรยกวา ฮญาบ ทกครงทออก

จากบาน หรอเมอมผทไมใชญาตใกลชดเขามาในบาน การคลมศรษะหรอปกปดรางกายกเพอยบยงความชวราย และ

ไมใหเกดความเสยหายหรอเปนภยตอตวเอง แตกมผหญงมสลมบางกลมทปดหนาเพอแสดงวาเปนกลมเครงครด

ในหลกการศาสนา

นอกจากการคลมศรษะ สตรมสลมตองไมสวมเสอผาทตดเยบจากผาเนอบาง โปรง หามแตงกายรดรป เสอ

กระโปรง และกางเกงตองไมแสดงสดสวนของรางกาย นำหอมกเปนสงตองหามเมอหญงสาวจะออกไปนอกบาน

หรออยในทสาธารณะ แตอนญาตใหใชเพอระงบกลนกายโดยไมสรางความเยายวนหรอดงดดความสนใจ

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

61

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

62

ผหญงมสลมจะใสเสอบานงกบผายาวอบอเละ (ผาชวาเปนผาผน ไมได

ตดเยบ เวลานงใชพนเอา) และผาปาเตะ ปจจบนผหญงมสลมมกใชผา

ชนเดยวกนตดเปนทงเสอและผานง

สวนเสอกรงเปนเสอและกระโปรงทตดเยบดวยผาชนเดยวกน ตางกบ

ชดบานงตรงทเปนเสอไมเขารป แตเปนทรงตรงคลมสะโพกยาวลงมาถงขาออน

การแตงกายของมสลมมะฮ (หญงมสลม) จากอดตถงปจจบน

เปลยนแปลงไปมาก สาวๆ มสลมเดยวนสวมใสเสอผาสสนสดใส แบบของ

เสอผาทนสมย คลมผมดวยผาสเดยวกบชดทสวมใส มเครองประดบฮญาบ

ลวดลวยสวยงาม

พดเรองเสอผาผหญงแลว จกอดถามไมไดวาแลวผชายมสลมอยางเลาะห

ตองสวมเสอผาแบบใดแบบหนงหรอเปลา

ผาโสรง เปนผานงทผชายมลายมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต

มาเลเซย รวมทงอนโดนเซย นยมสวมใส และถอวาเปนการแตงกาย

ทสภาพ

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

63

“พวกเธอเคยเหนเราใสกางเกงขาสนเหนอเขาหรอเปลาละ” เลาะหถาม

กอนอธบายใหเพอนฟงวาบทบญญตของศาสนาอสลามกำหนดไววาผชายจะ

ตองปกปดรางกายตงแตสะดอถงหวเขา หามผชายใสผาไหม ยกเวนเพอการ

รกษาโรค หามใสเครองประดบททำจากทองคำ เพราะเปนสงฟมเฟอย ผชาย

มสลมจงมกใสแหวนเงนทประดบดวยหนสตางๆ

เลาะหบอกวาผชายมสลมกน งโสร ง เสอท

พวกเขานยมใสกนเรยกวาเสอ ตอโละบลางอ มทงทเ ป น เ ส อ คอกลม และคอจ น ผ าหน า ค ร ง หน ง

ตดกระดม 3 เมด แขนทรงกระบอกกวาง เสอน

เรยกอกอยางวา บายโตะ ทเรยกเชนนอาจเปนเพราะวา โตะครหรออสตาซนยมใสเสอแบบน ผชายมสลมจะ

ใสตอโละบลางอกบกางเกง หรอสวมเสอสททบ เวลา

ไปงานทเปนทางการ ในกรณทไปงานแตงงาน กมก

สวมชดมลายซงคลายกบชดประจำชาตของมาเลเซย

และสวมซอเกาะห คอหมวกผากำมะหยสดำทรงร สวนโตะคร โตะอหมาม โตะปาเก มกนยมสวม

ชดเรยกวาชดโตบ และชดยเบาะห ชดโตฟเปนเสอชดยาว แขนสน มหลายส เปนชดสำหรบใสอยบาน สวนชดยเบาะหเปนเสอยาว คอตง แขนยาว สขาว

แบบชาวอาหรบ และมกจะสวมใสในชวตประจำวน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

64

อาหารอสลามทรานโกฮบ

บางวนทไกและเลาะหมาถงโรงเรยนแตเชา ทงสองจะเดนไปกนอาหารเชา

ทราน “โกฮบ” หากดปายชอหนาราน ซงตามมาดวยอกษรภาษาจน ไกเชอวา

มสลมหลายคนคงเดนผานไปหารานอาหารอนแทน แตเพยงมองไปทหนาราน

จะเหนโตะยาววางหมออาหารทหลากหลาย พรอมคนขายมสลมมะฮทคลม

ฮญาบกำลงตกอาหารไมหยดมอ ขางๆ มชายผวคลำหนาเขมสวมกะปเยาะห

นงทอดโรตและมะตะบะอยไมหาง ถดไปอกหนอยเปนชายผวขาวทอด

ปาทองโกอยในกระทะใบใหญ

เมอเดนเขาไปในรานจะเหนหมอตมนำรอนแบบทนยมใชในรานนำชา

ทวไป และตกระจกทเตมไปดวยแกวชากาแฟ รวมถงกระปองกาแฟ ชา โกโก

และนม ผชายทยนอยขางหลงตนนคอโกฮบชายชาวจนเจาของราน และเจาของ

ปาทองโก ทแบงพนทหนารานใหครอบครวของชาวมลายมสลมครอบครวหนง

มาคาขายอาหารฮาลาลแกลกคาชาวมสลม

รานโกฮบจงมทงลกคามลายมสลม และไทยพทธ ทเขามากนอาหารดวย

ความสบายใจอยางไมขาดสาย เหมอนทเลาะหกบไกไมตองกงวลวามตรภาพจะ

ถกขวางกนดวยอาหาร

รานอาหารเชนนมอยหลายรานในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต และ

อาจนบไดวาเปนอกพนทหนงทวฒนธรรมทแตกตางสามารถดำรงอยขางเคยง

กนไดอยางตางพงพา และเสรมสงซงกนและกน

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

65

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

66

มาแกแตกอดากอป

วฒนธรรมการดมของชาวมลายมสลมนนหามเครองดมทเปน

ของเมาทกชนด นำชาจงเปนเครองดมทนยมกนในหมชายมลาย

เชาน เลาะหกบเพอนสองคนไปหาไกทบาน แลวชวนกนไป

ดมนำชาทรานของแบเปง เลาะหกบไกสง แตออ หรอชารอนใสนำตาลไมใสนม สวนเพอนอกสองคนสง แตซซ คอชารอนใสนม

ลกคาในรานนำชามทงผใหญวยกลางคน คนสงอาย วยรน แต

ทงหมดเปนผชาย บางคนกำลงคยกน บางคนอานหนงสอพมพ บาง

โตะกำลงฟงเสยงนกเขาและนกกรงหวจกทนำมาจากบานแลวแขวนไว

หนาราน บางคนวเคราะหผลการแขงขนฟตบอลเมอคนทผานมา

รานนำชาในหมบานจะขายชวงเชาจนถงหวคำ คนขายเปน

คนในครอบครว ไมเหมอนกบรานนำชาในตวเมองยะลาทจะเปด

ตอนหวคำ และเปนแหลงรวมของวยรนเทานน เจาของรานกเปน

วยรนชายชาวมสลมทมาลงทนดวยกน วยรนเจาของราน ตอน

กลางวนจะไปเรยนหนงสอทวทยาลยเทคนค หรอวทยาลยอาชวะ

พอตกกลางคนกมาขายนำชา สวนลกคาวยรนจะมาจบกลมกนด

การแขงขนฟตบอล นงเลน และพดคยกนเรองตางๆ

แตไมวาจะเปนรานนำชาแบบในหมบานหรอในเมอง นเปนอก

พนทหนงทเลาะหกบไก คนมสลมกบคนพทธมาพบปะพดคยกน

รานนำชา เปนอกพนทหนงทคนมสลมกบคนพทธมาพบปะพดคยกน

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

67

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

68

“แขก” ของใคร ใครเปน “แขก”

วนน เลาะหกลบบานดวยหนาตาไมแจมใสเหมอนเคย มะจงถามวา

เกดอะไรขน

เลาะหเลาวาวนนเพอนคนหนงมาเรยกเลาะหวา “ไอแขก” ทำใหเลาะห

รสกไมพอใจ จงบอกเพอนคนนไปวาอยาเรยกเลาะหวาแขก แตเพอนคนนน

ไมเลก ทำใหเพอนเลาะหท เปนมสลมหลายคนไมพอใจจนเกอบจะมเรอง

ชกตอยกน

มะดทาจะตกใจไมนอย แตกคลายใจเพราะรางกายเลาะหไมมรองรอยวา

ไปตอยตกบใคร

เลาะหบอกวาเปนเพราะอาจารยประจำชนเขามาทน อาจารยถามวามเรอง

อะไรกน และถามวาทำไมเลาะหและเพอนมสลมถงโกรธเวลาใครมาเรยกวา

“แขก”

เพอนมสลมคนหนงบอกวา เพราะคำวาแขกหมายถงคนทมาเยยมเยยน

แตชาวมลายมสลมไมไดเปนคนมาเยยมเยยน เพราะอยในดนแดนนมาแตไหน

แตไร

สวนเพอนอกคนกอธบายวา “แขก” หมายถงคนอนเดย คนศรลงกา

และชาวทมฬ ทอยในประเทศไทย เลาะหและเพอนๆ ไมใชแขก

เลาะหเสรมวา “คำวาแขก เปนคำทใหความรสกเหมอนดถก ถาใคร

มาเรยกจวาเจก จกคงไมชอบใชไหม”

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

69

ปกตแลวในภาษามลายเรามกเรยก

คนมลายมสลมวา ออแฆนาย คำวา

ออแฆ แปลวาคน ออแฆนายแปลวา

คนมลาย คำวามลายเปนคำเรยกเชอ

ชาตของผคนทอาศยอยในบรเวณสาม

จงหวดชายแดนภาคใต อนโดนเซย และ

มาเลเซย ในภาษาไทยสวนใหญเราจะ

เรยกตวเองวาคนอสลาม จรงๆ แลวคำ

วาอสลามคอศาสนาอสลาม คนทนบถอ

ศาสนาอสลามจะเรยกวาคนมสลม แต

ดวยความเคยชน คนมสลมสวนมากมก

เรยกตวเองวาคนอสลาม คนไทยพทธ

และคนจนสวนมากกมกเรยกคนมลาย

มสลมวาคนอสลามเชนกน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

70

มสลมมภรรยาได 4 คนจรงหรอ

เมอเชากอนมาโรงเรยน จไดยนลกคาคนไทยพทธถามอาหมะวาผชาย

มสลมมเมย 4 คนไดจรงหรอ อนทจรงจกอยากรวาอาหมะของจจะตอบวายงไง

ตดตรงทวาถามวรอฟง เธออาจมาโรงเรยนสายได จคดในใจวาเอาไวไปถาม

เลาะหกได

พอจถามคำถามนกบเลาะห เลาะหเองกตอบไมไดทนท เขารแตวา

ในหมบานของเขาแทบไมมใครมเมยเกนหนงคน แตแลวกนกขนมาไดวาเขาเคย

ไดยนอาเยาะพดวาคนทจะมภรรยาเกนหนงคน จะตองเลยงดภรรยาทกคน

อยางเทาเทยมกน อาเยาะหบอกวา “ชาวบานอยางเรา มเมยแคคนเดยว ลกอก

4-5 คน แคนยงเลยงดใหสขสบายแทบไมไหว แลวจะไปมมากกวาหนงไดยงไง”

จซงอยากรคำตอบเสนอวาคนทอาจตอบคำถามนไดคอครทสอนวชา

ศาสนาอสลาม ชอคณครฟาตเมาะห

เดกๆ ไปหาคณครหลงกนอาหารกลางวน ครฟาตเมาะหเลายอนไปถง

สมยของทานศาสดานบมฮมหมด (ซ.ล.) วาทานศาสดาไดแตงงานกบหญง

ทเปนหมายจากสงคราม และหญงทสามตายจากสาเหตอน เพอทานจะได

ปกปองและดแลหญงหมายเหลานน ทงจากภาวะสงครามทมอนตรายมากมาย

และจากความยากลำบากในการดำรงชวต

ครฟาตเมาะหพดเหมอนอาเยาะของเลาะหวาตามหลกการของศาสนา

อสลาม ชายมสลมมภรรยา 4 คนได ถาเขาอยในฐานะทจะใหความยตธรรม

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

71

ในดานตางๆ แกภรรยาทกคนไดเทาเทยมกน คอ ตองใหคาเลยงด อาหาร

เครองแตงกาย และทอยอาศยกบภรรยาทกคนอยางเทาเทยมกน ตองไมสราง

ความกระทบกระเทอนใจใหแกภรรยาคนใดคนหนง ตองไมแสดงความรกตอ

คนใดคนหนงมากกวาอกคน ตองยกยองภรรยาทกคนอยางเสมอภาค ตองไม

เรยกใครวาเมยนอยหรอเมยหลวง และตองแบงเวลาใหกบภรรยาทกคนเทาๆ กน

ครบอกวาถาชายมสลมคนไหนมภรรยามากกวาหนงคนและทำใหมปญหา

ครอบครว กเปนเพราะเขาไมนำคำสอนของศาสนาไปปฏบตอยางเครงครด

ชายมสลมมภรรยา 4 คนได ถาเขาอยในฐานะทจะใหความย ต ธ ร รมแก ภ ร รยาท กคนได เทาเทยมกน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

72

เลาะหรงเกยจสนข?

วนหนงขณะทจ เลาะห และไก กำลงทำรายงานกลมอยใตตนไม สนข

ตวหนงเดนเขามา ทำทเหมอนจะขออาหาร เลาะหหนไปเหนเขา เขาลกขนแลวไป

ยนบนเกาอ ไกซงคนกบเลาะหด ไมรสกแปลกใจอะไร แตจซงแมจะรวาคนมสลม

ไมชอบสนข แตกยงไมเคยเหนทาทแบบนของคนมสลม

เมอไกไลสนขหวตวนนไปแลว เลาะหจงนงลง และบอกจวาเขาไมได

รงเกยจสนข แตสนขเปนนะญส หมายถง สงสกปรกในศาสนาอสลาม ซงนอกจากสนขและสกรแลว ยงมซากสตวทตายโดยไมไดเชอดตามหลกการของ

ศาสนาอสลาม เลอดทหลงออกจากรางกาย นำเหลอง นำหนอง ปสสาวะ และ

อจจาระ ทงของคนและสตว

เลาะหบอกวาศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) หามการคลกคลกบสนข ไมควร

เลยงไวถาไมจำเปน คนมสลมบางคนบอกวาเลยงสนขไวเฝาบานและลาสตวได

หากจำเปน แตถงอยางนน คนมสลมสวนใหญกจะหลกเลยงการสมผสผวและ

ขนสนขเปยก ถาสนขมาเลยภาชนะ เชน แกวนำ จานขาว จะตองทำความ

สะอาดตามหลกการอสลาม คอชำระลางดวยนำดน 1 ครงและนำสะอาดอก 6

ครง รวมเปน 7 ครง

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

73

“แลวถาหากมหมาหลงทางเขาไปในบานหรอมสยดเธอจะทำยงไง” จถาม

“กตองลาง 7 ครงตามทบอกไปนนละ” เลาะหตอบ

ไกอธบายใหจฟงวาคนพทธทมเพอนบานหรออยในหมบานเดยวกบ

คนมสลมจะรหลกศาสนาขอน และจะไมเลยงสนขเพอจะไดไมสรางความลำบาก

ใจใหกบเพอนมสลม บางคนทเลยงไวเฝาบานกพยายามดแลไมใหออกไป

เพนพานทบานของเพอนบาน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

74

“อาหารอสลาม” ไมใชแคไมมหม

ไก เลาะห จ และเพอนๆ นดมาทำรายงานทบานของจ พอเทยง เดกๆ

กออกไปกนขาวทรานอาหารอสลามใกลบาน ระหวางกนอาหาร จเลาเรองท

อาเจก (นาชาย) ของเธอไปประชมและไมเขาใจเรองการกนอาหารของ

คนมสลม

เร องมอย ว าทประชมคร งนนมข าราชการท งไทยพทธและมสลม

ทางโรงแรมซงทราบวามคนมสลมไปประชมดวย ไดจดอาหารกลางวนทไมมหม

แตถงกระนนชาวมสลมสวนใหญกไมกนอาหาร คนไทยพทธบางคนรสกอดอด

เพราะไมเขาใจวาทำไมคนมสลมถงไมกนอาหาร ทงๆ ทเปนอาหารทไมมหม

เปนสวนประกอบ

เลาะหจงอธบายความหมายของคำสองคำ คอ หะรอม กบ ฮาลาล ใหเพอนฟง วาหะรอมเปนสงตองหามสำหรบทกคน อาหารและเครองดมทเปน

หะรอมของคนมสลม คอซากสตว หรอสตวทตายเอง เลอดของสตวทกชนด

เนอหม สตวทเชอดโดยไมกลาวนามของอลลอฮ (ซ.บ.) อาหารทเซนผและเทพเจา

อนๆ สตวลาเหยอทมเขยวเลบ เชน เสอ สงโต นกอนทร และเหยยว รวมทงสตว

ครงบกครงนำ เชน กบ ตะพาบนำ เตา จระเข เครองดมตองหามคอของมนเมา

ทกชนด รวมทงอาหารทสงผลเสยตอรางกาย

สวน “ฮาลาล” เปนคำภาษาอาหรบแปลวาสงทใชประโยชนได อาหาร

ฮาลาลกคออาหารทมสลมกนได คอจะตองไมมสวนผสม หรอมการปนเปอน

อาหารอสลามไมใชแคอาหารไมมหม แตมรายละเอยดต งแตการเชอดสตว การปรง และภาชนะ

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

75

ของอาหารและเครองดมทเปนหะรอม อปกรณในการปรงและ

ภาชนะใสอาหารตองเตรยมตามหลกศาสนาอสลาม คอตอง

ปราศจากการปนเปอนของหะรอม และนะญส

เลาะหสรปวาเพราะฉะนนอาหารอสลามจงไมใชแคอาหาร

ไมมหมอยางทคนมกเขาใจกน แตมรายละเอยดตงแตการเชอด

สตว การปรง และภาชนะ

สำหรบเรองอาหารฮาลาล ในกรณทจำเปนมสลม

สามารถนำเอากฎอนมาใชได เชน มบญญตวา

“ดงนนผใดถกทำใหคบขนดวยความหว

ไมใชจงใจทำบาป ฉนนโดยแนแทอลเลาะฮเปน

ผทรงอภยผทรงเมตตาเสมอ (อลกรอาน 5: 3)”

“ถาผใดตกอยในภาวะคบขนโดยไมเจตนา

ขดขนและไมใชละเมด ดงนนพระผอภบาล

ของเจา เปนผทรงใหอภย ผทรงเมตตาเสมอ

(อลกรอาน 6: 146)”

นกกฎหมายอสลามตความ “ความจำเปน”

วาหมายถงความตองการอาหารเพอบรรเทา

ความหวเมอไมมอาหารอนนอกจากอาหาร

ตองหาม นกกฎหมายบางคนเหนวาอยางนอย

ทสดกขอใหเวลาผานไปวนหนงกบอกคนหนง

กอน หลงจากนนแลว เขาอาจจะกนใหมากเทาท

จำเปนเพอคลายความหวและรกษาตวเองใหพน

จากความตาย (ยซฟ กอรฏอว, หะลาลและ

หะรอมในอสลาม, หนา 75-76)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

76

กราบไหวรปเคารพไมได

วนนเลาะหกบเพอนๆ ไปรวมงานวนวทยาศาสตรทมหาวทยาลยสงขลา-

นครนทร วทยาเขตปตตาน เลาะห ไก และจ เขารวมกจกรรมตางๆ แลวกไป

เดนดนทรรศการ เมอมาถงลานพระรปของพระบดา (อนสาวรยสมเดจ

พระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก) ไกกบจยกมอไหว

พระรป สวนเลาะหนนยนสงบนง

จกบไกรวาคนมสลมไมยกมอไหวพระ และคดวาเปนเพราะตางศาสนากน

แตไมเขาใจวาทำไมเลาะหจงไหวอนสาวรยไมได

เลาะหอธบายวาในหลกการของศาสนาอสลามนน คนมสลมตองศรทธา

ในพระเจาองคเดยวเทานน และการศรทธาจะไมมสงใดมาแทน ไมวาจะเปน

รปปนหรอรปภาพของพระเจา หรอศาสดา

จคดถงรปบรรพบรษทอาหมะกบปาจดธปไหวในวนตรษจนและสารทจน

แลวถามเลาะหวา “แลวถาเปนรปพอแม ปยาตายายทตายไปแลวไหวไดไหม”

เลาะหตอบวา “ไมไดเหมอนกนหมด ไมวาจะเปนรปบรรพบรษ ญาต

ผใหญ บคคลสำคญตางๆ กเปนสงทมสลมเคารพ บชา หรอกราบไหวไมได

ซงอาจเกยวของกบสาเหตทมสลมไมนยมสวมเสอผาทเปนรปคนหรอสตว

เพราะกลววาจะใหคณคาสงเหลานมากกวาคน หลงใหลและเคารพสงเหลาน”

จจงถามตอวา “แลวคนมสลมถายรปไดไหม”

เลาะหยมและบอกวาได แตตองเปนการถายรปเพอเกบเปนทระลก ไมใช

เพอสกการบชา

ทกษะวฒนธรรม เรยนโลกนอกกำปง ฝกฝนทกษะวฒ

นธรรม

77

มาแกปโละ มากนเหนยวกน

เลาะหกบไกมาชวนจกบเพอนๆ ในหองใหไปงานมาแกปโละ ทเปาะจ (ลง) ของเลาะหจะจดขนในโอกาสขนบานใหมทหมบานของพวกเขา

เพอนบางคนไมรวามาแกปโละคองานอะไร สวนจนนเคยไปงานมาแก

ปโละกบอาหมะหลายครง เพราะเพอนและลกคาชาวมลายของอาหมะมกมา

ชวนไปงานน

เลาะหจงเลาใหเพอนๆ ฟงวา “มาแกปโละเปนภาษามลายทองถน มาแก

แปลวากน สวนปโละ แปลวาขาวเหนยว รวมกนแลวแปลเปนภาษาไทย

แบบคนใตวากนเหนยว เปนงานเลยงอาหาร ซงไมไดเปนขาวเหนยว แตเปน

ขาวเจาธรรมดาทเรากนกนอยทกวนนแหละ ทเรยกวางานกนเหนยว เพราะ

เมอกอนเปนงานกนขาวเหนยวกนจรงๆ”

เลาะหอธบายวามาแกปโละจดขนในโอกาสตางๆ เชน การมาโซะยาว

งานแตงงาน งานขนบานใหม ซงไมไดเปนประเพณของศาสนา แตเปนประเพณ

ของชาวมลายบางทองถน จงไมใชงานเลยงอาหารแบบเดยวกบทเลยงในวน

ฮารรายอปอซอ แขกทมาในงานสวนใหญเปนญาตพนอง เพอนฝง เพอนบาน

มบางทอาจเปนคนไมรจกมกคนกบเจาภาพ แตมางานเพราะมเพอนชกชวนกน

มาอกท แขกเหลานไมวาจะเปนไทย จน และมลาย เมอกนอาหารเสรจแลว

มกมอบเงนใหเปนของขวญหรอแสดงนำใจตอเจาภาพดวย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

เรยน

โลกน

อกกำ

ปง ฝ

กฝนท

กษะวฒนธ

รรม

78

“พดอยางน ไม ไดหมายความวา

พวกเธอจะตองเอาเงนไปมอบใหเจาภาพ

หรอกนะ” เลาะหรบบอกเพอน “เพราะ

พวกเราเปนเดก ไมตองมอบเงนเปน

ของขวญ เราแคอยากชวนใหไปกนเหนยว

กนเทานน”

ถงตรงน เพอนชาวไทยพทธคน

หนงกเสรมวาอนทจรง คนไทยพทธทาง

ภาคใตกมงานกนเหนยว แตงานกนเหนยว

ของคนใตจะหมายถงงานแตงงาน

ตอนท 4 สามจงหวด

ชายแดนภาคใต โลกหลายวฒนธรรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

80

เดอนในศาสนาอสลาม

เมอสองสปดาหกอนในวชาสงคมศกษา อาจารยไดใหนกเรยนแบงกลม

ทำรายงานเกยวกบประเพณของชาวมลายมสลม ชาวจน และชาวไทยพทธ โดย

ใหนกเรยนไปอานหนงสอและถามขอมลจากคนเฒาคนแกในหมบาน

กลมของเลาะหอธบายเรองการนบวนเวลาของคนมสลม เขาอธบายวา

ศาสนาอสลามนบเวลาตามระบบจนทรคต โดยใชเหตการณ ฮจญเราะฮ หรอการอพยพของนบ จากนครมกกะฮไปสมะดนะฮ เปนจดเรมตนของป

ซงเรยกวาปฮจญเราะฮศกราช หรอ ฮ.ศ.

เดอนของอสลามจะม 28, 29 หรอ 30 วน เดอนฮจญเราะฮมความ

สำคญสำหรบมสลมเปนอยางมาก เพราะการปฏบตศาสนกจตางๆ ตององตาม

ปฏทนน

เดอน 1 มฮรรอม มประเพณทสำคญของศาสนาอสลามคอ วนอาซรอ ซงตรงกบวนท 9-10 ของเดอน จะมการถอศลอดซนนะห หรอการถอศลอด

ตามแบบอยางของทานนบ บางพนทจะมประเพณกวนอาซรอ ซงทำดวยขาว

กะท เกลอ นำตาลโตนด มน กลวย ฟกทอง เมดผกช (ตมา) บางทกใสไก

ดวย เมอกอนคนมสลมจะกนอาซรอใสกะลา แลวใชใบมะพราวมาทำเปนชอน

ตก เลาะหเลาชาๆ เพอใหเพอนๆ ฟงทน

81

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

เดอน 3 รอบอล-เอาวล ในวนท 12 เปนวนเมาลด ตรงกบวนเกดของทานบมฮมหมด (ซ.ล.) เรยกในภาษาถนวาบแลเมาะโละ

เดอนท 8 ทชอวาเดอน ชะอบาน ทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) สนบสนนใหมการถอศลอด กอนจะถงการถอศลอดในเดอนรอมฎอน วนท 15 ของเดอน

บางหมบานจะมคำคนเรยกวาวน นสฟชะอบาน ซงชาวบานจะเอาผลไมและขนมหวานมากนดวยกนทมสยด แลวอาน ยาซน 3 จบ เปนการเตรยมตว

ตอนรบเดอนแหงการถอศลอด

เดอนท 9 เรยกกนวาเดอนรอมฎอน ถอวาเปนเดอนแหงการฝก ความอดทนของชาวมสลม ปอซอ หรอ ถอศลอด เปนหลกปฏบต 1 ใน 5 ประการของอสลาม หมายถงการงดเวนจากการกน ดม และอดกลนจาก

อารมณใฝตำทงหลาย ตงแตดวงอาทตยขนจนถงดวงอาทตยตก

“เดอนน เราตองตนตงแตตสามตสเพอทำอาหารและกนอาหาร เรยกวา

กนซาโฮ (ภาษามลาย) หรอสฮร (ภาษาอาหรบ) เปนการกนอาหารตอนเชามด

กอนละหมาดตอนเชา ตอนกลางวนเราจะไมกนอาหารและนำ จนกระทงตอน

สนแสงพระอาทตย เราจะเปดปอซอหรอละศลอดดวยการกนผลไม โดยมาก

คนมสลมนยมเปดปอซอดวยการกน บเวาะตามา (อนทผลม) ตามแบบอยางทานนบ หลงจากนนกจะละหมาดมกรบ แลวจงกนอาหารได”

เพอนคนหนงยกมอขนถาม “ทำไมคนมสลมชอบบวนนำลายตอนถอศลอด”

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

82

83

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

เพอนทเปนมสลมคนหนงชวยตอบวา “เพราะคนมสลมบางคนไมมนใจวา

ไดทำความสะอาดปากและฟนดแลว จงตองคอยบวนนำลายเพอใหแนใจวาจะ

ไมกลนอาหารระหวางถอศลอด แตบางคนคดวาถาแปรงฟนและบวนปาก

อยางด กกลนนำลายไดอยางปกต”

เพอนชาวพทธคนหนงสงสยวาการถอศลอดทำไปทำไม

เลาะหตอบวา “การปอซอเปนการฝกฝนรางกายและจตใจใหหนกแนน

อดทน สรางความเสมอภาค ใหทกคนรจกความหวจะไดเหนใจคนจนและ

มเมตตาชวยเหลอคนอน”

ปอซอ (ภาษามลาย) หรอ การถอศลอด

ผหญงจะถอศลอดเมอเรมมประจำเดอน สวนผชายจะเรมเมอมฝนเปยกหรออาย 15 ป พอแมจะเรมใหลกฝกถอศลอดครงวน

กอนขยายเวลาจนเตมวน เรมจากหนงวนจนเตมเดอน

บทบญญตของศาสนายกเวนคน 7 กลมวาไมตองถอศลอด คอ 1. เดกทยงไมบรรลศาสนภาวะ 2. คนวกลจรต 3. คนแกท

ออนแอเกนกวาทจะถอศลอด จะตองชดใชดวยการบรจาคอาหารเทากบทตนเองกนในแตละวนใหกบคนยากจน 1 คน

4. คนปวยเรอรงและคนปวยทการถอศลอดจะเปนอนตรายตอสขภาพ 5. หญงมครรภ หรอทเพงคลอดลก และแมท

ใหนมลก 6. หญงมรอบเดอน 7. คนทอยระหวางการเดนทางไกล เมอพนจากการเจบไขไดปวย ตงครรภ ใหนมลก

มรอบเดอน และการเดนทางเสรจสน คนเหลานจะตองถอศลอดชดใช

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

84

คนวนท 29 ของการปอซอชาวบานจะมารวมกนทมสยดเพอดดวงจนทร

วาวน รายอปอซอ หรอวน อดลฟตร คอวนไหน ในคนนจะมการบรจาค ซะกาตฟตเราะฮใหกบคนยากจน เปนขาวสาร 3 ลตรตอคน หรอเปน

ซะกาแต (1 กนตง) หรอ 2.7 กโลกรม ถาเปนเงนจะคำนวณตามราคา

ปจจบน หรอตามประกาศของคณะกรรมการอสลามประจำจงหวด

สำหรบผถอศลอด การบรจาคซะกาตฟตเราะฮสำคญมาก เพราะจะชวย

ขดเกลาผถอศลอดใหสะอาดจากความผดเลกๆ นอยๆ ทเกดขนระหวางการ

ถอศลอด

เดอน 10 เชาวาล วนท 1 ของเดอน คอ ฮารรายอปอซอ หรอท คนมสลมภาคกลางเรยก วน อดเลก ถอเปนวนเฉลมฉลองทไดถอศลอดใน

เดอนรอมฎอน กอนวนรายอปอซอหนงวน ผหญงจะทำขาวตมหอใบกะพอเปน

รปสามเหลยมเรยกกนวา กะตปะ ลกษณะเหมอนขนมตมทใชในการทำบญ

เดอนสบของชาวไทยพทธ ไวแจกใหแกญาตมตรและเพอนบาน

นอกจากนยงมการเตรยมอาหารคาวหวานอกมากมาย ทงขาว แกง

นาซดาแฆ ขาวหมก ตาแป (ขาวหมาก) ขนมหวาน ประมาณ 7-9 โมงเชาของวนรายอ ทกคนจะไปละหมาดทมสยด คนทม

ฐานะดจะมาแจกเงนใหเดกและคนชรา

หลงจากนนจงไปเยยมญาตมตร ขออภยในสงทไดทำผดพลาดตอกน

เชญเพอนบานมารวมกนอาหารและแจกอาหารใหแกกน หลงจากวนรายอหนง

วน มสลมบางคนจะถอศลอดตออก 6 วน แตนไมใชขอบงคบ บางคนจะถอ

85

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

86

โอกาสหยดงานพกผอน และพาครอบครวไปเทยว ผหญงจะเตรยมเสอผาทด

ทสด หรอเสอใหมใหทกคนในครอบครวสวมใสในวนสำคญน

ตอมาคอเดอน 11 ซลแกะเดาะห (ภาษามลายถน) หรอทเรยกกนวาซลเกาะดะฮ เปนเวลาทคนทมทรพยสนเพยงพอจะเตรยมเดนทางไปประกอบ

พธฮจญ ทนครมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย คนทไปทำฮจญบางคนตองเกบ

สะสมเงนมากวาครงชวตกวาจะมเงนพอเปนคาเดนทางและคาใชจาย การไดไป

บวะฮฮายจงเปนความภาคภมใจของทงผทไปและญาตพนอง สมยกอนคนทไป

บวะฮฮายตองเดนทางโดยเรอซงตองใชเวลาหลายเดอน และมอนตรายมาก

การมาสงของญาตพนองจงเปนเสมอนการอำลาหากเกดเหตททำใหพวกเขาไม

ไดกลบมาเจอกนอก ในทกปเราจงเหนภาพผคนจำนวนมากเดนทางมาสงผไป

ทำฮจญทสนามบนหาดใหญ และสนามบนนานาชาตอนๆ

จนกระทงถงวนท 10 ของ เดอน 12 ซลฮจญะฮ ถอเปนวน รายอ ฮาย สำหรบคนมลาย หรอวน อดลอฎฮา ซงคนมสลมภาคกลางเรยกวน อดใหญ กจกรรมในวนนจะเหมอนกบวนรายอปอซอ ยกเวนการทำกรบาน

(การเชอดสตวพลเพออลลอฮ [ซ.บ.]) สตวทนำมาทำกรบานเปนแพะ แกะ

ววหรออฐกได มสลมสามารถเขาหนกน 7 คน ซอววหรออฐ 1 ตว สวน

แพะหรอแกะทำกรบานได 1 ตวตอ 1 คน เนอสตวกรบานจะแบงเปน 3 สวน

แจกจายแกคนยากจน ญาตพนอง เพอนๆ และเกบไวกนในครอบครว เปนการ

ฝกความเสยสละและเออเฟอเผอแผแกผดอยโอกาส

87

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

กะตปะ หรอ ตปะ หรอตมสามเหลยม

เครองปรง : ขาวเหนยว หวกะท เกลอ และนำตาล

วธทำ : นำขาวเหนยวแชนำคางคน นงขาวเหนยวใหสก ยกขน ใสหวกะททใสเกลอและนำตาล ชมรสใหกลมกลอม นงอกครง

แลวนำมาหอใบปาละหรอใบกะพอ แลวนำไปนงหรอตมในนำพอประมาณ บางสตรจะนำขาวเหนยวทแชนำแลวมาผดกบกะทท

ใสเกลอใสนำตาลจนงวดพอหยบได หอใบกะพอแลวนำไปนง แตหากหอขาวเหนยวดวยใบกะพอแนนพอกอาจนำไปตม เพราะ

นำจะไมเขาไปในขาวเหนยว

นาซดาแฆ หรอ ขาวเหนยวแกง เปนอาหารพนเมองของชาวมลายสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยจะมขาวเหนยวโรยหนาดวย

ซามา (หรอสมน) กนกบแกงไก แกงไข แกงปลา หรอแกงเนอ

เครองปรง : ขาวเหนยว ขาวสาร กะท หวหอมซอย ลอบอ (คลายเมดผกช) ขงซอย นำตาล เกลอ

วธทำ : ผสมขาวเหนยวกบขาวสาร แชนำ 1 คน นำไปนงจนเกอบสกแลวมนดวยหางกะท กอนนำไปคลกกบหวหอม ลอบอ

นำตาล เกลอ แลวนำไปนงพอใหมไอนำ แลวผดหรอมนกบหวกะทอกครง

ซามานาซดาแฆ สำหรบใชโรยหนานาซดาแฆ

เครองปรง : มะพราวคว กงหรอเนอปลาสก นำตาลแวน (คลายนำตาลปก) เกลอ หวหอม ตะไคร

วธทำ : ตำมะพราวควใหละเอยด พกไว ตำหวหอม ตะไคร เกลอใหละเอยด ใสกงหรอเนอปลาตมสก ตำใหละเอยด เสรจแลว

นำเครองทตำนไปผสมกบมะพราวคว ใสนำตาลแวน คลกเคลาใหเขากน

แกงไก

เครองปรง : เนอไก กะท หอม กระเทยม ขงซอย เครองแกงมสมน

วธทำ : ตมไกกบหางกะทพอสก พกไว ผดเครองแกงกบหอม กระเทยม ขงซอย พอมกลนหอม นำไกมาผดเขาดวยกน

เพมกะทอกเลกนอย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

88

เมาะโละหรอเมาลด วนรำลกถงนบ

เมาลดเปนคำเรยกยอๆ ของ เมาลดนนบ แปลวา การเฉลมฉลองหรอการระลกถงเดอนแหงการประสตของทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) ในภาษา

มลายถนเรยกวนนวาเมาะโละ วนเมาะโละของทกปจะตรงกบวนท 12 เดอนรอบอล-เอาวล (เดอนท 3

ตามปฏทนฮจญเราะฮศกราช) เลาะหเลาใหเพอนฟงวามสยดในหมบานของ

เลาะหจะมการเตรยมงานกนอยางคกคก โดยกอนหนานทางมสยดไดรวบรวม

เงนบรจาคจากชาวบานในหมบานเพอซอวว แพะ หรอแกะ มาเตรยมเชอดเพอ

ทำอาหารเลยงในวนงาน จำนวนเงนทบรจาคในแตละหมบานจะไมเทากนแลวแต

การจดการของแตละท แตสวนใหญคนทมฐานะจะบรจาคมากกวาสกหนอย

งานเมาะโละเรมดวยโตะคร อหมาม จะไดรบเชญมารวมกนอานประวต

ทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) เรยกวาอาน บรซนฆ ทมสยด เมออานประวต จบแลว ทกคนจะรวมกนดอออ (ดอาอ) หรอขอพรจากพระเจา หลงจากนนก

กนอาหารดวยกน

เลาะหเสรมวาอาเยาะของเขาเคยเลาวาบานทมฐานะดอาจจดงานเมาะโละ

ทบานของตน โดยเชญโตะคร ผรศาสนา เพอนบาน ไปอานประวตทานนบ

ทบาน แลวบรจาคทานและเลยงอาหารผทไปรวมงาน

ถงตรงน ไกอดเสรมไมไดวายงมงานเมาลดทจดทอำเภอและจงหวด ซง

เขาเคยไปเทยวกบอาเยาะของเลาะห งานเมาลดนเปนงานใหญ เพราะรวมกนจด

89

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

โดยหนวยงานราชการกบองคกรศาสนาอสลาม ในงาน

นอกจากจะมการอานประวตทานศาสดาแลว ยงจด

นทรรศการ มกจกรรมบนเวท และมรานคามาขาย

ไกเลาวาอาเยาะของเลาะหเคยบอกเขาวาทกรงเทพฯ

งานเมาลดจะเปนงานใหญประจำป เดมเคยจดท

สวนอมพรนานถง 3 วน แตปจจบนไปจดทหนองจอก

มการทดสอบกอร การแสดงความสามารถของเยาวชนดวยการตอบปญหาศาสนา การทองจำอลกรอาน ฯลฯ

และมกจะมเพอนๆ ตางศาสนามารวมงานดวย

กอร คอ ผเขาทดสอบการอานคมภรอลกรอานดวยนำเสยงทไพเราะ

หากเปนผหญงจะเรยกกอรอะฮ

เลาะหถามเพอนทเปนมลายวาเมาะโละทหมบานเขาจดอยางไร แตเพอน

ตอบวาหมบานเขาไมมงานเมาะโละ เพราะผรในหมบานบอกวางานวนรำลก

การประสตของทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) ไมไดมแบบอยางจากทานศาสดา

จงไมจดงานเมาะโละ

เลาะหสรปวาจดประสงคทแทจรงของงานเมาลดไมไดอยทกจกรรม

หากแตอยทการรำลกถงแนวทางปฏบตของทานศาสดา และนำมาเปนแบบอยาง

ในการปฏบตในชวตประจำวนตางหาก

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

90

หลกปฏบตเกยวกบ “เมาลด”

มแบบอยางการใหเกยรตยกยองทานศาสดาหลายรปแบบ คอ

1. ดำเนนตามการปฏบตในวนเกดของทาน คอการถอศลอดในวนทตรงกบวนเกดของทาน คอ วนจนทร

2. แสดงความรกตอทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) โดยการปฏบตตามซนนะฮของทาน

3. กลาวซอลาวาต (การกลาวสรรเสรญในภาษาอาหรบ) ตอทานนบ สวนหนงจากการใหเกยรตยกยอง และแสดงความรก

ตอทานนบ คอการกลาวซอลาวาตวา “โออลลอฮ ไดโปรดประทานพรแกมฮมหมดและแกวงศวานของมฮมหมด”

การกลาวซอลาวาตแบบนไมตองใชเวลามาก ไมตองทำในสถานทเฉพาะ ทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) กลาววา “ผใดท

ขอพรใหแกฉน 1 ครง อลลอฮจะทรงประทานพรใหแกเขา 10 ครง และจะทรงลบลางความผดของเขา 10 ความผด”

4. ปฏบตตามคำสงใชและการไมละเมดการปฏบตตามคำสงหามของทานศาสดา

5. ดำเนนตามแบบอยางของทานศาสดา ดงอลลอฮไดตรสไววา “แนนอนยงในตวของรอซลลลอฮ (มฮมหมด) มแบบอยาง

ทดแลวแกพวกเจา สำหรบผทหวงจะไดรบการตอบแทนจากอลลอฮ และ (มความศรทธาใน) วนอาคเราะฮ (โลกแหง

การตอบแทน) และเขารำลกถงอลลอฮอยางมากมาย” (อลกรอาน ซเราะห อลอะฮซาบ อายะฮ ท 21)

91

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ประเพณ/เดอน (จนทรคต)

มฮรรอม(Muharram)

(1)

ซอฟร(Safar)

(2)

รอบอล -เอาวล(Rabia

-al-awal)(3)

รอบอล -ซาน(Rabia

-al-thani)(4)

ญมาดล -เอาวล

(Jumada -al-awal)

(5)

ญมาดล -ซาน

(Jumada -al-thani)

(6)

รอญบ(Rajab)

(7)

ชะอบาน(Sha-ban)

(8)

รอมฎอน(Rama-dan)

(9)

เชาวาล(Shaw-wal)

(10)

ซลแกะ -เดาะห(Dhul

-qadah)(11)

ซลฮจ -ญะฮDhul

-Hijjah)(12)

วนอาซรอ วนท 9-10

วนเมาลด วนท 12

นสฟชะอบาน วนท 15

ถอศลอด 1 เดอนเตม

วนอดลฟตร วนท 1

อดลอฎฮา วนท 10

ตารางประเพณในรอบปของชาวมลายมสลม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

92

วนสำคญของชาวจน

กลมของจจะตองรายงานเกยวกบวนสำคญของชาวจนในสามจงหวด

ชายแดนภาคใต จและเพอนในกลมชวยกนเลาวาการนบเดอนปของจนจะคลาย

กบอสลามตรงทนบตามระบบจนทรคต ตางกนกตรงเดอนของจนบางเดอน

ม 29 วน บางเดอนม 30 วน การนบรอบ 1 เดอนดจากการหมนรอบ

ของพระจนทร

แมวาคนจนจะอพยพมาตงถนฐานในสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนเวลา

หลายชวอายคนแลว แตลกหลานจนทนยงคงรกษาประเพณบางอยางทสำคญ

ของชาวจน พธกรรมของคนจนในรอบหนงปจะวนเวยนอยกบการไหวเจา

ไดแก ไหวบรรพบรษ ไหวผไมมญาต ไหวขนนาง และไหวพระจนทร แตทงน

ทงนนการไหวหรอไมนนกขนอยกบแตละครอบครว แตอยางนอยในรอบ

1 ป คนจนจะตองไหวเจาและบรรพบรษใน 3 วนสำคญ คอวนตรษจน

เชงเมง สารทจน นอกจากนแลวชาวจนในสามจงหวดชายแดนใตยงมเทศกาล

สำคญ คอ งานแหเจาแมลมกอเหนยว และเทศกาลกนเจ

คนจนทเปนคนเกาแกของทนสวนใหญเปนคนฮกเกยน นอกจากนนม

จนแตจว แคะ กวางตง และไหหลำ การไหวเจาในวนสำคญตางๆ จงอาจม

รายละเอยดทแตกตางกนไปอกในแตละกลมภาษา

93

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

วนตรษจน คอวนปใหมตามประเพณจน ซงจะตรงกบวนใดวนหนงใน

เดอนมกราคมหรอกมภาพนธตามปฏทนสากล ชวงตรษจน คนจนจะหยดงาน

3 วน กอนถงวนตรษจน ชาวจนโดยเฉพาะผหญงจะวนอยกบการทำความ

สะอาดบาน (คลายวนฮารรายอของคนมสลม) ไปจายของมาเตรยมไหวเจา

วนไหวเจาและวนกน วนไหวเรยกวา ซาจบแหม เปนภาษาจนแตจวและฮกเกยนแปลวาวนท 30 หมายถงวนสนป วนนมการไหวเจา 3 เวลาดวยกน

คอเชาตรตอนสาย และตอนบาย แตบางบานกไหวเพยงสองเวลาคอตอนสาย

และบาย

ตอนเชาตรจะเปนการไหวเทพเจาตางๆ ดวยอาหารทตองประกอบดวย

เนอสตว 3 อยาง หม ไก เปด เรยกกนวา ซาแซ เหลา นำชา และกระดาษ

เงนกระดาษทองซงจะนำมาเผาหลงจากธปและเทยนทไหวเจาหมดดอก

บางบานหลงจากไหวเทพเจาตอนเชาทบานแลวกออกไปไหว พอทานบรรทม

หรอพระพทธไสยาสน วดคหาภมข แลวจงกลบมาไหวเจาตอนสายทบาน

ชวงสายกอนเทยง จะเปนการไหวบรรพบรษพอแมทลวงลบไปแลวดวย

เครองเซนไหวเหมอนตอนเชา และอาจเพมชนดอาหารทบรรพบรษชอบเมอครง

ยงมชวตอย มขนมเทยน ขนมเขง ขนมถวยฟ และขนมจนอบ ผลไม 3 - 5

ชนด โดยจะตองมสมรวมอยดวย

เมอไหวชวงเชาเสรจแลว ครอบครวจะกนอาหารรวมกน ในอดตวนตรษจน

ถอเปนวนสำคญทสมาชกในครอบครวจะกลบมาพบหนากน แตปจจบน

หลายครอบครวมสมาชกทโยกยายไปศกษา และทำงานในตางจงหวดหรอ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

94

ตางประเทศ เดนทางกลบบานไมสะดวก ความเครงครดทเคยมมาจงหยอนลงตาม

หลงกนอาหารแลวจะมการแจกองเปาหรอแตะเอย (เงนในซองแดง)

ใหแกคนทมอายนอยกวา ลกหลาน ลกจางททำงานในราน ลกจางคนจน

ไทยพทธ หรอมลายมสลมกจะไดรบแจกเงนในซองแดงนกนอยางถวนหนา

ตอนบายชาวจนทปตตานบางครอบครวจะเตรยมเครองเซนไหวอกชดไป

ไหวเจาแมลมกอเหนยวทศาลเจา แลวกลบมาไหวทบานอกครง ไหวครงน

เปนการไหวเจาทและผไมมญาต เปนอนเสรจสนการไหวตรษจน

“แลวเขาจดประทดกนตอนไหน เพราะเวลาไหวเจาทไร เราไดยนเสยง

ประทดทกท” เพอนคนหนงถามขน

“จดประทดตอนไหนนตอบยาก เพราะบางบานจดตอนเชาตร เพราะ

ถอเปนการตอนรบปใหม หรอเปนสญญาณวาถงปใหมแลว บางบานจะจด

ในชวงทรอธปกบเทยนหมด บางบานจดตอนเผากระดาษ บางบานจดเฉพาะ

ไหวตอนเยน เพราะเชอวาเสยงประทดจะไลสงอปมงคลไป”

ถดจากวนตรษจนเรยกวา ชวอด หรอวนท 1 วนนถอวาเปนวนด ทกคนจะตองทำสงดๆ ไมทำงานหนก ไมทำความสะอาดบาน เพอตลอดทงป

จะพบเจอแตสงดๆ ในวนนการกวาดถถอเปนการไลโชคดออกไป และนบวนน

เปนวนเทยว บางครอบครวอาจไปเยยมญาตผใหญ โดยนยมนำสมไปให เพราะ

ชาวจนถอวาสมเปนสญลกษณของความเปนมงคล บางครอบครวไปเทยว

พกผอนตามความพอใจ รานคาบางรานอาจหยดแควนชวอดวนเดยว บางราน

อาจหยดตอไปอก 2 วน การเปดรานคาขายหลงวนตรษจนมกจะเปดในวนค

95

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

เชนวนท 2 หรอ 4

วนไหวเจาหรอเทศกาลทสำคญประจำปของชาวจนในสามจงหวดชายแดน

ภาคใตอกวนคอวนแหเจาแมลมกอเหนยว งานแหพระคอการเชญรปเคารพ

เทพเจาตางๆ ในศาลเจาแหรอบเมองใหประชาชนมโอกาสเชญเทพเจาหรอ

ทคนจนทองถนเรยกวา พระ เขาบานเรอนหรอรานคา และไดสกการะเทพเจา

อยางใกลชด เพอเปนสรมงคลแกบานและตนเอง

งานแหเจาแมลมกอเหนยวจดขนหลงจากวนตรษจน 15 วน ตรงกบ

วนขน 15 คำเดอน 3 (ตรงกบวนมาฆบชาของไทย) งานจะเรมตงแต

6 โมงเชาเปนตนไป โดยจะมผชายวยรนถงวยกลางคนมาหามเกยวทเจาแม

ลมกอเหนยวประดษฐานมา พระหมอและพระอนๆ ในศาลเจาเลงจเกยงออก

จากศาลเจาไปยงสะพานเดชานชต แลวลงนำทเชงสะพาน เรยกพธนวาการ

ลยนำ หลงจากลยนำแลวจะมการแหพระไปตามถนนผานบานเรอนตางๆ

บางบานจะเตรยมตงโตะบชาอญเชญเจาแมและพระตางๆ เขาบาน บางบาน

เพยงถอธปเทยนเตรยมไหวดานนอก

เมอแหพระไปรอบเมองแลวจงกลบมายงหนาศาลเจา ซงมการจดเตรยม

ถานไฟหลายกระสอบจดไฟเตรยมไวสำหรบการลยไฟ ผหามจะหามเกยวพระ

เดนผานไฟทกอไว เชอกนวาผทหามเกยวจะไมรอนและไมไหม เสรจจากการลย

ไฟแลวจงหามเกยวพระเขาสศาลและประดษฐานพระไวทเดมเปนอนเสรจพธ

ตอจากวนนจะมการจดงานเฉลมฉลองรนเรงอก 3-5 คน โดยมมหรสพตางๆ

เชน งว มโนราห หนงตะลง ชวงนจะมผคนจากปตตาน ยะลา นราธวาส

สงขลา และจงหวดอนๆ รวมถงชาวจนทมาเลเซยและสงคโปรทยอยมาสกการ-

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

96

97

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

บชาเจาแมไมขาดสาย

สวนทยะลาซงมศาลเจาแมลมกอเหนยวองคจำลองจากปตตาน จะมการ

จดงานแหพระในวนขน 14 คำเดอน 3 กอนหนาทปตตาน 1 วน พธกรรม

ในการแหพระจะไมตางกนมากนก แตทยะลาไมมการลยนำ มเพยงลยไฟเทานน

ทศาลเจาจะมการทรงเจาเพอตอบคำถาม ชวยไขปญหาและรกษาโรค มมหรสพ

ตางๆ เหมอนกบทปตตาน นอกจากจะไดสกการะเทพเจาทบานแลว คนจน

ยงนยมนำอาหารไปเซนไหวเทพเจาตางๆ ทศาลเจาดวย เมอเสรจสนพธกรรม

การไหวจะนำอาหารทงหมดหรอบางสวนกลบบานเพอนำมารบประทานกน

ในครอบครว เชอกนวาจะเปนมงคล

วนสำคญของชาวจนอกวนหนง คอ วนเชงเมง ซงจะมพธรำลกถง บรรพบรษและใหมสตตอความตาย ซงแมในปฏทนของไทยมกระบไวเปนวนท

5 เมษายนของทกป แตกไมไดหมายความวาคนจนจะตองไปไหวบรรพบรษ

ทฮวงซย (สสาน) ในวนท 5 อาจจะไปกอนหรอหลงจากวนนไมเกน 1 สปดาห

กได ในวนนชาวจนจะเตรยมอาหารคาวหวานไปไหวบรรพบรษทฮวงซย ฮวงซย

ใหญของชาวจนในยะลาอยทวดนโรธสงฆาราม หรอวดหวควน

เมอไปถงฮวงซย ลกหลานจะชวยกนทำความสะอาดบรเวณฮวงซย

แลวนำสแดงมาเตมทรอยสลกชอของบรรพบรษ เพราะชวง 1 ปทผานไป

ชออาจเลอนรางไป (การทำความสะอาดและเขยนสอาจทำกอนลวงหนาวนไหว

หนงหรอสองวนกได) พอทำความสะอาดแลวกเอากระดาษสรงทตดเปนเสน

ไปพาดบนพนดน บางครอบครวอาจปกธงกระดาษเลกๆ รอบโคนดน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

98

บางครอบครวใชกระดาษเงนกระดาษทองวางกระจายบนพนดน

การไหวบรรพบรษ จะเรมตนดวยการไหวเจาท ซงจะมลกษณะเปน

แทงหนทรงโคงเลกๆ หากหนหนาเขาฮวงซย เจาทจะอยขวามอ ของไหว

ประกอบดวยเทยน 1 ค ธป 5 ดอก ชา 5 ถวย เหลา 5 ถวย ขนมหวาน

และผลไม และกระดาษเงนกระดาษทอง ในสามจงหวดชายแดนภาคใตมก

ไมไหวเจาทดวยเนอหม เพราะเชอกนวาเจาทในดนแดนแหงนเปนเจาทอสลาม

จกบเพอนรายงานมาถงตรงน กมเพอนมสลมคนหนงสงสยวาคำวา

“เจาทอสลาม” หมายถงอะไร

จรบหนาทอธบายวา “หลายคนอาจจะไมรจกตจเอย ซงกคอเจาทประจำ

บาน มลกษณะเหมอนซมประตสแดงเลกๆ วางอยบนพนในบานของคนจน

ทฮวงซยกมเจาทเหมอนกน อามาเคยบอกเราวาเวลาคนจนปตตาน ยะลา และ

นราธวาสไหวตจเอย หรอเจาททไหนกตาม จะไมไหวดวยเนอหมเพราะเชอกน

วาทดนทนเปนของคนมสลมมากอน จงไมควรเซนไหวดวยอาหารตองหามของ

คนมสลม”

จเสรมวาคนจนเชอวาเราตองใหความเคารพตอเจาของพนทดงเดม

ไมอยางนนการทำมาคาขายอาจจะมอปสรรค

หลงจากไหวเจาทแลว กจะเปนการไหวฮวงซย โดยการเรยงนำชาไว

หนาสด ตดกบปาย ตามดวยเหลาและอาหาร บางครอบครวไหวดวยชา 3

ถวย เหลา 3 ถวย บางครอบครวอาจไหวมากกวานน สวนอาหารและผลไม

สดแลวแตแตละบานจะเตรยมมา แตตองม ซาแซ หรอเนอสตว 3 ชนด

ผลไม 3-5 อยาง รวมถงกระดาษเงนกระดาษทองทจะเผาหลงจากทธปและ

99

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

เทยนหมด พรอมทงมการจดประทดเพอไลสงชวราย

วนน เปนอกวนทลกหลานจะกลบมาพบเจอกน แตก เชนเดยวกบ

วนตรษจน ลกหลานบางบานไมสะดวกทจะกลบมา นอกจากน ครอบครว

ชาวจนบางครอบครวไดเปลยนจากการฝงเปนเผาศพเนองจากทดนมนอยลงและ

ราคาสงขน ในกรณน ครอบครวมกจะรำลกถงบรรพบรษดวยการทำบงสกลหรอ

ทำสงฆทานทวด หรออาจตงโตะไหวบรรพบรษทบานแทนการไปทฮวงซย

วนไหวใหญอกวนถดมาคอวนสารทจนซงตรงกบวนขน 15 คำเดอน 7 เชอกนวาชวงเวลานเปนชวงทประตนรกเปด ทำใหผบรรพบรษและผไมมญาต

ขนมายงโลกมนษย เปนหนาทของลกหลานทจะตองจดหาเครองเซนไหวแก

บรรดาผเหลาน

คนจนในเมองไทยถอวาวนนเปนวนไหวทสำคญรองมาจากตรษจน เพราะ

เปนโอกาสทจะไดสำรวจการทำมาหากนยอนหลง 6 เดอนทผานมาวาม

ผลกำไรหรอขาดทนแคไหน

การไหว ในวนสารทจนจะคลายกบวนตรษจน คอจะไหว 3 คร ง

ตอนเชาตร ตอนสาย และตอนบาย เปนการไหวเทพเจา ไหวบรรพบรษ และ

ไหวเจาทกบผไมมญาต ของไหวกจะคลายกบวนตรษจน แตทขาดไมไดคอ

ขนมเขงและขนมเทยน และการไหวรอบบายเปนการไหวนอกบานกลางแจง

จสรปวาคนจนเชอวาการไหวเจาและบรรพบรษ เปนการแสดงความ

กตญญและสำนกในบญคณของเทพเจาทชวยปกปองคมครอง และบรรพบรษ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

100

ผใหกำเนดเลยงด คำสอนและวถปฏบตในครอบครวชาวจนเนนยำเรอง

ความกตญญ นอกจากน คนจนยงเชอวาการสำนกในบญคณของเทพเจาและ

บรรพบรษอยเสมอจะทำใหการคาเจรญรงเรอง

เทศกาลสดทายทจเลาใหเพอนฟงคอเทศกาลกนเจ หรอกนผก 9 วน เรมจากขน 1-9 คำเดอน 9 หรอประมาณเดอนกนยายน หรอตลาคม

ซงเปนชวงเวลาเดยวกบทคนมลายมสลมถอศลอด เทศกาลนเรมจากศาลเจา

ยกเสาโกเตงหรอเสาเทวดา หลงจากยกเสาแลวจะมการขอพรไหวพระรวมกน

ถอเปนการรบองคพระและประเพณกนผกกเรมขน

การกนเจของคนจนคอการกนอาหารท เปนผกผลไมเทานน ผกทม

กลนแรงอยางผกชตนหอมตองงดเวน เครองปรงรสททำจากสตวไมสามารถ

บรโภคได เชนนำปลา เพราะการกนเจไมใชเพยงการละเวนการกนเนอสตว

แตจะตองละเลกกเลสตณหาในการเสพ ไมวาจะเปนรป รส กลน และอบายมข

ทงปวง ตองทำจตใจใหบรสทธ ผทกนเจบางคนจะใสเสอผาสขาวตลอดเวลา

บางคนจะไปไหวพระ มาชวยงานทศาลเจา และกนอาหารเจททางศาลเจาทำขน

อยางทศาลเจา เลงจ เกยง หรอศาลเจาแมลมกอเหนยวจะทำอาหารเจ

แจกจายสามเวลา คอเจดถงเกาโมงเชา สบเอดโมงถงบายโมง และตอนเยน

ประมาณสถงหาโมงเยน

หลงจากฟงเพอนชาวมสลมและชาวจนรายงานจบ กมเสยงมาจาก

นกเรยนทนงฟงอยวาเหมอนทงคนจน พทธ หรอมสลม จะมประเพณท

คลายกน และทำในชวงเวลาใกลๆ กน

101

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

“เทกระจาด” เทอะไร เทใหใคร

เมอจรายงานจบ เพอนคนหนงยกมอขนบอกวาเขาเคยเหนปายประกาศ

การจดงานเทกระจาดประจำปของศาลเจาแมลมกอเหนยวทยะลา เพอนคนนสงสย

วางานเทกระจาดคองานอะไร

จออกตววาคนทร เรองนดคอแมะกม อาหมะของจเคยเลาใหฟงวา

ประเพณเทกระจาดทศาลเจาแมลมกอเหนยวจดกนนาน 3 วน 3 คน นบตงแต

วนท 2 ของเดอน 7 ตามปฏทนจน โดยวนแรก ศาลเจาจะรบบรจาค ขาวสาร

อาหารแหง และเงนจากชาวยะลา สวนวนทสองและวนทสามจะมการไหวพระ

และบรรพบรษ ตลอด 3 วน 3 คนนทศาลเจาจะมมหรสพ เชน งว มโนหรา

ลเก ถาหากมผทตองการจะแกบนกบเจาแมหรอหลวงปไตหงถงซอดวย

การแสดง ผบนบานจะออกคาจางการแสดงนนๆ

วนท 4 เดอน 7 เปนวนเทกระจาด ทางศาลเจาจะจดเซนไหวเทพเจา

ดวยอาหารคาวหวาน เผากระดาษเงน กระดาษทอง จากนนจะแจกขาวสาร

อาหารแหงทไดรบบรจาคมาแกคนยากจนโดยไมแบงเชอชาตและศาสนา

เมอกอนการเทกระจาดจะใชวธโยนแผนไมขนาดเลก ผทเกบไมไดจะนำ

ไปแลกอาหารแหง สวนคนแกและเดกจะไดรบแจกไมโดยไมตองไปแยงกบ

คนอน แตใน พ.ศ. 2546 ทางศาลเจาไดเปลยนวธเปนการแจกคปองตามลำดบ

ผมากอนหลง ทงชาวจน มลาย และไทย ตางมารอรบคปองตงแตเชา เมอได

คปองแลว กตองรอจนถงเวลาเทกระจาด ประมาณ 17.00 น. จงนำคปอง

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

102

ไปแลกอาหารแหง ซงไมผานพธกรรมการเซนไหว สวนอาหารทเซนไหวแลว

ทางศาลเจาจะแจกใหผทมาสกการะ ซงสวนใหญเปนชาวจน เพอนำกลบบาน

ไปใหคนในครอบครวกนเพราะเชอวาเปนสรมงคล

103

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ประเพณ, เทศกาล/เดอน(จนทรคต)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

วนตรษจนวนท 1-3

วนเชงเมง วนขน 11 คำ

เทศกาลแหเจาแม ลมกอเหนยว

วนขน 15 คำ

งานเทกระจาด วนท 2 - 4

วนสารทจน วนขน 15 คำ

เทศกาลกนเจ 9 วน

ตารางประเพณและเทศกาลในรอบปของชาวจนในสามจงหวดชายแดนภาคใต

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

104

วาดวยประเพณของชาวไทยพทธ

ภารกจของไกคอการรายงานประเพณ 12 เดอนของชาวไทยพทธใหเพอน

ฟง ไกเรมตนดวยการบอกวาประเพณและเทศกาลตางๆ ของชาวไทยพทธจะ

สมพนธกบศาสนาพทธ การรำลกถงบรรพบรษ และการประกอบอาชพ ไกบอก

เพอนวาเขาจะเนนทประเพณเกยวกบบรรพบรษ และการทำนา เพราะคนททำ

สวนยางหรอสวนผลไมไมคอยมพธกรรมทเกยวกบอาชพ และจะไมพดถง

พธกรรมททำในวนสำคญทางศาสนา เชน วนมาฆบชา วสาขบชา อาสาฬห-

บชา เขาพรรษาและออกพรรษา เพราะทกคนเคยเรยนมาแลวในวชาพทธศาสนา

ประเพณแรกทไกกบเพอนในกลมพดถง คอ สงกรานต ซงถอกนวา

สงกรานตเปนวนขนปใหมของไทย คนในสามจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญ

จะไมเลนสงกรานตอยางครกครนเทาคนในภาคอน แตจะไปทำบญทวด สรงนำ

พระ และรดนำผใหญ วยรนอาจจะออกมาเลนสาดนำกนบาง แตกแควนเดยว

เหมอนกบงานลอยกระทงทภาคอนจะจดกนอยางยงใหญในขณะทลอยกระทงใน

สามจงหวดชายแดนภาคใตจะไมใชงานใหญโต

ทนจะมพธระลกถงบรรพบรษ คอการทำ บงกลบว หรอบางพนทเรยกวา ลางบว ซงทำในวนสงกรานต หรอวนใดกไดตงแตวนแรม 1 คำเดอน 5

เพอนมสลมคนหนงถามไกวาบวคออะไร

บวคอเจดยสำหรบบรรจกระดกทเหลอหลงจากเผาศพ ในวนลางบว

บางพนทเรมจากการนำอาหารเชาไปถวายพระทวด แลวกลบมาทำอาหารเพล

105

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

หรออาหารกลางวนอกครง โดยแตละครอบครวจะนำอาหารไป ครบพอก คอมอาหารคาวหวานเจดอยางใสถาดมาหนงชด พรอมทงหมาก มะพราวทจะตอง

ผกดวยดายขาวเรยกวาเครองทาน สำหรบแตงโมไมตองผกดาย ผาถวายพระ

ไดเลย ชาวบานจะเอาผลไมทงหมดนำมากองไวหนาบว เพอแบงใหพระภกษท

นมนตมา อาหารคาวหวานทเตรยมมาจะนำไปถวายพระ ชวงนบางคนจะแยก

ไปทำความสะอาดบวของบรรพบรษของตน และบวรวม หลงจากนนเปน

การสรงนำพระ ทงพระพทธรปและพระภกษสงฆ รดนำผสงอายซงเรยกวา

“ผลดนำคนแก” หรอ “อาบนำคนแก”

บางพนทในชวงเชาจะเปนการไปลางบวใหสะอาด ประพรมดวยนำอบและ

แปง และประดบดอกไม โยงสายสญจนจากศาลาการเปรยญไปทบวทงหมด

หลงจากนนจะไปถวายอาหารเพล เมอพระฉนเพล ใหศลใหพร และเทศนาธรรม

รวมทงกรวดนำใหบรรพบรษแลวกเปนอนเสรจพธ

งานนถอเปนการรวมญาตงานหนง ลกหลานทไปทำงานนอกหมบานจะ

กลบมาและใชโอกาสนไปเยยมญาต จงมการเลยงอาหารดมกนกนอยาง

สนกสนาน บางพนทมการเลนไกชน ชนววเพอความบนเทงดวย

เดอนเดยวกนนจะมประเพณอกอยางของคนททำนาเรยกวา ลาซง ซง มกทำกนหลงเกบเกยว เปนการลาทนา ลาการทำนาของปน เปนการแสดง

ความกตญญตอนาขาว ขอบคณเทวดาทชวยบนดาลขาวดในปน เชอกนวาหาก

ทำพธนแลวจะทำใหขาวในปตอไปอดมสมบรณ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

106

107

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

พธนชาวบานทงหมบานจะทำรวมกน โดยจะมการเตรยมทำขนมจน

ลวงหนา เพราะฉะนนถาแวะไปบานไหนในชวงทมพธนกจะไดกนขนมจน

ในชวงเชาชาวบานจะนำอาหารเพลไปถวายพระทวด ชวงบายจะเปนการ

ทำความสะอาดและจดตกแตงสถานทสำหรบทำพธ ทจะเรมราวหนงทม

ชาวบานจะนมนตพระ 3-5 รปมาสวดททงนา นำสำรบอาหารไปเซนไหว

ศาลเพยงตา และนำอาหาร ขนมจน ผลไม นำ หมากพล ดอกไม ธปเทยน

ไปวางไวกลางทง หลงจากฟงพระสวดและใหศลใหพรแลวจะมการละเลนรนเรง

บางทอาจมมหรสพตางๆ การประกวดธดาลาซง งานนจดไดวาเปนงาน

ผอนคลายจากการทำงานหนกในฤดทำนา

ในชวงเดอน 6 ของไทย ทมกตรงกบเดอนพฤษภาคมในปฏทนสากล

เปนชวงทชาวนาจะวางจากการทำนา จงมกจะมการทำบญประจำปในชวงน

การทำบญสวนใหญทำเพ อรำลกถ งบรรพบรษและขอบคณผนา เชน

ไหวตายาย หรอบางทเชนทบานเชงเขา จงหวดนราธวาส มประเพณเรยกวา

ไหวตายายมโนราห สองประเพณคลายคลงกน คอเปนงานทแสดงความ

เคารพตอบรรพบรษ แตงานไหวตายายบางหมบานจะเปนงานของแตละ

ครอบครว โดยจะมการเตรยมอาหารคาว ขาวเหนยว ผลไม เหลาและนำ

วางไวตรงทใดทหนงในบาน มคนซงเปนรางทรงมาทำพธจดธป 1 กานเทยน

1 เลมปกลงบนอาหาร รอจนธปเทยนดบหมดถอวาเสรจพธ หากลกหลาน

คนใดเจบไขไดปวยอาจขอเชญใหบรรพบรษมาเขารางทรงเพอซกถาม ปรกษา

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

108

หาวธแกไข หรออาจแกบนทไดบนไวครงกอน เลากนวาคนเชงเขาสวนมากจะม

บรรพบรษเปนมโนราหเกอบทงหมด ในเดอน 6 จงเปนเดอนททกคนจะไป

รวมตวกนทบานมโนราหชอจวน โดยจดสำรบอาหารเปนขาวเหนยว ขาวเจา

และแปงสำหรบทำแกงและขนมลา เพอเลยงมโนราหเปนเวลา 3 วน 3 คน

สวนการไหวผนา ทำหลงเกบเกยวขาวเสรจ

เมอถงเดอน 6 ขน 5 คำ 7 คำ 9 คำ หรอ 11 คำ

วนขนใดกไดทกลาวมาใหตรงกบวนจนทร จะทำการ

ไหวผนา โดยชาวบานจะไปรวมกนททงนาตอนประมาณ

แปดโมงเชา แตละบานจะนำถาดอาหาร ซงจะมขนมโค

หรอขนมตมขาว ขาวเหนยว ขาวเจา ปลาแหง (ปลา

เคม) ไขตม 1 ลก ไปวางกลางทงนา แลวจดธปเทยน

ระลกถงผนา จะมตวแทน 1 คน ทำหนาทประกาศวา

“ทำนาไดผลดแลวใหมากน ผนาอย ไหนใหมากน

เพราะขาวผลผลตไดด การไหวนาจะเปนการขอบคณ

ทชวยดแล” พอตกกลางคนประมาณหกโมงเยนเปนตนไป จะมการไหวเจาท

เพอใหปกปกรกษา คมครองบาน ทรพยสน รวมทงสตวเลยงทกอยาง หม วว

ควาย ไก ใหเจาทชวยรกษา โดยนำอาหารใสถาดเหมอนไหวผนา แตจะเพม

ไกตมทงตว 1 ตวมาเซนไหว ปจจบนผคนทำพธกรรมเหลานลดนอยลงทกวน

กลมของไกยงเลาถงประเพณการบชาชายหาด หรอการฉลองชายหาด ทเรยกในภาษามลายวา ปยอปาตา (“ปยอ” แปลวาบชา สวน “ปาตา” แปลวา

109

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ชายหาด) เปนพธกรรมทขอใหทองทะเลมความอดมสมบรณ ใหกงหอยปปลา

มาตดแหตดอวนชาวประมงมากๆ ประเพณนเคยจดขน 3 ปครง คนทอาศย

อยรมทะเลและประกอบอาชพประมงทงมลายมสลมและไทยพทธจะมารวมกน

จดงาน เดกวยรนหนมสาวจะมโอกาสไดมาพบปะสงสรรค สนกสนานรนเรง

เพอผอนคลายจากการทำงานทเสยงอนตรายในทองทะเล สมยกอนงานบชา

ชายหาดทใหญมากๆ จดขนทอำเภอปะนาเระ จงหวดปตตาน และปากนำ

บางนรา จงหวดนราธวาส โดยจะมการฆาควายเผอกเพอบชาเจาทะเลดวย

ปจจบนชาวมลายมสลมไมไดมารวมในประเพณนอกแลว

นกเรยนมสลมคนหนงอธบายวา “สมยกอนคนนายสบทอดประเพณตาม

บรรพบรษ แตเมอมผเรยนศาสนามากขน ทำใหรวาการบชาชายหาด หรอ

ประเพณปยอบอแน (บชาทงนา) เปนประเพณทไมสอดคลองกบหลกศาสนา

อสลาม เพราะการบชาสงใดนอกเหนอพระเจาเปนสงไมควรทำ”

ไกพดตอวาชาวพทธยงคงจดพธบชาชายหาดในบางพนท และไมไดเปน

งานใหญโต เพยงนมนตพระมาสวด รบประทานอาหารรวมกน และตดธงทวบาง

อกประเพณหนงคอบญขาวใหมของหมบานเชงเขา ชาวบานไทยพทธทม

บรรพบรษเปนคนนายจะนำขาวทเพงเกบเกยวไปใหผอาวโสนายในหมบาน หรอ

ใครกไดทรจกกน เพอใหดอออ (ขอพร) อทศสวนกศลถงบรรพบรษของตน

ซงชาวไทยพทธจะตองบอกชอบรรพบรษทเปนนายของตนแกคนทดอออ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

110

“ชงเปรต” งานบญใหญในเดอนสบ

เลาะหซงนงฟงเพอนรายงานอยางตงใจ รอจนเพอนรายงานจบจงยกมอ

ขนถามไกวา เมอเชานเขาเหนแมของไกและคนพทธหลายคนนงรถมาตลาด

ในเมอง พวกเขามากนทำไม จะมงานอะไรหรอเปลา ไกจงบอกวาพรงนจะเปน

งานบญเดอนสบ คนจงตองไปซออาหารและขนมไปทำบญทวด

แตเลาะหกบเพอนๆ ชาวมลายบางคนไมรจกงานบญเดอนสบ ไกจง

อธบายตอไปวางานเดอนสบเปนการทำบญใหแกบรรพบรษทลวงลบไปแลว

เชอกนวาวนแรม 1 คำเดอน 10 ดวงวญญาณของบรรพบรษจะมายงโลกมนษย

จงตองมการทำบญเพอตอนรบ เรยกวางาน “รบเปรต” หรอ “รบตายาย”

ดวงวญญาณเหลานจะอยบนโลก 15 วนแลวจะกลบไปในวนแรม 15 คำเดอน

10 วนนเรยกวา “วนสงเปรต”

ในวนรบเปรต แมของไกจะเตรยมขาว กบขาว ขนมลา ขนมเจาะห ขนม

ขาวพอง ตมหรอขาวเหนยวหอใบกะพอเปนรปสามเหลยมเหมอนกบกะตปะ

ของคนนาย ขนมเทยน และนำ อาหารเหลานจะแบงเปน 2 ชด ชดหนง

เอาไปถวายพระ อกชดหนงจะไปตงทรานเปรตทสรางขนมาชวคราว

สวนวนสงเปรตนน ทำพธคลายกบวนรบเปรต ตางกนตรงทมการแหหมรบ

รอบศาลาการเปรยญ 3 รอบ หมรบ มลกษณะคลายบายศร แตขางในม

ขนมลา ขนมเจาะห ขนมขาวพอง ขนมตม บางทจะมการหอ หมรบ ดวยผาส

คลายจวรพระ ดานบนสดจะเสยบธนบตร หรอขาวพองกลมๆ หลากสเพอความ

สวยงาม

111

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ในวนสงเปรตนบางทจะม “การชงเปรต”

คอผชายจะพยายามปนเสาททานำมนขนไปบน

รานเปรตเพอไปเอาเงนและอาหารคาวหวานทใส

กระทงตงอยบนนน สรางความสนกสนานใหกบ

ผทคอยชมคอยเชยรอยขางลาง คนทขนไปถงจะได

เงนเปนรางวล แลวจงโยนอาหารลงมาใหกบคน

ทอยขางลาง

ไกสรปวาสำหรบชาวไทยพทธ งานบญเดอน

สบถอเปนงานบญใหญทลกหลานจะตองรวมกนทำ

นอกจากเปนการแสดงความกตญญตอบรรพบรษ

แลว ยงเปนงานรวมญาตครงใหญในรอบปดวย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

112

ชกพระ ลากพระ

ไกและเพอนๆ ปดทายรายงาน ดวยการเลาถงงานชกพระทเขาไปกบ

ครอบครวหลงวนออกพรรษา วนนนพอแมปลกไกกบนองแตเชาตร พอขบรถ

พาทกคนมาทศนยเยาวชนจงหวดยะลา ททเรอพระจะมารวมกนกอน แลวจงจะ

แหไปตามถนน

ไกเลาวาเขากบนองสงสยวาศนยเยาวชนไมมแมนำลำคลอง เรอพระจะมา

รวมกนไดอยางไร เมอถามพอ พอกบแมกหวเราะ พอบอกวาประเพณ

วนชกพระมทวไปทงในภาคใตและภาคกลาง ทงทยะลา ปตตาน และนราธวาส

เปนประเพณเกาแกตามความเชอในศาสนาพทธซงเชอวาเรอพระเปนพาหนะท

พระพทธเจาทานใชลงมายงโลกมนษย จงจดงานชกพระขนมา

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต งานชกพระทใหญมากจดทอำเภอโคกโพธ

จงหวดปตตาน เลากนวาเดมทมการทำพนมหามเพอรบผลไมจากชาวบานมา

ถวายพระในวนออกพรรษา ตอมาผลไมทคนนำมาทำบญมมากจนหามกน

ไมไหว จงเปลยนมาทำรถลากแทน ตกแตงรถดวยดอกไม ใบไมทองถน

(ใบสเหรง) ตอเตมยอดพนม แลวเรยกชอเรอทลากไปบนพนดนนนวา

พนมเรอพระ

กอนวนงานชาวบานจะมาชวยกนประดบตกแตงเรอพระ วดใดมพระภกษ

ทเปนชางกจะออกมาชวยชาวบานทำเรอ ทประดบดวยกระดาษทองแกะลายกนก

หลงไหวพระเวยนเทยนคนวนออกพรรษาจะมคนมาชวยกนคกคกมากทสด

113

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ตามความเชอในศาสนาพทธ เรอพระเปนพาหนะทพระพทธเจาทานใชลงมายงโลกมนษย จงจดงานชกพระขนมา

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

114

“การมาชวยกนทำเรอพระไมใชเพอแขงกน แตถอเปนโอกาสใหคน

ไดมาพบปะกน คนในชมชนไดมารวมแรงรวมใจกนทำงาน สรางความสามคค

ระหวางคนในหมบาน สรางความสมพนธระหวางวดกบชมชน สบทอด

ความรและขอคดตางๆ จากคนแกคนเฒาถงลกหลาน รวมทงปลกฝงคณงาม

ความดใหกบคนรนตอๆ มา” ไกจำคำของแมมาเลาใหเพอนฟง

วนงาน จะมการแหเรอพระของแตละวดไปตามถนนสายตางๆ แลวจง

ไปรวมกนทจดนดพบซงอาจเปนวดใดวดหนง ชาวบานจะนำอาหารมาถวาย

พระภกษทมาพรอมเรอ และทนมนตมารวมงาน หลงจากนนชาวบานจะ

กนอาหารรวมกน แลวจงเรมกจกรรม เชนการประกวดเรอพระ ทมกแบงเปน

ประเภทสวยงาม และประเภทความคดสรางสรรค มมหรสพ ทงลเก มโนราห

หนงตะลง หนงกลางแปลง

สวนทนราธวาส ชาวบานจะชกลากพระไปยงหาดนราทศน อำเภอ

ตากใบ ไปทศนยวฒนธรรม อำเภอระแงะ ไปรวมกนทวชรอทยาน กจกรรม

จะมการประกวดเรอ การแขงขนตโพนหรอกลองใหญ แขงขนซดตม หรอ

กฬาพนบานตางๆ

115

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ประเพณ,เทศกาล/เดอน

(จนทรคต)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

วนมาฆบชา

15 คำ

วนสงกรานต

8 คำ

ลาซง

1-15 คำ

บงกลบว / ลางบว 1-15 คำ

ไหวเจาท **** ****

/ ไหวผนา / ไหวตายาย/ โนราหโรงคร

****

วนวสาขบชา 15 คำ

วนอาสาฬหบชา 15 คำ

วนเขาพรรษา 1 คำ

เดอนสบ (รบเปรต) แรม 1 คำ

เดอนสบ (สงเปรต) 14/15 คำ

วนออกพรรษา 15 คำ

ทอดกฐนแรม 1 คำ 1 เดอน

ลากพระ / ชกพระ แรม 1 คำ

วนลอยกระทง 15 คำ

ทอดผาปา **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** ****

ตารางประเพณและเทศกาลในรอบปของคนไทยพทธในสามจงหวดชายแดนใต

**** หมายถงวนใดกไดในเดอนน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

116

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย.

พ.ค.

ม.ย. ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค.

พ.ศ. 2551

7 วนตรษจน / งานวนเกดเจาแมลมกอเหนยว

21 มาฆบชา รบขวญขาว

20 วนเมาลด เชญแมโพสพเขายง

5 วนเชงเมง 13-15 วนสงกรานต ลาซงและบงกลบว /

ลางบว

19 วนวสาขบชา เดอนไหวเจาท ไหวผนา

ไหวตายาย

8 ไหวบะจาง

17 อาสาฬหบชา 18 เขาพรรษา

15 วนสารทจน เดอนไหวเจาท

1 วนเรมถอศลอด 14 วนไหวพระจนทร

29-30 กนเจ 15 บญเดอนสบ 29 สงเปรต

1 วนอดลฟตร 1-7 กนเจ ทอดกฐน

14 ออกพรรษา 15 วนลากพระ

12 วนลอยกระทง

8 อดลอฎฮา รบขวญเจาทนา

19 อาซรอ 28 ไหวขนมอ

วนสำคญทางศาสนา

หมายเหต :

อกษรสเขยว เปนวนสำคญทางศาสนาอสลาม อกษรสแดง เปนวนสำคญตามความเชอของคนจน อกษรสนำเงน เปนวนสำคญทางศาสนาและความเชอของคนไทยพทธ

117

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

118

ไปดมะโยง

คนน ทหมบานของเลาะหกบไกจะมการแสดงมะโยง ทงคตนเตน

เปนพเศษ เพราะนานๆ จะไดดท ขณะทนงรอดการแสดง เมาะ (ยาย) ของ

เลาะหเลาตำนานมะโยงใหฟงวา

“เลากนวามะโยงเกดทเมองมายอปาเหด สมยรายามดอแลลอ แตบางคน

กวาเกดทเมองแปลหมง หรอปาเลมบง สมยรายากาซนาปนฆตอ พระธดา

ทงเจดองคของรายาเสดจประพาสอทยาน และศกษาวชาขบรองฟอนรำกบ

นายตระ ซงมเสยงไพเราะจบใจ ตอมารายารบสงใหนายตระและพระธดาแสดง

มะโยงใหดเปนครงแรก พระธดาองคโตแสดงเปนเปาะโยง องครองเปนเมาะโยง

สวนธดาองคอนแสดงเปนนางรำ นายตระแสดงเปนพรานหรอเสนาตวตลก

และทำหนาทเปนนายโรง”

การแสดงมะโยงม 2 แบบ คอแสดงเพอรกษาโรคหรอแกบน กบแสดง

เพอความบนเทง การแสดงแบบแรกจะแสดงตอเนองประมาณ 3-7 คน

กอนแสดงจะตองไหวครดวยหมากพล ขาวสาร และดายดบ พรอมเงนคาคร

ซงตางจากการแสดงเพอความบนเทงทไมตองไหวคร เนอรองเพอรกษาโรคกจะ

แตกตางออกไป คอจะเรยกชอปยาตายายมาเพอใหรกษาอาการปวยไข ซง

เชอกนวาเกดจาก “โดนของ” (ไสยศาสตร)

ในอดตการแสดงเพอความบนเทงมกแสดงในวงเจาเมอง แสดงครงหนง

4-7 คน แตละปจะมการแขงขนแสดงมะโยงเพอไดเปน “มะโยงรายา” ใครได

119

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

เปนมะโยงรายาจะไดรบการดแลจากเจาเมองปตตาน

อาจไดรบพระราชทานทนาและบานเรอน เมอปตตาน

ไมมรายาแลว การแสดงมะโยงเพอความบนเทงจง

จดขนทวไป มกแสดงกนในงานเทศกาลประจำป

อาจแสดงในงานสนต หรองานแตงงานบาง

เมอเมาะเลาจบ ดนตรกเรมบรรเลง ตวนางซงม

ประมาณ 4-5 คน นงเปนแถวหนากระดานหนหนา

เขาหาคนสซอรองเพลงไปตามจงหวะซอ แลวจงลกขน

รายรำไปกลางเวท ตอมามะโยงหรอเปาะโยงจะรองเพลง

เรยกหาเสนา ใหออกมาชวยบำบดทกขยาก อาวงซง

เปนตวตลกหรอเสนาคนใดคนหนงจะรบขานรบ มะโยง

เรมบอกชอและบานเมองตามทองเรอง บอกเลาถง

ความทกขรอน แลวใหเสนาไปตามเสนาอกคนหนง

มา แลวจงเขาสเนอเรองตามทจะเลน วนนมะโยงจะ

แสดงเรองเดวามดอ หรอราชบตร สวนพรงนแสดง

เรองกอดงมส หรอสงขทอง ทงสองเรองเปนเรองท

นยมเลนกนมากทสด

แมไกจะฟงการแสดงมะโยงไม เขาใจทงหมด

เพราะมะโยงใชภาษามลายในการแสดง แตเขากนด

กบเลาะหวาคนพรงนจะมาดเรองกอดงมส เพราะจาก

คราวนแลว ไมรวาเมอไรจะไดดมะโยงกนอกครงหนง

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

120

ตะโละมาเนาะ มสยดไมเกาแก

เลาะหเคยบอกไกกบจวาทสามจงหวดชายแดนภาคใตมมสยดเกาแก

3 แหง ถาเมอไร อาเยาะกบมะจะไปทมสยดเหลาน เลาะหกจะขอชวนไกกบจ

ไปดวย เพอนทงสองคนดใจ

โอกาสไปชมมสยดเกาแกมาถงตอนปดเทอม อาเยาะ มะ เลาะห และไก

ออกจากหมบานกนแตเชาตร แลวมาแวะรบจทรานแมะกม ททเดกสามคน

จะไดไปเหนเปนทแรก คอมสยดตะโละมาเนาะ

ตะโละมาเนาะเปนชอหมบานในตำบลลโบะสาวอ อำเภอบาเจาะ จงหวด

นราธวาส เลากนวาเมอสยามยกทพมาตปตตาน เจาเมองเปนหวงโตะคร

ของทาน คอทานวนฮเซน จงขอใหยายมาอยทตะโละมาเนาะ ทเชงเขาบโด

ซงอดมสมบรณดวยพชผกและสตวปานานาชนด อยหางจากตวเมอง และใกล

กบกลนตนและเปรก คำวา “ตะโละ” แปลวาอาว หรอแผนดนทเวาเขาไปใน

เชงเขา สวน “มาเนาะ” ชาวบานบางคนบอกวาหมายถงตนไมชนดหนง แตใน

พจนานกรมมคำ “มานก” แปลวานก

เมอทานวนฮเซนมาอยทน กไดสรางมสยดเพอใชในการปฏบตศาสนกจ

โดยเจาเมองทานหนงเปนผบญชาใหสรางขน

มสยดตะโละมาเนาะมอกชอหนงวามสยดวาด อลฮ เซน สรางขน

ประมาณ พ.ศ. 2167 นาจะเปนมสยดไมเกาแกทสดในประเทศไทย หลงคาของ

121

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

มสยดเปนสวนทโดดเดนทสด บางกวาเปนหลงคาทรงมลายดงเดม บางกวา

เปนทรงไทยสองชน มงดวยกระเบองดนเผา อาคารทงหลงไมใชตะป แตใช

สลกไมในการยดเกาะฝาผนง เสา เพดานและหลงคาเขาดวยกน นอกจาก

เทคนคการสรางแบบโบราณแลว ทนยงมคมภรอลกรอานทคดดวยลายมอของ

ทานวนฮเซน และบตรชายชออบดลเลาะหมาน มถวยชามของจน บวงบาศ

สำหรบจบกวางททำจากหวาย

อาเยาะขบรถมาถงมสยดตอนสาย จ ไก และเลาะห มองดพนท

โดยรอบทเขยวครมเพราะตนไม ขางมสยดมลำธารนำไหลเออยๆ มสยด

ดสวยงามและสมบรณมาก อาเยาะบอกวาชาวตะโละมาเนาะดแลบรณะมสยด

อยางดมาตลอด ทำใหมสยดคงความงดงามอยไดจนถงวนน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

122

มสยดดาโตะ มสยดชายเล

อาเยาะขบรถพานกทองเทยว 4 คน ไปตามถนนเพชรเกษม เขาสอำเภอ

ยะหรง แลวเลยวขวาเขาตวอำเภอ ผานยานตลาดทมรานคาคนจน และแมคา

พอขายชาวมลายขายของอย จนถงถนนเลยบชายหาด จงเลยวซายเขาหมบาน

แหงหนง พนดนเปนทรายสขาว มกโบรกวางใหญสดตา แพะตวใหญนอยเดน

เลมหญาและใบไมอยางสบายใจ

อาเยาะจอดรถทหนาอาคารโรงเรยนตาดกา ปรากฏวาเปาะจเลาะหกบ

เจะฆรอนง ซงเปนเพอนของอาเยาะเมอครงเรยนทปอเนาะมารออยแลว ทกคน

ออกเดนไปยงกโบรซงเปนทมาของชอบานดาโตะ

เปาะจเลาะหเลาใหเดกๆ ฟงระหวางเดนวาสมยท

ปตตานเปนเมองทาทเจรญรงเรอง เจาเมองไดสงหาม

การคาขายทองเหลองเพราะจะเกบทองเหลองไวหลอ

ปนใหญ ใครมทองเหลองตองนำไปมอบแกเจาเมอง

แตมพอคาจากตรงกานคนหนง ชอแชะหกอมบอค

กบผตดตาม ชออบดลมมน ขายทองเหลองใหพอคา

คนหนงดวยความเกรงใจ เมอเจาเมองรขาวจงสงประหารชวตทงค แลวให

เอาศพไปทงในคลองปาเระ แลวเรองแปลกกเกดขน ศพทงสองลอยทวนนำ

ในทายน หวและตวจนถงสะดอโผลเหนอนำ เมอชาวบานไปบอกเจาเมอง

เจาเมองกใหนำศพไปฝงทซอบอแร หรอบานดาโตะในปจจบน

วาดโดย ดอเลาะ เจะแต

123

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ชาวประมง 3 คนไดชวยกนนำศพจากบานปาเระมาทน พวกเขาวดความสง

ของศพเพอขดหลมฝง แตเมอจะนำศพลงฝง ปรากฏวาศพยาวกวาหลม การณเปน

เชนนถง 3 ครง ชาวประมงจงขอพรจากองคอลลอฮ (ซ.บ.) วาหากศพทงสอง

มความศกดสทธ ขอใหศพยาวเพยงเทาน จงนำศพลงฝงไดชาวบานจงเรยกกโบร

แหงนวากโบรดาโตะปาแย แปลวาดาโตะยาว

สวนหลมศพบนพนทกวา 10 ไร เจะฆบอกวา “สนนษฐานวานาจะเปนหลมศพ

ของนกรบทเสยชวตในสงครามปตตาน-สยาม หรออาจเปนเพราะความศรทธาในดาโตะ

ปาแย ทบางคนถอวาเปนอลามะฮทานหนง จงทำใหผคนอยากมาฝงศพใกลๆ กบทาน”

จากกโบร เปาะจกบเจะฆพาทกคนเดนกลบมา ผานโรงเรยนตาดกา เพอไปท

มสยดดาโตะ เจะฆซงเปนคอเตะประจำมสยดบอกวา “มสยดดาโตะ มอกชอวา

มสยดดารลนาอม แตคนมกเรยกวามสยดดาโตะ ไมมหลกฐานแนชดวาสราง

เมอไหร แตเมอดรปแบบอาคารจะเหนวาคลายกบมสยดกรอเซะ จงสนนษฐานวา

อาจสรางในสมยเดยวกน บางคนเชอวาพอคาทมาคาขายกบปตตานเปนคนสราง

เพอประกอบศาสนกจ มสยดดาโตะจงมอกชอวามสยดเปอรดาฆางน หรอมสยด

พอคามสลม ตอมา พ.ศ. 2474 เปาะจสามะ ชาวบานดาโตะและเจาเมองไดชวยกน

ออกเงนบรณะ ทำใหมสยดอยคบานดาโตะมาจนถงปจจบน”

เมอออกจากมสยดแลว ทกคนกไปลงเรอทเปาะจเตรยมไว เปาะจขบเรอ

เขาไปในปาชายเลนของอาวปตตาน เพอกนอาหารกลางวน

อลามะฮ คอ อาลม ซง

หมายถ งบคคลท ท รง

ความร ผ ค งแก เ ร ยน

ทางศาสนา อาลมเปน

รปเอกพจน อลามะฮเปน

พหพจน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

124

คนชายเล

อาหารกลางวนทปาชายเลนเปนอาหารทะเล คอ ปเผา ปลาทอด และกง

ตมกบนำบด เดกๆ มความสขกบมอกลางวนแสนอรอย ขณะทฟงเสยงสตว

เสยงตนไมทพดไหวตามแรงลม

เจะฆเลาใหเลาะหกบเพอนฟงวา “จรงๆ แลวเจะฆเปนคนยะหา (อำเภอ

หนงในจงหวดยะลา) มาแตงงานเปนลกเขยคนดาโตะ จงยายมาอยทน

ตองเปลยนอาชพจากทำสวนยางสวนผลไมมาเปนชาวประมง”

ถงตรงน เปาะจซงเหนวาเดกทงสามคนสนกกบเรองราวทผใหญเลาใหฟง

จงเสรมวาพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตอาจแบงออกเปนสามเขต คอ ฮล

(เชงเขา) ดาฆะ (พนราบ) ฮเล (ชายทะเล) ขณะทปตตานกบนราธวาส

มเพยงบางอำเภอทไมตดทะเล ทำใหสองจงหวดนมทงเขตดาฆะและเขตฮล

ยะลากลบเปนจงหวดเดยวทมแตเขตดาฆะ เพราะถกลอมรอบดวยเทอกเขา

สนกาลาคร และเขาบโด เขตหบเขาและชายทะเลมสภาพภมศาสตรทแตกตาง

กน ทำใหผคนทอาศยอยในสองเขตนทำมาหากนทไมเหมอนกน

“คนในเชงเขาอยางทบานของเลาะหกบไก มกจะทำสวนยางพาราและ

สวนผลไม สวนคนทอยชายทะเลอยางอำเภอหนองจก อำเภอเมอง อำเภอ

ยะหรง อำเภอปะนาเระ อำเภอสายบร อำเภอไมแกนของปตตาน และอำเภอ

ตากใบ อำเภอเมอง จงหวดนราธวาส มกจะทำประมง บางพนทของปตตาน

กทำนาเกลอดวย”

125

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ไกถามวาทำประมงสนกไหม เปาะจตอบวา

“เมอกอน แคออกเรอไปไมถงคร งวนกไดปลามา

เตมลำเรอแลว อาวปตตานเคยอดมสมบรณมาก เมอ

ประมาณ 70 ปกอนเคยมปลาพะยนมาอาศยอยดวย

อาวปตตานเปนเขตนำกรอย เปนพนทชมนำทสำคญแหง

หนงของประเทศไทย เปนแหลงทมสตวนำและพชพนธ

หลายหลาก สวนในเขตทะเลนอก (อาวไทย) มดอนทราย

ทเปนทอยของกงเปนแนวยาว เมอกอนเพยงแคเอาสวง

ชอนในชายทะเลหนาบานกไดกงมาทำกบขาวเยอะแยะ”

เปาะจขยายความตอไปวา ปจจบน หลงจากท

เรอประมงอวนลากอวนรนเขามาจบปลาในอาวปตตาน

และอาวไทยมากขน รวมทงมโรงงานอตสาหกรรม

รายรอบชายทะเล ทาเรอ แพปลา ระบบนเวศในทะเล

แถบนเปลยนไปมาก ปลาหายากขน ชาวประมงออก

ทะเลไปหนงวนกตองหยดไปหนงสปดาหเพราะไมมอะไร

ใหจบ นเปนเพราะอวนตาถของเรอพาณชยไดกวาดเอา

ปลาทงตวเลกตวใหญไปหมด ปะการงทเคยมกราบเปน

สนามกอลฟ ไมเหลอปะการงใหตวออนของสตวทะเลได

อาศย นำเสยจากโรงงานทปลอยลงทะเลทำใหนำทะเลเสย

“ชาวประมงพนบานอยางเราทำมาหากนยากขน

บางวนออกหาปลาทงวน ไมไดปลาเลยกม” เปาะจสรปสนๆ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

126

127

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

จอดถามเปาะจตอไมไดวา “ถาอยางนนคนดาโตะทำมาหากนยงไงละคะ”

เปาะจตอบดวยนำเสยงเครงขรมวา “ไมใชแตคนทนทไดรบผลกระทบ

หมบานรอบอาวปตตานและอาวไทยกไดรบผลกระทบกนถวนหนา แมตอนน

เรออวนลากจะเขามาในอาวปตตานไมไดแลว แตโรงงานกยงคงปลอยนำเสย

เรอพาณชยกไปเอาทรพยากรในทะเลนอกโดยไมแบงปนใหใครเลย พวกเราตอง

เปลยนมาทำอาชพอนเพอหารายไดเลยงครอบครว ตองหนมาเลยงปลาดกอย

และทำขาวเกรยบปลา ผชายบางคนตองไปหางานทำทมาเลเซย

หมบานอนในแถบชายทะเลกเหมอนกน เพราะอยบานเราทำมา

หากนฝดเคอง ไปเสรฟอาหารยงพอมรายไดบาง สวนผหญง

จากทเคยอยบานดแลครอบครว กตองออกไปทำงานนอกบาน

เพอหาเงนมาชวยอกทาง สวนมากกไปทำงานในโรงงานทเมอง

ปตตานนนแหละ แคสงแวดลอมเปลยนกทำใหชวตของคน

เปลยนไปไดมากมายเลยนะ จากทเคยอยพรอมหนา ตอนน

อาเยาะไปมาเลย มะไปทำงานโรงงาน”

นำบด

นำบดทนยมรบประทานในสามจงหวดชายแดนภาคใตม 2 แบบ คอ นำบดทกนกบขาวยำและนำบดทกนกบผกสด

ถากนกบผกสด ปรงดงน

เครองปรง : นำบด ปลายางหรอกงตม มะนาว หวหอมซอย พรกขหน

วธทำ : ฉกปลายางใหเปนชนเลกๆ หรอหนกงตมใหเปนชนเลกๆ ใสลงในนำบด พรอมหอมซอยและพรกขหน บบมะนาว

บางบานจะนำนำบดไปตมใหเดอดกอน ทงไวใหเยนแลวจงใสเครองปรงทงหมดลงไป กนกบผกสดตามชอบ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

128

ความสญเสย

ระหวางคาบเรยนวชาสงคม ประชาสมพนธโรงเรยนประกาศใหเลาะห

ไปพบญาตทหองประชาสมพนธดวน เลาะหเดนไปขออนญาตอาจารยดวย

ความแปลกใจ ไกและจกแปลกใจไมแพกนเพราะเรยนทนมาถงปท 6 นแลวยง

ไมเคยมญาตมาขอพบเลยสกคน

โตะกนงรอเลาะหอยกบพอของไกทหนาหองประชาสมพนธ เมอเลาะห

เดนมาถง โตะกใหเลาะหนงลงขางๆ แลวบอกขาว “อาเยาะถกยงนะลก”

เลาะหหนาซดเผอด “แลวอาเยาะเปนอยางไรบางโตะก” เลาะหละลำละลก

ถามออกไป โตะกไมตอบคำถามแตกลบบอกเลาะหวา “เลาะหไปเกบกระเปา

เรยนเถอะ เราตองกลบบานกนแลว” เลาะหรบวงกลบไปยงหองเรยน แจงให

อาจารยทราบวาเขาตองรบกลบบานเพราะพอถกยง ไกและจตกใจไมแพกน

ไกรบเกบกระเปาทนทและขออนญาตอาจารยกลบบานไปพรอมเลาะห

ระหวางทางทกคนตางนงนงเงยบ ไกไดแตสบตาพอผานทางกระจก

มองหลง แตไมกลาถาม เลาะหเองไมถามวาอาเยาะเปนอยางไร เพราะในใจ

ของเลาะหไมอาจจะยอมรบคำตอบนนไดเลย...

เมอรถกระบะเลยวเขาในหมบานเลาะหเหนเพอนบานและญาตหลายคน

กำลงเดนมงหนาไปทางบานของตนเอง เลาะหพยายามกลนนำตาไมใหไหล

ออกมาจนรสกแนนไปหมด เมอรถจอดสนทเลาะหเปดประตและวงขนบานโดย

ไมไดทกทายใครสกคน อาเยาะนอนสงบนงอยกลางบาน ทามกลางญาตๆ

129

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

ผชาย โตะกซ ง เดนตามหลงเลาะห

เข ามาพดข นว า “ เลาะหมาอาบน ำ

ใหอาเยาะ” จากนนพธกรรมตางๆ ก

เรมขน อาบนำศพ หอศพ แลวจงนำศพ

ขอ งอ า เ ย า ะ ไปท ม ส ย ด ใ นหม บ า น

นอกจากญาตพนองและเพอนบานแลว

ลกศษยและเพอนๆ ของอาเยาะจาก

หมบ านและจ งหวดอ นๆ ทยอยกน

เดนทางมารวมละหมาดศพ และฝงศพ

อาเยาะ

ไกและครอบครว รวมทงเพอน

บ านท เปนไทยพทธไปทบ าน เลาะห

เพ อช วย ง าน เท าท จ ะทำได เพร าะ

หลงจากละหมาดศพแลวจะมการเลยง

อาหารผมารวมงาน

ตงแตรขาวจนถงขณะนไกยงไมม

โอกาสพดกบเลาะหเลยสกคำ ไกอยาก

บอกกบเลาะหวาเขาเสยใจกบการจากไป

ของอาเยาะมากมายเหลอเกน

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ส

ามจง

หวดช

ายแด

นภาค

ใต โลก

หลาย

วฒนธ

รรม

130

หลกการปฏบตตอศพของผตาย อนเปนขอบงคบทศาสนาอสลามบญญตไวม 4 ประการ

1. การอาบนำศพ ผทอาบนำใหศพควรเปนญาตสนท หากผตายเปนชาย ผอาบนำควรเปนชาย หากผตายเปนหญง

ผอาบนำควรเปนหญง จดประสงคของการอาบนำศพคอเพอใหศพสะอาด วธการอาบ เรมจากการชำระลางอวยวะสวน

ตางๆ ของศพเหมอนกบอาบนำละหมาด แลวจงใชนำอาบทวรางกาย ฟอกสบทกสวนของรางกาย และใชนำใบพทราหรอ

นำการบรราดใหทวรางกาย

2. การหอศพ เมออาบนำเสรจแลว หอศพผตายโดยใชผาสขาวสะอาดอยางนอยหนงผนหอใหมดชดตลอดทงรางกาย แตการ

หอศพทดนน ศพผชายควรหอดวยผา 3 ชน สวนศพผหญงควรหอดวยผา 5 ชน

3. การละหมาดศพ อหมามหรอผนำละหมาดควรเปนญาตใกลชดทางสายโลหตของผตาย วธการเรมจากนำผตายไปวางยง

ทจะทำพธละหมาดญะนาซะห [ศพ] โดยวางศพตามขวางกบทศอนเปนทตงของเมองมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย

ศพผชายใหหนศรษะไปทางทศใต ศพผหญงหนศรษะไปทางทศเหนอ

4. การฝงศพ การฝงนนตองขดหลมใหลกพอทจะระงบกลนทจะมในภายหลง และปองกนสตวรายมาคยเขยศพ โดยปกต

จะขดหลมลกประมาณ 2 เมตร กวาง 1 เมตร ยาว 2 เมตร วธการฝง ใหญาตพนองใกลชดเปนผนำศพลงหลม โดยวางนอน

ตะแคงขวา หนหนาไปทางทศอนเปนทตงของเมองมกกะฮ

131

ทกษะวฒนธรรม สามจงหวดชายแดนภาคใต โลกหลายวฒ

นธรรม

อดต ปจจบน และอนาคต

หลงจากอาเยาะเสยไปได 3 เดอน เมอจ ไก และเลาะหไดนงคยกนถง

เรองอาเยาะอกครง ทงสามเรมหนมาสนใจหาคำตอบของความรนแรงทเกดใน

สามจงหวดชายแดนใตมากขน

“เราจะเรมตนหาคำตอบจากทไหนกนด” จถาม “เราเรมจากไปคนหาวา

เมอกอนเราอยกนอยางไร ประวตศาสตรของทนเปนอยางไรกนดไหม” ทงจและ

ไกเหนพองกบเลาะห ทงสามคนจงนดไปหาคำตอบกนทหองสมด เมอคนได

หนงสอมาจำนวนหนงจงแบงกนไปอาน แลวนดกนวาอกสองอาทตยจะกลบมา

ผลดกนเลาเรองราวในอดตสกนฟง...

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บร

รณาน

กรม

132

กระทรวงศกษาธการ. 2505. ประวตศาสตรสจงหวดภาคใต นราธวาส ปตตาน ยะลา สตล. มปท. :

มปพ.

ครองชย หตถา. 2541. ปตตาน การคาและการเมองการปกครองในอดต. ปตตาน : โรงพมพมตรภาพ

เคยม สงสทธเสถยร และดวง ทองออน. 2544. เจาแมลมกอเหนยวปตตาน. ยะลา : ยะลาการพมพ

จงหวดปตตาน. พมพเนองในงานฉลอง 25 พทธศตวรรษ. 2500. กรงเทพฯ : โรงพมพอดม.

ฉววรรณ วรรณประเสรฐ และคณะ. 2524. ประเพณทชวยสงเสรมการผสมผสานทางสงคม ระหวาง

ชาวไทยพทธกบชาวไทยมสลม. ปตตาน : คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย

สงขลานครนทร. หนา 87-89.

ชอผกา บวแกว และแวเซาะ รอมอล. 2549. “ ‘ตนหยงเปาว’ ชวตประมงพนบาน บทเรยนอนรกษ

ทรพยากรในวถอสลาม”. ใน ภทระ คำพทกษ, บรรณาธการ. รวมใจเปนหนง เบอรซาต ฮาต.

กรงเทพฯ : สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย.

ชมศกด นรารตนวงศ. 2547. ประวตศาสตรสมยหลวงปทวด เหยยบนำทะเลจด. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : แบงปณณ.

บรรณานกรม

133

ทกษะวฒนธรรม บรรณ

านกรม

ชลพร วรณหะ. 2551. บหงารายา ประวตศาสตรจากคำบอกเลาของชาวมลาย. กรงเทพฯ : ศกดโสภา

การพมพ.

ชลพร วรณหะ. 2549. “ประวตศาสตรปตตาน ยะลา นราธวาส”. ใน ความรและความไมร 3 จงหวด

ชายแดนใต. กรงเทพฯ : แผนงานรวมศกษา เสรมสรางสขภาวะกรณ 3 จงหวดภาคใต คณะ

ทำงานวาระทางสงคม สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทวศกด เผอกสม. 2545. “อยธยาในเงอมมอของปตตาน: ประวตศาสตรนพนธของปตตาน และ

บทสนทนาระหวางศนยกลางกบทองถนในการเขยนประวตศาสตร”. เอกสารประกอบการสมมนา

The First Inter-Dialogue Conference on Southern Thailand จดโดยมหาวทยาลย

สงขลานครนทร, 13-15 มถนายน.

ทองแถม นาถจำนง และ พรพล ปนเจรญ. 2544. สบตำนานเจาแมลมกอเหนยว. กรงเทพฯ :

เสยดฟา.

บรรจง บนกาซน. 2547. สารานกรมอสลามสำหรบเยาวชนและผเรมสนใจ. กรงเทพฯ : อลอะมน

พมพครงท 2.

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บร

รณาน

กรม

134

โบราณสถาน โบราณวตถวดคหาภมข. พมพครงท 2. 2539. ยะลา : วดคหาภมข (วดถำ)

จงหวดยะลา หนวยอนรกษสงแวดลอมศลปกรรมทองถน จงหวดยะลา และสถาบนราชภฏยะลา.

ประพนธ เรองณรงค. 2540. บหงาปตตาน คตชนไทยมสลมชายแดนภาคใต. กรงเทพฯ : มตชน.

ประพนธ เรองณรงค. 2548. เรองเลาจากปตตาน. กรงเทพฯ : สถาพรบคส.

ประยรศกด ชลายนเดชะ. 2531. มสลมในประเทศไทย. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงกรป.

ประวตศาสตร 4 จงหวดภาคใต และคตธรรม. พมพในงานพระราชทานเพลงศพพระเทพเมธ

(เลยน ปญญาวโธ ป.ธ. 5) 23-25 สงหาคม 2544. ยะลา : ยะลาการพมพ.

ปรด พนมยงค. 2517. “ขอสงเกตเกยวกบเอกภาพของชาตกบประชาธปไตย”. ใน สหพนธนสต

นกศกษาชาวปกษใตแหงประเทศไทย, รวบรวม. ความเปนเอกภาพของชาตกบปญหาสามจงหวด

ภาคใต. กรงเทพฯ : ประจกษการพมพ. หนา 1-16.

แพร ศรศกดดำเกง. 2547. “ตามหา ‘มะโยง’ ” ศลปวฒนธรรม. ปท 25 ฉบบท 12 (ตลาคม).

หนา 72-73.

แพร ศรศกดดำเกง. 2546. “ปฏสมพนธระหวางมลายมสลมกบชาวจนในยานสายกลาง จงหวดยะลา”

วทยานพนธศลปศาสตรบณฑต สาขาวชามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร.

มลลกา คณานรกษ. 2544. รวมเรองนาร: ภาคใต. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

มนร มฮมหมด. 2521. กฎหมายอสลาม. กรงเทพฯ : พทกษการพมพ.

มฮมมดอาล อล-ฮาชม. 2540. มสลมในอดมคต. แปลโดย กตมา อมรทต. กรงเทพฯ : มเดยเทค.

135

ทกษะวฒนธรรม บรรณ

านกรม

ยซฟ กอรฏอว. 2539. หะราลและหะรอมในอสลาม. แปลโดย บรรจง บนกาซน. พมพครงท 3.

กรงเทพฯ : ศนยหนงสออสลาม.

รตตยา สาและ. 2544. การปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวด ปตตาน ยะลา และ

นราธวาส. กรงเทพฯ : สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย.

เลศชาย ศรชย. 2548. “ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมของประชาชนในเขตสามจงหวดชายแดน

ภาคใต จากความรนแรงสสนตวธ : ศกษากรณการเคลอนไหวของชาวประมงพนบาน

จงหวดปตตาน”. ใน อทย ดลยเกษม และเลศชาย ศรชย, บรรณาธการ. ความรกบความขดแยง

กรณวกฤตการณชายแดนภาคใต. กรงเทพฯ : เอดสน เพรส โปรดกส.

วลยลกษณ ทรงศร, บรรณาธการ. 2550. เสยงสะทอนจากหมบานประมงอาวปตตาน: เสยงจาก

คนตาน. กรงเทพฯ : มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ.

วเชยรคร, พระยา. 2471. ประชมพงศาวดารภาคท 3. พมพในงานศพหลวงชนาธกรณอนมต

(สงโต ลมปพนธ). พมพครงท 2. พระนคร : หอสมดวชรญาณ.

วระศกด จนทรสงแสง. 2547. “ชกพระโคกโพธ พทธประเพณกลางถนอสลาม”. สารคด. ปท 19

ฉบบท 227 (มกราคม). หนา 80-97.

ศรศกร วลลโภดม. 2538. “ชมชนโบราณในสจงหวดภาคใต”. ใน คนหาอดตของเมองโบราณ.

กรงเทพฯ : เมองโบราณ.

ศนยอนามยท 12 ยะลา. 2549. คมอสรางเสรมความเขาใจในงานอนามยแมและเดก หลกศาสนา

อสลามกบการดแลมารดาทางสตกรรม. กรงเทพฯ : เอกพรน 2004.

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บร

รณาน

กรม

136

สภลกษณ กาญจนขนด และดอน ปาทาน. 2547. สนตภาพในเปลวเพลง. กรงเทพฯ : เนชนบคส.

สรนทร พศสวรรณ. 2525. “นโยบายประสมประสานชาวมาเลยมสลมในประเทศไทย

สมยรตนโกสนทร”. เอกสารประกอบการสมมนา “สองศตวรรษรตนโกสนทร :

ความเปลยนแปลง ของสงคมไทย” ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เสาวนย จตตหมวด. 2531. กลมชาตพนธ : ชาวไทยมสลม. กรงเทพฯ : มปท.

เสาวนย จตตหมวด. 2535. วฒนธรรมอสลาม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ทางนำ.

หะยมหมหมด อาดำ และคณะ. 2550. เราคอปอเนาะ. กรงเทพฯ : มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ.

อนนต วฒนานกร. 2528. “มะโยง (ละครมลายสมยกอน)”. ใน แลหลงเมองตาน. ปตตาน :

ศนยศกษาเกยวกบภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

อนนต วฒนานกร. 2528. แลหลงเมองตาน. ปตตาน : ศนยศกษาเกยวกบภาคใตมหาวทยาลย

สงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

อรณ กลณรงค และคณะ. 2546. 212 ป เมองยะลา. พมพในโอกาสเฉลมฉลองเมองยะลาครบ 212

ป. มปท. : มปพ.

อบดลลอฮ ลออแมน. 2547. มสญดบานตะโละมาเนาะ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

โฟรพรนตง จำกด.

อฮหมด สมบรณบวหลวง. 2547. “ระบบชนชนในสงคมมลายทชายแดนใต”. ศลปวฒนธรรม.

ปท 25 ฉบบท 12 (ตลาคม). หนา 70-71.

137

ทกษะวฒนธรรม บรรณ

านกรม

อารง สทธาศาสน. 2519. ปญหาความขดแยงในสจงหวดภาคใต. กรงเทพฯ : พทกษประชา.

อารฟน บนจ, อ.ลออแมน และอฮหมด สมบรณ บวหลวง. 2543. ปาตาน ดารสสลาม. ยะลา :

มสลมนวส.

อทย หรญโต. 2521. มสลมในประเทศไทย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

ฮมมดะฮ อบดะละต (เขยน) อามน บนกาซน (แปล). มปป. “ศาสนาอสลาม (Islam in Focus)”

กรงเทพฯ : ส. วงศเสงยม.

สออเลกทรอนกส

โครงการศกษาและพฒนาระบบการคมครองสทธและเสรภาพและการสงเสรมการไกลเกลยระงบขอพพาท

กรณศกษาพฒนาตนแบบชมชนสมานฉนทภาคใต. http://www.geocities.com/

rightfreedom/report/030903/01.html

“ประเพณวฒนธรรมของคนบานเชงเขา ตำบลปะลกาสาเมาะ อำเภอบาเจาะ จงหวดนราธวาส”.

http://www.geocities.com/banchengkao/07.html

พระราชบญญตการบรหารองคกรศาสนาอสลาม พ.ศ. 2540. http://www.culture.go.th/laws/

religion/muslim2540.htm

รอซดะห ปซ, ชรนทร ทองเสมอ และสมศกด หนงาม. “ถอศล-กนเจ สไตลเมองชายแดนใต”.

เผยแพรเมอ 24 ตลาคม 2549. http://www.isranews.org/cms/index.php?option=com_

content&task=view&id=1381&Itemid=86

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บร

รณาน

กรม

138

รอมฎอน ปนจอร และภาสกร จำลองราช. “ ‘ความจรง’ ทยงถกทวงถาม คดถงทมฟตบอล

สะบายอย”. เผยแพรเมอ 28 กนยายน 2548. http://www.isranews.org/cms/

index.php?option=com_content&task=view&id=168&Itemid=86.

“สรปการบรรยายเรอง ‘พธศพมสลม’ ”. http://av.sac.or.th/Subdetail/seminar/

sum_of_seminar/ seminar50.html

อะหมด รามนหสรวงศ. “งานชกพระยะลา ทหาร ตำรวจคมเขม หวนเกดเหตราย”. เผยแพรเมอ 27

ตลาคม 2550. http://www.isranews.org/cms/index.php?option=com_content&task=

view&id =2757&Itemid=47.

อบดชชะกร บนชาฟอย ดนอะ (อบดลสโก ดนอะ). “วถชวตมสลมภาคใตกบการจดเมาลดนนบรำลก

และขอคด”. เผยแพรเมอ 10 เมษายน 2549. http://gotoknow.org/blog/shukur2003/

39952.

http://www.oknation.net/blog/yongyoot/2007/08/22/entry-1/comment

http://www.muslimthai.com/main/thai/content.php?page=content&category=37&id=221

http://www.muslimthai.com/contentFront.php?option=content&id=710

139

ทกษะวฒนธรรม บรรณ

านกรม

ภาคผนวก

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ภา

คผนว

ก : คำ

ศพท

140

คำศพท

กะปเยาะห หรอ กอปเยาะห หมายถงหมวกผาสวนมากเปนสขาวทชายมสลมสวมใส (น. 58)

กาเฮงกลบง หรอ ฮญาบ หมายถงผาคลมผม (น. 56, 58-60)

กตะยาว หรอ กตาบยาว (Kitab Jawi) คอ ตำราศาสนาทใชเรยนใน

ปอเนาะ เขยนดวยอกษรยาว ความหมายของอลกรอาน (น. 18, 20, 40, 42)

กำปง แปลวา หมบาน

คฟต คอการขรบหนงหมปลายอวยวะเพศ แตสำหรบเดกผหญง (น. 23)

งายกรอแอ คอเรยนอานอลกรอาน (น. 14)

แงเกาะห หรอ อากกอฮ เปนประเพณตามหลกการศาสนาอสลาม เมอ

ลกมอาย 7 วน พอแมจะตองทำการเชอดสตวพล (น. 4-5)

เจะฆ คอครผสอนศาสนาในโรงเรยนตาดกา (น. 14, 123)

(ซ.) หรอ (ซ.ล.) คอ อกษรยอแทนประโยค “ซอลลลลอห อะลยฮ วะอาลยฮวะซลลม” (อลลอฮทรงประทานพรและความสนตแกมฮมหมดและวงศวาน

141

ทกษะวฒนธรรม ภาคผนวก : คำศพท

ของทาน) ซงใชตอทายชอของทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) เพอเปนการ

ใหเกยรตและยกยองทาน (น. 5)

ดอออ (ดอาอ) คอการขอพรจากอลลอฮ (ซ.บ.) (น. 7, 24, 88, 109)

ตาดกา คอ โรงเรยนทเดกๆ มสลมมาเรยนความรทางศาสนาอสลามทจำเปน

สำหรบชวตประจำวน (น. 14)

โตะคอเตะ หรอ คอฏบ หรอ คอเตบ เปนผบรรยายธรรมตกเตอนมสลม กอนการละหมาดวนศกร (น. 48-49)

โตะบลา หรอ บลาล หรอ บหลน ทำหนาทอาซานเมอถงเวลาละหมาด (น. 10, 48-49)

โตะอแม หรอ อมาม หรอ อหมาม แปลวา ผนำ คอผนำในการทำละหมาด ผนำในชมชน ผทมความรและมคณธรรม (น. 48-49)

นะญส หมายถง สงสกปรกในศาสนาอสลาม (น. 72, 75)

บาบอ หรอ บาบา แปลวา พอ เปนคำทใชเรยกเจาของปอเนาะหรอครสอนศาสนาทมผนบถอมาก (น. 37-38)

บาลาเซาะห เปนอาคารสำคญและเปนศนยกลางของปอเนาะหรอชมชน ใชใน

การทำละหมาดประจำวน เรยนศาสนา และทำพธกรรมทางศาสนา (น. 39-40)

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ภา

คผนว

ก : คำ

ศพท

142

บอเลาะมโละ คอประเพณการเปดปากเดกแรกเกด (น. 4-5)

เบอรกต หรอ บารอกต หมายถงมบญมาก ศรมงคล หรอการกระทำทได

บญเยอะ (น. 36)

บวะฮฮาย หรอ ทำฮจญ เปนหลกปฏบตประการสดทายในหลกปฏบต 5 ประการของชาวมสลม หมายถงการเดนทางไปสบยตลลอฮ หรออล-กะอบะฮ

ทนครมกกะฮ เพอประกอบศาสนกจ (น. 50-52, 86)

แบ หรอ อะแซ (อาซาน) เปนเสยงทบอกวาถงเวลาสมาแยแลว เพอเชญชวน

ใหชายมสลมมาละหมาดรวมกนทมสยด (น. 2, 10)

ปอซอ คอ การถอศลอด (น. 81, 83-84)

ปอเนาะ เปนคำภาษามลาย ในมาเลเซยเรยกวา “Pondok” อนโดนเซยเรยก “Pesantren” หมายถงกระทอมหรอทพกเลกๆ เปนสถาบนการสอนศาสนาท

เดกเรยนรการดำรงชวตตามหลกการของอสลาม (น. 18, 30-45)

มาแกแต แปลวากนนำชา เปนประเพณของชาวใต ไมใชประเพณตามหลกการ

ของศาสนาอสลาม ประเพณกนนำชาจะจดขนเพอระดมเงนทนในโอกาสตางๆ

(น. 28, 66)

มาแกปโละ แปลแบบคนใตวากนเหนยว เปนงานเลยงอาหารในโอกาสตางๆ (น. 77)

143

ทกษะวฒนธรรม ภาคผนวก : คำศพท

มาโซะยาว หมายถง การทำพธเพอเขาศาสนาอสลาม (น. 23-24)

เมาะโละ หรอ เมาลดนนบ แปลวาการเฉลมฉลองหรอการระลกถงเดอน แหงการประสตของทานศาสดามฮมหมด (ซ.ล.) (น. 81, 88-91)

วนฮารรายอปอซอ หรอทคนมสลมภาคกลางเรยก วนอดเลก ถอเปน

วนเฉลมฉลองทไดถอศลอดในเดอนรอมฎอน (น. 84)

สมาแย (การละหมาด) คอการทำความเคารพพระเจาของชาวมสลม (น. 7-11)

สมาแยมาอะฮ คอการละหมาดวนศกร (น. 46)

สนต หรอ สหนด มาจาก “ซนนะฮ” ในภาษาอาหรบ แปลวาแบบอยางหรอแนวทาง หมายถงการปฏบตตามแนวทางของทานศาสดา (น. 23-24)

หะรอม หมายถง สงตองหามสำหรบทกคน (น. 74-75)

ออแฆนาย แปลวาคนมลาย (น. 68-69)

อลกรอาน เปนคมภรทรวบรวมดำรสขององคอลลอฮ (ซ.บ.) ทประทานแกทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) (น. 41)

อลลอฮ (ซบหฯ) หรออลเลาะฮ (ซ.บ.) ยอมาจาก ซบบะฮานะฮวะตะอาลา แปลวา “ขอความบรสทธและความสงสดจงมแดพระองคทาน” เปนคำสรอย

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ภา

คผนว

ก : คำ

ศพท

144

สรรเสรญทมสลมมกกลาวหลงเอยพระนามของพระผเปนเจา เพอเปนการ

แสวงหาผลบญและเตอนตวเองวามพระเจาองคเดยว (น. 9)

อาเนาะตนอ แปลวาลกชายทยงเปนโสด ในทนหมายถงผทเขาสนต (น. 24)

อสตาซ คอครสอนศาสนาทวไปทเปนผชาย ใชเรยกครทจบการศกษาจาก ตางประเทศ หรอจบปรญญาตรทางศาสนา (น. 33)

อสตาซะฮ คอ ครสอนศาสนาทเปนผหญง (น. 33)

อลามะฮ คอ “อาลม” หมายถงบคคลททรงไวซงความรผคงแกเรยนทางศาสนา อาลมเปนรปเอกพจน อลามะฮเปนพหพจน (น. 123)

ฮจญ (ผชาย) และ ฮจญะฮ (ผหญง) เปนคำเรยกผเดนทางไปทำฮจญแลว

ใชเรยกนำหนาชอเชน ฮจญะฮฟาตเมาะห เพอบอกวาเปนผทเคยไปทำฮจญ

มาแลว (น. 52)

ฮาลาล แปลวาสงทใชประโยชนได (น. 64, 74-75)

ทกษะวฒนธรรม บทเรยนวาดวยคำศพทเครอญ

าต

145

บทเรยนวาดวยคำศพทเครอญาต

เมอสปดาหกอนอาจารยวชาภาษาไทยไดใหการบานกบนกเรยนทกคน 1 ขอ คอใหไปหาคำศพททเรยก

เครอญาตของตวเองโดยเรมจากลำดบชนปยาตายาย พอแมลงปานาอา จนมาถงรนลก และหลาน (ปยาตายาย)

ครงแรกทงสามคนคดวาการบานชนนเปนงานงายๆ หากเมอกลบไปสอบถามจากผเฒาผแกทบานกพบวา

ไมงายอยางทคด

เมอถงคาบเรยนวชาภาษาไทยอกครง อาจารยใหนกเรยนทกคนออกมานำเสนอการบาน ไกถอแผนผงศพท

เครอญาตของตนออกไปหนาหองแลวอธบายวา การเรยกเครอญาตทบานของไกเปนคำทคนเคยกนด เชนพอและ

แมของพอ เรยกวาปและยา พสาวของพอหรอแมเรยกวาปา มเพยง 2 คำทอาจไมเปนทคนเคยมากนก คอคำเรยก

พอและแมของแมวา พอเฒา และแมเฒา (ดผงเครอญาตหนา 167 ประกอบ)

สำหรบศพทเรยกเครอญาตของจนน ดจะมรายละเอยดอยไมนอย จอธบายวาทบานของเธอเปนคนจนภาษา

ฮกเกยนจงเรยกเครอญาตดวยคำศพทภาษาจนฮกเกยน ซงมความละเอยดในการลำดบอาวโส เชน ลงคนโตจะ

เรยกวาตวก ลงคนทสองจะเรยกวายก คนทสาม ส หา กจะเตมคำศพททแปลวา สาม ส หา ลงไปหนาคำวาลง

หรอปา นอกจากนยงเรยกญาตแบงตามญาตฝายพอหรอฝายแมเหมอนกบทภาษาไทยเรยกนองของพอวาอา

นองของแมวานา แตของคนจนจะละเอยดมากกวา คอเรยกแตกตางกนแมกระทงพสาวพอและพสาวแม เชน

พสาวพอเรยกวาเกา พสาวแมเรยกวาอ ในผงเครอญาตของจไดเพมคำศพทเรยกญาตภาษาจนกลางหรอแมนดารน

มาเปรยบเทยบกบภาษาฮกเกยนดวย (ดผงเครอญาตหนา 168 ประกอบ)

ทกษะวฒนธรรม ภาคผนวก : บทเรยนวาดวยคำศพทเครอญ

าต

145

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บท

เรยน

วาดว

ยคำศ

พทเครอ

ญาต

146

เมอถงคราวของเลาะหรายงาน เขาเดนออกมาหนาหองดวยใบหนาครนคด แลวเลาวา เขาไปถามคนสงอาย

หลายคนในหมบานเพอหาคำตอบการบานชนน และกตองพบกบความสบสน เพราะผเฒาผแกแตละคนบอก

คำศพทเรยกญาตไมตรงกน จนกระทงไดเจอโตะฆ (ป) คนหนงชวยสะสางความสบสนใหวา การเรยกญาตของ

ชาวมลายไมไดมหลกการทชดเจน และตายตวมากนก แลวแตวาแตละครอบครวจะนยมเรยกแบบไหน ทงน

อาจเปนเพราะชาวมลายมญาตมากมาย นบญาตทงฝายแมและฝายพอ ทงทางสายเลอดและทงการแตงงาน อกทง

คำศพททใชเรยกญาตของเชอสายเจาเมองมลายเกากบของชาวบานธรรมดากไมเหมอนกน ของคนยะลากบ

คนปตตานกอาจแตกตางกน เพยงบอกไดคราวๆ วาจะเรยกป ยา ตา ยาย ลง ปา นา อา ลก หลาน พ นอง

ลกพลกนอง ไดอยางไร (ดแผนผงหนา 169 ประกอบ)

อาจารยอธบายเพมเตมวาวฒนธรรมของคนในแถบน ใหความสำคญกบเรองของอาวโส เมอเราทำความรจก

กบผคน เราไมไดเรยกชอเขาเฉยๆ ดงเชนวฒนธรรมตะวนตก จะเหนวาเราอาจเรยกคนขายนำวาปา เรยกคนขบรถ

ประจำทางวาเปาะจ เรยกคนขายนำชากาแฟวาอาโก คำศพทเครอญาตจงเปนสงสำคญทควรเรยนร

ทกษะ

วฒนธ

รรม

บท

เรยน

วาดว

ยคำศ

พทเครอ

ญาต

146

ทกษะวฒนธรรม ภาคผนวก : ผงเครอญ

าต

147

ผงเครอญาต

ป ยา พอเฒา แมเฒา

ลง ปา พอ อา ลง แม ปา นา

หลาน (ลง ปา นา อา)

พสาว พชาย ลก ลก นองชาย นองสาว ลกพลกนอง

หลาน (ป ยา ตา ยาย)

คนไทยพทธ

ทกษะ

วฒนธ

รรม

ภา

คผนว

ก : ผง

เครอ

ญาต

148

ผงเครอญาต คนจน

ป อากอง/กงกง

ยา อามา/ผอผอ

ตา หงวกอง/ไหวกง

ยาย หงวมา/ไหวผอ

พอ อาปา ปาปา

อาชาย เจก ซซ

อาสาว กอ กก

พชาย โก, เฮย เกอเกอ

ลง แปะ

เปาะเปาะ

ปา กอ กก

ลง ก

จวจว

ปา อ หย

แม อาหมะ มามา

นาชาย ก

จวจว

นาสาว อ หย

หลานลง ปา อา ทแซเดยวกน

ตดอา

จเออ (หลานชาย)

จหน (หลานสาว)

พสาว

จ, เจ

แจแจ

ลก

เกย

หายจอ

นองชาย (โซย) ต

ตต

นองสาว หมวย เมยเมย

ลกพลกนอง ตางนามสกล เปยว/เปยว ลกพลกนอง

นามสกลเดยวกน ถาง

หลานป ไหลซน เนยซน หลานตา หงวซน วายซน

หมายเหต : สสม คอ คำเรยกญาตภาษาจนฮกเกยน สเขยว คอ คำเรยกญาตภาษาจนกลาง

ทกษะวฒนธรรม ภาคผนวก : ผงเครอญ

าต

149

ผงเครอญาต

เจะวอ โตะก โตะแช - ป โตะ เมาะ - ยา เจะวอ - ตา โตะ เมาะ - ยาย

เปาะรง/เมาะรง ลง/ปา นา/อา คนโต

ปะเงาะ/มะเงาะ ลง/ปา นา/อา

ปะดอ/มะดอ ลง/ปา นา/อา

เปาะจ/เมาะจ ลง/ปา นา/อา

เจะ - พอ อาเยาะ/ อาบะ (มาเลย)

แมะ เมาะ แม

มามา/มาม (มาเลย)

เปาะเตะ/ เมาะเตะ ลง/ปา นา/อา

ปะจ/มะจ ลง/ปา นา/อา

เปาะซ/เมาะซ ลง/ปา นา/อา

คนสดทอง

อาเนาะสดามอ หลานของ

ลง ปา นา อา

อะแบ พชาย

กะ/กะแว พสาว

อะเนาะ - ลก อะเดะ - นอง ซอปป - ลกพ ลกนอง

จจ - หลานตา หลานยาย

คนมลายมสลม

ผเขยน อาจารยแพร ศรศกดดำเกง ภาควชามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร

บรรณาธการ ดร. สายพณ ศพทธมงคล คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ทปรกษา รศ. ดร. ชยวฒน สถาอานนท คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ดร. ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล ศนยมานษยวทยาสรนธร ผศ. ดร. ฉววรรณ ประจวบเหมาะ ศนยมานษยวทยาสรนธร ผศ. ปยะ กจถาวร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อาจารยโชคชย วงษตาน สถาบนสนตศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร อาจารยสกร หลงปเตะ มหาวทยาลยอสลาม

ผวจย ผใหขอมล และใหคำแนะนำ มฮำหมดอาล วาเตะ, ฟรดาวส เงาะ, กรอฮานง ป, กลโซม มะ, แวรอฮานา แปเฮาะอเล, รชณาณ ลอแบซา, ดาราณ อลา, อาอชะห สาและ, ครพรง รามเมอง, สะละแม อาแวน, อาจารยกรวภา ขวญเพชร, อบดลเลาะห เปาะอ, อสมง มามะ, รอปอง ดลยธารา, อาจารยยโซะ ตาเละ, ซฮายนงค สมาเฮาะ, สภาพร คงสาม, ตแวคอลเยาะ กาแม, อาอชะฮ ดอเระ, ณฏฐา พานชย, อาจารยระววรรณ ชอมพฤกษ, สนต สมาเฮาะ, มาหามะปอไซ ลนจา, ฟาตเมาะ สาโร, รกชนก ทองขจร

ผอานและใหคำแนะนำในการปรบปรงแกไขเพอพมพครงท 2 ปราน ชนวรโสภาค, สวรรณา อาชวกล, อาจารยประสทธ เมฆสวรรณ, อาดละห ปาทาน, สาคนะ เลขานกจ, มะรอนง สาและ, ดอเลาะห เจะแต

ศลปนวาดภาพประกอบ มฮมหมดโตรอย แวกอจ

จดพมพโดย ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) พมพครงแรก มกราคม 2552 จำนวน 10,000 เลม พมพครงทสอง พฤษภาคม 2552 จำนวน 15,000 เลม¾ÔÁ¾�¤ÃÑ駷ÕèÊÒÁ ¡Ñ¹ÂÒ¹ 2556 ¨Ó¹Ç¹ 5,000 àÅ‹Á

ทกษะวฒนธรรม

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต ทกษะวฒนธรรม.-- ¾ÔÁ¾�¤ÃÑ駷Õè 4.-- ¡ÃØ§à·¾Ï : ÈÙ¹Â�ÁÒ¹ØÉÂÇÔ·ÂÒÊÔÃÔ¹¸Ã, 2559

184 หนา. 1. สงคมและวฒนธรรม--ไทย(ภาคใต). 2. ไทย(ภาคใต)--ความเปนอย

และประเพณ. I. แพร ศรศกดดำเกง, ผเขยน. สายพณ ศพทธมงคล, บรรณาธการ. II. ชอเรอง.306.09593 ISBN 978-616-7154-41-1

¾ÔÁ¾�¤ÃÑ駷ÕèÊÕè ¡Ñ¹ÂÒ¹ 2559 ¨Ó¹Ç¹ 5,000 àÅ‹Á

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เปนองคการมหาชนในกำกบของรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ทำหนาทเปนศนยขอมล งานคนควาทางวชาการดานมานษยวทยา สงเสรมงานวจย สรางเวททางวชาการ และเผยแพรความรใหแกสาธารณชนในรปแบบตางๆ นกวจย นกศกษา และผสนใจทวไป สามารถใชบรการอานหนงสอในหองสมดไดโดยไมมคาใชจาย ตามทอยขางลาง และสามารหาขอมลจากฐานขอมลในเวบไซต อานบทความ และตดตามขาวกจกรรมวชาการตางๆ เชนการบรรยาย สมมนา ประชมวชาการ ไดท www.sac.or.th

หนงสอ ทกษะวฒนธรรม มวตถประสงคทจะนำเสนอเรองราวของกลมคนทมภาษา วถการดำรงชวต ภมหลงทางประวตศาสตรและ เปาหมายของชวต ทแตกตางกนออกไปมากมายหลายกลมในประเทศไทย โดยเรมทจงหวดชายแดนใต ซงมวฒนธรรมมลายมสลม พทธ และจน อยเคยงขางกนมาเปนเวลายาวนาน เพอเปนสอใหผอานไดรจกคนกลมตางๆ ทอยรวมแผนดนเดยวกน

หนงสอนไมมวางจำหนาย สถาบน หนวยงาน และผอานทวไปทสนใจตองการหนงสอเพอรบรเรองราว โดยไมมวตถประสงคในเชงพาณชย สามารถตดตอขอรบหนงสอไดท

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) 20 ถนนบรมราชชนน เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170 โทรศพท 0-2880-9429 โทรสาร 0-2880-9332