วิทยาลัยพยาบาล ปีที่24...

วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมาTHEJOURNALOFBOROMARAJONANICOLLEGEOFNURSING,NAKHONRATCHASIMA

ทปรกษา

อ.ดร.ปทมา แคนยกต ผอ�านวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมาอ.ดร.กมลรตน เทอรเนอร ผอ�านวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนชลบรอ.ดร.จรรตน กจสมพร ผอ�านวยการกลมวจยสถาบนพระบรมราชชนก

บรรณาธการ

อ.ดร.วภารตน สวรรณไวพฒนะ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

รองบรรณาธการ

อ.ดร.วไลพร รงควต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมาอ.ศภสรา สวรรณชาต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

กองบรรณาธการบคคลภายใน

1.อ.ดร.ดวงรตน คดทะเล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา2.อ.ดร.ศรวรรณ เอมราช วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา3.อ.ดร.มณนทร จราภคภญโญ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา4.อ.ดร.ปรางทพย ทาเสนาะเอลเทอร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา5.อ.ดร.จรนช สมโชคไวท วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา6.อ.ดร.อตพร ส�าราญบว วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

กองบรรณาธการบคคลภายนอก

1.ดร.ทศนย เกรกกลธร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสระบร2.รศ.ดร.รชน สรรเสรญ มหาวทยาลยแมฟาหลวง3.รศ.ดร.บญทพย สรธรงศร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช4.รศ.ดร.วรรณภา ศรธญรตน มหาวทยาลยขอนแกน5.รศ.ดร.ศรอร สนธ มหาวทยาลยมหดล6.อ.จฑาทพย ศรนภาดล นกวชาการอสระ7.ผศ.ดร.เดชา ท�าด มหาวทยาลยเชยงใหม8.ผศ.ดร.รวมพร คงก�าเนด มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร9.ผศ.ธนวฒน ธตธนานนท มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา10.อ.ดร.สพตรา บวท มหาวทยาลยมหาสารคาม11.อ.ดร.ศกรใจ เจรญสข วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนจกรรช12.อ.ดร.กลธดา พานชกล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนกรงเทพ13.อ.ดร.พนารตน วศวเทพนมต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนกรงเทพ14.อ.ดร.ศภาพชญ โฟนโบรแมนน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนนทบร15.อ.ดร.วไลพร ข�าวงษ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนนทบร

�� 24 ��1.indd 1 20/6/2561 14:00:32

รายนามผทรงคณวฒผพจารณาและกลนกรองผลงานวชาการทกผลงานวชาการทลงตพมพเผยแพรในวารสารฯฉบบท1มกราคม–มถนายน2561

ไดผานการพจารณาและกลนกรองจากผทรงคณวฒจ�านวน2-3ทาน/เรอง

รายนามผทรงคณวฒมดงน

รศ.ดร.ยาใจสทธมงคล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล

ดร.ปฐยาวชรปรากฏผล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพระพทธบาท

ดร.ศรวรรณเอมราช วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

ดร.ปรชาตงวรกจถาวร คณะเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมหาวทยาลยมหดล

ดร.สนศกดชนมอนพรมม ศนยอนามยท9นครราชสมากรมอนามยกระทรวงสาธารณสข

ดร.อทยทพยจนทรเพญ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพระพทธบาท

ดร.กนกอรชาวเวยง วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพระพทธบาท

รศ.ดร.จงจตเสนหา คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล

ดร.สาดแฮมลตน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนตรง

ผศ.ดร.วนทนาถนกาญจน ส�านกวชาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

ดร.จรพรรณโพธทอง วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสพรรณบร

ผศ.ดร.วรรณรตนลาวง คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยบรพา

ดร.กนยารตนอบลวรรณ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสระบร

รศ.ดร.บ�าเพญจตแสงชาต คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน

ดร.ศรกลการณเจรญพาณชย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนจกรรช

ผศ.ดร.ทศนยรววรกล คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล

ดร.ไพฑรยงามมข ส�านกอนามยกรงเทพมหานคร

�� 24 ��1.indd 2 20/6/2561 14:00:33

สารบญ

เรอง หนา

บทบรรณาธการ 5

บทความวจย

- ผลของโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขตอภาวะสนยนดในผปวยจตเภท 6

ทมอาการทางลบ

จราภา บญศลป, วณา จระแพทย และ เพญพกตร อทศ

- การพฒนาแนวทางจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหม 22

ตอเนองทบานโรงพยาบาลโกสมพสยจงหวดมหาสารคาม

อาคม รฐวงษา

- ปจจยท�านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง 40

ทมารบบรการในหนวยปฐมภม

อารยรตน เปสงเนน, นนทวน สวรรณรป และวนเพญ ภญโญภาสกล

- ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอาย 57

โรคปอดอดกนเรอรง

สนสา คาขน, นารรตน จตรมนตร, วราพรรณ วโรจนรตน และ ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ

- การพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน 72

ต�าบลหนเหลกไฟอ�าเภอคเมองจงหวดบรรมย

ชนวฒน อนพนธ, ศรนาถ ตงศร และ ชนตถา พลอยเลอมแสง

- ผลของโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานตอความสามารถในการทรงตวของผสงอาย 91

ประทม กงมหา และ ชลกร ดานยทธศลป

- ความรและเจตคตของนกศกษาคณะสาธารณสขศาสตรตอการบรจาคเลอด 104

จารวรรณ ไตรทพยสมบต, ปยธดา บราณผาย, อภชาต ปองทองหลาง, วไลรตน โรจนฉมพล,

กนกรตน ปรชาพด และ จรศกด อนออน

�� 24 ��1.indd 3 20/6/2561 14:00:33

- ประสทธผลของการใชสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ 117

เพอการเตรยมตวสอบขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาล

และการผดงครรภคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยรงสต

สทธศร ตระกลสทธโชค และ อรทย เหรยญทพยะสกล

บทความวชาการ

- การดดสงคดหลงเหนอกระเปาะยางส�าหรบผปวยใสทอชวยหายใจ 130

(Supra-cuffSuctioning):นวตกรรมเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธ

กบเครองชวยหายใจ

เบญจมาศ ท�าเจรญตระกล และดลววฒน แสนโสม

- แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12กบบทบาทพยาบาล 143

ในการพฒนาสขภาพ

กตตพงษ พลทพย

�� 24 ��1.indd 4 20/6/2561 14:00:33

5The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 1 January - June 2018

บทบรรณาธการเรยนทานผอานและสมาชกวารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมาฉบบนเปนปท24ฉบบท1ซงทางวารสาร

ไดมความพยายามในการพฒนาใหมความกาวหนามาอยางตอเนอง โดยยงคงเปนวารสารกลมท 1สาขา

วทยาศาสตรและเทคโนโลยของฐานขอมลTCI(Thai-JournalCitationIndexCentre)

ส�าหรบบทความวจยและบทความวชาการในฉบบน กองบรรณาธการไดคดเลอกบทความทนา

สนใจดานการจดการศกษาเรองประสทธผลของการใชสอการเรยนรอเลกทรอนกสเพอการเตรยมตวสอบ

ขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพบทความวจยทางปฏบตการพยาบาลทนาสนใจดานจตเวชไดแก

ผลของโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขตอภาวะสนยนดในผปวยจตเภททมอาการทางลบสวน

บทความวจยทางปฏบตการพยาบาลดานผใหญและผสงอายมหลายเรองไดแกการพฒนาแนวทางจดการ

รายกรณเพอดแลสขภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมตอเนองทบานปจจยท�านายพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงทมารบบรการในหนวยปฐมภมผลของโปรแกรมการสง

เสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงการพฒนาระบบการดแลคน

พการทางการเคลอนไหวโดยชมชนผลของโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานตอความสามารถ

ในการทรงตวของผสงอายทงนยงมการศกษาความรและเจตคตของนกศกษาคณะสาธารณสขศาสตรตอ

การบรจาคเลอด ในสวนบทความวชาการ 2 เรองในฉบบนมเนอหาส�าหรบพยาบาลในคลนกทนาสนใจ

เรองนวตกรรมเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจและบทบาทพยาบาลในการพฒนา

สขภาพตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12

กองบรรณาธการขอขอบคณสมาชกทกทานทสนใจสงบทความมาลงตพมพเพมมากขน ท�าให

วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมาเปนเวทแลกเปลยนผลงานวชาการทมคณคาดฉนหวง

เปนอยางยงวา เนอหาทลงตพมพในวารสารของเราจะเปนประโยชนตอการพยาบาลและการสาธารณสข

ตอไป

ดร.วภารตนสวรรณไวพฒนะ

บรรณาธการ

วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนนครราชสมา

ปท24ฉบบท1มกราคม–มถนายน2561

�� 24 ��1.indd 5 20/6/2561 14:00:33

The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 1 January - June 2018

6

ผลของโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขตอภาวะสน

ยนดในผปวยจตเภททมอาการทางลบ

จราภา บญศลป, พย.ม.1

วณา จระแพทย, Ph.D.2

เพญพกตร อทศ, Ph.D.3

บทคดยอ การวจยกงทดลองแบบสองกลมวดกอนและหลงการทดลองเรองน มวตถประสงคเพอศกษาผล

ของโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขตอภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกลม

ตวอยางคอผปวยอาย20-59ปทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคจตเภทซงมอาการทางลบและเขารบการรกษา

แบบผปวยนอกโรงพยาบาลระดบตตยภมจ�านวน40คนกลมทดลองไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมง

สรางความสขกลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกตเครองมอวจยคอโปรแกรมการฝกทกษะทมงสราง

ความสขแบบประเมนอาการทางลบแบบประเมนภาวะสนยนดและแบบวดการมงสรางความสขเครอง

มอวจยทงหมดผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒแบบวดการมงสรางความสขแบบ

ประเมนอาการทางลบและแบบประเมนภาวะสนยนดมคาความเทยงเทากบ.91,.84และ.70ตามล�าดบ

วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาและสถตทดสอบทและทค

ผลการวจยพบดงน

1. คาคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบหลงไดรบโปรแกรมการฝก

ทกษะทมงสรางความสขต�ากวากอนไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขอยางมนยส�าคญทาง

สถตท.05

2. คาคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกลมทไดรบโปรแกรมการฝก

ทกษะทมงสรางความสขต�ากวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถตท.05

ผลการวจยแสดงใหเหนวากจกรรมการพยาบาลโดยฝกการสรางอารมณทางบวกและการฝกการ

มงสรางความสขสามารถลดภาวะสนยนดในผปวยจตเภททมอาการทางลบได

ค�าส�าคญ:โปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสข,ภาวะสนยนด,ผปวยจตเภททมอาการทางลบ

1นสตพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจตคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย2ศาสตราจารยสาขาการพยาบาลเดกคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย3ผชวยศาสตราจารยสาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจตคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

�� 24 ��1.indd 6 20/6/2561 14:00:33


TheEffectofAnticipatoryPleasureSkillsTrainingProgramonAnhedonia

ofSchizophreniaPatientswithNegativeSymptoms

Jirapa Boonsin, M.N.S.1

Veena Jirapeat, Ph.D.2

Penpaktr Uthis, Ph.D.3

Abstract Thisquasi–experimentalpretest-posttestwithcontrolgroupresearchdesignexaminedtheeffect

ofanticipatorypleasureskills trainingprogramonanhedoniaofschizophreniapatientwithnegative

symptoms.Thesubjectswere40patientsagedbetween20to59yearsdiagnosedwithschizophrenia

andhadnegativesymptoms.Theywereattendinganout-patientsclinicofatertiarylevelhospital.The

experimentalgroupreceivedtheanticipatorypleasureskillstrainingprogramwhereasthecontrolgroup

receivedtheroutinenursingcare.Researchinstrumentconsistedoftheanticipatorypleasureskillstrain-

ingprogram,thenegativesyndromescale,theanhedoniascaleandthetemporalexperiencepleasure

scale.Allresearchinstrumentswerevalidatedforcontentvaliditybyprofessionalexperts.Thetemporal

experiencepleasurescale,thenegativesyndromescaleandtheanhedoniascalehadthereliabilityas

of.91,.84and.70,respectively.Datawereanalyzedusingdescriptivestatistics,dependentt-testand

independentt-test.Thefindingswereasfollows:

1. Themeanscoreofanhedoniaofschizophrenicpatientswithnegativesymptomsafterre-

ceivingtheanticipatorypleasureskillstrainingprogramwassignificantlylowerthanthatbeforeatthe

.05levelofsignificance.

2. Themeanscoreofanhedoniaofschizophrenicpatientswithnegativesymptomsinthegroup

receivingtheanticipatorypleasureskillstrainingprogramwassignificantlylowerthanthatofthegroup

receivingtheroutinenursingcareatthe.05levelofsignificance.

Theresultssuggestthatthenursingcareofpositiveemotionandtheanticipatorypleasureskills

trainingiseffectiveinreducinganhedoniaofschizophreniapatients.

Keyword:AnticipatoryPleasureSkillsTrainingProgram,Anhedonia, SchizophreniaPatientswith

NegativeSymptoms

1StudentofMasterdegree,FacultyofNursing,ChulalongkornUniversity2Professor,FacultyofNursing,ChulalongkornUniversity3AssistantProfessor,FacultyofNursing,ChulalongkornUniversity

�� 24 ��1.indd 7 20/6/2561 14:00:33


8

บทน�า โรคจตเภทเปนการเจบปวยทางจตซง

พบมากทสด โดยพบวาอบตการณของการเกด

โรคจตเภทเปน 15.2 ตอ 100,000 ประชากร ม

ความชกตลอดชวงชวต 4.0ตอ 1,000และความ

ชกตลอดชวงชวตทเสยงตอการเกดโรคเปน 7.2

ตอ 1,000อตราสวนทพบในเพศชายตอหญงเปน

1.4:1(McGrath,Saha,Chant,&Welham,2008)

ส�าหรบในประเทศไทยพบวา ความชกของผปวย

โรคจตเภททมอายระหวาง 15-59ป ในประชากร

ไทยเปน 8.8 ตอ 1,000 อตราสวนทพบเพศชาย

ตอเพศหญง 1.1:1 (Pudtan Phanthunane, Theo

Vos, HarveyWhiteford,Melanie Bertram,&

PichetUdomratn, 2010)และจากรายงานประจ�า

ปงบประมาณ 2556 ของกรมสขภาพจตพบวาม

จ�านวนผปวยนอกทมารบการตรวจในโรงพยาบาล

สงกดกรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสขรวม

ทงสน1,109,183คน ในจ�านวนนเปนผปวยกลม

โรคจตเภท (schizophrenia)ผปวยพฤตกรรมแบบ

จตเภท(schizotypal)และความหลงผด(delusional

disorders) จ�านวน388,369คนแบงเปนเพศชาย

จ�านวน236,139คนคดเปนรอยละ38.24และเพศ

หญงจ�านวน152,230คนคดเปนรอยละ30.96และ

ผปวยในจ�านวน388,369คนในจ�านวนนเปนผปวย

กลมโรคจตเภท (schizophrenia)ผปวยพฤตกรรม

แบบจตเภท(schizotypal)และความหลงผด(delu-

sionaldisorders)จ�านวน20,634คนแบงเปนเพศ

ชายจ�านวน13,974คนคดเปนรอยละ47.35และ

เพศหญงจ�านวน6,660คนคดเปนรอยละ49.9(กรม

สขภาพจต,2556)

มาโนชหลอตระกลและปราโมทยสคนชย

(2555)กลาววา อาการส�าคญของโรคจตเภทแบง

ออกเปนสามกลมอาการหลกคอ 1) psychotic

dimension โดยผปวยจะมลกษณะอาการเดนคอ

มความผดปกตของระบบความคด อารมณ และ

พฤตกรรม ไดแก อาการหลงผด และอาการ

ประสาทหลอน2)disorganizeddimensionผปวย

จะมความผดปกตของกระบวนการคด ท�าใหไม

สามารถแสดงออกโดยการพดและการคดใหเปน

ไปในทางเดยวกนไดรวมถงมพฤตกรรมไมสมเหต

สมผลไมมจดมงหมายและ3)negativedimension

ผ ปวยจะมลกษณะพนฐานความเปนมนษยลด

ลงหรอขาดไปในดานความร สก ความตองการ

ในสงตางๆ ซงอาการในมตนเรยกวาอาการดาน

ลบ (negative symptoms)ไดแกพดนอยอารมณ

เฉยเมย ขาดความกระตอรอรน มภาวะสนยนด

การท�าหนาททางสงคมและการงานลดลงอกทง

กลาววา ผปวยจตเภทจะมการด�าเนนโรคเปน 3

ระยะ คอ 1) ระยะอาการน�า (prodormal phase)

ผปวยสวนใหญจะเรมมอาการแบบคอยเปนคอยไป

มกเรมดวยการแยกตวเองทางสงคมขาดความสนใจ

สขวทยาสวนบคคลการท�าหนาทดานการงานหรอ

การเรยนบกพรองระยะเวลาของชวงนไมแนนอน

อาจนานตงแตสปดาหจนถงเปนป โดยเฉลยนาน

ประมาณ1ปกอนอาการก�าเรบการพยากรณโรค

จะไมดหากระยะนเปนอยนานและผปวยดแยลง

เรอยๆ2)ระยะอาการชดเจน(activephase)เปน

ระยะทอาการแสดงของโรคจตเภทปรากฏชดเจน

เชนอาการหลงผดประสาทหลอนบางรายอาการ

อาจรนแรงถงขนท�ารายตนเองท�ารายผอนหรอ

ท�าลายสงของ จนท�าใหญาตเดอดรอนและตดสน

ใจพาผปวยมารบการรกษาและ3)ระยะอาการหลง

เหลอ(residualphase)คอหลงจากไดรบการบ�าบด

รกษาแลวอาการจะยงไมหมดไป โดยจะมอาการ

�� 24 ��1.indd 8 20/6/2561 14:00:33


คลายระยะแรกแตมความเสอมทางจตใจและการ

ท�าหนาททางสงคมมากกวาเชนไรอารมณเฉอยชา

ขาดความคดรเรมสรางสรรคและอาจมอาการ

ซมเศรารวมดวย ซงผ ปวยอาจมอาการก�าเรบ

(relapseหรอ acute exacerbation) เปนครงคราว

สวนใหญจะก�าเรบเมอมความกดดนทางจตใจ

โดยอาการเปลยนแปลงกอนก�าเรบทพบบอย

ไดแกการนอนหลบผดปกตแยกตวเองวตกกงวล

หงดหงด คดฟงซาน และมกเชอมโยงเหตการณ

ตางๆเขากบตนเอง

ปจจบนผ ปวยจตเภทสวนใหญจะอย ใน

ระยะ Residual phase โดยไดรบการรกษาแบบ

ผปวยนอกและด�ารงชวตอยกบครอบครวในชมชน

ซงการวางแผนการจ�าหนายผปวยจตเภทของกรม

สขภาพจต กระทรวงสาธารณสขมกระบวนการ

ชวยเหลอผ ปวยจตเภทแตละรายใหไดรบการ

รกษาทถกตอง เหมาะสม ครอบคลม องครวม

ตามบทบาทมาตรฐานวชาชพอยางตอเนองจาก

โรงพยาบาลสบานหรอหนวยบรการสขภาพและ

สงแวดลอมใหมของผปวยทจะชวยใหผปวยจตเภท

สามารถด�ารงชวตอยในสงคมไดเหมอนบคคลปกต

(กรมสขภาพจต,2551)ซงอาการเดนทเปนปญหา

ของผปวยจตเภทในชมชนคอ“กลมอาการทางลบ”

(negative symptoms) เนองจากเปนอาการทผปวย

มการแสดงออกทางอารมณอยางจ�ากด จนท�าให

ขาดทกษะทจ�าเปนในการด�าเนนชวตประจ�าวน

อาการในกลมอาการทางลบทพบไดคอ1)มอารมณ

เรยบเฉย (affective flattening) 2) ขาดความ

กระตอรอรน (avolition) 3) ไมมความสนใจหรอ

พงพอใจในกจกรรมทท�าตามปกต หรอมภาวะ

สนยนด (anhedonia) และ 4)พดนอยหรอไมพด

(alogia)(Perivoliotis&Cather,2009)โดยในตาง

ประเทศพบวามผปวยจตเภททมอาการทางลบใน

อตราสงถงรอยละ30–50(Hafner,Loffler,Maurer,

Hambrecht,&Heiden,1999)เชนเดยวกนกบการ

ศกษาของBobes,Arango,Garcia-Garcia,Rejas

(2010) ซงพบผปวยจตเภททมอาการทางลบคด

เปนรอยละ57.6จ�าแนกลกษณะตามอาการดงน1)

แยกตวจากสงคม(socialwithdrawal)รอยละ45.8

2)การแยกตวทางอารมณ (emotionwithdrawal)

รอยละ39.13)มนษยสมพนธบกพรอง(poorrap-

port)รอยละ35.84)การแสดงออกทางอารมณนอย

กวาปกต (bluntedaffect)รอยละ33.1ส�าหรบใน

ประเทศไทยพบผปวยจตเภททมอาการทางลบรอย

ละ30-31.5(เวนชบราชรนทรและเพญพกตรอทศ,

2554)ซงอาการทางลบทเกดขนสงผลกระทบดาน

ลบตอผปวยและครอบครวหลายประการ ไดแก

เปนตวท�านายการพยากรณโรคทแยลงผลลพธทาง

สงคมทแยลง(Kirkpatrick,Fenton,Carpenter,&

Marder,2006)

ผปวยจตเภททมอาการทางลบจะมภาวะ

สนยนดเปนอาการหลกทางคลนกทส�าคญและ

พบไดบอย (Favrod,Giuliani,Ernst&Bonsack,

2010) โดยอาจพบสงถงรอยละ 45 (Pelizza&

Ferrari,2009)ทงนภาวะสนยนด(anhedonia)เปน

ลกษณะของอารมณทลดหรอขาดความสามารถใน

การมประสบการณความสขของบคคลท�าใหไมม

ความสขหรอความพงพอใจในกจกรรมทเคยท�า

และมองเหนความสามารถของตนเองต�า (Cassar,

Applegate,&Bentall,2013)

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ภาวะ

สนยนดนนอาจเกดจากหลายสาเหต โดยแบง

ออกเปน 2ดานหลกๆ ไดแก 1) ดาน pathology

โดยพบวา ภาวะสนยนดเกดจากการท�างานทผด

�� 24 ��1.indd 9 20/6/2561 14:00:33


10

ปกตของสารสอประสาทชอวา โดปามนในสวน

ของmesocorticolimbicซงพบวามบทบาทในการ

จงใจ เพอใหบคคลเกดพฤตกรรมและเสรมแรงใน

การเรยนรโดยทระบบmesocorticolimbicมความ

เชอมโยงกบการรบรประสบการณของความสข

หรอความเพลดเพลนซงสงผลตออารมณทางบวก

และการเปลยนแปลงพฤตกรรมคอเกดพฤตกรรม

ตามเปาหมายทตงไว โดยม pathway ทเกยวของ

จ�านวน2pathwayคอmesolimbicpathwayเปน

ระบบประสาทของ dopaminergic ทสงผลตอ

ระบบlimbicในสมองอนประกอบดวยamygda-

la, nucleusaccunbens [NAc]และ hippocampus

ซงเปนระบบทมความส�าคญในการควบคมอารมณ

และพฤตกรรมและmesocortical pathway เปน

ระบบของ dopaminergicทสงผลตอสมองสวน

หนา (prefrontal cortex) ซงท�าหนาทเกยวกบการ

คดและการกระท�าทใหเปนไปตามความตองการ

ของคนโดยทง2pathwayจะท�าหนาทเชอมโยงกน

โดยมจดก�าเนดท ventral tegmental area (VTA)

ในสมองสวนกลางและ2)ดานpsychologicalโดย

พบวาภาวะสนยนดนนเกดจากสาเหตหลายดาน

เชน 1) มความสามารถในการรบรประสบการณ

ของความสขในอดตปจจบนและอนาคตในระดบ

ระดบต�า (Cassar,Applegate,&Bentall, 2013)

2)มความคดทบดเบอนและไมคาดหวงในกจกรรม

ทท�าใหเกดความสขท�าใหขาดแรงจงใจไปสการ

แสดงพฤตกรรมตามเปาหมาย(Sherdell,Waugh,&

Gotlib,2012;Kringetal.,2010)และ3)ขาดความ

เชอเกยวกบความสขหรอมความเชอเกยวกบความ

สขในระดบต�าท�าใหมพฤตกรรมในการแสวงหา

ความสขทลดลงและมลกษณะของอารมณทางลบ

ทเพมสงขน(Strauss&Gold, 2012)ทงนจากการ

ทบทวนวรรณกรรมถงแนวทางการบ�าบดรกษาใน

ผปวยจตเภททมอาการทางลบในตางประเทศพบ

วามการบ�าบด2รปแบบหลกๆ คอ1)รปแบบการ

บ�าบดรกษาดวยยาประกอบดวยยา2กลมคอยาตาน

โรคจตกลมใหมซงจะไปมผลตอpathwayในสมอง

ทง 2 pathway ดงทกลาวขางตน คอmesolimbic

pathway ทเกยวของกบการรกษาอาการดานบวก

และmesocortical pathwayทเกยวของกบอาการ

ดานลบท�าใหอาการทางลบของผปวยจตเภทดขน

ยากลมทสองเปนยาตานเศรา ซงมหลกฐานเชง

ประจกษทชใหเหนวามผลท�าใหสารสอประสาท

ทชอวา serotonin เพมขน ซงจะชวยท�าใหผปวยม

อารมณดเพมขนและมภาวะซมเศราลดลงสงผลให

อาการทางลบลดลงตามมา(Singh,Singh,Kar,&

Chan,2010)และ2)รปแบบการบ�าบดทางจตสงคม

เชนการบ�าบดทางความคดและพฤตกรรม(Staring,

TerHuurne,&vanderGaag,2013)

จากปจจยสาเหตดงกลาวท�าใหผปวยทมภาวะสน

ยนดจะมพฤตกรรมในการมงหวงความสขทลดลง

และมอารมณเชงลบสงผลใหผปวยมความพรองใน

การท�าหนาทในระยะยาวในเรองทกษะทางสงคม

และการมปฏสมพนธกบผอน (Harvey,Koren,

Reichenberg,&Bowie,2006;Milev,Ho,Arndt,

&Andreasen,2005)

จากการทบทวนวรรณกรรมทพบวาการ

มงสรางความสข (Anticipatory pleasure)ทผาน

กระบวน การของความคดและอารมณของผ

ปวยสามารถน�าไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม

ตามเปาหมายได (Loewenstein,Weber,Hsee,&

Welch, 2001;Strauss,Wilbur,Warren,August,

&Gold, 2011) โดยจากการศกษาของFavrod et

al. (2010,2015)ทท�าการศกษาและพบวาการฝก

�� 24 ��1.indd 10 20/6/2561 14:00:33


ทกษะทมงสรางความสขชวยลดภาวะสนยนดใน

ผปวยจตเภทไดเนองจากโปรแกรมฯ เปนรปแบบ

ของกจกรรมทฝกใหผปวยคดและรบรความรสกสข

ทเกดจากการคาดหวงความสขในอนาคตโดยจะไป

มผลตอmesocorticolimbicทเกยวของกบอารมณ

และประสบการณความเพลดเพลนท�าใหผปวยเกด

แรงจงใจและมกจกรรมในชวตประจ�าวนเพมขนสง

ผลใหภาวะสนยนดลดลง

วตถประสงคของงานวจย 1. เพอเปรยบเทยบภาวะสนยนดของ

ผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงไดรบ

โปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสข

2. เพอเปรยบเทยบภาวะสนยนดของ

ผปวยจตเภททมอาการทางลบระหวางกลมทไดรบ

โปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขกบกลมท

ไดรบการดแลตามปกต

วธด�าเนนการวจย การวจยครงน เป นการว จยกงทดลอง

(Quasi experimental research) ประชากรเปน

ผปวยจตเภททไดรบการวนจฉยวาเปนโรคจตเภท

โรงพยาบาลตตยภม ทมบรการผ ปวยนอกดาน

จตเวช สงกดกระทรวงสาธารณสขกลมตวอยาง

เปนผปวยจตเภทในชมชนทไดรบการวนจฉยจาก

จตแพทยวาเปนโรคจตเภท (Schizophrenia) รหส

F20(F20-F20.9)ตามบญชจ�าแนกทางสถตระหวาง

ประเทศของโรคและปญหาสขภาพทเกยวของฉบบ

ทบทวนครงท 10 (ICD-10) และมอาการทางลบ

ระดบเลกนอยถงปานกลาง ทอาศยอยในชมชน

และมารบการรกษาดวยยาทแผนกผปวยนอก โรง

พยาบาลสระบรจงหวดสระบรจ�านวน40คนซง

ไดจากการเลอกแบบเจาะจง(purposivesampling)

ตามคณสมบตของกลมตวอยางทก�าหนด โดยแบง

เปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 20คน

และควบคมตวแปรแทรกซอนโดยการจบคกลม

ตวอยางใหมคณลกษณะทเหมอนกนเรองเพศและ

ระดบอาการทางลบ

การพทกษสทธผใหขอมล งานวจยครงนผ วจยไดมการค�านงในการ

ด�าเนนการอยางรอบคอบเพอพทกษสทธของกลม

ตวอยางโดยไดผานการพจารณาจากคณะกรรมการ

วจยในคน โรงพยาบาลสระบร (081/2016) โดย

กลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑการคดเลอก

กลมตวอยางทกรายไดรบการบอกถงวตถประสงค

ของการวจย ระยะเวลาในการด�าเนนการวจย ผล

ประโยชนทผปวยจะไดรบจากการด�าเนนการวจย

พรอมทงชแจงสทธของกลมตวอยางในการยนยอม

ทจะใหขอมลโดยไมมการบงคบใดๆและสามารถ

ถอนตวออกจากการวจยไดทกเมอโดยไมตองแจง

เหตผลและจะไมไดรบผลกระทบใดๆตอการรกษา

พยาบาล และเนนย�าใหกลมตวอยางไดรบทราบ

วาขอมลจะเกบเปนความลบและผลการวจยจะน�า

เสนอในภาพรวมเทานนไมมการเปดเผยใหผทไมม

ความเกยวของทราบหากกลมตวอยางตอบรบการ

เขารวมวจยผวจยจงใหลงชอในเอกสารยนยอมการ

เขารวมวจย

เครองมอทใชในงานวจย 1. เครองมอในการด�าเนนการทดลองคอ

โปรแกรมการฝกทกษะทมงการสรางความสขท

ผวจยพฒนาขนตามแนวคดของFavrodetal.(2010,

2015) ประกอบไปดวย 8 ขนตอน 10 กจกรรม

�� 24 ��1.indd 11 20/6/2561 14:00:33


12

มระยะเวลา4สปดาหโดยด�าเนนกจกรรมสปดาห

ละ2ครงด�าเนนกจกรรมเปนรายกลมๆ ละ6-7คน

ใชเวลาท�ากลมครงละ45-60นาท

2. เครองมอเกบรวบรวมขอมล

2.1แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ท

ผวจยสรางขนประกอบดวยเพศสถานภาพสมรส

อายระดบการศกษาอาชพศาสนารายไดตอเดอน

ผดแล งานอดเรก/กจกรรมทชอบท�ายามวางและ

ประวตการใชสารเสพตด

2.2 แบบประเมนภาวะสนยนด เปน

แบบประเมนอาการของผปวยทมอาการทางลบท

ผวจยน�ามาจากแบบประเมนTheBriefNegative

SymptomScaleของ(Kirkpatricketal.,2011)มการ

ประเมนอาการยอย6อาการโดยผวจยเลอกเฉพาะ

ขอค�าถามดานภาวะสนยนด (Anhedonia)แลวน�า

ไปใหสถาบนภาษาจฬาลงกรณมหาวทยาลยแปล

แบบยอนกลบ(backtranslation)

3. เครองมอคดกรองอาการทางลบตาม

เกณฑการคดเลอกกลมอยาง

3.1 แบบประเมนอาการทางลบของ

หงษ บรรเทงสขและจนตนา ยนพนธ (2545)

ทพฒนามาจากโครงสรางเนอหาของ Positive

andNegative Syndrome Scale ฉบบภาษาไทย

(PANSS-T) ของ ธนานลชยโกวทย และ คณะ

แปลจากPANSSซงสรางขนตามแนวคดKay et

al. (1987)มจ�านวนขอค�าถามจ�านวน 13ขอแบง

เปน การสงเกตจ�านวน 6 ขอ และการสมภาษณ

จ�านวน7ขอ

4.เครองมอก�ากบการทดลอง

4.1แบบวดการมงสรางความสขผวจย

น�ามาจากTemporalExperienceofPleasureScale

(TEPS)ของGard et al. (2006)ประกอบดวยขอ

ค�าถามทงสน18ขอแบงเปนการประเมนความสข/

ความเพลดเพลนในระดบปกตซงเกดขนโดยตรง

จากการท�ากจกรรมทสนกสนาน (Consummatory

Pleasure: TEPS-CON) จ�านวน 8 ขอ และการ

ประเมนความสข/ความเพลดเพลนเกยวกบการท�า

กจกรรมในอนาคต(AnticipatoryPleasure:TEPS-

ANT)จ�านวน10ขอ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 1. การตรวจสอบความตรงของเนอหา

(content validity) ผวจยน�าโปรแกรมทแปลเปน

ภาษาไทยและคมอการฝกทกษะทมงสรางความสข

ทผานการปรบแกไขตามค�าแนะน�าของอาจารยท

ปรกษาไปตรวจสอบคณภาพของโปรแกรมโดยการ

ประเมนจากผทรงคณวฒจ�านวน5ทานเพอตรวจ

สอบความถกตองของเนอหาขนตอนและกจกรรม

ตามแนวคดของFavrodet al. (2010,2015)และ

การใชภาษาโดยใชความเหนสอดคลองของผทรง

คณวฒไมนอยกวา3ใน5ทาน

2. แบบประเมนภาวะสนยนด ผ วจยได

เลอกเฉพาะขอค�าถามดานภาวะสนยนด (Anhe-

donia)ไปใหสถาบนภาษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย

แปลแบบยอนกลบ (Back Translation) แลวน�า

ไปทดลองใช (Try out) กบกลมผปวยจตเภททม

อาการทางลบทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง ม

คาInterraterReliabilityเครองมอเทากบ0.76

3. แบบประเมนอาการทางลบ ของ

หงษ บรรเทงสขและจนตนา ยนพนธ (2545)

ท พฒนามาจากโครงสรางเนอหาของ Positive

andNegative Syndrome Scale ฉบบภาษาไทย

(PANSS-T) ของ ธนานลชยโกวทย และ คณะ

แปลจาก PANSS ซงสรางขนตามแนวคดKay

�� 24 ��1.indd 12 20/6/2561 14:00:33


et al. (1987)ผานการตรวจสอบความความเทยง

ของเครองมอโดยวธ inter-rater reliabilityซงมคา

เทากบ.84

4. แบบวดการมงสรางความสขเปนแบบ

ประเมนทผวจยน�ามาจากTemporal Experience

ofPleasureScale(TEPS)ของGardetal.(2006)

จากนนน�ามาแปลเปนภาษาไทยรวมกบอาจารยท

ปรกษาจากนนน�าไปตรวจสอบคณภาพของเครอง

มอโดยการประเมนจากผทรงคณวฒจ�านวน5ทาน

แลวน�าไปทดลองใช(Tryout)กบกลมผปวยจตเภท

ทมอาการทางลบทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง

ซงพบวาดานanticipatorypleasure:TEPS-ANTม

คาความเทยงของเครองมอเทากบ.86ดานconsum-

matorypleasure:TEPS-CONมคาความเทยงของ

เครองมอเทากบ .81และคาความเทยงของเครอง

มอทงชดเทากบ.91

ขนตอนการด�าเนนการวจย ด�าเนนการวจยและเกบรวบรวมขอมลโดย

จดกจกรรมตามโปรแกรมการฝกทกษะทมงสราง

ความสขซงม 8ขนตอนจ�าแนกเปน10กจกรรม

ด�าเนนกจกรรมรายกลมครงละ45-60นาทสปดาห

ละ2ครงตดตอกน4สปดาหดงน

สปดาห ท 1 ขนตอนท 1 การสร าง

สมพนธภาพและการประเมนความคดทมแนวโนม

ลมเหลวหรอสนหวงม 3กจกรรมคอ1)การสราง

สมพนธภาพ เพอใหสมาชกในกลมมปฏสมพนธ

กนและเกดความไววางใจซงกน2)ประเมนความ

คดทลมเหลวหรอสนหวงและประเมนความคาด

หวงและความตองการเพอใหผปวยไดมโอกาสใน

การแกไขความคดความเชอและเรยนรการเกดความ

คดในเชงบวกผานการตงค�าถามและการบอกความ

คาดหวงและความตองการของตนเองเพอน�าไปส

การเกดแรงจงใจและปรบเปลยนพฤตกรรมและ

3)การใหความรเรองภาวะสนยนดเพอสรางความร

ความเขาใจทถกตองตระหนกและเหนความส�าคญ

ของภาวะสนยนด

สปดาหท 1 ขนตอนท 2การสมผสความ

สข ม 1 กจกรรม คอการฝกใหผปวยไดนกและ

จนตนาการถงความสขของตนเองทเปนรปธรรม

ซงจะท�าใหผปวยมประสบการณและทกษะในการ

สรางความสข

สปดาหท2ขนตอนท3การแสดงออกทาง

อารมณและพฤตกรรมม1กจกรรมคอการฝกให

ผปวยไดนกถงความสขทเกดขนในขนของความคด

เชงรปธรรมและกระตนใหมแสดงออกทางอารมณ

และพฤตกรรมโดยการแสดงสหนาและทาทางเพอ

ใหสมาชกมความรความเขาใจในการแสดงออกทาง

อารมณทมผลตอพฤตกรรม

สปดาหท 2 ขนตอนท 4การแลกเปลยน

ประสบการณความสขกบผอนและหาโอกาสทจะ

ไดรบความสขม1กจกรรมคอการฝกใหผปวยได

เลาประสบการณของความสขของตนเองเพอให

สมาชกไดมประสบการณของความสขจากการท

แลกเปลยนประสบการณกบผอน

สปดาหท 3 ขนตอนท 5การสมผสความ

สขทเกดขนในอดตม1กจกรรมคอการใหผปวย

ระลกถงเหตการณทเกดขนในอดตเพอสงเสรมให

ผปวยเกดความภาคภมใจและความพงพอใจในชวต

สปดาหท3ขนตอนท6การคาดหวงเกยวกบความ

สขชวงท1ม1กจกรรมคอการฝกใหผปวยไดคาด

หวงถงกจกรรมทท�าใหตนเองเกดความสขและ

เปนความสขทเกดขนจากการท�ากจกรรมไดส�าเรจ

ซงจะชวยใหผปวยมแรงจงใจและมพฤตกรรมตาม

�� 24 ��1.indd 13 20/6/2561 14:00:33


14

ทตองการ

สปดาหท4ขนตอนท7การคาดหวงเกยว

กบความสข ชวงท 2 กจกรรมการฝกทกษะการ

คาดหวงความสขซ�าอกครงเพอใหผปวยไดมทกษะ

ในการคาดหวงความสขทหลากหลายซงจะชวยให

ผปวยมแรงจงใจและมพฤตกรรมตามทตองการ

สปดาหท 4 ขนตอนท 8ทบทวนทกษะ

ทงหมด(Reviewofallskill)

การวเคราะหขอมล 1. เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวย

โรคจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการ

ทดลองของกลมทดลองและกลมควบคมใชpaired

t-testก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

2. เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวย

จตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการทดลอง

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถต

independentt-testก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถต

ทระดบ0.05

ผลการวจย 1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

จากการศกษาลกษณะของกลมตวอยางใน

การวจยครงนทงในกลมทดลองและกลมควบคม

พบวาผ ปวยโรคจตเภททมภาวะสนยนดในกลม

ทดลองและกลมควบคมสวนใหญเปนเพศชาย คด

เปนรอยละ80ทงสองกลมและมอายระหวาง30-

39ปและ40-49ปคดเปนรอยละ35ส�าหรบกลม

ควบคมพบวากลมตวอยางมอายระหวาง 30-39ป

คดเปนรอยละ45 มสถานภาพสมรสโสดคดเปน

รอยละ 90และรอยละ 85ตามล�าดบมระดบการ

ศกษาอยในระดบชนมธยมศกษาคดเปนรอยละ35

และรอยละ65ตามล�าดบมระดบอาการทางลบเลก

นอยและปานกลางคดเปนรอยละ75และรอยละ25

ตามล�าดบดงตารางท1

�� 24 ��1.indd 14 20/6/2561 14:00:33


ตารางท1 จ�านวนและรอยละของกลม ตวอยางจ�านกตาม เพศ สถานภาพอายระดบการศกษาและ

ระดบอาการทางลบ

2. เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวย

โรคจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการ

ทดลองของกลมทดลองและกลมควบคม ผลการ

ศกษาพบวาคะแนนเฉลยภาวะสนยนดกอนและ

หลงการทดลองของผปวยจตเภททมอาการทาง

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง(n=20) กลมควบคม(n=20) รวม(n=40) จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เพศ ชาย 16 80 16 80 32 80 หญง 4 20 4 20 8 20 อาย (ป) 20-29 ป 1 5 1 5 2 5 30-39 ป 7 35 9 45 16 40 40-49 ป 7 35 6 30 13 32.5 50-59 ป 5 25 4 20 9 22.5 สถานภาพสมรส โสด 18 90 17 85 35 87.5 ค 2 10 3 15 5 12.5 ระดบการศกษา ประถมศกษา 6 30 5 25 11 27.5 มธยมศกษา 7 35 13 65 20 50 ปวช. หรอ ปวส. 3 15 0 0 3 7.5 ปรญญาตร 4 20 2 10 6 15 ระดบอาการทางลบ เลกนอย 15 75 15 75 30 75 ปานกลาง 5 25 5 25 10 25

ตามล าดบมระดบการศกษาอยในระดบชนมธยมศกษา คดเปนรอยละ 35 และรอยละ 65 ตามล าดบมระดบอาการทางลบเลกนอยและปานกลาง คดเปนรอยละ 75 และรอยละ 25 ตามล าดบ ดงตารางท 1

2. เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวยโรคจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการทดลองของกลมทดลองและกลมควบคม ผลการศกษาพบวาคะแนนเฉลยภาวะสนยนดกอนและหลงการทดลองของผปวยจตเภททมอาการทางลบในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขแตกตางกน

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลม ตวอยางจ านกตาม เพศ สถานภาพ อาย ระดบการศกษาและระดบอาการทางลบ

ลบในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะ

ทมงสรางความสขแตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ0.05(t=7.611)โดยคะแนนของภาวะ

สนยนดหลงการทดลองจะต�ากวากอนการทดลอง

(M=6.10และ11.10ตามล�าดบ)ดงตารางท2

�� 24 ��1.indd 15 20/6/2561 14:00:34


16

ตารางท2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการ

ทดลองของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคมท

ไดรบการพยาบาลตามปกต

3.เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวยจต

เภททมอาการทางลบกอนและหลงการทดลอง

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมผลการศกษา

พบวาคะแนนเฉลยภาวะสนยนดกอนและหลงการ

ทดลองของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนการ

ทดลองระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการ

ฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคมทได

รบการพยาบาลตามปกตไมแตกตางกนโดยคะแนน

ของภาวะสนยนดหลงการทดลองจะต�ากวากอน

การทดลอง(M=6.10และ11.10ตามล�าดบ)สวน

คะแนนเฉลยของภาวะสนยนดในกลมควบคมพบ

ตารางท 2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการทดลองของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต

คะแนนภาวะสนยนด S.D. df t p-valueกลมทดลอง (n=20) กอนการทดลอง 11.10 3.35 19 7.611 .00* หลงการทดลอง 6.10 3.65 กลมควบคม(n=20) กอนการทดลอง 9.80 4.00 19 .812 .427 หลงการทดลอง 9.45 4.66 *p< .05

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (t=7.611) โดยคะแนนของภาวะสนยนดหลงการทดลองจะต ากวากอนการทดลอง ( x =6.10 และ 11.10 ตามล าดบ) ดงตารางท 2

3.เปรยบเทยบภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยภาวะสนยนดกอนและหลงการทดลองของผปวยจตเภททมอาการทางลบ กอนการทดลองระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกตไมแตกตางกนโดยคะแนนของภาวะสนยนดหลงการทดลองจะต ากวากอนการทดลอง ( x =6.10 และ 11.10 ตามล าดบ) สวนคะแนนเฉลยของภาวะสนยนดในกลมควบคมพบวาต าลงมาเลกนอยกอนการทดลองแตไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตดงตารางท 2 แตภายหลงการทดลอง คะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกตแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (t=-2.529)โดยคะแนนภาวะสนยนดหลงการทดลองในกลมทดลองต ากวากลมควบคม( x =6.10 และ 9.45 ตามล าดบ)ดงตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบ กอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

คะแนนภาวะสนยนด x S.D. df t p-valueกอนการทดลอง (n=40) กลมทดลอง 11.10 3.35 38 1.11 .273 กลมควบคม 9.80 4.00 หลงการทดลอง (n=40)

M

วาต�าลงมาเลกนอยกอนการทดลองแตไมแตกตาง

กนอยางมนยส�าคญทางสถตดงตารางท 2 แตภาย

หลงการทดลอง คะแนนเฉลยภาวะสนยนดของ

ผปวยจตเภททมอาการทางลบของกลมทดลองท

ไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสข

และกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

(t=-2.529)โดยคะแนนภาวะสนยนดหลงการ

ทดลองในกลมทดลองต�ากวากลมควบคม(M=6.10

และ9.45ตามล�าดบ)ดงตารางท3

�� 24 ��1.indd 16 20/6/2561 14:00:35


ตารางท3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอนและหลงการ

ทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

อภปรายผลการวจย 1. ผลของโปรแกรมการฝกทกษะทมง

สรางความสขตอภาวะสนยนดในผ ปวยจตเภท

ทมอาการทางลบ กอนและหลงการทดลองของ

กลมทดลองและกลมควบคมพบวาคะแนนเฉลย

ภาวะสนยนด กอนและหลงการทดลองของผ

ปวยจตเภททมอาการทางลบในกล มทดลองท

ไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสข

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

(t = 7.611) โดยคะแนนภาวะสนยนดหลงการ

ทดลองในกลมทดลองต�ากวากลมควบคม (6.10

และ 9.45ตามล�าดบ) เนองจากโปรแกรมการฝก

ทกษะทมงสรางความสขมสวนชวยท�าใหผปวย

จตเภททมอาการทางลบเกดทกษะในการคาดหวง

ความสขและเพมอารมณทางบวกทประกอบดวย

เทคนคทหลากหลายในการชวยเพมความถ ระยะ

ตารางท 3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบ กอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

คะแนนภาวะสนยนด S.D. df t p-value

กอนการทดลอง (n=40)

กลมทดลอง 11.10 3.35 38 1.11 .273

กลมควบคม 9.80 4.00

หลงการทดลอง (n=40)

กลมทดลอง 6.10 3.65 38 -2.529 .016*

กลมควบคม 9.45 4.66

*p< .05

M

เวลาของการประสบการณทางบวก ไดแก 1)การ

คาดหวงถงความสนกสนาน (anticipating the

enjoyment) 2) การแสดงออกทางพฤตกรรม(be-

havioral display)โดยแสดงออกทางการพดและ

การใชภาษาทาทาง 3) การอยกบปจจบน (being

in themoment) เมอมประสบการณทางบวกจาก

การเนนย�าอารมณและความรสกทเกดขน 4)การ

สอสาร (communication) และการแลกเปลยน

ประสบการณทางบวก(celebratingpositiveexpe-

rience)จากการนกถงเหตการณทท�าใหเกดความสข

ในอดต(Strauss,2013)จากการศกษาของBryant

(2007)ทพบวาประสบการณของความสขประกอบ

ไปดวยการตระหนกถงความสขทก�าลงจะเกดขน

หรอความรสกทางบวกทผปวยรสกในขณะนนซง

ในโปรแกรมไดน�ารปภาพทท�าใหเกดความสขเชน

รปภาพธรรมชาต งานอดเรกประเพณวนส�าคญ

�� 24 ��1.indd 17 20/6/2561 14:00:35


18

ของไทย จากนนกระตนใหผปวยไดตระหนกถง

ประสบการณของความสขทเกดขนพรอมทงการ

แสดงออกทางสหนาวาหากผปวยจะมความสขจะ

แสดงออกทางสหนาและทาทางอยางไร ซงจาก

การด�าเนนตามโปรแกรมดงกลาวท�าใหผ ปวยม

อารมณเชงบวกทเพมขนสงผลใหระดบของภาวะ

สนยนดลดลง

ส�าหรบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดในกลม

ควบคมพบวาภายหลงการทดลองกลมควบคมม

คะแนนเฉลยภาวะสนยนดทสงขนทงนเนองจาก

กล มควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ซง

เปนการพยาบาลทผ ปวยทมภาวะสนยนดไดรบ

เมอมารบการรกษาทคลนกสขภาพใจแผนกผปวย

นอก โรงพยาบาลสระบร ไดแก การซกประวต

กอนพบแพทยซงครอบคลมทงทางดานรางกาย

และจตใจการใหค�าปรกษาตามปญหาของผปวย

การใหค�าแนะน�าการดแลตนเองการใหค�าแนะน�า

หลงพบแพทย รวมถงการเยยมบานของบคลากร

สาธารณสข ทงหมดนเปนการบ�าบดรกษาทาง

ดานรางกายแตยงไมไดมการเนนย�าถงการสราง

ประสบการณของอารมณในทางบวกท�าใหภาย

หลงการทดลองกลมควบคมมคะแนนเฉลยของ

ภาวะสนยนดทเพมขน

2. ผลของโปรแกรมการฝกทกษะทมง

สรางความสขตอภาวะสนยนดในผปวยจตเภทท

มอาการทางลบกอนและหลงการทดลองระหวาง

กลมทดลองและกลมควบคมคะแนนเฉลยภาวะ

สนยนดของผปวยจตเภททมอาการทางลบกอน

การทดลองระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรม

การฝกทกษะทมงสรางความสขและกลมควบคม

ทไดรบการพยาบาลตามปกตไมแตกตางกนแตภาย

หลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลยภาวะสนยนด

ของผปวยจตเภททมอาการทางลบของกลมทดลอง

ซงไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสรางความสข

แตกตางกบกบคะแนนเฉลยภาวะสนยนดของผ

ปวยจตเภททมอาการทางลบซงไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

(t=-2.529)โดยคะแนนภาวะสนยนดหลงการ

ทดลองในกลมทดลองต�ากวากลมควบคม(M=6.10

และ 9.45 ตามล�าดบ) เปนผลเนองมาจากกลม

ทดลองไดรบโปรแกรมการฝกทกษะทมงสราง

ความสขทง 10กจกรรม ซงแตละกจกรรมท�าให

ผปวยเกดความไววางใจซงกนและกน ตระหนก

และเหนความส�าคญของภาวะสนยนด มกจกรรม

ทกระตนใหผปวยมการทางอารมณและพฤตกรรม

มกจกรรมในการฝกใหผปวยไดนกถงความสขทเกด

ขนในอดตซงท�าใหผปวยเกดความภาคภมใจและ

ความพงพอใจในชวตและมกจกรรมทฝกใหผปวย

คาดหวงความสขซงจะชวยใหผปวยมแรงจงใจและ

มพฤตกรรมตามทตองการ ซงจากการด�าเนนตาม

โปรแกรมดงกลาวท�าใหผปวยมอารมณเชงบวกท

เพมขนสงผลใหระดบของภาวะสนยนดลดลง

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช ผลการศกษาการใชโปรแกรมการฝกทกษะ

ทมงสรางความสขตอภาวะสนยนดในผปวยจตเภท

ทมอาการทางลบสามารถสรปเปนขอเสนอแนะ

ดานตางๆไดดงน

1. ดานการปฏบตการพยาบาล

1.1 โปรแกรมการฝกทกษะทมงสราง

ความสขสามารถน�าไปใชในโรงพยาบาลทางกาย

ในระดบตตยภมทมOPDใหบรการทางจตได

1.2 โปรแกรมการฝกทกษะทมงสราง

ความสขทจะน�าไปใช พยาบาลอาจปรบเปลยน

�� 24 ��1.indd 18 20/6/2561 14:00:35


ระยะเวลาในการด�าเนนกจกรรมในแตละขนตอน

ไดตามความเหมาะสมและตามความสามารถของ

ผปวยทจะสามารถเขารวมกจกรรมไดเชนขนตอน

ท 1การสรางสมพนธภาพและการประเมนความ

คดทลมเหลวหรอสนหวงและขนตอนท2การรบ

รความสขในปจจบนโดยสามารถด�าเนนกจกรรม

ใน2ขนตอนไดในคราวเดยวกนเนองจากเนอหาม

ความเชอมโยงกน

2. ดานการศกษา

ในการจดการเรยนการสอนควรเพมเตม

เนอหาของภาวะสนยนดในสวนของอาการทางลบ

ในผปวยจตเภทเพอใหนกศกษามความรความเขาใจ

และมแนวทางในการดแลผปวยไดอยางเหมาะสม

ตอไป

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป ควรมการศกษาผลของโปรแกรมการฝก

ทกษะทมงสรางความสขในผปวยจตเวชโรคอนๆ

เชนโรคซมเศราโรควตกกงวลเปนตนเพอใหผปวย

จะไดน�าทกษะทไดรบไปใชในการดแลตนเองลด

ระดบของภาวะสนยนดและดแลชวยเหลอตนเอง

ในการด�าเนนชวตประจ�าวนได

เอกสารอางองกรมสขภาพจต. (2551).ชดความรและแนวทาง

ปฏบตเรอง การวางแผนจ�าหนายผปวย

จตเภท (ฉบบปรบปรง 2551). นนทบร:

โรงพยาบาลศรธญญา.

กรมสขภาพจต. (2556). รายงานประจ�าปกรม

สขภาพจต ปงบประมาณ 2556.กรงเทพฯ:

หจกบางกอกบลอก.

มาโนชหลอตระกลและปราโมทยสคนชย.(2555).

จตเวชศาสตรรามาธบด. กรงเทพฯ :

ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดล.

เวนช บราชรนทรและเพญพกตร อทศ. (2554).

ป จ จ ย ค ด ส ร ร ท ม ค ว า ม ส ม พ น ธ ก บ

พฤตกรรมรนแรงของ ผ ป วยจตเภท

ในชมชน. (วทยานพนธปรญญามหา

บณฑต) , จฬาลงกรณ มหาวทยาลย ,

กรงเทพฯ.

Bobes,J.,Arango,C.,Garcia-Garcia,M.,&Rejas,

J. (2010). Prevalence of negative

s ymp t oms i n o u t p a t i e n t s w i t h

schizophreniaspectrumdisorderstreated

with antipsychotics in routine clinical

practice:findings from theCLAMORS

study.J Clin Psychiatry,71(3),280-286.

BrianKirkpatrick,WayneS.Fenton,WilliamT.

Carpenter, Jr, & Stephen R.Marder.

(2006).TheNIMH-MATRICSConsensus

Statement on Negative Symptoms.

Schizophrenia Bulletin, 32(2),214-219.

Bryant, F.B. (2007).The Process of Savoring:

A New Model of Positive Experience.

Mahwah,NJ:LawrenceErlbaum.

Cassar,R.,Applegate,E.,&Bentall,R.P.(2013).

Poorsavouringandlowself-efficacyare

predictors of anhedonia in patientswith

schizophrenia spectrum disorders.

Psychiatry Res,210(3),830-834.

Favrod,J.,Nguyen,A.,Fankhauser,C.,Ismailaj,

A.,Hasler,J.-D.,Ringuet,A.,Bonsack,C.

(2015).

�� 24 ��1.indd 19 20/6/2561 14:00:35


20

Positive Emotions Program for Schizophrenia

(PEPS): a pilot intervention to reduce

anhedoniaandapathy.BMC Psychiatry,

15(1),231.

Favrod,J.,Giuliani,F.,Ernst,F.,&Bonsack,C.

(2010). Anticipatory pleasure skills

training: a new intervention to reduce

anhedonia in schizophrenia.Perspect

Psychiatr Care,46.

Harvey, P.D.,Koren,D.,Reichenberg,A.,&

Bowie,C.R.(2006).Negativesymptoms

andcognitivedeficits:whatisthenatureof

theirrelationship?Schizophr Bull, 32(2),

250-258.

Hafner,H.,Löffler,W.,Maurer,K.,Hambrecht,

M., & an der Heiden, W. (1999).

Depression, negative symptoms, social

stagnationandsocialdeclineintheearly

courseofschizophrenia.Acta psychiatrica

Scandinavica, 100(2),105-118.

JohnMcGrath, Sukanta Saha1, David Chant,

&JoyWelham.(2008).Schizophrenia:A

Concise Overview of Incidence,

Prevalence,andMortality.Epidemiologic

Reviews, 30,67-76.

Kirkpatrick,B.,Strauss,G.P.,Nguyen,L.,Fischer,

B. A., Daniel, D. G.,Cienfuegos, A.,

&Marder,S.R.(2011).Thebriefnegative

symptomscale:psychometricproperties.

Schizophr Bull, 37(2),300-305.

Kring,A.M.,&Caponigro,J.M.(2010).Emotion

inSchizophrenia:WhereFeelingMeets

Thinking.Curr Dir Psychol Sci, 19(4),

255-259.

Loewenstein,G.F.,Weber,E.U.,Hsee,C.K.,&

Welch,N.(2001).Riskasfeelings.Psychol

Bull,127(2),267-286.

Milev, P.,Ho,B.C.,Arndt, S.,&Andreasen,

N. C. (2005). Predictive values of

neurocognition and negative symptoms

onfunctionaloutcomeinschizophrenia:a

longitudinalfirst-episodestudywith7-year

follow-up.Am J Psychiatry, 162(3),

495-506.

Pelizza,L.,&Ferrari,A. (2009).Anhedonia in

schizophreniaandmajordepression:state

ortrait?Ann Gen Psychiatry,8,22.

PudtanPhanthunane,TheoVos,HarveyWhiteford,

MelanieBertram,& PichetUdomratn.

(2010). Schizophrenia in Thailand:

prevalence and burden of disease.

Population Health Metrics, 8(24),1-8.

Sherdell,L.,Waugh,C.E.,&Gotlib,I.H.(2012).

AnticipatorypleasurepredictsMotivation

forrewardinmajordepression.J Abnorm

Psychol, 121(1),51-60.

Singh,S.P.,Singh,V.,Kar,N.,&Chan,K.(2010).

Efficacyofantidepressantsintreatingthe

n ega t i v e s ymp toms o f c h r on i c

schizophrenia: meta-analysis. Br J

Psychiatry, 197(3),174-179.

StewartA.Shankman,AndreaC.Katz,AlisonA.

DeLizza,Casey Sarapas, StephanieM.

Gorka,&MirandaL.Campbell.(2014).

�� 24 ��1.indd 20 20/6/2561 14:00:35


The Different Facets of Anhedonia and

Their Associations with Different

Psychopathologies:SpringerNetherlands.

Staring,A.B., TerHuurne,M.A.,& van der

Gaag,M. (2013).CognitiveBehavioral

Therapyfornegativesymptoms(CBT-n)

in psychotic disorders: a pilot study.

J Behav Ther Exp Psychiatry, 44(3),

300-306.

Strauss,G. P.,&Gold, J.M. (2012).A new

perspectiveonanhedoniainschizophrenia.

Am J Psychiatry, 169(4),364-373.

Strauss,G. P.,Wilbur, R. C.,Warren,K.R.,

August, S.M.,&Gold, J.M. (2011).

Anticipatoryvs.consummatorypleasure:

what is thenatureofhedonicdeficits in

schizophrenia?Psychiatry Res, 187(1-2),

36-41.

�� 24 ��1.indd 21 20/6/2561 14:00:35


22

การพฒนาแนวทางจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผปวย

โรคหลอดเลอดสมองรายใหมตอเนองทบานโรงพยาบาลโกสมพสยจงหวดมหาสารคาม

อาคม รฐวงษา, พยม.(วพย.เวชปฏบตชมชน)1

บทคดยอ วจยเชงปฏบตการนมวตถประสงคศกษาสถานการณ และพฒนาแนวทางจดการรายกรณเพอ

ดแลสขภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมทบานระหวางมกราคม2558ถงมนาคม2559แบงเปน

3ระยะ1)วเคราะหสถานการณเตรยมการ2)จดการรายกรณโดยกระบวนการพยาบาลทเนนปฏสมพนธ

3)ประเมนผลแลกเปลยนเรยนรสรปแนวทางจดการรายกรณกลมเปาหมายคดเลอกแบบเจาะจง72คน

คอสหวชาชพอาสาสมครสาธารณสขผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหม 10 รายทมความสามารถ

ปฏบตกจวตรประจ�าวนต�ากวา50คะแนนผดแลหลกและภาคเครอขายในชมชนรวบรวมขอมลโดยแนว

ค�าถามการสนทนากลม แบบสมภาษณผดแลหลกแบบประเมนสขภาพและแผนการดแลผปวยทบาน

แบบประเมนความสามารถปฏบตกจวตรประจ�าวนคณภาพชวตความพงพอใจและใชคมอสอนผปวยและ

ผดแลตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผเชยวชาญ 5ทานวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนาและ

การวเคราะหเชงเนอหา

ผลการศกษาสถานการณการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบานพบวาขาดการจดการทตอเนอง

ปญหาส�าคญของผปวยคออมพาตครงซกนงสวมยองๆไมไดขาดความรทกษะการดแลตนเองตองการทม

สขภาพเปนทปรกษาพยาบาลจงเปนผจดการรายกรณผปวยรายใหมใน6 เดอนแรกโดยวางแผนจ�าหนาย

เยยมบานจดใหเขาถงบรการจากสหวชาชพและภาคเครอขายปรบแผนการดแลใหเหมาะสมผลการจดการ

รายกรณชวยใหคะแนนเฉลยการปฏบตกจวตรประจ�าวนของผปวยเพมจาก 24.5 เปน83.0 คณภาพชวต

เฉลยเพมจาก87เปน105ความพงพอใจผรบบรการและภาคเครอขายรอยละ93.56คะแนนคนพบปจจย

เสยงและปญหาผปวยททมผดแลควรตะหนกจงไดขอสรปทเปนแนวทางจดการรายกรณรวมกนเสนอแนะ

ใหน�าไปใชเปนแนวทางดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหม

ค�าส�าคญ:การจดการรายกรณการดแลสขภาพทบานผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1พยาบาลวชาชพช�านาญการโรงพยาบาลโกสมพสยจงหวดมหาสารคาม

�� 24 ��1.indd 22 20/6/2561 14:00:35


TheDevelopmentofCaseManagementGuidelineonHomehealthCare

forNewStrokePatients,KosumpisaiHospital,Mahasarakham

Akom Ruttawongsa, M.N.S. (CNP)1

Abstract Thisactionresearchaimedtostudysituationanddevelopcasemanagementguidelineonhome

healthcarefornewstrokepatients.TheresearchwasproceededfromJanuary2015toMarch2016and

wasdividedinto3phasesincluding1)analyzingsituationandpreparing,2)managingcaseusingnursing

processthatfocusedoninteraction,and3)evaluating,exchangingknowledge,andsummarizingcase

managementguideline.Purposivesampleintotalwas72whichconsistedofmultidisciplinaryteams,

publichealthvolunteers,10newstrokepatientswhohadBarthelactivitiesofdailylivingindexscore

lessthan50,maincaregivers,andcommunitynetwork.Datawerecollectedfromfocusgroups,in-depth

interviewsofmaincaregivers,healthassessmentformandnursingcareplans,assessmentformsofBarthel

activitiesofdailylivingindex,qualityoflife,andsatisfaction,andusingpatientandcaregiverteaching

handbooks.Validityofcontentwascheckedby5experts.Datawereanalyzedusingdescriptivestatistics

andcontentanalysis.

Thestudyfoundthatcaremanagementofstrokepatientsathomelackedofcontinuation.Main

problemsofpatientswerehemiplegia,notabletousesquattoiletandlackingofknowledgeandskillsfor

self-care,sopatientsneededhealthcarestaffastheirconsultants.Therefore,nursewasthecasemanager

whotookcareofnewstrokepatientsinthefirst6monthsbydischargeplanning,homevisiting,accessing

multidisciplinarycareandcommunitynetwork,andappropriatelyadjustingcaringplans.Casemanage-

mentincreasedaveragescoreofpatients’Barthelactivitiesofdailylivingindexfrom24.5to83.0and

qualityoflifefrom87to105.Averagepercentageofclientsandcommunitynetwork’ssatisfactionwas

93.56(S.D.3.85).Riskfactorsandpatients’problemsthathealthcareprovidersandcaregiversshould

beawareofwerefound.Thisledtoconclusionofcasemanagementguidelinewhichwassuggestedto

beusedwithnewstrokepatients.

Keyword:Casemanagement,Homehealthcare,Strokepatients.

1RegisteredNurse,ProfessionalLevel,KosumpisaiHospital,Mahasarakham

�� 24 ��1.indd 23 20/6/2561 14:00:35


24

บทน�า

โรคหลอดเลอดสมอง (Stroke) เปนภาวะ

ทสมองขาดเลอดไปเลยงเกดจากการตบตนหรอ

แตกของเสนเลอดสมองท�าใหมความผดปกตของ

ระบบประสาท เชน อมพาตครงซก ควบคมการ

กลนหรอขบถายไมได การรบรหรอสอสารลดลง

เกดภาวะแทรกซอนและเสยชวต โดยเฉพาะผปวย

ทความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

(TheBarthelActivity ofDaily Living Index:

BarthelADLindex)(สถาบนประสาทวทยา,2550)

ต�ากวา 50 คะแนนซงชวยเหลอตวเองไมไดหรอ

ไดเลกนอยและมคาใชจายในการดแลทสงอ�าเภอ

โกสมพสย จงหวดมหาสารคามมผปวยโรคหลอด

เลอดสมองชนดตบตนรายใหมปละ45-50รายสถต

จากเวชระเบยนโรงพยาบาลโกสมพสย และการ

ส�ารวจเพมเตมจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

(รพ.สต.)เครอขายพ.ศ. 2557 มผปวยรายใหม 48

รายโดยมผปวย 20 รายทม BarthelADL index

ต�ากวา 50 คะแนนในระยะกอนจ�าหนายถง 2

สปดาหแรก ซงผปวยกลมนมอตราการเสยชวต

รอยละ62.5 (5ราย)ของผปวยรายใหมทเสยชวต

ใน6เดอนแรกหลงจ�าหนายผปวยทรอดชวตมกม

ความพการหลงเหลอคณภาพชวตลดลงเปนภาระ

ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงรายเกา

และใหมทเขาสระบบการดแลในชมชนของโรง

พยาบาลโกสมพสยพ.ศ. 2555-2557 เทากบ284,

260และ 441 รายตามล�าดบส�าหรบคาใชจายใน

การดแลยงไมเคยรวบรวมมากอนการจดการราย

กรณเปนกระบวนการทเนนการประสานความ

รวมมอโดยมการประเมนปญหา วางแผนปฏบต

ประสานงาน ตดตามเฝาระวง ประเมนผลทาง

เลอกและบรการเพอตอบสนองความตองการดาน

สขภาพของบคคลครอบครวโดยการสอสารและ

ใชทรพยากรทมใหเกดผลลพธเชงคณภาพและคม

คาใชจาย(CaseManagementSocietyofAmerica

:CMSA, 2010)นงลกษณ โควตะกล (2557)ไดใช

แนวคดการจดการรายกรณผปวยตดเชอในกระแส

เลอดพบวาชวยลดวนนอนโรงพยาบาลอตราการ

เสยชวตคาใชจายในการดแลผวจยจงใชแนวคด

การจดการรายกรณโดยเปนพยาบาลผจดการราย

กรณเพอใหผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมซง

อมพาตครงซกและมปญหาทยงยากซบซอนใหได

รบการฟนฟสมรรถภาพทบานอยางตอเนองและม

ประสทธภาพจากทมสหวชาชพและภาคเครอขาย

มการแลกเปลยนเรยนรผลลพธรวมกนและสรป

เปนแนวทางจดการรายกรณผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทเหมาะสมตามบรบท

วตถประสงคของงานวจย

1) ศกษาสถานการณการดแลสขภาพ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมทบาน

2) ศกษาปญหาและความตองการดแล

สขภาพทบานของผปวยโรคหลอดเลอดสมองราย

ใหมทมคาBarthelADLindexต�ากวา50คะแนน

3) ศกษาผลการจดการรายกรณและสราง

แนวทางการจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผปวย

โรคหลอดเลอดสมองรายใหมทบาน

�� 24 ��1.indd 24 20/6/2561 14:00:35


ค�าจ�ากดความ

ก า รจ ดก ารร ายกร ณ หมายถ ง ก า ร

จดการรายกรณทางการพยาบาล(Nursing case

management)เพอดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทบานโดยมพยาบาลเปนผจดการรายกรณ ตงแต

วางแผนจ�าหนายตดตามเยยมบานเพอใหบรรลเปา

หมายการดแลภายใน6เดอนหลงจ�าหนาย

พยาบาลผจดการรายกรณ (Nurse case

manager :NCM)หมายถงผวจยซงเปนพยาบาล

วชาชพ(ผปฏบตการพยาบาลขนสงสาขาเวชปฏบต

ชมชน)ท�าหนาทจดการดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทบานประเมนปญหา จดท�าแผนการดแล

ประสานสหทมวชาชพภาคเครอขายทเกยวของ

รวมดแลลงมอปฏบต(Directcare)ประเมนผลและ

รวมกบทมปรบแผนการดแลใหดขน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองหมายถงผปวย

ทแพทยวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองชนด

ตบตนรายใหมทปวยไมเกน4สปดาหมคาBarthel

ADL indexต�ากวา 50คะแนน(พยาบาลผจดการ

รายกรณประเมนตงแตจ�าหนายถง2สปดาหแรก)

หลงจ�าหนายอาศยอยในอ�าเภอโกสมพสย

ทมสหวชาชพหมายถงทมผ ใหบรการ

สขภาพแกผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงในโรง

พยาบาลโกสมพสยและรพ.สต.ในเครอขาย

กรอบแนวคด

แนวคดการจดการรายกรณ(CMSA,2010)

ประกอบดวยผจดการรายกรณทมสหวชาชพและ

แผนการดแลรวมกน โดยมพยาบาลเวชปฏบต

ชมชนเปนผ จดการรายกรณ ซงสอดคลองกบ

กระบวนการพยาบาลท เน นการมปฏสมพนธ

ประกอบดวย(1)ประเมนปญหาอยางเปนองครวม

(2)วนจฉยปญหา(3)วางแผนการดแล(4)ลงมอ

ปฏบต และ(5)ประเมนผล ซงกระบวนการดแลม

การสะทอนขอมล และปรบปรงแผนการดแลให

ดขนตามวงจรการพฒนาจนไดผลลพธทดทพอใจ

และสรปเปนแนวทางจดการรายกรณทเปนเลศ

�� 24 ��1.indd 25 20/6/2561 14:00:35


26

ภาพท1แสดงกรอบแนวคดการจดการรายกรณ

ภาพท 1 แสดงกรอบแนวคดการจดการรายกรณ

วธด าเนนการวจย การวจยครงนเปนวจยเชงปฏบตการซงผานคณะกรรมการจรยธรรมวจยส านกงานสาธารณสขจงหวด

มหาสารคาม กลมเปาหมายคดเลอกแบบเจาะจงคอผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมผดแลหลก ทมสหวชาชพ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน(อสม.) และเครอขายทเกยวของในการดแล เครองมอรวบรวม

แผนการบรการสขภาพทบานผปวยโรคหลอดเลอดสมองชนดตบตนรายใหม (Barthel ADL index ต ากวา 50 คะแนน)

Assessment :ประเมนผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางเปนองครวมกอนจ าหนาย เยยมบานสปดาหท 1-2, 3-4,5-6, 7- 8และ ตดตาม

ประเมนปญหาและความตองการของผปวยโดยโทรศพท และ เยยมบานทกเดอนจนครบ 6 เดอน

Nursing diagnosis วนจฉย ระบปญหาและสาเหตปญหา ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางเปนองครวม

Planing :รวมตงเปาหมายวางแผนการดแลผปวยโรค หลอดเลอดสมองรวมกบสหวชาชพภาคหรอแกนน าในชมชน

Intervention: ปฏบตการตามแผน ตดตามเยยมบานอยางตอเนอง ในระยะ 6 เดอนแรก ใหการดแลแบบสหวชาชพ

ประสานการดแลจากภาคเครอขายหรอแกนน าชมชนอสม.

Evaluating :ประเมนผลลพธ(outcomes) -ผปวยBarthel ADL index เพมขน ไมเกดภาวะแทรกซอน การ Readmit ลดลง อตราตายลดลงคณภาพชวตเพมขน -คาใชจายในการดแลลดลง -ผรบบรการ ภาคเครอขาย ทมสหวชาชพมความพงพอใจ -Case conference จดแลกเปลยนเรยนร และสรปผล แนวทางการจดการดแลรายกรณ ในการดแลสขภาพทบาน ส าหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองชนดตบตนรายใหม

ผลยอนกลบ

ทมสหวชาชพ - รวมวเคราะหสถานการณ การดแลรายกรณ

- รวมวางแผนการดแลแบบองครวม

- ตดตามดแลสขภาพทบาน - รวมประเมนผลการดแล

พยาบาลผจดการรายกรณ -ประชมทม สอนพฒนาทม -ประสานการดแลกบสหวชาชพ และภาคเครอขายพทกษสทธประสานประโยชนจดระบบเยยมบานและตดตามดแลทบาน -ตรวจสอบคณภาพการดแล

ปฏสมพนธ

�� 24 ��1.indd 26 20/6/2561 14:00:36


วธด�าเนนการวจย

การวจยครงนเปนวจยเชงปฏบตการซงผาน

คณะกรรมการจรยธรรมวจยส�านกงานสาธารณสข

จงหวดมหาสารคามกลมเปาหมายคดเลอกแบบ

เจาะจงคอผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมผ

ดแลหลก ทมสหวชาชพอาสาสมครสาธารณสข

ประจ�าหมบาน(อสม.) และเครอขายทเกยวของ

ในการดแล เครองมอรวบรวมขอมลปรบใชของ

หนวยงานทเกยวของและผวจยสรางขน ตรวจ

สอบความตรงเชงเนอหาโดยผเชยวชาญ5ทานโดย

ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย(1)แนว

ค�าถามสนทนากลมสหวชาชพและอสม. (2)แบบ

สมภาษณเชงลกผดแลหลก(3)แบบบนทกประเมน

ภาวะสขภาพและจดการรายกรณเพอดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทบานประกอบดวย ขอมล

ทวไปประวตการเจบปวย ผลการตรวจทางหอง

ปฏบตการ โครงสรางความสมพนธในครอบครว

ขอมลการวางแผนจ�าหนายประเมนสภาพผปวย

และครอบครวตามแนวทางเวชปฏบตครอบครว

INHOMESSS (ส�านกการพยาบาล, 2557) คอ

Immobility:การเคลอนไหวและการประเมนBarthel

ADLindexNutrition:การจดการเรองอาหารHome

environment :สภาพบานและสงแวดลอมOther

people: ผ ดแลหลก สมาชกในครอบครวความ

สมพนธในครอบครวMedication :การใชยาและ

สมนไพร Examination:การตรวจรางกายSpiri-

tual health:สภาวะดานจตวญญาณและคณภาพ

ชวต(WHOQOL-BREF-THAI) (กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข,2556)Service:แหลงบรการ

ใกลบานและสวสดการดานสงคมSafety :ความ

ปลอดภยสรปปญหาและวางแผนดแลโดยพยาบาล

ผ จดการรายกรณ และสหวชาชพ บนทกสรป

คาใชจายในแตละเดอน(4)แบบสงเกตการมสวน

รวมปฏบตตามแนวทางจดการรายกรณ (5)แบบ

ประเมนความพงพอใจของทมสหวชาชพความพง

พอใจของผรบบรการและภาคเครอขายในชมชนซง

มคาสมประสทธความเชอมนเทากบ0.88และ0.79

ตามล�าดบสอนผปวยและญาตโดย(6)คมอการดแล

ฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงผ

วจยไดพฒนารวมกบสหวชาชพอสม.ผปวยและ

ญาตจากประสบการณดแลทผานมาวเคราะหขอมล

เชงปรมาณดวยสถตเชงพรรณนาขอมลเชงคณภาพ

ใชการวเคราะหเนอหาด�าเนนการม.ค.2558-ม.ค.

2559แบงเปน3ระยะ

1) ระยะวเคราะหสถานการณเตรยมการ

1.1)ประชมทบทวนกจกรรมการดแล

ทผานมา เกบขอมลสถานการณการดแลจาก (1)

ผใหบรการสหวชาชพ 6สาขา 2 กลมคอกลมท

ปฏบตงานในโรงพยาบาลโกสมพสยไดแกแพทย

พยาบาลเภสชกรนกกายภาพบ�าบดแพทยแผนไทย

และโภชนากรรวม10คนโดยมพยาบาลเวชปฏบต

ชมชน1คนเปนผจดการรายกรณและกลมพยาบาล

วชาชพในรพ.สต. 21คน(2)อสม. 21คนในทก

ต�าบลซงมประสบการณดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมอง เกบขอมลโดยใชแนวค�าถามการสนทนา

กลมโดยแบงกลมสนทนานาน2ชวโมงและไดจด

ประชมรวมกนอกครงเพอคนขอมลและวางแผน

เตรยมความพรอม

1.2)เตรยมความพรอมกอนด�าเนนการ

โดยประชมผเกยวของชแจงแนวทางด�าเนนการ

�� 24 ��1.indd 27 20/6/2561 14:00:36


28

พฒนาศกยภาพทมตามสวนขาด จดหาเครองมอ

และอปกรณในการดแลทบานเชนเกาอนงขบถาย

ออกซเจนทนอนลมเครองดดเสมหะประสานและ

สรางเครอขายการดแลจากหนวยงานทเกยวของ

เชน stroke unit โรงพยาบาลมหาสารคามเพอสง

ขอมลผปวยกลบมาดแลทโรงพยาบาลโกสมพสย

ประสานพฒนาสงคมและมนษยจงหวด (พมจ.)

เพอรวมดแลดานสวสดการสงคม

2) ร ะ ย ะ ด� า เ น น ก า ร เ ป น ก า ร ใ ช

กระบวนการพยาบาลจดการรายกรณเพอดแล

สขภาพผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองทบานโดย

คดเลอกกล มเปาหมายแบบเจาะจงเขาส ระบบ

จดการรายกรณคอ(1)ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ตบตนรายใหมทกรายทนอนโรงพยาบาลในเดอน

พ.ค.ถงต.ค.2558หรอสงตอจากโรงพยาบาลอน

ภายใน4สปดาหแรกซงมBarthelADLindexต�ากวา

50คะแนนโดยมผปวยรายใหมทนอนและจ�าหนาย

จากโรงพยาบาลโกสมพสยจ�านวน20รายสงตอจาก

รพ.อนๆจ�านวน3รายเขาเกณฑในการจดการราย

กรณจ�านวน8และ2รายตามล�าดบโดยขออนญาต

ผปวยและญาตตงแตครงแรกทพยาบาลผจดการ

รายกรณประเมนสภาพ (2)ผดแลหลกครอบครว

ละ1คน(3)ภาคเครอขายในชมชนทเกยวของใน

การดแลเชนอสม.ผใหญบานองคกรปกครองสวน

ทองถน(อปท.)พมจ.เกบขอมลโดยใชแบบบนทก

การประเมนภาวะสขภาพและจดการรายกรณเพอ

ดแลสขภาพผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน

แบบสมภาษณผ ดแลหลกสงเกตการมสวนรวม

และปฏบตตามแนวทางจดการรายกรณของผปวย

ครอบครวสหวชาชพภาคเครอขายรวมวางแผน

จ�าหนายสรางแผนการดแล เยยมทางโทรศพททก

สปดาหและตดตามเยยมบานภายใน2สปดาหแรก

หลงจ�าหนายสอนโดยใชคมอการดแลส�าหรบผปวย

และญาต จดทมเยยมบานตามแผนการดแลอยาง

ตอเนองทกเดอนจนจ�าหนายจากระบบ (6 เดอน)

โดยกระบวนการจดการรายกรณสอดคลองกบ

มลเลย(Mullahy,2014)ประกอบดวยการประเมน

ผปวยอยางองครวมวนจฉยปญหาตงเปาหมายและ

วางแผนรวมกนระหวางผจดการรายกรณและผรบ

บรการประสานสหวชาชพ และภาคเครอขายใน

ชมชนรวมดแลปฏบตตามแผน ตดตามประเมน

ผลและปรบแผนดแลใหดขนเพอใหบรรลเปาหมาย

3) ระยะประเมนผลลพธการดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองเชนBarthelADLindexคณภาพ

ชวตภาวะแทรกซอนสรปวเคราะหคาใชจายในโรง

พยาบาลคอคาใชจายผปวยนอกผปวยในและขอ

ขอมลจากโรงพยาบาลเครอขายและรพสต.เดอน

ละครง คาใชจายทบานและชมชนสอบถามจาก

ผ ดแลหลกทกเดอนประเมนความพงพอใจทม

สหวชาชพผรบบรการและภาคเครอขายในชมชน

การมสวนรวมและปฏบตตามแนวทางจดการ

รายกรณประชมแลกเปลยนเรยนรและสรปเปน

แนวทางการจดการรายกรณทเปนเลศ

ผลการวจย

ระยะวเคราะหสถานการณการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทบานของอ�าเภอโกสมพสย

จงหวดมหาสารคาม ขอมลทวไปอสม. 21 คน

ครอบคลมทกต�าบล เพศหญงรอยละ 90.48อาย

ระหวาง35-56ปเฉลย46ปทกคนมประสบการณ

�� 24 ��1.indd 28 20/6/2561 14:00:36


ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในชมชน แตยง

ขาดทกษะในการกายภาพบ�าบด ทมสหวชาชพ

31 คน เพศหญงรอยละ 93.55 อายระหวาง 29-

54ป เฉลย 39ปประกอบดวยพยาบาลวชาชพ

แพทย เภสชกรนกกายภาพบ�าบดโภชนากรและ

แพทยแผนไทย สวนใหญเปนพยาบาลวชาชพ

รอยละ 83.87สถานการณการดแลผปวยทบานม

แนวทางการดแลรวมกนแตขาดผจดการรายกรณ

ท�าใหไมมผประสานงานจงขาดความตอเนอง ทม

สหวชาชพไมเขาใจการจดการรายกรณขาดทกษะ

การท�ากจกรรมบ�าบด การประเมนการกลน

สอดคลองกบลฆวปยะบณฑตกล(2555)ทศกษา

พบวาปญหาทเกยวของกบคณภาพชวตผปวยโรค

หลอดเลอดสมองในชมชนคออสม.และผดแลขาด

ความรในการดแลทถกตองระบบบรการขาดความ

เชอมโยงทท�าใหผปวยไดรบการดแลไมตอเนองทม

ผดแลจงมความเหนรวมกนวาควรมพยาบาลเปน

ผจดการดแลผปวยอยางตอเนองจดเตรยมเครองมอ

ทจ�าเปนใหเพยงพอในการดแลทบานจากกองทน

โรคเรอรงของโรงพยาบาลโกสมพสย ซงไดด�าเนน

การมาตงแตปพ.ศ.2554พฒนาศกยภาพทมดแล

โดยจดอบรมทมสหวชาชพและอสม.รวม51คน

เกยวกบแนวคดการจดการรายกรณ ความรแนว

ปฏบตการรกษาฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

กจกรรมบ�าบดและการฝกกลนโดยเชญนกกจกรรม

บ�าบดและผเชยวชาญรวมเปนวทยากร ซงผเขา

อบรมไดเขาใจแนวคดและเปาหมายในการจดการ

รายกรณและมสวนรวมในการจดการดแลเพอให

บรรลเปาหมายตามบทบาทของแตและวชาชพ

ระยะด�าเนนการผปวย10รายทเขาสระบบ

จดการรายกรณเพศชายเทากบหญงชวงอาย54-83

ปเฉลย73ปนอนในโรงพยาบาลโกสมพสย8ราย

จ�าหนายจากโรงพยาบาลมหาสารคามหลงไดรบ

rt-PA1รายและสงตอจากโรงพยาบาลเอกชน1ราย

ทกรายมโรคประจ�าตว เชน ความดนโลหตสง

หรอเบาหวาน มผ ปวยความดนโลหตสง รอย

ละ 60ขาดยากอนปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง

ดานผดแลหลก10คนเปนเพศหญงชวงอาย34-75

ปเฉลย49ปผดแลรอยละ30ลาออกจากงานเพอมา

ดแลทกคนตองการทมสขภาพเปนทปรกษาในการ

ดแลตนเองทบานปญหาของผปวยโรคหลอดเลอด

สมอง(ตารางท1)

�� 24 ��1.indd 29 20/6/2561 14:00:36


30

ตารางท1ปญหาของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ปญหาของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสรปเปนขอ

วนจฉยการพยาบาลดงน

1. มภาวะเลอดออกในทางเดนอาหารและ

มโอกาสเกดภาวะเลอดออกมากขนเนองจากไดรบ

ยาตานการเกาะกลมของเกลดเลอด(Plavix)

2. บกพรองในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

ประเมนปญหาองครวม (n=10) จ านวน รอยละ ดานรางกาย

โรคประจ าตว (DM or HT ) 10 100 อมพาตครงซก 10 100 เลอดออกในรางกายจากยา(plavix) 1 10 ควบคมการขบถายไมได 4 40 มอาการเกรง (spastic) 3 30

ดานจตใจ อารมณ ผปวยและครอบครวซมเศรา 9 90 มความคดอยากฆาตวตาย 2 20

สงแวดลอม มสวมแบบนงยองๆ (นงไมได) 7 70

สภาพพนบานขรขระ 1 10 ดานสงคม เศรษฐกจ

ไมมเงนเกบ รายไดไมเพยงพอ 7 70 ขาดผดแล (ผดแลตองลาออกจากงาน) 3 30 ผดแลไมสามารถดแลได 1 10

ดานความร พฤตกรรมสขภาพ ขาดความรทกษะการดแลตนเอง 9 90 ดมน าคลอโรฟลล 5 50 รบประทานอาหารรสเคม 2 20 รบประทานอาหารรสหวาน 2 20 สบบหร ดมกาแฟเปนประจ า 1 10

เนองจากกลามเนอออนแรงและอมพาตครงซก

3. ผ ป วยและครอบครวมภาวะเครยด

เนองจากตองปรบตวตอความเจบปวย

4. เสยงตอการเกดโรคซ�าภาวะแทรกซอน

จากโรคหลอดเลอดสมองและโรครวมเนองจากขาด

ความรและทกษะในการปฏบตตว

�� 24 ��1.indd 30 20/6/2561 14:00:36


5. เสยงตออบตเหตหกลมเนองจากสภาพ

บานและสงแวดลอมไมเหมาะสม

ปญหาและขอวนจฉยการพยาบาลน�าไปส

การวางแผนดแลและก�าหนดเปาหมายดงน

1. แกไขและปองกนภาวะเลอดออกจากได

รบยาตานการเกาะกลมของเกลดเลอด

2. เพมความสามารถในการปฏบตกจวตร

ประจ�าวนใหมากทสด

3. ปองกนการเกดโรคซ�าและภาวะแทรก

ซอนจากโรคหลอดเลอดสมองและโรครวม

4. ลดความเครยดสงเสรมการปรบตวท

เหมาะสมของผปวยและครอบครว

5. ปองกนการเกดอบตเหตหกลมจาก

สงแวดลอมทไมเหมาะสม

6. เพมการมสวนรวมของภาคเครอขายใน

การรวมดแลทบานและชมชน

ปญหาและเปาหมายการดแลผ ปวยโรค

หลอดเลอดสมอง น�ามาวางแผนการดแล และ

ปฏบตในการจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทบานตามกรอบระยะเวลา

ดงน

วนท1-4ครงแรกทนอนในโรงพยาบาลดวย

โรคหลอดเลอดสมอง ดแลตามstrokecaremap 4

daysและแจงศนยดแลตอเนองและNCM

วนท3-4NCMรวมวางแผนจ�าหนายนด

หมายเยยมบานรบ-สงขอมลใหรพ.สต.รวมดแล

สปดาหท 1หลงจ�าหนายNCM ตดตามเยยมทาง

โทรศพทตอเนองทกสปดาหจนกวาจะจ�าหนายจาก

ระบบจดการรายกรณ(6เดอน)

สปดาหท 1-2หลงจ�าหนายNCM เยยม

บานครงแรกน�าขอมลมาวางแผนดแลรวมกบทม

สหวชาชพนดตดตามการรกษาทโรงพยาบาล

สปดาหท3-4เยยมบานครงท2รวมกบทม

สหวชาชพตามปญหาประสานภาคเครอขายรวม

เยยมดแลเชนรพ.สต.อสม.อปท.พมจ.

เดอนท2-5NCMเยยมบานอยางนอยเดอน

ละครงหรอเยยมรวมกบสหวชาชพหรอเครอขาย

เดอนท6เยยมบานครงสดทายจ�าหนายผปวยจาก

ระบบสงตอใหรพ.สต.และอสม.ดแลตอ

กจกรรมการจดการรายกรณ

1. รวมกบสหวชาชพวางแผนจ�าหนาย

ประเมนปญหาอยางเปนองครวมตรวจรางกายโดย

ใชแบบบนทกภาวะสขภาพผปวยโรคหลอดเลอด

สมองเพอจดท�าแผนการดแลทบาน

2. สรางสมพนธภาพกบทมสขภาพผปวย

ครอบครวและชมชนคนหาผดแลอนในครอบครว

และประสานภาคเครอขายในชมชนเชนอสม.ผน�า

ชมชนรวมดแลผปวยทบานและชมชน

3. สรางชองทางสอสารเชนโทรศพทไลน

และเปนผประสานเพอเชอมโยงการดแลรวมกน

4. เยยมทางโทรศพทหลงจ�าหนาย และ

เยยมบานตอเนอง โดยใชกระบวนการพยาบาลใน

การวางแผนดแลฟนฟสมรรถภาพผปวยแตละราย

รวมตงเปาหมายกบผปวยและครอบครวเชนการ

เพมคะแนนBarthelADL indexตามกรอบเวลา

การตงเปาหมายการนง ยนและเดนโดยประสาน

การดแลรวมกบนกกายภาพบ�าบด

5. ประสานการดแลสงตอขอมลผปวยกบ

ทมสหวชาชพเพอใหผปวยเขาถงบรการทจ�าเปน

เหมาะสมตามขอบเขตวชาชพและประสานภาค

เครอขายชมชนรพ.สต.อสม.รวมดแลตอเนอง

6. สอนแนะน�าเปนพเลยงและฝกปฏบต

แกผปวยผดแลและอสม.เกยวกบความรเรองโรค

การปองกนและการดแลฟนฟสมรรถภาพผปวย

�� 24 ��1.indd 31 20/6/2561 14:00:36


32

โรคหลอดเลอดสมองการปฏบตกจวตรประจ�าวน

การออกก�าลงกาย การรบประทานอาหารยาการ

ดแลดานจตใจปรบสภาพบานและสงแวดลอมท

ปลอดภยและการมาตรวจตามนด

7. เปนผฟงทดใหก�าลงใจใหค�าปรกษาแก

ผปวยและครอบครวในประเดนทตองตดสนใจเชน

การใชการแพทยทางเลอกการหารายได

8. จดสภาพแวดลอมทปลอดภย เออตอ

การปฏบตกจวตรประจ�าวนและฟนฟสมรรถภาพ

ผปวย เชน จดหาเตยงแทนการนอนกบพนปรบ

สภาพสวมเปนชกโครกท�าราวหดเดน

9. สนบสนนอปกรณทจ�าเปนในการดแล

ตอเนองเชนเกาอนงขบถายทนอนลมออกซเจน

โดยการประสานกบกองทนโรคเรอรงโกสมพสย

10.สรางนวตกรรมในการดแลตามปญหา

เชนกลองจดยาส�าหรบผปวยทไมสามารถจดยาได

เองหรอกรณทผดแลไมอยในชวงเวลาการใหยา

11.เปนทปรกษาแกทมสขภาพ และภาค

เครอขายในการวางแผนดแลผ ป วยแตละราย

รวมทงเปนพเลยงใหพยาบาลในรพ.สต.

12.จดใหเขาถงสวสดการดานสงคม เชน

การประสานนกกายภาพเพอขอขนทะเบยนผพการ

ในกรณทเขาเกณฑ ประสาน อปท. และพมจ.

เพอขอสนบสนนสวสดการสงคม เชนการรบสง

ผปวยการจายเบยยงชพการปรบสภาพบาน

ผลการจดการรายกรณผ ปวยโรคหลอด

เลอดสมอง10รายมผลลพธดงน

1. ดานผลผลต(output)ผปวย8รายทนอน

โรงพยาบาลโกสมพสยพยาบาลผจดการรายกรณ

รวมวางแผนจ�าหนายและผปวย2รายสงกลบจาก

โรงพยาบาลอนเพอกลบมาดแลตอเนอง ทกราย

ไดรบการตดตามเยยมบานครงแรกโดยพยาบาลผ

จดการรายกรณภายใน 1-2 สปดาหหลงจ�าหนาย

มชองทางการตดตอสอสารกบผดแลหลกอยาง

ตอเนองทางไลนมการตดตามอาการทางโทรศพท

ทก 1-2 สปดาห และจดทมเยยมบานตามสภาพ

ปญหาและความจ�าเปน โดยผปวยแตละรายไดรบ

การเยยมบาน5-8ครงนาน2-3ชวโมง ไดรบการ

ชวยเหลอแกไขปญหาทจ�าเพาะและทนเวลา เชน

ผ ป วยทม เลอดออกในทางเดนอาหารจากยา

Plavixไดรบการประเมนสขภาพทบานชวยเหลอ

และสงตอใหผ ปวยไดรบการดแลจนปลอดภย

ทกรายมการปรบสภาพบานใหเออตอการฟนฟ

สมรรถภาพเชนผปวยทมสวมแบบยองๆ7รายได

แกไขโดยปรบเปนชกโครก4รายและใหเกาอเจาะร

ส�าหรบนงขบถาย 3 รายจดใหผปวยไดนอนแคร

หรอเตยงแทนการนอนพนทกรายเขาถงบรการจาก

สหวชาชพและฟนฟสมรรถภาพอยางตอเนอง ม

การเยยมบานแบบสหวชาชพมระบบขอค�าปรกษา

และสงตอผปวยเพอพบแพทย เขาสระบบบรการ

ฟนฟสมรรถภาพโดยการเยยมบานหรอนดมาท�า

กายภาพบ�าบดทโรงพยาบาลการประเมนและแก

ปญหาการใชยาทบานโดยเภสชกร มโภชนากร

ใหค�าแนะน�าในการจดอาหารเฉพาะโรค และ

มพยาบาลวชาชพใน รพ.สต. เปนเครอขายเยยม

ดแลตอเนองในพนท ผ ปวยครอบครวและภาค

เครอขายมสวนรวมในการดแลโดยผปวยใหความ

รวมมอในการปฏบตตวผดแลหลกมงมนและตงใจ

ใหการดแลสดความสามารถอสม.ตดตามเยยมบาน

วดความดนโลหต ใหก�าลงใจ แนะน�า ชวยเหลอ

ท�ากายภาพบ�าบด และสอสารใหทมผดแลทราบ

ผน�าชมชนอปท.ชวยเหลอดานสวสดการสงคม

เชนจดรถรบสงเพอไปรบบรการจายเบยผสงอาย

และผพการคะแนนความพงพอใจผรบบรการและ

�� 24 ��1.indd 32 20/6/2561 14:00:36


ภาคเครอขายในชมชนรอยละ 93.6 (S.D.=3.85)

ทมสหวชาชพมความเตมใจใหบรการคะแนนพง

พอใจรอยละ85.1(S.D.=4.35)

2. คาใชจายในการดแลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองใน 6 เดอนแรก (ตารางท 2)ทงทบาน

และโรงพยาบาลเฉลย79,077บาทตอรายโดยผปวย

แตละรายมคาใชจายทแตกตางกนมากขนอยกบการ

แสวงหาการรกษาและฐานะทางเศรษฐกจสวน

ใหญเปนคาใชจายผปวยในรอยละ55.38โดยคดเปน

คานอนโรงพยาบาลครงแรกรอยละ40.14จ�านวน

ครงทนอนโรงพยาบาล1-5ครงเฉลย2ครงตอราย

ผปวยทนอนโรงพยาบาลบอยเนองจากมภาวะซด

จากโรคไตเรอรงทตองใหเลอด มผปวยรายท6ได

รบยาrt-PAและมภาวะแทรกซอนปอดบวมตงแต

ครงแรกจงตองนอนโรงพยาบาลนาน3-4สปดาห

ผปวยรายท 2รกษาทโรงพยาบาลเอกชนจงท�าให

คาใชจายผปวยในสงขนนอกนนยงพบวามคาใช

จายผปวยนอกเฉลย 3,898บาทตอรายซงในระยะ

6 เดอนแรกผปวยมารบบรการผปวยนอก 3-10

ครง เฉลย 5ครงตอราย โดยมาตรวจตามนดและ

ท�ากายภาพบ�าบดตอเนองส�าหรบคาใชจายในการ

ดแลทบานคดเปนรอยละ39.69เฉลย31,384บาท

ตอรายสวนใหญเปนคาอาหารคาตอบแทนเยยม

บานและคาจางผดแลรอยละ29.25,11.67และ10.83

ตามล�าดบ

3. ด านผลลพธ (Outcome) ของการ

จดการรายกรณผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยการ

ประเมนBarthelADL indexกอนและหลงจดการ

รายกรณ(ตารางท3)โดยแบงกลมผปวยตามคะแนน

BarthelADL index ดงน 0-20คะแนนหมายถง

ปฏบตกจวตรประจ�าวนไมได25-45คะแนนหมาย

ถงปฏบตไดเลกนอย50-70คะแนนหมายถงปฏบต

ไดปานกลาง75-90คะแนนหมายถงปฏบตไดมาก

และ100คะแนนหมายถงปฏบตกจวตรประจ�าวน

ไดทงหมดจากตารางท3จะเหนวาคาBarthelADL

indexของผปวยทกรายมคาเฉลยเพมขนจาก24.50

เปน 83.00คะแนน โดยพบวาอตราการเพมของ

คะแนนมากทสดในชวง 4 เดอนแรกหลงจากนน

อตราการเพมจะชาลงการเพมขนของBarthelADL

indexในระยะแรกๆจะชวยใหผปวยฟนตวไดเรวขน

ลดภาวะแทรกซอนไมเกดโรคหลอดเลอดสมองซ�า

ไมมแผลกดทบหรอขอตดไมมผปวยทเสยชวตสง

ผลใหคะแนนเฉลยคณภาพชวตโดยรวมของผปวย

เพมขนจาก87คะแนน(ระดบปานกลาง)เปน105

คะแนน(ระดบด)(ตารางท4)

�� 24 ��1.indd 33 20/6/2561 14:00:36


34

ตารางท2แสดงคาใชจายของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลและทบาน6เดอนแรกตารางท 2 แสดงคาใชจายของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลและทบาน6 เดอนแรก รายท คาใชจาย 6 เดอนแรก (บาท)

ผปวยใน ผปวยนอก ทบาน รวม 1 12,575 7,305 15,940 35,820 2 130,740 6,240 56,772 193,752 3 9,244 4,728 17,252 31,224 4 7,875 3,386 18,514 29,775 5 24,691 4,393 81,562 110,646 6 179,785 3,108 27,224 210,117 7 24,169 2,378 29,142 55,689 8 15,212 1,767 26,430 43,409 9 26,030 1,190 16,500 43,720 10 7,634 4,483 24,500 36,617 M 43,796 3,898 31,384 79,077 S.D. 60,279 1,928 21,297 68,946

ตารางท 3 เปรยบเทยบBarthel ADL index ผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอน-หลง จดการรายกรณ

รายท Barthel ADL index (เตม100 คะแนน)

กอน(จ าหนาย) หลง(6 เดอน) 1 30 100 2 20 50 3 40 90 4 30 100 5 35 70 6 25 75 7 10 100 8 25 90 9 15 90 10 15 65 M 24.50 83.00 S.D. 9.56 17.19

ตารางท3เปรยบเทยบBarthelADLindexผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอน-หลงจดการรายกรณ

ตารางท 2 แสดงคาใชจายของผปวยโรคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลและทบาน6 เดอนแรก รายท คาใชจาย 6 เดอนแรก (บาท)

ผปวยใน ผปวยนอก ทบาน รวม 1 12,575 7,305 15,940 35,820 2 130,740 6,240 56,772 193,752 3 9,244 4,728 17,252 31,224 4 7,875 3,386 18,514 29,775 5 24,691 4,393 81,562 110,646 6 179,785 3,108 27,224 210,117 7 24,169 2,378 29,142 55,689 8 15,212 1,767 26,430 43,409 9 26,030 1,190 16,500 43,720 10 7,634 4,483 24,500 36,617 M 43,796 3,898 31,384 79,077 S.D. 60,279 1,928 21,297 68,946

ตารางท 3 เปรยบเทยบBarthel ADL index ผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอน-หลง จดการรายกรณ

รายท Barthel ADL index (เตม100 คะแนน)

กอน(จ าหนาย) หลง(6 เดอน) 1 30 100 2 20 50 3 40 90 4 30 100 5 35 70 6 25 75 7 10 100 8 25 90 9 15 90 10 15 65 M 24.50 83.00 S.D. 9.56 17.19

�� 24 ��1.indd 34 20/6/2561 14:00:36


ตารางท4เปรยบเทยบคะแนนคณภาพชวตผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอน-หลงจดการรายกรณตารางท 4 เปรยบเทยบคะแนนคณภาพชวตผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอน-หลงจดการรายกรณ

รายท คะแนนคณภาพชวต(เตม130 คะแนน)

กอน(จ าหนาย) หลง(6 เดอน) 1 94 96 2 67 96 3 90 111 4 90 115 5 103 88 6 70 105 7 105 121 8 86 106 9 85 116 10 85 104

M 87.5 105.8 S.D. 12.20 10.30

จากผลการจดการรายกรณ ผวจยจงไดจดแลกเปลยนเรยนรสรปแนวทางจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผ ปวย จากผลการจดการรายกรณ ผวจยจงไดจด

แลกเปลยนเรยนรสรปแนวทางจดการรายกรณเพอ

ดแลสขภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน(ภาพ

ท2)ซงบทบาทหนาทของผจดการรายกรณคอ(1)

จดการตวเองเตรยมพรอมเปนผจดการรายกรณเชน

ความรทกษะการฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

(2)จดการดานบคลากรโดยพฒนาศกยภาพทมดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองจดทมเยยมบาน เปนท

ปรกษาแกทมและคงไวซงสมพนธภาพทดของทม

(3)สรางภาคเครอขายในชมชนเพอรวมดแล เชน

อสม. รพ.สต.อปท.พมจ. (4) จดการดานเครอง

มออปกรณดแลผปวยทบานโดยจดท�าแผนการใช

ขอสนบสนนจากผบรหารกองทนและภาคเครอ

ขายในชมชนและจดเตรยมใหพรอมใช(5)จดการ

ดานการสอสารและประสานงานโดยสรางชองทาง

สอสารเชนอเมลโทรศพทไลนรวมกนระหวางทม

ดแลผปวยผดแลและภาคเครอขายโดยผจดการราย

กรณเปนผประสาน (6) จดการดานขอมลโดยจด

ท�าฐานขอมลเพอบนทกขอมลผปวยอยางเปนองค

รวมวเคราะหและใชขอมลรวมกนเพอวางแผนดแล

(7)จดการดแลรายกรณโดยคดเลอกผปวยวางแผน

จ�าหนายเยยมทางโทรศพทตดตามเยยมบานภายใน

1-2 สปดาห เยยมบานตอเนองจนจ�าหนายจาก

ระบบ (6 เดอน)ใชกระบวนการพยาบาลประเมน

ปญหา ตงเปาหมายการดแลรวมกบผ ปวยและ

ครอบครวใหการพยาบาลเสรมพลง สอนแนะน�า

ใหค�าปรกษาพทกษสทธผปวยประสานสหวชาชพ

และภาคเครอขายรวมดแลประเมนผลปรบปรง

แผนการดแล (8) จดการผลลพธโดยก�าหนด

เปาหมายผลลพธประเมนผลวเคราะหผลลพธและ

คาใชจาย (9) จดการความรแลกเปลยนเรยนรรวม

กนโดยใชผลลพธเชงประจกษเพอสรางแนวทางท

เปนมาตรฐานและเผยแพรสการปฏบต

�� 24 ��1.indd 35 20/6/2561 14:00:37


36

ภาพท2แสดงแน

วทางการจดก

ารรายกรณ

เพอด

แลสขภ

าพผป

วยโรคห

ลอดเลอ

ดสมอ

งทบาน

�� 24 ��1.indd 36 20/6/2561 14:00:37


อภปรายผลการวจย สถานการณการดแลผ ป วยโรคหลอด

เลอดสมองของโรงพยาบาลโกสมพสย ผปวยขาด

การจดการดแลตอเนองในระยะยาวเนองจากขาด

ผจดการรายกรณการดแลทผานมาเนนการตดตาม

เยยมใน 1-2 เดอนแรก และสงตอใหพยาบาล

รพ.สต.เยยม การฟนฟสมรรถภาพใชระยะเวลา

นานท�าใหการประสานการดแลขาดความตอเนอง

สอดคลองกบกฤษดาจวนวนเพญและคณะ(2557)

ทพบวาการดแลผปวยโรคกลามเนอหวใจตายยง

ขาดการประสานและสงตอระหวางทมสหวชาชพ

การวจยครงนมการสะทอนปญหาตอทประชม

สหวชาชพ ท�าใหไดขอสรปรวมกนวาควรให

พยาบาลทมสมรรถนะเปนผจดการรายกรณผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทบาน มการใชแบบบนทก

ภาวะสขภาพและวางแผนจดการรายกรณทสามารถ

ประเมนปญหาผปวยไดครอบคลมและเปนองครวม

จากการประเมนพบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

รอยละ90เปนผสงอายทกรายมโรคเรอรงเบาหวาน

หรอความดนโลหตสงน�ามากอนผปวยรอยละ60

มประวตขาดยาความดนโลหตสงแสดงวายงขาด

ความตระหนกในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

ปญหาตอเนองของผปวยโรคหลอดเลอดสมองคอ

ขอจ�ากดในการปฏบตกจวตรประจ�าวนการปรบ

ตวเพอฟนฟสมรรถภาพซงผปวยและญาตตองการ

ทปรกษาในการดแลแบบสหวชาชพสกระยะ

(6เดอน)หลงปวยพบวาผปวยรอยละ50ดมน�าคลอ

โรฟลลซงมวตามนK สง มผลตานฤทธยาละลาย

ลมเลอดwafarineหรอยาตานการเกาะกลมของ

เกลดเลอด PlavixAsA (สมาคมแพทยโรคหวใจ

แหงประเทศไทย, 2553)ทแพทยมกจายใหผปวย

เพอปองกนการเกดโรคซ�าแสดงใหเหนวาผปวยและ

ผดแลขาดความรในการปฏบตตวซงจะตองตดตาม

เยยมบานตอเนองและจดการดแล ใหผปวยและ

ครอบครวสามารถดแลตนเองได

การจดการรายกรณถอเปนกระบวนการ

พยาบาลทเนนสมพนธภาพเพอประสานการดแล

ใหผปวยไดรบการดแลทมประสทธภาพและตอ

เนองสงผลใหผปวยมคะแนนBarthelADLindex

เพมขนอยางรวดเรวใน4เดอนแรกถอเปนชวงเวลา

ทส�าคญในการเรงฟนฟสมรรถภาพใหผปวยกลบส

ภาวะปกตใหมากทสดชวยลดภาวะแทรกซอนสง

ผลใหคณภาพชวตผปวยเพมขนและมการวเคราะห

คาใชจ ายในการดแล สอดคลองกบนงลกษณ

โควตะกล(2557)ทประยกตใหระบบการจดการราย

กรณเพอพฒนาคณภาพการจดการผปวยตดเชอใน

กระแสเลอด โดยมพยาบาลเปนผจดการรายกรณ

เกดการประสานการดแลระหวางทมสหวชาชพท

มประสทธภาพมากขนการวนจฉยโรครวดเรวและ

ถกตองมากขนผลพบวาอตราการเสยชวตวนนอน

และคาใชจายในการรกษาผปวยลดลงสอดคลองกบ

การศกษาของรงสมารตนศลาและคณะ(2558)ท

พบวาการจดการรายกรณโดยประยกตทฤษฎระบบ

การพยาบาลสนบสนนและใหความรของโอเรมตอ

พฤตกรรมดแลตนเองผสงอายเบาหวานทควบคม

ไมได เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเอง ผล

น�าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดแดงคณภาพชวต

หลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนย

ส�าคญทางสถต(p-value<0.05)

ผ วจยไดเรยนร กระบวนการพฒนาการ

ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบานโดยใชรป

แบบการจดการรายกรณใหประสบความส�าเรจ

นน เรมตนตองประกอบดวย 1) การวเคราะห

ปญหาความตองการของกลมเปาหมาย และเขาใจ

�� 24 ��1.indd 37 20/6/2561 14:00:37


38

บรบทรวมกนของทม 2)การตงเปาหมายผลลพธ

และตดตามประเมนผลอยางตอเนอง 3)นโยบาย

ของผบรหารทใหการสนบสนน 4)ความรวมมอ

และการสอสารทมประสทธภาพของทมและภาค

เครอขาย5)ศกยภาพของพยาบาลผจดการรายกรณ

ทเนนปฏสมพนธโดยแสดงบทบาทการดแลผปวย

ประเมนปญหาทลกซงและเฉพาะของผปวยแตละ

ราย ทบทวนแผนการดแลจดการดานบคลากร

และจดทมเยยมบานประสานทมสหวชาชพและ

ภาคเครอขายรวมดแลประสานการใชทรพยากร

การตดสนใจเชงจรยธรรมและพทกษสทธจดการ

ขอมลและใชขอมลเชงประจกษก�าหนดตวชวด

และประเมนผลลพธสอดคลองกบประคองอนทร

สมบต (2553) ทอางถงการจดการรายกรณเปน

สมรรถนะทส�าคญของผปฏบตการพยาบาลขนสง

และมลเลยMullahy(2014)ชใหเหนวาการจดการ

รายกรณท�าใหเกดระบบการดแลผปวยอยางตอ

เนองและมประสทธภาพ จากการเยยมบานพบ

ปญหาและความเสยงททมดแลตองตะหนก เชน

การปวดจากกลามเนอเกรงทท�าใหผปวยไมใหความ

รวมมอในการฝกมประเดนทตองเฝาระวง เชน

ระยะแรกผปวยชวยเหลอตวเองไมไดตองระวงการ

เกดแผลกดทบหวไหลหลดขอตดและเมอผปวย

ชวยเหลอตวเองไดมากขนเรมหดเดนตองระวงการ

เกดอบตเหตหกลมแผนการดแลผปวยแตละรายม

ความแตกตางกนขนอยกบบรบทและทรพยากรใน

การจดการดแลในชมชน เชนผปวยนงสวมแบบ

ยองๆ ไมได บางครอบครวปรบสภาพสวมเปน

ชกโครกบางครอบครวขาดงบประมาณจงใชเกาอ

เจาะรส�าหรบนงขบถายแทนซงแกปญหาเฉพาะ

หนาไดผลด ดงนนจงควรจดเตรยมเกาอเจาะร

ไวเพอชวยเหลอผปวยและจดเตรยมอปกรณอนท

จ�าเปนในการดแลสขภาพทบาน

การสรางขอสรปทเปนแนวทางการจดการ

รายกรณ ยงพบประเดนทตองตกลงรวมกนของ

ทมสหวชาชพ เชนถาผปวยทมอาการเกรงทตอง

สงพบแพทย ขอใหสงผปวยพบนกกายภาพบ�าบด

ดวย เพอประเมนความจ�าเปนในการใหยาตานการ

เกรงดวยเพราะยาจะไปขดขวางการฟนฟใหชาลง

ซงพยาบาลผจดการรายกรณมบทบาทจดการให

ผปวยเขาถงการวนจฉยและการรกษาทเหมาะสม

จากการวเคราะหคาใชจายของผปวยโรคหลอดเลอด

สมอง6เดอนแรกไมพบคาบรการทนตกรรมแสดง

วาผปวยโรคหลอดเลอดสมองยงไมเขาถงบรการ

ทนตกรรมทงทผปวยกลมนเปนผสงอายมปญหา

การกลนและบดเคยวอาหารจงไดรวมกนก�าหนด

แนวทางเพอสงผปวยพบทนตแพทยภายใน3เดอน

ในแนวทางจดการรายกรณเพอดแลสขภาพผปวย

โรคหลอดเลอดสมองรายใหมทบาน

ขอเสนอแนะ 1. พยาบาลมพนฐานการดแลแบบองค

รวมจงมความเหมาะสมในการเปนผจดการราย

กรณ จงควรพฒนาสมรรถนะใหพยาบาลเปน

ผจดการรายกรณ

2. ควรน�าแนวทางในการจดการรายกรณ

ไปใชในการจดการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

รายใหมคนอนๆและเรงฟนฟสมรรถภาพผปวยให

ทนเวลาโดยเฉพาะ4เดอนแรก

3. ผปวยโรคหลอดเลอดสมองรอยละ60

ขาดยาความดนโลหตสงกอนปวย ดงนนจงควร

ตดตามใหผปวยความดนโลหตสงไดรบการรกษา

อยางตอเนองเพอลดการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

�� 24 ��1.indd 38 20/6/2561 14:00:37


เอกสารอางองกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. (2556).

เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามย

โลกชดยอ ฉบบภาษาไทย (WHOQOL–

BREF–THAI). เขาถงเมอ1ตลาคม2557,

สบคนจาก http://www.dmh.go.th/test/

whoqol

กฤษดาจวนวนเพญ,บญทพยสรธรงส,และบญจง

แซ จ ง . (2557) . การพฒนารปแบบ

การจดการพยาบาลผปวยรายกรณส�าหรบ

การดแลผปวยภาวะกลามเนอหวใจตาย

เฉยบพลน. วารสารวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน นครราชสมา, 20(1),80-94.

นงลกษณโควตะกล.(2557).ผลการพฒนาคณภาพ

ระบบการจดการผ ปวยรายกรณตดเชอ

ในกระแสเลอด โรงพยาบาลสมเดจ

พระยพราชสระแกว. วารสารพยาบาล

โรคหวใจและทรวงอก, 25(2),120-134.

ประคอง อนทรสมบต. (2553). การปฏบตการ

พยาบาลขนสงและการจดการรายกรณ.

ในสมจตหนเจรญกลและอรสาพนธภกด

(บรรณาธการ).การปฏบตการพยาบาล

ขนสง : บรณาการสการปฏบต.(หนา115-

124).กรงเทพฯ:จดทอง.

รงสมา รตนศลา และคณะ. (2558). ผลของ

โปรแกรมการจดการผ ป วยรายกรณ

ผสงอายโรคเบาหวานทคมไมได.วารสาร

พยาบาลสาธารณสข, 29(1),68-79.

ลฆว ปยะบณฑตกล. (2555). เจาะลกปญหา

เพอพฒนาคณภาพชวตผปวยโรคหลอดเลอด

สมองในชมชน.วารสารสมาคมพยาบาล

สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 30(4),6-14.

สถาบนประสาทวทยา. (2550). แนวทางการ

พยาบาลผ ป วยโรคหลอดเลอดสมอง

ส�าหรบพยาบาลทวไป.กรงเทพฯ: กรม

การแพทยกระทรวงสาธารณสข.

สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทย. (2553).

แนวทางการรกษาผ ป วยด วยยาต าน

การแขงตวของเลอดชนดรบประทาน.

เขาถงเมอ1ตลาคม2559,สบคนจากhttp://

www.thaiheart.org/ images/column_

1292154183/warfarin_ guideline%

281%29.pdf

ส�านกการพยาบาล ส�านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข. (2557). เกณฑคณภาพงาน

เยยมบาน. กรงเทพฯ :โรงพมพสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย.

CaseManagementSociety ofAmerica. (2010).

Standards o f P rac t i ce fo r Case

management.RetrievedMarch15,2015,

formhttp://www.cmsa.org/sop.

Mullahy,C.M.(2014).The Case Manager’ Hand

book (5rded.). New York : Edwards

BrothersMalloy.

�� 24 ��1.indd 39 20/6/2561 14:00:37


40

CORRESPONDINGAUTHOR:ผชวยศาสตราจารยนนทวนสวรรณรป,คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดลบางกอกนอย

กรงเทพฯ10700,e-mail:[email protected]นสตปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชนคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล2คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล

ปจจยท�านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง

ทมารบบรการในหนวยปฐมภมอารยรตน เปสงเนน, พย.ม.1

นนทวน สวรรณรป, Ph.D2

วนเพญ ภญโญภาสกล, Ph.D2

บทคดยอ การวจยนเปนการศกษาหาความสมพนธเชงท�านายเพอศกษาปจจยท�านายพฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงทมารบบรการในหนวยปฐมภมกลมตวอยางคอผปวยกลมเสยง

ตอโรคหลอดเลอดสมองทมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล3แหงในเขตอ�าเภอสงเนน

จงหวดนครราชสมาจ�านวน88รายเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการเลอกแบบสะดวกเกบรวบรวมขอมล

โดยใชแบบสอบถามขอมลทวไปแบบสอบถามความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองแบบสอบถาม

การไดรบการสนบนนจากผใหบรการและแบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนการเกดโรคหลอดเลอด

สมองวเคราะหขอมลทวไปโดยใชสถตเชงพรรณนาวเคราะหอ�านาจการท�านายโดยใชสถตการถดถอย

แบบพหคณ

ผลการวจยพบวากลมตวอยางสวนใหญมอาย61ขนไป(M=65.6ป)คะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง(M=3.09,S.D.=.25)เมอพจารณารายดานพบวากลมตวอยาง

มพฤตกรรมดานการใชยา/ตดตามการรกษาพฤตกรรมดานการสบบหร/ดมแอลกอฮอลและพฤตกรรม

ดานการออกก�าลงกายอยในระดบสงสวนพฤตกรรมดานการจดการความเครยดและพฤตกรรมดานการ

บรโภคอาหารพบวาอยในระดบปานกลางการวเคราะหสมประสทธถดถอยพหพบวาตวแปรอสระทงหมด

สามารถรวมกนท�านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงไดรอยละ25.9

(R2=.259,F=9.78,p-value<.001)แตพบวามเพยงตวแปรอายและความตระหนกรตอโรคหลอดเลอด

สมองทมอ�านาจการท�านายอยางมนยส�าคญทางสถต(β =-.209,p<.05และβ =.393,p<.001) จากการวจยมขอเสนอแนะวาบคลากรสาธารณสขควรมการสงเสรมใหกลมเสยงและกลมผสง

อายเหนถงความส�าคญของโรคหลอดเลอดสมองควรมการคดกรองและประเมนความเสยง เพอใหไดรบ

ความรจนเกดความตระหนกรถงโอกาสเสยงทจะเกดโรคหลอดเลอดสมองและสามารถปฏบตพฤตกรรม

การปองกนโรคหลอดเลอดสมองดวยตนเองไดอยางเหมาะสมรวมไปถงแนะน�าใหสงเกตอาการของโรค

หลอดเลอดสมองดวยตนเองตามหลก(FAST)เพอใหสามารถตดสนใจไปรบการรกษาอยางทนทวงทเมอ

มอาการของโรคหลอดเลอดสมองเพอเพมโอกาสทจะไดรบการรกษาดวยยาทเหมาะสมและลดความพการ

ทอาจหลงเหลอมอาการ

ค�าส�าคญ:ผปวยกลมเสยง,พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง,อาย,ความตระหนกรเกยวกบ

โรคหลอดเลอดสมอง,การสนบสนนจากผใหบรการ

�� 24 ��1.indd 40 20/6/2561 14:00:38


FactorsPredictingStrokePreventionBehaviorsinPatientsatRiskinPrimaryCareUnits

Areerat Pesungnoen, M.N.S.1

Nantawon Suwonroop, Ph.D.2

Wanpen Pinyopasakul, Ph.D.2

Abstract Thepurposeofthispredictivecorrelationalstudywastoidentifyfactorspredictingstrokepre-

ventivebehaviorsinpatientsatrisk.Thesubjectsofthestudywasaconveniencesampleof88patients

atriskwithstrokewhoreceivedservicesatchronicdiseaseclinicsinthreehealth-promotinghospitals

ofSungNoendistrict,NakhonRatchasimaprovince.Datawerecollectedusing,ademographicdata

questionnaire,anawarenessaboutstrokequestionnaire,aperceivedsupportfromhealthcareproviders,

and a stroke preventive behavior questionnaire.Datawere analyzed usingdescriptive statistics and

multiplelinearregression.

Theresultsshowedthatthemajorityofthesamplewereaged61yearsandup(M =65.6years).Theoverallmeanscoreofstrokepreventivebehaviorswasathighlevel(M =3.09,SD=.25)andalsoindimensionofdrugadherence,smoking/drinkingalcohol,andexercisebehaviors.Themeanscoresof

stressmanagementandeatingbehaviorwerefoundinmoderatelevel.Multipleregressionshowedthat

thecombinationofagevariable,awarenessaboutstroke,andhealthcareprovidersupportaccountedfor

26%ofvarianceinstrokepreventivebehaviors(R2.=.259,F=9.78,p-value<.001).Ageandawareness

aboutstrokewerepowerfulpredictorsofstrokepreventivebehaviors(β=-.209,p<.05andβ =.393,p<.001).

Thesefindingssuggestthathealthcareprovidersshouldencouragetheriskgroup,especially

intheolderagetorecognizetheimportanceofcerebrovasculardisease.Thereshouldbeascreening

andriskassessmentofpatientswhoareatriskstroke.Thoseatriskgroupshouldbesuggestedtodo

self-observationusing(FAST)methodfortheawarenessofriskandforimmediatestrokeprevention

andtreatmentbasedontheStrokefasttraceprotocol.

Keywords:Patientsatrisk,Strokepreventionbehaviors,Age,Awarenessofstroke,Healthcare

providerssupport

CorrespondingAuthor:AssistantProfessorNantawonSuwonroop,FacultyofNursing,MahidolUniversity,Bangkok10700,

Thailand;e-mail:[email protected](CommunityNursePractitioner),FacultyofNursing,MahidolUniversity2FacultyofNursing,MahidolUniversity

�� 24 ��1.indd 41 20/6/2561 14:00:38


42

บทน�า โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular

disease,Stroke)เปนโรคทเปนปญหาสาธารณสขท

ส�าคญของโลกและประเทศไทยและเปนสาเหตการ

ตายอนดบท5ของประชากรอายระหวาง15-69ป

ปจจบนประชากรทวโลกปวยเปนโรคหลอดเลอด

สมองจ�านวน17ลานคน เสยชวตจากโรคหลอด

เลอดสมอง6.5ลานคน(WorldStrokeOrganiza-

tion,2016)และคาดการณวาในปค.ศ.2030จะม

ผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขนทงหมด 77

ลานคน และจะมผปวยทเสยชวตดวยโรคหลอด

เลอดสมองเพมขนเปน7.8ลานคน(WorldStroke

Organization, 2008)ประเทศไทยพบอบตการณ

การเกดโรค 690 ตอแสนประชากร (ส�านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต, 2551) จากสถต

สาธารณสขปพ.ศ.2551–ปพ.ศ.2557พบอตรา

ปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขนจาก20.6ตอ

แสนประชากรเปน38.66ตอแสนประชากรและ

อตราตายจาก 255.85 /แสนประชากร ในป 2551

เพมขนเปน352.30/แสนประชากรในป2557และ

มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง(ส�านกโรคไมตดตอ

กรมควบคมโรค,2558)

โรคหลอดเลอดสมอง คอภาวะทมความ

ผดปกตของหลอดเลอดในสมอง พบสาเหต

จากสมองขาดเลอด (Infarction) มากทสด คอ

ประมาณ75%รองลงมาคอสาเหตจากเลอดออก

ในสมอง (Intracerebral hemorrhage)ประมาณ

11%การรกษาตองท�าภายใน 4.5 ชวโมง (คณะ

แพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556)

ซงหากผปวยไมไดรบการรกษาอยางทนทวงทก

มโอกาสทจะเสยชวตได หรอหากรอดชวตกจะ

ยงมความพการหลงเหลอ ซงจ�าเปนตองไดรบ

การดแลและรกษาในระยะยาว สงผลกระทบ

ตอสภาพรางกาย จตใจ รวมไปถงภาวะเศรษฐกจ

ของทงผปวยและครอบครวเปนภาระดานสขภาพ

และยงสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศอกดวย

เพราะผรอดชวตจากโรคนอาจอยในสภาพอมพฤกษ

อมพาตได

องค การอมพาตโลก (World Stroke

Organization, 2008) ไดระบปจจยเสยงทเปน

สาเหตของการเกดโรคหลอดเลอดสมองไว8ปจจย

ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวานระดบ

Cholesterol ในเลอดสง มประวตญาตสายตรงเคย

เจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง การขาดการ

ออกก�าลงกายและกจกรรมทางกายนอยมภาวะน�า

หนกเกนหรออวน สบบหรเปนประจ�า และภาวะ

หวใจเตนผดจงหวะโดยพบวาสาเหตหลก3อนดบ

แรกไดแก1)โรคความดนโลหตสง2)โรคเบาหวาน

และ3)โรคไขมนในเลอดสงนน เปนปจจยเสยง

ส�าคญทจะท�าใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได โดย

พบวากลมเสยงโรคความดนโลหตสงโรคเบาหวาน

และมภาวะไขมนในเลอดสงมความเสยงตอการเกด

โรคหลอดเลอดสมองมากวาบคคลปกตถง 17 เทา

4เทาและ1.5เทาตามล�าดบสวนแนวทางในการ

ปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองสามารถท�าได

โดยการพจารณาปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดความ

เสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง โดยการ

เลอกรบประทานอาหารควบคมน�าหนกออกก�าลง

กายควบคมระดบความดนโลหตและระดบน�าตาล

ในกระแสเลอดใหอยในเกณฑปกตไมสบบหรและ

ลดการดมแอลกอฮอลมรายงานการศกษาBlades

etal.(2005)กลาววาสงทมประสทธภาพมากทสด

ในการลดอตราการเจบปวยและอตราการตายของ

โรคหลอดเลอดสมอง คอวธการปองกนการเกด

�� 24 ��1.indd 42 20/6/2561 14:00:38


โรคเลอดสมอง

แมจะมนโยบายในการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองแตกยงพบวามอบตการณการเกดโรค

หลอดเลอดสมองทเพมขน โรคหลอดเลอดสมอง

สามารถเกดไดกบทกเพศทกวยและเรมพบในกลม

ผปวยทมอายนอยลง ซงเปนผลมาจากปญหาการ

เจบปวยดวยโรคเรอรงทงนเปนผลอนเนองมาจาก

การรบรความเสยงตางๆดานสขภาพความสนใจ

ทจะปฏบตพฤตกรรมการสรางเสรมพฤตกรรม

สขภาพและรปแบบการด�าเนนชวตทเนนความ

สะดวกสบายท�าใหเหนความส�าคญของสขภาพ

นอยลง โดยอายเปนปจจยทท�าใหคนมความแตก

ตางกนในเรองของความคดและพฤตกรรมชวงอาย

และประสบการณทแตกตางกนจงแสดงใหเหนถง

กระบวนการคดการตดสนใจทตางกน โดยจะเหน

วาคนทอายมากกวามการแสวงหาแนวทางในการ

ปฏบตไดดกวา(ศรวรรณเสรรตน,2549)

โรคหลอดเลอดสมองก�าลงเปนภยคมคาม

ประชากรทวโลกเนองจากมอบตการณของโรคและ

อตราตายทเพมขนในทกๆป แมจะมการรณรงค

และปองกนการเกดโรคมานานแตกยงไมสามารถ

ควบคมได ในป พ.ศ. 2559 องคการอมพาตโลก

(WSO)จงไดใหความส�าคญและมงเนนการปองกน

และควบคมโรคหลอดเลอดสมองใน 3ประเดน

หลก คอการสรางความตระหนกตอโรคการสง

เสรมการเขาถงบรการ และการลงมอปฏบตเพอ

ควบคมโรค (WorldStrokeOrganization, 2016)

ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองเปน

กญแจส�าคญทสามารถลดภาวะโรค ความพการ

และอตราการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดสมองได

(Hickeyetal.2009)และองคประกอบส�าคญทจะ

ท�าใหบคคลเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

(O’Donnell, 2005) ซงความตระหนกรเปนความ

ส�านกรวาสงนนมอย จ�าแนกและรบร และเปนสง

ทละเอยดออนเกยวกบอารมณความรสกและส�านก

เปนความรสกนกคดของบคคลตอสงใดสงหนง

(Breckler,1986)จากการทบทวนวรรณกรรมเกยว

กบความตระหนกรตอโรคหลอดเลอดสมองพบการ

ศกษาทคอนขางนอยในประเทศไทยอมาพรแซกอ

(2557)ท�าการศกษาเกยวกบความตระหนกรเกยว

กบโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงตอโรค

หลอดเลอดสมองในเขตกรงเทพมหานครผลการ

ศกษาพบวาผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

มความตระหนกรอยในระดบปานกลาง เชนเดยว

กบการศกษาของสมสขภานรตน (2554)ทศกษา

ความตระหนกรของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอด

สมองในจงหวดพระนครศรอยธยาพบวาผปวย

กลมเสยงมความตระหนกรในระดบปานกลางเชน

กน

นอกจากน พบว าการทบคคลจะเกด

พฤตกรรมนนตองอาศยทงปจจยจากในตวบคคล

และภายนอกตวบคคล เชนเดยวกบพฤตกรรม

การปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ซงปจจยภายใน

ตวบคคล ไดแก ความร การรบรซงเปนพนฐานท

ท�าใหเกดความความตระหนกรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองแลวนน ยงตองอาศยปจจยภายนอก

อนๆ เชนสถานบรการผใหบรการความรสกท

เกดขนหรอไดรบจากปจจยภายนอกนจะเปนอก

หนงปจจยทกระตนใหเกดพฤตกรรมสขภาพการ

ศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคของคอบป(1976)

และแลงกล (1977)พบวาการทบคคลไดรบแรง

สนบสนนทางสงคมจะมพฤตกรรมการปองกนโรค

และสรางเสรมสขภาพดกวาผทมแรงสนบสนนทาง

สงคมนอยสอดคลองกบBurgler(1989)ทพบวา

การทผปวยจะปฏบตตามค�าแนะน�าของแพทยหรอ

พยาบาลตองไดรบการสนบสนนทางสงคมจากผให

�� 24 ��1.indd 43 20/6/2561 14:00:38


44

บรการมากอนแรงสนบสนนจากผใหบรการไดแก

การใหขอมลขาวสารการบอกใหทราบถงสาเหต

อาการของโรคการพาผปวยไปโรงพยาบาลเมอม

อาการและการปองกนการดแลเอาใจใสตอผปวย

การแสดงความหวงใยในตวผปวย จะสงผลใหผ

ปวยมพฤตกรรมการปองกนโรคและสรางเสรมสข

ภาพดกวาผทไมไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ

จงหวดนครราชสมา มผ ป วยโรคหลอดเลอด

สมองมากเปนอนดบ 2 รองจากกรงเทพมหานคร

(ส�านกงานโรคไมตดตอ, 2552)นอกจากนยงมผ

ปวยโรคเรอรงและเปนกลมเสยงตอโรคหลอดเลอด

สมองจ�านวนมาก เนองจากจงหวดนครราชสมา

มประชากรอาศยอยจ�านวนมาก เปนอนดบสอง

ของประเทศ(ส�านกงานสถตจงหวดนครราชสมา,

2556)จากสถตสาธารณสขจงหวดนครราชสมาป

พ.ศ.2559พบผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหม

ทงหมด5,022รายซงถอวาเปนสถตทคอนขางสง

จะเหนไดวาสถานการณของโรคหลอดเลอดสมอง

ยงเปนปญหาระดบภมภาคประเทศไทย ผวจยจง

เลงเหนถงความส�าคญในการปองกนการเกดโรค

หลอดเลอดสมองโดยเฉพาะในผปวยกลมเสยงดง

กลาว ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบ

การศกษาในประเดนปจจยท�านายพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง

ทมารบบรการในหนวยปฐมภมคอนขางนอย และ

เพอใหสอดคลองกบสถานการณโรคหลอดเลอด

สมองและนโยบายการปองกนโรคหลอดเลอด

สมองในปจจบนตามWorldStrokeOrganization

2016 ผวจยจงท�าการศกษาเกยวกบปจจยท�านาย

ดานอาย ความตระหนกรตอโรคหลอดเลอดสมอง

และการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการตอ

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในผ

ปวยกลมเสยงทมารบบรการในหนวยปฐมภมเพอ

น�าไปสแนวทางปองกนโรคและลดอบตการณการ

เกดโรคหลอดเลอดสมองตลอดจนลดภาวะความ

พการและอตราการเสยชวต

วตถประสงคของงานวจย เพอศกษาอ�านาจการท�านายของอายความ

ตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและการ

สนบสนนจากผใหบรการตอพฤตกรรมการปองกน

การเกดโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยง

ทมารบบรการในหนวยปฐมภม

กรอบแนวคดการวจย ในการศกษาครงน ผ วจยตองการศกษา

ปจจยท�านายดานอายความตระหนกรเกยวกบโรค

หลอดเลอดสมองและการไดรบการสนบสนนจาก

ผใหบรการตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองของผปวยกลมเสยงทมารบบรการใน

หนวยบรการปฐมภมโดยกรอบแนวคดทใชในการ

วจยครงนผวจยไดมาจากแนวคดการสรางเสรมสข

ภาพและการปรบเปลยนพฤตกรรมของO’Don-

nell (2005) ไดน�าเสนอรปแบบการสรางเสรม

พฤตกรรมสขภาพทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลง

เปนพฤตกรรมทดท สด โดยอธบายวา ความ

ตระหนกเปนหนงในสงทจะชวยใหบคคลประสบ

ความส�าเรจกบการกระท�าพฤตกรรมในการด�าเนน

ชวตเพอใหมสขภาพดO’Donnellกลาววาการท

บคคลจะเลอกปฏบตไดอยางถกตองและเหมาะ

สมนนจะตองมความเชอและความรทถกตอง โดย

ความรจะท�าใหบคคลเกดความตระหนกนอกจาก

นยงอธบายเพมเตมอกวาการทบคคลไดรบความ

รเกยวกบความเสยงตางๆทจะเกดขน และการได

รบแรงจงใจจากแหลงสนบสนนตางๆ ซงผวจย

มองวาเปนการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ

�� 24 ��1.indd 44 20/6/2561 14:00:38


นอกจากจะท�าใหบคคลเกดความตระหนกแลว ยง

เชอวาจะท�าใหบคคลมความคดทจะเปลยนแปลง

พฤตกรรมอกดวยความตระหนกรจงเปนสงส�าคญ

ทจะใหบคคลเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมใน

การสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพBreckler(1986)

ศกษาแนวคดเรองความตระหนกร อธบายวา

ความตระหนกรเปนความรส�านกวาสงนนมอย ม

การจ�าแนกและรบรซงเปนสงทละเอยดออนเกยว

กบความรสกและอารมณ ความรสกนกคดของ

บคคลตอสงหนงหรอเหตการณใดเหตการณหนง

นอกจากนผวจยไดทบทวนวรรณกรรมพบวาปจจย

ดานอายทแตกตางกนของบคคล มผลใหเกดการ

รบรและความตระหนกทแตกตางกน ความแตก

ตางกนของอายยอมท�าใหบคคลมประสบการณ

มากนอยแตกตางกนสงผลถงการแสดงออกของ

พฤตกรรมการปองกนโรคทแตกตางกนดวย

จากแนวคดการสรางเสรมสขภาพของ

O’Donnell และการปรบเปลยนพฤตกรรมของ

Brecklerดงกลาวผวจยจงมความสนใจทจะศกษา

ปจจยดานอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองและการสนบสนนจากผ ใหบรการ

ว าเปนปจจยทสามารถท�านายพฤตกรรมการ


ไดหรอไมดงแสดงในแผนภมท1

เรองความตระหนกร อธบายวา ความตระหนกรเปนความรส านกวาสงนนมอย มการจ าแนกและรบรซงเปนสงทละเอยดออนเกยวกบความรสกและอารมณ ความรสกนกคดของบคคลตอสงหนง หรอเหตการณใดเหตการณหนง นอกจากนผวจยไดทบทวนวรรณกรรม พบวาปจจยดานอายทแตกตางกนของบคคล มผลใหเกดการรบรและความตระหนกทแตกตางกน ความแตกตางกนของอายยอมท าใหบคคลมประสบการณมากนอยแตกตางกน สงผลถงการแสดงออกของพฤตกรรมการปองกนโรคทแตกตางกนดวย

จากแนวคดการสรางเสรมสขภาพของ O’Donnell และการปรบเปลยนพฤตกรรมของ Breckler ดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาปจจยดานอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและการสนบสนนจากผใหบรการ วาเปนปจจยทสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงไดหรอไม ดงแสดงในแผนภมท 1.1

ตวแปรตน ตวแปรตำม

วธด ำเนนกำรวจย การวจยครงน เปนการศกษาหาความ สมพนธเชงท านาย (Correlational predictive research) เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง โดยศกษาอ านาจการท านายของปจจยดานอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และการสนบสนนจากผใหบรการ ตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงทมารบบรการในหนวยปฐมภม ประชำกรและกลมตวอยำง ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ผปวยกลมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการวนจฉยวาเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน หรอโรคไขมนในเลอดสงทมารบบรการในหนวยบรการปฐมภม(รพ.สต.) ในเขตอ าเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา ทมเกณฑคณสมบตดงน คอ 1. เปนผทมอายตงแต 18 ปบรบรณขนไปทงเพศ ชายและเพศหญง

2. สามารถตอบค าถามในประเดนทสอบถามไดอยางเขาใจ 3. สามารถเขาใจ และสอสารภาษาไทยได 4. ไมเคยมประวตเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน

อาย

ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง

การสนบสนนจากผใหบรการ

พฤตกรรมการปองกน โรคหลอดเลอดสมองของผปวย

กลมเสยง

วธด�าเนนการวจย การวจยครงน เปนการศกษาหาความ

สมพนธเชงท�านาย (Correlational predictive

research) เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนโรค

หลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง โดยศกษา

อ�านาจการท�านายของปจจยดานอายความตระหนก

รเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและการสนบสนน

จากผใหบรการตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองของผปวยกลมเสยงทมารบบรการใน

หนวยปฐมภม

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษาครงนคอผปวย

กล มเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทได

รบการวนจฉยวาเจบปวยดวยโรคความดนโลหต

สง โรคเบาหวานหรอโรคไขมนในเลอดสงทมา

รบบรการในหนวยบรการปฐมภม(รพ.สต.)

ในเขตอ�าเภอสงเนนจงหวดนครราชสมาทมเกณฑ

คณสมบตดงนคอ

1. เปนผทมอายตงแต18ปบรบรณขนไป

ทงเพศชายและเพศหญง

�� 24 ��1.indd 45 20/6/2561 14:00:38


46

2. สามารถตอบค�าถามในประเดนท

สอบถามไดอยางเขาใจ

3. สามารถเขาใจและสอสารภาษาไทยได

4. ไมเคยมประวตเปนโรคหลอดเลอด

สมองมากอน

5. ไมไดรบการวนจฉยวาเปนโรคจต(จาก

ประวตการรกษาของผปวย)

6. ไมมความพการทางรางกาย

ซงก�าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชวธ

วเคราะหอ�านาจการทดสอบ (Power analysis)

โดยใชโปรแกรมส�าเรจรป G*Power สถตทใช

Multiple regression ก�าหนดระดบความเชอมน

ในการทดสอบท (a) = .05 อ�านาจการทดสอบ

(Poweroftest)=.80ขนาดของอทธพลไดจากการ

หาคาความสมพนธเฉลยจากงานวจยทมลกษณะ

คลายกนไดคา(Effectsize)ขนาดกลาง(R2=.13)

จงเลอกใชขนาดของอทธพลดงกลาวเพอมาหา

คาเฉลย การศกษานมตวแปรอสระ 3 ตวแปร ได

ขนาดกลมตวอยาง 88 รายตามเกณฑคณสมบต

ทไดก�าหนดไวโดยใชวธการเลอกแบบสะดวก

(Convenience sampling) ทมารบบรการในหนวย

บรการปฐมภม (รพ.สต.) ซงการใหบรการของ

แหลงขอมลจะมลกษณะการใหบรการทคลายคลง

กนเนองจากเปนโรงพยาบาลในสงกดของกระทรวง

สาธารณสขทงหมดแตจะมรพ.สต.จ�านวน7แหง

จาก15แหงทมแพทยออกตรวจผวจยจงท�าการสม

จบฉลากรายชอมาจ�านวน3แหงทมกลมตวอยาง

ทคลายคลงกนไดเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลบงขเหลก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลมะเกลอเกาและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลนาใหญ

การพทกษสทธกลมตวอยาง ผ ว จ ยได เสนอโครงร าง วจยต อคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะพยาบาล

ศาสตรมหาวทยาลยมหดลเพอขอรบการพจารณา

เมอไดรบอนมต(COANo.IRB-NS2016/361.0106)

แลวจงด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลผวจยพทกษ

สทธผเขารวมวจยโดยจดท�าเอกสารชแจงใหผเขา

รวมวจยทราบวตถประสงคและรายละเอยดของ

การวจย การตอบแบบสอบถามจะเปนความลบ

ไมมการระบชอทอยและจะไมมผลกระทบตอสทธ

การรกษาของผปวยตามหลกการพทกษสทธของ

กลมตวอยางการท�าวจยผเขารวมวจยสามารถขอยต

การท�าแบบสอบถามไดหากรสกไมสบายใจทจะให

ขอมลโดยขอมลทไดจะน�าไปวเคราะหและน�าเสนอ

ในภาพรวมเพอประโยชนส�าหรบการศกษาเทานน

เครองมอทใชในการวจยและการตรวจสอบ

คณภาพของเครองมอ เครองมอในการวจยครงนประกอบดวย

ชดท1แบบสอบถามขอมลทวไปประกอบ

ดวยขอมล3สวนไดแกขอมลทวไปขอมลภาวะ

สขภาพและประสบการณสขภาพลกษณะค�าถาม

เปนการเลอกตอบและเตมขอความไดแกเพศอาย

สถานภาพสมรสภาวะสขภาพผลการตรวจสขภาพ

ลาสดจ�านวนขอค�าถามทงหมด17ขอ

ชดท 2 แบบสอบถามความตระหนกร

เกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง เปนแบบสอบถาม

ทผ วจยสร างขนจากการทบทวนวรรณกรรม

ซงมการประยกตตามแนวคดของBreckler(1986)

ประกอบไปดวยความรและการรบรเกยวกบโรค

หลอดเลอดสมองเชนการรบรอาการเตอนอาการ

แสดงการรกษาและแนวทางการปองกนโรคหลอด

�� 24 ��1.indd 46 20/6/2561 14:00:38


เลอดสมองแบบสอบถามใชวดความตระหนกใน2

ดานคอดานความรความเขาใจและอารมณความ

รสกประกอบดวยขอค�าถามทงหมด20ขอขอค�า

ตอบเปนแบบใหเลอกตอบ5ระดบ(RatingScale)

มคะแนนตงแต1-5ตามล�าดบ

ชดท3แบบสอบถามการไดรบการสนบนน

จากผใหบรการเปนแบบสอบถามทผวจยสรางขน

จากการทบทวนวรรณกรรมและตามกรอบแนวคด

ของHouse(1981)ซงการสนบสนนจากผใหบรการ

หมายถงขอมลขาวสารเอกสารรวมไปถงอารมณ

ความรสกตางๆททานไดรบจากผใหบรการสขภาพ

ไดแก แพทย พยาบาล และเจาหนาสาธารณสข

ทปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภมหรอโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�าต�าบล เปนตน

ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบสอบถามวา

กลมตวอยางเคยไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ

สขภาพหรอไมโดยประกอบดวยขอค�าถามทงหมด

12ขอขอค�าตอบเปนแบบใหเลอกตอบ5 ระดบ

(RatingScale)มคะแนนตงแต1-5ตามล�าดบ

ชดท 4 แบบสอบถามพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมอง เปนแบบสอบถาม

ทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมเกยว

กบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

โดยประกอบไปดวยพฤตกรรมการรบประทาน

อาหารการออกก�าลงกายการจดการความเครยด

การสบบหร การดมเครองดมแอลกอฮอล การรบ

ประทานยาและการตดตามการรกษาของผปวยกลม

เสยงลกษณะของแบบสอบถามเปนแบสอบถาม

เพอทราบถงการปฏบตหรอการกระท�าพฤตกรรม

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองของประชาชนกลม

เสยงตอโรคหลอดเลอดสมอง ประกอบดวยขอ

ค�าถามทงหมด15ขอลกษณะแบบสอบถามเปน

มาตราประมาณคา4ระดบ(RatingScale)มคะแนน

ตงแต1-4ตามล�าดบ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชใน

การเกบขอมล 1. การตรวจสอบความตรงตามเนอหา

(Contentvalidity)ผวจยน�าแบบสอบถามทงหมด

เสนอตอผทรงคณวฒเพอตรวจสอบความตรงของ

เนอหา โดยผทรงวฒ 4ทานประกอบดวยแพทย

เวชศาสตรครอบครว ปฏบตงานทโรงพยาบาล

ราชพพฒนอาจารยพยาบาลภาควชาอายรศาสตร

อาจารยพยาบาลภาควชาการพยาบาลสขภาพจต

และจตเวชมหาวทยาลยมหดลและพยาบาลวชาชพ

ช�านาญการปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภมได

คาความตรงเชงเนอหา (ContentValidity Index)

ของแบบสอบถามเทากบ0.91,1และ1ตามล�าดบ

และผทรงคณวฒมขอเสนอแนะใหปรบขอความใน

ขอค�าถามตามขอเสนอแนะเพอใหเขาใจงายขน

2. การตรวจสอบความเทยงของเครอง

มอ (Reliability) ผวจยน�าแบบสอบถามทง 4 ชด

ไปทดลองใช(Tryout)กบผปวยกลมเสยงทมความ

คลายคลงกบกลมตวอยาง ทมาตดตามการรกษาท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลหนตงจ�านวน30

รายหลงจากนนน�าแบบสอบถามชดท2,3และ4

ไปทดสอบคาความเทยงโดยวธการหาสมประสทธ

แอลฟาของครอนบค (Cronbach’s alpha) ดวย

โปรแกรมส�าเรจรป SPSS ไดคาความเทยงของ

แบบสอบถามความตระหนกรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองแบบสอบถามการไดรบการสนบสนน

จากผใหบรการและแบบสอบถามพฤตกรรมการ

ปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มคาเทากบ

.841 .868และ .810ตามล�าดบ ซงอยในเกณฑท

�� 24 ��1.indd 47 20/6/2561 14:00:38


48

ยอมรบได

วธการเกบรวบรวมขอมล ผ วจยเสนอโครงการ เพอขอค�ารบรอง

จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดลหลงจาก

โครงการผานการรบรองแลวผวจยท�าหนงสอจาก

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดลถงผอ�านวยการ

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอสงเนนเพอชแจง

วตถประสงคของการท�าวจยและขออนมตด�าเนน

การเกบรวบรวมขอมลในพนทดงกลาวหลงจาก

ไดรบการอนมตใหเกบรวบรวมขอมลผวจยขอเขา

พบผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�า

ต�าบลบงขเหลกมะเกลอเกาและนาใหญเพอชแจง

วตถประสงคชนตอนการเกบรวบรวมขอมลและ

ขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล

ผวจยขอความรวมมอจากพยาบาลประจ�า

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลประจ�าหนวย

คดกรองเปนผคดกรองผปวยทมคณสมบตทผวจย

ก�าหนดเมอไดผปวยตามคณสมบตทผวจยก�าหนด

ผวจยแจงตอผปวยทมสนใจและยนดทจะเขารวม

วจยบอกวตถประสงคและขนตอนของการศกษา

สอบถามความสมครใจ ลงนามใบยนยอม และ

รายละเอยดในใบพทกษสทธผ ปวย และท�าการ

เกบรวบรวมขอมลกบผ ปวยดวยตนเองในชวง

เวลาทผ ปวยรอพบแพทย เมอเสรจสนการตอบ

แบบสอบถามผวจยกลาวขอบคณผปวยทใหความ

รวมมอในการตอบแบบสอบถามและน�าขอมลท

ไดไปวเคราะหทางสถต

การวเคราะหขอมล ผวจยน�าขอมลทไดมาวเคราะหขอมลโดยใช

โปรแกรมคอมพวเตอรมาประมวลผลและวเคราะห

ทางสถตดวยโปรแกรมส�าเรจรปSPSS(Statistical

PackageforthesocialSciences)โดยมรายละเอยด

ดงน

1.วเคราะหขอมลสวนบคคลและตวแปรท

ศกษาดวยสถตเชงพรรณนา(DescriptiveStatistics)

ไดแกการแจกแจงความถรอยละคาเฉลย(Mean)

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน(StandardDeviation)

2. วเคราะหอทธพลของปจจยดานอาย

ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและ

การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ ในการ

ท�านายพฤตกรรมการปองกนการเกดโรคหลอด

เลอดสมองในผปวยกลมเสยงทมารบบรการใน

หนวยปฐมภมโดยใชสถตการวเคราะหการถดถอย

แบบพหคณ(MultipleRegressionAnalysis)

ผลการวจย กลมเสยงทมารบบรการในหนวยปฐมภม

จ�านวน88คนสวนมากเปนเพศหญงรอยละ63.6

เปนกลมทมอายมากกวา61ปขนไปรอยละ69.32

อายเฉลย65.60ปมสถานภาพสมรสรอยละ70.50

การศกษาสวนใหญรอยละ 80.70 จบชนประถม

ศกษา รอยละ 53.40ประกอบอาชพเกษตรกรรม

เปนหลก1ใน3ของผปวยกลมเสยงมรายไดเพยง

พอแตไมมเหลอเกบดานการอยอาศยพบวากลม

ตวอยางอาศยอยกบบตรหลานและมบตรหลานชวย

ดแลรอยละ64.80และ67ภาวสขภาพพบวารอยละ

50 ของกลมเสยงปวยดวยโรคความดนโลหตสง

มากทสดรองลงมาเปนโรคความดนโลหตสงรวม

กบไขมนในเลอดสง และเปนโรคความดนโลหต

สงรวมกบเบาหวานคดเปนรอยละ26.1และ12.5

ตามล�าดบนอกจากนยงพบวากลมเสยงสวนใหญ

�� 24 ��1.indd 48 20/6/2561 14:00:38


มคาดชนมวลกายเกนเกณฑมาตรฐานถงรอยละ58

โดยแบงเปนอวนระดบ 1น�าหนกเกนเกณฑ และ

อวนระดบ2คดเปนรอยละ27.3 , 20.5และ10.2

ตามล�าดบผลการตรวจสขภาพจากสถานบรการ

ใน1เดอนทผานมารอยละ76.1มระดบความดน

โลหตอยในเกณฑปกต ผทเปนโรคเบาหวานมผล

ตรวจน�าตาลอยในระดบสงมากกวา 126mg/dL

รอยละ 65 กลมเสยงสวนใหญมคาดชนมวลกาย

เฉลย24.13kg/m2(S.D.=4.56)อยในเกณฑอวน

ระดบ1และน�าหนกเกนเกณฑมาตรฐาน คดเปน

รอยละ 27.3และ20.5ดานการไดรบความรและ

ค�าแนะน�าเรองโรคหลอดเลอดสมองจากหนวย

บรการปฐมภม พบวารอยละ 63.6 ไมเคยไดรบ

ค�าแนะน�าในจ�านวนกลมตวอยางทไดรบค�าแนะน�า

รายงานวาไดรบค�าแนะน�าจากเจาหนาทสาธารณสข

รอยละ51รองลงมา คอจากพยาบาลรอยละ37.2

สวนการไดรบความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง

จากสออนๆพบวารอยละ59.1ไมเคยไดรบขอมล

กลมตวอยางทเคยไดรบขอมลสวนมากไดรบขอมล

จากปายโฆษณา วทย/โทรทศนฯลฯ รอยละ 62.5

นอกจากนยงพบวาเกอบทงหมดของกลมตวอยาง

ไมเคยเขารวมกจกรรมการปองกนโรคหลอดเลอด

สมองเมอสอบถามการรบรความสยงตอโรคหลอด

เลอดสมองพบวากลมตวอยางคดวาตนเองไมม

ความเสยงและมความเสยงเลกนอยเปนจ�านวน

เทากนคอรอยละ33

ผลการวเคราะหขอมลอายความตระหนกร

เกยวกบโรคหลอดเลอดสมองการสนบสนนจาก

ผใหบรการและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองของผปวยกลมเสยงพบวากลมตวอยาง

มอาย61ปขนไปรอยละ69.32(M=65.6ป)การ

วเคราะหความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอด

สมองพบวากลมตวอยางมความตระหนกเกยว

กบโรคหลอดเลอดสมองในระดบสง (M= 3.73,

S.D. = .54)การสนบสนนจากผใหบรการพบวา

กลมตวอยางไดรบการสนบสนนเรองโรคหลอด

เลอดสมองจากผใหบรการอยในระดบปานกลาง

(M= 2.47, S.D. = .79) เนองจากสวนใหญไมได

รบแนะน�าจากเจาหนาทเกยวกบโรคหลอดเลอด

สมองและในดานพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองในภาพรวมพบวาตวอยางมพฤตกรรม

การปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง

(M=3.09,S.D.= .25) เมอพจารณารายดานพบ

วา ตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมดานการใชยา/

ตดตามการรกษาพฤตกรรมดานการไมสบบหร/

ไมดมแอลกอฮอล และพฤตกรรมดานการออก

ก�าลงกายอยในระดบสง (M=3.85,S.D.= .54 ,

M=3.46,S.D.=.78และM =3.00,S.D.=.75ตามล�าดบ) ส วนพฤตกรรมด านการจดการ

ความเครยดและพฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร

พบวาอยในระดบปานกลาง(M=2.73,S.D.=.57

และM =2.67,S.D.=.32)ดงแสดงในตารางท1

�� 24 ��1.indd 49 20/6/2561 14:00:38


50

ตารางท 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของปจจยอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอด

สมองการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง(N=88)

การวเคราะหความถดถอยเชงพหดวยวธ

การเลอกตวแปรอสระ เขาสมการถดถอยในขน

ตอนเดยว (Entermultiple regression) ผลการ

วเคราะหพบวาอายความตระหนกรเกยวกบโรค

หลอดเลอดสมอง และการไดรบการสนบสนน

จากผใหบรการสามารถรวมท�านายพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงได

รอยละ25.9(R2=.259,F=9.788,P-value<.001)

ตำรำงท 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของปจจยอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ และพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (N = 88)

ปจจยอทธพลตอพฤตกรรม S.D. ชวงคะแนนทเปนไปได

ชวงคะแนนทไดจรง

ระดบคะแนน

อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยกลมเสยง การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง - พฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร - พฤตกรรมดานการออกก าลงกาย - พฤตกรรมดานการจดการความเครยด - พฤตกรรมดานการสบบหร/ดมแอลกอฮอล - พฤตกรรมดานการใชยา/ตดตามการรกษา

65.60 3.73

2.47 3.09 2.67 3.00 2.73 3.46 3.85

10.63 .54

.79 .25 .32 .75 .57 .78 .23

- 1-5

1-5 1-4 1-4 1-4 1-4 1-4 1-4

44-90 1.8-4.75

1.33-4.50 2.4-3.67 2 – 3.5

1-4 1-4 1-4

3.33 – 4

- สง

ปานกลาง

สง ปานกลาง


สง สง

การวเคราะหความถดถอยเชงพหดวยวธการเลอกตวแปรอสระ เขาสมการถดถอยในขนตอนเดยว (Enter multiple regression) ผลการวเคราะห พบวา อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ สามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงไดรอยละ 25.9 (R2 = .259 , F = 9.788 , P-value < .001) แตเมอพจารณารายตวแปรพบวามเพยงตวแปรอายและความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองทมอ านาจการท านายความถดถอยอยางมนยส าคญทางสถต (β = -.209 , p < .05 และ (β = .393 , p < .001) โดยตวแปรความตระหนกรตอโรคหลอดเลอดสมองมอ านาจการท านายมากทสด ดงแสดงในตารางท 2 ตำรำงท 2 แสดงผลการวเคราะหสมประสทธถดถอยพหของตวแปร อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง และการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ ในการท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง

พฤตกรรมกำรปองกนโรคหลอดเลอดสมอง b SE beta t P-value อาย -.005 .002 -.209 -2.134 .035* ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง .180 .045 .393 3.972 .000** การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ .022 .031 .070 .703 .484

คาคงท (constant) = 2.681 R2 = .259 A2adjust = .233 df = 3.0 F = 9.788 P-value < .001

แตเมอพจารณารายตวแปรพบวามเพยงตวแปรอาย

และความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง

ทมอ�านาจการท�านายความถดถอยอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (β = -.209 , p< .05และ (β = .393 ,p<.001)โดยตวแปรความตระหนกรตอโรคหลอด

เลอดสมองมอ�านาจการท�านายมากทสด ดงแสดง

ในตารางท2

�� 24 ��1.indd 50 20/6/2561 14:00:39


ตารางท2แสดงผลการวเคราะหสมประสทธถดถอยพหของตวแปรอายความตระหนกรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองของผปวยกลมเสยงและการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการในการท�านายพฤตกรรมการ


อภปรายผลการวจย กลมตวอยางเปนกลมเสยงทมโรคประจ�า

ตวเปนโรคความดนโลหตสงมากทสด โดยพบ

ถงรอยละ 50สอดคลองกบรายงานของผปวยใน

จงหวดนครราชสมา ทพบวาโรคความดนโลหต

สงเปนสาเหตการเจบปวยอนดบท 1 โดยมอตรา

การเจบปวย368.49ตอแสนประชากร(ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดนครราชสมา, 2557) โดยโรค

ความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงทส�าคญทสด

ทท�าใหเกดโรคหลอดเลอดสมองชนดขาดเลอด

และมเลอดออก (Freitas,Carruzzo,Tsiskaridze,

Lobrinus,&Bogousslavsky,2001)นอกจากนยง

พบกลมเสยงทมโรครวม เชน โรคความดนโลหต

สงรวมกบโรคเบาหวานและเปนโรครวมทง3โรค

ซงการทกลมเสยงมโรครวมหลายโรคกจะท�าใหเพม

ความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองมากยง

ขน ดานภาวะสขภาพของผปวยกลมเสยงตอโรค

หลอดเลอดสมองกลมตวอยางสวนใหญมคาดชน

มวลกายเฉลย24.13kg/m2(S.D.=4.56)โดยรอยละ

27.3 มคาดชนมวลกายอยในอวนระดบ 1 และ

รอยละ 10.2อยในภาวะอวนระดบ 2คอคาดชน

มวลกายสงกวา30กโลเมตรตอตารางเมตรคาดชน

ตำรำงท 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของปจจยอาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ และพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (N = 88)

ปจจยอทธพลตอพฤตกรรม S.D. ชวงคะแนนทเปนไปได

ชวงคะแนนทไดจรง

ระดบคะแนน

อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยกลมเสยง การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง - พฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร - พฤตกรรมดานการออกก าลงกาย - พฤตกรรมดานการจดการความเครยด - พฤตกรรมดานการสบบหร/ดมแอลกอฮอล - พฤตกรรมดานการใชยา/ตดตามการรกษา

65.60 3.73

2.47 3.09 2.67 3.00 2.73 3.46 3.85

10.63 .54

.79 .25 .32 .75 .57 .78 .23

- 1-5

1-5 1-4 1-4 1-4 1-4 1-4 1-4

44-90 1.8-4.75

1.33-4.50 2.4-3.67 2 – 3.5

1-4 1-4 1-4

3.33 – 4

- สง

ปานกลาง



สง สง

การวเคราะหความถดถอยเชงพหดวยวธการเลอกตวแปรอสระ เขาสมการถดถอยในขนตอนเดยว (Enter multiple regression) ผลการวเคราะห พบวา อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ สามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงไดรอยละ 25.9 (R2 = .259 , F = 9.788 , P-value < .001) แตเมอพจารณารายตวแปรพบวามเพยงตวแปรอายและความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองทมอ านาจการท านายความถดถอยอยางมนยส าคญทางสถต (β = -.209 , p < .05 และ (β = .393 , p < .001) โดยตวแปรความตระหนกรตอโรคหลอดเลอดสมองมอ านาจการท านายมากทสด ดงแสดงในตารางท 2 ตำรำงท 2 แสดงผลการวเคราะหสมประสทธถดถอยพหของตวแปร อาย ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง และการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ ในการท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง

พฤตกรรมกำรปองกนโรคหลอดเลอดสมอง b SE beta t P-value อาย -.005 .002 -.209 -2.134 .035* ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง .180 .045 .393 3.972 .000** การไดรบการสนบสนนจากผใหบรการ .022 .031 .070 .703 .484

คาคงท (constant) = 2.681 R2 = .259 A2adjust = .233 df = 3.0 F = 9.788 P-value < .001

มวลกายทเกนนเองเปนอกความเสยงทท�าใหผปวย

กลมเสยงมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองไดเพม

มากขนโดยเฉพาะผทมดชนมวลกาย(BMI)สงกวา

30กโลเมตรตอตารางเมตรซงมโอกาสท�าใหเกด

โรคหลอดเลอดสมองไดงายขนผลของการศกษา

พบวาการอวนแบบลงพงมความเสยงตอการเกด

โรคหลอดเลอดสมองมากวาการอวนทวไป (กรม

ควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข,2550)

ในการศกษาพบวาอายมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

(r = -.307, p < .001) และสามารถรวมท�านาย

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

ของผปวยกลมเสยงไดอยางมนยส�าคญทางสถต

(β = -.209, p < .05) ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว โดยพบวาผปวยกลมเสยงทมอายนอยกวาจะ

มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองได

ดกวากลมคนทมอายมากอธบายไดวาโรคหลอด

เลอดสมองเรมเกดในคนอายนอยลงท�าใหคนอาย

นอยมความสนใจและดแลตนเองดกวาคนทมอาย

มาก แสดงใหเหนถงความแตกตางของการรบร

ในแตละชวงวย คอ ชวงอายและประสบการณท

ตางกน จะสงผลถงกระบวนการคดการตดสนใจ

�� 24 ��1.indd 51 20/6/2561 14:00:39


52

ตลอดจนการปฏบตพฤตกรรมทแตกตางกนซงจะ

มผลตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ โดยจะเหน

วาคนทอายนอยกวาจะมการเรยนร แสวงหาและ

เขาถงเทคโนโลยขาวสารททนสมยไดมากกวากลม

ผสงอาย และงานวจยนกลมตวอยางมการกระจาย

ของกลมอายทกชวงวย อายจงเปนตวแปรส�าคญ

ทท�าใหเกดพฤตกรรม สอดคลองกบการศกษา

จฑามาศทองต�าลง(2552)ทพบวาอายเปนปจจยท

มผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสง

และพรสวรรคค�าทพย (2557)พบวาอายมความ

สมพนธพฤตกรรมการปฏบตตวของผ ปวยโรค

หลอดเลอดสมอง

ความตระหนกร เ ก ยวกบโรคหลอด

เลอดสมองของผ ป วยกล มเสยง ผลการศกษา

พบวาความตระหนกร เกยวกบโรคหลอดเลอด

สมองมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการ


(r=.455,p<.001)และสามารถท�านายพฤตกรรม

การปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองไดอยางม

นยส�าคญทางสถต(β=.209,p<.001)ซงมอ�านาจการท�านายสงสดและเปนไปตามสมมตฐานทตง

ไว สอดคลองกบแนวคดของO’Donnell (2005)

ทอธบายวา ความตระหนกเปนหนงในสงทจะ

ชวยใหบคคลประสบความส�าเรจกบการกระท�า

พฤตกรรมในการด�าเนนชวตเพอใหมสขภาพดและ

Breckler (1986)ทอธบายวาความตระหนกรเปน

พฤตกรรมการรส�านกวาสงนนมอย มการจ�าแนก

และรบรซงเปนสงทละเอยดออนเกยวกบความรสก

และอารมณความรสกนกคดของบคคลตอสงหนง

หรอเหตการณใดเหตการณหนง ความตระหนกร

จงเปนสงส�าคญทจะใหบคคลเกดการปรบเปลยน

พฤตกรรมในการสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพ

จากการศกษาของธนพรวรรณกล(2557)เกยวกบ

การรบรและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอด

สมองพบวาการรบรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง

มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดสมอง อยางมนยส�าคญทางสถต

(r=.510,p<0.05)ซงการรบรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองจากงานวจย เปนการรบร เกยวกบ

ความเสยงเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง การรบ

รความรนแรงของโรคและการปองกนโรคหลอด

เลอดสมอง ซงเปนประเดนเดยวกบทผวจยศกษา

จงอธบายไดวาเมอบคคลเกดความตระหนกรตอ

สขภาพในดานตางๆอาจน�าไปสกระบวนการคด

การตดสนใจในการดแลสขภาพและปองกนโรคเพอ

ไมใหตนเกดความเจบปวย ซงมผลตอการปฏบต

พฤตกรรมดานตางๆของบคคลเหลานน

การสนบสนนจากผ ใหบรการพบวาม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมอง (r = .230 , p < .05) แตไมสามารถ

ท�านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

ของผปวยกลมเสยงไดอยางมนยส�าคญทางสถต

(β=.031,p=.484)และไมเปนไปตามสมมตฐานทตงไววาผปวยกลมเสยงทไดรบการสนบสนนจาก

ผใหบรการจะมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองได จากการศกษาพบวากลมเสยงไดรบ

ขอมลการสนบสนนเรองโรคหลอดเลอดสมองอย

ในระดบปานกลางเทานน(M=2.47,S.D.=.79)

ซงตวแปรการสนบสนนจากผใหบรการมความ

สมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอด

สมองคอนขางนอย เมอเทยบกบตวแปรอายและ

ความตระหนกร จงไมสามารถท�านายพฤตกรรม

การปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลม

เสยงได จากผลการศกษาพบวาสวนใหญผปวย

�� 24 ��1.indd 52 20/6/2561 14:00:39


กลมเสยงไมเคยไดรบความรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองจากผใหบรการ และการทผปวยกลม

เสยงไดรบการสนบสนนจากผใหบรการในระดบ

ปานกลาง แตมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด

เลอดสมองอยในระดบสง(M=3.09,S.D.=.25)

แตยงมพฤตกรรมดานการรบประทานอาหาร

และการจดการความเครยดอยในระดบปานกลาง

(M=2.67,M =2.73)ผวจยพบวาจากการสอบถามผ ปวยกล มเสยงท�านนเปนโรคเรอรงทไดรบค�า

แนะน�าเรองจากปฏบตตนเกยวกบโรคประจ�าตวท

มเปนสวนมากซงพฤตกรรมทเคยไดรบค�าแนะน�า

เปนพฤตกรรมสขภาพทดตอสขภาพและสามารถ

ปองกนโรคไดครอบคลมซงไดแกเรองการรบ

ประทานอาหาร ควบคมน�าหนก ออกก�าลงกาย

ควบคมระดบความดนโลหตและระดบน�าตาลใน

กระแสเลอดใหอยในเกณฑปกต ไมสบบหร และ

ลดการดมแอลกอฮอลจงท�าใหตวอยางมพฤตกรรม

สวนใหญรวมไปถงพฤตกรรมปองกนโรคหลอด

เลอดสมองอยในระดบสง แตในขณะเดยวกน

ตวอยางไดรบค�าแนะน�าทเฉพาะเจาะจงเกยวกบ

เรองโรคหลอดเลอดสมองคอนขางนอยจงท�าให

ผลการสนบสนนจากผใหบรการไมสามารถท�านาย

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองได

นอกจากนยงอาจเปนไปไดวาผปวยกลมเสยงไดรบ

ความรจากแหลงอนๆนอกจากผใหบรการเชนจาก

สอตางๆจากบคคลในครอบครว เพอนหรอการ

ศกษาดวยตนเองจงท�าใหมพฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดสมองในระดบสงได ซงขดแยงกบ

การศกษาของชลดา โสภตภกดพงษ (2553)พบ

วาการสนบสนนทางสงคมจากบคลากรสาธารณสข

สามารถท�านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของ

ครอบครวทเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองได

(β=0.218,p=.028)และการศกษาของจฑามาศคชโคตร (2554) ทท�าการศกษาพฤตกรรมปองกน

โรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคารกสกร

ไทย ในเขตกรงเทพมหานครพบวา พฤตกรรม

ปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานมความ

สมพนธกบการสนบสนนจากหวหนางาน เพอน

รวมงาน และการสนบสนนจากหวหนางาน

สามารถรวมกนท�านายพฤตกรรมปองกนโรคหลอด

เลอดหวใจไดรอยละ28.20

ขอเสนอแนะในงานวจยดานการปฏบตการพยาบาล

พยาบาลควรมการสงเสรมใหประชาชน

ตระหนกถงความส�าคญของโรคหลอดเลอดสมอง

โดยเฉพาะในผปวยกลมเสยงทปวยดวยโรคเรอรง

และกล มผ สงอาย โดยควรมการคดกรองและ

ประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

รวมไปถงการแนะน�าใหสงเกตอาการของโรคหลอด

เลอดสมองดวยตนเองตามหลกFASTเพอใหกลม

เสยงทปวยดวยโรคเรอรงและกลมผสงอายไดรบ

ความรและเขาใจถกตองถงโอกาสเสยงทจะเกดโรค

หลอดเลอดสมองและสามารถปฏบตพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองไดอยางถกตอง และ

ควรมการจดโครงการสงเสรมสขภาพหรอโครงการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองใหแกผปวยกลมเสยง

เชน จดกลมแลกเปลยนเรยนรเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองระหวางกลมเสยงและบคลากรท�าตลาด

นดเรองอาหารเนองจากผลการวจยพบวาผปวย

กลมเสยงมพฤตกรรมดานการบรโภคอาหารอยใน

ระดบนอยทสดเมอเปรยบเทยบพฤตกรรมดานอนๆ

นอกจากนควรมการรณรงคใชพนทออกก�าลงกาย

สอนวธการออกก�าลงกายทเหมาะสมกบกลมวย

�� 24 ��1.indd 53 20/6/2561 14:00:39


54

และตามบรบทของแตละพนท เพอใหประชาชน

เกดความตระหนกในการดแลสขภาพและเพอใหม

พฤตกรรมการปองกนโรคไดนอกจากนจากผลการ

วจยยงพบวาประชาชนไดรบความรเรองโรคหลอด

เลอดสมองผานทางปายโฆษณาวทย/โทรทศนถง

รอยละ62.5กระทรวงสาธารณสขจงอาจมการใช

สอในการใหความรแกประชาชนเกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองผานชองทางเหลานใหมากขน

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป 1. จากผลการวจยพบวาอายและความ

ตระหนกร ต อโรคหลอดเลอดสมองมผลต อ

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองจง

อาจน�าผลการวจยทไดจากศกษาในครงนไปตอยอด

เปนการศกษากงทดลองโดยอาจท�ากลมใหความร

แลกเปลยนประสบการณในแตละชวงอาย เพอให

กลมเสยงไดรบความรทหลากหลายและท�าใหเกด

ความตระหนกในการทจะปฏบตพฤตกรรมตอไป

2. ผลการศกษาพบวาผปวยกลมเสยงสวน

ใหญยงไมมการรบรวาตนเองมความเสยงตอการ

เกดโรคหลอดเลอดสมอง จงควรน�าเรองประเดน

การรบร ความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองมา

ศกษาเพอเตมในเชงการวจยกงทดลอง โดยการให

Program Intervention ในผปวยกลมเสยงในแตละ

ระดบ เชน กลมเสยงนอย เสยงปานกลาง เสยง

มากและท�าการศกษาเปรยบเทยบถงการรบรความ

เสยงและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอด

สมองแตกตางกนหรอไมเพอจะไดวางแผนการจด

กจกรรมใหเหมาะสมได

3. ควรมการศกษาเรองการสนบสนนจาก

ผใหบรการในหนวยบรการอนเชนในหนวยบรการ

ระดบทตยภมและตตยภมหรอท�าการศกษาเปรยบ

เทยบการไดรบการสนบสนนจากผใหบรการใน

แตละทเพราะอาจมผลทแตกตางกน

เอกสารอางองจฑามาศทองต�าลง และคณะ. (2552).การรบร

โอกาสเสยงตอการเกดโรคและพฤตกรรม

การปองกนโรคความดนโลหตสงของ

สตรวยทองในต�าบลทาฉาง อ�าเภอทาฉาง

จงหวดสราษฎรธาน (สารนพนธปรญญา

มหาบณฑต) . มหาวทยาล ยสงขลา

นครนทร.

จฑามาศคชโคตร. (2554).พฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคาร

กสกรไทยในเขตกรงเทพมหานคร.วารสาร

เกอการณย, 19(1),71-86.

ชลดาโสภตภกดพงษ.(2553).ปจจยทมคามสมพนธ

ก บ พ ฤ ต ก ร ร ม ส ง เ ส ร ม ส ข ภ า พ ข อ ง

ครอบครวทเสยงตอโรคหลอดเลอดสมอง

( วทยานพนธ ป รญญามหาบณฑต) .

มหาวทยาลยมหดล,กรงเทพฯ.

ธนพรวรรณกล,วรยาสขวงศ,และอารยาทพยวงศ.

(2557).การรบรและพฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดสมอง . เข าถงเมอ 18

สงหาคม 2558.สบคนจาก http://www.

teacher.ssru.ac.th/tanaporn_wa/pluginfile.

php/11/mod_forum/ _attachment/8/_

stroke.pdf.

พรสวรรคค�าทพย,และชนกพรจตปญญา.(2557).

ความสมพนธระหวางความรความเชอและ

ความตระหนกรดานพฤตกรรมการปฏบต

ตวของผปวยอายนอยทเสยงตอโรคหลอด

เลอดสมอง.วารสารพยาบาล ต�ารวจ, 6(2),

�� 24 ��1.indd 54 20/6/2561 14:00:39


45-55.

สมสขภานรตน.(2554).ความตระหนกรเกยวกบ

โรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง

อ�าเภอเสนา จงหวดพระนครศรอยธยา.

วารสารพยาบาลต�ารวจ, 3(2),112-125.

ส�านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค.(2552). สถตโรค

รายงานส�านกงานโรคไมตดตอ.กรงเทพฯ:

กระทรวงสาธารณสข.

ส�านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค.(2558).จ�านวน

และอตราตายดวยโรคไมตดตอและการ

บาดเจบประจ�าป ปฏทน พ.ศ. 2558.สบคน

จากhttp://thaincd.com/informationstatistic/

noncommunicable-diseasedata.php

อมาพรแซกอ (2557).การศกษาความตระหนกร

เกยวกบโรคหลอดเลอดสมองของผปวย

ก ล ม เ ส ย ง ใ น เ ข ต ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร

( วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต) .

จฬาลงกรณมหาวทยาลย,กรงเทพฯ.

Blades, L. L., et al. (2005).RuralCommunity

Knowledgeof strokeWarningSignand

RiskFactor.Preventing Chronic Disease:

Pubic Health Research, 2(2),1-8.

Breckler, S.W. (1986).Attitude structure and

Function. Hillsdule NJ: L.Erlbaum

Association –campaign.org/2012/About/

Pages/WorldStrokeDay2013.aspx.

RetrievedJune22,2015.

Cobb,S.(1976).SocialSupportatamoderatorof

life strss.Psychomatric Medicine, 38,

300-314.

Freitas, G.R., Carruzzo, A., Tsiskaridze, A.,

Lobrinus,J.A.,&Bogousslavsky,J.(2001).

Massive haemorrhagic transformation

incardioembolicstroke:theroleofarterial

wall trauma and dissection. Journal of

neurosurgery and psychiatry, 70(5),

672-674.

Hickey,A.O’Hanlon,A.,McGee,H.,Donnellan,

C.,Shelley,E.,Horgan,F.,etal(2009).

Strokeawarenessinthegeneralpopulation:

knowledge of stroke risk factors and

warningsigninolderadults. Biomedcentral

geriatric, 9,35.

House, J.S. (1981).Work Stress and Social

Support. Reading,Mass:Addison-Wesley.

Horenstein,R.B.,Smith,D.E.,&Mosca,L.(2002).

Cholesterolpredictsstrokemortalityinthe

women’s pooling project.Stroke, 33,

1863-1868.

Jeerakathil, T., Johnson, J.A., Simpson, S.H.,

&Majumdar,S.R.(2007).Short-termrisk

forstrokeisdoubledinpersonswithnewly

treated type 2 diabetes comparedwith

personswithout diabetes:Apopulation-

basedcohortstudy.Stroke,38,1739-1743.

O’Donnell P. (2005).A simple framework to

describe what work best: Improving

Awareness,EnhancingMotivation,Building

Skills,andProvidingOpportunity.The art

of health promotion. September/October,

1-6.

Seshadri,S.,Beiser,A.,Kelly-Hayes,M.,Kase,

C.S.,Au,R.,Kannel,W.B.,etal.(2006).

Thelifetimeriskofstroke:Estimatesfrom

�� 24 ��1.indd 55 20/6/2561 14:00:39


56

the Framingham study. Stroke, 37,

345-350.

WorldStrokeOrganization.(2016).World Stroke

day 2016. Retrieved from http://www.

worldstrokecampaign.org/get-involved/

world-stroke-day.html

�� 24 ��1.indd 56 20/6/2561 14:00:39


ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพใน

ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

สนสา คาขน, พย.ม.1

นารรตน จตรมนตร, Ph.D.2

วราพรรณ วโรจนรตน, Ph.D2

ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ, พย. ด.2

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง ศกษาสองกลม โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลของ

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพในผ สงอายโรคปอดอดกนเรอรง

กลมตวอยางคอผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงมารบบรการคลนกโรคปอดอดกนเรอรงและหอบหดผใหญ

โรงพยาบาลระดบทตยภมแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจ�านวน54คนเกบรวบรวมขอมลระหวาง

เดอนกรกฎาคมถงเดอนกนยายนพ.ศ.2559คดเลอกกลมตวอยางตามคณลกษณะทก�าหนดและสมอยาง

งายเขากลมทดลองและกลมควบคมกลมละ27คนกลมทดลองไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหง

ตนในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง โดยใชกรอบแนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตนของBandura

ประกอบดวยสอวดทศนใหความรและน�าเสนอตวแบบผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงคมอการดแลตนเอง

และแบบบนทกการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพแผนการตดตามเยยมทางโทรศพทและแบบวดการรบ

รความเหนอยในการออกก�าลงกายของBorgสวนกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต เครองมอทใชใน

การเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย1)แบบสอบถามขอมลสวนบคคลและ2)แบบสอบถามพฤตกรรม

สขภาพผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงวเคราะหขอมลโดยเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพผสง

อายโรคปอดอดกนเรอรงหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตNon-parametric

แบบMann-WhitneyUtest

ผลการศกษาพบวาหลงการทดลอง ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทไดรบโปรแกรมการ

สงเสรมสมรรถนะแหงตนมคาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวากลมทไดรบการดแล

ตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถต (p< .001) โดยคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมสขภาพรายดานเพมขน

ทง3ดานไดแกการสงเสรมสขภาพการผอนคลายและการบรหารการหายใจและออกก�าลงกาย

ขอเสนอแนะโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนสามารถน�าไปใชกบผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรงในชวงของการเตรยมวางแผนจ�าหนายผปวยออกจากโรงพยาบาลซงจะชวยสงเสรมใหผปวยมความ

เชอมนในตนเองปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเหมาะสมกบโรคทเปนอย

ค�าส�าคญ:การสงเสรมสมรรถนะแหงตนผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงพฤตกรรมสขภาพ

CorrespondingAuthor:รองศาสตราจารยนารรตนจตรมนตร,คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดลบางกอกนอยกรงเทพฯ

10700,e-mail:[email protected]นกศกษาปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลผสงอายคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล2คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล

�� 24 ��1.indd 57 20/6/2561 14:00:39


58

EffectoftheSelf-EfficacyProgramonHealthBehavioramongOlderAdultswithChronicObstructivePulmonaryDisease

Sunisa Khakhuen, M.N.S.1

Narirat Jitramontree, Ph.D.2

Virapun Wirojratana, Ph.D.2

Doungrut Wattanakitkrileart, RN. DNS.2

Abstract Thepresentstudywasbasedonatwo-groupquasi-experimentalresearchdesignaimedtostudy

theeffectsofaself-efficacyprogramonhealthbehavioramongolderadultswithchronicobstructive

pulmonarydisease(COPD).Thesampleswerecomposedof54olderadultswithCOPDwhosought

treatmentattheAdultCOPDandAsthmaClinic,SecondaryCareHospitalintheNortheast.Datawere

collectedinJuly–September2016.Thesampleswererecruitedbasedonsetcharacteristicsandwere

simplerandomlyselectedintoanexperimentaloracontrolgroup(27sampleseach).Theexperimental

groupreceivedtheself-efficacyprogramforolderadultswithchronicobstructivepulmonarydisease.

Bandura’sSelf-EfficacyTheorywasusedastheconceptualframeworkforthestudy.Theprogramwas

consistiedofvideoprovidingknowledgeanddemonstratinggoodmodelsofolderadultswithCOPD,the

self-carehandbookandthehealthbehavioradjustmentrecordingform,telephonefollow-upvisitplans

andmodifiedBorgscale.Thecontrolgroupreceivedroutinecareonly.Datacollectioninstrumentswere

composedofthefollowing:1)thepersonaldataquestionnairesand2)thequestionnaireonthehealth

behaviorsofolderadultswithCOPD.Dataanalysiswasperformedbycomparingthepost-experimental

meanhealthbehaviorscoresoftheolderadultswithCOPDbetweentheexperimentalandcontrolgroups

withthenon-parametricMann-WhitneyUTest.Theresultsofthe:theposttestfindingsrevealedthatthe

olderadultswithCOPDwhoreceivedtheself-efficacyprogramhadhighermeanrankscoresofhealth

behaviorthantheolderadultswhoreceivedroutinecareonlywithstatisticalsignificance(p<.001),with

increasesinhealthbehaviorscoresinallthreeareas,namely,healthpromotion,relaxation,andbreathing

practiceandexercise.Recommendations:Theself-efficacyprogramcouldbeimplementedforolder

adultswithCOPDduringdischargeplanning.Theprogramwouldpromotethepatients’self-confidence

andmodifytheirhealthbehaviors.

Keyword:Self-Efficacy,OlderAdults,ChronicObstructivePulmonaryDisease,HealthBehavior

CorrespondingAuthor:AssociateProfessorNariratJitramontree,FacultyofNursing,MahidolUniversity,

Bangkok10700,Thailand,e-mail:[email protected](GerontologicalNursing),FacultyofNursing,MahidolUniversity2FacultyofNursing,

MahidolUniversity

�� 24 ��1.indd 58 20/6/2561 14:00:39


บทน�า ประชากรผ สงอายในประเทศไทยใน

ปจจบนมจ�านวนเพมมากขน จากผลการส�ารวจ

ป 2558พบวา มจ�านวนประชากรสงอายคดเปน

รอยละ15.75(ระบบสถตทางการทะเบยน,2558)

จากผลการศกษาภาระโรคและการบาดเจบของ

ประชากรไทยพ.ศ.2554(ส�านกงานพฒนานโยบาย

สขภาพระหวางประเทศกระทรวงสาธารณสข,

2557)พบวาประชากรไทยกลมอาย60ปขนไปพบ

โรคทเปนสาเหตของความสญเสยสองอนดบแรก

ในเพศชายคอโรคหลอดเลอดสมองและโรคปอด

อดกนเรอรงคดเปนรอยละ10.3และ8.8ตามล�าดบ

จากสถตของโรคทพบหนงในนนมโรคปอดอดกน

เรอรงทเปนปญหาในผสงอายไทย ซงปจจบนเปน

สาเหตส�าคญของการเจบปวยและการตายทมแนว

โนมเพมสงขนอยางตอเนองทวโลก(GOLD,2015)

โรคปอดอดกนเรอรง (Chronic Obstructive

PulmonaryDiseaseหรอCOPD) เปนกลมโรค

ทมการอดกนทางเดนหายใจ การด�าเนนโรคจะ

คอยเปนคอยไปการอดกนในปอดทเกดขนจะเกด

อยางเรอรงและเปนการเปลยนแปลงทไมสามารถ

กลบคนสสภาพปกต(GOLD,2015)ปจจยเสยงท

ท�าใหเกดโรคอาจมาจากปจจยดานผปวยและปจจย

ดานสภาวะแวดลอมปจจยดานสภาวะแวดลอมม

ความส�าคญมากทสด ไดแก ควนบหร เปนสาเหต

ส�าคญทสดของโรคน ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง

จะมอาการหายใจล�าบากหอบเหนอย ซงอาการ

จะคอยๆ เปนมากขนท�าใหความสามารถในการ

ท�ากจกรรมลดลงและมความทกขทรมานอาการ

เหลานจะน�าไปสสภาพจตใจและคณภาพชวตทลด

ลงดวย (Gardner&Wilkin, 2010)การเจบปวย

เรอรงท�าใหไมสามารถประกอบอาชพไดเชนเดม

ขาดรายได และตองสญเสยรายได ท มอย กบ

การรกษาตว (ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ, 2552)

สวนการรกษาโรคปอดอดกนเรอรงเพอบรรเทา

อาการของโรคปองกนอาการก�าเรบ เพมคณภาพ

ชวตของผปวยใหดมากยงขนและลดอตราการตาย

แนวทางการรกษาโรคปอดอดกนเรอรงสามารถ

แบงเปนการรกษาโดยการใชยา ไดแก ยาขยาย

หลอดลมยาขบเสมหะและการรกษาโดยไมใชยา

ไดแก การฟนฟสมรรถภาพปอด ดวยการออก

ก�าลงกายทเหมาะสมและการฝกบรหารการหายใจ

จะช วยเพมฟ งก ชนการท�างานของปอดและ

การท�ากจกรรมในชวตประจ�าวนไดดขนนอกจากน

ยงมการใชเทคนคการผอนคลายการสงวนพลงงาน

และการใชออกซเจน อยางไรกตามการรกษา

ดงกลาวไมสามารถท�าใหโรคปอดอดกนเรอรง

หายขาดได เพยงเป นการช วยทเลาอาการลง

(คณะท�างานพฒนาแนวปฏบตทางสาธารณสขโรค

ปอดอดกนเรอรง,2553)ดงนนผสงอายโรคปอดอด

กนเรอรงจะตองสามารถเผชญกบปญหาทเกดขน

จงควรไดรบการสงเสรมใหมการรบรสมรรถนะ

แหงตน เพอใหสามารถจดการตนเองกบการเจบ

ปวยได มการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนให

เหมาะสมและถกตองกบโรคทก�าลงเผชญอยไดเพอ

ใหมพฤตกรรมสขภาพทดตอไป

พฤตกรรมสขภาพ (health behavior)

เปนการกระท�าของบคคลในการปฏบตพฤตกรรม

ในชวตประจ�าวนทมสขภาพสมบรณ เพอปองกน

โรคและสงเสรมสขภาพ น�ามาส คณภาพชวต

การศกษาของเทพทวยมลวงษ(2555)พบวาผปวย

โรคปอดอดกนเรอรงมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

โดยรวมอยในระดบปานกลาง เนองจากเปนผปวย

สงอาย รวมกบมการเจบปวยดวยโรคปอดอดกน

�� 24 ��1.indd 59 20/6/2561 14:00:39


60

เรอรงทมอาการเหนอยอาจท�าใหมขอจ�ากดในการ

ท�ากจกรรมตางๆ และมระดบการศกษาคอนขาง

นอยอาจท�าใหการรบร การเขาใจในความรเรอง

โรคการปฏบตตวไดไมดสอดคลองกบการศกษา

ในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทผานมาของกญจนา

ภวลย, นงนช โอบะ, สมบรณ ตนสภสวสดกล,

และทวศกดศรพรไพบลย(2555)พบวาพฤตกรรม

ปองกนการตดเชอทางเดนหายใจ ดานโภชนาการ

และดานการออกก�าลงกายอยในระดบปานกลาง

โดยพฤตกรรมการออกก�าลงกายอยในระดบทต�า

กวาพฤตกรรมอนๆโดยผปวยจะลดการท�ากจกรรม

ลงเมอมอาการเหนอยรวมทงพฤตกรรมการออก

ก�าลงกายดวยและการศกษาของอรณวรรณวงษ

เดมและสภาภรณ ดวงแพง (2557)อาการหายใจ

ล�าบากของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง เปนสาเหต

ท�าใหสมรรถนะการท�ากจกรรมทางกายลดลง

สงผลใหผปวยเลอกทจะปฏบตกจกรรมลดลงหรอ

ไมปฏบตเลย โดยพฤตกรรมสขภาพทไมถกตอง

อาจเกดจากการรบรสมรรถนะในตนเองทไมถกตอง

ซงสอดคลองกบการศกษาของอษา วรรณมวง

และอรสา พนธภกด (2555) พบวากลมทไมม

อาการก�าเรบของโรคปอดอดกนเรอรงมการรบร

ความสามารถในการดแลตนเองสงกวากลมทม

อาการก�าเรบอยางมนยส�าคญทางสถต (p< .001)

ดงนนหากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมการรบร

สมรรถนะแหงตนทถกตอง เกดการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพทดกจะท�าใหมภาวะสขภาพท

ดสามารถควบคมโรคไดลดความรนแรงของโรค

ลดอาการก�าเรบ ลดจ�านวนวนนอนโรงพยาบาล

และลดการกลบเขารกษาในโรงพยาบาลสงผลให

คณภาพชวตของผปวยดขน ดงนนจงตองหาวธ

การทครอบคลมส�าหรบการปองกนและการรกษา

โรคปอดอดกนเรอรง

ทฤษฎการรบร สมรรถนะแหงตน (Self

Efficacy)ของBandura(1997)เปนทฤษฎทมงเนน

การปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลโดยBandura

กลาววาการทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมใหประสบ

ความส�าเรจตามเปาหมายทก�าหนดไวบคคลจะตอง

มการรบรสมรรถนะแหงตนเกดขนกอนโดยเชอมน

ในความสามารถของตนเองวาจะปฏบตพฤตกรรม

ทเฉพาะเจาะจงใหประสบผลส�าเรจตามเปาหมายท

คาดหวงซงการรบรสมรรถนะแหงตนมผลตอการ

ตดสนใจในการปฏบตพฤตกรรมของบคคล โดย

บคคลจะมพฤตกรรมสขภาพดหรอไมดขนอยกบ

การรบรสมรรถนะแหงตนการรบรสมรรถนะแหง

ตนความสามารถในการปฏบตพฤตกรรมมความ

ส�าคญในการพฒนาคณภาพชวตของผ ปวยโรค

ปอดอดกนเรอรง (Andenaes,Bentsen,Hvinden,

Fagermoen,andLerdal,2014)

การทบทวนวรรณกรรมพบวาแนวคด

ทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตนของBanduraได

ถกน�ามาใชเปนกรอบในการศกษาเชงทดลองใน

ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โดยพบวาผปวยโรค

ปอดอดกนเรอรงทไดรบโปรแกรมการรบรความ

สามารถของตนเอง มการรบรความสามารถของ

ตนเองในการดแลตนเองเพมขน (Abedi, Salimi,

Feizi, and Safari, 2013) งานวจยดงกลาวมขอ

จ�ากดเรองบรบททจะน�ามาปรบใชใหเหมาะสมกบ

สภาพบรบทของประเทศไทยสวนการศกษาใน

ประเทศไทยนนพบการศกษาของนยนา อนทร

ประสทธ(2544)ศกษาผลของโปรแกรมการพฒนา

สมรรถนะแหงตนเองตอพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ผลการวจยพบวา

หลงการทดลองกลมทดลองมคาเฉลยผลตางของ

�� 24 ��1.indd 60 20/6/2561 14:00:40


คะแนนการรบรสมรรถนะในตนเองและคาเฉลยผล

ตางของคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพมากกวา

กลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.001

อยางไรกตามงานดงกลาวไมมการสมกลมตวอยาง

และกลมตวอยางมจ�านวนนอย กลมทดลองและ

กลมควบคมกลมละ15คนเทานนนอกจากนการ

ศกษาของทปภาพดปา, ศรรตน ปานอทย, และ

ดวงฤดลาศขะ(2553)พบวาความสามารถในการ

ท�าหนาทของรางกายของผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรง และคะแนนอาการหายใจล�าบากของกลม

ทไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตน

และการสนบสนนทางสงคมสงกวากลมทไมไดรบ

โปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต(p<.001)

จากการทบทวนวรรณกรรมการวจยทผาน

มาไดมการน�าทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตนของ

Bandura มาใชในการสงเสรมใหผปวยโรคปอด

อดกนเรอรงมความเชอมนในความสามารถของ

ตนเอง แตงานวจยสวนใหญมงเนนการสงเสรม

สมรรถนะแหงตนในพฤตกรรมการออกก�าลงกาย

ซงยงไมครอบคลมพฤตกรรมสขภาพดานอนๆ

ทอาจน�าไปสการสงเสรมคณภาพชวตใหดขน อก

ทงการศกษาดงกลาวมกลมตวอยางในการศกษา

จ�านวนนอยและไมใชการสมกลมตวอยาง ดงนน

กลมตวอยางจงยงไมสามารถเปนตวแทนของผปวย

โรคปอดอดกนเรอรงทงหมดได นอกจากนยง

พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงยงมพฤตกรรม

สขภาพทไมเหมาะสมและความรนแรงของโรค

ปอดอดกนเรอรงมความสมพนธกบพฤตกรรมโดย

เฉพาะอยางยงเกยวกบการสบบหรการสมผสควน

ความแขงแรงของรางกายการท�ากจกรรมในชวต

ประจ�าวนกจกรรมทางสงคมความวตกกงวลและ

ภาวะซมเศรา(Zhangetal.,2013)โดยพฤตกรรม

สขภาพทไมถกตองอาจเกดจากการรบรสมรรถนะ

ในตนเองทไมถกตอง สงผลใหผปวยไมสามารถ

ควบคมอาการทเกดขนได ดงนนผ วจยจงสนใจ

ประยกตทฤษฎการรบร สมรรถนะแหงตนของ

Bandura โดยใชแหลงสนบสนน 4 แหลง เปนก

รอบในการพฒนาโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะ

แหงตนเพอสงเสรมพฤตกรรมสขภาพในผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรง ซงคาดวาจะชวยใหผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงมการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพไปในทางทด เพอชะลอการด�าเนนของโรค

และมคณภาพชวตทด

วตถประสงคของงานวจย เพอศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพ

ในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมไดรบ

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนกบกลมท

ไดรบการดแลตามปกต

สมมตฐานการวจย ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทไดรบ

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนมคะแนน

พฤตกรรมสขภาพสงกวากลมทไดรบการดแลตาม

ปกต

กรอบแนวคด การศกษาครงนผ วจยใชทฤษฎการรบร

สมรรถนะแหงตนของBandura (Bandura, 1997)

เปนแนวทางในการศกษาโดยBanduraกลาววาการ

ทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมใหประสบความส�าเรจ

ตามเปาหมายทก�าหนดไวบคคลจะตองมการรบร

สมรรถนะแหงตนเกดขนกอนโดยเชอมนในความ

สามารถของตนเองวาจะกระท�าพฤตกรรมทเฉพาะ

�� 24 ��1.indd 61 20/6/2561 14:00:40


62

เจาะจงใหประสบผลส�าเรจตามเปาหมายทคาดหวง

โดยการรบรสมรรถนะแหงตนของบคคลสามารถ

พฒนาไดจากแหลงสนบสนน 4แหลง (Bandura,

1997)ไดแก1)ประสบการณความส�าเรจของตนเอง

(enactivemasteryexperience)2)การไดเหนตวแบบ

หรอประสบการณจากผอนทประสบความส�าเรจ

(vicarious experiences) 3)การพดชกจง (verbal

persuasion)และ4)สภาวะทางสรระและอารมณ

(physiological and affective states) ดงนนเมอ

ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไดรบโปรแกรมการ

สงเสรมสมรรถนะแหงตนจากแหลงสนบสนน

4 แหลงดงกลาวนาจะสงผลใหผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรงมการรบรสมรรถนะของตนเองทจะ

ปฏบตพฤตกรรมสขภาพเพมมากขน

วธด�าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง(qua-

si-experimental research) ศกษาสองกลมวดกอน

และหลง(twogroupspre-posttestdesign)

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรคอผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

มอายตงแต60ปขนไปมารบบรการคลนกโรคปอด

อดกนเรอรงและหอบหดผใหญ

กลมตวอยาง คอผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรงมอายตงแต60ปขนไปมารบบรการคลนก

โรคปอดอดกนเรอรงและหอบหดผ ใหญ โรง

พยาบาลระดบทตยภมแหงหนงในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอตงแตปพ.ศ.2558ถงพ.ศ.2559จ�านวน

60คนทมคณสมบตตรงตามเกณฑการคดเขาดงน

1) ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคปอดอดกนเรอรงท

มระดบความรนแรงของโรคอยในระดบ 2และ3

ตามเกณฑของGOLD (2015)ผปวยมอาการคงท

ภายในระยะเวลา1เดอนกอนเขารวมโครงการ2)

มสตสมปชญญะดไมมปญหาดานความจ�าและการ

เรยนรประเมนโดยการใชแบบประเมนสภาพสมอง

เบองตน(MMSE–Thai2002)มคะแนนอยในเกณฑ

ปกตและ3)สามารถสอสารและเขาใจภาษาไทยได

ดตอบแบบสอบถามไดไมมปญหาดานการไดยน

การค�านวณขนาดกล มตวอยางอางอง

การศกษาของAbedietal.(2013)น�าคาเฉลยของ

คะแนนการดแลตนเองและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

มาค�านวณหาคาอทธพล(effectsize)โดยใชสตรของ

Glass(1976)ไดคาอทธพลเทากบ3.03เปดตาราง

ของCohen(1988)โดยก�าหนดคาa =.05และคาอ�านาจการทดสอบ(poweroftest)ทระดบ.80ได

ขนาดกลมตวอยางกลมละ25คนและผวจยค�านง

ถงอตราการออกจากการวจยไดเพมจ�านวนตวอยาง

อกรอยละ20(PolitandHungler,1999)จงไดกลม

ตวอยางเปนกลมละ30คนรวมกลมตวอยางทงสน

จ�านวน60คนผวจยสมเขากลมทดลองและกลม

ควบคมโดยใชวธการสมอยางงาย(simplerandom

sampling) จบฉลากสมแบบไมแทนท ในระหวาง

การศกษา พบวา กล มทดลองและกลมควบคม

ไมสามารถเขารวมกจกรรมไดครบตามก�าหนด

กลมละ 3 คน ดงนนในงานวจยนจงเหลอกลม

ตวอยางทสามารถเกบรวบรวมขอมลไดครบถวน

จ�านวนทงสน54คนเปนกลมทดลอง27คนและ

กลมควบคม27คน

การพทกษสทธของกลมตวอยาง

การวจยในครงนไดรบการรบรองจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะพยาบาล

ศาสตรมหาวทยาลยมหดล (รหสCOANo.IRB-

NS2016/41.0205)ผวจยพทกษสทธกลมตวอยาง

โดยชแจงวตถประสงค ขนตอนการเขารวมวจย

�� 24 ��1.indd 62 20/6/2561 14:00:40


สทธประโยชนในการเขารวมหรอปฏเสธในการ

เขารวมวจยเมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมในการ

วจยใหลงลายมอชอยนยอมเปนลายลกษณอกษร

ในกรณทกลมตวอยางมปญหาหรอความผดปกตท

อาจเกดขนในระหวางการเขารวมวจยกลมตวอยาง

จะไดรบการชวยเหลออยางทนทวงทจากผวจยและ

พยาบาลประจ�าคลนกโรคปอดอดกนเรอรงแตหาก

อาการผดปกตทเกดขนกบกลมตวอยางมอาการเลว

ลงหรออาการรนแรงเพมขนจะรายงานแพทยได

ทราบเพอท�าการวางแผนและใหการรกษาพยาบาล

และหากกลมตวอยางตองการจะออกจากการเขา

รวมการวจยในครงนสามารถถอนตวออกจากการ

วจยไดทกเวลาโดยไมมผลตอการรกษาพยาบาล

ใดๆรวมทงเกบขอมลของกลมตวอยางเปนความ

ลบการวเคราะหและการน�าเสนอขอมลกระท�าใน

ภาพรวมและน�าไปใชประโยชนตามวตถประสงค

ของการวจยเทานน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการคดกรองกลมตวอยาง

ไดแกแบบประเมนสภาพสมองเบองตนฉบบภาษา

ไทย(MMSE–Thai2002)(สถาบนเวชศาสตรผสง

อาย กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข, 2542)

จ�านวน11ขอ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ไดแก แบบสอบถามขอมลสวนบคคลจ�านวน12

ขอประกอบดวยค�าถามเกยวกบเพศ อาย ระดบ

การศกษาสถานภาพสมรสอาชพรายไดเฉลยตอ

เดอน ระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคปอดอดกน

เรอรง โรคประจ�าตวประวตการสบบหร ยารกษา

โรคปอดอดกนเรอรงทไดรบ จ�านวนครงของการ

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลดวยโรคปอดอด

กนเรอรง (ภายในระยะเวลา 1ปทผานมา) และ

ระดบความรนแรงของโรคปอดอดกนเรอรงแบง

ตามระดบความรนแรงของโรคและแบบสอบถาม

พฤตกรรมสขภาพผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

สอบถามเกยวกบการประเมนความถในการปฏบต

พฤตกรรมสขภาพทถกตองและเหมาะสมกบโรค

ปอดอดกนเรอรงซงผวจยขออนญาตและดดแปลง

จากแบบประเมนของนยนาอนทรประสทธ(2544)

และแบบประเมนของกาญจนาใจเยน(2557)โดย

ปรบขอค�าถามใหเหมาะสมกบพฤตกรรมสขภาพ

ของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง ขอค�าถาม 46

ขอประกอบดวย 1)พฤตกรรมดานการสงเสรม

สขภาพ32ขอ2)พฤตกรรมดานการผอนคลาย4ขอ

และ3)พฤตกรรมดานการบรหารการหายใจและ

ออกก�าลงกาย 10ขอ ลกษณะค�าตอบใชมาตรวด

แบบมาตราสวนประมาณคา(Ratingscale)4ระดบ

คะแนนรวมอยในชวง46–184คะแนนคะแนนรวม

สงหมายถงมพฤตกรรมสขภาพทดผวจยใชเกณฑ

ของBest (1977)แบงคะแนนเปน3ระดบไดแก

พฤตกรรมสขภาพอยในระดบไมด(คะแนน46.00-

92.00) พฤตกรรมสขภาพอยในระดบปานกลาง

(คะแนน92.01-138.00)และพฤตกรรมสขภาพอย

ในระดบด(คะแนน138.01-184.00)

ส�าหรบเครองมอทใชในการทดลองเปน

เครองมอทผวจยสรางขนเอง ไดแก โปรแกรมการ

สงเสรมสมรรถนะแหงตนในผสงอายโรคปอดอด

กนเรอรงเปนรปแบบกจกรรมเสรมสรางความเชอ

มนในความสามารถของตนเองของผสงอายโรค

ปอดอดกนเรอรงใหมความมนใจในความสามารถ

ของตนเองทจะปฏบตพฤตกรรมในการดแลสขภาพ

ของตนเองไดอยางถกตองกบโรคปอดอดกนเรอรง

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนใชเวลา8

สปดาหในการปฏบตพฤตกรรมในการดแลสขภาพ

�� 24 ��1.indd 63 20/6/2561 14:00:40


64

ของตนเองเพอใหมพฤตกรรมสขภาพทดสรางขน

ตามกรอบแนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตน

ของBandura(1997)โดยใชแหลงสนบสนน4ดาน

ดงน

1. ประสบการณความส�าเรจของตนเอง

(enactivemasteryexperience)โดยการสงเสรมให

ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไดฝกปฏบตทกษะ

การผอนคลาย การบรหารการหายใจและการ

ออกก�าลงกาย

2.การไดเหนตวแบบหรอประสบการณ

จากผ อน ทประสบความส�า เรจ (v icar ious

experiences) โดยใหผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

ไดเหนตวแบบผ สงอายโรคปอดอดกนเรอรงม

พฤตกรรมสขภาพทด ทเหมาะสมกบโรคผานสอ

วดทศน

3. การพดชกจง (verbal persuasion)

โดยผวจยใหความรและวธปฏบตตวในการสงเสรม

สมรรถนะแหงตนของผ สงอายโรคปอดอดกน

เรอรง โดยใชสอวดทศนใหความรเรอง “มารจก

โรคปอดอดกนเรอรง” รวมกบใหเรยนรผานคมอ

การดแลตนเองของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

พรอมทงใหค�าแนะน�าพดชกจงชแนะมการเสรม

แรง กลาวชมเชย และใหก�าลงใจในการปฏบต

พฤตกรรมสขภาพทถกตองและเหมาะสมและการ

ตดตามเยยมทางโทรศพทเพอใหมความเชอมนใน

สมรรถนะแหงตน

4 . ส ภ า ว ะท า งส ร ร ะ แล ะอ า รมณ

(physiological and affective states) โดยผวจย

ประเมนความพรอมกอนการใหความร และ

การสงเกตตวแบบผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

ผ ว จยพดคยเพอช วยลดความวตกกงวลและ

ความเครยดสอนเทคนคการผอนคลายดวยการ

ฝกการหายใจสงเกตสหนาทาทางประเมนความ

เหนอยกอนท�ากจกรรมพรอมแนะน�าใหผสงอาย

ประเมนการรบรความเหนอยกอนและหลงออก

ก�าลงกายโดยใชmodifiedBorgscale(คณะท�างาน

พฒนาแนวปฏบตทางสาธารณสขโรคปอดอดกน

เรอรง,2553)

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรง ผานการตรวจสอบความ

ตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒทเชยวชาญดาน

โรคปอดอดกนเรอรง จ�านวน 4ทานไดคา CVI

เทากบ1และน�าไปทดลองใชกบผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรงจ�านวน30คนและน�ามาค�านวณหาคา

สมประสทธแอลฟาของครอนบาคไดเทากบ.807

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนใน

ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง ผานการตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒทเชยวชาญ

ดานโรคปอดอดกนเรอรงคนเดมและผทรงคณวฒ

ทเชยวชาญดานเทคนคของสอ จ�านวน 1 ทาน

จากนนน�าเครองมอไปทดลองใชกบผสงอายโรค

ปอดอดกนเรอรงจ�านวน 3 คน กอนน�าไปใชใน

สถานการณจรง

วธการเกบรวบรวมขอมล

ขนเตรยมการ

ผวจยตดตอประสานงานกบหวหนาคลนก

โรคปอดอดกนเรอรงและหอบหดผใหญ เพอยน

หนงสอขอรายชอและจ�านวนผสงอายโรคปอดอด

กนเรอรง จากนนผวจยใหพยาบาลประจ�าหนวย

ตรวจ เปนผขออนญาตผปวยเพอใหผวจยเขาพบ

เชญชวนใหเขารวมโครงการวจย ผ วจยอธบาย

โครงการวจยใหกลมตวอยางไดตดสนใจและลงชอ

ในแบบยนยอมเขารวมวจยโดยสมครใจ

�� 24 ��1.indd 64 20/6/2561 14:00:40


ขนด�าเนนการทดลองและเกบรวบรวม

ขอมล

ผ วจยเตรยมผ ช วยวจยซงเปนพยาบาล

วชาชพ ชวยในการเกบขอมลกลมตวอยาง โดย

ผวจยอธบายวธการใชแบบประเมนประเมนตางๆ

เพอใหเขาใจและปฏบตไปในแนวทางเดยวกน

การเกบรวบรวมขอมลกอนการทดลองผวจยใช

แบบประเมนประเมนสภาพสมองเบองตนฉบบ

ภาษาไทย แบบสอบถามขอมลสวนบคคล และ

แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรง

ในขนด�าเนนการทดลองผวจยด�าเนนการ

ตามโปรแกรมดวยตนเองโดยท�าเปนรายกลมกลม

ละ3-5คนจนครบ30คนเพอปองกนการปนเปอน

ขอมลผวจยเกบขอมลกลมควบคมในวนพฤหสบด

และเกบขอมลกลมทดลองในวนองคาร

กลมควบคม

กลมควบคมไดรบการดแลตามปกตจาก

แพทยและพยาบาลในการมาตรวจตามนดตาม

ปญหาทไดจากการซกประวตเมอมารบการตรวจ

รกษาโดยแพทยและพยาบาลประจ�าการณหองตรวจ

จะเปนผใหความร ค�าแนะน�าตามความเหมาะสม

และการนดหมายมาตรวจครงตอไปและผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงด�าเนนชวตประจ�าวนเชน

เดมทบาน ในสปดาหท 1-7จากนนผวจยนดกลม

ควบคมในสปดาหท 8ประเมนพฤตกรรมสขภาพ

ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง (post test)หลงจาก

นนใหความรเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงและ

พฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมกบผสงอายโดยใชสอ

วดทศนและแจกคมอการดแลตนเองของผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงเชนเดยวกบกลมทดลองไดรบ

กลมทดลอง

สปดาหท 1 กจกรรมสงเสรมการรบร

สมรรถนะแหงตน เรอง “มารจกโรคปอดอดกน

เรอรงและพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในผสง

อายโรคปอดอดกนเรอรง” (ใชเวลาประมาณ 60

นาท)ดงน

กจกรรมสรางสมพนธภาพ เพอใหเกด

ความไววางใจ ประเมนสภาวะทางสรระและ

อารมณ โดยสอนเทคนคการผอนคลายดวยการฝก

การหายใจพรอมกบใหท�าไปพรอมๆกนจากนน

ใหชมวดทศนเรอง“มารจกโรคปอดอดกนเรอรง”

พรอมทงแจกคมอการดแลตนเองของผสงอายโรค

ปอดอดกนเรอรงและแบบบนทกการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพตนเองทบาน รวมถงอธบายวธ

ลงบนทก จากนนใหชมวดทศนตวแบบผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงกบการมพฤตกรรมสขภาพ

ทดตอนท 1น�าเสนอขอมลพฤตกรรมสขภาพใน

อดตและพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของตว

แบบสญลกษณผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงทได

ปรบเปลยนใหมพฤตกรรมสขภาพทด และเปด

โอกาสใหพดคยแลกเปลยนประสบการณเกยวกบ

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพกบสมาชกในกลม

ผวจยใชค�าพดชกจงและโนมนาวใจพรอมทงชให

เหนประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการสง

เสรมสขภาพทเหมาะสมกระตนและชกจงใหฝก

ปฏบตอยางตอเนองทบานพรอมลงบนทกในแบบ

บนทกการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพและเปด

โอกาสใหซกถามในสวนทยงไมเขาใจ ใหความร

เพมเตม และกลาวชมเชยเพอเปนการเสรมก�าลง

ใจเมอกลมทดลองสามารถตอบค�าถามไดอยางถก

ตองและใหก�าลงใจในการฝกปฏบตจากนนใหกลม

ทดลองไดฝกปฏบตการพนยาทถกตองดวยตนเอง

�� 24 ��1.indd 65 20/6/2561 14:00:40


66

สปดาหท 2 กจกรรมสงเสรมการรบร

สมรรถนะแหงตน เรองพฤตกรรมดานการผอน

คลายพฤตกรรมดานการบรหารการหายใจและออก

ก�าลงกาย(ใชเวลาประมาณ60นาท)ดงน

ผ วจยกลาวทกทาย ใหกลมทดลองผอน

คลายดวยการฝกการหายใจประเมนความเหนอย

กอนท�ากจกรรมโดยใชmodifiedBorgscaleจากนน

ใหชมวดทศนตวแบบผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

กบการมพฤตกรรมสขภาพทด ตอนท 2น�าเสนอ

ขอมลพฤตกรรมดานการผอนคลายพฤตกรรม

ดานการบรหารการหายใจและออกก�าลงกายของ

ตวแบบสญลกษณผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

ทไดปรบเปลยนใหมพฤตกรรมสขภาพทด และ

เปดโอกาสใหพดคย แลกเปลยนประสบการณ

เกยวกบพฤตกรรมดานการผอนคลายพฤตกรรม

ดานการบรหารการหายใจและออกก�าลงกาย

กบสมาชกในกลม และใหฝกปฏบตกจกรรมไป

พรอมๆกน แนะน�าใหกลมทดลองประเมนการ

รบรความเหนอยกอนและหลงออกก�าลงกาย โดย

ใชmodifiedBorg scaleผวจยใชค�าพดชกจงและ

โนมนาวใจพรอมทงชใหเหนประโยชนของการ

ปฏบตพฤตกรรมกระตนและชกจงใหกลมทดลอง

ไดฝกปฏบตอยางตอเนองทบานและเปดโอกาส

ใหซกถามในสวนทยงไมเขาใจ ใหความรเพมเตม

และกลาวชมเชยเพอเปนการเสรมก�าลงใจเมอกลม

ทดลองสามารถตอบค�าถามไดอยางถกตองและ

ใหก�าลงใจในการฝกปฏบต

สปดาหท 3, 5 และ 7 กจกรรมตดตาม

เยยมทางโทรศพท เพอสงเสรมสมรรถนะแหงตน

เปนรายบคคลกระตนและชกจงใหฝกปฏบตอยาง

ตอเนองทบานพรอมลงบนทกในแบบบนทกการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ และกลาวชมเชย

เพอเปนการเสรมแรงเมอสามารถปฏบตไดอยางถก

ตองและตอเนองและใหก�าลงใจในการฝกปฏบต

โทรตดตามเยยมทางโทรศพท จ�านวน3ครงของ

สปดาหท3,5และ7จะโทร1ครงตอสปดาหใน

การโทรแตละครงใชเวลาประมาณ5-10นาท

สปดาหท 4 และ 6 กลมทดลองปฏบต

พฤตกรรมดวยตนเองทบานหากมปญหาเกดขน

ในระหวางการวจยหรอตองการขอมลเพมเตม

สามารถตดตอสอบถามผ วจยทางโทรศพทได

ตลอดเวลา

สปดาหท 8 ผ วจยประเมนพฤตกรรม

สขภาพผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง (post test)

หลงจากใหโปรแกรมครบถวน

การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

โดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics)

ไดแก การแจกแจงความถ คาเฉลย รอยละ และ

สวนเบยงเบนมาตรฐานวเคราะหความแตกตางคา

เฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพผสง

อายโรคปอดอดกนเรอรงกอนและหลงการทดลอง

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถต

Non-parametricแบบMann-WhitneyUtestและ

เปรยบเทยบคะแนนเฉลยโดยรวมของพฤตกรรม

สขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงของกลม

ทดลองและกลมควบคมกอนและหลงการทดลอง

โดยใชสถตPairedt-test

ผลการวจย 1. ลกษณะขอมลสวนบคคลของกล ม

ตวอยางพบวา กลมตวอยางทงสองกลมมขอมล

ใกลเคยงกนหลายดาน ดานเพศ สวนใหญเปน

เพศชาย คดเปนรอยละ74.07ส�าหรบอายพบวา

�� 24 ��1.indd 66 20/6/2561 14:00:40


สวนใหญอายอยในชวง 60-69ป ในกลมทดลอง

คดเปนรอยละ40.74(M =70.96,SD=7.07)กลมควบคมคดเปนรอยละ44.44 (M =71.70,SD=7.09) ระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคปอดอดกน

เรอรงสวนใหญอยในชวง1-10ปคดเปนรอยละ

85.19สวนใหญมประวตการสบบหร คดเปนรอย

ละ 70.37 และสวนใหญเลกสบบหรแลว ภายใน

ระยะเวลา1ปทผานมาพบวาสวนใหญไมไดนอน

พกรกษาในโรงพยาบาลดวยโรคปอดอดกนเรอรง

โดยพบวาขอมลสวนบคคลทงสองกลมไมมความ

แตกตางกน(p>.05)

2. ขอมลพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงพบวากลมควบคมมคะแนน

เฉลยพฤตกรรมสขภาพโดยรวมกอนและหลงการ

ทดลองไมแตกตางกน(p>.001)สวนกลมทดลอง

มคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพโดยรวมกอนและ

หลงการทดลองแตกตางกน(p<.001)ดงแสดงใน

ตารางท1

ตารางท1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยโดยรวมของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

ของกลมทดลองและกลมควบคมกอนและหลงการทดลองโดยใชสถตPairedt-test

3.ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะ

แหงตนตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรงสมมตฐานการวจยไดรบการสนบสนน

กลาวคอผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทไดรบ

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนมคะแนน

พฤตกรรมสขภาพสงกวากล มทไดรบการดแล

ตามปกตพบวากอนการทดลองผสงอายโรคปอด

วเคราะหขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง โดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) ไดแก การแจกแจงความถ คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหความแตกตางคาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง กอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถต Non-parametric แบบ Mann-Whitney U test และเปรยบเทยบคะแนนเฉลยโดยรวมของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงของกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง โดยใชสถต Paired t-test

ผลการวจย

1. ลกษณะขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง พบวา กลมตวอยางทงสองกลมมขอมลใกลเคยงกนหลายดาน ดานเพศ สวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 74.07 ส าหรบอาย พบวาสวนใหญอายอยในชวง 60-69 ป ในกลมทดลองคดเปนรอยละ 40.74 ( X = 70.96, SD= 7.07) กลมควบคม คดเปนรอยละ 44.44 ( X = 71.70, SD= 7.09) ระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคปอดอดกนเรอรง สวนใหญอยในชวง 1-10 ป คดเปนรอยละ 85.19 สวนใหญมประวตการสบบหร คดเปนรอยละ 70.37 และสวนใหญเลกสบบหรแลว ภายในระยะเวลา 1 ปทผานมา พบวาสวนใหญไมไดนอนพกรกษาในโรงพยาบาลดวยโรคปอดอดกนเรอรง โดยพบวาขอมลสวนบคคลทงสองกลมไมมความแตกตางกน (p> .05)

2. ขอมลพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง พบวากลมควบคมมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพโดยรวมกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกน (p> .001) สวนกลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพโดยรวมกอนและหลงการทดลองแตกตางกน (p< .001) ดงแสดงในตารางท1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยโดยรวมของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงของกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง โดยใชสถต Paired t-test

คะแนนพฤตกรรมสขภาพ

กอนการทดลอง (n=27) หลงการทดลอง (n=27) t p-value S.D. แปลผล S.D. แปลผล กลมควบคม 137.67 4.74 ปานกลาง 137.78 4.73 ปานกลาง -.462 .648 กลมทดลอง 137.74 7.26 ปานกลาง 175.59 3.35 ด -22.284 <.001

3. ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรง สมมตฐานการวจยไดรบการสนบสนน กลาวคอ ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนมคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวากลมทไดรบการดแลตามปกต พบวากอนการทดลอง ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงทงสองกลมมคาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพไมแตกตางกน (Z= -.416, p= .677) สวนหลงการทดลอง พบวา ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทดลองม

อดกนเรอรงทงสองกลมมคาเฉลยอนดบทของ

คะแนนพฤตกรรมสขภาพไมแตกตางกน(Z=-.416,

p=.677)สวนหลงการทดลองพบวาผสงอายโรค

ปอดอดกนเรอรงกลมทดลองมคาเฉลยอนดบทของ

คะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวาผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรงกลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต

(Z=-6.315,p<.001)ดงแสดงในตารางท2

�� 24 ��1.indd 67 20/6/2561 14:00:40


68

ตารางท2 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรง กอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถต

Mann-WhitneyUtest

อภปรายผลการวจย ผลการวจยพบวาผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรงกลมทไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะ

แหงตนมคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวากลมท

ไดรบการดแลตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถต

(p< .001) แสดงใหเหนวาโปรแกรมการสงเสรม

สมรรถนะแหงตนมผลตอพฤตกรรมสขภาพ

ในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง สอดคลองกบ

ทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตนของ Bandura

(1997) โดยโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะ

แหงตนทสรางขน ใชแหลงสนบสนน 4 ดาน

ประกอบดวยประสบการณความส�าเรจของตนเอง

(enactivemasteryexperience)การไดเหนตวแบบ

หรอประสบการณจากผอนทประสบความส�าเรจ

(vicarious experiences) การพดชกจง (verbal

persuasion) และสภาวะทางสรระและอารมณ

(physiological and affective states) จงท�าใหการ

รบรสมรรถนะแหงตนสงขนและพฤตกรรมสขภาพ

ดขน

การวจยครงนผวจยไดสงเสรมใหผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงไดมประสบการณความส�าเรจ

ของตนเองโดยฝกปฏบตทกษะการผอนคลายดวย

คาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวาผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมควบคม อยางมนยส าคญทางสถต (Z= -6.315, p< .001) ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยอนดบทของคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง กอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถต Mann-Whitney U test

พฤตกรรมสขภาพ

กลมควบคม (n=27) กลมทดลอง (n=27) Z p-value ± SD Mean

Rank Sum of Rank

± SD Mean Rank

Sum of Rank

กอนการทดลอง 137.67±4.74 26.61 718.50 137.74±7.26 28.38 766.50 -.416 .677 หลงการทดลอง 137.78±4.73 14.00 378.00 175.59±3.35 41.00 1107.00 -6.315 < .001

อภปรายผลการวจย

ผลการวจยพบวา ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลมทไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนมคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวากลมทไดรบการดแลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถต (p< .001) แสดงใหเหนวาโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนมผลตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง สอดคลองกบทฤษฎการรบรสมรรถนะแหงตนของ Bandura (1997) โดยโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนทสรางขน ใชแหลงสนบสนน 4 ดาน ประกอบดวย ประสบการณความส าเรจของตนเอง (enactive mastery experience) การไดเหนตวแบบหรอประสบการณจากผ อน ทประสบความส าเรจ (vicarious experiences) การพดชกจง (verbal persuasion) และสภาวะทางสรระและอารมณ (physiological and affective states) จงท าใหการรบรสมรรถนะแหงตนสงขนและพฤตกรรมสขภาพดขน

การวจยครงนผวจยไดสงเสรมใหผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไดมประสบการณความส าเรจของตนเอง โดยฝกปฏบตทกษะการผอนคลายดวยการบรหารการหายใจ ฝกออกก าลงกายโดยเรมจากรปแบบทงายตามโปรแกรมการบรหารกลามเนอรวมกบการบรหารการหายใจ และใหผสงอายบนทกในแบบบนทกการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เพอใหเกดความเชอมนในความสามารถของตนเองจากการเหนการมพฤตกรรมเพมขนของตนเองอยางตอเนอง ผสงอายปฏบตพฤตกรรมจนส าเรจและปฏบตอยางสม าเสมอเปนประจ าทกวน ท าใหมความมนใจ และรบรในความสามารถของตนเองสงขนในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ นอกจากนผวจยไดจดใหผสงอายไดเหนตวแบบทมพฤตกรรมสขภาพทด ทเหมาะสมกบโรคผานสอวดทศน จงเกดการประเมนคาความสามารถของตนเองจากการเปรยบเทยบกบความส าเรจของผอนทมลกษณะคลายคลงกน มการฝกฝนตนเองในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพจนสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไปในทางทดได และผวจยไดพดชกจง ใหค าแนะน า ชแนะในผสงอายทมพฤตกรรมสขภาพทไมดใหปรบเปลยนพฤตกรรม รวมกบการใหก าลงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทถกตองและเหมาะสม มการเสรมแรง กลาวชมเชยในผสงอายทมพฤตกรรมสขภาพทด

การบรหารการหายใจ ฝกออกก�าลงกายโดยเรม

จากรปแบบทงายตามโปรแกรมการบรหารกลาม

เนอรวมกบการบรหารการหายใจและใหผสงอาย

บนทกในแบบบนทกการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพ เพอใหเกดความเชอมนในความสามารถ

ของตนเองจากการเหนการมพฤตกรรมเพมขน

ของตนเองอยางตอเนองผสงอายปฏบตพฤตกรรม

จนส�าเรจและปฏบตอยางสม�าเสมอเปนประจ�า

ทกวนท�าใหมความมนใจและรบรในความสามารถ

ของตนเองสงขนในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

นอกจากนผวจยไดจดใหผสงอายไดเหนตวแบบท

มพฤตกรรมสขภาพทดทเหมาะสมกบโรคผานสอ

วดทศน จงเกดการประเมนคาความสามารถของ

ตนเองจากการเปรยบเทยบกบความส�าเรจของผอน

ทมลกษณะคลายคลงกนมการฝกฝนตนเองในการ

ปฏบตพฤตกรรมสขภาพจนสามารถปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพไปในทางทดไดและผวจยไดพด

ชกจงใหค�าแนะน�าชแนะในผสงอายทมพฤตกรรม

สขภาพทไมดใหปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบการ

ใหก�าลงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทถกตอง

และเหมาะสมมการเสรมแรงกลาวชมเชยในผสง

อายทมพฤตกรรมสขภาพทด

�� 24 ��1.indd 68 20/6/2561 14:00:41


นอกจากการประสบการณความส�าเรจและ

การเหนตวแบบการจดใหแลกเปลยนประสบการณ

การเจบปวยรวมกนน�าค�าแนะน�าก�าลงใจจากคน

อนมาพจารณาความสามารถของตนเอง ชวยเพม

ความเชอมนท�าใหมการรบรสมรรถนะตนเองสง

ขนทจะกระท�าพฤตกรรมนนใหส�าเรจ (Bandura,

1997)นอกจากนการใหความรเกยวกบโรคปอด

อดกนเรอรง เพอใหผ สงอายมความรและเขาใจ

โรคทเผชญมากขน คลายความวตกกงวล กชวย

สงเสรมใหมการรบร สมรรถนะแหงตนไดดยง

ขน การแจกคมอการดแลตนเองของผสงอายโรค

ปอดอดกนเรอรงชวยใหผสงอายสามารถทบทวน

กจกรรมทควรปฏบตเมอลมหรอไมมนใจในความ

ถกตองในการปฏบตกจกรรมได และการตดตาม

เยยมทางโทรศพทยงเปนการสนบสนนทางดาน

จตใจเปนการกระตนเตอนและใหค�าแนะน�าในการ

ปฏบตพฤตกรรมสขภาพมากยงขนสวนสภาวะทาง

สรระและอารมณนนผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

ไดบรหารการหายใจเพอผอนคลายท�าใหรสกผอน

คลายและลดอาการเหนอยหอบผสงอายไดประเมน

ความเหนอยกอนและหลงออกก�าลงกาย โดยใช

modifiedBorgscaleชวยใหมความมนใจทจะออก

ก�าลงกาย เมอผสงอายไมเหนอยจงมความมนใจ

วาสามารถออกก�าลงกายไดส�าเรจและออกก�าลง

กายจนส�าเรจในทสดจะเหนไดวาการทผสงอายม

สภาวะรางกายแขงแรง ผอนคลายความตงเครยด

ท�าใหผสงอายมความพรอมในการเรยนรสงผลให

ผสงอายมการรบรสมรรถนะแหงตนดขนและเกด

ความมนใจมากขนในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

ทเหมาะสม(Bandura,1997)

ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษา

ของAbedi et al. (2013)ทพบวาภายหลงไดรบ

โปรแกรมการรบรความสามารถของตนเองผปวย

มการรบรความสามารถของตนเองเพมขน และ

มพฤตกรรมการดแลตนเองสงขนสอดคลองกบ

การศกษาของจนทรา ชยสขโกศล (2552)พบวา

กลมทไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหง

ตนและการสนบสนนทางสงคมมพฤตกรรมการ

ออกก�าลงกายสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรมและ

ยงสอดคลองกบการศกษาของทปภาพดปาและ

คณะ (2553) พบวากล มทไดรบโปรแกรมการ

สงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนน

ทางสงคมมความสามารถในการท�าหนาทของ

รางกายสงขนและอาการหายใจล�าบากลดลง

นอกจากนการทผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรงกล มทดลองไดรบโปรแกรมการสงเสรม

สมรรถนะแหงตนท�าใหมความเชอมนในความ

สามารถของตนเองสงผลใหมคะแนนพฤตกรรม

สขภาพสงกวาผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลม

ควบคม ทงนอาจเนองมาจากผสงอายโรคปอดอด

กนเรอรงสวนใหญมระดบความรนแรงของโรค

ปอดอดกนเรอรงในระดบท2มอาการหอบเหนอย

เลกนอย มอาการก�าเรบไมรนแรง แตยงสามารถ

ปฏบตกจกรรมตางๆ ตามทผ วจยจดโปรแกรม

ขนมาได และผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงมอาย

อยในชวงอาย 60-69ป ซงเปนวยสงอายตอนตน

สขภาพทวไปยงแขงแรงสามารถชวยเหลอตนเอง

และปฏบตกจกรรมตางๆได(วไลวรรณทองเจรญ,

2554)อกทงผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงสวนใหญ

มคสมรสอาจไดรบการสนบสนนจากครอบครว

ในการดแลพฤตกรรมสขภาพดวยการพดชกจง

ชมเชย(กาญจนาใจเยน,2557)นอกจากนผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรงเคยมประวตการสบบหรและ

ปจจบนเลกสบบหรแลว แสดงใหเหนวาผสงอาย

�� 24 ��1.indd 69 20/6/2561 14:00:41


70

โรคปอดอดกนเรอรงมความตระหนกและเอาใจ

ใสในการดแลสขภาพของตนเองหลกเลยงสงท

เปนอนตรายตอสขภาพและสามารถเลกสบบหร

ไดส�าเรจ(จฑามาศชนชม,ตลนาฒทวนธง,ภชงค

ชนชม,ลาวลยสมบรณ, และออฤทยธนะค�ามา,

2558) จงท�าใหผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงกลม

ทดลองมความเชอมนในความสามารถของตนเอง

มากขนและมพฤตกรรมสขภาพดขน

จะ เหนได ว า โปรแกรมการส ง เสรม

สมรรถนะแหงตนทสรางขนจากแหลงสนบสนน

4ดานของBanduraท�าใหผสงอายโรคปอดอดกน

เรอรงมความเชอมนในความสามารถของตนเอง

และปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดขน

ขอเสนอแนะ ควรมการน� า โปรแกรมการส ง เสรม

สมรรถนะแหงตนไปใชกบผสงอายโรคปอดอด

กนเรอรงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลชวง

ของการเตรยมวางแผนจ�าหนายผ ปวย โดยควร

จดอบรมพยาบาลใหมความร ความเขาใจเกยวกบ

โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตน เพอให

น�าไปปฏบตไดอยางมประสทธภาพตอไปนอกจาก

นควรมการศกษาระยะยาวเพอศกษาความยงยนผล

ของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอ

พฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง

เอกสารอางองกญจนาภวลย,นงนชโอบะ,สมบรณตนสภสวส

ดกล, และทวศกด ศรพรไพบลย. (2555).

ปจจยคดสรรท รวมท�านายคณภาพชวต

ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง.วารสารการ

พยาบาลและสขภาพ,6(2),12-24.

กาญจนา ใจเยน. (2557).ปจจยคดสรรทสมพนธ

กบพฤตกรรมสขภาพของผ ปวยมสลม

โรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดน ใต

(วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต ) .

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

คณะท�างานพฒนาแนวปฏบตทางสาธารณสข

โรคปอดอดกนเรอรง.(2553).แนวปฏบต

ทางสาธารณสขโรคปอดอดกนเรอรง.

พ.ศ.2553.กรงเทพฯ:ส�านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต(สปสช.).

จนทราชยสขโกศล.(2552).ผลของโปรแกรมการ

ส ง เสรมสมรรถนะแห งตนและการ

สนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรมการ

ออกก�าลงกายในผสงอายโรคปอดอดกน

(วทยานพนธ ป รญญามหาบณฑต ) .

มหาวทยาลยเชยงใหม,เชยงใหม.

ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ (2552). ปญหาทางจต

สงคมในผ ปวยโรคหวใจและปอด และ

การพยาบาล. วารสารพยาบาลศาสตร,

27(2),22–31.

ทปภาพดปา,ศรรตนปานอทย,และดวงฤดลาศขะ.

(2553). ผลของโปรแกรมการสงเสรม

สมรรถนะแหงตนและการสนบสนน

ทางสงคมในการออกก�าลงกายตอความ

สามารถในการท�าหนาทของรางกายและ

อาการหายใจล�าบากในผสงอายโรคปอด

อดกนเรอรง.พยาบาลสาร, 37(1),152-164.

เทพทวย มลวงษ. (2555). พฤตกรรมสงเสรม

สขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง.

วารสารการพยาบาลและสขภาพ, 6(1),

75-83.

นยนาอนทรประสทธ. (2544).ผลของโปรแกรม

�� 24 ��1.indd 70 20/6/2561 14:00:41


ก า ร พ ฒ น า ส ม ร ร ถ น ะ ใ น ต น เ อ ง ต อ

พฤตกรรมการดแลสขภาพของผ ป วย

โรคปอดอดกนเรอรง (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต).มหาวทยาลยเชยงใหม ,

เชยงใหม.

ระบบสถตทางการทะเบยน. (2558). จ�านวน

ประชากรแยกรายอายทวประเทศ. เขาถง

เม อ 1 มนาคม 2559 , สบค นจาก

http://www.stat.dopa.go.th/

สถาบนเวชศาสตร ผ สงอาย กรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข. (2542). แบบ

ทดสอบสภาพสมองเสอมเบองตนฉบบ

ภาษาไทย (MMSE-Thai) 2002. นนทบร:

กระทรวงสาธารณสข.

ส�านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ

กระทรวงสาธารณสข. (2557).รายงาน

ภาวะโรคและการบาดเจบของประชากร

ไทย พ.ศ. 2554.นนทบร:บรษทเดอะกราฟโก

ซสเตมสจ�ากด.

อรณวรรณ วงษเดม, และสภาภรณ ดวงแพง.

(2557). ปจจยทมอทธพลตอสมรรถนะ

การปฏบตกจกรรมในผปวยโรคปอดอดกน

เรอรง. ไทยเภสชศาสตรและวทยาการ

สขภาพ, 9(3),120-128.

อษา วรรณมวง, และอรสาพนธภกด. (2555).

ความสมพนธ ระหว างการรบร ความ

ตองการการดแลตนเองความสามารถใน

การดแลตนเอง แรงสนบสนนทางสงคม

กบการก�าเรบของผ ปวยโรคปอดอดกน

เรอรง.Graduate Research Conference, 5,

727-735.

Abedi,H., Salimi, S. J., Feizi,A.,&Safari, S.

(2013).Effectofself-efficacyenhancement

programonself-carebehaviorsinchronic

obstructive pulmonary disease. Iranian

Journal of Nursing and Midwifery

Research,18(5),421-424.

Andenæs, R., Bentsen, S. B., Hvinden, K.,

Fagermoen,M.S.,&Lerdal,A.(2014).

Therelationshipsofself-efficacy,physical

activity,andpaidwork tohealth-related

qualityoflifeamongpatientswithchronic

obstructive pulmonary disease (COPD).

Journal of Multidisciplinary Healthcare, 7,

239-247.doi:10.2147/JMDH.S62476

Bandura,A.(1997).Self-efficacy: The Exercise of

Control. NewYork:W.H.Freeman and

Company.

Best, J.W. (1977). Research in Education

(3rded.).NewJersey:PrenticehallInc.

Borg,G.(1982).Psychophysicalbasesofperceived

exertion.Medicine and Science in Sports

and Exercise, 14(5),377-381.

Gardner, D. D., & Wilkin, R. L. (2010).

Cardiopulmonary symptoms. In R. L.

Wilkins,J.R.Dexter,&A.J.Albert(Eds.),

Clinic Assessment in Respiratory Care

(6thed.)(pp.33-49).St.Louis:Mosby.

Global Initiative forChronicObstructiveLung

Disease(GOLD).(2015).Global strategy

for the diagnosis management and

prevention of chronic obstructive pulmonary

disease:Update2015.RetrievedFebruary

2,2015,fromhttp://www.goldcopd.org

�� 24 ��1.indd 71 20/6/2561 14:00:41


72

การพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนต�าบลหนเหลกไฟ

อ�าเภอคเมองจงหวดบรรมย

ชนวฒน อนพนธ, ส.ม.1

ศรนาถ ตงศร, Ph.D.2

ชนตถา พลอยเลอมแสง, Ph.D.3

บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการโดยใชกระบวนการด�าเนนงานแบบมสวนรวมเพอพฒนา

ระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนต�าบลหนเหลกไฟอ�าเภอคเมองจงหวดบรรมยกลม

ตวอยางไดแกผมสวนรวมในการพฒนา40คนประกอบดวยผน�าชมชนผดแลคนพการทางการเคลอนไหว

บคลากรภาครฐอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานและกลมทไดรบผลจากการพฒนา116คนประกอบ

ดวยคนพการทางการเคลอนไหวและผดแล เกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามและแบบสมภาษณ

วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชpairedt-testวเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยการวเคราะหเนอหา

ผลการวจยพบวากระบวนการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวม

ของชมชนประกอบดวย6ขนตอนไดแก1)ศกษาขอมลบรบทของพนท2)จดประชมวางแผนเชงปฏบต

การ3)ก�าหนดแผนงาน4)ปฏบตตามแผน5)การตดตามประเมนผลและ6)การสรปผลกระบวนการดง

กลาวสงผลใหคนพการทางการเคลอนไหวมพฤตกรรมการดแลสขภาพดขนอยางมนยส�าคญทางสถตสวน

ผดแลมวธการปฏบตตวตอคนพการทดขนและมเจตคตตอความพการและคนพการดขนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทงคนพการและผดแลมความพงพอใจตอระบบในภาพรวมระดบมากทสดและเกดกจกรรมท

เหมาะสมในการดแลคนพการ

ปจจยแหงความส�าเรจในครงนคอการมสวนรวมในการด�าเนนงานจากผน�าชมชนชมชนองคกร

ปกครองสวนทองถนและองคกรภาครฐ เกดการเรยนรรวมกนสงผลใหเกดการเปลยนแปลงวธการดแล

คนพการรวมทงการเปลยนแปลงทตวคนพการและผดแลเกดแนวทางปฏบตทเหมาะสมกบพนทโดยยด

หลกการท�างานรวมกนเปนภาคเครอขายอยางมดลภาพเพอชวยเหลอและดแลคนพการในชมชนทางการ

เคลอนไหวอยางมประสทธภาพ

ค�าส�าคญ:ระบบการดแลคนพการ;การมสวนรวมของชมชน;คนพการทางการเคลอนไหว

1นสตปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑตคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม

2ผชวยศาสตราจารยคณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม

3ผชวยศาสตราจารยคณะเภสชศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม

�� 24 ��1.indd 72 20/6/2561 14:00:41


TheDevelopmentoftheCommunity-basedRehabilitationProgram

forpersonswithphysicaldisabilitiesinHinLekFaiSubdistrict,

KumeungDistrict,BuriramProvince

Chinnawat Anupan, M.P.H.1

Sirinart Tongsiri, Ph.D.2

Chanuttha Ploylearmsang, Ph.D.3

Abstract Thisstudyappliedanactionresearchaiming todevelop thecommunity-basedrehabilitation

(CBR)programforpersonswithphysicaldisabilitiesinHinLekFaiSubdistrict,KumeungDistrict,Buri-

ramProvince.TheAppreciation-Influence-Control(AIC)modelwasappliedinagroupof40persons

consistingofcommunityleaders,healthprofessionals,careprovidersandatargetgroupof116persons

withphysicaldisabilitiesandtheircaregivers.Datawerecollectedfromquestionnairesandinterviews.

Thequantitativedatawereanalyzedbypairedt-test.Thecontentanalysiswasusedforthequalitative

data.

TheresultsshowedthattheprocessesoftheCBRprogramforpersonswithphysicaldisabilities

consistsofsixelements:1)communitycontextanalysis,2)participatorymeeting3)programplanning4)

implementation5)Evaluation6)Conclusions.TheeffectsoftheCBRprogramonpersonswithdis-

abilitiesandcaregivers;personswithdisabilitiesshowedthesignificantimprovementoftheirhealth

behaviors;caregiversshowedtheincreaseoftheirskillsforpersonswithdisabilitiesandtheirattitude

towarddisabilitiessignificantlyimproved.Bothpersonswithdisabilitiesandcaregiversweresatisfied

onthiscareplanatthehighestlevel.

Keysuccessfactorsoftheprogramweretheparticipationamongthenetworkofcommunity

leaders,communitymembersandgovernmentorganizations.Thecommunityhadlearnedandcontrib-

utedtotheimplementationofallstages.Changescouldbeidentifiedinthecontinuityofcareprocesses

andattheindividualsbothpersonswithdisabilitiesandtheircaregiver.Themultidisciplinaryapproach

andteam-workingareessentialtoeffectivecommunity-basedrehabilitationprogramforpersonswith

physicaldisabilities.

Keywords:community-basedrehabilitation,communityparticipation,personswithphysicaldisabilities

1MasterofPublicHealthCandidate,FacultyofPublicHealth,MahasarakhamUniversity2AssistantProfessor,FacultyofMedicine,MahasarakhamUniversity3AssistantProfessor,FacultyofPharmacy,MahasarakhamUniversity

�� 24 ��1.indd 73 20/6/2561 14:00:41


74

บทน�า คนพการมอย ประมาณรอยละ 10 ของ

ประชากรโลกหรอ700ลานคนในจ�านวนนรอยละ

80 มขอจ�ากดในการเขาถงบรการพนฐานดาน

สขภาพและการฟนฟสมรรถภาพ (WorldReport

onDisability,2011)องคการสหประชาชาตก�าหนด

แนวทางการฟนฟสมรรถภาพคนพการขน4ดาน

คอดานการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยทางการ

ศกษาทางสงคมและทางอาชพโดยอาศยการมสวน

รวมของทกภาคสวนในสงคมเพอเสรมสรางความ

กาวหนา สทธความยตธรรมและความเสมอภาค

ส�าหรบคนพการ และองคการอนามยโลกไดเรม

แนวคดเกยวกบการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดย

ชมชนเปนฐาน(CommunityBasedRehabilitation

[CBR]) ขนในพ.ศ. 2537 โดยเปลยนแนวคดจาก

วธการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยสถาบนเปน

ฐาน (InstitutionalBasedRehabilitation [IBR])

และแบบแผนทางการแพทย (Medical model)

ทเนนบทบาทของผเชยวชาญหรอนกวชาชพอย

เหนอการตดสนใจของคนพการทอยในฐานะของ

ผรบบรการหรอคนไขเปนแนวคดแบบแผนเชง

สงคม (Socialmodel) โดยค�านงถงสทธมนษยชน

และการสรางชมชนทรวมรบผดชอบตอคนทก

คนในชมชนซงแนวคดCBRนจะเนนการมสวน

รวมของคนพการครอบครวของคนพการและ

สมาชกในชมชน(WHO,2004)

ส�าหรบประเทศไทยในพ.ศ. 2555 มคน

พการประมาณ 1.5ลานคนหรอรอยละ 2.2 ของ

ประชากรทงประเทศภาคตะวนออกเฉยงเหนอม

อตรารอยละของคนพการสงกวาภาคอนคดเปน

รอยละ2.8และพบความพการทางการเคลอนไหว

มากทสด รอยละ49.5 (ส�านกงานสถตแหงชาต,

2555) ส�าหรบการฟนฟสมรรถภาพคนพการใน

ประเทศไทยไดปฏบตตาม “อนสญญาวาดวยสทธ

คนพการ”(ConventionontheRightsofPersons

withDisabilities ;CRPD)และมกฎหมายทเปน

ประโยชนตอคนพการไดแกพระราชบญญตสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการพ.ศ. 2550

เพอใหคนพการไดรบสทธประโยชนตางๆ ทพงได

ตามสทธมนษยชนและมศกดศรความเปนมนษยได

รบการปฏบตเชนเดยวกบคนอน(ส�านกงานสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต, 2550)

และกรอบแผนพฒนาคณภาพชวตคนพการฉบบ

ท 4 (พ.ศ. 2555-2559) ไดก�าหนดวสยทศน คอ

คนพการด�ารงชวตอสระรวมกบทกคนในสงคม

อยางมความสขสามารถเขาถงสทธอยางเสมอภาค

และเทาเทยมกนและในแผนนไดก�าหนดเปาหมาย

การน�านโยบายสการปฏบต ในเรองการสนบสนน

การด�าเนนงานองคกรดานคนพการ ขององคกร

ปกครองสวนทองถน นอกจากนยงได มการ

ก�าหนดใหส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช.) สนบสนนการพฒนาระบบบรการการ

ฟนฟสมรรถภาพคนพการในหนวยบรการทงภาค

รฐและเอกชนและฟนฟสมรรถภาพคนพการใน

ชมชน ซงกนาจะเออตอการดแลสขภาพคนพการ

ในระดบชมชน

อยางไรกตามจากการรายงานสถานการณ

คนพการป 2555 ยงพบวา 1) คนพการยงขาด

โอกาสเขารวมประชมแกไขปญหาทเกดขนใน

ชมชนรวมถงการเขารวมเวทประชาคมทจดโดย

องคกรปกครองสวนทองถน 2) คนพการและ

ครอบครวตองการการชวยเหลอจากรฐโดยตองการ

เงนสนบสนนมงานมรายไดท�าทบานและพยาบาล

มาเยยมและดแลทบานเมอจ�าเปน3) คนพการ

�� 24 ��1.indd 74 20/6/2561 14:00:41


อายตงแต 5 ปขนไป รอยละ 22.4 ไมไดรบการ

ศกษา4)คนพการวยแรงงานรอยละ40ไมมงานท�า

(ส�านกงานสถตแหงชาต,2555)

จงหวดบรรมย มคนพการทจดทะเบยน

แลวจ�านวน 53,047 คน มคนพการทางการ

เคลอนไหวหรอทางรางกายจ�านวน 28,794 คน

รอยละ 54.28การส�ารวจขอมลคนพการในต�าบล

หนเหลกไฟ ในป พ.ศ.2558 พบวา มคนพการ

ทงหมดจ�านวน 101 คน (รอยละ 2.49) พบคน

พการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกายมาก

ทสดจ�านวน58คน(รอยละ57.43)(โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลหนเหลกไฟ,2558)จากการ

สอบถามขอมลเชงลกผทมสวนเกยวของในการ

ดแลคนพการต�าบลหนเหลกไฟพบวาสาเหตท

ท�าใหระบบการดแลคนพการต�าบลหนเหลกไฟ

อ�าเภอคเมองจงหวดบรรมยไมบรรลตามเปาหมาย

และไมตอเนองท�าใหคนพการไมไดรบการดแล

อยางถกตองเหมาะสมไดแก1)โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลไดใหการชวยเหลอคอใหการรกษา

พยาบาลตามปญหาทพบและตดตามเยยมคนพการ

ปละสองครง2)ผน�าชมชนอาสาสมครสาธารณสข

ในหมบานกจกรรมทด�าเนนการคอส�ารวจขอมล

สงรายชอคนพการใหเทศบาล เพอรบเบยความ

พการ3)ผดแล/ครอบครวใหการดแลตามสภาพการ

พงพาของคนพการ4)องคกรปกครองสวนทองถน

ไมทราบระบบบรการทคนพการในเขตรบผดชอบ

ควรจะไดรบในแตละดานตามพระราชบญญตฟนฟ

สมรรถภาพคนพการและชมชนขาดความรวมมอ

ในการจดการดแลและสนบสนนแกคนพการใน

การด�าเนนชวต ไมยอมรบในความสามารถของ

คนพการท�าใหขาดการมสวนรวมในการดแลคน

พการการจดระบบบรการทเปนอยจงไมสามารถ

รบประกนไดวา คนพการจะมคณภาพชวตทดขน

ไดอยางครบถวนและเปนจรง

ดงนน เพอการแสวงหาแนวทางแกไข

ปญหาการดแลพการจงตองพฒนาระบบการดแล

คนพการโดยเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

ใหมศกยภาพใหเขามามบทบาทรวมในการจดการ

ตามแนวคดการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยใช

ชมชนเปนฐาน(CommunityBasedRehabilitation:

CBR)ผวจยจงไดศกษาการพฒนาระบบการดแล

คนพการทางการเคลอนไหวโดยใชกระบวนการ

วจยเชงปฏบตการ(ActionResearch)เพอวเคราะห

บรบทสภาพปญหาและความตองการของคนพการ

ในพนทการจดท�าแผนปฏบตการทชมชนเขาไปม

สวนรวมโดยใชเทคนคกระบวนการวางแผนแบบ

มสวนรวม(AppreciationInfluenceControl:AIC)

ในการวางแผนและการตดสนใจ รวมสรางความ

เขาใจในการด�าเนนงาน เกดการเรยนร สรางการ

ยอมรบความรบผดชอบในฐานะสมาชกของชมชน

มการด�าเนนกจกรรมตามแผนโดยชมชนแลวสงเกต

ผลทเกดขนวเคราะหปจจยแหงความส�าเรจถอด

บทเรยนเพอพฒนาเปนระบบการดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวมของชมชน

ต�าบลหนเหลกไฟอ�าเภอคเมองจงหวดบรรมยโดย

หวงวาผลการศกษาครงนจะท�าใหไดกระบวนการ

พฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหว

โดยการมสวนรวมของชมชนทชดเจนและเหมาะ

สมกบบรบทชมชนสงผลตอระดบคณภาพชวตคน

พการใหดขน

วตถประสงคของงานวจย เพ อ ศกษาการพฒนาระบบการดแล

คนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน ต�าบล

�� 24 ��1.indd 75 20/6/2561 14:00:41


76

หนเหลกไฟอ�าเภอคเมองจงหวดบรรมย

วธด�าเนนการวจย1.ขนตอนการเตรยมการวจย

1.1 ศกษาบรบทชมชนและศกษาขอมล

พนฐานคนพการต�าบลหนเหลกไฟอ�าเภอคเมอง

จงหวดบรรมย ส�ารวจปญหาระบบการดแลคน

พการแบบเดม มปจจยอะไรบางทท�าใหไมประสบ

ผลส�าเรจ

1.2ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ

เพอชแจงวตถประสงคและขอความรวมมอในการ

ด�าเนนการวจยรวมทงขอความอนเคราะหในการ

เกบขอมลวจย

1.3 เตรยมทมผชวยวจยทเปนเจาหนาท

สาธารณสขซงอยในพนทต�าบลหนเหลกไฟรวม

ด�าเนนการจดการกจกรรมการทดลองจ�านวน3คน

โดยรวมเปนวทยากรประจ�ากลมจดกจกรรมกลม

สมพนธตลอดระยะเวลาในการจดอบรม

2.กระบวนการวจย

ผวจยก�าหนดขนตอนไว 4 ระยะตามตาม

แนวคดของKemmisและMcTaggart(2000)โดยม

ขนตอนทไดด�าเนนการไว6ระยะดงน

ระยะท1การวางแผน(Plan)ประกอบดวย

2ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 ศกษาบรบทของพนทเกบ

รวบรวมขอมลพนฐานในการด�าเนนงานการดแล

คนพการทางการเคลอนไหวเปนการเรยนรรวมกน

ของผเขารวมวจยกบผวจยเพอศกษาบรบทชมชนวา

เปนอยางไรโดยอาศยขอมลจากผเขารวมวจยและ

ขอมลทผวจยรวบรวมมาจากโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลหนเหลกไฟในขนตอนเตรยมการเปน

ฐานในการวเคราะห

ขนตอนท 2การจดประชมเชงปฏบตการ

เพอวางแผนแบบมสวนรวมโดยจดการประชม

เชงปฏบตการเพอจดท�าแผนสขภาพป 2559การ

วางแผนใชกระบวนการประชมแบบมสวนรวม

(AIC) โดยใหผ มสวนเกยวของกบการดแลคน

พการทางการเคลอนไหวไดมสวนรวมในการแสดง

ความคดเหน ระดมความคด เพอวเคราะหบรบท

และสถานการณรวบรวมขอมลและสรปภาพรวม

ปญหาความตองการการดแลของคนพการทางการ

เคลอนไหวในพนทโดยใชขอเทจจรงของคนพการ

ทางการเคลอนไหวทมในชมชนจากผเขารวมวจย

และขอมลจากการสมภาษณคนพการทางการ

เคลอนไหวโดยผวจยมาเปนฐานในการวเคราะห

ขนตอนท 3 ก�าหนดแผนงานโครงการ

และการจดท�าแผนปฏบตการเพอพฒนาระบบการ

ดแลคนพการทางการเคลอนไหว เปนการน�าผล

การวเคราะหในขนตอนท1และ2 ตงแตการศกษา

บรบทพนทตนเองเพอใหทราบถงบรบทชมชน

ความตองการของคนพการในชมชนแลวระดม

ความคดเหนขอเสนอแนะจากผรวมวจยจดท�าเปน

แผนปฏบตการเพอพฒนาระบบการดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวโดยชมชน และมการก�าหนด

บทบาทหนาทความรบผดชอบกจกรรมส�าคญระยะ

เวลาด�าเนนการงบประมาณสการปฏบตในขนตอน

การปฏบตตอไป

ระยะท 2ปฏบต (Action)ประกอบดวย

1ขนตอนดงน

ขนตอนท4ปฏบตการตามแผนแบบมสวน

รวมทไดมการก�าหนดตามกจกรรมบทบาทหนาทท

ก�าหนดไวโดยผวจยลงพนทสงเกตแบบมสวนรวม

พรอมกบบนทกปรากฏการณทเกดขน

ระยะ ท 3 การสง เกตผลการปฏ บ ต

�� 24 ��1.indd 76 20/6/2561 14:00:41


(observation)ประกอบดวย1ขนตอนคอ

ขนตอนท5การสงเกตตดตามประเมนผล

ก า ร ส ง เ กต โดยผ ว จ ย ศ กษ าปร ากฏการณ

การทเปลยนแปลงท เกดขนเชงประจกษจาก

กระบวนการจดการใหเกดกจกรรมโครงการตาม

กรอบโครงสรางการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน

(CBRMatrix)ทง5ดานไดแกดานสาธารณสข

ดานการศกษา ดานสงคม ดานการเลยงชพและ

ดานการเสรมพลง การประเมนผลโดยใชเครอง

มอทสรางขนไดแกแบบสมภาษณความคดเหนตอ

กระบวนการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการ

เคลอนไหว แบบสงเกตการมสวนรวมและแบบ

บนทกภาคสนามเพอเปนการศกษาผลการด�าเนน

กจกรรมทเกดขนหลงจากใชกระบวนการพฒนา

ระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยการ

มสวนรวมของชมชนตลอดจนเปนการรวบรวมขอ

เสนอแนะเพอสรปผลเปนขอมลน�าเขาในขนตอน

ตอไปของการวจย

ระยะท 4 การสะทอนกลบการปฏบต

(Reflection)ประกอบดวย1ขนตอนคอ

ขนตอนท6การสรปและถอดบทเรยนเพอ

ทบทวนกจกรรมขนตอนการด�าเนนงานทงหมดท

เกดขนจากการด�าเนนกจกรรมการพฒนาระบบการ

ดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนตงแต

เรมตนจนสนสดผลการด�าเนนงานทงทด�าเนนการ

ส�าเรจและไมส�าเรจหรอไดด�าเนนการตามแผนและ

ไมไดด�าเนนการตามแผนทวางไวปญหาอปสรรคท

เกดขนระหวางด�าเนนการความรวมมอทไดรบรวบ

รวบประเดนตางๆน�าไปสการวเคราะหปจจยความ

ส�าเรจ

การถอดบทเรยนเปนการทบทวนผลการ

ด�าเนนงานทไดจากการสงเกตการเปลยนแปลงท

เกดขนระหวางการปฏบตการผลส�าเรจทไดจาก

การปฏบตการแบบมสวนรวมปญหาอปสรรคทเกด

ขนระหวางการปฏบตเพอใชในการวางแผนแกไข

ปญหาปจจยแหงความส�าเรจและประสบการณท

ผานมาในชวงระยะของการวจยของผรวมวจยน�า

มาถอดบทเรยนเฉพาะประเดนและถอดบทเรยน

ทงระบบเพอน�าไปก�าหนดเปนกระบวนการพฒนา

ระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดย

ชมชน

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรผมสวนรวมในการพฒนาระบบ

การดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวโดย

ชมชนในพนทวจยทงหมด240คนและประชากร

ผรบผลจากการพฒนาระบบการดแลสขภาพคน

พการทางการเคลอนไหวโดยชมชนจ�านวน116คน

กลมตวอยางม2กลมคอ

1. กลมตวอยางผมสวนรวมในการพฒนา

คดเลอกกล มตวอยาง โดยวธเลอกแบบเจาะจง

(Purposivesampling)ตามเกณฑคณลกษณะรวม

ทงหมด7กลมจ�านวน40คนประกอบดวยผดแลคน

พการทางการเคลอนไหวจ�านวน9คนอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานจ�านวน9คนผน�าชมชน

จ�านวน9คนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน

จ�านวน4คนครจ�านวน4คนนกกายภาพบ�าบด

จ�านวน1คนเจาหนาทสาธารณสขจ�านวน4คน

2.กล มตวอย างทได รบผลการพฒนา

ใชประชากรทงหมดเปนกลมตวอยางรวมทงหมด

2 กลม จ�านวน 116 คนประกอบดวยคนพการ

ทางการเคลอนไหวจ�านวน58คนผดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวจ�านวน58คน

�� 24 ��1.indd 77 20/6/2561 14:00:41


78

พนทการวจย คดเลอกพนทท�าการวจยโดยผวจยไดคด

เลอกแบบเจาะจงคอชมชนในต�าบลหนเหลกไฟ

อ�าเภอคเมองจงหวดบรรมยประกอบดวย9หมบาน

เปนพนทท�าการวจยดวยเหตผลหลายประการดงน

1. เปนพนททผ วจยปฏบตงานอย มคน

พการทางการเคลอนไหวมากเปนอนดบท 2ของ

อ�าเภอ เปนหมบานทมปญหาระบบการดแลคน

พการทางการเคลอนไหว

2. เป นพน ท เป าหมายเชงนโยบายท

ตองการพฒนาระบบการดแลสขภาพคนพการใน

ชมชน

3. มทนทางสงคมหลากหลายและแกนน�า

มความสนใจดานสขภาพ

รปแบบการวจย การวจยน เป นการวจยเชงปฏบ ตการ

(ActionResearch)ตามแนวคดการฟนฟคนพการ

โดยชมชน (CBR) โดยใชเทคนคกระบวนการ

วางแผนแบบมสวนรวม(AIC)โดยยดกระบวนการ

ของKemmisandMcTaggeart(2000)มาเปนกรอบ

ด�าเนนการประกอบดวย4ระยะ6ขนตอนดงน

ระยะท1การวางแผน(Planning)

ขนทตอน1ศกษาขอมลบรบทของพนท

ขนทตอน2จดประชมวางแผนเชงปฏบต

การ

ขนทตอน3ก�าหนดแผนงาน

ระยะท 2การปฏบตตามแผน(Action)ขนทตอน

4ปฏบตตามแผน

ระยะท3การสงเกตผล(Observation)ขนทตอน5

การสงเกตตดตามประเมนผล

ระยะท4การสะทอนผล(Reflection)ขนทตอน6

สรปผลและถอดบทเรยนการด�าเนนการทง4ระยะ

เปนการด�าเนนการตามวงรอบการวจยเชงปฏบต

การ 1 วงรอบ (Loop) เพอคนหากระบวนการใน

การแกไขปญหาระบบการดแลคนพการทางการ

เคลอนไหวหากครบ 1 วงรอบการวจยแลวยงไม

สามารถทจะแกไขปญหาไดกน�าประเดนตางๆท

เปนปญหาหรอตองการพฒนาใหดขนเขาสการ

วางแผนแกไขปญหาในระยะของการวางแผน

ระยะปฏบตการระยะสงเกตและระยะสะทอนผล

ในวงรอบตอไปเรอยๆหากกระบวนการดงกลาว

สามารถพฒนาระบบการดแลคนพการทางการ

เคลอนไหวใหดขนไดกยตการวจยเพอถอดบทเรยน

ใหไดกระบวนการพฒนาระบบการดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวโดยมสวนรวมของประชาชนท

เปนรปธรรมตอไป

เครองมอทใชในงานวจย1.เครองมอทใชวดเชงปรมาณ

1 .1 แบบสอบถามคนพการทางการ

เคลอนไหวไดแก

1.1.1 แบบสอบถามพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหว จ�านวน

5 ดาน ประกอบดวย ดานการบรโภคอาหาร

ดานการออกก�าลงกายและการฟ นฟ ดานการ

พกผอน ดานการปองกนการเจบปวยและการ

รกษาสขภาพ และดานสขภาพจตกบการจดการ

ความเครยดจ�านวน35ขอ

1.1.2 แบบประเมนความพงพอใจ

ของคนพการทางการเคลอนไหวตอการพฒนา


ชมชนจ�านวน9ขอ

1.2 แบบสอบถามผดแลคนพการทางการ

�� 24 ��1.indd 78 20/6/2561 14:00:41


เคลอนไหวไดแก

1.2.1 แบบประเมนเจตคตตอความ

พการและคนพการทางการเคลอนไหวจ�านวน10

ขอ

1.2.2 แบบสอบถามการปฏบตตอคน

พการทางการเคลอนไหวจ�านวน10ขอ

1.2.3 แบบประเมนความพงพอใจ

ของผ ดแลคนพการทางการเคลอนไหวตอการ


โดยชมชนจ�านวน9ขอ

2.เครองมอวดเชงคณภาพไดแก

2.1แบบบนทกกจกรรมเปนการบนทก

ทไดจากการสงเกตของผวจยตอผรวมวจยในการ

มสวนรวมกจกรรมในระยะวางแผนและระยะ

สะทอนผลไดแกการเขารวมกจกรรมการแสดง

ความเหนการน�าเสนอขอมลการวเคราะหปญหา

การเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาการเสนอ

ตวรบผดชอบการแสดงออกถงความตองการในการ

แกไขปญหาคนพการทางการเคลอนไหวเปนตน

2.2แบบบนทกภาคสนาม (FieldNote)

เปนการบนทกปรากฏการณทเกดขนจากการ

สงเกตสมภาษณโดยผวจยลงพนทเกบขอมลหลง

การปฏบตการตามแผนในระยะสงเกต (Observe)

เพอเปนการศกษาผลการด�าเนนกจกรรมทเกดขน

หลงจากใชกระบวนการพฒนาระบบการดแลคน

พการทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวมของ

ชมชนตลอดจนเปนการรวบรวมขอเสนอแนะโดยม

อปกรณชวยในการบนทกภาคสนามไดแกการถาย

ภาพและการบนทกเสยง

2.3แบบสมภาษณเจาะลก (In - Depth

Interview) เปนการเกบรวบรวมขอมลในประเดน

ทผวจยตองการความลกความสมบรณและความ

ชดเจนของปญหาเชนแนวความคดบทบาทความ

ตองการในการพฒนาระบบการดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวโดยจะท�าการสมภาษณเจาะ

ลกในประชากรทง 4 กลมคอ 1) กลมคนพการ

ทางการเคลอนไหว2)กลมผดแลคนพการทางการ

เคลอนไหว 3) ผ เกยวของกบคนพการ 4) กลม

องคกรปกครองสวนทองถน

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

1. ตรวจสอบความตรงของเนอหา(Valid-

ity)น�าเครองมอทสรางเสรจน�าไปเสนอใหประธาน

กรรมการและกรรมการควบคมวทยานพนธและ

ผเชยวชาญจ�านวน3ทาน ไดตรวจสอบความถก

ตองในเรองการใชภาษา ความชดเจนของภาษา

และความตรงในเนอหา (Validity) วตถประสงค

ของการวดและความสอดคลองกบเนอหา (Index

ofCongruence:IOC)โดยใหผเชยวชาญพจารณา

ใหคะแนนแตละขอค�าถาม โดยวธหาคาดชนความ

สอดคลอง คดเลอกเฉพาะขอค�าถามทมคา IOC

ตงแตระดบ.50ขนไป

2. ว เ ค ร า ะห ห าค า ค ว าม เ ท ย งของ

แบบสอบถาม(Reliability)น�าแบบสอบถามทผาน

การปรบปรงแกไขและตรวจสอบจากผเชยวชาญ

แลว ไปทดลองใช (Try out)กบคนพการทางการ

เคลอนไหวและผดแลคนพการทางการเคลอนไหว

ต�าบลพรส�าราญอ�าเภอคเมอง จงหวดบรรมย ท

คลายกบกลมตวอยาง จ�านวน 30 ชดน�าผลการ

วเคราะหทไดจากการทดลองใชเครองมอปรกษา

กบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ และตรวจสอบ

ปรบปรงขอค�าถามใหมความสมบรณความเหมาะ

สมอกครงแลวน�ามาวเคราะหหาความเทยงดวยวธ

ครอนบาค(Cronbach’sAlphaCoefficient)ตองม

�� 24 ��1.indd 79 20/6/2561 14:00:41


80

คาตงแต.70ขนไปไดคาความเชอมน(Reliability)

ดงตอไปน

1 ) แบบสอบถามคนพการทางการ

เคลอนไหว

แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพ

คนพการทางการเคลอนไหวเทากบ0.82

แบบประเมนความพงพอใจของคนพการ

ทางการเคลอนไหวตอการพฒนาระบบการดแลคน

พการทางการเคลอนไหวโดยชมชนเทากบ0.87

2)แบบสอบถามผดแลคนพการทางการ


แบบประเมนเจตคตตอความพการและคน

พการทางการเคลอนไหวเทากบ0.89

แบบสอบถามการปฏบ ตต อคนพการ

ทางการเคลอนไหวเทากบ0.78

แบบประเมนความพงพอใจของผดแลคน

พการทางการเคลอนไหวตอการพฒนาระบบการ

ดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนเทากบ

0.80

การวเคราะหขอมล1.การวเคราะหเชงปรมาณ(QuantitativeAnalysis)

1.1สถตเชงพรรณนา (Descriptive Sta-

tistics) วเคราะหขอมลพนฐานโดยใชการแจกแจง

ความถ (Frequency) รอยละ (percentage)คาเฉลย

(Mean)สวนเบยงเบนมาตรฐาน(S.D)

1.2สถตเชงอนมาน(InferentialStatistics)

วเคราะหเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

เจตคตและการปฏบตตอคนพการกอนและหลงการ


โดยชมชนโดยใชสถตPairedSamplet-testทระดบ

ความเชอมน0.05

2. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพน�าขอมล

ทไดจากการสรปมาวเคราะหโดยการวเคราะหเชง

เนอหา(ContentAnalysis)ในประเดนทเกยวของ

กบความตองการและปญหาการดแลคนพการความ

ตองการสนบสนนจากเจาหนาทของผดแลความคด

เหนรปแบบการบรการในปจจบนและขอมลทได

จากกระบวนการพฒนา

การพทกษสทธผใหขอมล การวจยครงผ านการรบรองจากคณะ

อนกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย สาขา

สาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคามเลขท

การรบรอง:PH012/2559ใหไวณวนท1มถนายน

2559

ผลการวจย บรบทชมชนต�าบลหนเหลกไฟ ต�าบล

หนเหลกไฟอ�าเภอคเมองจงหวดบรรมยหางจาก

อ�าเภอคเมองประมาณ10กโลเมตรหางจากอ�าเภอ

เมองประมาณ30กโลเมตรลกษณะเปนชมชนกง

เมองกงชนบทประกอบดวย17หมบานเปนพนท

วจย9หมบาน โดยแบงชมชนในเขตการปกครอง

ของเทศบาลต�าบลหนเหลกไฟ7หมบานเปนชมชน

ในเขตการปกครองขององคการบรหารสวนต�าบล

หนเหลกไฟ2หมบานมจ�านวนหลงคาเรอน1,555

หลงคาเรอนจ�านวนประชากร7,632คนประชากร

ชาย3,831คนประชากรหญง3,801คนการดแล

คนพการทางการเคลอนไหวในชมชนยงไมมชมรม

คนพการและขาดผชวยคนพการทางการเคลอนไหว

ทผานการฝกอบรม มการคนหาคนพการทางการ

เคลอนไหวในชมชนเพอใหไดรบการดแลดาน

สวสดการจากองคกรปกครองสวนทองถนเพอให

�� 24 ��1.indd 80 20/6/2561 14:00:41


ไดรบเบยความพการ800บาทตอเดอนและการจด

ทะเบยนคนพการทางการเคลอนไหวรายใหมยงขาด

การอ�านวยความสะดวกในหลายๆดานท�าใหคน

พการทางการเคลอนไหวรายใหมไมอยากขนสทธ

คนพการ จากการสนทนากลมผมสวนเกยวของ

ในการดแลคนพการทางการเคลอนไหวพบปญหา

จากการด�าเนนงานระบบการดแลคนพการทางการ

เลอนไหวทผานมาสรปไดเปน 4 ประเดนคอ

ปญหาภาคเครอขายในการด�าเนนงานทชดเจน

ปญหาความเขาใจในการท�างานและขาดทกษะการ

ท�างานเปนทมปญหาการบรณาการท�างานของแต

หนวยงานปญหาดานการมสวนรวมของชมชน

ในการด�าเนนงานระบบการดแลคนพการทางการ


ผลกระบวนการ 1.1 ลกษณะทางประชากรของคนพการ

ทางการเคลอนไหวต�าบลหนเหลกไฟพบวาเพศ

ชารอยละ75.9)มอายมากกวา60ป(รอยละ34.5)

ไมไดรบการศกษา (ร อยละ 43.1) และไมได

ประกอบอาชพ (รอยละ 53.4) รายไดครอบครว

นอยกวา5,001-10,000บาทตอเดอน(รอยละ36.2)

ซงไมเพยงพอ (รอยละ 56.9) สถานภาพสมรส

สวนใหญสมรสแลว (รอยละ 56.9) เปนหวหนา

ครอบครว(รอยละ58.6)ระยะเวลาของความพการ

ทางการเคลอนไหวสวนใหญต�ากวา20ป (รอยละ

82.8)สาเหตความพการพการจากโรคและความเจบ

ปวย(รอยละ50)

1.2 ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวกอน

และหลงการพฒนาระบบพบวา คนพการทางการ

เคลอนไหวมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแล

สขภาพเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถตระดบ.05

แสดงในตารางท1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวรายดานกอนและ

หลงไดรบการดแลตามระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนจ�านวน(n=58)

1.2 ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวกอนและหลงการพฒนาระบบพบวา คนพการทางการเคลอนไหวมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตระดบ.05 แสดงในตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวรายดานกอนและหลงไดรบการดแลตามระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน จ านวน (n=58)

พฤตกรรมการดแลสขภาพ กอนการพฒนา หลงการพฒนา t p-value M SD M SD

1. ดานการบรโภคอาหาร 2.31 0.21 2.48 0.20 7.54 <0.001* 2. ดานการออกก าลงกายและการฟนฟสภาพ 2.07 0.27 2.30 0.25 7.77 <0.001* 3. ดานการพกผอน 2.22 0.30 2.37 0.26 3.38 <0.001* 4. ดานการปองกนการเจบปวยและการรกษา 2.12 0.27 2.36 0.26 6.85 <0.001* 5. ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด 2.10 0.28 2.43 0.23 8.12 <0.001*

โดยรวม 2.17 0.12 2.39 0.09 15.16 <0.001* * มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

1.3 คนพการมความพงพอใจตอการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนอย

ในระดบมากทสดเปนรอยละ 87.9 (M=4.39,SD=0.19) แสดงในตารางท 2 ตารางท 2จ านวน รอยละ ความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวม หลงการ

พฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน จ านวน (n=58) ระดบความพงพอใจ จ านวน รอยละ

มากทสด (คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00) 51 87.9 มาก (คะแนนเฉลย 3.41 – 4.20) 7 12.1

(M=4.39, SD = 0.19)

1.4 ลกษณะทางประชากรของผดแลคนพการต าบลหนเหลกไฟ เปนเพศหญง (รอยละ 84.5) เพศชาย (รอยละ 15.5) มอาย 41 - 50 ป (รอยละ 34.5) ไดรบการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 44.8) อาชพรบจางทวไป (รอยละ 46.6) มความเกยวของกบคนพการสวนใหญเปนคนในครอบครว (รอยละ 93.1) ระยะเวลาการดแลคนพการ1 - 10 ป (รอยละ 58.6)

�� 24 ��1.indd 81 20/6/2561 14:00:42


82

1.3คนพการมความพงพอใจตอการพฒนา


ชมชนอย ในระดบมากทสดเปนรอยละ 87.9

(M=4.39,SD=0.19)แสดงในตารางท2

ตารางท2 จ�านวนรอยละความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมหลงการพฒนา

ระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนจ�านวน(n=58)

1.4 ลกษณะทางประชากรของผดแลคน

พการต�าบลหนเหลกไฟเปนเพศหญง(รอยละ84.5)

เพศชาย(รอยละ15.5)มอาย41-50ป(รอยละ34.5)

ไดรบการศกษาในระดบประถมศกษา(รอยละ44.8)

อาชพรบจางทวไป(รอยละ46.6)มความเกยวของ

กบคนพการสวนใหญเปนคนในครอบครว(รอยละ

93.1)ระยะเวลาการดแลคนพการ1-10ป(รอยละ

58.6)

1.2 ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวกอนและหลงการพฒนาระบบพบวา คนพการทางการเคลอนไหวมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตระดบ.05 แสดงในตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการทางการเคลอนไหวรายดานกอนและหลงไดรบการดแลตามระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน จ านวน (n=58)

พฤตกรรมการดแลสขภาพ กอนการพฒนา หลงการพฒนา t p-value M SD M SD

1. ดานการบรโภคอาหาร 2.31 0.21 2.48 0.20 7.54 <0.001* 2. ดานการออกก าลงกายและการฟนฟสภาพ 2.07 0.27 2.30 0.25 7.77 <0.001* 3. ดานการพกผอน 2.22 0.30 2.37 0.26 3.38 <0.001* 4. ดานการปองกนการเจบปวยและการรกษา 2.12 0.27 2.36 0.26 6.85 <0.001* 5. ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด 2.10 0.28 2.43 0.23 8.12 <0.001*

โดยรวม 2.17 0.12 2.39 0.09 15.16 <0.001* * มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

1.3 คนพการมความพงพอใจตอการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนอย

ในระดบมากทสดเปนรอยละ 87.9 (M=4.39,SD=0.19) แสดงในตารางท 2 ตารางท 2จ านวน รอยละ ความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวม หลงการ


มากทสด (คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00) 51 87.9 มาก (คะแนนเฉลย 3.41 – 4.20) 7 12.1

(M=4.39, SD = 0.19)

1.4 ลกษณะทางประชากรของผดแลคนพการต าบลหนเหลกไฟ เปนเพศหญง (รอยละ 84.5) เพศชาย (รอยละ 15.5) มอาย 41 - 50 ป (รอยละ 34.5) ไดรบการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 44.8) อาชพรบจางทวไป (รอยละ 46.6) มความเกยวของกบคนพการสวนใหญเปนคนในครอบครว (รอยละ 93.1) ระยะเวลาการดแลคนพการ1 - 10 ป (รอยละ 58.6)

1.5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคา

เฉลยของการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหว

กอนและหลงการพฒนาระบบพบวาการปฏบต

ตอคนพการทางการเคลอนไหวมคะแนนเฉลยเพม

ขนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05แสดงใน

ตารางท3

ตารางท3 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหวของ

ผดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา

1.5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหวกอนและหลงการพฒนาระบบพบวาการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหวมคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แสดงในตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหว

ของผดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา

คะแนนเฉลยการปฏบตตอคนพการ ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนการปฏบต

ตอคนพการ M SD t p-value

กอนการพฒนา 2.05 0.19 11.23 <0.001* หลงการพฒนา 2.32 0.24

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

1.6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของเจตคตกอนและหลงการพฒนาระบบพบวาเจตคตมคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แสดงในตารางท 4

ตารางท 4 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนเจตคตตอความพการและคนพการของ

ผดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา คะแนนเฉลยเจตคตตอความพการและ

คนพการ ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนเจตคต

M SD t p-value กอนการพฒนา 3.33 0.22 6.50 <0.001* หลงการพฒนา 3.84 0.23


1.7 ผดแลคนพการมความพงพอใจจากพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนอยในระดบมากทสดรอยละ 60.3 และมความพงพอใจในระดบมาก รอยละ 39.7 แสดงในตารางท 5

ตารางท 5 จ านวน รอยละ ความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวม หลงการ


มากทสด (คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00) 35 60.3

1.6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคา

เฉลยของเจตคตกอนและหลงการพฒนาระบบพบ

วาเจตคตมคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ0.05แสดงในตารางท4

�� 24 ��1.indd 82 20/6/2561 14:00:42


ตารางท4 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนเจตคตตอความพการและคนพการของผดแล

คนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา

1.7 ผ ดแลคนพการมความพงพอใจจาก


โดยชมชนอยในระดบมากทสดรอยละ60.3และม

1.5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหวกอนและหลงการพฒนาระบบพบวาการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหวมคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แสดงในตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนการปฏบตตอคนพการทางการเคลอนไหว

ของผดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา

คะแนนเฉลยการปฏบตตอคนพการ ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนการปฏบต

ตอคนพการ M SD t p-value

กอนการพฒนา 2.05 0.19 11.23 <0.001* หลงการพฒนา 2.32 0.24


1.6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของเจตคตกอนและหลงการพฒนาระบบพบวาเจตคตมคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แสดงในตารางท 4

ตารางท 4 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนเจตคตตอความพการและคนพการของ

ผดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมกอนและหลงการพฒนา คะแนนเฉลยเจตคตตอความพการและ

คนพการ ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของคะแนนเจตคต

M SD t p-value กอนการพฒนา 3.33 0.22 6.50 <0.001* หลงการพฒนา 3.84 0.23


1.7 ผดแลคนพการมความพงพอใจจากพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนอยในระดบมากทสดรอยละ 60.3 และมความพงพอใจในระดบมาก รอยละ 39.7 แสดงในตารางท 5

ตารางท 5 จ านวน รอยละ ความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวม หลงการ


มากทสด (คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00) 35 60.3

ความพงพอใจในระดบมากรอยละ39.7แสดงใน

ตารางท5

ตารางท5 จ�านวนรอยละความพงพอใจของคนพการทางการเคลอนไหวโดยภาพรวมหลงการพฒนา

ระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชนจ�านวน(n=58)

ขนวางแผน โดยจดการประชมเชงปฏบตเพอจดท�า

แผนสขภาพป 2559การวางแผนใชกระบวนการ

ประชมแบบมสวนรวม (AIC) โดยใหผ มสวน

เกยวของกบการดแลคนพการทางการเคลอนไหว

ไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนระดมความ

คด เพอวเคราะหบรบทและสถานการณรวบรวม

ขอมลและสรปภาพรวมปญหาสาเหตและก�าหนด

แนวทางการแกไขจดท�าแผนงานโครงการ และ

พฒนาเปนแผนปฏบตการและรวมตดตามประเมน

ผลในกระบวนการพฒนาการดแลคนพการทางการ


ขนด�าเนนการ ไดมการด�าเนนการตามกจกรรม/โครงการ

และปฏบตตามแผนทก�าหนด

ขนตดตามประเมนผล

ตดตามประเมนผลหลงการด�าเนนงานเกด

ผลลพธใน5ดานไดแก

1. ดานสาธารณสข ไดมการออกเยยม

บานตามแผนทวางไวมการใหความรเรองการดแล

สขภาพและการฟนฟสมรรถภาพแกผดแล และ

อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานมการลงพน

ทจรงเพอสอนการปฏบตจรงกบตวคนพการและ

มการตดตามดแลคนพการโดยทมสหวชาชพ เกด

ระดบความพงพอใจ จ านวน รอยละ มากทสด (คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00) 35 60.3 มาก (คะแนนเฉลย 3.41 – 4.20) 23 39.7

(M = 4.23, SD = 0.24)

�� 24 ��1.indd 83 20/6/2561 14:00:42


84

โครงการจดหากายอปกรณส�าหรบคนพการชวย

เหลอคนพการใหไดรบความสะดวกในการเคลอน

ยายตนเองและลดภาระความชวยเหลอของผดแล

หรอญาตในการประกอบกจวตรประจ�าวนเกด

การจดตงศนยอปกรณใหยมเพอฟนฟสมรรถภาพ

รางกาย

2. ด านการศกษา จากกระบวนการ

วางแผนแบบมสวนรวมจงไดเลอกครเขามาม

บทบาทในดานการศกษาดวย แตกลมคนพการ

ทางการเคลอนไหวสวนใหญเปนกลมผ สงอาย

จงท�าใหไมสนใจในดานน กลมตวอยางไมไดมอง

แคเปนการศกษาในหองเรยนเทานน แตหมายถง

เปนการเรยนรตลอดชวตกคอการศกษา

3. ดานสงคมเกดการเชอมโยงการดแลคน

พการทางการเคลอนไหวในสงคมผน�าชมชนชมชน

องคกรปกครองสวนทองถนหนวยงานภาครฐ

และเอกชนเขามามสวนในการดแลคนพการ

จดตงชมรมคนพการเพอชวยเหลอคนพการใหการ

ชวยเหลอและพทกษสทธคนพการ ใหความรและ

ค�าปรกษาตามสทธทางกฎหมายของคนพการ

ใหความชวยเหลอในการขนทะเบยนสทธคนพการ

รายใหมการมบรการรถรบ -สงเพอขอใบรบรอง

ความพการและการประสานงานในการท�าบตรคน

พการรายใหมโดยทคนพการไมตองเดนทางไปเอง

การใหความชวยเหลอในการตอบตรคนพการราย

เกามการประสานงานและอ�านวยความสะดวกใน

ดานตางๆโครงการสงเคราะหคนพการและไรทพง

ใหไดรบการชวยเหลอทงดานการเงนหรอสงของท

อยอาศยและหองน�า

4. ดานการเลยงชพไดมการจดตงโครงการ

ฝกอาชพใหแกคนพการและผดแลคนพการในเขต

เทศบาลต�าบลหนเหลกไฟ ในสวนของเขตการ

ปกครองขององคการบรหารสวนต�าบลหนเหลกไฟ

ไมมโครงการนถามผสนใจในการฝกอาชพจะใหผ

เขาอบรมทผานการฝกอาชพแลวชวยสอนความร

ดานอาชพให

5. ดานการเสรมพลง มการจดตงชมรม

คนพการโดยทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการ

ดแลและใหความชวยเหลอคนพการ โดยมเจา

หนาทองคกรปกครองสวนทองถนและเจาหนาท

สาธารณสขคอยใหค�าปรกษาและประสานงานแต

ยงขาดคนพการทจะเขามาเปนตวหลกเพอชวยคน

พการดวยกนเอง

ขนสะทอนผลการด�าเนนการ การประชมเวทถอดบทเรยนเพอแลก

เปลยนเรยนรมปจจยแหงความส�าเรจคอ1) ผน�า

ชมชนไดแกผ ใหญบาน กรรมการหมบาน และ

อสม.ผน�าเขมแขงใสใจในปญหาการดแลคนพการ

มความกระตอรอรนในการดแลตงแตเรมตนเขา

รวมกจกรรมอยางตอเนองและพรอมเพยงปฏบต

งานทรบผดชอบการออกตดตามและประเมนผล

งานทด�าเนนการรวมกนจนบรรลเปาหมายทวางไว

2) ชมชนเหนพรอมและมสวนรวมในทก

กจกรรมด�าเนนการตงแตการใหขอมล รวมคนหา

ปญหาวเคราะหปญหาก�าหนดแนวทางแกไขการ

จดท�าแผนและการปฏบตการมการรวมกลมกนเปน

ชมรมเพอใหเกดพลงในการท�างานและชวยเหลอ

คนพการในชมชนดงจะเหนไดจากผลการสงเกต

การมสวนรวมในการวางแผนด�าเนนงานการดแล

คนพการและการเขารวมกจกรรมโครงการ

3)องคกรปกครองสวนทองถนมบทบาท

ในการสนบสนนงบประมาณด�าเนนการ ใหการ

ก�ากบตดตามประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ

�� 24 ��1.indd 84 20/6/2561 14:00:43


เพอใหเกดความตอเนองแสวงหาเครอขายท

เกยวของเพอสนบสนนแนวทาง/โครงการ/แผน

งานทชมชนรวมกนจดท�าขน

4) ภาคภาครฐมบทบาทคอยเสรมก�าลง

ใจในการปฏบตงานคอยใหค�าปรกษาอ�านวย

ความสะดวกตดตามประสานงานกบหนวยงานท

เกยวของเพอใหเกดความนาเชอถอและใหขอมล

ทสอดคลองตรงกนกบขอมลในชมชนและรวม

ประเมนผลสนบสนนดานงบประมาณทเพยงพอ

ตอการด�าเนนงานดแลคนพการเกดความตอเนอง

และยงยนตอไป



อภปรายผลการวจย

จากการด าเนนงานพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวมของชมชนพบวากอนการด าเนนงานการดแลคนพการทางการเคลอนไหวยงขาดการมสวนรวมของชมชนในการหาแนวทางแกไขปญหาและพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหว การท างานแยกสวนของหนวยงานตางๆ เกดความไมเชอมโยง จากการวเคราะหปญหาสาเหตและวางแผนแกไขปญหาจากเจาหนาทสาธารณสขในพนทเทานนท าใหการแกไขปญหาไมไปในทศทางเดยวกนเกดการแกปญหาไมตรงกบความตองการของกลมเปาหมายไมสอดคลองกบบรบทชมชนผวจยจงไดท าการวจยเชงปฏบตการเพอศกษาการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวมของชมชนเพอตองการใหชมชนเขามามสวนในการพฒนาระบบเกดการแกไขปญหาตรงตามความตองการชมชนเปนการฟงเสยงจากประชาชน

ขนปฏบต 1. ปฏบตตามแผน

Input -กจกรรมการมสวนรวม

ขนสะทอนผล

1.สรปผลและถอดบทเรยน

ขนสงเกต 1.การสงเกต ตดตาม ประเมนผล

ขนวางแผน 1. ศกษาขอมลบรบทของพนท 2. จดประชมวางแผนเชงปฏบตการ 3. ก าหนดแผนงาน Output

- พฤตกรรมการดแลสขภาพคนพการ - การปฏบตตอคนพการ - เจตคตตอคนพการ - ความพงพอใจตอระบบ - การมสวนรวม

Outcome กระบวนการพฒนาระบบการดแลคนพการทางการเคลอนไหวโดยชมชน

�� 24 ��1.indd 85 20/6/2561 14:00:43


86

อภปรายผลการวจย จากการด�าเนนงานพฒนาระบบการดแล

คนพการทางการเคลอนไหวโดยการมสวนรวมของ

ชมชนพบวากอนการด�าเนนงานการดแลคนพการ

ทางการเคลอนไหวยงขาดการมสวนรวมของชมชน

ในการหาแนวทางแกไขปญหาและพฒนาระบบ

การดแลคนพการทางการเคลอนไหว การท�างาน

แยกสวนของหนวยงานตางๆเกดความไมเชอมโยง

จากการวเคราะหปญหาสาเหตและวางแผนแกไข

ปญหาจากเจาหนาทสาธารณสขในพนทเทานน

ท�าใหการแกไขปญหาไมไปในทศทางเดยวกนเกด

การแกปญหาไมตรงกบความตองการของกลม

เปาหมายไมสอดคลองกบบรบทชมชนผวจยจง

ไดท�าการวจยเชงปฏบตการเพอศกษาการพฒนา


การมสวนรวมของชมชนเพอตองการใหชมชนเขา

มามสวนในการพฒนาระบบเกดการแกไขปญหา

ตรงตามความตองการชมชนเปนการฟงเสยงจาก

ประชาชนโดยน�าแนวคดกระบวนการวางแผนแบบ

มสวนรวม(AIC)จากการศกษาพบวาประชาชนได

เขามามสวนรวมทกขนตอนของด�าเนนงานตงแต

จดเรมตนไปจนถงการพฒนาระบบจนไดระบบ

การดแลคนพการทางการเคลอนไหวทแตกตาง

ไปจากเดมแลวน�าไปปฏบตงานจรงในชมชนและ

สดทายประชาชนไดรวมกนประเมนผลการด�าเนน

งานเปนกระบวนการทจะท�าใหชมชนมความเขม

แขงเขาใจและแกไขปญหาโดยชมชนเองอยางตอ

เนองและเกดความยงยนผลการด�าเนนงานในการ

ศกษานสอดคลองกบมนตร จนทรา (2554) ไดใช

กระบวนการวจยเชงปฏบตการ(ActionResearch)

ในการศกษารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ

ผพการทางการเคลอนไหวแบบมสวนรวม ต�าบล

หนองบวอ�าเภอศขรภมจงหวดสรนทรพบวาหลง

เสรจสนการวางแผนแบบมสวนรวมของชมชน

ในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพผพการทางการ

เคลอนไหว โดยใชเทคนคกระบวนการAIC ซง

เปนขนตอนทชวยกระตนใหชมชนทกกล มได

ตระหนกมองเหนปญหาและความรนแรงของ

ปญหาทแสดงออกจากมมมองของตนไดเปนอยาง

ดงายตอการเสนอแนะการแลกเปลยนความรความ

คดเหนและกระตนใหเกดความรสกตองการเขา

มามสวนรวมในการแกไขปญหาเกดแนวทางและ

กจกรรมการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพผ พการ

ทางการเคลอนไหวและเครอขายในการดแลสขภาพ

สขภาพผพการทางการเคลอนไหวสงผลใหผพการ

ทางการเคลอนไหวมพฤตกรรมสขภาพทดขนใน

ทกดานและชมชนมสวนรวมในการดแลผพการ

นอกจากน ผลการศกษาครงนยงสอดคลองกบรก

ขณาสงหเทพ(2551)ไดศกษาการพฒนาศกยภาพ

ในการปองกนวณโรคของชมชนโดยเทคนคAIC

บานโสกนาคต�าบลวงมวงอ�าเภอเปอยนอยจงหวด

ขอนแกนพบวาการมสวนรวมของประชาชนโดย

เฉพาะการมสวนรวมทกขนตอนเปนสงทส�าคญยง

ตอการพฒนาหรอแกไขปญหาโดยเฉพาะการแกไข

ปญหาดานสขภาพทตนเองเผชญอยการมสวนรวม

จะทาใหผปวยรปญหาสขภาพของตนเองเกดความ

ตระหนกถงความเสยงน�าไปสการเปลยนแปลง

พฤตกรรมสขภาพทถกตองเหมาะสมและสามารถ

ดแลสขภาพตนเองไดดขน

ปจจยแหงความส�าเรจของการด�าเนนงาน


การมผน�าชมชนมศกยภาพและเขมแขงเปนปจจย

ส�าคญในการด�าเนนงานการมความตอเนองของ

การด�าเนนกจกรรมจะชวยสรางความตระหนกให

�� 24 ��1.indd 86 20/6/2561 14:00:43


ชมชนเหนความส�าคญของการชวยเหลอและดแล

คนพการเพราะผ น�าชมชนมผลตอความนาเชอ

ถอไดรบความศรทธาจากคนในชมชนเปนปจจย

ส�าคญทท�าใหเกดพลงในการด�าเนนกจกรรมรวม

ทงการพฒนาการมสวนรวมของชมชนไดอยาง

มประสทธภาพและยงยน ซงสอดคลองกบรชน

สรรเสรญ และคณะ (2553) ไดศกษาศกษาการ

บรณาการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยใชชมชน

เปนฐานพบวาปจจยทมผลตอความส�าเรจคอ

ผน�ามความตระหนกและเหนความส�าคญกบการ

พฒนางานอยางจรงจงและตอเนอง มก�าหนด

นโยบายและแผนเปนลายลกษณอกษรโดยอยบน

พนฐานของขอเทจจรงหลกฐานทเชอถอไดและ

เกดกระบวนการจดท�าอยางมสวนรวม สงผล

ใหการท�างานเปนเครอขายสขภาพแบบหนสวนท

เขมแขงทงภายในภายนอกองคกรผลการศกษายง

สอดคลองกบนาถวทกษ มลสาร (2556) ไดศกษา

การพฒนารปแบบการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

โดยการมสวนรวมของชมชนบานหองแซงต�าบล

หองแซงอ�าเภอเลงนกทาจงหวดยโสธรพบวาปจจย

ทมผลตอความส�าเรจในการพฒนารปแบบการม

สวนรวมของชมชนคอศกยภาพของผน�าและแกน

น�ากระบวนการพฒนาการมสวนรวมและทนทาง

สงคมของชมชนเนองจากทนทางสงคมเปนทน

ทเกดจากการรวมตวรวมคดรวมท�าบนฐานของ

ความไววางใจกนมความผกพนศรทธาเชอมนและ

มวฒนธรรมทดงาม

การพฒนาระบบการดแลคนพการทางการ

เคลอนไหวจ�าเปนตองใหชมชนเขามามสวนรวม

โดยความสมครใจเพราะการทประชาชนในชมชน

ไดมสวนรวมในการก�าหนดและด�าเนนกจกรรม

ดวยตนเองเปนสงทสงเสรมใหเกดการพงพาตนเอง

ตระหนกรถงจดหมายปลายทางของตนและชมชน

อนน�าไปสการพฒนาทยงยนนอกจากนชมชนยง

สามารถบรณาการทางานรวมกบกจกรรมอนๆ

และใหสอดคลองกบวถชวตของชมชนดวยซง

สอดคลองกบสรอยสรนทรนอยบดด (2557) ได

ศกษาการพฒนารปแบบการมสวนรวมในการดแล

สขภาพชองปากเดกกอนวยเรยนชมชนต�าบลปะ

หลานอ�าเภอพยคฆภมพสย จงหวดมหาสารคาม

พบวาความส�าเรจมาจากการท�างานรวมกนเปน

ทมและการเขามามสวนรวมในกระบวนการของ

ผมสวนเกยวของเกดแนวทางปฏบตทเหมาะสมกบ

พนทโดยมสวนรวมของชมชนเกดนวตกรรมทเปน

ของตวเองซงเปนการประยกตในการเฝาระวงก�ากบ

กนเองของชมชน

การด�าเนนงานในชมชนปจจยสความส�าเรจ

นอกจากการมผน�าชมชนทเขมแขงและการมสวน

รวมของประชาชนแลวสงทส�าคญอกประการหนง

คอองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทในการ

สนบสนนงบประมาณด�าเนนการก�ากบตดตามเจา

หนาทภาครฐคอยเสรมก�าลงใจในการปฏบตงาน

ใหค�าปรกษาอ�านวยความสะดวกตดตามประสาน

งานกบหนวยงานทเกยวของเพอใหเกดความนา

เชอถอและใหขอมลทสอดคลองตรงกนกบขอมล

ในชมชนและรวมประเมนผลสนบสนนดานงบ

ประมาณทเพยงพอตอการด�าเนนงานดแลคนพการ

ซงสอดคลองกบมยร บญศกด (2554) ไดศกษา

ระบบการจดการสขภาพคนพการโดยการมสวน

รวมของชมชนอ�าเภอเของในจงหวดอบลราชธาน

พบวาปจจยความส�าเรจในการจดการระบบสขภาพ

คนพการ คอ การมสวนรวมของหนวยงานและ

เจาหนาทในชมชน หนวยงานในพนท ทคอย

สนบสนนงบประมาณและวชาการ ชวยประสาน

�� 24 ��1.indd 87 20/6/2561 14:00:43


88

งานหนวยงานตางๆ เพอใหเกดความส�าเรจในการ

ดแลคนพการสงผลใหคนพการมคณภาพชวตท

ดขน

ขอเสนอแนะขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1.ตองสงเสรมกระบวนการเรยนรรวมกน

ระหวางชมชนผน�าชมชนองคการปกครองสวน

ทองถนและหนวยงานภาครฐอยางตอเนองเกยวกบ

แนวทางในการแกไขปญหาการดแลคนพการโดย

ใชพลงความรวมมอของทกฝายนบตงแตวเคราะห

สถานการณของปญหาการวางแผนและด�าเนนการ

แกไขปญหาตดตามและประเมนผลการด�าเนนงาน

รวมรบผดชอบในผลการด�าเนนงานโดยใหมการ

รวมสรปบทเรยนรวมกนน�าไปสการพฒนาเพอคน

แนวทางแกไขปญหาทยงยนตอไป

2. การวจยเชงปฏบตการโดยใชเทคนค

กระบวนการวางแผนแบบมสวนรวมสามารถใช

เปนรปแบบในการแกไขปญหาและพฒนาการดแล

คนพการหรอผดอยโอกาสในกลมอนๆได โดยจะ

ตองท�าความเขาใจในแนวคดและเทคนควธการม

สวนรวมและมความเชอมนในแนวคดการมสวน

รวมคอเปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของไดเขารวม

ในกระบวนการโดยทกคนมความเสมอภาคมความ

เปนเจาของเกดความภมใจในผลงานทตนมสวน

รวมซงจะสงผลใหเกดความส�าเรจของงานสง

3. ชมชนองคการปกครองสวนทองถน

และสถานบรการสาธารณสขควรมฐานขอมลคน

พการและฐานขอมลผดแลคนพการมการส�ารวจ

และวเคราะหขอมลอยางสม�าเสมอเพอเปนการ

เชอมขอมลในชมชนเนองจากความตองการและ

สทธคนพการมการเปลยนแปลงไปตามสถานการณ

หรออาจมความตองการอปกรณเครองชวยเพอ

ทดแทนอปกรณเดมเชนกายอปกรณทคนพการเคย

ไดรบมาหลายสบปและเสอมสภาพไปแลวเปนตน

4. ควรมการจดเวทแลกเปลยนเรยนร

ประสบการณการด�าเนนงานของหนวยงานใน

ระดบพนทซงเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอน

การด�าเนนงานการดแลคนพการ เพอเปนการ

แลกเปลยนการเรยนรและใหค�าแนะน�าทเกยวกบ

นโยบายแผนงาน โครงการกจกรรม ทจะด�าเนน

งานการดแลคนพการในพนทตางๆ เพอเปนการ

ชแนะแนวทางการด�าเนนงานไดอยางชดเจนและ

เปนรปธรรม

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรมการตดตามประเมนผลระยะยาว

ตอไปเพอดความยงยนของกจกรรมและการมสวน

รวมของผเกยวของในการดแลสขภาพคนพการ

2. ควรน�ากระบวนการวจยเชงปฏบตการ

แบบมสวนรวมไปใชในการด�าเนนการแกไขปญหา

สขภาพของกลมคนในชมชนหรอกลมอนๆ ทม

ปญหาดานสขภาพโดยเฉพาะผทมขอจ�ากดในการ

เขาถงสถานบรการดานสาธารณสข

เอกสารอางองกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ.

(2558, 5 กรกฎาคม). การด�าเนนงาน

จดทะ เ บ ยนคนพ ก า รท ว ป ร ะ เ ท ศ

เ ดอน มถนายน 2558 . สบค นจาก

http://www.msociety.go.th/more_new.

php?cid=18

นาถวทกษมลสาร.(2556).การพฒนารปแบบการ

สร างเสรมสขภาพผ สงอายโดยการม

�� 24 ��1.indd 88 20/6/2561 14:00:43


ส ว น ร ว ม ข อ ง ช ม ช น บ า น ห อ ง แ ซ ง

ต�าบลหองแซง อ�าเภอเลงนกทา จงหวด

ยโสธร(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).

มหาวทยาลยมหาสารคาม,มหาสารคาม.

มนตร จนทา. (2554). รปแบบการสงเสรม

พ ฤ ต ก ร ร ม ส ข ภ า พ ผ พ ก า ร ท า ง ก า ร

เคลอนไหวแบบมสวนรวม ต�าบลหนองบว

อ�าเภอศขรภม จงหวดสรนทร (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต) . มหาวทยาลย

มหาสารคาม,มหาสารคาม.

มยร บญศกด. (2554) .ระบบการจดการสขภาพ

คนพการโดยการมสวนรวมของชมชน

อ� า เภอเ ของใน จงหวดอบลราชธาน

(วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต ) .

มหาวทยาลยมหาสารคาม,มหาสารคาม.

มยรผวสวรรณและคณะ.(2556).CBR Guidelines

ขององคการอนามยโลก ฉบบภาษาไทย

(Community Based Rehabilitation).

กรงเทพมหานคร:พรเมยมเอกซเพรส.

รกขณา สงหเทพ. (2551).การพฒนาศกยภาพ

ในการปองกนวณโรคของชมชนโดย

เทคนค AIC :กรณศกษาบานโสกนาค

ต�าบลวงมวง อ�าเภอเปอยนอย จงหวด

ขอนแกน (วทยานพนธปรญญามหา

บณฑต).มหาวทยาลยขอนแกน,ขอนแกน.

รชนสรรเสรญและคณะ. (2553).การบรณาการ

ฟ นฟสมรรถภาพคนพการโดยใชชมชน

เปนฐานในสถานบรการปฐมภมบทเรยนร

จากประเทศไทย.วารสารการพยาบาลและ

การศกษา, 3(2),99-113.

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลหนเหลกไฟ.

(ม .ป .ป . ) . ส ร ป ผ ล ก า ร ด� า เ น น ง า น

สาธารณสขประจ�าป 2558.บรรมย.

โรงพยาบาลคเมอง(ม.ป.ป.).งานประเมนมาตรฐาน

PCA ขนท 3.[ม.ป.พ.].

สรอยสรนทร นอยบดด. (2557).การพฒนารป

แบบการมสวนรวมในการดแลสขภาพ

ชองปากเดกกอนวยเรยนชมชนต�าบล

ปะหลาน อ�าเภอพยคฆภมพสย จงหวด

มหาสารคาม. (วทยานพนธ ปรญญา

มหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาสารคาม,

มหาสารคาม.

ส�านกงานสถตแหงชาต. (2555).สรปเบองตน

ก า ร ส� า ร ว จ ป ร ะ ช า ก ร ผ พ ก า ร ใ น

ประเทศไทย. กรงเทพฯ:ส�านกงานสถต

แหงชาต เทคโนโลยสารสนเทศและการ

สอสาร.

ส�านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

แหงชาต.(2550).พระราชบญญตสงเสรม

และพฒนา คณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550.

กรงเทพฯ:ส�านกงานสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการแหงชาต.

องคการอนามยโลก. (2547). บญชสากลเพอการ

จ�าแนกการท�างานความพการและสขภาพ:

ICF (ฉบบภาษาไทย).กรงเทพฯ:องคการ

อนามยโลก.

Kemmis,S.&McTaggart,R.(2000).Participatory

Action Research. In Denzin, K.N.,

Linconlh, S.Y.(Eds.),Handbook of

Qualitative Research. London: Sage

Publication.

WorldHealthOrganization. (2004). CBR:A

strategy for rehabilitation, equalization of

opportunities, poverty reduction and social

inclusion of people with disabilities.

�� 24 ��1.indd 89 20/6/2561 14:00:43


90

Geneva:WorldHealthOrganization.

WorldHealthOrganization. (2005).Disability

and Rehabilitation WHO Action Plan

2006-2011.[N.P].

�� 24 ��1.indd 90 20/6/2561 14:00:43


ผลของโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานตอความสามารถในการทรงตว

ของผสงอาย

ประทม กงมหา, พย.ม.1

ชลกร ดานยทธศลป, สด.2

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองศกษาแบบกลมเดยวมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรม

การออกก�าลงกายแบบใชแรงตานตอความสามารถในการทรงตวของผสงอายกลมตวอยาง คอผสงอาย

สมาชกชมรมกลมรกษผสงอายจงหวดนครราชสมามคะแนนประเมนการทรงตวBergBalanceScaleนอย

กวา45คะแนนจ�านวน30คนไดรบโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานทประยกตจากแบบแผน

ความเชอสขภาพของเบคเกอร เปนเวลา40นาท3ครงตอสปดาหระยะเวลา12สปดาหโปรแกรมการ

ออกก�าลงกายแบบใชแรงตานประกอบดวยการรบรของผเขารวมในกจกรรมตอไปน1)ความเสยงของการ

หกลม2)ความรนแรงของการทรงตวไมด3)ประโยชนของการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน4)อปสรรค

ตอการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานและ5) สงกระตนการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน เกบรวบรวม

ขอมลโดยใชแบบทดสอบการทรงวเคราะหขอมลโดยใชคารอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและ

การวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ�า

ผลการศกษาพบวาหลงการทดลองกลมตวอยางมคะแนนเฉลยBergBalanceScaleมากกวากอน

การทดลองและระหวางการทดลองในสปดาหท6อยางมนยส�าคญทางสถต(p<0.05)และผลการทดสอบ

TimedUpandGoTestในสปดาหท6และสปดาหท13ใชเวลานอยกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญ

ทางสถต(p<0.05)

สามารถน�าผลการศกษาไปเปนแนวทางในการจดกจกรรมใหผสงอายไดเพมความแขงแรงและ

การทรงตวได

ค�าส�าคญ:ออกก�าลงกายแบบใชแรงตานการทรงตวผสงอาย

1นสตปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชนคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร2ผชวยศาสตราจารยภาควชาพยาบาลศาสตรคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร

�� 24 ��1.indd 91 20/6/2561 14:00:43


92

EffectofaResistanceExerciseProgramforOlderAdults

onBodyBalanceCapability

Partoom Kongmaha, M.N.S .1

Chuleekorn Danyuthasilpe, Dr.P.H. 2

Abstract

Thepurposeof this studywas toexamineeffectsofa resistanceexerciseprogramonbody

balanceforolderadults.Samplewas30olderadultswhoweremembersoftheelderlycaregroupin

NakhonratchasimaProvincewithaBergBalanceScoreofunder45.Theresistanceexerciseprogram,

appliedaccordingtotheBecker’sHealthBeliefModelfor40minutesaday,3daysperweekfor12

weeks.Theprogramconsistedofperceptionsoftheparticipantsinthefollowingactivities1)Suscep-

tibilityoffalling,2)Seriousnessofbodyimbalance,3)Benefitsoftheresistanceexercise,4)Barriers

totheresistanceexerciseand5)Actioncuesoftheresistanceexercise.Theinterventiontoolhadbody

balancequestionnaire.Thedatawereanalyzedbyusingpercentage,mean,standarddeviation,andre-

peatedmeasuresANOVA.

The experimental group had significantly highermean score ofBergBalanceScale ,than

beforeandafterimplementationoftheprogram,withthemeanscoresatthe6thweekbeingsignificantly

different (p< 0.05).TheTimeUp andGoTest (TUG) scores at the 6th and 13thweekswere both

significantlylowertimethanbeforeimplementationoftheprogram(p<0.05).

Theresultscanbeusedasanactivityguidefortheelderlytoincreasetheirstrengthandbody

balance.

Keywords:Resistanceexercise,BodyBalance,Elderly

1M.N.S.inCommunityNursePractitioner,NaresuanUniversity2AssistantProfessor,DepartmentofNursing,FacultyofNursing,NaresuanUniversity

�� 24 ��1.indd 92 20/6/2561 14:00:43


บทน�า การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของ

ประเทศไทย สงผลใหจ�านวนและสดสวนของ

ผสงอายเพมขนจากรอยละ14.38 ในปพ.ศ.2558

เปนรอยละ14.87ในปพ.ศ.2559(กรมการปกครอง

กระทรวงมหาดไทย, 2560)และในขณะทจ�านวน

ผ สงอายเพมขนนนปญหาทพบมากทสดของ

ผสงอายคอปญหาจากการทรงตวขณะเคลอนไหว

รางกายซงเปนสาเหตน�าไปสภาวะหกลม(สถาบน

เวชศาสตรผสงอาย,2558)องคการอนามยโลกระบ

วาทวโลกพบผเสยชวตจากการพลดตกหกลมปละ

424,000คนเฉลยวนละ1,160คน(WorldHealth

Organization, 2012)ประเทศไทยมผเสยชวตจาก

การพลดตกหกลมปละ 2,007คน เกอบครงเปน

ผทมอาย60ปขนไปโดยในปพ.ศ.2557พบอตรา

การเสยชวต 10.03ตอประชากรแสนคน เพมขน

เปน11.05ตอประชากรแสนคนในป2558สาเหต

ของการหกลมสวนใหญเกดจากการเดนสะดดสง

กดขวาง และการเสยการทรงตวขณะเคลอนไหว

(ส�านกโรคไมตดตอ,2559)

การทรงตวเปนความสามารถในการรกษา

ความมนคงหรอทาทางความสมดลของรางกาย

ขณะอย กบท หรอก�าลงเคลอนท (ถนอมวงศ

กฤษณ เพชร , 2554) เมออายมากขน มการ

เปลยนแปลงของระบบกระดกและขอ พบวา

ความหนาแนนมวลกระดกลดลง และกลามเนอ

ม ขนาดของกลามเนอจะเลกลงและมการลดลง

ของปรมาณกลามเนอ โดยเฉพาะทกลามเนอขา

มผลกระทบตอประสทธภาพในการเคลอนไหวท�าให

การเคลอนไหวชาลงเกดการเซสญเสยการทรงตว

เพมความเสยงตอการหกลม(สมนก กลสถต

พร, 2549)นอกจากนการขาดการออกก�าลงกาย

อยางสม�าเสมอในผสงอายท�าใหกลามเนอขาดความ

ยดหยนกระดกและขอตอไมแขงแรงเพมความเสยง

ตอการหกลมไดดงนนการออกก�าลงกายสม�าเสมอ

จะสงเสรมการท�างานของกลามเนอและขอตอ

เพมความแขงแรงความยดหยนของการกลามเนอ

และการทรงตวขณะเดน (สถาบนเวชศาสตร

ผสงอาย,2558;สมนกกลสถตพร,2549)

การออกก�าลงกายแบบใชแรงตานเปนการ

ฝกเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอและขอตอ

โดยเฉพาะกลามเนอขา เนองจากเปนกลามเนอมด

ใหญจะสญเสยความแขงแรงไดมากกวากลามเนอ

แขนวธการเพมความแขงแรงของกลามเนอโดยเรม

จากเพมน�าหนกครงละนอยๆโดยใหออกก�าลงกาย

เปนชดฝกท�า3ชดตอวนความถ3วนตอสปดาห

ท�าวนเวนวน เพอใหกลามเนอไดพกและลดการ

บาดเจบการออกก�าลงกายทปรบน�าหนกเพมขน

เรอยๆ จะชวยเพมก�าลงกลามเนอไดมากกวาการ

ออกก�าลงกายทใชน�าหนกนอยเมอผสงอายมความ

แขงแรงของกลามเนอเพมขนการทรงตวกเพมขน

ดวย(สถาบนเวชศาสตรผสงอาย,2558)

การฝกการทรงตว (Balancing training)

และการบรหารขอตางๆ เพอความมนคงในการ

ยน และเดนของผสงอาย มลนธสถาบนวจยและ

พฒนาผสงอายไทย (2558) จดท�าทาการบรหาร

รางกายจ�านวน16ทาไดแกทาท1-4 เปนการฝก

ยดกลามเนอและฝกความยดหยนของขอทาท5-8

เปนการฝกความแขงแรงของกลามเนอทาท 9-16

เปนการฝกเดนและการทรงตว เพอเพมความแขง

แรงของกลามเนอและขอตอโดยเฉพาะกลามเนอขา

(สถาบนเวชศาสตรผสงอาย,2558)การศกษาครงน

ผวจยไดน�าทาการออกก�าลงกายทงหมดไปทดลอง

ปฏบตจรงกบกลมผสงอายทมลกษณะใกลเคยง

�� 24 ��1.indd 93 20/6/2561 14:00:43


94

กบกลมตวอยางพบวาทาบรหารคอทาเดนดวย

สนเทาแบบมราวจบทาเดนดวยปลายเทาแบบม

ราวจบและทายนขาเดยวแบบมราวจบผสงอายไม

สามารถปฏบตไดและมความเสยงตอการหกลมได

งายนอกจากนนยงมทาทคลายคลงกน เชนทาลก

จากเกาอใชมอพยง และทาลกจากเกาอใชมอเดยว

พยง ดงนนผวจยไดค�านงถงความปลอดภยและ

ความเหมาะสมจงปรบลดจ�านวนทาเหลอ 10ทา

ไดแกทาท1-3ทายดกลามเนอและฝกความยดหยน

ของขอทาท4-7ทาฝกความแขงแรงของกลามเนอ

โดยฝกใชน�าหนกดวยถงทราย500กรมวางทขอเทา

เพอเพมแรงตาน(Resistance)และทาท8-10ทาฝก

เดนและการทรงตว

จากรายงานประเมนภาวะสขภาพกลม

รกษผสงอายประจ�าป 2558พบวา ผสงอายกลม

รกษมความเสยงตอการหกลม คดเปนรอยละ

21.18 มประวตเคยหกลมภายใน6 เดอนกอนการ

ประเมน คดเปนรอยละ 31.75ผวจยตระหนกถง

ความส�าคญของการปองกนการหกลมของผสงอาย

โดยการออกก�าลงกาย เพอสงเสรมใหผสงอายไดม

การเคลอนไหวรางกายเพอใหกลามเนอและขอตอ

ท�างานไดตามปกตและการทรงตวดขน

ผ วจยจงสนใจน�าวธการออกก�าลงแบบ

ใชแรงตานมาจดท�าเปนโปรแกรมการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตานซงผวจยประยกตใชแบบแผน

ความเชอดานสขภาพของเบคเกอร(Becker,1974)

โดยโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน

ประกอบดวยกจกรรมดงน1)การรบรโอกาสเสยง

ของการหกลม 2) การรบรความรนแรงของการ

ทรงตวไมด3)การรบรประโยชนของการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตานแรง4)การรบรอปสรรคตอการ

ออกก�าลงกายแบบใชแรงตานแรง5)สงกระตนการ

ออกก�าลงกายแบบใชแรงตานระยะเวลาการศกษา

12สปดาหผลการศกษาจะเปนแนวทางในการสง

เสรมสขภาพส�าหรบผสงอาย โดยการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตานและผลการศกษาจะใชในการ

พฒนาโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน

ใหมประสทธภาพเพมขน

วตถประสงคของการวจย เพอเปรยบเทยบความสามารถในการ

ทรงตวของผ สงอาย ทไดรบโปรแกรมการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตานกอนการทดลองระหวาง

การทดลองในสปดาหท 6และหลงการทดลองใน

สปดาหท13

สมมตฐานของการวจย 1. หลงการทดลอง ผ สงอาย ทได รบ

โปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน ม

คะแนนเฉลยความสามารถในการทรงตวBerg

BalanceScale(BBS)ดกวากอนทดลองระหวาง

การทดลองในสปดาหท6

2. หลงการทดลอง ผ สงอาย ทได รบ

โปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน

ทดสอบTimedUpandGoTest(TUG)ใชเวลานอย

กวากอนทดลองระหวางการทดลองในสปดาหท6

กรอบแนวคด การศกษาครงนประยกตใชทฤษฏแบบแผน

ความเชอดานสขภาพของเบคเกอร(Becker,1974)

อธบายวาบคคลนนจะตองรบรตอโอกาสเสยงใน

การเปนโรคและรบรความรนแรงของโรคการรบ

รทงสองอยางจะชวยผลกดนใหบคคลหลกเลยง

จากการทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมในการปองกน

�� 24 ��1.indd 94 20/6/2561 14:00:43


โรคและการรกษาโรค เกยวของกบองคประกอบ

ตอไปนภาวะคกคามของโรคท�าใหบคคลจะเลอก

การปฏบตทคดวาดตอตนเอง โดยเปรยบเทยบ

ประโยชนทจะไดรบกบผลเสยหรออปสรรคทจะ

เกดขนนอกจากนนยงมสงชกน�าหรอการกระตน

ทน�าสการปฏบตพฤตกรรมในการปองกนโรค

วธการด�าเนนการวจย 1. การวจยเปนวจยกงทดลอง (Quasi-

experimentalresearch)แบบกลมเดยว(Onegroup

design)วดกอนการทดลองระหวางการทดลองใน

สปดาหท6และหลงการทดลอง

2. ประชากรทศกษาครงน คอ ผสงอาย

สมาชกกลมรกษผ สงอายวทยาลยพยาบาลบรม

ราชชนนนครราชสมาในปงบประมาณ 2559

จ�านวน 236 คน คดเลอกกลมตวอยางเปนแบบ

เฉพาะเจาะจง(Purposivesampling)ไดกลมตวอยาง

จ�านวน30คน

2.1.เกณฑคดเขา(InclusionCriteria)

มคะแนนประเมนการทรงตวโดยใชแบบ

ทดสอบการทรงตว(BergBalanceScale)มคานอย

กวา 45คะแนนและไมมโรคประจ�าตว ทอนตราย

ตอสขภาพท�าใหไมสามารถออกก�าลงกายไดและ

ไมมปญหาเรองหตงและการมองเหนและมความ

สมครใจและยนดเขารวมในการศกษาวจยครงน

2.2.เกณฑคดออก(ExclusionCriteria)

บอกเลกการเขารวมในการวจย และไม

สามารถออกก�าลงกายแบบใชแรงตานไดตลอดการ

ศกษายายทอยหรอเจบปวยท�าใหเปนอปสรรคตอ

การเขารวมวจย

เครองมอทใชในการวจย

ประกอบดวย2สวนดงน

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

แบบสมภาษณขอมลทวไปไดแก เพศอาย

ศาสนาสถานภาพน�าหนกสวนสงความดนโลหต

ชพจรระดบการศกษาอาชพรายไดตอเดอนความ

พอเพยงของรายไดโรคประจ�าตวยาทรบประทาน

และการหกลมในรอบ6เดอนทผานมา

แบบทดสอบการทรงตว (BergBalance

Scale;BBS)เปนการประเมนความสามารถขณะท�า

กจกรรมตางๆในทานงและยนจ�านวน14ทาไดแก

1)ลกขนยน2)ยนตรง3)นงตวตรง4)นงลง5)เปลยน

เกาอ 6)ยนหลบตา7)ยนตวตรงเทาชด8)เออมมอ

ไปขางหนา 9)กมเกบของจากพนในขณะทยนอย

10)หนไปมองขางหลง11)หมนรอบตวเอง12)กาว

เทาแตะบนมานงเตยสลบกน13)ยนตอเทาและ14)

ยนบนขาขางเดยว แบงระดบคะแนน 5 ระดบ

(Rating scale) การแปลผลคาคะแนนสงสด

56คะแนนถาคะแนนนอยกวา45คะแนนหมายถง

ผ สงอายเสยงตอการหกลม(สมนก กลสถตพร,

2549)

การทดสอบสมดลรางกายดวยการนง

ลกยนและเดน(TimedUpandGoTest:TUG)

การทดสอบผถกทดสอบนงอยทเกาอหลงพงพนก

เกาอ เมอใหสญญาเรม ผถกทดสอบจะลกขนยน

แลวเดนไปขางหนาเปนระยะทาง3เมตรเมอถงจด

หมายท3เมตรใหหมนตวกลบและเดนกลบมานง

ลงทเกาอเชนเดมการใหคะแนนเปนการจบเวลาใน

การท�ากจกรรม(หนวยเปนวนาท)เรมจบเวลาเมอ

กนพนจากเกาอและหยดจบเวลาเมอกนสมผสเกาอ

ในการศกษาวจยครงนใชเกณฑการประเมนTUG

ดงน(วไลวรรณทองเจรญ,2554;อธพงศพมพด,

�� 24 ��1.indd 95 20/6/2561 14:00:43


96

2553;สมนกกลสถตพร,2549)

นอยกวา10วนาทหมายถงมการกาวเดน

และการทรงตวในระดบปลอดภย

ระหวาง11-19วนาทหมายถงมการกาว

เดนและการทรงตวผดปกตระดบปานกลาง

มากกวา20วนาทหมายถงมการกาวเดน

และการทรงตวผดปกตระดบมาก

2.เครองมอทใชในการทดลองประกอบดวย

โปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใชแรง

ตานผวจยประยกตจากแบบแผนความเชอดานสข

ภาพของเบคเกอร (Becker,1974)มระยะเวลา12

สปดาหกจกรรมมดงน

1) การรบร โอกาสความเสยงของการ

หกลมโดยใหความรเรองการทรงตวของผสงอาย

และปจจยเสยงตอการหกลม

2) การรบรความรนแรงของการทรงตวไม

ดการประเมนความสามารถในการทรงของตวผสง

อายBergBalanceScale(BBS)และTimedUpand

GoTest(TUG)

3) การรบรประโยชนการออกก�าลงกาย

แบบใชแรงตาน การออกก�าลงกายแบบใชแรง

ตานการออกก�าลงกายแบงเปน 3ระยะ ไดแก 1)

ระยะอบอนรางกาย (WarmUp Phase) ใชเวลา

ประมาณ10นาท การยดเหยยดกลามเนอและฝก

ความยดหยนของขอ(ทาท 1-3) ไดแกทาบรหาร

ศรษะทายดหลงทาบรหารล�าตว2)ระยะออกก�าลง

กาย(exercisephase)ใชเวลาประมาณ20นาททา

ฝกความแขงแรงของกลามเนอ(ทาท 4-7) โดยม

การถวงน�าหนกทขอเทาดวยถงทรายน�าหนก 500

กรม ไดแกทาบรหารกลามเนอตนขาทาบรหาร

ขอเทา ทาบรหารกลามเนอตนขาดานหลง ทา

บรหารสะโพกดานขางและ3)ระยะการผอนคลาย

(cooling down phase) ใชเวลาประมาณ10นาท

ทาฝกการเดนและการทรงตว(ทาท8-10)ไดแกทา

ยนตอเทาแบบมราวจบทาเดนตอเทาแบบมราวจบ

และทาลกจากเกาอไมใชมอพยงการออกก�าลงกาย

ใหปฏบต3วนตอสปดาหใชเวลา40นาทตอครง

เปนระยะเวลา12สปดาห

4) การรบรอปสรรคตอการออกก�าลงกาย

แบบใชแรงตาน มการแลกเปลยนประสบการณ

ปญหาอปสรรคของการปฏบตการออกก�าลงกาย

และความส�าเรจ

5) สงกระตนการออกก�าลงกายแบบใชแรง

ตานจดกจกรรมกลมสมพนธในการออกก�าลงกาย

เปนแรงกระตนการออกก�าลงกาย

6) คมอการออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน

ส�าหรบผสงอาย

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ตรวจสอบความตรงของเนอหา (Content

Validity)ของโปรแกรมการออกก�าลงกายแบบใช

แรงตาน และคมอการออกก�าลงกายแบบใชแรง

ตาน มผทรงคณวฒจ�านวน 5ทานประกอบดวย

แพทยผเชยวชาญศลยกรรมกระดกและขอ 1ทาน

นกกายภาพบ�าบดจ�านวน1ทานอาจารยพยาบาล

ในสาขาการพยาบาลผสงอายจ�านวน3ทานหลง

จากไดรบขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ ผวจยน�า

มาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะคาดชนความ

สอดคลอง(IndexofItemObjectiveCongruence)

อยในชวง0.6–1.0

การตรวจสอบคาความเทยง (Reliability)

แบบทดสอบการทรงตว (Berg Balance Scale:

BBS) ใชแบบสงเกต (Interater reliability)

มผสงเกตเหตการณ 2ทานประกอบดวยอาจารย

�� 24 ��1.indd 96 20/6/2561 14:00:43


พยาบาลเชยวชาญการพยาบาลผสงอาย 2 ทาน

ไดคาความเทยงแบบสงเกต(Inter-raterreliability)

ของผประเมนเทากบ1

การพทกษสทธของกลมตวอยาง

การวจยศกษาครงน ผ วจยด�าเนนการ

ขอรบการรบรองหมายเลขCOANo.117/2016 ,

IRB No.068/59 จรยธรรมการวจยในมนษย

จากมหาวทยาลยนเรศวรกอนเกบขอมลผวจยชแจง

วตถประสงคและขนตอนในการวจยประโยชนทได

รบและการน�าผลการวจยไปใชกลมตวอยางทกคน

ทเขารวมการวจยตองเซนใบยนยอม (Informed

consentform)กอนการด�าเนนการวจยและมสทธ

ทจะปฏเสธในการตอบค�าถามหรอยกเลกในขณะ

ท�าการทดลองไดตลอดเวลา

วธการเกบรวบรวมขอมล ขนการเตรยมการ

กอนการทดลอง1สปดาหเกบขอมลกอน

การทดลองในกลมตวอยางดงน

1. ขอมลทวไป ประกอบดวยเพศ อาย

ศาสนาสถานภาพน�าหนกสวนสงความดนโลหต

ชพจรระดบการศกษาอาชพรายไดตอเดอนความ

พอเพยงของรายไดโรคประจ�าตวยาทรบประทาน

และการหกลมในรอบ6เดอนทผานมา

2. ทดสอบการทรงตวBergBalanceScale

(BBS)และTimedUpandGoTest(TUG)และนด

กลมตวอยางประชมเพอเขารวมการศกษาวจย

ขนตอนการทดลอง

กจกรรมท 1 (สปดาหท 1) จดอบรมให

ความร เรองการทรงตวปจจยเสยงตอการหกลม

ไดรบรความเสยงจากอายทเพมขนการทรงตวทไม

ดและการรบรตอความรนแรงของการทรงตวไมด

โดยแจงผลการทดสอบการทรงตวกอนเขาทดลอง

และการรบรภาวะถกคกคามจากการทรงตวทไม

มนคงเสยงตอการหกลม และการรบรประโยชน

ของการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานโดยใหความ

ร เรอง ประโยชนการออกก�าลงกายแบบใชแรง

ตาน10ทาและแจกคมอการออกก�าลงกายแบบใช

แรงตาน

กจกรรมท2(สปดาหท2,4,8,10,12)จด

กจกรรมกลม โดยใหกลมทดลองมาออกก�าลงกาย

แบบใชแรงตานมทงหมด10ทาทาท1-3อบอน

รางกายนาน10นาททาท4-7ออกก�าลงกายแบบ

ใชแรงตานโดยใหถวงน�าหนกทขอเทาดวยถงทราย

500กรมท�า10ครง/ชดท�า1-3ชดหรอประมาณ

20นาทและทาท 8-10ผอนคลายใชเวลานาน10

นาทรวมระยะเวลาทงหมด40นาท/ครงท�า3วน

ตอสปดาหและการรบรอปสรรคตอการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตาน โดยกลมทดลองเลาปญหา

อปสรรคการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานแลก

เปลยนประสบการณเพอประเมนการรบรผลดกบ

อปสรรคทเกดขนทก2สปดาหจ�านวน6ครงและ

กจกรรมกลมสมพนธ มกลมเพอนชวยเพอน เปน

ตวชวยกระตนการปฏบตการออกก�าลงกายแบบ

ใชแรงตานพรอมใหก�าลงใจชนชม

กจกรรมท3(สปดาหท6)วดผลการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตาน โดยทดสอบการทรงตว

(BergBalance Scale:BBS)และ(TimedUp and

GoTest:TUG)และแจงผลการทดสอบการทรงตว

ใหกลมทดลองไดรบทราบความเปลยนแปลงของ

ตนเอง

กจกรรมท 4 (สปดาหท 3, 5, 7, 9, 11)

กลมทดลองปฏบตออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน

�� 24 ��1.indd 97 20/6/2561 14:00:43


98

จ�านวน10ทาทบานและตดตามการปฏบตการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตานทบาน โดยการโทรศพท

สอบถาม

กจกรรมท5(สปดาหท13)วดผลการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตาน โดยทดสอบการทรงตว

(BergBalanceScale:BBS )และ(TimedUpand

GoTest:TUG)และแจงผลการทดสอบการทรงตว

ใหกลมทดลองไดรบทราบความเปลยนแปลงของ

ตนเอง


เ มอ เ กบรวบรวมข อ มลได ครบถ วน

ตรวจสอบความสมบรณและความถกตองของ

ขอมล น�าขอมลมาวเคราะหโดยใชโปรแกรม

คอมพวเตอรส�าเรจรปดงน

1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางโดย

ใชสถตเชงพรรณนา(Descriptivestatistics)ไดแก

พสยความถ รอยละคาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน

2. วเคราะหความแตกตางของคาเฉลย

คะแนนความสามารถในการทรงตวBergBalance

Scale(BBS)และTimedUpandGoTest(TUG)

กอนการทดลองระหวางการทดลองในสปดาหท6

และหลงการทดลอง โดยสถตวเคราะห (Analysis

statistics) ความแปรปรวนแบบวดซ�า (Repeated

measureANOVA)

3. เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนน

เฉลยความสามารถในการทรงตวBergBalance

Scale(BBS)และTimedUpandGoTest(TUG)

กอนการทดลอง และหลงการทดลอง โดยสถต

ความแปรปรวนแบบวดซ�า (Repeatedmeasure

ANOVA)

ผลการวจย กลมทดลองเปนเพศหญงคดเปนรอยละ

93.3และมอายอยในชวง60-69ปมากทสดคดเปน

รอยละ53.3รองลงมาอยในชวง70-79ปคดเปน

รอยละ33.4นบถอศาสนาพทธเปนคดเปนรอยละ

93.3และสถานภาพสมรสมากทสดคดเปนรอยละ

50รองลงมาเปนหมายและโสดคดเปนรอยละ40

และจบการศกษาในระดบประถมศกษาตอนปลาย

คดเปนรอยละ 40 รองลงมาระดบปรญญาตร คด

เปนรอยละ30อาชพเปนขาราชการบ�านาญคดเปน

รอยละ40รองลงมาไมไดท�างานคดเปนรอยละ33.3

มรายไดอยในชวง1-5,00บาทตอเดอนมากทสดคด

เปนรอยละ50รองลงมาอยในชวง5,000–10,000

บาทตอเดอน

ขอมลทางดานสขภาพ มดชนมวลกายอย

ในชวง18.50–22.99กก./ม2(น�าหนกปกต)คดเปน

รอยละ40ดชนมวลกายเฉลยทงหมด25.06กก./ม2,

SD=4.57(อวนระดบ1)คาความดนโลหตซสโตลค

อยในชวง 120–129 มลลเมตรปรอทมากทสดคด

เปนรอยละ 46.7คาเฉลยความดนโลหตซสโตลค

ทงหมด121 มลลเมตรปรอท(SD=9.22)คาความ

ดนโลหตไดแอสโตลคอยในชวง 80–89มลลเมตร

ปรอทมากทสด คดเปนรอยละ 50คาเฉลยความ

ดนโลหตไดแอสโตลคทงหมด75มลลเมตรปรอท

(SD=6.82)คาชพจรอยในชวง81–90ครงตอนาท

มากทสดคดเปนรอยละ43.3คาเฉลยชพจรทงหมด

77.06ครงตอนาท(SD=14.94)กลมทดลองมโรค

ประจ�าตวคดเปนรอยละ70ไดแกโรคความดนโลหต

และโรคเบาหวานรวมกบโรคความดนโลหตคดเปน

รอยละ26.7และ16.7ตามล�าดบมยาทรบประทาน

เปนประจ�าคดเปนรอยละ73.3และในรอบ6เดอน

ทผานมาไมเคยมประวตการหกลมคดเปนรอยละ

70และเคยหกลม คดเปนรอยละ30 เคยหกลม 1

�� 24 ��1.indd 98 20/6/2561 14:00:43


ครงมากทสดคดเปนรอยละ13.3สถานท/บรเวณ

ทหกลมพบหกลมภายในบานมากทสดคดเปนรอย

ละ16.7หกลมในหองน�าและบรเวณนอกบานเทา

กนคดเปนรอยละ13.3การบาดเจบทไดรบจากการ

หกลมคอแผลถลอกฟกซ�าคดเปนรอยละ13.3

ตารางท1 แสดงคะแนนเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในการทรงตวของกลมทดลอง

กอนการทดลองระหวางการทดลองในสปดาหท6และหลงการทดลองในสปดาหท13

จากตารางท1พบวากอนการทดลองกลม

ตวอยางมคะแนนเฉลยความสามารถในการทรงตว

โดยใชBergBalanceScale เทากบ (M= 40.03,

S.D. = 5.85) ระหวางการทดลองในสปดาหท 6

(M= 45.37, S.D. = 5.49) และหลงการทดลอง

ในสปดาหท13(M=49.06,S.D.=4.47)มความ

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

0.05(F = 170.89, p-value< 0.05) และกอนการ

ทดลองกลมตวอยางมคะแนนเฉลยโดยใชTimed

UpandGoTest(M=12.38,S.D.=4.58)ระหวาง

การทดลองในสปดาหท6(M=10.78,S.D.=3.88)

และหลงการทดลองในสปดาหท 13 (M= 9.63,

S.D. = 3.36) มความแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ0.05(F=59.47,p-value<0.05)

9

รองลงมาระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 30 อาชพเปนขาราชการบ านาญ คดเปนรอยละ 40 รองลงมาไมไดท างาน คดเปนรอยละ 33.3 มรายไดอยในชวง 1-5,00 บาทตอเดอนมากทสด คดเปนรอยละ 50 รองลงมาอยในชวง 5,000 – 10,000 บาทตอเดอน

ขอมลทางดานสขภาพ มดชนมวลกายอยในชวง 18.50–22.99 กก./ม2 (น าหนกปกต) คดเปนรอยละ 40 ดชนมวลกายเฉลยทงหมด 25.06 กก./ม2, SD=4.57(อวนระดบ 1)คาความดนโลหตซสโตลคอยในชวง 120–129 มลลเมตรปรอทมากทสดคดเปนรอยละ 46.7 คาเฉลยความดนโลหตซสโตลคทงหมด 121 มลลเมตรปรอท(SD=9.22) คาความดนโลหตไดแอสโตลคอยในชวง 80–89มลล เมตรปรอทมากท สด คดเปนรอยละ 50 คาเฉลยความดนโลหตไดแอสโตลคทงหมด 75

มลลเมตรปรอท(SD=6.82) คาชพจรอยในชวง 81–90 ครงตอนาท มากทสด คดเปนรอยละ 43.3 คาเฉลยชพจรท งหมด 77.06 ครงตอนาท (SD=14.94) กลมทดลอง มโรคประจ าตวคดเปนรอยละ 70 ไดแกโรคความดนโลหต และโรคเบาหวานรวมกบโรคความดนโลหต คดเปนรอยละ 26.7 และ 16.7 ตามล าดบ มยาทรบประทานเปนประจ า คดเปนรอยละ 73.3และในรอบ 6 เดอนทผานมาไมเคยมประวตการหกลม คดเปนรอยละ 70 และเคยหกลม คดเปนรอยละ 30 เคยหกลม 1 ครงมากทสด คดเปนรอยละ 13.3 สถานท/บรเวณทหกลม พบหกลมภายในบานมากทสด คดเปนรอยละ 16.7 หกลมในหองน า และบรเวณนอกบานเทากนคดเปนรอยละ 13.3 การบาดเจบทไดรบจากการหกลม คอ แผลถลอก ฟกซ า คดเปนรอยละ 13.3

ตารางท 1 แสดงคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในการทรงตว ของกลมทดลองกอนการทดลอง ระหวางการทดลองในสปดาหท 6 และหลงการทดลองในสปดาหท 13

ตวแปรตาม กลมทดลอง (n=30) p-value SD

Berg Balance Scale(คะแนน) กอนการทดลอง สปดาหท 6 หลงสปดาหท 13 Timed Up and Go Test (วนาท) กอนการทดลอง สปดาหท 6 หลงสปดาหท 13

40.03 45.37 49.06

12.38 10.78 9.63

5.85 5.49 4.47

4.58 3.83 3.36

170.891*

59.465*

.000**

.000**

** นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

F

�� 24 ��1.indd 99 20/6/2561 14:00:44


100

ตารางท2 เปรยบเทยบความแตกตางรายคของคะแนนเฉลยความสามารถในการทรงตวโดยใช Berg

BalanceScale(BBS)และระยะเวลาโดยใชTimedUpandGoTest(TUG)กอนการทดลองระหวาง

การทดลองในสปดาหท6และหลงการทดลองในสปดาหท13ของกลมทดลอง

จากตารางท 2 แสดงผลการเปรยบเทยบ

ความแตกตางรายคดงนภายหลงการทดลองกลม

ทดลองมผลตางคะแนนเฉลยความสามารถใน

การทรงตว โดยใชBergBalanceScaleกอนการ

ทดลองกบระหวางการทดลองในสปดาหท6เทากบ

5.33คะแนน (M= 40.03, 45.37)ผลตางคะแนน

เฉลยระหวางการทดลองในสปดาหท 6 กบหลง

การทดลองในสปดาหท 13 เทากบ 3.70คะแนน

(M= 45.37, 49.06)ผลตางคะแนนเฉลยระหวาง

หลงการทดลองในสปดาหท13กบกอนการทดลอง

เทากบ9.03คะแนน(M=40.03,45.37)เมอน�ามา

เปรยบเทยบความแตกตางรายคของคะแนนเฉลย

ความสามารถในการทรงตวBergBalanceScale

10

จากตารางท 1 พบวากอนการทดลองกลมตวอยางมคะแนนเฉลยความสามารถในการ

ทรงตว โดยใช Berg Balance Scale เทากบ ( −

X = 40.03, S.D. = 5.85) ระหวางการทดลองใน

สปดาหท 6 ( −

X = 45.37, S.D. = 5.49) และหลง

การทดลองในสปดาหท13 ( −

X = 49.06, S.D. =

4.47) มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05(F = 170.89, p-value< 0.05) และ

กอนการทดลอง กลมตวอยางมคะแนนเฉลย โดย

ใช Timed Up and Go Test ( −

X = 12.38, S.D. =

4.58) ระหวางการทดลองในสปดาหท 6 ( −

X = 10.78, S.D. = 3.88) และหลงก ารทดลองใน

สปดาห ท 13 ( −

X = 9.63S.D. = 3.36) มความ

แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05(F = 59.47, p-value< 0.05)

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางรายคของคะแนนเฉลยความสามารถในการทรงตวโดยใช Berg Balance Scale(BBS) และระยะเวลา โดยใช Timed Up and Go Test(TUG)กอนการทดลอง ระหวางการทดลองในสปดาหท 6 และหลงการทดลองในสปดาหท 13 ของกลมทดลอง

ขอมล กลมทดลอง (n=30) F p-value

dif. Berg Balance Scale(คะแนน) กอนการทดลอง กบ สปดาหท 6 สปดาหท 6 กบ สปดาหท 13 กอนการทดลอง กบ สปดาหท 13 Timed Up and Go Test (วนาท) กอนการทดลอง กบ สปดาหท 6 สปดาหท 6 กบ สปดาหท 13 กอนการทดลอง กบ สปดาหท 13

40.03, 45.37 45.37, 49.06

40.03, 49.06

12.38, 10.78 10.78, 9.63 12.38, 9.63

-5.33 -3.70 -9.03

1.60 1.14 2.74

101.709

35.761

.000**

.000**

** นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 2 แสดงผลการเปรยบเทยบความแตกตางรายค ดงน ภายหลงการทดลองกลมทดลองมผลตางคะแนนเฉลยความสามารถในการ

ทรงตว โดยใช Berg Balance Scale ก อนการทดลองกบระหวางการทดลองในสปดาหท 6

เทากบ 5.33 คะแนน (−

X =40.03, 45.37)ผลตาง

พบวาแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

0.05(F=101.71,p-value<0.05)

ภายหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนน

เฉลยTimedUpandGoTestกอนการทดลองกบ

ระหวางการทดลอง ในสปดาหท 6 เทากบ 1.60

วนาท (M =12.38, 10.78) และผลการทดสอบ

ระหวางการทดลอง ในสปดาหท 6 กบหลง

การทดลอง ในสปดาหท 13 เทากบ 1.14 วนาท

(M=10.78,9.63)และหลงการทดลองในสปดาห

ท 13 กบกอนการทดลอง เทากบ 2.74 วนาท

(M=9.63,12.38)เมอน�ามาเปรยบเทยบความแตก

ตางรายคของคะแนนเฉลยความสามารถในการ

ทรงตวTimedUpandGoTestพบวาแตกตางกน

�� 24 ��1.indd 100 20/6/2561 14:00:44


อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05(F=35.761

p-value<0.05)

การอภปรายผลการวจย ความสามารถในการทรงตว หลงการ

ทดลองผสงอายทไดรบ โปรแกรมการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตานมคะแนนเฉลยความสามารถใน

การทรงตวBergBalanceScaleดกวากอนทดลอง

ระหวางการทดลองในสปดาหท6เนองจากโปแกรม

การออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน ไดประยกตมา

จากแบบแผนความเชอดานสขภาพของเบคเกอร

(Becker, 1974) ชวยใหผสงอายปฏบตการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตานในการปองกนการหกลม

เพราะกล มทดลองไดรบร โอกาสเสยงของการ

หกลม จากกจกรรมใหความรเรองการทรงตวใน

ผสงอายและปจจยเสยงตอการหกลมและไดรบร

ความรนแรงของการหกลมและการทรงตวทไมด

โดยประเมนความสามารถในการทรงตวใช Berg

BalanceScaleและTimedUpandGoTestกอนการ

ทดลองและแจงผลการประเมนการทรงตวทกคน

ท�าใหกลมทดลองไดรบรวาตนเองก�าลงถกคมคาม

จากการทรงตวทไมดและไดรบรประโยชนของการ

ออกก�าลงกายแบบใชแรงตานชวยเพมก�าลงกลามเนอ

เมอมความแขงแรงของกลามเนอเพมขนการทรงตว

กเพมขน (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2558) ได

ประยกตใชทาออกก�าลงกายจากการศกษาของธญ

ญรตนอโนทยสนทว,แสงศลธรรมไกรสร,พฒน

ศร ศรสวรรณ, และชลญธร โยธาสมทร (2557)

ปรบลดเหลอ 10ทา โดยค�านงถงความปลอดภย

และความเหมาะสมของผสงอายในการปฏบตมาก

ทสดออกก�าลงกาย3วนตอสปดาหวนเวนวนเพอ

ใหกลามเนอไดพกและลดการบาดเจบและประเมน

ความดนโลหตและชพจรพบวากลมทดลองมคา

ความดนโลหตเฉลย121/75mmHgชพจรเฉลย77

ครง/นาทอยในระดบทปลอดภยตอการออกก�าลง

กายแบบใชแรงตานและจดกจกรรมใหแลกเปลยน

พดคยถงสงขดขวางการปฏบตความยงยากในการ

ปฏบตการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานเพอไดรบร

อปสรรคตอการออกก�าลงกายแบบใชแรงตานและ

จดใหมารวมออกก�าลงกายพรอมกนทก2สปดาห

และสลบผลดเปลยนเปนผน�าในการออกก�าลงกาย

แตละครงสรางความมนใจและความเพลดเพลน

แกกลมทดลองในการปฏบตไดอยางตอเนองชวย

กระตนใหกลมทดลองอยากมาออกก�าลงกายแบบ

ใชแรงตาน สอดคลองกบการศกษาของอธพงศ

พมพด(2553)พบวากลมทดลองทไดรบโปรแกรม

สขศกษา และการสนบสนนทางสงคมรวมกบ

การออกก�าลงกาย โดยการเตนร�าจงหวะบาสโลป

(Baslope) เปนระยะเวลา12สปดาหกลมทดลอง

มความรเกยวกบการปองกนการหกลม การบร

โอกาสเสยงของการหกลม การรบรความรนแรง

ของการหกลมการรบรประโยชนของการปองกน

การหกลมการบรอปสรรคของการปองกนหกลม

และมพฤตกรรมปองกนการหกลมมากกวากอน

การทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต0.05และ

หลงการทดลองผสงอายทไดรบโปรแกรมการออก

ก�าลงกายแบบใชแรงตานทดสอบTimedUpand

GoTestใชเวลานอยกวากอนทดลองระหวางการ

ทดลองในสปดาหท6โปรแกรมการออกก�าลงแบบ

ใชแรงตานชวยใหกลมทดลองสามารถเคลอนไหว

รางกายไดรวดเรวมากขน เนองจากกลมทดลอง

ไดฝกออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน โดยมทาออก

ก�าลงกายทใชถวงน�าหนกทขอเทาดวยถงทราย

น�าหนก 500กรม เปนการเพมแรงตานในการฝก

�� 24 ��1.indd 101 20/6/2561 14:00:44


102

เพอเพมก�าลงกลามเนอ ในทาบรหารกลามเนอ

ตนขา(ทาท4)ทาบรหารขอเทา(ทาท5)ทาบรหาร

กลามเนอตนขาดานหลง (ทาท6 )และทาบรหาร

สะโพกดางขาง (ทาท 7) ฝกอยางนอย 3ครงตอ

สปดาหใชเวลา40นาทตอครงและท�าตอเนอง12

สปดาห การฝกการท�างานของกลามเนอ เปนวธ

การหนงของแนวทางการสงเสรมการทรงตวของ

ผสงอาย เนองจากเปนการฝกใหกลามเนอท�างาน

ประสานกนทงกลามเนอดานหนาและดานหลง

ของล�าตวแขนและขาสงผลใหสามารถปองกน

ภาวะหกลมได(สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2558;

สมนกกลสถตพร,2549)ดงนนการออกก�าลงกาย

แบบใชแรงตานจงชวยเพมก�าลงและความแขงแรง

ของกลามเนอ(Woo,Hong,Lau,&Lynn,2007)

นอกจากนการฝกดวยน�าหนกของรางกายและการ

ฝกดวยยางยดท�าใหความแขงแรงของกลามเนอเพม

ขนและชวยเพมความสามารถในการทรงตวของ

ผสงอาย(สมฤทยพมสลดและศศมาพกลานนท,

2555; สกลรตน อศวโกสนชย และคณะ, 2554;

วไลลกษณปกษา,2553)และทาท 8-10 เปนทาท

ตองลกยนเดนพบวาในสปดาหท6เมอทดสอบ

TimedUpandGoTestใชเวลานอยลงกลมทดลอง

สามารถลกยนเดนไดคลองขน

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช 1. ควรน�าโปรแกรมการออกก�าลงกาย

แบบใชแรงตานนไปประยกตใชในการปฏบตการ

พยาบาลอนามยชมชน เพอสงเสรมการออกก�าลง

กายส�าหรบผสงอายดวยทาบรหาร10ทาฝกอยาง

ตอเนองไมนอยกวา 6 สปดาห เพอเพมความแขง

แรงของกลามเนอสงเสรมการทรงตวและปองกน

การหกลม

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาซ�าเกยวกบโปรแกรม

การออกก�าลงกายแบบใชแรงตาน ดวยทาบรหาร

10ทาและเพมกลมเปรยบเทยบ

2. ศกษาเปรยบเทยบความแตกตางความ

สามารถในการทรงตวของผสงอายทไดรบโปแกรม

การออกก�าลงกายแบบใชแรงตานระหวางเพศชาย

และเพศหญง

เอกสารอางองกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. (2560).

ระบบสถตทางการทะเบยน จ�านวน

ป ร ะ ช า ก ร แ ย ก ร า ย อ า ย ท ว ป ร ะ เ ท ศ

เดอนธนวาคม 2558, 2559. สบคนเมอ29

มนาคม60จากhttp://stat.dopa.go.th/stat/

statnew/upstat_age_disp.php

ถนอมวงศ กฤษณเพชร. (2554).สรรวทยาการ

ออกก�าลงกาย.กรงเทพฯ:ตรณสาร.

ธญญรตน อโนทยสนทว, แสงศล ธรรมไกรสร,

พฒน ศร ศรส วรรณ, และชลญธร

โยธาสมทร.(2557).ยากนลม คมอปองกน

การหกลมในผสงอาย. กรงเทพฯ: มลนธ

สถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.(2551).

ค มอการปองกนการหกลมในผ สงอาย.

กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนา

ผสงอายไทย.

วไลลกษณปกษา. (2553).ผลการฝกดวยน�าหนก

ข อ ง ร า ง ก า ย แ ล ะ ด ว ย ย า ง ย ด ท ม ต อ

ความแขงแรงของกลามเนอขาในผสงอาย.

(วทยานพนธ ป รญญามหาบณฑต ) .

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,กรงเทพฯ.

�� 24 ��1.indd 102 20/6/2561 14:00:44


สกลรตน อศวโกสนชย, จารวรรณ แสงเพชร,

และวราภรณรงสาย. (2554).ผลของการ

สงเสรมสขภาพดวยการออกก�าลงกายแบบ

ยางยดต อการเคลอนไหวในผ สงอาย .

วารสารศนยการศกษาแพทยศาสตรคลนก

โรงพยาบาลพระปกเกลา, 28(2),110-124.

สมนก กลสถตพร. (2549).กายภาพบ�าบดใน

ผ สงอาย (พมพ ครง ท2). กรงเทพฯ:

ออฟเซท.

สมฤทยพมสลด,และศศมาพกลานนท. (2555).

ผลของการออกก�าลงกายดวยยางยดตอ

ความสามารถในการทรงตวของผสงอาย.

สบคนเมอ 18 ตลาคม2559, จาก http://

researchconference.kps.ku.ac.th/article_9/

pdf/p_sci_sport01.pdf

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. (2558).แนวทางการ

ดแลรกษากลมอาการสงอาย. กรงเทพฯ:

อสออกสจ�ากด.

ส�านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสข. (2559). รายงานประจ�าป

2559. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะห

ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ

อธพงศพมพด.(2553).ประสทธผลของโปรแกรม

สขศกษาโดยประยกตใชทฤษฎแบบแผน

ความเชอดานสขภาพและการสนบสนน

ทางสงคม รวมกบการออกก�าลงกายโดย

การเตนร�าจงหวะ Paslop เพอปองกน

การหกลมในหญงไทยกอนวยสงอาย

จงหวด รอยเอด.(วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). มหาวทยาลยขอนแกน,

ขอนแกน.

Becker,M.H. (1974).The health belief model

and personal health behavior.NewJersey:

CharlaesB.Slack.

Woo,J.,Hong,A.,Lau,E.,&Lynn,H., (2007).

A randomized controlled trial of Tai

Chiandresistanceexerciseonbonehealth,

musc le s t reng th and ba lance in

community-livingelderlypeople. Age and

Ageing, 36(3):262-268

WorldHealthOrganization. (September 2012).

Fact Sheet: Fall.RetrievedMarch10,2016,

form http://www.who.int/mediacentre/

factsheets/fs344/en/

�� 24 ��1.indd 103 20/6/2561 14:00:44


104

ความรและเจตคตของนกศกษาคณะสาธารณสขศาสตรตอการบรจาคเลอด

จารวรรณ ไตรทพยสมบต, ปร.ด.1

ปยธดา บราณผาย, ส.บ.1

อภชาต ปองทองหลาง, ส.บ.1

วไลรตน โรจนฉมพล, ส.บ.1

กนกรตน ปรชาพด, ส.บ.1

จรศกด อนออน, ส.บ.1

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอตรวจสอบความสมพนธระหวางความรเจตคตและพฤตกรรม

การบรจาคเลอดของนกศกษาคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาจ�านวน250คน

โดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาและสถตเชงอนมานผลการ

ศกษาพบวากลมตวอยางเปนเพศหญงรอยละ86.0มอายเฉลย20.8ปเคยบรจาคเลอดรอยละ46.6มความ

รและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดอยในระดบสงและปานกลางรอยละ72.4และ55.2ตามล�าดบกลม

ทเคยบรจาคเลอดมคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบการบรจาคเลอดสงกวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยาง

มนยส�าคญทางสถต(p-value=0.001;95%CI=0.64ถง2.54)และมคาเฉลยคะแนนเจตคตเกยวกบการ

บรจาคเลอดสงกวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางไมมนยส�าคญทางสถต(p-value=0.086;95%CI=-0.12

ถง1.81)เมอพจารณาความสมพนธระหวางความรเจตคตและพฤตกรรมการบรจาคเลอดพบวาความร

เกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value=

0.012)โดยกลมทมความรเกยวกบการบรจาคเลอดอยในระดบดมโอกาสบรจาคเลอดสงกวากลมทมความ

รอยในระดบไมด2.12เทา(95%CI=1.18ถง3.79)สวนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางไมมนยส�าคญทางสถต(p-value=0.963)ดงนนผทเกยวของควรเพม

การประชาสมพนธเพอใหความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการบรจาคเลอดอนจะน�าไปสการเพมจ�านวน

ผบรจาครายใหมในกลมนกศกษามหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาและคงไวซงจ�านวนผบรจาครายเกาให

กลบมาบรจาคเลอดอยางตอเนองและสม�าเสมอ

ค�าส�าคญ:ความร,เจตคต,นกศกษา,การบรจาคเลอด

1คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

�� 24 ��1.indd 104 20/6/2561 14:00:44


PublicHealthStudents’KnowledgeandAttitudetowardsBloodDonation

Jaruwan Tritipsombut, Ph.D.1

Piyathida Buranpay, B.P.H.1

Apichart Pongthonglang, B.P.H.1

Wilairat Rotchimplee, B.P.H.1

Kanokrat Prichaphut, B.P.H.1

Jirasak Inon, B.P.H.1

Abstract The objective of this study was to examine the relationships between knowledge,

attitude,andblooddonationbehaviorsof250PublicHealthstudentsatNakhonRatchasimaRajabhat

University.Datawerecollectedusingaresearcher-constructedquestionnaire.Thedescriptiveandinference

statisticswereusedforanalyzethedata.Theresultsshowedthatthemajorityofthesampleswerefemale

(86.0%),withaverageageof20.8yearsold.Almosthalf(46.6%)haddonatedblood.Themajorityof

thesamplesreportedknowledgeandattitudetowardsblooddonationatahigh(72.4%)andmoderate

levels(55.2%),respectively.Thegroupwithblooddonationexperienceshadsignificantlyhighermean

scoresontheknowledgeaboutblooddonationthanthegroupwhoneverdonatedblood,at the0.05

significancelevel(p-value=0.001;95%CI=0.64to2.54).However,therewasnostatisticaldiffer-

enceofattitudetowardsblooddonationbetweenthetwogroups(p-value=0.086;95%CI=-0.12to

1.81).Withregardstotherelationshipsbetweentheknowledge,attitude,andblooddonationbehav-

iors,thestudyfoundthatknowledgeaboutblooddonationwassignificantlyrelatedtoblooddonation

behaviors(p-value=0.012).Thegroupwiththehighlevelofblooddonationknowledgehad2.12times

higherchanceofdonatingblood than thegroupwithblooddonationknowledgeat the lower levels

(95%CI=1.18to3.79).Nevertheless,therelationshipsbetweenattitudetowardsblooddonationand

blooddonationbehaviorswerenotstatisticallysignificant(p-value=0.963).Itisrecommendedthatrelated

partiesshouldincreasepublicrelationsinordertopromoteknowledgeandcorrectunderstandingabout

blooddonation.ThiswouldincreasethenumberofnewdonorsamongNakhonRatchasimaRajabhat

Universitystudents,whileencouragingexistingblooddonorsforregularandcontinuousdonations.

Keywords:Knowledge,Attitude,Student,Blooddonation

1FacultyofPublicHealth,NakhonRatchasimaRajabhatUniversity

�� 24 ��1.indd 105 20/6/2561 14:00:45


106

บทน�า เลอด (Blood) เปนของเหลวสแดงท�า

หนาทล�าเลยงสารตางๆภายในรางกายปจจบน

แมเทคโนโลยทางการแพทยจะเจรญรดหนาอยาง

มากแตยงไมมของเหลวใดท�าหนาททดแทนได

เลอดสวนใหญทใชในการรกษาพยาบาลจงไดมา

จากการรบบรจาคเทานนสงผลใหเลอดทจดหาได

ทงประเทศมปรมาณไมเพยงพอตอความตองการ

ของผปวย โดยในแตละวนมประชาชนมาบรจาค

เลอดเพยง1,500คนซงตามเปาหมายหลกแลวใน

หนงวนศนยบรการโลหตแหงชาตสภากาชาดไทย

ตองการไดรบเลอดจากประชาชน 1,800 คน

เพอใหมเลอดส�ารองไวอยท 3 วนหรอประมาณ

5 , 000 ย นต ( ศนย บร ก าร โลหตแห งชา ต

สภากาชาดไทย, 2558) ดงนนหากประชาชนมา

บรจาคเลอดเพยง 1,500คนกจะมผปวยอก 100

คน โดยเฉพาะผทเปนโรคเกยวกบเลอดซงมอย

ทวประเทศมากกวารอยละ30.0ถกเลอนการจาย

เลอดออกไปสงผลใหผ ปวยตองพกรกษาตวใน

โรงพยาบาลนานขน สญเสยทรพยากรทงทางดาน

เศรษฐกจก�าลงคนหรอบคลากรในการดแลผปวย

รวมทงอาจสงผลตอรางกายและคณภาพชวตของ

ผปวย

จงหวดนครราชสมา เปนจงหวดหนงท

เผชญวกฤตการขาดแคลนเลอดและสวนประกอบ

ของเลอดปรมาณเลอดส�ารองมไมเพยงพอทจะ

จายใหกบโรงพยาบาลตางๆ ทงภาครฐและเอกชน

ซงผปวยมความตองการใชเลอดมากถง 32,422

ยนต หรอประมาณเดอนละ 2,700 ยนต โดย

ระหวางเดอนตลาคมพ.ศ.2557ถงกนยายนพ.ศ.

2558ส�านกงานเหลากาชาดจงหวดนครราชสมา

ภาคบรการโลหตแหงชาตท 5 สามารถจายเลอด

และสวนประกอบของเลอดใหกบโรงพยาบาลใน

เครอขายไดเพยงรอยละ 72.0 (ศนยบรการโลหต

แหงชาต สภากาชาดไทย, 2558) แมจะมศนย

บรจาคโลหตทประชาชนสามารถเขาถงบรการ

ไดมากถง 4 แหง ไดแก ส�านกงานเหลากาชาด

จงหวดนครราชสมา ภาคบรการโลหตแหงชาต

ท 5, หองบรจาคโลหต โรงพยาบาลมหาราช

นครราชสมา, ศนยบรจาคโลหตหางสรรพสนคา

เดอะมอลลนครราชสมาและหองรบบรจาคโลหต

สภากาชาดไทยมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ทงน อาจเนองมาจากประชาชนขาดความรความ

เขาใจบางประการเกยวกบการบรจาคเลอดท�าให

ไมทราบวาตนเองเปนผทมคณสมบตในการบรจาค

เลอดแกผอนได และไมทราบวนเวลาท�าการของ

ศนยบรจาคโลหตรวมทงเกดความรสกวตกกงวล

ใจกลวเจบกลวการตดเชอ กลวอนตรายจากการ

บรจาคเลอดและกลวเขมท�าใหผบรจาคเลอดครง

แรกและผบรจาคบางรายทเคยบรจาคเลอดมากอน

มเจตคตเชงลบตอการเจาะเลอดไมยนยอมกลบมาบ

รจาคซ�าอก(วชราทองพทกษวงศ,อมพลสอ�าพน,

และณทธรพทยรตนเสถยร,2549;นฤมลบญสนอง

และยพาเออวจตรอรณ,2552)

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา องค

ประกอบพนฐานทจะกอใหเกดการปรบเปลยน

พฤตกรรมสวนหนงจะขนอยกบความรและอกสวน

หนงจะขนอยกบเจตคต (สรพงษ โสธนะเสถยร,

2533; อนงคศร สมศร, กรรณกา เรองเดช, และ

ไพบลยชาวสวนศรเจรญ,2555;ภณดาค�าธตา,2557;

จารวรรณไตรทพยสมบตและนนทนาคะลา,2559)

ผวจยในฐานะเปนบคลากรสงกดคณะสาธารณสข

ศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ซงเปน

คณะวชาหนงในกลมวทยาศาสตรสขภาพ (กอง

�� 24 ��1.indd 106 20/6/2561 14:00:45


นโยบายและแผนส�านกงานอธการบดมหาวทยาลย

ราชภฏนครราชสมา, 2559) ตระหนกถงความ

ส�าคญและประโยชนของการบรจาคเลอดรวมทงม

ความประสงคใหนกศกษาคณะสาธารณสขศาสตร

เปนตวอยางทดของเพอนนกศกษาคณะวชาอนๆ

ในเรองการมน�าใจ รจกแบงปน และพรอมทจะ

ใหความชวยเหลอเกอกลตอเพอนมนษย ซงการ

มน�าใจเปนคณธรรมพนฐานขอหนงทกระทรวง

ศกษาธการเหนสมควรใหสถาบนการศกษาทก

ระดบเรงปลกฝงแกเยาวชนไทย โดยมจดเนน

เพอพฒนาเยาวชนใหเปนคนด มความร และ

อย ดมสข (ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา

กระทรวงศกษาธการ,2551)

ในการศกษาคร ง น ผ ว จ ยจ งท� าการ

ตรวจสอบความสมพนธ ของความร เจตคต

และพฤตกรรมการบรจาคเลอดของนกศกษา

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมา ซงเปนกลมทมอายระหวาง 18-24

ป และยงสามารถบรจาคเลอดไดอกยาวนาน โดย

ขอมลทไดจะถกน�าไปใชเป นแนวทางในการ

เพมจ�านวนผ บรจาครายใหมในกล มนกศกษา

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา และคงไวซง

จ�านวนผบรจาครายเกาใหกลบมาบรจาคเลอดอก

อยางตอเนองและสม�าเสมออนจะน�าไปสการลด

ปญหาการขาดแคลนเลอดและสวนประกอบของ

เลอดรวมทงชวยลดคาใชจายในการออกหนวยรบ

บรจาคโลหตนอกสถานท

วตถประสงคของงานวจย 1. เ พ อ ป ร ะ เ ม น ร ะ ดบคว าม ร แ ล ะ

เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดของนกศกษา

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมา

2. เพอเปรยบเทยบความแตกตางของคา

เฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาค

เลอดระหวางกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไม

เคยบรจาคเลอด

3. เพอตรวจสอบความสมพนธระหวาง

ความร และเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบ

พฤตกรรมการบรจาคเลอดของกลมทเคยบรจาค

เลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด

วธด�าเนนการวจย การศกษาครงนเปนการวจยเชงส�ารวจแบบ

ภาคตดขวาง (Cross-sectional survey research)

โดยมวธการศกษาดงน

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงน ไดแก

นกศกษาเพศชายและหญงทก�าลงศกษาชนปท

1-4ภาคปกตปการศกษา2558คณะสาธารณสข

ศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาจ�านวน

737คน (ส�านกสงเสรมวชาการและงานทะเบยน

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา, 2558)ก�าหนด

ขนาดกลมตวอยางโดยใชตารางส�าเรจรปของKrej-

cieandMorgan(1970)และก�าหนดคาความคลาด

เคลอนทระดบ 0.05 ไดขนาดของตวอยางทใช

ในการศกษาจ�านวน 250 คน ผวจยสมตวอยาง

แบบโควตา (Quota sampling) แลวเลอกผตอบ

แบบสอบถามโดยใชการสมอยางงาย (Simple

randomsampling)

การพทกษสทธผใหขอมล

ผวจยแนะน�าตวและชแจงใหกลมตวอยาง

ทราบวตถประสงคและประโยชนทจะไดรบจาก

การวจยพรอมขอความรวมมอในการเกบรวบรวม

�� 24 ��1.indd 107 20/6/2561 14:00:45


108

ขอมลโดยกลมตวอยางสามารถตอบรบหรอปฏเสธ

การเขารวมวจยโดยไมมผลตอการบรการใดๆ

ซงขอมลทไดจะถกเกบรกษาเปนความลบ ใชรหส

แทนชอสกลจรงและการน�าเสนอขอมลจะกระท�า

ในภาพรวมทงนถากลมตวอยางมขอสงสยสามารถ

สอบถามขอมลเพมเตมไดจากผวจยตามสถานท

ตดตอซงระบในเอกสารชแจงผเขารวมวจย

เครองมอทใชในงานวจย

เครองมอทใชในการเกบรวมรวบขอมล

คอแบบสอบถามทผวจยสรางขนประกอบดวย4

สวน ดงนสวนท 1ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

จ�านวน7ขอสวนท 2ความรเกยวกบการบรจาค

เลอดจ�านวน40ขอสวนท 3 เจตคตเกยวกบการ

บรจาคเลอดจ�านวน10ขอและสวนท4พฤตกรรม

การบรจาคเลอดจ�านวน5ขอ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

แบบสอบถามได ผ านการตรวจสอบ

ความตรงเชงเนอหาและการใชภาษา (Content

validity) โดยใหผเชยวชาญในศาสตรพนฐานดาน

การสาธารณสข ไดแก วทยาศาสตรสขภาพการ

สงเสรมสขภาพและพฤตกรรมสขภาพจ�านวน3

คน ตรวจสอบขอค�าถามแลวน�าผลคะแนนทได

มาค�านวณหาคาดชนความสอดคลองระหวางขอ

ค�าถามกบวตถประสงค(IndexofItemObjective

Congruence: IOC) แลวคดเลอกขอค�าถามทมคา

IOCระหวาง0.67-1.00มาทดลองใชกบนกศกษา

ทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง จ�านวน30คน

เพอวเคราะหหาคาความเทยง (Reliability) โดย

วธหาคาคเดอร-รชารดสน 20 (Kuder-Richardson

20:KR-20) ในสวนของค�าถามวดความรเกยวกบ

การบรจาคเลอดหาคาสมประสทธแอลฟาของค

รอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ในสวน

ของค�าถามวดเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดและ

หาคาKR-20ในสวนของค�าถามวดพฤตกรรมการ

บรจาคเลอด ไดคาความเทยงเทากบ 0.810, 0.799

และ0.700ตามล�าดบ

วธเกบรวบรวมขอมล

เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมกราคม

ถงมนาคม พ.ศ. 2559 โดยใหนกศกษาตอบ

แบบสอบถามดวยตนเองและน�าขอมลมาวเคราะห

ทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป


วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา

(Descriptivestatistics)ไดแกความถ(Frequency)

รอยละ (Percentage)คาต�าสด (Minimum:Min)

คาสงสด(Maximum:Max)คาเฉลย(Mean)และ

คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation:

SD)เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนน

ความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดระหวาง

กลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด

ดวยสถตIndependentt-testก�าหนดระดบนยส�าคญ

ทางสถต0.05แลวน�ามาวเคราะหหาความสมพนธ

ระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด

กบพฤตกรรมการบรจาคเลอดโดยน�าเสนอเปนคา

Adjustedoddsratio(AdjustedOR)และชวงความ

เชอมนรอยละ95(95%Confidenceinterval:95%

CI)

ผลการวจย การศกษาครงนผวจยไดรบแบบสอบถามท

�� 24 ��1.indd 108 20/6/2561 14:00:45


สมบรณกลบคนมาทงสน250ชดคดเปนอตราการ

ตอบกลบคน(Responserate)รอยละ100.0โดยม

ผลการศกษาดงน

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

1.กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง

รอยละ86.0มอายต�าสด18ปอายสงสด24ปอาย

เฉลย20.8ป(SD=1.3)มน�าหนก45กโลกรมขน

ไปรอยละ85.2ก�าลงศกษาอยชนปท4รอยละ36.4

รองลงมาคอชนปท3รอยละ24.4และชนปท1

รอยละ24.4 ไมมโรคประจ�าตวรอยละ92.0กลม

ตวอยางรอยละ100.0นบถอศาสนาพทธและทราบ

ขอมลขาวสารเกยวกบการบรจาคเลอดทหองรบ

บรจาคโลหตสภากาชาดไทยมหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมาผานทางปายประชาสมพนธ รอยละ

71.2รองลงมาคอเพอนรอยละ59.6

2. ความรเกยวกบการบรจาคเลอด

เมอพจารณาโดยภาพรวมพบวากลม

ตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการบรจาคเลอด

อยในระดบสงรอยละ72.4(ตารางท1)โดยมความ

รเกยวกบคณสมบตผบรจาคเลอดการเตรยมตว

กอนการบรจาคเลอด การปฏบตตวขณะบรจาค

เลอดและการดแลตนเองหลงการบรจาคเลอดอย

ในระดบสงรอยละ86.0,78.4,90.0และ86.0ตาม

ล�าดบ

เมอพจารณาเปนรายขอพบวาขอค�าถาม

ทนกศกษาตอบถกตองมากทสดเกยวกบคณสมบต

ผบรจาคเลอดคอผบรจาคเลอดควรมน�าหนก 45

กโลกรมขนไปรอยละ98.4รองลงมาคอผทมโรค

ประจ�าตวไดแกหอบหดชกไอเรอรงวณโรคภมแพ

เลอดออกงายหยดยาก ไมควรบรจาคเลอดรอยละ

93.6 และผทเคยเปนโรคตบอกเสบไมควรบรจาค

เลอดรอยละ93.6สวนขอค�าถามทนกศกษาตอบ

ถกตองนอยทสดคอผทมคนในครอบครวเคยเปน

โรคตบอกเสบไมควรบรจาคเลอดรอยละ78.8


เกยวกบการบรจาคเลอดระหวางกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด ดวยสถต Independent t-test ก าหนดระดบนยส าคญทางสถต 0.05 แลวน ามาวเคราะหหาความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดโดยน าเสนอเปนคา Adjusted odds ratio (Adjusted OR) และชวงความเชอมนรอยละ 95 (95% Confidence interval: 95% CI) ผลการวจย การศกษาครงน ผวจยไดรบแบบสอบถามทสมบรณกลบคนมาทงสน 250 ชด คดเปนอตราการตอบกลบคน (Response rate) รอยละ 100.0 โดยมผลการศกษาดงน

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 86.0 มอายต าสด 18 ป อายสงสด 24 ป อายเฉลย 20.8

ป (SD = 1.3) มน าหนก 45 กโลกรมขนไป รอยละ 85.2 ก าลงศกษาอยชนปท 4 รอยละ 36.4 รองลงมา คอ ชนปท 3 รอยละ 24.4 และชนปท 1 รอยละ 24.4 ไมมโรคประจ าตว รอยละ 92.0 กลมตวอยางรอยละ 100.0 นบถอศาสนาพทธ และทราบขอมลขาวสารเกยวกบการบรจาคเลอดทหองรบบรจาคโลหต สภากาชาดไทย มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ผานทางปายประชาสมพนธ รอยละ 71.2 รองลงมา คอ เพอน รอยละ 59.6

2. ความรเกยวกบการบรจาคเลอด 2. เมอพจารณาโดยภาพรวมพบวากลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการบรจาคเลอดอยใน

ระดบสง รอยละ 72.4 (ตารางท 1) โดยมความรเกยวกบคณสมบตผบรจาคเลอด การเตรยมตวกอนการบรจาคเลอด การปฏบตตวขณะบรจาคเลอด และการดแลตนเองหลงการบรจาคเลอดอยในระดบสง รอยละ 86.0, 78.4, 90.0 และ 86.0 ตามล าดบ

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของนกศกษาจ าแนกตามระดบความรเกยวกบการบรจาคเลอด (n = 250) ความรเกยวกบการบรจาคเลอด จ านวน (คน) รอยละ ระดบสง (35.0-40.0 คะแนน) 181 72.4 ระดบปานกลาง (29.0-34.0 คะแนน) 56 22.4 ระดบต า (23.0-28.0 คะแนน) 13 5.2 (Mean = 36.4, SD = 3.9, Min = 23.0, Max = 40.0)

2. เมอพจารณาเปนรายขอพบวาขอค าถามทนกศกษาตอบถกตองมากทสดเกยวกบคณสมบต

ผบรจาคเลอด คอ ผบรจาคเลอดควรมน าหนก 45 กโลกรมขนไป รอยละ 98.4 รองลงมา คอ ผทมโรคประจ าตว ไดแก หอบหด ชก ไอเรอรง วณโรค ภมแพ เลอดออกงายหยดยาก ไมควรบรจาคเลอด รอยละ

ตารางท1จ�านวนและรอยละของนกศกษาจ�าแนกตามระดบความรเกยวกบการบรจาคเลอด(n=250)

ทนกศกษาตอบถกตองมากทสดเกยวกบการเตรยม

ตวกอนการบรจาคเลอดคอผบรจาคควรงดเครอง

ดมทมแอลกอฮอลอยางนอย24ชวโมงรอยละ96.8

รองลงมา คอผบรจาคตองไมเคยไดรบการผาตด

ใหญภายใน6เดอนรอยละ96.4สวนขอค�าถามท

นกศกษาตอบถกตองนอยทสดคอผบรจาคตองไม

เคยไดรบการเจาะห สกลบรอยสกหรอฝงเขมใน

ระยะ6เดอนรอยละ74.4


ทนกศกษาตอบถกตองมากทสดเกยวกบการปฏบต

ตวขณะบรจาคเลอด คอ ผบรจาคควรบบลกยาง

�� 24 ��1.indd 109 20/6/2561 14:00:45


110

อยางสม�าเสมอเพอใหเลอดไหลไดสะดวกรอยละ

99.2รองลงมาคอหากผบรจาคใจสนวงเวยนศรษะ

คลายจะเปนลมชาบรเวณทเจาะเลอดควรแจงเจา

หนาทผ ใหบรการประจ�าหองบรจาคเลอดทราบ

ทนทรอยละ98.8สวนขอค�าถามทนกศกษาตอบ

ถกตองนอยทสดคอผบรจาคควรใสเสอแขนสน

หรอแขนยาวทไมคบเกนไปสามารถดงขนเหนอ

ขอศอกไดอยางนอย3นวรอยละ93.6


ทนกศกษาตอบถกตองมากทสดเกยวกบการดแล

ตนเองหลงการบรจาคเลอด คอ ผบรจาคไมควร

ลกจากเตยงทนท ใหนอนพกสกครจนกระทงรสก

สบายดจงลกไปดมน�าและรบประทานอาหารวาง

ทจดเตรยมไวในหองรบรองรอยละ 98.8 รองลง

มาคอผบรจาคไมควรรบประทานยาเมดธาตเหลก

พรอมชา กาแฟ รอยละ 96.8 สวนขอค�าถามท

นกศกษาตอบถกตองนอยทสดคอหากผบรจาคม

อาการเวยนศรษะคลายจะเปนลมหรอรสกผดปกต

ใหรบกมศรษะต�าระหวางเขาหรอนอนราบยกเทา

สงจนกระทงมอาการปกตจงลกขนรอยละ85.2

3. เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด

เมอพจารณาโดยภาพรวมพบวากลม

ตวอยางสวนใหญมเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด

อยในระดบปานกลางรอยละ55.2(ตารางท2)เมอ

พจารณาเปนรายขอพบวากลมตวอยางสวนใหญ

มเจตคตเชงบวกมากทสดในเรองดงตอไปน คอ

การบรจาคเลอดเปนการชวยเหลอเพอนมนษย

ท�าใหรสกอมเอมใจ มความสข ไดบญมาก รอย

ละ96.4รองลงมาคอการบรจาคเลอดไมไดท�าให

เสยเวลา รอยละ 82.8 และเลอดไมใชสนคาทาง

เศรษฐกจ ไมสามารถแลกเปลยนเปนเงนตราได

รอยละ 72.8 กลมตวอยางสวนใหญมเจตคตเชง

ลบมากทสดในเรองดงตอไปน คอ การบรจาค

เลอดท�าใหความเขมขนของเลอดในรางกายลดลง

อาจเกดภาวะเลอดจางได รอยละ25.6การบรจาค

เลอดท�าใหรางกายสญเสยเลอดอาจท�าใหชอกได

รอยละ25.6 รองลงมา คอการบรจาคเลอดท�าให

รางกายออนเพลย ไมสามารถท�างานไดตามปกต

รอยละ 25.2 และการบรจาคเลอดท�าใหมโอกาส

เสยงสงตอการเกดโรคเอดสและตบอกเสบบ

รอยละ10.8

ตารางท2จ�านวนและรอยละของนกศกษาจ�าแนกตามระดบเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด(n=250)

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของนกศกษาจ าแนกตามระดบเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด (n = 250) เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด จ านวน (คน) รอยละ ระดบสง (25.0-30.0 คะแนน) 90 36.0 ระดบปานกลาง (18.0-24.0 คะแนน) 138 55.2 ระดบต า (12.0-17.0 คะแนน) 22 8.8 (Mean = 22.7, SD = 4.0, Min = 12.0, Max = 30.0)

4. พฤตกรรมการบรจาคเลอด 4. กลมตวอยางรอยละ 46.4 เคยบรจาคเลอดเนองในโอกาสตางๆ ดงน รอยละ 37.6 สมครใจบรจาค

เลอดเองตามวนเวลาทตนสะดวก รอยละ 10.8 บรจาคเลอดเมอมบคคลอนชกชวน รอยละ 10.8 บรจาคเลอดในวนส าคญของชาต ไดแก วนเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว วนเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และรอยละ 8.8 บรจาคเลอดในวนคลายวนเกดของตนเองหรอวนส าคญของบคคลในครอบครว ทงน ในรอบปทผานมา กลมตวอยางรอยละ 30.8 เคยบรจาคเลอดท ศนยบรจาคโลหต สภากาชาดไทย มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา โดยเฉลย 2 ครงตอป (SD = 1.0)

4. เหตผลและแรงจงใจทท าใหกลมตวอยางอยากไปบรจาคเลอด 3 ล าดบแรก คอ ไดบญมาก ไดขนสวรรค รอยละ 54.9 รองลงมา คอ ไดรบการชกชวนจากเพอน รนพ รนนอง รอยละ 50.9 และไดรบความภาคภมใจ เปนทยอมรบของสงคม รอยละ 37.1 สวนเหตผลและแรงจงใจทท าใหกลมตวอยางอยากไปบรจาคเลอด 3 ล าดบสดทาย คอ ไดรบค าแนะน าจากครอาจารย รอยละ 9.7 รองลงมา คอ ไดรบความเอาใจใสดแลจากเจาหนาทผใหบรการประจ าหองบรจาคเลอด รอยละ 12.6 และไดรบการชกชวนจากบคคลในครอบครวหรอญาตพนอง รอยละ 13.1

4. ในภายภาคหนา หากกลมตวอยางมโอกาสจะแนะน าบคคลอนไปบรจาคเลอด รอยละ 94.8 และตนเองจะไปบรจาคเลอด รอยละ 89.2 โดยใหเหตผลวาการบรจาคเลอดเปนการชวยเหลอเพอนมนษย ชวยตอชวตใหกบบคคลอนไดอยกบครอบครวและญาตพนอง ท าใหรสกภาคภมใจ สบายใจทไดท าความด ไดบญ สวนกลมตวอยางทเหลอ (รอยละ 10.8) หากมโอกาสจะไมไปบรจาคเลอด เนองจากไมมเวลา กลวเจบ กลวเขมเจาะเลอด มรอยช าหรอเลอดออกหลงการบรจาคเลอด

5. การเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด

ระหวางกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด 5. จากตารางท 3 พบวากลมทเคยบรจาคเลอดมคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบการบรจาคเลอดสง

กวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.001; 95% CI = 0.64 ถง 2.54) และมคาเฉลยคะแนนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดสงกวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางไมมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.086; 95% CI = -0.12 ถง 1.81)

�� 24 ��1.indd 110 20/6/2561 14:00:46


4.พฤตกรรมการบรจาคเลอด

กลมตวอยางรอยละ 46.4 เคยบรจาค

เลอดเนองในโอกาสตางๆดงนรอยละ37.6สมคร

ใจบรจาคเลอดเองตามวนเวลาทตนสะดวกรอยละ

10.8บรจาคเลอดเมอมบคคลอนชกชวน รอยละ

10.8 บรจาคเลอดในวนส�าคญของชาต ไดแก

วน เฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเ ดจ

พระเจาอย หว วนเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจ

พระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถและรอยละ

8.8บรจาคเลอดในวนคลายวนเกดของตนเองหรอ

วนส�าคญของบคคลในครอบครวทงนในรอบปท

ผานมากลมตวอยางรอยละ30.8เคยบรจาคเลอดท

ศนยบรจาคโลหต สภากาชาดไทย มหาวทยาลย

ราชภฏนครราชสมาโดยเฉลย2ครงตอป(SD=1.0)

เหตผลและแรงจงใจทท� าให กล ม

ตวอยางอยากไปบรจาคเลอด 3ล�าดบแรก คอ ได

บญมากไดขนสวรรครอยละ54.9รองลงมาคอได

รบการชกชวนจากเพอนรนพรนนองรอยละ50.9

และไดรบความภาคภมใจ เปนทยอมรบของสงคม

รอยละ37.1สวนเหตผลและแรงจงใจทท�าใหกลม

ตวอยางอยากไปบรจาคเลอด 3ล�าดบสดทาย คอ

ไดรบค�าแนะน�าจากครอาจารย รอยละ9.7รองลง

มา คอ ไดรบความเอาใจใสดแลจากเจาหนาทผให

บรการประจ�าหองบรจาคเลอดรอยละ12.6และ

ไดรบการชกชวนจากบคคลในครอบครวหรอญาต

พนองรอยละ13.1

ในภายภาคหนา หากกล มตวอยางม

โอกาสจะแนะน�าบคคลอนไปบรจาคเลอดรอยละ

94.8 และตนเองจะไปบรจาคเลอด รอยละ 89.2

โดยใหเหตผลวาการบรจาคเลอดเปนการชวยเหลอ

เพอนมนษย ชวยตอชวตใหกบบคคลอนไดอยกบ

ครอบครวและญาตพนอง ท�าใหร สกภาคภมใจ

สบายใจทไดท�าความด ไดบญสวนกลมตวอยางท

เหลอ (รอยละ 10.8)หากมโอกาสจะไมไปบรจาค

เลอดเนองจากไมมเวลากลวเจบกลวเขมเจาะเลอด

มรอยช�าหรอเลอดออกหลงการบรจาคเลอด

5. การเปรยบเทยบความแตกตางของคา

เฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาค

เลอดระหวางกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไม

เคยบรจาคเลอด

จากตารางท 3พบวากลมทเคยบรจาค

เลอดมคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบการบรจาค

เลอดสงกวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางมนย

ส�าคญทางสถต(p-value=0.001;95%CI=0.64

ถง2.54)และมคาเฉลยคะแนนเจตคตเกยวกบการ

บรจาคเลอดสงกวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยาง

ไมมนยส�าคญทางสถต(p-value=0.086;95%CI

=-0.12ถง1.81)

�� 24 ��1.indd 111 20/6/2561 14:00:46


112

ตารางท3 การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด

ระหวางกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด(n=250)

6. ความสมพนธระหวางความร และ

เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการ

บรจาคเลอดของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมท

ไมเคยบรจาคเลอด

จากตารางท 4พบวา ความรเกยวกบ

การบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

บรจาคเลอดอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value =

ตารางท 3 การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดระหวางตารางท 3 กลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด (n = 250) รายละเอยด กลมทเคย

บรจาคเลอด (n = 116)

กลมทไมเคยบรจาคเลอด

(n =134)

95% CI t p-value

Mean SD Mean SD ความรเกยวกบการบรจาคเลอด 37.3 3.4 35.7 4.2 0.64 ถง 2.54 3.29 0.001 เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด 23.2 3.3 22.4 4.4 -0.12 ถง 1.81 1.73 0.086

6. ความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด

6. จากตารางท 4 พบวา ความรเกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.012) โดยกลมทมความรเกยวกบการบรจาคเลอดอยในระดบด มโอกาสบรจาคเลอดสงกวากลมทมความรอยในระดบไมด 2.12 เทา (95% CI = 1.18 ถง 3.79) สวนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางไมมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.963)

ตารางท 4 ความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดตารางท 4 ของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด (n = 250) รายละเอยด กลมทเคย


กลมทไมเคย บรจาคเลอด

(n = 134)

Adjusted OR

95% CI p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) ความรเกยวกบการบรจาคเลอด - ด 93 (51.4) 88 (48.6) 2.12

111.00 1.18 ถง 3.79 0.012

- ไมด 23 (33.3) 46 (66.7) เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด - เชงบวก 41 (45.6) 49 (54.4) 1.01

1.00 0.60 ถง 1.72 0.963

- เชงลบ 75 (46.9) 85 (53.1)

0.012)โดยกลมทมความรเกยวกบการบรจาคเลอด

อยในระดบดมโอกาสบรจาคเลอดสงกวากลมทม

ความรอยในระดบไมด2.12เทา(95%CI=1.18ถง

3.79)สวนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดมความ

สมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางไมมนย

ส�าคญทางสถต(p-value=0.963)

ตารางท4 ความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอด

ของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด(n=250)

ตารางท 3 การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดระหวางตารางท 3 กลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด (n = 250) รายละเอยด กลมทเคย


กลมทไมเคยบรจาคเลอด

(n =134)

95% CI t p-value

Mean SD Mean SD ความรเกยวกบการบรจาคเลอด 37.3 3.4 35.7 4.2 0.64 ถง 2.54 3.29 0.001 เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด 23.2 3.3 22.4 4.4 -0.12 ถง 1.81 1.73 0.086

6. ความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด

6. จากตารางท 4 พบวา ความรเกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.012) โดยกลมทมความรเกยวกบการบรจาคเลอดอยในระดบด มโอกาสบรจาคเลอดสงกวากลมทมความรอยในระดบไมด 2.12 เทา (95% CI = 1.18 ถง 3.79) สวนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางไมมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.963)

ตารางท 4 ความสมพนธระหวางความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาคเลอดตารางท 4 ของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอด (n = 250) รายละเอยด กลมทเคย


กลมทไมเคย บรจาคเลอด

(n = 134)

Adjusted OR

95% CI p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) ความรเกยวกบการบรจาคเลอด - ด 93 (51.4) 88 (48.6) 2.12

111.00 1.18 ถง 3.79 0.012

- ไมด 23 (33.3) 46 (66.7) เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอด - เชงบวก 41 (45.6) 49 (54.4) 1.01

1.00 0.60 ถง 1.72 0.963

- เชงลบ 75 (46.9) 85 (53.1)

�� 24 ��1.indd 112 20/6/2561 14:00:46


อภปรายผลการวจย ผลการวจยพบวากลมตวอยางสวนใหญ

มความรและเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดอย

ในระดบสงและระดบปานกลาง รอยละ 72.4

และ55.2ตามล�าดบ โดยกลมทเคยบรจาคเลอดม

คาเฉลยคะแนนความรเกยวกบการบรจาคเลอดสง

กวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางมนยส�าคญทาง

สถต(p-value=0.001;95%CI=0.64ถง2.54)และ

มคาเฉลยคะแนนเจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดสง

กวากลมทไมเคยบรจาคเลอดอยางไมมนยส�าคญทาง

สถต(p-value=0.086;95%CI=-0.12ถง1.81)

เมอพจารณาความสมพนธระหวางความร เกยว

กบการบรจาคเลอดกบพฤตกรรมการบรจาค

เลอดของกลมทเคยบรจาคเลอดและกลมทไมเคย

บรจาคเลอด พบวา ความร เกยวกบการบรจาค

เลอดมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรจาค

เลอดอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value= 0.012)

โดยกล มทมความร เกยวกบการบรจาคเลอดอย

ในระดบดมโอกาสบรจาคเลอดสงกวากล มท

มความร อย ในระดบไมด 2.12 เทา (95% CI

= 1.18 ถง 3.79) ซงสอดคลองกบการศกษา

ของ Chanthalak T. และพรนภา ศกรเวทยศร

(2556)ทพบวาประชาชนในชมชนเมองจนทะบล

นครหลวงเวยงจนทน สาธารณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว ทมความรเกยวกบการบรจาคเลอด

ในระดบสง มโอกาสทจะบรจาคเลอดดวยความ

สมครใจโดยไมหวงสงตอบแทนคดเปน 2.15 เทา

ของประชาชนทมความรเกยวกบการบรจาคเลอด

ในระดบต�า (p-value< 0.001;OR= 2.15; 95%

CI= 1.55ถง 2.98) และสอดคลองกบการศกษา

ของสชาต สงแกว (2554)ทพบวานกศกษาระดบ

อาชวศกษาในจงหวดยะลาทมความรเรองเลอด

และการบรจาคเลอดในระดบดมคะแนนเฉลย

การยอมรบการบรจาคเลอดมากกวานกศกษาทม

ความรเรองเลอดและการบรจาคเลอดในระดบไมด

(Mean=2.80และ2.58ตามล�าดบ)นอกจากนจาก

การศกษาของภณดาค�าธตา(2557)พบวาผบรจาค

เลอดของโรงพยาบาลล�าพนทมความรเกยวกบการ

บรจาคเลอดในระดบสงมแนวโนมกลบมาบรจาค

เลอดซ�า รอยละ57.0สวนผบรจาคเลอดทมความ

รเกยวกบการบรจาคเลอดในระดบต�ามแนวโนม

กลบมาบรจาคเลอดซ�าเพยงรอยละ 1.8 เทานน

ดงนน การใหความร แกผ ทมคณสมบตในการ

บรจาคเลอดไดถอเปนปจจยส�าคญทชวยเสรมสราง

ความเชอมนตลอดจนชวยลดความรสกวตกกงวล

จากการบรจาคเลอดไดอกทางหนง อนจะน�าไปส

การเพมขนของจ�านวนผบรจาคเลอดในอนาคต

ทงน เพอใหผปวยไดเลอดและสวนประกอบของ

เลอดทมคณภาพและปลอดภยมาใชในการรกษา

พยาบาล รวมทงลดความเสยงทอาจเกดขนทงตอ

ตวผ บรจาคและตวเจาหนาทผ ใหบรการประจ�า

ศนยบรจาคโลหต บคลากรทเกยวของ ไดแก

ครอาจารยและเจาหนาทผใหบรการประจ�าหองรบ

บรจาคโลหตสภากาชาดไทยมหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมาควรเพมการประชาสมพนธเพอให

ความร ความเขาใจทถกตองเกยวกบการบรจาค

เลอด โดยมงเนนใหความส�าคญในดานการเตรยม

ตวกอนการบรจาคเลอด ซงอาจด�าเนนการผาน

กระบวนการจดการเรยนการสอนในชนเรยน

ปายประชาสมพนธแผนพบรายการเสยงตามสาย

ชวงพกรบประทานอาหารกลางวนหรออาจเชญ

นกศกษาผบรจาคเลอดเปนประจ�ามาใหความรและ

ถายทอดประสบการณแกเพอนนกศกษาคนอนๆ

อยางไรกตาม เมอพจารณาความสมพนธ

�� 24 ��1.indd 113 20/6/2561 14:00:46


114

ระหว างเจตคตเก ยวกบการบรจาคเลอดกบ

พฤตกรรมการบรจาคเลอดของกลมทเคยบรจาค

เลอดและกลมทไมเคยบรจาคเลอดพบวา เจตคต

เกยวกบการบรจาคเลอดมความสมพนธ กบ

พฤตกรรมการบรจาคเลอดอยางไมมนยส�าคญทาง

สถต (p-value = 0.963) ซงไมสอดคลองกบการ

ศกษาของอนงคศรสมศร,กรรณกาเรองเดช,และ

ไพบลยชาวสวนศรเจรญ(2555)ทพบวาเจตคตเชง

บวกเกยวกบการบรจาคเลอดเปนปจจยหนงทมผล

ท�าใหความตงใจในการบรจาคเลอดของประชาชน

ในพนทจงหวดนราธวาสเพมขนและไมสอดคลอง

กบการศกษาของ Chanthalak T. และพรนภา

ศกรเวทยศร (2556) ทพบวาประชาชนในชมชน

เมองจนทะบลนครหลวงเวยงจนทนสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาวทมเจตคตเชงบวก

เกยวกบการบรจาคเลอดมโอกาสทจะบรจาคเลอด

ดวยความสมครใจโดยไมหวงสงตอบแทนคดเปน

2.04 เทาของประชาชนทมเจตคตเชงลบเกยวกบ

การบรจาคเลอด (p-value < 0.001;OR= 2.04;

95%CI=1.49ถง2.81)ทงนอาจเนองมาจากกลม

ตวอยางทเคยบรจาคเลอดและไมเคยบรจาคเลอด

ยงมเจตคตเชงลบเกยวกบการบรจาคเลอดมากถง

รอยละ46.9และ53.1ตามล�าดบจากการประเมน

เจตคตเกยวกบการบรจาคเลอดพบวากลมตวอยาง

ไมนอยกวารอยละ 10.0 มความเหนวาการบรจาค

เลอดท�าใหมโอกาสเสยงสงตอการเกดโรคเอดส

และตบอกเสบบนอกจากน กลมตวอยางไมนอย

กวารอยละ 25.0 มความเหนวาการบรจาคเลอด

ท�าใหความเขมขนของเลอดในรางกายลดลงอาจ

เกดภาวะเลอดจางหรอภาวะชอกไดซงเปนเจตคต

ทควรไดรบการแกไขใหถกตองเนองจากการบรจาค

เลอดเปนการน�าเลอดสวนหนงออกจากรางกาย

ดวยการเจาะออกจากเสนเลอดด�าในปรมาณครง

ละ 350-450 มลลลตรหรอประมาณรอยละ 6-7

ของปรมาณเลอดทงหมดในรางกายซงการสญเสย

เลอดในปรมาณดงกลาวจะไมมผลกระทบตอระบบ

ไหลเวยนเลอดและไมเปนอนตรายตอรางกายแตจะ

กระตนใหเซลลตนก�าเนดเมดเลอด(Hematopoietic

stem cell) ในไขกระดกแดง (Red bonemarrow)

ผลตเลอดชดเชยสวนทเสยไปท�าใหระบบไหล

เวยนเลอดท�างานไดดขน (นฤมล บญสนองและ

ยพาเออวจตรอรณ,2552;สายทองวงศค�า,2558)

ทงนอภญญาทองสขโชต(2554)ไดกลาวไววาการ

บรจาคเลอดเปนการมอบโอกาสและชวตใหมแก

ผปวยและครอบครว ถอเปนการท�าบญใหทานท

ด เปนการสงสมบญความดงามใหแกตนเอง และ

เปนประโยชนเพอสงคมโดยไมหวงผลตอบแทน

ใดๆแมตามขนตอนของการบรจาคเลอดผบรจาค

จะไดรบการตรวจสขภาพหาการตดเชอในเลอด

หรอไดรบของทระลกกตามแตสงดงกลาวเปนเพยง

ผลพลอยไดจากการบรจาคเลอดเทานน

ขอเสนอแนะ บคลากรภายในมหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมา ไดแก ครอาจารย และเจาหนาทผให

บรการประจ�าหองรบบรจาคโลหตสภากาชาดไทย

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ควรเพมการ

ประชาสมพนธเพอใหความรความเขาใจทถกตอง

เกยวกบการบรจาคเลอดรวมทงปลกฝงเจตคตเชง

บวกเกยวกบการบรจาคเลอด โดยเฉพาะในดาน

การเตรยมตวกอนการบรจาคเลอดและประโยชน

ของการบรจาคเลอดทมตอตวผ บรจาคทงทาง

รางกายและจตใจ ตลอดจนการมโอกาสไดชวย

เหลอผ ป วยและสงคม ซงอาจด�าเนนการผาน

�� 24 ��1.indd 114 20/6/2561 14:00:46


กระบวนการจดการเรยนการสอนในชนเรยนการ

เผยแพรขอมลขาวสารผานปายประชาสมพนธ

แผนพบ หรอรายการเสยงตามสายชวงพกรบ

ประทานอาหารกลางวนรวมทงอาจเชญนกศกษา

ผบรจาคเลอดเปนประจ�ามาใหความรและถายทอด

ประสบการณแกเพอนนกศกษาคนอนๆอนจะน�า

ไปสการเพมขนของจ�านวนผบรจาครายใหมในกลม

นกศกษามหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาและคง

ไวซงจ�านวนผบรจาครายเกาใหกลบมาบรจาคเลอด

อกอยางตอเนองและสม�าเสมอ

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณนกศกษาคณะสาธารณสข

ศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ทให

ความรวมมอในการตอบแบบสอบถามอยางด

ยง และขอขอบคณบคลากรหองรบบรจาคโลหต

สภากาชาดไทยมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ทไดกรณาใหขอมลทเปนประโยชน

เอกสารอางองกองนโยบายและแผน ส�านกงานอธการบด

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา.(2559).

ขอมลสารสนเทศเชง ยทธศาสตร ปการ

ศกษา 2559.นครราชสมา: กองนโยบาย

และแผนส�านกงานอธการบดมหาวทยาลย

ราชภฏนครราชสมา.

จารวรรณ ไตรทพยสมบต, และนนทนา คะลา.

(2559).การปฏบตตนทางดานโภชนาการ

และสขภาพของนกศกษาทมภาวะน�าหนก

เกนมาตรฐานและอวน.ศรนครนทรเวชสาร,

31(4).224-230.

นฤมลบญสนอง,และยพาเออวจตรอรณ.(2552).

การศกษาทศนคตและปจจยทมผลตอการ

บรจาคโลหตของบคลากรในโรงพยาบาล

พาน จงหวดเชยงราย เพอเพมจ�านวน

ผบรจาคโลหต. วารสารโลหตวทยาและ

เวชศาสตรบรการโลหต, 19(3).161-170.

ภณดาค�าธตา. (2557).ปจจยทสงผลตอการกลบ

มาบรจาคโลหตซ� าในผ บรจาคโลหต

โรงพยาบาลล�าพน. วารสารสาธารณสข

ลานนา, 20(3).237-250.

วชราทองพทกษวงศ,อมพลสอ�าพน,และณทธร

พทยรตนเสถยร.(2549).ประสทธภาพของ

การฝกผอนคลายและการฟงเพลงตอความ

วตกกงวลและการเปนลมในผบรจาคโลหต

คร ง แรก . ว า ร ส า ร โ ล ห ต ว ท ย า แ ล ะ

เวชศาสตรบรการโลหต, 16(4).297-306.

ศนยบรการโลหตแหงชาตสภากาชาดไทย.(2558).

มาตรฐานธนาคารเลอดและงานบรการ

โลหต. กรงเทพฯ: หางห นสวนจ�ากด

อดมศกษา.

สายทองวงศค�า.(2558).ปจจยทมผลตอการบรจาค

เลอดของผทมาบรจาคเลอดณ ธนาคาร

เลอดโรงพยาบาลหวหน. วารสารวทย

บรการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร,

26(2).83-94.

สชาตสงแกว.(2554).การยอมรบการบรจาคโลหต

ของนกศกษาระดบอาชวศกษาในจงหวด

ยะลา. ยะลา : วทยาลยการสาธารณสข

สรนธรจงหวดยะลา.

สรพงษโสธนะเสถยร. (2533).การน�าจตวทยาไป

ประยกตใช.กรงเทพฯ:ไทยวฒนาพานช.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวง

ศกษาธการ. (2551). รายงานการวจย

�� 24 ��1.indd 115 20/6/2561 14:00:46


116

ประเมนผลคณธรรม 8 ประการของผเรยน:

เ จ ต ค ต แ ล ะ พ ฤ ต ก ร ร ม . กร ง เทพฯ:

บรษทเพลนสตดโอจ�ากด.

ส� า น กส ง เ ส ร ม ว ช าก า รและง านทะ เ บ ยน

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. (2558).ขอมล

นกศกษาคณะสาธารณสขศาสตร ภาคปกต

ปการศกษา 2558. นครราชสมา: ส�านก

ส ง เสร มว ช าก ารและง านทะ เบ ยน

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา.

อนงคศร สมศร, กรรณกา เรองเดช,และไพบลย

ชาวสวนศรเจรญ.(2555).ปจจยทมผลตอ

ความ ตงใจในการบรจาคโลหตของ

ประชาชนในพนทจงหวดนราธวาส.

วารสารโลหตวทยาและเวชศาสตรบรการ

โลหต,22(3).175-187.

อภญญาทองสขโชต.(2554).พระพทธศาสนากบ

การบรจาคโลหต: ศกษาทศนคตของ

ประชาชนทมาบรจาคโลหตทศนยบรการ

โลหตแหงชาต สภากาชาดไทย (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต) . มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ChanthalakT.และพรนภา ศกรเวทยศร. (2556).

ปจจยทมความสมพนธตอการบรจาคโลหต

ดวยความสมครใจไมหวงสงตอบแทน

ของประชาชนในชมชนเมองจนทะบล

นครหลวง เ ว ย ง จ นทน ส าธ า รณร ฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว.วารสารวจย

สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน,

6(2).34-41.

Krejcie,R.V.&MorganD.W.(1970).Determining

samplesizeforresearchactivities.Educ

Psychol Meas, 30,607-610.

�� 24 ��1.indd 116 20/6/2561 14:00:47


ประสทธผลของการใชสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ

เพอการเตรยมตวสอบขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาล

และการผดงครรภคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยรงสต

สทธศร ตระกลสทธโชค,วท.ม.(พยาบาล)1

อรทย เหรยญทพยะสกล,วท.ม.(สาธารณสขศาสตร)1

บทคดยอ การวจยกงทดลองแบบหนงกลมวดกอนและหลงการทดลอง(Onegrouppretest-posttestdesign)

นมวตถประสงคเพอ1)ทดสอบประสทธภาพของสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ

ทพฒนาขนตามขอบเขตเนอหาวชาการพยาบาลผใหญทสภาการพยาบาลก�าหนดเพอใชเตรยมตวสอบขน

ทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ2)เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการ

เรยนกอนและหลงเรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญและ3)ศกษาความพง

พอใจของนกศกษาตอการเรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญกลมตวอยาง

เปนนกศกษาชนปท4คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยรงสตจ�านวน70คนทลงทะเบยนเรยนในภาคการ

ศกษาท1และ2ปการศกษา2556เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย1)สอการเรยนรอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญ2)แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนและ3)แบบวดความพงพอใจของ

นกศกษาทมตอสอการเรยนรอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญ วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชง

บรรยายและสถตเชงอางองไดแกWilcoxonSignedRanktestและOnesamplet-testผลการวจยพบวาสอ

การเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญมประสทธภาพ90.20/83.03สงกวาเกณฑ80/80ผล

สมฤทธทางการเรยนของนกศกษาสงกวากอนเรยนอยางมนยส�าคญทางสถต(p<.001)และนกศกษาม

ความพงพอใจตอสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญทกดานอยในระดบมากขอเสนอ

แนะจากการวจยควรน�าสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญมาเปนสวนหนงของการ

เรยนรในวชาการพยาบาลผใหญ และใชส�าหรบการทบทวนความรวชาการพยาบาลผใหญ เพอเตรยมตว

สอบขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ

ค�าส�าคญ:สอการเรยนรอเลกทรอนกส,การพยาบาลผใหญ,การสอบขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบ

วชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ

1อาจารยประจ�ากลมวชาการพยาบาลผใหญและผสงอายคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยรงสต

�� 24 ��1.indd 117 20/6/2561 14:00:47


118

TheEfficiencyofE-LearningCoursewareMediaofAdultNursingSubjectonstudent’s

readinessfornursinglicensingexaminationoftheSchoolofNursing,RangsitUniversity

Suthisri Trakulsithichoke, M.S.(Nursing)1

Orathai Reantippayasakul, M.S.(Public Health)1

Abstract ThisQuasi-ExperimentalResearchofonegrouppretest-post testdesignaimedto:1)Test

theefficiencyofthee-Learning’scoursewaremediaofAdultNursingsubjectbasedonthecontent’s

scopeoftheThailandNursingandMidwiferyCouncilonpreparingthestudentsfornursinglicensing

examination2)Tocomparethelearningachievementsofthestudentsbeforeandafterusingthee-Learn-

ingcoursewaremediaofAdultNursingsubject;3)Toexaminethesatisfactionofthestudentstoward

thee-LearningcoursewaremediaofAdultNursingsubject.Thesubjectswerecomprisedof70fourth

yearundergraduatenursingstudentswhostudied in thefirstandsecondsemesterof theacademic

year2013.Theinstrumentsusedinthisresearchincluded:1)thee-LearningcoursewaretitledAdult

Nursingsubject;2)Alearningachievementtest;3)SatisfactionQuestionnairetowardthee-Learning

coursewaremedia.Datawereanalyzedusingdescriptivestatistics,WilcoxonSignedRanktestand

onesamplet-test.Theresults indicatedthat theefficiencyof thee-Learningcoursewaremediaof

AdultNursingsubject(E1/E2)was90.20/83.03levelwhichmet thesetcriteria80/80.Thelearning

achievementscoresof thestudentsafter learningvia thee-Learningcoursewareweresignificantly

higherthanbeforethee-Learningcoursewaremediausage(p<.001).Moreover,thesatisfactiontoward

thee-Learningwasinhighlevelsforallaspects.Thee-LearningcoursewaremediaofAdultNursing

subjectshouldbeappliedasamedia in thelearningprocessof thissubjectandshouldbeusedfor

NursingLicensingExaminationpreparationfornursingstudents.

KEYWORDS:E-LearningCoursewareMedia,AdultNursingSubject,NursingLicensing

Examination

1InstructorofAdultandElderlygroupNursingFaculty,RangsitUniversity

�� 24 ��1.indd 118 20/6/2561 14:00:47


บทน�า ผ ประกอบวชาชพการพยาบาลและการ

ผดงครรภจะตองเปนผ มความร ความสามารถ

ในการดแลสขภาพของประชาชนในฐานะทเปน

บคคลกลมบคคลครอบครวและชมชนทงนจะ

ตองส�าเรจการศกษาจากสถาบนการศกษาทได

รบการรบรองมาตรฐานจากสภาการพยาบาล ซง

เปนองคกรวชาชพทท�าหนาทในการคมครองผรบ

บรการจากผประกอบวชาชพการพยาบาลและการ

ผดงครรภโดยออกขอบงคบสภาการพยาบาลวาดวย

การรบรองสถาบนการศกษาใหมการจดด�าเนนการ

ศกษาใหเปนไปตามมาตรฐาน (สภาการพยาบาล,

2556) ซงครอบคลมไปถงการประเมนความรเพอ

ขอขนทะเบยนรบใบอนญาตประกอบวชาชพการ

พยาบาลและการผดงครรภสภาการพยาบาลก�าหนด

ใหมการสอบประเมนความรทงหมด 8 รายวชา

ตงแตปพ.ศ.2540ไดแก1)การพยาบาลมารดาและ

ทารก2)การผดงครรภ3)การพยาบาลเดกและวยรน

4) การพยาบาลผใหญ 5) การพยาบาลผสงอาย

6) การพยาบาลสขภาพจตและจตเวชศาตร

7) การพยาบาลอนามยชมชนและ 8) กฎหมาย

จรรยาบรรณวชาชพและกฎหมายอนๆทเกยวของ

และในปพ.ศ. 2555ปรบเปน 6 รายวชาโดยรวม

รายวชาการพยาบาลผสงอายเขากบรายวชาการ

พยาบาลผใหญ และรวมขอสอบเปนจ�านวน120

ขอ รวมรายวชาการผดงครรภเขากบรายวชาการ

พยาบาลมารดาและทารกรวมขอสอบเปนจ�านวน

120ขอเชนกนนอกจากนมการก�าหนดเกณฑการ

สอบผานแตละรายวชาตองไดคะแนนไมนอยกวา

รอยละ 60 และ จ�านวนผส�าเรจการศกษาทสอบ

ผานยงเปนตวชวดตวหนงของการประเมนคณภาพ

การศกษาของสถาบนการศกษาทถกประเมนโดย

สภาการพยาบาล ซงก�าหนดเกณฑใหมจ�านวน

ผส�าเรจการศกษาจะตองสอบผานทง 8 รายวชา

ไมนอยกวารอยละ 70 (เฉลย 3 ป) ของจ�านวน

ผเขาสอบครงแรก (สภาการพยาบาล,2556) ดง

นนจงเปนความรบผดชอบของสถาบนการศกษา

ทจะพฒนาศกยภาพของนกศกษาใหสามารถผาน

การสอบประเมนความรเพอขอขนทะเบยนและ

รบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาลและ

การผดงครรภ

จากการทบทวนงานวจยเกยวกบปจจย

ทเกยวของกบผลการสอบขนทะเบยนเพอรบใบ

ประกอบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ

ผลการวจยเชงปรมาณพบวาคะแนนเฉลยสะสม

ตลอดหลกสตรมความสมพนธทางบวกในระดบ

ปานกลางกบผลการสอบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p< .01)สวนผลการศกษาในเชงคณภาพพบวา

ปจจยน�าเขาปจจยกระบวนการปจจยสนบสนน

และปจจยอนๆ มความเกยวของกบผลการสอบ

โดยปจจยทเดนชด ไดแก ปจจยดานการเตรยม

ความพรอมของนกศกษาและปจจยดานแหลงฝก

และการเรยนการสอนทแหลงฝกปฏบต และ

จ�านวนรายวชาทสอบกบระยะเวลาทสอบ(วภาดา

คณาวกตกล,อารวรรณกลนกลน,รตนาวดชอน

ตะวน,และสปราณอทธเสร,2555)เมอศกษาปจจย

ดานการเตรยมความพรอมของนกศกษาพบวา

สถาบนทมผสอบไดเปนจ�านวนมาก มการเตรยม

ความพรอมใหกบนกศกษาในการสอบเรมตงแต

ชนปท1โดยปลกฝงทศนคตใหนกศกษาเหนความ

ส�าคญของการสอบ และการเตรยมความพรอม

ดานเนอหาวชาอยตลอดเวลาและตอเนองทกชนป

นอกจากนยงรวมถงการเตรยมความพรอมของ

สถาบนอยางเปนระบบในชนปท4และการเตรยม

�� 24 ��1.indd 119 20/6/2561 14:00:47


120

ตวโดยนกศกษาเองดวยซงสอดคลองกบการศกษา

ของนนทาคณรตนศร และกลบแกว จนทรหงษ

(2551)หลงจากการเตรยมความพรอมอยางเปน

ระบบท�าใหมจ�านวนผสอบผานมากขน(จากรอยละ

45.5เปน72.2)โดยการเตรยมความพรอมอยางเปน

ระบบประกอบดวย 1)ก�าหนดวสยทศนและเปา

หมายของโครงการ 2)ปรบเปลยนแผนแมบทการ

ศกษา3)รวมเสวนาเพอปรบทศนคตของนกศกษา

ตอการสอบสภาการพยาบาล4)ทดสอบนสยในการ

เรยนหนงสอ 5)ปรบนสยการเรยนและสรางแรง

จงใจตอการเรยน6)ทดสอบความรแตละวชาและ

สะทอนผลการสอบ7)การฝกปฏบตรวบยอดตาม

แหลงฝกตางๆ8)การสอนเสรมแตละรายวชา 9)

การฝกฝนสมาธโดยเขาคายธรรมะและ10)การฝก

ท�าขอสอบดวยตนเองในระบบฐานขอมล intranet

ของวทยาลย

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยรงสต

เปนสถาบนการศกษาเอกชน ไดจดการศกษาตาม

หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑตตงแตปการศกษา

2529 และไดรบการรบรองมาตรฐานสถาบนการ

ศกษาจากสภาการพยาบาลครงลาสดระหวางป

การศกษา 2557-2560 จากการทบทวนขอมลผล

การสอบขนทะเบยนและรบใบประกอบวชาชพการ

พยาบาลและการผดงครรภ 5ปยอนหลง ตงแตป

2551-2555พบวามจ�านวนผสอบผานรอบแรกรอย

ละ40-63ซงยงไมผานเกณฑรอยละ70ตามทสภา

การพยาบาลก�าหนดนอกจากนพบวาคาเฉลยของ

คะแนนของสถาบนต�ากวาคาเฉลยทวประเทศทก

รายวชาและจากการทบทวนขอมลจ�านวนผทสอบ

ผานรายวชาการพยาบาลผใหญ5ปยอนหลงตงแต

ป2551-2555พบวามจ�านวนผสอบผานอยระหวาง

รอยละ87.21-94.17ถงแมวาบางปจะมผสอบผาน

ถงรอยละ90 แตกไมสม�าเสมอ เมอทบทวนสงท

คณะพยาบาลศาสตรด�าเนนการพฒนาโครงการ

เตรยมความพรอมในการสอบใหกบนกศกษาในชน

ปท4ทผานมาประกอบดวยการเตรยมดานทศนคต

โดยเชญผส�าเรจการศกษาทผานประสบการณใน

การสอบมาแลกเปลยนประสบการณและใหขอ

เสนอแนะและการเตรยมความพรอมดานเนอหา

วชา โดยจดใหมการสอนทบทวนเนอหา ฝกการ

ท�าขอสอบเสมอนจรงทเปนแบบทดสอบกระดาษ

เปนหลก และมการท�ากล มเพอสะทอนคดใน

การเตรยมความพรอมของนกศกษาแตละคน เมอ

ทบทวนการเตรยมความพรอมดานเนอหาวชาพบ

วานกศกษาอานทบทวนจากหนงสอต�ารา และ

จดบนทกสรปยอซงนกศกษามกจะประสบปญหา

คอจ�านวนเนอหามาก ไมทราบวาจะอานเนนตรง

สวนไหน ระยะเวลาอานจ�ากด ขาดแรงจงใจใน

การอานการฝกท�าขอสอบเสมอนจรง ไมทราบวา

ค�าตอบทตอบถกตองหรอไม เปนการสอสารทาง

เดยวจากประเดนปญหาเรองการเตรยมความพรอม

ดานเนอหาพบวา ในสถาบนทมการเตรยมความ

พรอมดานเนอหาใหนกศกษาการฝกท�าขอสอบดวย

ตนเองในระบบฐานขอมล intranet ของวทยาลย

( นนทา คณรตนศร และกลบแกว จนทรหงษ,

2551)มขอเสนอแนะในการจดท�าสอทหลากหลาย

ในการทบทวนความร (วรรณ จนทรสวาง,พชร

คมจกรพนธ,ศรวรรณพรยคณธร,และอาภรณทพย

บวเพชร,2553)นอกจากนจากการทบทวนงานวจย

เกยวกบการใชสออเลกทรอนกสในการเรยนการ

สอนทางการพยาบาลโดยใชเปนสอการสอนเสรม

จากการเรยนตามปกตพบวาท�าใหพฒนาผเรยน

ดานความรไดอยางมประสทธภาพ (Feng et al.,

2013)

�� 24 ��1.indd 120 20/6/2561 14:00:47


ผลการศกษาขางตนแสดงใหเหนวาการ

สรปเนอหาความร เป นสอทหลากหลาย ชวย

ส ง เสรมประสทธภาพการเรยนร บทเรยน

อเลกทรอนกสหรอE-Learning เปนสอการเรยน

รทผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง ทบทวนให

เขาใจนอกเหนอจากการเรยนในชนเรยนอกทงยง

สามารถออกแบบใหมการท�าแบบทดสอบกอน

เรยนและหลงเรยนและใหขอมลยอนกลบท�าใหผ

เรยนสามารถทราบผลการเรยนรของตนเองไดทนท

เปนการเสรมแรงท�าใหเกดความกระตอรอรนของ

ผเรยน ดงนนผวจยในฐานะอาจารยประจ�าคณะ

พยาบาลศาสตรกลมวชาการพยาบาลผใหญและ

ผสงอายจงสนใจทจะพฒนาบทเรยนอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญเพอเพมประสทธภาพใน

การเตรยมความพรอมของนกศกษาชนปท 4ดาน

เนอหารายวชาการพยาบาลผใหญส�าหรบการสอบ

ขนทะเบยนและรบใบประกอบวชาชพการพยาบาล

และการผดงครรภตอไป

วตถประสงคของงานวจย 1. เพอศกษาประสทธภาพของสอการ

เรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ

เพอเตรยมตวสอบขนทะเบยนและรบใบอนญาต


2. เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการ

เรยนของนกศกษาพยาบาล กอนและหลงเรยน

ร ด วยสอการเรยนร อ เ ลกทรอนกส รายวชา

การพยาบาลผใหญ

3. เพอศกษาความพงพอใจของนกศกษา

หลงจากเรยนรผานสอการเรยนรอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญ

สมมตฐาน 1. สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชา

การพยาบาลผใหญเพอเตรยมตวสอบขนทะเบยน

และรบใบประกอบวชาชพการพยาบาลและการ

ผดงครรภมประสทธภาพตามเกณฑ80/80

2. ผลสมฤทธทางการเรยนหลงการ

เรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการ

พยาบาลผใหญของนกศกษาสงกวากอนเรยน

3. ความพ งพอใจต อส อการ เร ยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผ ใหญของ

นกศกษาสงกวารอยละ80

ประโยชนทไดรบ ไดสอการเรยนร อเลกทรอนกสรายวชา

การพยาบาลผใหญทมประสทธภาพและผเรยนม

สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาล

ผใหญส�าหรบการเตรยมตวสอบขนทะเบยนและ

รบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาลและ

การผดงครรภรายวชาการพยาบาลผใหญ

วธด�าเนนการวจย การวจยเปนการวจยกงทดลองแบบหนง

กล มวดกอนและหลงการทดลอง (One group

pretest-posttest design)โดยวดผลสมฤทธทางการ

เรยนของกลมตวอยาง กอนเรยนดวยสอการสอน

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญหลงจาก

นนด�าเนนการทดลองโดยใหกลมตวอยางเรยนดวย

สอการสอนอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาล

ผใหญแลววดผลสมฤทธทางการเรยนของกลม

ตวอยางหลงเรยนน�าผลมาเปรยบเทยบกน

�� 24 ��1.indd 121 20/6/2561 14:00:47


122

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใช ในการศกษาครงน เป น

นกศกษาชนปท4คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย

รงสตจ�านวน 106 คนกลมตวอยางมเกณฑตาม

คณสมบตดงน 1) เปนนกศกษาทลงทะเบยนเรยน

ครบจ�านวนหนวยกตเทยบเทากบนกศกษาชนปท

4ทลงทะเบยนเรยนในภาคการศกษาท1และ2ป

การศกษา2556และ2)ยนดเขารวมวจยไดจ�านวน

กลมตวอยาง70คน

เครองมอทใชในงานวจย 1) สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชา

การพยาบาลผใหญ ผวจยพฒนาขนตามขอบเขต

เนอหาวชาการพยาบาลผใหญทสภาการพยาบาล

ก�าหนดแบงเปน8หนวยรปแบบของแตละหนวย

ม 2องคประกอบคอ 1)การสรปทบทวนเนอหา

มการก�าหนดวตถประสงคของแตละหนวยและจด

แบงล�าดบเนอหาอยางตอเนอง2)แบบทดสอบทาย

หนวยบทเรยน เปนขอสอบชนดเลอกตอบหนวย

ละ 10ขอ เตม 80คะแนน ใหผเรยนท�าหลงจาก

ศกษาเนอหาแลวและแจงผลใหผเรยนทราบทนท

และผเรยนสามารถท�าแบบทดสอบซ�าเพอทบทวน

และแกไขประเดนทยงไมเขาใจ ผวจยไดน�าสอการ

เรยนรใหผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงเชงเนอ

หาจ�านวน3ทานเปนอาจารยผเชยวชาญดานการ

พยาบาลผใหญ 2ทานและอาจารยผเชยวชาญดาน

การพฒนาสอการเรยนรอเลกทรอนกส1ทานหลง

จากปรบแกไขตามความเหนของผทรงคณวฒแลว

น�าไปทดลองใชเบองตนกบนกศกษา 3 คน เปน

นกศกษาทมผลการเรยนดปานกลางและออนอยาง

ละ1คนพบวานกศกษาไดคะแนนรวมจากค�าถาม

ทายบทเรยนเฉลย(E1)รอยละ72.08และมคะแนน

ผลสมฤทธทางการเรยนเฉลย (E2) รอยละ 60.89

คะแนนE1/E2ยงไมเปนไปตามเกณฑของสอการ

เรยนรมประสทธภาพคอ 80/80ผวจยไดปรบปรง

เนอหาและรปแบบของสอการเรยนรแตละหนวย

แลวน�าไปทดลองใชกบนกศกษาอกจ�านวน9คน

ทมผลการเรยนด 3คนปานกลาง3คนและออน

3คนหาประสทธภาพของบทเรยนไดคาE1/E2=

81.39/81.48 ซงเปนไปตามเกณฑและน�าไปใชกบ

นกศกษากลมตวอยางตอไป

2) แบบทดสอบผลสมฤทธทางการเรยน

เปนแบบทดสอบปรนย4ตวเลอกจ�านวน75ขอ

75 คะแนนน�าไปใหอาจารยผเชยวชาญดานการ

พยาบาลผใหญ 3ทานตรวจสอบความเหมาะสม

และความสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน

หลงจากปรบแกไขตามความเหนของผทรงคณวฒ

แบบทดสอบมคาความยากงายเทากบ 0.51 มคา

อ�านาจจ�าแนกเทากบ0.17

3) แบบวดความพงพอใจของผเรยนทมตอ

สอการเรยนรอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาล

ผใหญ ผวจยขออนญาตใช แบบวดความพงพอใจ

ของผ เรยนทมตอสอการเรยนรอเลกทรอนกส

ทพฒนาโดยนวรตนโกมลวภาตและน�าออยภกดวงศ

(2556)เปนการวดความพงพอใจ3ดานไดแกดาน

เนอหาจ�านวน4ขอดานรปแบบและการน�าเสนอ

จ�านวน5ขอดานประโยชนทไดรบจ�านวน5ขอ

รวม14ขอลกษณะค�าตอบเปนมาตราสวนประมาณ

คา5ระดบคอพงพอใจมากทสดให5คะแนนและ

พงพอใจนอยทสดให1คะแนนมคาคะแนนรวมอย

ระหวาง14-70คะแนนคะแนนนอยหมายความวาม

ความพงพอใจระดบนอยคะแนนมากหมายความ

วามความพงพอใจระดบมาก เกณฑการแบงระดบ

ความพงพอใจมดงนคะแนน80-100%หมายถงม

�� 24 ��1.indd 122 20/6/2561 14:00:47


ความพงพอใจระดบมาก60-79%หมายถงมความ

พงพอใจระดบปานกลาง และ 20-59%หมายถง

มความพงพอใจระดบนอยผวจยน�าไปใชกบกลม

ตวอยางในงานวจยมคาสมประสทธอลฟาของ

ครอนบาคเทากบ0.93

การพทกษสทธกลมตวอยาง

งานวจยได รบการพจารณาอนมตทน

สนบสนนการว จ ยจากศนย สนบสนนและ

พฒนาการเรยนการสอนของมหาวทยาลยรงสต

ในวนองคารท 27 สงหาคม 2556 ผวจยพบกลม

ตวอยางเพอแนะน�าตวแจงใหทราบถงวตถประสงค

ประโยชนของการวจย ขนตอนการเกบรวบรวม

ขอมลขอความรวมมอในการเขารวมการวจยพรอม

ทงแจงใหทราบถงสทธของกลมตวอยางโดยผวจย

เปดโอกาสใหกลมตวอยางซกถามในสงทไมเขาใจ

เมอไดรบความยนยอมจากกลมตวอยางแลวจงให

ลงนามในใบยนยอมเขารวมการวจย

วธการเกบรวบรวมขอมล ผ วจยท�าหนงสอถงคณบดคณะพยาบาล

ศาสตรมหาวทยาลยรงสต เพอขออนญาตด�าเนน

การวจยกบนกศกษาคณะพยาบาลศาสตรชนปท

4ทลงทะเบยนในภาคการศกษาท 1และ2ปการ

ศกษา 2556 โดยชแจงวตถประสงคและขนตอน

การเกบรวบรวมขอมล เมอไดรบอนญาตและกลม

ตวอยางยนยอมเขารวมการวจยผวจยจงด�าเนนการ

เกบรวบรวมขอมลดงน

1. ให ก ล ม ตวอย างท� าแบบทดสอบ

วดผลสมฤทธทางการเรยนกอนใชสอการเรยนร

อเลกทรอนกส

2. จดอบรมนกศกษากลมตวอยางเกยว

กบการใชสอการเรยนรอเลกทรอนกสทางonline

ผ า น ระบบการจ ดก า ร เ ร ยนร L e a r n i n g

ManagementSystem:LMSของมหาวทยาลยรงสต

โดยผเชยวชาญ

3. ใหกลมตวอยางเรยนดวยสอการเรยน

รอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญทาง

online ใชระยะเวลา 2 เดอน ผ วจยตรวจสอบ

การเขาเรยนในทกบทของนกศกษาทกคนจาก

รายงานของระบบLMS

4. ให นกศกษาท�าแบบทดสอบวดผล

สมฤทธทางการเรยน และแบบวดความพงพอใจ

ตอสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาล

ผใหญ

5. ตรวจสอบความครบถวนของขอมล

และน�าไปวเคราะหทางสถต


1. บรรยายลกษณะของกลมตวอยางโดยใช

สถตเชงพรรณนาแสดงคารอยละความถคาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. หาคาประสทธภาพของสอการเรยน

รอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญโดย

ใชสตร E1/E2 ดงน E1 คอ ประสทธภาพของ

กระบวนการค�านวณไดจากการน�าคะแนนค�าถาม

ทายบทเรยนจากแตละหนวยยอยการเรยนของ

นกศกษาแตละคนมารวมกน แลวหาคาเฉลย

น�ามาเทยบสวนเปนรอยละE2คอประสทธภาพ

ของผลลพธ ค�านวณโดยน�าคะแนนผลสมฤทธ

ทางการเรยนหลงเรยนของนกศกษาแตละคนมา

รวมกนแลวหาคาเฉลยแลวเทยบสวนเปนรอยละ

3. ทดสอบความแตกตางระหวางผล

สมฤทธทางการเรยนกอนและหลงการเรยนรดวย

�� 24 ��1.indd 123 20/6/2561 14:00:47


124

สอการเรยนรรายวชาการพยาบาลผใหญ โดยใช

สถตWilcoxonSignedRankTestเนองจากผลการ

ทดสอบพบวาขอมลมการกระจายไมเปนโคงปกต

4.วเคราะหความพงพอใจโดยใชคาเฉลย (Mean)

และคาเบยงเบนมาตรฐาน(S.D.) และทดสอบ

คะแนนความพงพอใจกบเกณฑรอยละ 80 โดยใช

สถตOnesamplet-test

ผลการวจย กลมตวอยางเปนนกศกษาพยาบาลชนปท4

ทลงทะเบยนเรยนในภาคการศกษาท1ปการศกษา

2556จ�านวน70คนสวนใหญเปนเพศหญง68คน

(รอยละ97.1)อายระหวาง21-28ปอายเฉลย22.30

ป (SD=0.88) มผลการเรยนระหวาง 2.2-3.75ผล

การเรยนเฉลย 2.83 (SD=0.39)ผลการวจยเปนไป

ตามสมมตฐานทตงไวดงน

1. ประสทธภาพของ สอการ เร ยนร

อเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญพบวา

มประสทธภาพสงกวาเกณฑ80/80คอE1/E2=

90.20/83.03ดงตารางท1

ตารางท1 แสดงคาเฉลยและรอยละประสทธภาพของสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาล

ผใหญ(n=70คน)

3.ทดสอบความแตกตางระหวางผลสมฤทธทางการเรยนกอนและหลงการเรยนรดวยสอการเรยนรรายวชาการพยาบาลผใหญ โดยใชสถต Wilcoxon Signed Rank Test เนองจากผลการทดสอบพบวาขอมลมการกระจายไมเปนโคงปกต

4.วเคราะหความพงพอใจโดยใชคาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน(S.D.) และทดสอบคะแนนความพงพอใจกบเกณฑรอยละ 80 โดยใชสถต One sample t-test

ผลการวจย กลมตวอยางเปนนกศกษาพยาบาลชนปท 4 ทลงทะเบยนเรยนในภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2556

จ านวน70 คน สวนใหญเปนเพศหญง 68 คน (รอยละ 97.1) อายระหวาง 21-28 ป อายเฉลย 22.30 ป (SD=0.88) มผลการเรยนระหวาง 2.2-3.75 ผลการเรยนเฉลย 2.83 (SD=0.39) ผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานทตงไวดงน

1. ประสทธภาพของสอการเรยนรอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญพบวาม ประสทธภาพสงกวาเกณฑ 80/80 คอ E 1/E2 = 90.20/83.03 ดงตารางท 1

2. การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนหลงจากเรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ พบวานกศกษามผลสมฤทธทางการเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถต (p <.001) คะแนนทดสอบกอนเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญมคาระหวาง 28-46 คาเฉลย 38.3 (SD=3.44) คะแนนทดสอบหลงเรยนเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญมคาระหวาง 54-72 คาเฉลย 62.27 (SD=4.37)รายละเอยดดงตารางท 2 เมอทดสอบการกระจายของขอมลดวยสถต Kolmogorov-Smirnov พบวา มการกระจายไมเปนโคงปกต จงเปรยบเทยบคะแนนทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนดวย สถต Wilcoxon Signed Rank test พบวา แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ( p <.001) รายละเอยดดงตารางท 3

ตารางท 1 แสดงคาเฉลยและรอยละประสทธภาพของสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ (n=70คน)

คะแนน คะแนนทดสอบกอนเรยน (คะแนนเตม75)

คะแนนแบบฝกหด ทายบท(คะแนนเตม80)

คะแนนทดสอบหลง เรยน (คะแนนเตม75)

รวม 2681 5051 4359 เฉลยรอยละ 51.07 90.20 83.03

2. การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการ

เรยนหลงจากเรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญ พบวานกศกษามผล

สมฤทธทางการเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนย

ส�าคญทางสถต (p <.001) คะแนนทดสอบกอน

เรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการ

พยาบาลผใหญมคาระหวาง 28-46คาเฉลย 38.3

(SD=3.44) คะแนนทดสอบหลงเรยนเรยนรดวย

สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาล

ผใหญมคาระหวาง54-72คาเฉลย62.27(SD=4.37)

รายละเอยดดงตารางท 2 เมอทดสอบการกระจาย

ของขอมลดวยสถตKolmogorov-Smirnovพบวา

มการกระจายไมเปนโคงปกต จงเปรยบเทยบ

คะแนนทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนดวยสถต

Wilcoxon SignedRank testพบวา แตกตางกน

อยางมนยส�าคญทางสถต ( p <.001) รายละเอยด

ดงตารางท3

�� 24 ��1.indd 124 20/6/2561 14:00:47


ตารางท2 แสดงคาพสยคะแนนเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนทดสอบกอนเรยนและ

หลงเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ(n=70)

3. คะแนนความพงพอใจของกลมตวอยางหลงเรยนรผานสอการเรยนรอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญ มคาระหวาง 56-70 คะแนน (คะแนนเตม 70 คะแนน) คาเฉลยของระดบความพงพอใจรายดานและโดยรวมพบวาอยในระดบสงทกดาน รายละเอยดดงตารางท 4 เมอทดสอบคะแนนความพงพอใจกบเกณฑ 80% (56 คะแนน) โดยใชสถต One Sample t-test พบวาแตกตางกนอยางมนยส าคญ (p<0.001) ดงตารางท 5

ตารางท 2 แสดงคาพสย คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนร ดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ (n=70)

คะแนนความร คะแนนต าสด-สงสด + SD กอนเรยน 28-46 38.3 + 3.44 หลงเรยน 54-72 62.27 + 4.37

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยอนดบของคะแนนทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนรดวยสอการเรยนร อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ ดวยสถต Wilcoxon Signed Rank test

คะแนนความร จ านวน(คน) Mean Rank Sum of Ranks Z p-value หลงเรยน<กอนเรยน 0 .00

-7.276 <.001 หลงเรยน>กอนเรยน 70 35.5 2485 หลงเรยน = กอนเรยน 0

ตารางท 4 แสดงคาพสย คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนความพงพอใจของนกศกษา หลงการเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกส รายวชาการพยาบาลผใหญ(n=70) คะแนนความพงพอใจ คะแนนเตม คะแนนต าสด-สงสด + SD ระดบ ดานเนอหา 20 16-20 18.31+ 1.77 มาก ดานรปแบบและการน าเสนอ 25 20-25 22.79+ 2.19 มาก ดานประโยชนทไดรบ 25 20-25 23.14 + 2.00 มาก โดยรวม 70 56-70 64.24 + 5.54 มาก ตารางท 5เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความพงพอใจของนกศกษาตอการเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญเทยบกบเกณฑ 80% ดวยสถต One Sample t-test คะแนนต าสด-สงสด + SD เกณฑ 80%

(คะแนน) t p-value

คะแนนความพงพอใจ 56-70 64.24 + 5.24 56 12.445 <.001

ตารางท3 เปรยบเทยบคาเฉลยอนดบของคะแนนทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนรดวยสอการเรยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญดวยสถตWilcoxonSignedRanktest

3.คะแนนความพงพอใจของกลมตวอยาง

หลงเรยนร ผ านสอการเรยนร อ เลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญ มคาระหวาง 56-70

คะแนน (คะแนนเตม 70 คะแนน) คาเฉลยของ

ระดบความพงพอใจรายดานและโดยรวมพบวา











อยในระดบสงทกดาน รายละเอยดดงตารางท 4

เมอทดสอบคะแนนความพงพอใจกบเกณฑ 80%

(56คะแนน)โดยใชสถตOneSamplet-testพบวา

แตกตางกนอยางมนยส�าคญ(p<0.001)ดงตารางท5

ตารางท4 แสดงคาพสยคะแนนเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความพงพอใจของ

นกศกษาหลงการเรยนรดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญ(n=70)











�� 24 ��1.indd 125 20/6/2561 14:00:48


126











ตารางท5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความพงพอใจของนกศกษาตอการเรยนร ดวยสอการเรยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญเทยบกบเกณฑ80%ดวยสถตOneSamplet-test

อภปรายผลการวจย 1. ประสทธภาพของ สอการ เร ยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผ ใหญเพอ

เตรยมตวสอบขนทะเบยน และรบใบอนญาต


พบวา มประสทธภาพ 90.20/83.03ตามเกณฑ

80/80 อธบายไดวา 1)การพฒนาสอการเรยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญใชวธ

สรางขนตามหลกการโดยการวเคราะหเนอหา

ก�าหนดขอบเขตเนอหาตามวตถประสงคของการ

เรยนรซงสอดคลองกบขอบเขตเนอหาทสภาการ

พยาบาลก�าหนด จดใหนกศกษาใชสอการเรยนร

อเลกทรอนกสรายวชาการพยาบาลผใหญและมการ

สอบทายบทเรยนทงหมด8หนวยยอยรปแบบของ

บทเรยนมความชดเจนการก�าหนดวตถประสงค

การสรปเนอหาส�าคญการจดแบงล�าดบเนอหา

อยางตอเนองท�าใหผเรยนเขาใจไดงายขนและการ

ทดสอบทายบทเรยนของทกหนวย มการแจงผล

คะแนนของแบบทดสอบใหทราบเปนการใหขอมล

ปอนกลบในทนท อกทงยงก�าหนดใหผ เรยนสา

มารถท�าขอสอบซ�าได ในขอทท�าไมถกตองท�าให

ผเรยนไดกลบไปทบทวนแกไขประเดนทยงเขาใจไม

ถกตอง2)สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการ

พยาบาลผใหญทพฒนาขน มการน�าเสนอเนอหา

ใหเปนการเรยนรรายบคคลมภาพประกอบเนอหา

ตกแตงสสนสวยงาม มภาพเคลอนไหวประกอบ

บทเรยนจงเปนการกระตนใหเกดการเรยนรและ

เกดความสนใจ เขาใจเนอหาไดดขนพรอมกบม

เสยงบรรยายประกอบท�าใหผเรยนไดมปฏสมพนธ

กบสอทเรยนและชวยลดระยะเวลาในการอานดวย

ตนเอง3)สอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชาการ

พยาบาลผใหญไดพฒนาและปรบปรงอยางมระบบ

เกบขอมลอยางมขนตอนและมการทดสอบสอการ

เรยนรทงหมด3ครง โดยครงแรกทดสอบสอการ

เรยนรกบนกศกษาพยาบาลชนปท4จ�านวน3คน

พบวาสอการเรยนรมประสทธภาพ 72.08/60.89

ต�ากวาเกณฑทก�าหนด80/80จงไดปรบปรงเนอหา

และรปแบบ และเทคนคตางๆ ในการท�าแบบ

ทดสอบทายบทแลวน�าไปทดสอบครงท2กบกลม

เลกเปนนกศกษาพยาบาลชนปท4จ�านวน9คนพบ

วามประสทธภาพ81.39/81.48ผานเกณฑทก�าหนด

80/80จงไดน�าไปทดสอบกบกลมตวอยางจ�านวน70

คนพบวามประสทธภาพ90.20/83.03ตามเกณฑ

80/80 ผลการวจยนสอดคลองกบงานวจยการ

พฒนาบทเรยนอเลกทรอนกสวชาภาษาไทยเพอ

การสอสารคณะศลปะศาสตรมหาวทยาลยรงสต

ของสายใจทองเนยม (2550)ทพบวาการพฒนา

บทเรยนอเลกทรอนกสมประสทธภาพ81.29/83.58

และอจฉราวดศรยะศกดและคณะ(2554)ทศกษา

วจยแบบกงทดลองเพอพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร

บนเครอขายอนเทอรเนตเรองอทกเศยร (Hydro-

cephalus)ส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท 3พบ

�� 24 ��1.indd 126 20/6/2561 14:00:49


วาประสทธภาพบทเรยนทสรางขน มคาเฉลย

ประสทธภาพเทากบ 87.75/82.55สอดคลองกบ

งานวจยของพมพพฒน จนทรเทยน, โสภาพนธ

สะอาด, ศภาพชญ โฟนโบรแมนน, และวรรณพร

บญเปลง (2559)ทศกษาวจยและพฒนาเรองการ

พฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษา

พยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยค

ประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learningส�าหรบ

นกศกษาพยาบาลชนปท 2 พบวาประสทธภาพ

บทเรยนทสรางขน มคาเฉลยประสทธภาพเทากบ

83.33/86.53ซงในการพฒนาและปรบปรงบทเรยน

อเลกทรอนกสนนมการกระท�าอยางมระบบและ

ทดสอบปรบปรงเปนระยะเมอผลการทดสอบผาน

เกณฑจงจะน�าไปใชกบกลมตวอยางท�าใหผลทไดม

ประสทธภาพ

2. การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการ

เรยนหลงจากเรยนดวยสอการเรยนรอเลกทรอนกส

รายวชาการพยาบาลผใหญ พบวานกศกษามผล

สมฤทธทางการเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนย

ส�าคญทางสถต (p <.001)สอดคลองกบงานวจย

ของพมพพฒน จนทรเทยน, โสภาพนธสะอาด,

ศภาพชญโฟนโบรแมนน,และวรรณพรบญเปลง

(2559) ทศกษาวจยเรองการพฒนารปแบบการเต

รยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกด

สถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

ผานระบบ e-Learningส�าหรบนกศกษาพยาบาล

ชนปท 2 พบวาผลการทดสอบความร เกยวกบ

อาเซยนพบวากลมตวอยางมคะแนนความรหลง

เรยน (M= 7.30, SD= 1.91)มากกวากอนเรยน

(M=10.90,SD=1.93)ซงเพมขนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตสอดคลองกบการวจยประสทธภาพของ

การเรยนรเรองการวนจฉยแผลกดทบและการดแล

ผานสออเลคทรอนกสในนกศกษาพยาบาลพบวา

คะแนนรวมของกลมควบคมทสอนโดยการบรรยาย

มคะแนนการสอบวดความร กอนเรยน = 8.23

SD = 1.23 และหลงเรยนไดคะแนน = 11.6

SD=2.52กลมทดลองทจดการเรยนรดวยตนเอง

ผานสอการเรยนรอเลคทรอนกสมคะแนนการสอบ

วดความรกอนเรยน=8.27SD=1.39และหลงเรยน

ไดคะแนน= 15.83 SD= 2.52พบวาคะแนนภาย

หลงเรยนของกลมทดลองมความแตกตางกบกอน

ทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต(p<.01)แสดงวา

การเรยนรผานระบบ e-Learningท�าใหนกศกษา

เกดความร ความเขาใจในเนอหาไดเปนอยางด

(Laura,Ascensio,Jose,&Francisco,2014)

3. คะแนนความพงพอใจของกลมตวอยาง

หลงเรยนรผานสอการเรยนรอเลกทรอนกสรายวชา

การพยาบาลผใหญ มคาเฉลยของระดบความพง

พอใจรายดานและโดยรวมพบวาอย ในระดบสง

ทกดานซงสอดคลองกบงานวจยเรองประสทธผล

ของสอการสอนอเลกทรอนกสรายวชาTHA106

ภาษาไทยเพอการสอสารเรองการพดของสกลยา

วงศชมบญ (2554) ทพบวานกศกษาประเมนสอ

การเรยนรอเลกทรอนกสในดานเนอหาดานการน�า

เสนอดานการใชภาษาและดานสออเลกทรอนกส

อยในระดบดทกดานเนองจากนกศกษามอสระทจะ

ใชสอดวยตนเองไมตองรอเพอนและหากผทเรยน

รชากสามารถเรยนรสอโดยไมจ�ากดเวลาจนเขาใจ

เปนอยางดและสอดคลองกบการศกษาของปยะมาศ

เสอเพง(2556)ทศกษาเรองการพฒนาสอการเรยน

รอเลกทรอนกสรายวชาBMI456อปกรณชว-การ

แพทย 4 เรองการสรางภาพดวยคลนเสยงความถ

สงคณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยรงสตสอดคลอง

กบงานวจยของพมพพฒนจนทรเทยน,โสภาพนธ

�� 24 ��1.indd 127 20/6/2561 14:00:49


128

สะอาด, ศภาพชญ โฟนโบรแมนน, และวรรณพร

บญเปลง (2559)ทศกษาวจยและพฒนาเรองการ

พฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษา

พยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยค

ประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learningส�าหรบ

นกศกษาพยาบาลชนปท 2 พบวาผเรยนมความ

พงพอใจตอรปแบบการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราช

ชนกในยคประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learn-

ing โดยรวมอยในระดบมากแสดงวาผ เรยนเกด

ความรสกพงพอใจตอสอการเรยนรอเลกทรอนกส

ผานระบบe-Learning

ขอเสนอแนะ 1. ควรสรางบทเรยนอเลกทรอนกสใน

รายวชาทางการพยาบาลอนๆเชนการพยาบาลพน

ฐานการประเมนภาวะสขภาพ เนองจากผเรยนจะ

ไดมการเรยนรดวยตนเองมากขนและเปนการเรยน

ทศกษาไดอยางอสระสะดวกสามารถเขาไปเปดด

ซ�าในประเดนทไมเขาใจไดหลายครงท�าใหผเรยน

กระตอรอรนในการศกษา

2. ควรศกษาปจจยทสนบสนนการเรยน

ดวยบทเรยนอเลกทรอนกส และปญหาในการใช

งานผานเครอขายอนเตอรเนต

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณศนย พฒนาการเรยนการ

สอนมหาวทยาลยรงสตทใหทนสนบสนนในการ

วจย ศนยพฒนานวตกรรมการเรยนรทสนบสนน

วทยากรในการอบรมการพฒนาสอการสอน

อเลกทรอนกสและตรวจสอบความเหมาะสม

ของสอ ตลอดจนผ ทรงคณวฒในการใหขอคด

เหนทเปนประโยชนในการปรบปรงสอการสอน

อเลกทรอนกส

เอกสารอางองนวรตนโกมลวภาต,และน�าออยภกดวงศ.(2556)

การพฒนาสอการสอนอเลกทรอนกส

รายวชา BNS408 กฎหมายและจรรยา

บรรณวชาชพ ส�าหรบการเตรยมความ

พ ร อ ม ใ น ก า ร ส อ บ ข น ท ะ เ บ ย น แ ล ะ

รบใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาล

และการผดงครรภ. ปทมธาน:มหาวทยาลย

รงสต.

นนทา คณรตนศร, และ กลบแกว จนทรหงษ.

(2551). รปแบบการเตรยมความพรอม

เพอสอบขนทะเบยน ผประกอบวชาชพ

การพยาบาลและการผดงครรภ วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน กรงเทพฯ.สบคน

เมอ10กรกฎาคม2556,จากhttp://www.

bcn.ac.th/web/2011/KM/KmBased/

images/kmblog1.pdf,10.

ปยะมาศ เสอเพง. (2556).การพฒนาสอการสอน

อเลกทรอนกสรายวชา BMI 456 อปกรณชว-

การแพทย 4 เรองการสร างภาพด วย

คลนเสยงความถสง คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยรงสต.ปทมธาน:มหาวทยาลย

รงสต.

พมพพฒน จนทร เทยน, โสภาพนธสะอาด,

ศภาพชญ โฟนโบรแมนน, และวรรณพร

บญเปลง. (2559). การพฒนารปแบบการ

เตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาล

ในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยค

ประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learning.

�� 24 ��1.indd 128 20/6/2561 14:00:49


วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

26(2),154-165.

วรรณ จนทรสวาง,พชร คมจกรพนธ, ศรวรรณ

พรยคณธร, และอาภรณทพย บวเพชร.

(2553). กระบวนการทบทวนความรและ

ปจจยสความส�าเรจในการสอบประมวล

ความรและสอบขนทะเบยนใบประกอบ

วชาชพการพยาบาล. การพยาบาลและ

การศกษา, 3(1),55-69.

วภาดาคณาวกตกล,อารวรรณกลนกลน,รตนาวด

ชอนตะวน,และสปราณอทธเสร.(2555).

ป จจยท เก ยวข องกบผลการสอบขน

ทะเบยนเพอรบใบประกอบวชาชพการ

พยาบาลและการผดงครรภ.วารสารสภา

การพยาบาล, 27(3),11-28.

สภาการพยาบาล. (ม.ป.ป.). ขอบงคบสภาการ

พยาบาลวาดวยการสอบความร เพอขน

ทะเบยนและรบใบอนญาตเปนผประกอบ

วชาชพการพยาบาล การผดงครรภ หรอ

การพยาบาลและการผดงครรภพ.ศ.2543

สบคน 10 กรกฎาคม 2556, จาก http://

www.tnc.or.th/files/2010/09/act_of_

parliament-277/__98954.pdf.10.

สายใจ ทองเนยม. (2550). การพฒนาบทเรยน

อเลกทรอนกสรายวชาTHA106ภาษาไทย

เพอการสอสาร.ปทมธาน: มหาวทยาลย

รงสต.

สกลยา วงศชมบญ. (2554).ประสทธผลของสอ

การสอนอเลกทรอนกสรายวชาTHA 106

ภาษาไทยเพอการสอสารเรองการพด.

ปทมธาน:มหาวทยาลยรงสต.

อจฉราวดศรยะศกด,วารณเกตอนทร,สวรรณแสง

อาทตย, และ วโรจน ฉงเลก. (2554).

การทดสอบประสทธภาพของบทเรยน

คอมพวเตอรบนเครอขายอนเทอรเนตเรอง

“อทกเศยร (Hydrocephalus)” สาหรบ

นกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท3.วารสาร

มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 3 (2),

91-103.

FengJ-Y,ChangY-T,ChangH-Y,Erdley,WS.,

LinC-H,andChangY-J.2013.Systematic

Review of Effectiveness of Situated

e-Learning on medical and nursing

education.Worldviews on Evidence-Based

Nursing, 10(3):174–183.

LauraM.,AscensioM,JoseM.&FranciscoV.J.

(2014).Effectivenessofane-learningtool

foreducationonpressureulcerevaluation.

Journal of Clinical Nursing, 23(13/14),

2043-2052.

�� 24 ��1.indd 129 20/6/2561 14:00:49


130

การดดสงคดหลงเหนอกระเปาะยางส�าหรบผปวยใสทอชวยหายใจ(Supra-cuffSuctioning):นวตกรรมเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจ*

เบญจมาศ ท�าเจรญตระกล, M.N.S1

ดลววฒน แสนโสม, Ph.D.2

บทคดยอ การปองกนการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจ(Ventilatorassociatedpneumonia

:VAP)มความส�าคญเนองจากเมอเกดVAPจะมความเสยงทจะเสยชวตเพมขน8.2%(Nguile-Makaoet

al.,2010;Tamayoetal.,2012) เพมระยะเวลาทใชเครองชวยหายใจในหอผปวยหนกนานขนเฉลย27.4

วนระยะเวลาทอยในหอผปวยหนกนานขนเฉลย28.4วนคาใชจายในการรกษาสงขนคอเฉลย26,689.80

บาทตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ 1ครง (เพญศรลออและรตนา เอกจรยาวฒน,

2553)เพราะเมอใสทอชวยหายใจสงคดหลงจากปากและคอจะสะสมเหนอกระเปาะลมยาง(endotracheal

tubecuff:ETcuff)เมอเกดการส�าลกลงสทางเดนหายใจสวนลางจะท�าใหเกดVAPการดดเสมหะบรเวณ

เหนอกระเปาะลมยางหรอsupra-cuffsuctioningจงเปนวธชวยก�าจดสงคดหลงเหนอETcuffซงอาจชวย

ลดความเสยงของการเกดVAP

บทความวชาการนมวตถประสงคหลก2ประการคอ1)น�าเสนอวธการท�าsupra-cuffsuctioning

และ2)รายงานผลการประเมนประสทธภาพของการท�าsupra-cuffsuctioningจากการน�าไปใหพยาบาล

วชาชพประจ�าหอผปวยหนกจ�านวน15คนทดลองใชsupra-cuffsuctioningหลงการทดลองใชพบวากลม

ตวอยางมคาเฉลยความรทศนคตและทกษะในการท�าsupra-cuffsuctioningเพมขนและมคาเฉลยคะแนน

ความพงพอใจของพยาบาลอยในระดบดในดานผปวยพบวาหลงไดรบการดดสงคดหลงเหนอกระเปาะลม

ยางผปวยมคาเฉลยคะแนนสงคดหลง(secretionscore)ลดลงมคาเฉลยOxygensaturationเพมขนและคา

Meanarterialpressure(MAP)ไมแตกตางระหวางกอนและหลงการดดสงคดหลงดงนนการท�าsupra-cuff

suctionจงมประสทธภาพในการชวยลดปรมาณสงคดหลงทอยเหนอETcuffชวยใหผปวยไดรบออกซเจน

มากขนโดยไมสงผลท�าใหความดนโลหตเพมขนเมอท�าการดดเสมหะจงควรน�าไปใชประกอบกจกรรมอนๆ

เพอปองกนการเกดVAPตอไป

ค�าส�าคญ:การดดเสมหะ,ปอดอกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจ,การดดสงคดหลงเหนอกระเปาะลม

ทอชวยหายใจ

* เปนสวนหนงของการศกษาอสระเรองผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบเครองชวย

หายใจในแผนกอายรกรรมโดยนางสาวเบญจมาศท�าเจรญตระกลอาจารยทปรกษาผศ.ดร.ดลววฒนแสนโสม1นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลผใหญคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน2ผชวยศาสตราจารยสาขาการพยาบาลผใหญคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน

�� 24 ��1.indd 130 20/6/2561 14:00:49


Supra-cuffSuctioning:

InnovationforVentilator-associatedPneumoniaPrevention*

Benjamas Thamcharoentrakul, M.N.S1

Donwiwat Saensom, Ph.D2

Abstract Ventilator-associatedpneumoniapreventioniscrucialbecauseVentilator-associatedpneumonia

(VAP)inducesincreasingmoralityrate(8.2%)(Nguile-Makaoetal.,2010;Tamayoetal.,2012),the

meanlengthofventilatordays(27.4days),averagelengthofintensivecareunitstay(28.4days),and

themeancost26,689.80Bahtper1VAPcase(La-or&Ekchariyawat,2010).Duringapatientonan

endotrachealtube,secretionfrommouthandthroatisgatheredoverendotrachealtubecuff.Aspiration

ofsecretionthroughlowerrespiratorypartisaprerequisitefordevelopingVAP.Therefore,supra-cuff

suctioningisamethodtoreducethesecretionoverETcuffandreducetheriskofVAPincidence.

Twopurposesofthisarticlewereto:1)displaytheprocessofsupra-cuffsuctioning,and2)report

theeffectivenessofsupra-cuffsuctioningimplement.Intheresultsofsupra-cuffsuctioningimplement

among15nursesatICU,themeanscoreofknowledge,attitude,andskillregardingsupra-cuffsuction-

ingincreased.Meanscoreofnurses’satisfactionwasatgoodlevel.Intheresultsonpatient,supra-cuff

suctioningreducedmeansecretionscoreandincreasedthemeanofoxygensaturation.Therewasno

differenceofmeanarterialpressure(MAP)betweenbeforeandaftersupra-cuffsuctioning.Therefore,

supra-cuffsuctioningcaneffectivelyreducesecretionoverETcuff,increaseoxygensaturationwithout

increasingbloodpressure.Thesupra-cuffsuctioningshouldbeimplementedinventilatorassociated

pneumoniaprevention.

Keywords: Supra-cuff suctioning, Subglottic Suction, SubglotticAspiration, SubglotticDrainage,

Ventilator-associatedPneumonia

*PartoftheIndependencestudy:EffectsofaclinicalnursingpracticeguidelineforVentilator-associatedpneumoniaprevention

inMedicaldepartmentsbyBenjamasThamcharoentrakulandIndependenceAdvisor:Assoc.Prof.Dr.DonwiwatSaensom.1StudentofMasterofNursingSciencePrograminAdultNursing,FacultyofNursing,KhonKaenUniversity2AssistantProfessor,FacultyofNursing,KhonKaenUniversity

�� 24 ��1.indd 131 20/6/2561 14:00:49


132

บทน�า การเจบปวยวกฤต เปนการเจบปวยทม

ความลมเหลวในการท�าหนาทของอวยวะตางๆ

ซงอาจเกดขนเพยงอวยวะหรอระบบเดยวหรอ

หลายอวยวะพรอมกนและหากการเจบปวยนนสง

ผลใหเกดภาวะหายใจลมเหลวผปวยมความจ�าเปน

ตองไดรบการบ�าบดดวยออกซเจนผานเครองชวย

หายใจเพอรกษาสมดลระดบออกซเจนในรางกาย

(ณนตรธภรณ อนถา, วลภาคณทรงเกยรต, และ

อาภรณดนา,2556)ถงแมการใสเครองชวยหายใจ

จะเปนสงจ�าเปนในการชวยชวตผปวย แตกท�าให

เกดภาวะแทรกซอนตามมาทส�าคญคอปอดอกเสบ

ทสมพนธกบเครองชวยหายใจ(Ventilator-associ-

ated pneumonia :VAP) (สจตราลมอ�านวยลาภ,

กาญจนาสมะจารก,เพลนตาศรปการและชวนพศ

ท�านอง, 2556)ปอดอกเสบจะเกดขนภายหลงจาก

ใสเครองชวยหายใจตงแต2วนขนไปจนถง2วน

หลงถอดทอชวยหายใจ(CenterofDiseaseControl,

2017)ในหอผปวยหนกพบผปวยVAPมากกวารอย

ละ90ของผปวยทตดเชอทางเดนหายใจซงความ

เสยงของการตดเชอจะเพมขนตามวนทใชเครอง

ชวยหายใจ(รองพงษโพลงละ,โอภาสพทธเจรญ,

ก�าพลสวรรณพมลกล,กมลวรรณจตวรกล,และธร

ะพงษตณฑวเชยร,2555)การปองกนการเกดปอด

อกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจ (Ventilator

associated pneumonia :VAP) จงมความส�าคญ

เนองจากเมอเกดVAPจะมความเสยงทผปวยจะ

เสยชวตเพมขน8.2%(Nguile-Makaoetal.,2010;

Tamayoetal.,2012)เพมระยะเวลาทใชเครองชวย

หายใจในหอผปวยหนกนานขนเฉลย27.4วนระยะ

เวลาทอยในหอผปวยหนกนานขนเฉลย 28.4 วน

คาใชจายในการรกษากสงขนคอเฉลย 26,689.80

บาทตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวย

หายใจ 1ครง (เพญศร ลออ,และรตนา เอกจรยา

วฒน, 2553) ปจจบนมาตรการการปองกนการ

เกดVAPตามค�าแนะน�าของCDCม4มาตรการ

คอWHAPประกอบดวย 1) มาตรการการหยา

เครองชวยหายใจ(WeanPatient:W)2)มาตรการ

การท�าความสะอาดมอ (HandHygiene: H) 3)

มาตรการการปองกนการสดส�าลกเชอกอโรคทาง

เดนหายใจสวนลาง (AspirationPrecautions:A)

และ4)มาตรการการปองกนการปนเปอน(Prevent

contamination: P) (สมจตรพรยะประภา,อะษา

ชะโนภาษ, จ�ารส รงศจ�าเรญ, บงอรรตน บญคง,

และยพาวรรณทองตะนนาม, 2557) โรงพยาบาล

ในประเทศไทยไดน�ามาตรการWHAPดงกลาวมา

ประยกตใชแตอบตการณการเกดVAPกยงคงอย

จากการศกษาในหอผปวยอายรกรรม โรงพยาบาล

ตตยภมแหงหนงพบวามอบตการณการเกดVAP

ในปงบประมาณ25592.31-9.17ตอ1,000วนใส

เครองชวยหายใจ ทงทน�ามาตรการWHAPมาใช

เมอศกษาในแนวปฏบตเพอปองกนการเกดVAP

พบวามาตรการการปองกนการสดส�าลกเชอกอโรค

ทางเดนหายใจสวนลางกจกรรมในแนวปฏบตไม

ครอบคลมปจจยทกอใหเกดVAPคอไมมกจกรรม

การดดสงคดหลงเหนอกระเปาะลมยาง ดงเชนใน

ตางประเทศทมการท�า Subglottic suctionหรอ

supra-cuff suction ทใช ET ชนดมสายระบาย

สงคดหลงเหนอ ET cuff ซงมราคาสงกวา ET

ชนดทใชทวไป ซงการส�าลกสงคดหลงเหนอET

cuff เปนปจจยทท�าใหอบตการณการเกดVAP

ในโรงพยาบาลยงคงอย ทงนเพราะเมอใสทอชวย

หายใจสงคดหลงจากปากและทางเดนหายใจสวน

บนจะมาสะสมเหนอETcuffเมอเกดการส�าลกลง

�� 24 ��1.indd 132 20/6/2561 14:00:49


สทางเดนหายใจสวนลางจะท�าใหเกดVAPการดด

เสมหะบรเวณเหนอกระเปาะลมยางหรอsupra-cuff

suctioningจงเปนวธชวยก�าจดสงคดหลงเหนอET

cuffซงอาจชวยลดความเสยงของการเกดVAP

ดงนนบทความนจงมวตถประสงคหลก

2 ประการคอ 1) น�าเสนอวธการท�า supra-cuff

suctioning และ 2) รายงานผลการประเมน

ประสทธภาพของการท�าsupra-cuffsuctioningโดย

เนอหาประกอบดวยกลไกการน�าไปสการเกดVAP

ปจจยทท�าใหเกดVAPปรมาณสงคดหลงเหนอET

cuffกบการเกดVAPมาตรฐานการปองกนการเกด

VAP ในปจจบนการดดสงคดหลงเหนอETcuff

(Supra-cuffsuctioning)การตรวจสอบประสทธภาพ

ของการท�า supra-cuff suctioning ในคลนกและ

ขอเสนอแนะในการใชsupra-cuffsuctioning

กลไกทน�าไปสการเกดVAPม3กลไกไดแก

การขดขวางการขบเสมหะจากการใส ETการเกด

colonizationในoropharynxและการเกดการสะสม

ของสงคดหลงเหนอETcuffดงน

1) การขดขวางการขบเสมหะจากการใส

ETเนองจากETจะขดขวางการไอการท�างานของ

รเฟลกซbronchoconstrictionทชวยใหmucousขบ

สงแปลกปลอมไปสบรเวณpharynx รวมกบการ

ท�างานของmucociliary

2)การเกดcolonizationในoropharynxซง

พบบอยภายหลงจากใสทอชวยหายใจendotracheal

tube(ET)(Gunasekera&Gratrix,2016)และเกด

biofilmของแบคทเรยทผวดานในของETหลงจาก

ใสETเพยง1ชวโมง(Mietto,Pinciroli,&Berra,

2013)

3)การเกดการสะสมของสงคดหลงเหนอ

ET cuff จากทางเดนหายใจสวนบนทมแบคทเรย

จ�านวนมาก เมอมการส�าลก (microaspiration)

ลงสปอดกจะน�าไปสการเกดVAP(Gunasekera&

Gratrix,2016)

ปจจยทกอใหเกดปอดอกเสบทสมพนธกบ

เครองชวยหายใจ(VAP) ปจจยทท�าใหเกดปอดอกเสบทสมพนธกบ

เครองชวยหายใจ(Ventilatorassociatedpneumonia

:VAP)สามารถจ�าแนกได 3ดานคอปจจยดาน

ผปวยปจจยดานบคลากรสขภาพและปจจยดาน

อปกรณและการรกษา

ปจจยดานผปวย ประกอบดวย อาย ซง

ผปวยสงอายโดยเฉพาะผทมอายมากกวา70ปจะ

มความเสยงในการเกดVAPเพมขน4เทา(Sheng

etal.,2014)นอกจากนผปวยทไดรบบาดเจบจะม

ความเสยงในการเกดVAPเพมขนเชนกนซงหลง

บาดเจบพบวามโอกาสเกดVAPถง76%(Ranjan

et al., 2014)และภาวะเจบปวยของระบบทางเดน

หายใจของผปวยมสวนสงเสรมใหมความเสยงใน

การเกดVAPมากขน เชน โรคปอดอดกนเรอรง

(Al-Dorzi et al., 2012) และAcute respiratory

distresssyndrome(Charlesetal.,2014)

ปจจยดานบคลากรสขภาพทสงเสรมใหเกด

VAP ไดแกการไมเครงครดในการควบคมการแพร

กระจายเชอ เชนการลางมอการสวมชดปองกน

การแพรเชอ ซงจากการศกษาของKhezri et al.

(2014)พบวาการเกดVAP เกดจากการปนเปอน

เชอทสมผสสงแวดลอมถง7.1%และพบเชอจาก

มอบคลากรสขภาพประมาณรอยละ8.2%

ปจจยดานอปกรณและการรกษาทเพม

ความเสยงในการเกด VAP มหลายปจจยไดแก

ระยะเวลาการใสเครองชวยหายใจทนานขนจะเพม

�� 24 ��1.indd 133 20/6/2561 14:00:49


134

ความเสยงในการเกดVAPถง1.1เทาตอวน(Fitch

&Whitman, 2014) การใสทอชวยหายใจหลาย

ครง (Sheng et al., 2014) เนองจากการใสทอชวย

หายใจจะท�าใหเกดการบาดเจบในทางเดนหายใจ

เพมขนโดยเฉพาะผปวยท ETหลดบอยจะมความ

เสยงในการการเกดVAP เปน4.11-14.3 เทาของ

คนทใสETเพยงครงเดยว(Al-Dorzietal.,2012;

Fitch&Whitman,2014;Mietto,Pinciroli,Pharm,

&Berra,2013)ระยะเวลาการนอนในICUทนาน

ขน(Charlesetal.,2013)กลาวคอหากจ�านวนวน

นอนเพมขนจะเพมความเสยงในการเกดVAPถง

รอยละ 31.1 (Gianakis,McNett,Belle,Moran,

&Grimm,2015)การจดทาผปวยต�ากวา30องศา

(Charlesetal.,2014)ซงผปวยทนอนทาศรษะราบ

(Supineposition) จะมความเสยงในการเกดVAP

เพมขนถง5เทาเมอเทยบกบผปวยทนอนทาศรษะ

สง30-45องศา (Charles et al., 2013)การรกษา

ดวยH2 blockers เนองจากยากลมH

2 blockers

ซงท�าใหคาความเปนดางในกระเพาะอาหารเพมขน

(Charlesetal.,2014)จนท�าใหเชอแบคทเรยเจรญ

เตบโตไดดเมอส�าลกของเหลวจากกระเพาะอาหาร

เขาสทางเดนหายใจกจะเพมความเสยงในการเกด

VAPมากขน(Khezrietal.,2014)การรกษาดวยยา

ปฏชวนะเมอผปวยไดรบยาปฏชวนะชาความเสยง

ในการเกดVAPจะเพมขนถง55%(Murphyetal.,

2014)และการไดรบการใหเลอดระหวางการรกษา

จะเพมความเสยงในการเกดVAPประมาณ1.1เทา

ตอการไดรบเลอดเพมขน1ยนต(Fitch&Whitman,

2014)การใสทอชวยหายใจทท�าจากpolysaccharide

(Charlesetal.,2014)ซงพบวาการใสทอชวยหายใจ

ทท�าจากpolysaccharideจะเกด biofilmทพนผว

ของทอโดยbiofilmจะมความทนตอการก�าจดเชอ

ของรางกายตามธรรมชาตและดอตอยาปฏชวนะ

เมอเกด biofilm ขนสงคดหลงทสะสมจะไหลผาน

ETcuffลงสปอดและน�าไปสการเกดVAPหลงใส

ETเพยง1ชวโมง(Gunasekera&Gratrix,2016;

Kalanuria, Zai,&Mirski, 2014;Mietto et al.,

2013)นอกจากนการท ET ไมมทอระบายสงคด

หลงเหนอET cuffท�าใหสงคดหลงจากปากและ

ทางเดนหายใจสวนบนสะสมอยเหนอETcuffเกด

microaspirationลงสทางเดนหายใจสวนลางท�าให

เกดVAP(Gunasekera,2016;Kalanuria,Zai,&

Mirski,2014;Khezrietal.,2014)

ปรมาณสงคดหลงเหนอendotracheal cuff

กบการเกดVAP โดยปกตรางกายจะมกลไกการปองกน

การตดเชอเขาสทางเดนหายใจตามธรรมชาต เชน

bronchi และ trachea จะตอบสนองตอสงแปลก

ปลอมทเขาสทางเดนหายใจโดยท�าใหเกดการไอ

พรอมกบการท�างานของbronchoconstrictionreflex

ทชวยใหmucous ขบสงแปลกปลอมไปสบรเวณ

pharynxรวมกบการท�างานของmucociliaryreflex

จงท�าใหสามารถขบเอาสงแปลกปลอมและเชอโรค

ออกไปทางจมกหรอปากหรอกลนเขาไปในทาง

เดนอาหารนอกจากนการท�างานของglottisและ

larynx ซงท�าหนาทปองกนการส�าลกสงตางๆ เขา

สทางเดนหายใจในขณะทกลนอาหารกลไกเหลาน

จงชวยปองกนการตดเชอสทางเดนหายใจสวนลาง

ดวยการใสทอชวยหายใจจะไปขดขวางกลไกการ

ไอการขบเสมหะลดการท�างานของmucociliary

reflexลดการท�างานของglottis และ larynxแต

เพมการหดเกรงของหลอดลมและท�าใหสญเสยกล

ไกการปองกนเชอสทางเดนหายใจตามธรรมชาต

�� 24 ��1.indd 134 20/6/2561 14:00:49


จงเปนเหตใหมโอกาสตดเชอทางเดนหายใจไดงาย

ขนหลงใสทอชวยหายใจนอกจากนการใสETยง

ท�าใหเกดการบาดเจบของเยอบทางหลอดลมซง

จะเพมความเสยงเกดการตดเชอในทางเดนหายใจ

(Gunasekera&Gratrix,2016;Khezrietal.,2014;

Zolfaghari&Wyncol,2011)

การเปลยนแปลงทส�าคญทสดอกอยางหนง

คอ การใสทอชวยหายใจจะท�าใหสภาพแวดลอม

ในชองปากเออแกการท เชอก อโรคมการเพม

จ�านวนและเกดการcolonization ในoropharynx

(Gunasekera,2016)และในnasalsinusesโดยเชอ

แบคทเรยจากoropharynx,sinuscavities,ชองจมก,

dentalplagueและgastrointestinalcontentจะปน

อยกบน�าลายและสงคดหลงของทางเดนหายใจ

และไหลลงไปสะสมเหนอETcuffโดยทผปวยไม

สามารถขบสงคดหลงนออกจากรางกายไดอยาง

มประสทธภาพและเมอเกดการรวของสงคดหลง

รอบๆET cuff เชนการส�าลก (microaspiration)

เมอผปวยไอหรอเมอET cuff pressureต�าเกนไป

(เชนนอยกวา20mmHg.)สงคดหลงทอดมไปดวย

แบคทเรยหรอเชอราจะไหลลงสทางเดนหายใจสวน

ลางและน�าไปสการเกดVAPในทสด(Gunasekera,

2016;Kalanuria,Zai,&Mirski,2014;Khezriet

al.,2014)

มาตรฐานการปองกนการเกด VAP ใน

ปจจบน ในการปองกนการเกดVAPและการดแล

ผปวยทเกดVAPแลวนน มองคกรวชาชพ เชน

ศนยควบคมและปองกนโรคประเทศสหรฐอเมรกา

(CenterforDiseaseControlandPrevention:CDC,

2015) ไดก�าหนดแนวปฏบตเพอปองกนการเกด

VAP ไว 4มาตรการ ไดแก 1)มาตรการการหยา

เครองชวยหายใจ(WeanPatient:W)2)มาตรการ

การลางมอ (HandHygiene:H) 3)มาตรการการ

ปองกนการสดส�าลกเชอกอโรคทางเดนหายใจสวน

ลาง(AspirationPrecautions:A)และ4)มาตรการ

การปองกนการปนเปอน(Preventcontamination:

P)(สมจตรพรยะประภา,อษาชะโนภาษ,จ�ารสรงศ

จ�าเรญ,บงอรรตนบญคง,และยพาวรรณทองตะ

นนาม,2557)นอกจากนยงมมาตรการการปองกน

VAPโดยสมาคมพยาบาลวกฤตแหงสหรฐอเมรกา

(AmericanAssociationofCritical-CareNurses:

AACN)ทประกอบดวย1)การยกหวเตยงสง2)การ

หยดระงบความรสกและประเมนความพรอมใน

การถอดETทกวน3)การปองกนแผลในกระเพาะ

อาหาร4)การปองกนการอดตนของหลอดเลอดด�า

ลกและ 5)การดแลชองปากดวยChlorhexidine

ทกวน ทงนมาตรการWHAP ของ CDC ไดม

โรงพยาบาลหลายแหงทงตางประเทศและใน

ประเทศไทยไดน�ามาใชเปนแนวปฏบตพนฐานใน

การปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครอง

ชวยหายใจ

ในประเทศไทยถงแมแตละโรงพยาบาลจะ

มการสรางหรอประยกตแนวปฏบตในการปองกน

การเกด VAP แตโรงพยาบาลสวนใหญยงไมม

มาตรการในการปองกนการสดส�าลกเชอกอโรค

ทางเดนหายใจสวนลางและยงไมมวธปฏบตใน

การระบายสงคดหลงทบรเวณเหนอETcuffบรรจ

อยในแนวปฏบต ยกตวอยางเชน จากการศกษา

น�ารองการใชแนวปฏบตเพอปองกนVAP ในการ

ดแลผปวยในหอผปวยหนกโรงพยาบาลตตยภม

แหงหนงพบวา มแนวปฏบตเพอปองกนVAPท

ประกอบดวย 1)การท�าความสะอาดปากฟนดวย

�� 24 ��1.indd 135 20/6/2561 14:00:49


136

0.12%Chlorhexidineอยางนอยทก8ชวโมง2)

จดทานอนศรษะสง30-45องศา24ชม.ถาไมมขอ

หาม3)ควบคมcuffpressureใหอยระหวาง20-30

mmHgตลอด24ชวโมงและประเมนเวรละ2ครง

4)ท�าความสะอาดมอดวยสบหรอแอลกอฮอลกอน

หลงสมผสผปวยอปกรณสงแวดลอมสงคดหลง

ท�าหตถการทกครงเปนตน

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบ

วาการดดเสมหะและสงคดหลงเหนอหลอดลมคอ

(subglotticdrainage)จะชวยลดความเสยงของการ

เกดVAPไดถง48%(RR=0.52,95%CI,0.42-0.65)

ลดความเสยงตอการเสยชวตในหอผปวยหนกได

1.05 เทา (RR=1.05,95%CI,0.86-1.28)ลดอตรา

การตายในโรงพยาบาลได 4% (RR=0.96, 95%CI,

0.81-1.12)และลดจ�านวนวนทใสเครองชวยหายใจ

ได4%(RR=1.04,95%CI,-2.79-0.71)(Frostetal.,

2013)และยงมรายงานการศกษาวาการท�าaspiration

ofsubglotticsecretionเปนประจ�าในผปวยใสเครอง

ชวยหายใจมากกวา 48ชวโมงในผปวยหลงผาตด

ใหญหวใจจะลดอบตการณการเกดVAPจาก23.92

ลงเหลอ 16.46 episodes/ventilator-day (p=0.04)

ลดคาใชจายในการดแลดวยยาปฏชวนะจาก71,384

ยโรเหลอ63,446ยโร (p=0.002)และลดจ�านวน

วนรวมทผปวยใสเครองชวยหายใจจาก507.5วน

เหลอ377.5วน(p=0.009)(Granda,Barrio,Hortal,

Munoz,Rincon,&Bouza, 2013) ดงนนการดด

เสมหะและสงคดหลงบรเวณเหนอET cuff จงม

ความส�าคญและจ�าเปนในการดแลผปวยใสเครอง

ชวยหายใจ เพราะชวยก�าจดปจจยเสยงหลกในการ

เกดVAP

จากการศกษาพบวาในตางประเทศการ

ก�าจดสงคดหลงเหนอET cuff จะกระท�าโดยตอ

เครองsuctionหรอsyringe10ml.เขากบsubglottic

suction line ทตดมาพรอมกบET tube โดยปลาย

สายจะเปนรเปดเลกๆ เหนอบรเวณET cuffแลว

ใชแรงดนลบดดสงคดหลงออกมา (Vijai, Ravi,

Setlur,&Vardhan, 2016) อยางไรกตามทอชวย

หายใจชนดทม subglottic suction line มราคาสง

(90-110 บาท) กวาทอชวยหายใจชนดทใชแพร

หลายในประเทศไทย(7-16บาท)และบรเวณรเปด

ของ subglottic port มกจะมการอดตนทรเปดงาย

การน�าทอชวยหายใจชนดทมsubglotticsuctionline

มาใชในประเทศไทยจงยงไมเปนทนยมดงนนจงม

ความจ�าเปนตองพฒนาวธการก�าจดเสมหะและสง

คดหลงเหนอETcuffขนมาใหมเพอใหสามารถลด

ความเสยงในการเกดVAPและมความสอดคลอง

กบบรบทการดแลในประเทศไทย

การดดสงคดหลงเหนอETcuff(Supra-cuff

suctioning) การท�า supra-cuff suctioning เปนการดด

สงคดหลงเหนอETcuffซงมบทบาทส�าคญในการ

ชวยชะลอและลดอบตการณการเกดVAP (Souza

&Santana,2012)การท�าsupra-cuffsuctioningใน

บทความน ไดทบทวนหลกฐานเชงประจกษททน

สมยและสงเคราะหผลการศกษาเพอพฒนาเปนวธ

ปฏบตในการดดสงคดหลงเหนอETcuffจากนนน�า

เนอไปสรางสอชนดตางๆทแสดงการท�าsupra-cuff

suctioning ไดแก วดโอคลป คมอ และโปสเตอร

ทงน เนอหาของวธการท�า supra-cuff suctioning

ไดรบการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรง

คณวฒ3ทานไดแกพยาบาลหวหนาหอผปวยหนก

ระบบทางเดนหายใจพยาบาลหวหนาหอผปวย

หนกอายรกรรมอาจารยพยาบาลผเชยวชาญดาน

�� 24 ��1.indd 136 20/6/2561 14:00:49


การดแลผปวยวกฤต ไดคา content validity index

= 1 จากนนจงน�าเนอหาไปสรางสอการสอนใน

รปVDOคมอโปสเตอรโดยวธการท�าsupra-cuff

suctioningมขนตอนดงน

2.วธท�าsupra-cuffsuctioning

หลงจากท�าความสะอาดปากฟนผ ปวย

เรยบรอยแลวกอนจะดดเสมหะในET ใหปฏบต

ดงน

1. เตรยมอปกรณการท�า supra-cuff suc-

tioning และจดใหผ ปวยอย ในทานอนศรษะสง

30-45องศาหรอหมอนรองใตไหลตะแคงหนาเพอ

ปองกนการส�าลก

2. สง เกตและบนทกการไอ ก อนท�า

supra-cuffsuctioningทกครงเพอประเมนปรมาณ

วดโอคลป คมอ และโปสเตอรทงน เนอหาของวธการท า supra-cuff suctioning ไดรบการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ 3 ทานไดแก พยาบาลหวหนาหอผปวยหนกระบบทางเดนหายใจ พยาบาลหวหนาหอผปวยหนกอายรกรรม อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการดแลผปวยวกฤต ไดคา content validity index = 1 จากนนจงน าเนอหาไปสรางสอการสอนในรป VDO คมอ โปสเตอร โดยวธการท า supra-cuff suctioning มขนตอนดงน 1. การเตรยมอปกรณ ประกอบดวย

สายดดสงคดหลง (suction catheter) ขนาด 14 French ถงมอสะอาด 1 ค เครอง suction หรอ suction pipeline, Face Mask, แผนวดความลกของสาย suction catheter 2. วธท า supra-cuff suctioning

หลงจากท าความสะอาดปากฟนผปวยเรยบรอยแลว กอนจะดดเสมหะใน ET ใหปฏบตดงน 1. เตรยมอปกรณการท า supra-cuff suctioning และจดใหผปวยอยในทานอนศรษะสง 30-45 องศา

หรอหมอนรองใตไหล ตะแคงหนาเพอปองกนการส าลก 2. สงเกตและบนทกการไอ กอนท า supra-cuff suctioning ทกครงเพอประเมนปรมาณสงคดหลง

เหนอ ET cuff 3. กรณผปวยรสกตวด แจงผปวยไมใหเกรงตานขณะดดสงคดหลง 4. ตรวจสอบเครอง suction ใหอยในสภาพพรอมใชงาน และเปดเครอง suction โดยปรบแรงดนท

30 mmHg 5. สวมถงมอสะอาดตอสายกบเครอง suctionวดระยะความลกของสาย sterile suction catheter ใหถง

ระดบเหนอ ET cuff กบโดยเทยบกบแผนวดความลกทพฒนาขน

ใชสาย suction catheter วดใหเทากบ ต าแหนงใส ET

ต าแหนงใส ET

วดโอคลป คมอ และโปสเตอรทงน เนอหาของวธการท า supra-cuff suctioning ไดรบการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ 3 ทานไดแก พยาบาลหวหนาหอผปวยหนกระบบทางเดนหายใจ พยาบาลหวหนาหอผปวยหนกอายรกรรม อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการดแลผปวยวกฤต ไดคา content validity index = 1 จากนนจงน าเนอหาไปสรางสอการสอนในรป VDO คมอ โปสเตอร โดยวธการท า supra-cuff suctioning มขนตอนดงน 1. การเตรยมอปกรณ ประกอบดวย

สายดดสงคดหลง (suction catheter) ขนาด 14 French ถงมอสะอาด 1 ค เครอง suction หรอ suction pipeline, Face Mask, แผนวดความลกของสาย suction catheter 2. วธท า supra-cuff suctioning

หลงจากท าความสะอาดปากฟนผปวยเรยบรอยแลว กอนจะดดเสมหะใน ET ใหปฏบตดงน 1. เตรยมอปกรณการท า supra-cuff suctioning และจดใหผปวยอยในทานอนศรษะสง 30-45 องศา

หรอหมอนรองใตไหล ตะแคงหนาเพอปองกนการส าลก 2. สงเกตและบนทกการไอ กอนท า supra-cuff suctioning ทกครงเพอประเมนปรมาณสงคดหลง

เหนอ ET cuff 3. กรณผปวยรสกตวด แจงผปวยไมใหเกรงตานขณะดดสงคดหลง 4. ตรวจสอบเครอง suction ใหอยในสภาพพรอมใชงาน และเปดเครอง suction โดยปรบแรงดนท

30 mmHg 5. สวมถงมอสะอาดตอสายกบเครอง suctionวดระยะความลกของสาย sterile suction catheter ใหถง

ระดบเหนอ ET cuff กบโดยเทยบกบแผนวดความลกทพฒนาขน

ใชสาย suction catheter วดใหเทากบ ต าแหนงใส ET

ต าแหนงใส ET

1.การเตรยมอปกรณประกอบดวย

สายดดสงคดหลง(suctioncatheter)ขนาด

14Frenchถงมอสะอาด1ค เครอง suctionหรอ

suctionpipeline,FaceMask,แผนวดความลกของ

สายsuctioncatheter

สงคดหลงเหนอETcuff

3. กรณผปวยรสกตวด แจงผปวยไมให

เกรงตานขณะดดสงคดหลง

4. ตรวจสอบเครองsuctionใหอยในสภาพ

พรอมใชงานและเปดเครอง suction โดยปรบแรง

ดนท30mmHg

5. สวมถงมอสะอาดตอสายกบเครอง

suctionวดระยะความลกของสาย sterile suction

catheterใหถงระดบเหนอETcuffกบโดยเทยบกบ

แผนวดความลกทพฒนาขน

�� 24 ��1.indd 137 20/6/2561 14:00:50


138

6. ตอสายsterilesuctioncatheterเขากบ

เครองsuctionแลวclampสวนตนของสายไวจาก

นนคอยๆ ใสสายอยางเบาๆทางปากเขาบรเวณใน

7. เมอสายดดผานเขาหลอดลมผปวยจะไอ

เนองจากสายไปกระตนcoughreflexใหใสสายดด

ตอ

8. คลายการclampสายsuctioncatheter

แลวดดเบาๆไมเกน10วนาทจากนนดงสายออก

และประเมนปรมาณสงคดหลงดด2-3ครงตอรอบ

และการดดแตละรอบหางกนไมนอยกวา3นาทเพอ

ใหผปวยไดพก

9. ลางsuctioncatheterในน�าสะอาดทง

ถงมอและ suction catheterในขยะตดเชอเพอปอง

กนการแพรกระจายเชอโรค

3.สงทตองค�านงถงขณะท�าsupra-cuffsuctioning

1. ขณะดดสงคดหลงหากผปวยเกรงตาน

มากอาจใสทอทางเดนอากาศ(oralairway)ทางปาก

เพอชวยใหใสสายดดเสมหะไดงายและไมกระทบ

กระเทอนตอทางเดนหายใจ

2. หลงจากท�าsupra-cuffsuctioningแลว

ประเมนวายงมความจ�าเปนตองท�าซ�าตองใหผปวย

พกประมาณ3นาทกอนดดครงตอไปเพอใหผปวย

ไดพกปองกนไมใหผปวยไอมากและลดการเกรง

ตาน

3. ถาผปวยมการเกรงตานอยาฝนใสsterile

6. ตอสาย sterile suction catheter เขากบเครอง suction แลว clamp สวนตนของสายไว จากนนคอยๆ ใสสายอยางเบาๆ ทางปากเขาบรเวณในชองระหวาง ET กบมมปากดานขางของผปวย เพอหลกเลยงไมใหผปวยขยอน (gaging) ใสสายลงไปตามแนวของ ET ใหลกถงระดบทวดไวตามขอ 5.

7. เมอสายดดผานเขาหลอดลมผปวยจะไอเนองจากสายไปกระตน cough reflex ใหใสสายดดตอ 8. คลายการ clamp สาย suction catheter แลวดดเบา ๆ ไมเกน 10 วนาท จากนนดงสายออก และ

ประเมนปรมาณสงคดหลงดด 2-3 ครงตอรอบและการดดแตละรอบหางกนไมนอยกวา 3 นาท เพอใหผปวยไดพก

9. ลาง suction catheter ในน าสะอาด ทงถงมอและ suction catheterในขยะตดเชอเพอปองกนการแพรกระจายเชอโรค

3. สงทตองค านงถงขณะท า supra-cuff suctioning 1. ขณะดดสงคดหลง หากผปวยเกรงตานมากอาจใสทอทางเดนอากาศ (oral airway) ทางปากเพอชวย

ใหใสสายดดเสมหะไดงาย และไมกระทบกระเทอนตอทางเดนหายใจ 2. หลงจากท า supra-cuff suctioning แลวประเมนวายงมความจ าเปนตองท าซ า ตองใหผปวยพก

ประมาณ 3 นาทกอนดดครงตอไปเพอใหผปวยไดพก ปองกนไมใหผปวยไอมาก และลดการเกรงตาน

3. ถาผปวยมการเกรงตานอยาฝนใส sterile suction catheter (Potter, Perry, Stockert, & Hall, 2015.) 4. กอนดดเสมหะใน ET ใหท า supra-cuff suctioning ทกครง เพอความสะดวกของบคลากร

4. การประเมนหลงท า supra-cuff suctioning

การประเมนวา supra-cuff suctioning ไดผลหรอไม สามารถท าไดโดยการประเมนปรมาณเสมหะและสงคดหลงโดยใหคะแนน secretion score และความถทผ ปวยตองการท า supra-cuff suctioning นอกจากน ยงสามารถประเมนวาการดดสงคดหลงสงผลตอการไดรบออกซเจนของผปวยหรอไม ซงจะประเมนจากการเปลยนแปลงของสญญาณชพและระดบของ O2 saturation เปรยบเทยบระหวางกอนและหลงท า ส าหรบอาการไมพงประสงคทอาจพบระหวางและภายหลงการท า supra-cuff suctioning ทพยาบาล

ชองระหวางETกบมมปากดานขางของผปวยเพอ

หลกเลยงไมใหผปวยขยอน (gaging) ใสสายลงไป

ตามแนวของETใหลกถงระดบทวดไวตามขอ5.

suctioncatheter(Potter,Perry,Stockert,&Hall,

2015.)

4. กอนดดเสมหะในETใหท�าsupra-cuff

suctioningทกครงเพอความสะดวกของบคลากร

4.การประเมนหลงท�าsupra-cuffsuctioning

การประเมนวา supra-cuff suctioning ได

ผลหรอไมสามารถท�าไดโดยการประเมนปรมาณ

เสมหะและสงคดหลงโดยใหคะแนน secretion

score และความถทผปวยตองการท�า supra-cuff

suctioningนอกจากน ยงสามารถประเมนวาการ

ดดสงคดหลงสงผลตอการไดรบออกซเจนของผ

ปวยหรอไมซงจะประเมนจากการเปลยนแปลงของ

สญญาณชพและระดบของO2 saturation เปรยบ

เทยบระหวางกอนและหลงท�า ส�าหรบอาการไม

พงประสงคทอาจพบระหวางและภายหลงการท�า

supra-cuffsuctioningทพยาบาลควรเฝาระวงไดแก

อาการไอ การหายใจขด การมเลอดออก อาการ

กระสบกระสายคลนไสอาเจยน ชพจรชาการตด

เชอทางเดนหายใจหลอดลมตบและการมรทะล

ระหวางหลอดอาหารและหลอดลมเปนตน

�� 24 ��1.indd 138 20/6/2561 14:00:50


การตรวจสอบประสทธภาพของการท�า

supra-cuffsuctioningในคลนก ภ า ยห ล ง จ า กก า รพ ฒน า ว ธ ก า รท� า

supra-cuff suctioning และตรวจสอบความถก

ตองและความปลอดภยโดยผเชยวชาญแลว ไดคา

content validity index= 1ผศกษาไดด�าเนนการ

การตรวจสอบประสทธภาพการท�า supra-cuff

suctioningในคลนกโดยทดลองใชทหอผปวยหนก

โรงพยาบาลตตยภมแหงหนง มพยาบาลวชาชพท

สมครใจรวมทดสอบการท�าsupra-cuffsuctioning

จ�านวน15คนผเขยนไดปฐมนเทศแนะน�าวธการ

ท�าsupra-cuffsuctioningโดยใหความรในรปแบบ

ของVDOคมอและโปสเตอร และใหฝกการท�า

supra-cuffsuctioningจนถกตองและมความมนใจ

จากนนพยาบาลไดท�า supra-cuff suctioning กบ

ผปวย 15ครงหลงการท�า supra-cuff suctioning

ประเมนประสทธภาพโดย การประเมนความร

ทศนคตทกษะปฏบตการท�าsupra-cuffsuctioning

ของพยาบาลเปรยบเทยบระหวางกอนและหลงการ

ใชนวตกรรมและประเมนความพงพอใจหลงการ

น�าไปใช รวมถงประเมนผลลพธดานผปวยกอน

และหลงไดรบการท�าsupra-cuffsuctioningไดแก

secretionscore,meanarterialpressure(MAP),และ

oxygensaturation

ผลของการใหความรเรองการท�าsupra-cuff

suctionแกพยาบาลในหอผปวยหนกพบวาพยาบาล

ทเขารวมจ�านวน15คนมคาคะแนนความรทศนคต

ทกษะการท�า supra-cuff suctioning โดยพยาบาล

สามารถท�า supra-cuff suctioning ไดถกตองเชน

เดยวกบผพฒนานวตกรรม และพยาบาลมความ

พงพอใจในเมอน�าsupra-cuffsuctioningไปใชกบ

ผปวยและพยาบาลเหนวาการท�าsupra-cuffsuction

เปนประโยชนตอผปวย ในสวนของประสทธภาพ

ดานผปวยพบวาคาเฉลย secretion scoreหลงท�า

supra-cuff suctioningลดลงนอกจากน คาเฉลย

ของOxygen saturation เพมขนเลกนอยภายหลง

ท�า supra-cuff suctioning ซงแสดงใหเหนวาการ

ท�า supra-cuff suctioning ไมมผลท�าใหผปวยได

รบออกซเจนลดลงหรอสญเสยออกซเจนสวนคา

MAPกอนและหลงท�าsupra-cuffsuctioningไมม

ความแตกตางกนอยางมนยส�าคญซงสะทอนวาการ

ท�าsupra-cuffsuctioningไมรบกวนhemodynamic

ของผ ปวยและไมเพมความเจบปวดขณะท�าหต

การน สวนการใชสอทพยาบาลเขาใจและสามารถ

ปฏบตตามไดและสะดวกคอVDOและโปสเตอร

โดยเฉพาะโปสเตอรทตดไวในหอผปวยจะชวยเตอน

ไมใหพยาบาลลมวธปฏบตsupra-cuffsuctioning

ขอเสนอแนะ การท�า supra-cuff suctioning ควรค�านง

ถงขอจ�ากดในการท�าไดแกผปวยARDSซงผปวย

จะมคาoxygensaturationกลบสภาวะปกตชาเวลา

ถกกระตนจงควรท�าอยางรวดเรว กรณผปวยทม

เกลดเลอดต�าอาจเสยงตอภาวะactivebleedingซง

อาจจะไมเหมาะสมในการท�าsupra-cuffsuctioning

เนองจากอาจมภาวะเลอดออกงาย

บทสรป การท�าsupra-cuffsuctioningเปนนวตกรรม

การดแลผปวยทมประสทธภาพในการลดปรมาณ

สงคดหลงเหนอETcuffซงมความจ�าเปนในใหการ

พยาบาลผปวยทใสเครองชวยหายใจ เนองจากเมอ

ผปวยตองใส endotracheal tube แมวาจะม ET

cuff กนในทอหลอดลม แตกเปนต�าแหนงทเกด

�� 24 ��1.indd 139 20/6/2561 14:00:50


140

การสะสมของสงคดหลงทเออตอการเพมจ�านวน

ของแบคทเรยและเมอผปวยเกดการไอส�าลกหรอ

ขยอนเชอจากสงคดหลงจะไหลเขาสทางเดนหายใจ

สวนลางจนท�าใหเกดการตดเชอทางเดนหายใจและ

VAPเพมขนดงนนพยาบาลจงจ�าเปนตองมความ

รและทกษะปฏบตในการท�าsupra-cuffsuctioning

เพอลดความเสยงของการเกดVAPซงอาจน�าไปส

การลดจ�านวนวนใสเครองชวยหายใจลดอตราการ

ตายในโรงพยาบาลและชวยใหเกดการดแลผปวย

ทไดมาตรฐานมคณภาพซงหลงจากการใหความร

และฝกปฏบตในการท�าsupra-cuffsuctioningแก

พยาบาลพบวาพยาบาลมความพงพอใจในการน�า

ไปปฏบตในการดแลผปวยทใสเครองชวยหายใจ

สวนผลลพธดานผปวยอยในระดบดSupra-cuff

suctioningทพฒนาขนนจงเหมาะกบการน�ามาใช

กบโรงพยาบาลในประเทศไทยเนองจากไมตองเพม

คาใชจายในการท�าหตถการและจากการตรวจสอบ

ประสทธภาพของการท�า Supra-cuff suctioning

ในหอผปวยหนก ไมพบภาวะแทรกซอนจากการ

ท�าและการท�าSupra-cuffsuctioningทพฒนาขน

นไมใช port ทตอกบ ETถาวร จงไมเกดการอด

ตดของสายดดสงคดหลง ดงนนจงควรเพมการท�า

supra-cuff suctioning เขาไปในแนวปฏบตการ

ปองกนVAPเพอใหลดความเสยงในการเกดVAP

และลดผลกระทบทตามมาจากการเกดVAP

เอกสารอางองณนตรธภรณ อนถา, วลภา คณทรงเกยรต, และ

อาภรณ ดนา. (2556). ปจจยทมความ

เกยวของกบภาวโภชนาการ ในผปวยวกฤต

ท ใช เครองช วยหายใจ. วารสารคณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 21(2),

13-26.

เพญศร ลออ, และรตนา เอกจรยาวฒน. (2553).

อบตการณและผลกระทบของการเกดปอด

อกเสบของผ ปวยทใชเครองชวยหายใจ

โรงพยาบาลนครนายก.วารสารวจยทาง

วทยาศาสตรสขภาพ, 4(1),9-18.

รองพงษโพลงละ,โอภาสพทธเจรญ,ก�าพลสวรรณ

พมลกล,กมลวรรณจตวรกล,และธระพงษ

ตณฑวเชยร. (2555).Clinical approach

and management in respiratory tract

infection. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬา

ลงกรณมหาวทยาลย.

สมจตรพรยะประภา, อะษา ชะโนภาษ, จ�ารส

รงศ จ�าเรญ, บงอรรตน บญคง, และ

ยพาวรรณ ทองตะนนาม. (2557) .

การพฒนารปแบบการเรยนรแบบผใหญ

ของพยาบาลในการปองกนการเกดปอด

อกเสบทสมพนธกบเครองชวยหายใจ.

วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ, 8(1),

35-45.

สจตรา ลมอ�านวยลาภ, กาญจนา สมะจารก,

เพลนตา ศรปการ, และชวนพศท�านอง.

(2556).การปฏบตการพยาบาล ผ ปวย

ผใหญระยะวกฤต(พมพครงท8).ขอนแกน:

โรงพมพคลงนานาวทยา.

สจตราลมอ�านวยลาภ,และชวนพศท�านอง.(2556).

การพยาบาลผปวยทมภาวะเจบปวยวกฤต

(พมพครงท 7). ขอนแกน: โรงพมพคลง

นานาวทยา.

Al-Dozi, H.M. et al. (2012). The results of

a6-yearepidemiologicsurvekooancefor

ventilator-associated pneumonia at a

tertiarycare intensivecareunit inSaudi

Arabia.American Journal of Infection

�� 24 ��1.indd 140 20/6/2561 14:00:50


Control,40,794-799.

Center ofDiseaseControl. (2017).Ventilator-

Associated Event (VAE). Retrieved

January23,2017,fromhttps://www.cdc.

gov/nhsn/PDFs/pscManual/10-VAE_FI

NAL.pdf.

Charles,M.P.etal.(2014).Ventilator-associated

pneumonia.Australasian Medical Journal,

7(8),334-344.

Charles,M. P., Easow, J.M., Joseph,N.M.,

Ravishankar,M.Kumar,S.&Umadevi,

S. (2013). Incidence and risk factors of

ventilator associated pneumonia in a

tertiarycarehospital.Austratasian Medical

Journal, 6(4),178-182.

Fitch,Z.W.&Whitman,G.J.R.(2014).Incidence,

Risk, and Prevention of Ventilator-

AssociatedPneumonia inAdultCardiac

SurgicalPatients:ASystematicReview.

J CARD SURG,(29),196-203.

Gianakis,A.,McNett,M.,Belle,J.,Moran,C.&

Grimm, D. (2015). Risk Factors for

Ventilator-AssociatedPneumonia.Journal

of Trauna Nursing, 12(3),125-131.

Granda,P.,Barrio, J.M.,Hortal, J.,Munoz,P.,

RinconC.&Bouza,E. (2013).Routine

aspiration of subglottic secretion after

najor heart surgery: Impact on the

incidence of ventilator-associated

pneumonia.Journal of Hospital Infection,

85(4),312-315.

Gunasekera,P.&Gratrix,A. (2016).Ventilator

-associated pneumonia.BJAEducation,

16(6),198-202.

Kalanuria,A.A.,Zai,W.&Mirski,M. (2014).

Ventilator-associated pneumonia in the ICU.

Critical care,18(2),1-8.

Khezri,H.D.etal.(2014).TheImportanceofOral

Hygiene in Prevention of Ventilator-

Associated Pneumonia (VAP): A

LiteratureReview. International Journal

of Caring Sciences, 7(1),12-23.

Mietto, C., Pinciroli, R., Pharm, D. N. P.&

Berra,L. (2013).VentilatorAssociated

Pneumonia: EvolvingDefinitions and

PreventiveStrategies.Respiratory Care,

58(6),990-1007.

Murphy,F.M.etal.(2014).Ventilatorassociated

pneumonia and endotracheal tube

repositioning: an underrated risk factor.

American Journal of Infection Control,

42(12),1328-1330.

Nguile-Makao,M. et al.(2010). Attributable

mortali ty of ventilator-associated

pneumonia: respective impact ofmain

characteristicsatICUadmissionandVAP

onsetusingconditionallogisticregression

andmulti-statemodels. Intensive Care

Medical, 36(5),781–789.

Potter,P.A.,Perry,A.,Stockert,P.A.,&Hall,A.

Basic Nursing.(2015).Canada:Mosby.

Ranjan,N.Chaudhary,U.Chaudhry,D.,&Ranjan,

P.K. (2014). Ventilator-associated

pneumonia in a tertiary care intensive

�� 24 ��1.indd 141 20/6/2561 14:00:50


142

care unit: Analysis of incidence, risk

factors andmortality. Indian Journal of

Critical Care Medicine, 18(4),200-204.

Sheng,W.,etal.(2014).IndependentRiskFactors

forVentilator-AssociatedPneumoniaAfter

CardiacSurgery.Journal of Investigative

Surgery, 27, 256–261.

Tamayo, et al., (2012). Ventilator-associated

pneumoniaisanimportantriskfactorfor

mortality aftermajor cardiac surgery.

Journal of Critical Care, 27(1),18–25.

Vijai,M.Ravi, P.R., Setlur,R.&Vardhan,H.

(2016).Efficacyofintermittentsub-glottic

suctioning in prevention of ventilator-

associated pneumonia- A preliminary

studyof 100patients. Indian Journal of

Anaesthesia, 60(5),319-324.

Zolfaghari,P.S.&Wyncoll,D.L. (2011).The

tracheal tube: gateway to ventilator-

associatedpneumonia.Critical Care, 15,

1-8.

�� 24 ��1.indd 142 20/6/2561 14:00:51


แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12

กบบทบาทพยาบาลในการพฒนาสขภาพ

กตตพงษ พลทพย, ส.ม1

บทคดยอ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12(พ.ศ.2560-2564)เปนแผนหลกในการพฒนา

ประเทศจ�านวน10ยทธศาสตรการพฒนาสขภาพมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท12จ�านวน7ยทธศาสตรประกอบดวย1.การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย

2. การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล�าในสงคม 3.การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอ

การพฒนาทยงยน 4. การเสรมสรางความมนคงแหงชาตเพอการพฒนาประเทศสความมงคงและยงยน

5.การพฒนาวทยาศาสตรเทคโนโลยวจยและนวตกรรม6.การพฒนาภาคเมองและพนทเศรษฐกจและ

7.ความรวมมอระหวางประเทศเพอการพฒนากระทรวงสาธารณสขไดน�ามาเปนแนวทางในการจดท�า

แผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท12ดงนนพยาบาลควรมความเขาใจแนวทางการพฒนาตามแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12และแผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท12เพอสามารถด�าเนนงาน

ใหเกดความสอดคลองและบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ

ค�าส�าคญ:แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,การพฒนาสขภาพ

1คณะพยาบาลศาสตรบรรมยมหาวทยาลยเวสเทรน

�� 24 ��1.indd 143 20/6/2561 14:00:51


144

The12thNationalEconomicandSocialDevelopmentPlan

andNurseRoleinHealthDevelopment

Kittiphong Phontip, M.P.H1

Abstract

The12thNationalEconomicandSocialDevelopmentPlan(2017-2021)wasthemasterplanfor

developingourcountryincluding10strategies.Thereare7strategiesofthe12thNationalEconomic

andSocialDevelopmentPlan related to theHealthDevelopment;1.Humanpotentialdevelopment,

2.Buildingfairnessanddecreasedifferenceinthesocial3.Greengrowthforsustainabledevelopment

4. The addition builds national stability for country development to thewealth and last long

5.Thescience,technology,researchandinnovationdevelopment6.Theprovincial,cityandeconomy

areadevelopmentand7.Internationalcooperationfordevelopment.Theministryofpublichealthused

thisguidelinetoimprovethe12thNationalHealthDevelopmentPlan.Thenursesshouldunderstandabout

The12thNationalEconomicandSocialDevelopmentPlanandthe12thNationalHealthDevelopment

Planforoperaterelatedandachievedgoalsefficiently.

Keywords:TheNationalEconomicandSocialDevelopmentPlan,HealthDevelopment

1FacultyofNursingBurirum,WesternUniversity

�� 24 ��1.indd 144 20/6/2561 14:00:51


บทน�า ประเทศไทยเรมใชแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตตงแตพทธศกราช2504เปนตน

มา จนถงปจจบนนบเปนฉบบท 12ประกาศใช

ระหวางวนท1ตลาคม2559จนถงวนท30กนยายน

2564 โดยนอมน�าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

มาเป นปรชญาน�าทางในการพฒนาประเทศ

เพอเสรมสรางภมค มกนและชวยใหสงคมไทย

สามารถยนหยดอยไดอยางมนคง เกดภมคมกน

และมการบรหารจดการความเสยงอยางเหมาะสม

สงผลใหการพฒนาประเทศสความสมดลและยงยน

ทงนไดจดท�าอยบนพนฐานของยทธศาสตรชาต

20ปทเปนแผนแมบทหลกของการพฒนาประเทศ

และเปาหมายการพฒนาทยงยน รวมทงการปรบ

โครงสรางประเทศไทยไปสประเทศ4.0ตลอดจน

ประเดนการปฏรปประเทศเพอมงส“ความมนคง

มงคงและยงยน”(ราชกจจานเบกษา,2559)

กระทรวงสาธารณสขเปนหนวยงานหลก

ในการด�าเนนงานดานพฒนาสขภาพของประเทศ

มหนาทในการขบเคลอนนโยบายตางๆดานการ

พฒนาสขภาพภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต รวมทงการจดท�าแผนพฒนา

สขภาพแหงชาตฉบบท12(พ.ศ.2560-2564)ให

มความสอดคลองและรองรบนโยบายหลกของการ

พฒนาประเทศไปในทศทางเดยวกน ในบทบาท

ของพยาบาลวชาชพหากไดศกษาและท�าความ

เขาใจในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กจะสามารถวางแผนการพยาบาลและด�าเนนงาน

เพอใหเกดความสอดคลองและสงเสรมการบรรล

เปาหมายของประเทศชาตไดอยางมประสทธผล

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบ

ท12 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) จดท�าขนโดย

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต(สศช.)ส�านกนายกรฐมนตรเพอใช

เปนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศซง

ไดก�าหนดวตถประสงคไวดงน(ราชกจจานเบกษา,

2559)

1. เพอวางรากฐานใหคนไทยเปนคนท

สมบรณ มคณธรรมจรยธรรม มระเบยบวนย คา

นยมทด มจตสาธารณะ และมความสข โดยม

สขภาวะและสขภาพท ด ครอบครวอบอ น

ตลอดจนเปนคนเกงทมทกษะความรความสามารถ

และพฒนาตนเองไดตอเนองตลอดชวต

2. เพ อ ให คนไทยมความ มนคงทาง

เศรษฐกจและสงคม ไดรบความเปนธรรมในการ

เขาถงทรพยากรและบรการทางสงคมทมคณภาพ

ผ ดอยโอกาสไดรบการพฒนาศกยภาพ รวมทง

ชมชนมความเขมแขงพงพาตนเองได

3. เพอใหเศรษฐกจเขมแขงแขงขนได ม

เสถยรภาพและมความยงยนสรางความเขมแขง

ของฐานการผลตและบรการเดมและขยายฐานใหม

โดยการใชนวตกรรมทเขมขนมากขนสรางความ

เขมแขงของเศรษฐกจฐานราก และสรางความ

มนคงทางพลงงานอาหารและน�า

4. เพอรกษาฟ นฟทรพยากรธรรมชาต

และคณภาพสงแวดลอมใหสามารถสนบสนนการ

เตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมและการมคณภาพ

ชวตทดของประชาชน

5. เพอใหการบรหารราชการแผนดนม

ประสทธภาพ โปรงใสทนสมยและมการท�างาน

�� 24 ��1.indd 145 20/6/2561 14:00:51


146

เชงบรณาการของภาคการพฒนา

6. เพอใหมการกระจายความเจรญไปส

ภมภาคโดยการพฒนาภาคและเมองเพอรองรบการ

พฒนายกระดบฐานการผลตและบรการเดมและ

ขยายฐานการผลตและบรการใหม

7. เพอผลกดนใหประเทศไทยมความเชอม

โยง (Connectivity)กบประเทศตางๆ ทงในระดบ

อนภมภาคภมภาคและนานาชาตไดอยางสมบรณ

และมประสทธภาพ รวมทงใหประเทศไทยม

บทบาทน�าและสรางสรรคในดานการคาการบรการ

และการลงทนภายใตกรอบความรวมมอตางๆ

ทงในระดบอนภมภาคภมภาคและโลก

ทงนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท 12 ไดก�าหนดยทธศาสตรพฒนา

ประเทศจ�านวน10ยทธศาสตรดงน

ยทธศาสตรท1:การเสรมสรางและพฒนา

ศกยภาพทนมนษย

ยทธศาสตรท2:การสรางความเปนธรรม

และลดความเหลอมล�าในสงคม

ยทธศาสตรท 3 : การสรางความเขมแขง

ทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน

ยทธศาสตรท4 :การเตบโตทเปนมตรกบ

สงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน

ยทธศาสตรท5:การเสรมสรางความมนคง

แหงชาตเพอการพฒนาประเทศสความมงคงและ

ยงยน

ยทธศาสตรท 6 : การบรหารจดการใน

ภาครฐการปองกนการทจรตประพฤตมชอบและ

ธรรมาภบาลในสงคมไทย

ยทธศาสตรท7:การพฒนาโครงสรางพน

ฐานและระบบโลจสตกส

ยทธศาสตรท 8 :การพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลยวจยและนวตกรรม

ยทธศาสตรท9:การพฒนาภาคเมองและ

พนทเศรษฐกจ

ยทธศาสตรท 10 : ความรวมมอระหวาง

ประเทศเพอการพฒนา

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท12และบทบาทพยาบาลในการพฒนา

สขภาพ จากการศกษาแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 12พบวามสวนเกยวของ

กบบทบาทพยาบาลในการพฒนาสขภาพจ�านวน

7ยทธศาสตรคอ

ยทธศาสตรท1:การเสรมสรางและพฒนา


ยทธศาสตรท2:การสรางความเปนธรรม

และลดความเหลอมล�าในสงคม

ยทธศาสตรท4 :การเตบโตทเปนมตรกบ


ยทธศาสตรท5:การเสรมสรางความมนคง

แหงชาตเพอการพฒนาประเทศสความมงคงและ

ยงยน

ยทธศาสตรท 8 :การพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลยวจยและนวตกรรม

ยทธศาสตรท9:การพฒนาภาคเมองและ

พนทเศรษฐกจ

ยทธศาสตรท 10 : ความรวมมอระหวาง

ประเทศเพอการพฒนา

รายละเอยดดงน

�� 24 ��1.indd 146 20/6/2561 14:00:51


ยทธศาสตรท 1 : การเสรมสรางและพฒนา



ฉบบท 12 ใหความส�าคญกบการวางรากฐานการ

พฒนาคนใหมความสมบรณ ตงแตเดกปฐมวยท

ตองไดรบการพฒนาใหมสขภาพกายและสขภาพใจ

ทดมทกษะทางสมองทกษะการเรยนรและทกษะ

ชวต เพอใหเจรญเตบโตอยางมคณภาพควบคกบ

การพฒนาคนไทยทกชวงวยใหเปนคนดมสขภาวะ

ทดมคณธรรมจรยธรรมมระเบยบวนยมจตส�านก

ทดตอสงคมสวนรวม มทกษะความร และความ

สามารถปรบตวเทาทนกบการเปลยนแปลงรอบตว

ทรวดเรว

บทบาทพยาบาลสามารถสงเสรมใหเดก

ปฐมวยมการพฒนาทเหมาะสมดวยการใหความร

แกพอแมหรอผดแลเดกเกยวกบภาวะโภชนาการ

ในเดก การเลยงดเดกเพอการสงเสรมพฒนาการ

เดกรวมทงสนบสนนใหแมเลยงดบตรดวยนมแม

อยางนอย6เดอนรวมทงพฒนาคนใหมความรใน

การดแลสขภาพมจตส�านกทดสขภาพทดมการคด

กรองพฤตกรรมสขภาพสงเสรมใหคนมกจกรรม

ทางสขภาพทเหมาะสมและสนบสนนใหชมชนม

การบรการจดการเพอสงเสรมสขภาพรวมไปถง

การพฒนาระบบการดแลและสรางสภาพแวดลอม

ทเหมาะสมกบสงคมสงวย

ยทธศาสตรท2:การสรางความเปนธรรมและลด

ความเหลอมล�าในสงคม


ฉบบท 12 ใหความส�าคญกบการด�าเนนการยก

ระดบคณภาพบรการทางสงคมใหทวถงโดยเฉพาะ

การสาธารณสข ลดความแตกตางของสดสวน

บคลากรทางการแพทยตอประชากรระหวางพนท

สนบสนนชวยเหลอสวสดการชมชนทครอบคลม

ดานคาใชจายทจ�าเปนเพอใหประชากรกลมเปา

หมายฯเขาถงบรการจากสถานพยาบาลของรฐรวม

ทงจดใหมบรการเชงรกในดานการใหค�าปรกษา

การควบคมและปองกนกลมเสยงทจะเกดปญหา

เรอรงตอสขภาพและการสงเสรมดานสขอนามย

บทบาทพยาบาลสามารถจดใหมการบรการ

ดานสขภาพเชงรกทงในดานการใหค�าปรกษาการ

ควบคมและปองกนกลมเสยงทจะเกดปญหาเรอรง

ตอสขภาพและการสงเสรมดานสขอนามยพฒนา

ระบบสงตอผปวยอยางมประสทธภาพรวมทงการ

ใหบรการระบบควบคมโรคทมคณภาพพรอมทงน�า

เทคโนโลยมาใชในการบรการสขภาพเพอแกปญหา

ระบบบรการสขภาพตางๆ เชนการน�าเทคโนโลย

สอสารมาแกปญหาการขาดแคลนแพทย

ยทธศาสตร ท 4 : การเตบโตท เป นมตรกบ



ฉบบท 12 ใหความส�าคญกบการสรางคณภาพ

สงแวดลอมทด ลดมลพษ และลดผลกระทบตอ

สขภาพของประชาชนและระบบนเวศ โดยเฉพาะ

อยางยงการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

ทไดจดท�า Roadmapการจดการขยะมลฝอยและ

ของเสยอนตรายของประเทศและแผนแมบทการ

บรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศพ.ศ.2559-

2564

บทบาทพยาบาลสามารถใหความร และ

สรางความตระหนกในการจดการขยะอยางม

ประสทธภาพ ตงแตการลดปรมาณขยะ รวมไป

ถงสงเสรมการก�าจดขยะอยางถกวธเปนมตรกบ

�� 24 ��1.indd 147 20/6/2561 14:00:51


148

สงแวดลอม

ยทธศาสตรท 5 : การเสรมสรางความมนคงแหง

ชาตเพอการพฒนาประเทศสความมงคงและยงยน


ฉบบท12ใหความส�าคญกบการปองกนและแกไข

ปญหาโรคระบาดและสถานการณฉกเฉนทาง

สาธารณสขอนๆด�าเนนการใหมความพรอมในการ

ตดตามวเคราะหและประเมนแนวโนมสถานการณ

เพอเตรยมการรบมอ รวมทงด�าเนนการเพอหยด

สถานการณอยางมประสทธภาพสงสด และฟนฟ

ใหกลบสสภาวะปกต

บทบาทพยาบาลสามารถพฒนาตนเอง

และระบบใหมความพรอมในการตดตามวเคราะห

และประเมนแนวโนมสถานการณเพอเตรยมการ

รบมอรวมทงด�าเนนการตางๆเพอหยดสถานการณ

ฉกเฉนเกยวกบโรคระบาทและสถานการณฉกเฉน

ทางสาธารณสขอนๆ ใหกลบสภาวะปกตในระยะ

เวลาทสนทสดและมประสทธภาพสงสดโดยเฉพาะ

อยางยงการควบคมปองกนไมใหโรคหรอภยสขภาพ

แพรกระจายออกไปในวงกวางและไมเกดความเสย

หายตอชวต เศรษฐกจและสงคมรวมถงการฟนฟ

ภายหลงเหตการณใหกลบสสภาวะปกต

ยทธศาสตรท8:การพฒนาวทยาศาสตรเทคโนโลย

วจยและนวตกรรม


ฉบบท12ใหความส�าคญกบการพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลย วจยและนวตกรรมโดยเฉพาะวจยและ

นวตกรรมส�าหรบผสงอายและผพการ

บทบาทพยาบาลสามารถพฒนาตนเองใน

ดานการพฒนาวจยและนวตกรรมเพอใหเกดองค

ความรและสามารถน�ามาใชในการพฒนาสขภาพ

ของประเทศใหมภาวะสขภาพทสมบรณโดยเฉพาะ

วจยและนวตกรรมส�าหรบผสงอายและผพการเพอ

รองรบการเตบโตของสงคมสงวย

ยทธศาสตรท 9 :การพฒนาภาค เมองและพนท

เศรษฐกจ


ฉบบท 12 ไดก�าหนดยทธศาสตรการพฒนาภาค

เมองและพนทเศรษฐกจทเกยวของกบการพฒนา

สขภาพดงน

1. สนบสนนเชยงใหมใหเปนศนยกลาง

การผลตและธรกจดานอาหารและสนคาเพอ

สขภาพและบรการทางการแพทยและสขภาพ

2. พฒนาระบบการดแลผสงอายรองรบ

การเปลยนแปลงเขาสสงคมผสงอายของภาคเหนอ

ทเรวกวาระดบประเทศ10ป

3. พฒนาภาคกลางให ภาคกลางเป น

ฐานการผลตอาหารและสนคาเกษตรทมคณภาพ

ปลอดภยและไดมาตรฐานโลก

4. พฒนาเมองเชยงใหม เมองพษณโลก

เมองขอนแกน เมองนครราชสมา ใหเปนเมอง

ศนยกลางการคาการลงทนการบรการสขภาพและ

ศนยกลางการศกษา

บทบาทพยาบาลสามารถด�าเนนงานดาน

พฒนาสขภาพเพอความสอดคลองกบยทธศาสตร

พฒนาภาค เมอง และพนทเศรษฐกจเปาหมาย

โดยเฉพาะการพฒนาระบบการดแลผสงอาย โดย

การพฒนานวตกรรมการดแลผสงอายระยะยาว

และสรางความเขมแขงใหกบสถาบนครอบครว

และชมชน เพอใหชมชนเขามามบทบาทในการ

จดสวสดการไดอยางยงยนและเปนโครงขายการ

�� 24 ��1.indd 148 20/6/2561 14:00:51


คมครองของสงคมใหกบผสงอาย

ยทธศาสตรท 10 :ความรวมมอระหวางประเทศ

เพอการพฒนา

พฒนาและสงเสรมใหไทยเปนฐานของการ

บรการทงดานการศกษาดานสขภาพดานโลจสตกส

และการลงทนเพอการวจยและพฒนา

บทบาทพยาบาลเปนลกษณะใหความรวม

มอระหวางประเทศในการวจยและพฒนาสขภาพ

ใหเกดความโดดเดนในการพฒนา

บทสรป จากประเดน7 ยทธศาสตรดงกลาวแผน

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

ไดวางแนวทางการพฒนาสขภาพของประเทศเพอ

รองรบสถานการณโลกทเปลยนแปลงอยางรวดเรว

และเชอมโยงใกลชดกนเปนสภาพไรพรมแดน

โดยเฉพาะอยางยงความทาทายดานการเปน

ประชาคมอาเซยนทประเทศไทยมโอกาสสงใน

การเปนศนยกลางทางการแพทยในภมภาค เกด

การสญเสยบคลากรทางการแพทยท�าใหบคลากร

เกดความขาดแคลนและสงผลกระทบใหคนไทยไม

รบบรการทดพอรวมทงปญหาการแพรระบาดของ

โรคตดตอทแฝงมากบการพฒนาและการเคลอน

ยายระหวางประเทศ (จนตนาอาจสนเทยะ และ

สายสมร เฉลยกตต, 2559) รวมไปถงสถานการณ

ผสงอายทประเทศไทยเปนสงคมสงวยมประชากร

อาย60ปขนไปประมาณ10.3ลานคนคดเปนรอย

ละ16ของประชากรทงหมด (มลนธสถาบนวจย

และพฒนาผสงอายไทย,2559)

ดงนนเพอการด�าเนนงานทสอดคลองกบ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ

ท 12 กระทรวงสาธารณสข (2559) จงไดจดท�า

รางแผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท 12 (พ.ศ.

2560 -2564) เพอรองรบยทธศาสตรดานการ

พฒนาสขภาพ โดยก�าหนดใหมวสยทศน คอ

“ระบบสขภาพไทยเขมแขง เปนเอกภาพ เพอคน

ไทยสขภาพดสรางประเทศใหมนคง มงคง และ

ยงยน” โดยยดหลกการดงน 1.ยดหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง2.ยดคนเปนศนยกลางการพฒนา

เพอใหคนไทยมสขภาวะทด 3.ยดเปาหมายอนาคต

ประเทศไทยป 2579ควบคกบกรอบเปาหมายการ

พฒนาทยงยน 4.การปรบโครงสรางประเทศไทย

ไปสประเทศไทย4.05.ประเดนการปฏรปประเทศ

ดานสาธารณสข 6.ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพ

แหงชาตฉบบท27.กรอบแนวทางแผนระยะ20ป

ดานสาธารณสขทงนไดก�าหนดยทธศาสตรพฒนา

สขภาพไว 4ยทธศาสตรประกอบดวย1. เรงการ

เสรมสรางสขภาพคนไทยเชงรก2.สรางความเปน

ธรรมลดความเหลอมล�าในระบบบรการสขภาพ

3.พฒนาและสรางกลไกเพอเพมประสทธภาพการ

บรหารจดการก�าลงคนดานสขภาพและ4.พฒนา

และสรางความเขมแขงในการอภบาลระบบสขภาพ

ซงบทบาทพยาบาลมความจ�าเปนอยางยงทจะสราง

ความเขาใจและรบทราบถงแนวทางการพฒนาตาม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

12และแผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท12เพอ

การด�าเนนงานดานการพฒนาสขภาพใหเกดความ

สอดคลองและบรรลเปาหมายการพฒนาประเทศ

อยางมประสทธภาพตอไป

�� 24 ��1.indd 149 20/6/2561 14:00:51


150

เอกสารอางองคณะกรรมการอ�านวยการจดท�าแผนพฒนาสขภาพ

แหงชาตฉบบท12.(2559).ราง แผนพฒนา

สขภาพแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-

2564).นนทบร:กระทรวงสาธารณสข.

จนตนา อาจสนเทยะ, และสายสมร เฉลยกตต.

(2559). ประชาคมอาเซยนกบระบบ

สขภาพไทย.วารสารพยาบาลทหารบก,

17(3),10-16.

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท12

(พ.ศ.2560-2564). (2559, 30 ธนวาคม).

ราชกจจานเบกษา.เลม133ตอนท155ก.

หนา1.

มลน ธสถาบนวจยและพฒนาผ สงอายไทย.

(2559).สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2558.

กรงเทพมหานคร:อมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชง.

�� 24 ��1.indd 150 20/6/2561 14:00:51

วิทยาลัยพยาบาล ปีที่24...

Documents