บทความวิชาการ -...

119ปท 24 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2561

Guidelines on Protection of the Apprentices from the Center of

Cooperative Education: A Comparison of Legal Apprentices in Labor Law

แนวทางการใหการคมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา : เทยบเคยง

กบการคมครองผไดรบการฝกเตรยมเขาทำางานตามกฎหมายแรงงาน

นวกาล สรารจานนทคณะนตศาสตร มหาวทยาลยพายพ

Nawakarn SirarujanonFaculty of Law, Payap University

E-mail: [email protected]

บทคดยอ

ปจจบนการศกษาในระดบอดมศกษาของประเทศไทยมการพฒนาอยางรวดเรวเพอตอบสนองตอความ

ตองการของผเรยนตลอดจนการเปลยนแปลงของสภาพสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม การศกษาเชงบรณาการกบ

การทำางานโดยวธการสหกจศกษาสามารถจะชวยใหนกศกษาสามารถเรยนรและพฒนาทกษะทเปนความตองการของ

องคกรผใชบณฑต โดยยดหลกทฤษฎการเรยนรพนฐานสำาคญทสนบสนนการสรางประสบการณวชาชพใหแกนกศกษา

ในการนำาทฤษฎนนไปใชในการปฏบตงาน ตลอดจนยงถอเปนการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานทนกศกษาจะไดพบเจอ

เมอไดฝกปฏบตงาน แตเมอพจารณาลกษณะของการฝกปฏบตงานของนกเรยน นสต และนกศกษาสหกจศกษานน พบ

วาไมมลกษณะเปน “ลกจาง” ตามสญญาจางแรงงาน อนจะไดรบความคมครองตามกฎหมายแรงงานฉบบตางๆ ทมอย

ในปจจบน ดงนน จงมปญหาเกยวกบการใหความคมครองแกผฝกปฏบตงานหรอนกศกษาสหกจศกษา โดยเฉพาะกรณ

ประสบอนตรายหรอเจบปวยทเปนผลอนเนองมาจากการฝกปฏบตงาน เนองจากปจจบนไมมกฎหมายทมเนอหาเฉพาะ

เกยวของกบการคมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษาโดยตรง แตกมกฎหมายทเกยวของซงมเนอหาทม

ลกษณะใกลเคยงและเชอมโยงกบการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา กคอ “พระราชบญญตสงเสรมการพฒนา

ฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545” และประกาศกระทรวงแรงงาน “เรอง หลกเกณฑเกยวกบการคมครองผไดรบการฝกเตรยม

เขาทำางาน” ซงเปนกฎหมายลำาดบรองทออกโดยอาศยอำานาจตามความในมาตรา 12 ของพระราชบญญตดงกลาว แต

กยงไมครอบคลมการคมครองในทกประเดน ดงนน ภาครฐจงควรทบทวนนโยบายและแนวปฏบตเกยวกบการใหความ

คมครองการทำางานหรอการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษาเพอเปนการสนบสนนการศกษาของนกศกษาใน

ระดบอดมศกษาใหสามารถมประสทธภาพจากการฝกปฏบตงานควบคไปกบการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา

คำาสำาคญ: คมครองแรงงาน การฝกปฏบตงาน นกศกษาสหกจศกษา

บทความวชาการ

Received: July 9, 2018; Revised: October 11, 2018; Accepted: October 12, 2018

120 สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทยในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

ABSTRACT

Higher education in Thailand is developing rapidly to meet the needs of learners. Work

Integrated Learning (WIL), by means of cooperative learning, enables students to learn and

develop skills that are needed by the employers. It is based on the core learning theory

that supports the creation of professional experiences for students to apply the theory to

the work. It is also problem-based learning that students will encounter when they put

the theory into practice. The idea of employing cooperative students has encountered a

problem in that these students are technically not “employees” under labor contracts

and therefore, not protected under existing labor laws. There is a prevailing risk of applying

existing labor laws to practitioners and/or cooperative students themselves, particularly in

cases of injury and/or illness while at work. Although there are no specific laws governing

the work protection of cooperative students, there are certain laws that could relate to the

practice of cooperative students. The “Promotion of Skill Development Act B.C. 2002” and

also the “Notification of the Ministry of Labor on the labor protection for trained workers"

may apply. These subordinate legislations were issued by virtue of Article 12 of the Act

but are not all inclusive. Therefore, the state should review policies and practices regarding

the work protection for cooperative education students. WIL is an important component of

student learning and should be supported by the Thai government to enable cooperative

education students in higher education to be effective in a real-world working environment.

KEYWORDS: Work Protection, Internship, Cooperative Education

บทนำา

สหกจศกษา (Cooperative Education)

เปนการศกษาทเปนการดำาเนนการรวมกนระหวาง

มหาวทยาลยกบองคกรผใชบณฑต เปนระบบการ

ศกษาทเนนประสบการณทไดรบจากการปฏบตงาน

จรงในองคการผใชบณฑต (Work Based Learning)

หรอการจดการศกษาเชงบรณาการกบการทำางาน

(Work Integrated Learning : WIL) โดยวธการ

สหกจศกษาชวยใหนกศกษาสามารถเรยนร และ

พฒนาทกษะทเปนความตองการขององคกรผ ใช

บณฑต โดยยดหลกทฤษฎการเรยนรพนฐานสำาคญ

ทสนบสนนการสรางประสบการณวชาชพใหแก

นกศกษาใน 2 ทฤษฎทสำาคญ ไดแก ทฤษฎการเรยนรท

เนนประสบการณ (Experiential Learning) กบทฤษฎ

การเรยนรทเนนสภาพจรง (Authentic Learning)

ซงจดการศกษาเชงบรณาการกบการทำางานเปนกรณ

หนงของการเรยนรเชงประสบการณทชวยใหนกศกษา

มโอกาสในการประยกตความร ทกษะการทำางาน

และทกษะเฉพาะทสมพนธกบวชาชพ ไดรจกชวต

ทแทจรงของการทำางานกอนทจะสำาเรจการศกษา

และเปนแนวทางทสำาคญททำาใหนกศกษาสามารถ

เชอมโยงความรทางทฤษฎไปสการปฏบตไดจรงม


ความสามารถในการปรบตว แกปญหาทเกดในงาน

และองคกรทำาใหมความพรอมมากทสดเมอสำาเรจ

การศกษา นอกจากน องคกรผใชบณฑตและสถาบน

อดมศกษายงไดรบประโยชนในเชงความรวมมอและ

การพฒนาปรบปรงงาน หลกสตร องคความรและ

อนๆ (สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, 2552)

เมอสนปการศกษา 2559 พบวามบณฑต

ระดบปรญญาตรจบใหมทงสน 353,332 คน (ขอมล

ณ วนท 31 สงหาคม พ.ศ. 2560 โดย สำานกงานคณะ

กรรมการการอดมศกษา) ซงสำานกงานเลขาธการสภา

การศกษาคาดการณแรงงานในป พ.ศ. 2555-2559

วาจะมความตองการแรงงานประมาณ 145,348 คน

ดงนนเทากบวาจะมบณฑตทตกงานจำานวน 3-4 แสน

คน ซงสะทอนใหเหนวาอตราการแขงขนของบณฑต

จบใหมเพอเขาสตลาดแรงงานนนมการแขงขนทคอน

ขางสง ดงนน การเรยนภาควชาการในมหาวทยาลย

4 ปอาจจะไมเพยงพอและไมตอบสนองตอความ

ตองการทางตลาดแรงงาน หลายๆ มหาวทยาลยจง

เปดโอกาสใหนกศกษาในชนปสดทายมโอกาสออก

ไปสโลกภายนอก โดยการเขารบการฝกงานกบหนวย

งานทงภาครฐและภาคเอกชนเพอเพมพนความร

ประสบการณ และความเชยวชาญดานการปฏบตเพอ

ประกอบความเขาใจจากการศกษาในหองเรยนมาก

ขน ซงการจดการศกษาในประเทศตาง ๆ ทวโลกกนยม

หนมาใชวธการสหกจศกษาเปนแนวทางการจดการ

ศกษาระดบปรญญาอยางกวางขวางในเกอบจะทก

สาขาวชา โดยมเปาประสงคตรงกน คอ การเสรม

คณภาพบณฑต ผานประสบการณทำางานในสถาน

ประกอบการ เพอการพฒนาคณภาพใหสอดคลอง

กบความตองการของตลาดแรงงาน และเปนการ

เตรยมความพรอมของนกศกษาดานการพฒนา

อาชพเสรมทกษะและประสบการณใหพรอมทจะเขา

สระบบการทำางานซงผลทไดคอนกศกษาจากสหกจ

ศกษามโอกาสไดงานสงกวาการศกษาในระบบทวไป

ความเปนมา ความหมาย และลกษณะของการฝก

ปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา

สหกจศกษาเป นการเรยนการสอนซ ง

ผสมผสานการเรยนในหองเรยนรวมกบการปฏบต

งานจรงในสถานประกอบการ เรมขนครงแรกท

ทวปยโรปในประเทศองกฤษเมอ พ.ศ. 2446 และ

เผยแพรเขาสประเทศเยอรมน สหรฐอเมรกาและ

แคนาดา ตอมาแนวคดดงกลาวไดเผยแพรจาก

ทวปยโรปอเมรกาเหนอไปส ประเทศแถบเอเชย

แปซฟ ก โดยเรมจากประเทศออสเตรเลยและ

แพรขยายส เอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะ

ประเทศทอยในเครอจกรภพองกฤษ เชน ฮองกง

และสงคโปร นอกจากนสหกจศกษายงไดแพรขยาย

ไปสประเทศจนและประเทศไทยในลำาดบตอมา

สำาหรบประเทศไทยนน คำาวา “สหกจ-

ศกษา” เปนศพททบญญตขนโดยศาสตราจารย

ดร.วจตร ศรสะอาน ซงเปนบคคลแรกทนำาระบบ

สหกจศกษา หรอ “Work Integrated Learning

(WIL)” เขามาในประเทศไทย โดยเรมใชในป พ.ศ.

2536 ทมหาวทยาลยสรนาร โดยเปนการถอดความ

มาจากคำาวา (Coopertive Education) และขยาย

ไปยงมหาวทยาลยวลยลกษณในป พ.ศ. 2541 จากนน

แนวคดดงกลาวกไดขยายไปสมหาวทยาลยของรฐและ

เอกชนอยางกวางขวาง (สพล พรหมมาพนธ, 2555)

การดำาเนนงานสหกจศกษาในชวงเรมตนอย

ในรปของความรวมมอทวภาค คอ เปนความรวมมอ

ระหวางสถานศกษากบสถานประกอบการ โดยภาค

รฐมไดเขามาเกยวของโดยตรง หากแตมหนวยงาน

ภาคเอกชน อาท สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

และสภาหอการคาไทยทไดสนบสนนสหกจศกษาของ

มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนารในระยะเรมตน จาก

นนในป พ.ศ. 2545 การดำาเนนงานสหกจศกษากได

พฒนาเขาสลกษณะของความรวมมอพหภาค กลาว

คอ มหนวยงานหลายภาคสวนไดรวมกนรบผดชอบ


ดำาเนนงานสหกจศกษา ไดแก สถานศกษา สถาน

ประกอบการ หนวยงานของรฐ คอ สำานกงานคณะ

กรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ททำาหนาทดแลดาน

นโยบายและใหการสนบสนนดานการเงนองคกร

เอกชน เชน สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

สภาหอการคาไทย สมาคมวชาการในประเทศไทย

ไดแก สมาคมสหกจศกษาไทย (Thai Associa-

tion for Cooperative Education–TACE) และ

สมาคมวชาการระดบนานาชาต ไดแก สมาคมสหกจ

ศกษาโลก (World Association for Cooperative

Education - WACE) นบวา การจดการศกษาสหกจ

ศกษาของประเทศไทยในปจจบนมภาคตางๆ เขามาม

บทบาทครบทกภาคสวนในลกษณะเครอขายพหภาค

จากความเปนมา ความหมายและลกษณะ

ของการศกษาแบบสหกจศกษาขางตน หากจะ

อธบายในความหมายทเขาใจไดงายขนกคงจะหมาย

ถงการใหนกศกษามโอกาสทจะฝกปฏบตงานใน

สถานททำางานจรงกอนทจะสำาเรจการศกษา ซง

การฝกงานของนกศกษาสหกจศกษานน มลกษณะ

ทเหมอนกบการทำางานจรง มการกำาหนดเวลาเขา

ออกงาน ระเบยบปฏบตทเกยวกบงาน การหยด การ

ลา เปนตน ซงหากพจารณาในเบองตนการทำางาน

ของนกศกษาสหกจศกษากอาจคลายกบการทำางาน

ของ “ลกจาง” ในองคกรนน หากแตมสถานะเพยง

“นกศกษาฝกงาน” ในสายตาขององคกรทรบฝก แม

โดยทวไปการปฏบตตอลกจางและนกศกษาฝกงาน

อาจจะมความแตกตางกนในเรองคาตอบแทนการ

ทำางานหรอสวสดภาพในการทำางานทจดใหกบผ

ปฏบตงานในองคกรทงสองประเภทน แตอยาง

นอยกควรทจะพจารณากำาหนดใหอยางนอยกใกล

เคยงกน ทงนเพอใหเปนมาตรฐานทดในองคกร

และมาตรฐานทสำาคญในวงการสหกจศกษาตอไป

ดงนน จงมประเดนทต องพจารณาว า

สถานะทางกฎหมายของนกศกษาสหกจศกษาคอ

อะไร ปจจบนการคมครองการฝกปฏบตงานหรอ

การทำางานของนกศกษาสหกจศกษามปญหาอยางไร

และมกฎหมายหรอขอบงคบทเกยวของในการสราง

มาตรฐานในการค มครองการฝกปฏบตงานของ

นกศกษาทเหมาะสมหรอไมโดยอาจจะพจารณากบ

กฎหมายหรอขอบงคบทใกลเคยงซงมอยในปจจบน

“นกศกษาสหกจศกษา” ถอวาเปน “ลกจาง”

หรอไม

การพจารณาวาลกษณะของนกศกษาสหกจ

ศกษาหรอผฝกปฏบตงานทเขาไปฝกปฏบตกบสถาน

ประกอบการหรอผดำาเนนการฝกนน จะมลกษณะ

เปน “ลกจาง” หรอไมนน ซงการพจารณาประเดน

นอาจมความสำาคญในแงทวา หากพบวาการฝก

ปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษาหรอผฝกปฏบต

งานมลกษณะเชนเดยวกบ “ลกจาง” ตามกฎหมาย

ทเกยวของ กจะทำาใหนกศกษาสหกจศกษาหรอผ

ฝกปฏบตงานนนไดรบความคมครองในการทำางาน

และไดรบสทธตางๆ เชนเดยวกบ “ลกจาง” ตาม

กฎหมายคมครองแรงงานตางๆ ทมอยในปจจบน โดย

ไมจำาเปนตองมบทบญญตกฎหมายพเศษใดเพอบงคบ

ใชในการคมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษา

สหกจศกษาหรอผ ฝ กปฏบตงานเปนการเฉพาะ

ซงคำาวา “ลกจาง” นน ตามลกษณะของ

สญญาจางแรงงานในประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 575 บญญตวา “อนวาจางแรงงาน

นน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาลกจาง ตกลง

จะทำางานใหแกบคคลอกคนหนงเรยกวานายจาง และ

นายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาททำางานให”

และ ในพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

(แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551) อนเปนกฎหมายหลก

เกยวกบการคมครองแรงงานกไดกำาหนดนยามของ

คำาวา “ลกจาง” หมายความวา “ผซงตกลงทำางาน

ใหนายจางโดยรบคาจางไมวาจะเรยกชอวาอยางไร”


ดงนน จากลกษณะของลกจางตามกฎหมายทง

สองฉบบทผเขยนยกมาน สรปไดวา “ลกจาง” นน

หมายความถง “การทบคคลหนงไปตกลงทำางาน

ใหแกบคคลอกคนหนงเรยกวานายจาง ซงการ

ทำางานนนลกจางประสงคในสงตอบแทนจากการ

ทำางานนนทเรยกวาคาจาง ทงนไมวาจะเรยกชอวา

อะไร” โดยทงนเพอตดปญหาโตแยงในเรองชอหรอ

ตำาแหนงของบคคลเหลานน เนองจากกฎหมาย

บางฉบบหรอนายจางบางรายไมเรยกชอบคคลท

ทำางานในสถานประกอบกจการนนวาลกจางอน

ดมลกษณะเปนการเลยงกฎหมาย ดงนน คำาวา

“ลกจาง” ตามความหมายขางตน จงหมายถงลกจาง

ทกประเภท ไมวาจะเปนลกจางทดลองงาน ลกจาง

ชวคราว ลกจางประจำา ลกจางทมกำาหนดเวลาการ

จางไวแนนอน (ทงระยะสนและระยะยาว) ลกจางท

ทำางานไมเตมเวลา (part time) ลกจางพเศษ และ

รวมถงลกจางซงเกยวกบงานบานดวย (เกษมสนต

วลาวรรณ, 2553)

และหากพจารณาถงวตถประสงค ของ

สญญาจางแรงงาน กจะพบวาลกจางคอคนทตกลง

ทำางานใหกบนายจางโดยมความมงประสงคทจะได

รบ “คาจาง” เปนคาตอบแทนจากการทำางานเพอ

การใชดำารงชพ ดงนน เจตนาทสำาคญในการเขาทำา

สญญาจางแรงงานของฝายลกจางจงอยทการไดรบ

“คาตอบแทน” จากการไดทำางาน แตเมอพจารณา

ลกษณะของ “นกศกษาฝกงาน” หรอ “นกศกษา

สหกจศกษา” แลวจะพบวา การทนกศกษาเขาฝก

ปฏบตงานกบสถานประกอบการหรอผดำาเนนการ

ฝก นกศกษาไมไดมเจตนาหรอวตถประสงคทจะ

ทำางานโดยมความมงประสงคหลกทจะไดรบ “คา

ตอบแทน” จากการทำางานนน แตกลบมจดมงหมาย

หรอวตถประสงคในการทำางานเพอเปนการฝกปฏบต

งานโดยถอเปนสวนหนงของ “การศกษาเพอใหสำาเรจ

ตามหลกสตร” เทานน ดงนน เจตนารมณของการฝก

ปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษาหรอผฝกปฏบต

งานจงแตกตางจากการเปน “ลกจาง” ทเปนการมง

จะผกนตสมพนธตามสญญาจางแรงงาน

และในทางกลบกนหรอในมมของสถาน

ประกอบการหรอนายจางเองกไมไดตกลงรบนกศกษา

สหกจศกษาหรอผฝกปฏบตงานหรอเขาทำางานโดย

ประสงคทจะไดรบการทำางาน การใชความสามารถ

ความชำานาญ ประสบการณหรอแรงงานจากนกศกษา

เหมอนกบลกจางทวไป แตหากเปนการใหโอกาสโดย

เลงเหนความสำาคญของการพฒนาคณภาพลกจาง อก

ทงยงถอเปนโอกาสในการทจะทดลองงานนกศกษา

สหกจศกษาหรอผทมาฝกปฏบตงานในหนวยงานนน

โดยหากในระหวางฝกพบวาผฝกปฏบตงานนนมความ

สามารถเหมาะสมกบงานกอาจจะพจารณารบเขา

ทำางานทนทหลงจากทนกศกษาสหกจศกษาหรอผฝก

ปฏบตนนสำาเรจการศกษา นอกจากนนสถานประกอบ

การหรอนายจางทรบนกศกษาสหกจศกษาหรอผฝก

ปฏบตเขาฝกปฏบตงาน ยงไดรบสทธประโยชนอน

ตามทกฎหมายกำาหนด

ดงนน เมอพจารณาถงขอเทจจรงประกอบ

กบลกษณะทางกฎหมายตางๆ ทไดกลาวมา ผเขยน

มความเหนวานตสมพนธระหวางผประกอบการ

หรอผดำาเนนการฝกกบนกศกษาสหกจศกษาหรอผ

ฝกปฏบตงาน จงมใชลกษณะความสมพนธในฐานะ

ของ “นายจาง” กบ “ลกจาง” ตามกฎหมาย ซงเมอ

สรปวานกศกษาสหกจศกษาหรอผฝกปฏบตงานมใช

“ลกจาง” ตามความหมายของกฎหมายแรงงานแลว

จงไมสามารถรบความคมครองการทำางานหรอสทธ

ตางๆ ทกฎหมายในเรองการคมครองแรงงานกำาหนด

ไว ดงนน จงจำาเปนตองพจารณาถงประเดนตอไป

เกยวกบกฎหมายทใชในการคมครองการทำางานแก

นกศกษาสหกจศกษาหรอผฝกปฏบตงาน เพอจะไดให

ความคมครองในการทำางานหรอฝกปฏบตงานโดยไม

นอยไปกวาทกฎหมายคมครองแรงงานทวไปกำาหนด


ปญหาดานการคมครองการทำางานหรอฝกปฏบต

งานของนกศกษาสหกจศกษาในปจจบน

ทผ านมาพบว าการฝ กปฏ บตงานของ

นกศกษาสหกจศกษามกมปญหาตางๆ ทงปญหาใน

ดานของหนวยงานทรบฝก เชน ไมมภาระงานทจะ

มอบหมายให ไมมบคลากรเพยงพอทจะมอบหมาย

ใหเปนผควบคมหรอผดแลนกศกษาสหกจศกษา ไมม

งบประมาณสำาหรบเปนคาตอบแทนนกศกษาสหกจ

ศกษา ความสามารถของนกศกษาสหกจศกษาทเรยน

มาไมตรงกบความตองการขององคกร หรอนกศกษา

ไมมความตงใจในการทำางาน เปนตน อกดานหนงก

เปนปญหาในดานของนกศกษาสหกจศกษา เชน งาน

ทไดรบมอบหมายไมตรงกบสาขาทเรยนมา การไมได

รบคาตอบแทนจากการทำางานทเหมาะสม การทำางาน

ลวงเวลาทไมมคาตอบแทน ไดรบบาดเจบ เสยชวต

จากการประสบอนตรายจากการทำางานหรอฝกปฏบต

งานโดยไมมสวสดการใดๆ รองรบ หรอการลวงละเมด

ทางเพศจากผควบคมหรอดแล เปนตน

ซงปญหาตางๆ ทกลาวมา ลวนแลวแตเปน

ขอเทจจรงทเกดขนซงมความสำาคญตอการพฒนา

มาตรฐานของการฝกปฏบตงานของนกศกษาสห

กจศกษา ทผานมายงไมมมาตรฐานใดๆ ตอปญหา

ทเกดขน ตวอยางเชน “แจค อดตนกศกษา ปวส.ท

ฝกงานในบรษทแหงหนงแลวประสบอบตเหตแขน

ขาด เนองจากโดนเครองทบแผนเหลกทชำารด และ

เมอซอมเสรจแลวกไมทดสอบเครองแตอยางไร เมอ

นกศกษาเขาไปทำางานในจงหวะทเขาไปใสงานใน

เครอง สายไฮโดรลคแตกทำาใหเครองรวงลงมาทบแขน

ขณะปฏบตงาน ตองรกษาตวในโรงพยาบาลประมาณ

1 ป ตอนแรกบรษทจายคารกษาพยาบาลทเกนกวาท

ประกนสงคมสำารองจายเทานน แตไมไดใหคาแรงหรอ

คาสญเสยรายไดหรอสญเสยอวยวะใดๆ จนตองไป

ฟองรองจนกระทงไดคาแรง 50% ไดรบเงนทดแทน

1 แสนบาทแลวรบกลบเขาทำางานดวย คดจบทชน

ไกลเกลยในศาล” (ภานวฒน ทรงสวสดชย, 2560)

ภาพท 1 นกศกษาฝกงานทไดรบบาดเจบจากการฝกงาน

ทมา: ภานวฒน ทรงสวสดชย (2560)


หรอกรณขอมลจากมฑตา (นามสมมต)

อาจารยจากมหาวทยาลยแหงหนงในจงหวดปทมธาน

กลาวถงปญหาการฝกงานของนกศกษาทดแลอยวา

“เวลาทำางานปกตคอ 8 ชวโมงตอวน บางทนกศกษา

ทำางานโปรดกชน เขางาน 16.00 น. เลกกอง 02.00 น.

แตนกศกษากไมไดคาตอบแทน กลบดกๆ รถกไมมกลบ

เรากตองคอยถามนกศกษาวาไหวหรอเปลา เดกกชอบ

ตอบวาไหวๆ แตวาถาเปนเดกผหญงเรากจะหวงมาก

เรากเขาไปคยกบททำางานขอใหเดกทำางานเวลา

ปกตไดไหม เขากบอกวาปกตกเขางานกนเวลาน

กเปนปญหาทตองแกกนไป ถาจะบอกวาเปนการ

ขดรดแรงงาน เขากจะบอกวาการทำางานมนกอยางน

แหละ เดกกตองทำาได” มฑตากลาว (ภานวฒน

ทรงสวสดชย, 2560)

จากขอเทจจรงเบองตนจะเหนวาปญหาเกยว

กบการใหความคมครองการทำางานหรอฝกปฏบต

งานของนกศกษาสหกจศกษานนสวนใหญเกดจาก

ทศนคตของนายจางหรอองคกรทรบฝกมตอนกศกษา

สหกจศกษา โดยนายจางหรอองคกรสวนใหญนนมอง

วา “นกศกษาสหกจศกษา” กคอ “นกศกษาฝกงาน”

ทเปนเพยงผ มาขอฝกงานเพอประกอบการศกษา

โดยทไมเชอวาจะสามารถทำางานในองคกรไดเทากบ

ลกจางทผานการคดเลอกจากคณสมบตและการ

สมภาษณโดยตรง ซงทจรงแลวความเปน “นกศกษา

สหกจศกษา” นนมกระบวนการออกแบบหลกสตร

การดำาเนนการและการประเมนผลอยางเปนระบบ

ระเบยบมากกวาการสงนกเรยน นสต นกศกษาไป

อยกบองคกรตางๆ เหมอนในอดต ดงนน องคกรท

รบฝกหรอหนวยฝกจงยงไมเขาใจและเหนความสำาคญ

ของกระบวนการเรยนรแบบสหกจศกษาอยางแทจรง

สงผลใหมความรสกวานกศกษาสหกจศกษาทไมฝก

ปฏบตไมใชลกจางขององคกร จงไมมหนาททจะตอง

ใหคาตอบแทนหรอความคมครองในการทำางานเชน

เดยวกบลกจางอนๆ ในองคกร เมอเกดปญหาขนใน

ระหวางกระบวนการฝกกไมทราบวาจะตองปฏบต

อยางไรตอปญหาทเกดขนทงในบรบทของกฎหมาย

และบรบททางสงคม

ในสวนตอไปผเขยนจะกลาวถงกฎหมายใน

ปจจบนทเกยวของกบการทำางานหรอฝกปฏบตงาน

ของนกศกษาสหกจศกษาวามอยอยางไร และเพยง

พอตอการนำาไปใชกบลกษณะขอเทจจรงในปจจบน

หรอไม

กฎหมายเกยวกบการทำางานหรอฝกปฏบตงานของ

นกศกษาสหกจศกษาในปจจบน

ปจจบนการฝกปฏบตงานของนกศกษาสห

กจศกษาไมมกฎหมายทมเนอหาเฉพาะในดานการ

คมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา

โดยตรง แตกมกฎหมายทเกยวของซงมเนอหาทม

ลกษณะใกลเคยงและเชอมโยงกบการฝกปฏบตงาน

ของนกเรยน นสต นกศกษา ซงกคอ พระราชบญญต

สงเสรมการพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 ซงเปน

กฎหมายมหลกการและเหตผลในการประกาศใชตาม

ทปรากฏทายพระราชบญญตนคอ “โดยทบทบญญต

ทกำาหนดไวในพระราชบญญตสงเสรมการฝกอาชพ

พ.ศ. 2537 ยงไมเอออำานวยเพยงพอตอการพฒนา

ฝมอแรงงานในภาวะปจจบน ดงนน เพอใหการพฒนา

ฝมอแรงงานเปนไปอยางมประสทธภาพและเหมาะ

สมกบกาลสมย สมควรปรบปรงพระราชบญญตสง

เสรมการฝกอาชพ พ.ศ. 2537 ใหนายจางหรอสถาน

ประกอบกจการมสวนรวมในการพฒนาฝมอแรงงาน

มากขน และใหมการจดตงกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

เพอสนบสนนการพฒนาฝมอแรงงาน จงจำาเปนตอง

ตราพระราชบญญตน” (กระทรวงแรงงาน, 2545)

จากหลกการและเหตผลในการตราพระราช

บญญตสงเสรมการพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545

ขางตนนนจะเหนวากฎหมายฉบบนเปนกฎหมาย

มหลกการและเหตผลเพอสงเสรมและสนบสนนให


สถานประกอบกจการภาคเอกชนมสวนรวมในการ

พฒนาฝมอแรงงานใหมากยงขน โดยสวนหนงอาจ

จะอยในรปแบบของการเปดโอกาสใหสถานประกอบ

การรบนกเรยน นสต หรอนกศกษาทสถานศกษาสง

เขารบการฝกตามหลกสตรของสถานศกษา หลกสตร

ของผดำาเนนการฝก หรอหลกสตรทสถานศกษากบ

ผดำาเนนการฝกไดรวมกนจดทำาขนได ซงเปนการให

โอกาสนกเรยน นสต นกศกษาไดใชความรทเรยน

มาในสถาบนการศกษา เขามาปฏบตงานในลกษณะ

ทเปนการจดการศกษาเชงบรณาการกบการทำางาน

(Work Integrated Learning: WIL) ไมวาจะเปน

รปแบบใดซงไดแก ระบบการฝกงาน (Apprentice)

ระบบทวภาค (Dual Training) หรอระบบสหกจ

ศกษา (Cooperative Education) หรอระบบฝกหด

(Internship) โดยการใชมาตรการจงใจเพอใหสถาน

ประกอบการเขารวมในการพฒนาฝมอแรงงานและ

ใหโอกาสแกนกเรยน นสต นกศกษา พระราชบญญต

ฉบบนจงใหสทธประโยชนแกผประกอบการในดาน

การยกเวนและลดหยอนภาษอากร รวมทงการให

สทธและประโยชนในดานตางๆ แกสถานประกอบ

การทรบนกเรยน นสต นกศกษา สามารถขอรบสทธ

ประโยชนทางภาษและสทธประโยชนจากการนบ

จำานวนผรบการฝกตามพระราชบญญตสงเสรมการ

พฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 ไดทงหมด โดยทงน

จะตองมระยะเวลาในการฝกแตละหลกสตรตอเนอง

กนไมนอยกวา 30 ชวโมง (สำานกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษา, 2552)

การรบนกเรยน นสต นกศกษาเขาฝกปฏบต

งานในสถานประกอบตามพระราชบญญตสงเสรม

การพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 นน จะตองเปน

กรณทสถาบนการศกษาเปนผดำาเนนการสงนกเรยน

นสต หรอนกศกษาเขามาขอฝกอบรมกบผประกอบ

กจการ มใชกรณทนกเรยน นสต หรอนกศกษาขอเขา

มาทำางานเองเพอหาประสบการณหรอหารายไดพเศษ

ระหวางเรยน (มาสมครเปนลกจาง Part-time) และ

การฝกเขาปฏบตงานของนกเรยน นสต นกศกษาตาม

เงอนไขของพระราชบญญตสงเสรมการพฒนาฝมอ

แรงงาน พ.ศ. 2545 นนกำาหนดใหสถาบนการศกษา

จะตองสงหลกสตรของสถาบนการศกษาและหลกสตร

ของผดำาเนนการฝกหรอหลกสตรทสถาบนการศกษา

กบผดำาเนนการฝกรวมกนจดทำาขน ใหนายทะเบยน

รบทราบกอนเรมดำาเนนการฝก

และในระหว างการฝ กปฏบ ตงานของ

นกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษานน แมในปจจบน

จะยงไมมกฎหมายทเกยวของกบการคมครองการ

ทำางานของนกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษาท

ฝกปฏบตงานโดยตรง แตกมกฎหมายทเกยวของ

และสามารถใชเทยบเคยงเพอเปนบทบญญตใน

การค มครองการทำางานหรอฝกปฏบตงานของ

นกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษาในปจจบนไดกคอ

“ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง หลกเกณฑเกยวกบ

การคมครองผไดรบการฝกเตรยมเขาทำางาน” ซงเปน

กฎหมายลำาดบรองทออกโดยอาศยอำานาจตามความ

ในมาตรา 12 ของพระราชบญญตสงเสรมการพฒนา

ฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 และเมอพจารณาเนอหาของ

ประกาศกระทรวงฯ ฉบบดงกลาวเปรยบเทยบการ

คมครองแรงงานทวไปตามพระราชบญญตคมครอง

แรงงาน พ.ศ. 2541 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551) นน

จะเหนวามรายละเอยดการคมครองคลายกนแตยงไม

ครบถวน ดงตารางทผเขยนเปรยบเทยบไวเพอใชเปน

แนวทางในการพจารณากำาหนดมาตรการคมครองให

แกนกศกษาสหกจศกษาตอไป ดงน


ตารางท 1 ตารางเปรยบเทยบการคมครองการทำางานตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 (แกไข

เพมเตม พ.ศ. 2551) กบ ประกาศกระทรวงแรงงาน เรองหลกเกณฑเกยวกบการคมครองผไดรบการ

ฝกเตรยมเขาทำางาน พรอมขอเสนอแนะการคมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา

หวขอการ

คมครอง

พระราชบญญตคมครอง

แรงงาน พ.ศ. 2541

(แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551)

ประกาศกระทรวงแรงงาน

เรอง หลกเกณฑเกยวกบ

การคมครองผไดรบการฝก

เตรยมเขาทำางาน

ขอเสนอแนะการคมครอง

การฝกปฏบตงานของ

นกศกษาสหกจศกษา

1. การกำาหนด

วนและเวลา

ทำางาน

มาตรา 23 ใหนายจาง

ประกาศเวลาทำางานปกตให

ลกจางทราบ โดยกำาหนด

เวลาเรมตนและเวลาสนสด

ของการทำางานแตละวนของ

ลกจางไดไมเกนเวลาทำางาน

ของแตละประเภทงาน ตาม

ทกำาหนดในกฎกระทรวง แต

วนหนงตองไมเกนแปดชวโมง

และเมอรวมเวลาทำางานทง

สนแลวสปดาหหนงตองไม

เกนสสบแปดชวโมง เวนแต

งานทอาจเปนอนตรายตอ

สขภาพและความปลอดภย

ของลกจางตามทกำาหนด

ในกฎกระทรวง จะมเวลา

ทำางานปกตวนหนงตองไม

เกนเจดชวโมง แตเมอรวม

เวลาทำางานทงสนแลวสปดาห

หนงไมเกนสสบสองชวโมง

ขอ 2 ใหผดำาเนนการฝกจด

ใหผฝกฝกไมเกนวนละแปด

ชวโมง

กรณเปนการฝกในงานท

อาจเปนอนตรายตอสขภาพ

หรอรางกายของผรบการ

ฝกตามกฎหมายวาดวย

การคมครองแรงงาน ใหผ

ดำาเนนการฝกจดใหผรบ

การฝกฝกไมเกนวนละเจด

ชวโมง

- ควรกำาหนดใหนกศกษาสห

กจศกษาฝกปฏบตไมเกนวน

ละแปดชวโมง

กรณเปนการฝกในงานทอาจ

เปนอนตรายตอสขภาพ หรอ

รางกายของผรบการฝกตาม

กฎหมายวาดวยการคมครอง

แรงงาน ใหผดำาเนนการฝกจด

ใหผรบการฝกฝกไมเกนวนละ

เจดชวโมง

- ไมควรกำาหนดใหนกศกษา

สหกจศกษาฝกปฏบตลวง

เวลา หรอหากมความจำาเปน

จะตองไดรบความยนยอมจาก

นกศกษาอยางชดแจง


เวลาพก

มาตรา 27 ในวนทมการ

ทำางาน ใหนายจางจดให

ลกจางมเวลาพก ระหวางการ

ทำางานวนหนงไมนอยกวา

หนงชวโมงหลงจากทลกจาง

ขอ 3 ในวนฝก ใหผดำาเนน

การฝกจดใหผรบการฝกม

เวลาพกตดตอกนไมนอย

กวาวนละหนงชวโมง หลง

จากผรบการฝกไดฝก

- ควรพจารณาการกำาหนด

เวลาพกโดยใชมาตรฐาน

เดยวกบแรงงานทวไป คอให

นกศกษาสหกจศกษามเวลา

พกตดตอกนไมนอยกวาวนละ




ฝกเตรยมเขาทำางาน พรอมขอเสนอแนะการคมครองการฝกปฏบตงานของนกศกษาสหกจศกษา (ตอ)


คมครอง












เวลาพก (ตอ)

ทำางานมาแลวไมเกนหา

ชวโมงตดตอกน นายจางและ

ลกจางอาจตกลงกนลวงหนา

ใหมเวลาพกครงหนงนอยกวา

หนงชวโมงได แตเมอรวมกน

แลววนหนงตองไมนอยกวา

หนงชวโมง

ในวนนนมาแลวไมเกนส

ชวโมง

หนงชวโมง หลงจากผรบการ

ฝกไดฝกในวนนนมาแลวไม

เกนสชวโมง

3. วนหยด มาตรา 28 ใหนายจางจด

ใหลกจางมวนหยดประจำา

สปดาห สปดาหหนงไมนอย

กวาหนงวน โดยวนหยด

ประจำาสปดาหตองมระยะ

หางกนไมเกนหกวนนายจาง

และลกจางอาจตกลงกน

ลวงหนากำาหนดใหมวนหยด

ประจำาสปดาหวนใดกได

ขอ 4 ใหผดำาเนนการฝก

จดใหผรบการฝก มวนหยด

ประจำาสปดาห ไมนอยกวา

สปดาหละหนงวน โดยวน

หยดประจำาสปดาหตองม

ระยะหางไมเกนหกวน

- ควรกำาหนดใหวนหยดของ

นกศกษาสหกจอยภายใตกฎ

เกณฑเดยวกบลกจางเตมเวลา

ททำางานในสถานประกอบ

การนน

มาตรา 29 ใหนายจาง

ประกาศกำาหนดวนหยดตาม

ประเพณใหลกจางทราบ

เปนการลวงหนา ปหนงไม

นอยกวาสบสามวนโดยรวม

วนแรงงานแหงชาตตามท

รฐมนตรประกาศกำาหนด

ขอ 5 ใหผดำาเนนการฝกจด

ใหผรบการฝก หยดฝกใน

วนหยดตามประเพณของ

สถานประกอบกจการนน

ถาวนหยดตามประเพณ

ใดตรงกบวนหยดประจำา

สปดาห ใหเลอนวนหยด

ตามประเพณวนนนไปหยด

ในวนฝกถดไป

- ควรกำาหนดใหวนลาของ

นกศกษาสหกจอยภายใตกฎ

เกณฑเดยวกบลกจางเตมเวลา

ททำางานในสถานประกอบ

การนน






คมครอง











3. วนหยด (ตอ) มาตรา 30 ลกจางซงทำางาน

ตดตอกนมาแลวครบหนงป

มสทธหยดพกผอนประจำาป

ไดปหนงไมนอยกวาหกวน

ทำางานโดยใหนายจางเปนผ

กำาหนดวนหยดดงกลาวใหแก

ลกจางลวงหนาหรอกำาหนด

ใหตามทนายจางและลกจาง

ตกลงกน

ไมม - ระยะเวลาของการฝกมกไม

เกนหนงป ดงนนจงไมจำาเปน

ตองกำาหนดวนหยดพกผอน

ประจำาปแกผฝก

4. วนลา มาตรา 32 ใหลกจางมสทธ

ลาปวยไดเทาทปวยจรง

การลาปวย ตงแตสามวน

ทำางานขนไป นายจางอาจให

ลกจางแสดงใบรบรองของ

แพทยแผนปจจบนชนหนง

ของสถานพยาบาลของทาง

ราชการ ในกรณทลกจาง

ไมอาจแสดงใบรบรองของ

แพทยแผนปจจบนชนหนง

หรอของสถานพยาบาลของ

ทางราชการได ใหลกจาง

ชแจงใหนายจางทราบ

มาตรา 33 ใหลกจางมสทธ

ลาเพอทำาหมนไดและมสทธ

ลาเนองจากการทำาหมนตาม

ขอ 6 ผรบการฝกมสทธลา

ปวยไดตามความเปนจรง

รวมกนไมเกนจำานวนวนลา

ทกำาหนดในหลกสตร กรณ

ปวยตดตอกนตงแตสามวน

ขนไป จะตองมใบรบรอง

แพทยปจจบนชนหนงมา

แสดงดวย

- ควรกำาหนดใหนกศกษา

สหกจศกษามสทธลาปวยได

ตามความเปนจรง รวมกนไม

เกนจำานวนวนลาทกำาหนดใน

หลกสตร กรณปวยตดตอกน

ตงแตสามวนขนไป จะตองม

ใบรบรองแพทยปจจบนชน

หนงมาแสดงดวย

- การลาประเภทอนอาจไม

จำาเปนตอนกศกษาสหกจ

ศกษา เนองจากมระยะเวลา

ในการฝกปฏบตคอนขางสน

ทงนหากมความจำาเปนอาจ

เปนความตกลงเฉพาะราย

ระหวางผดำาเนนการฝกและ

นกศกษาเปนกรณๆ ไป






คมครอง











4. วนลา (ตอ) ระยะเวลาทแพทยแผน

ปจจบนชนหนงกำาหนดและ

ออกใบรบรอง


ลาเพอกจธระอนจำาเปนได

ตามขอบงคบเกยวกบการ

ทำางาน


ลาเพอรบราชการทหาร

ในการเรยกพลเพอตรวจ

สอบ เพอฝกวชาทหาร หรอ

เพอทดลองความพรงพรอม

ตามกฎหมายวาดวยการรบ

ราชการทหาร


ลาเพอการฝกอบรมหรอ

พฒนาความรความสามารถ

ตามหลกเกณฑและวธการท

กำาหนดในกฎกระทรวง

5. การ

คมครอง

แรงงานเดก

มาตรา 44 หามมใหนายจาง

จางเดกอายตำากวาสบหาป

เปนลกจาง

ขอ 7 หามผดำาเนนการฝก

รบผรบการฝกทมอายตำา

กวาสบหาปบรบรณเขารบ

การฝก

- ควรกำาหนดอายขนตำาของ

นกศกษาทจะเขารบการฝกไว

ไมนอยกวาสบหาปบรบรณ






คมครอง











6. การ

คมครอง

แรงงานหญง

มาตรา 38 หามมใหนายจาง

ใหลกจางซงเปนหญงทำางาน

อยางหนงอยางใดดงตอไปน

(1) งานเหมองแรหรองาน

กอสรางทตองทำาใตดน ใตนำ

ในถำา ในอโมงค หรอปลองใน

ภเขา เวนแตลกษณะของงาน

ไมเปนอนตรายตอสขภาพ

หรอรางกายของลกจางนน

(2) งานทตองทำาบนนงรานท

สงกวาพนดนตงแตสบเมตร

ขนไป

(3) งานผลตหรอขนสงวตถ

ระเบดหรอวตถไวไฟ

(4) งานอนตามทกำาหนดใน

กฎกระทรวง

ขอ 8 หามผดำาเนนการฝก

ใหผรบการฝกซงเปนหญง

หรอเปนเดกทมอายตำากวา

สบแปดปบรบรณฝกงานท


หรอรางกาย ตามกฎหมาย

วาดวยการคมครองแรงงาน

แลวแตกรณ

- ควรกำาหนดขอหามสำาหรบ

การฝกใหนกศกษาหญง หรอ

เปนเดกทมอายตำากวาสบ

แปดปบรบรณฝกงานทอาจ

เปนอนตรายตอสขภาพ หรอ

รางกาย ตามกฎหมายวาดวย

การคมครองแรงงาน แลวแต

กรณ

7. สถานท

ปฏบตงาน


แรงงาน พ.ศ. 2541 (แกไข

เพมเตม พ.ศ. 2551) ไมได

กำาหนดสถานทปฏบตงาน

ของลกจางไวอยางเฉพาะ

เจาะจง แตมมาตรา มาตรา

120 ทบญญตไวในกรณท

นายจางยายสถานประกอบ

กจการ ไปตง ณ สถานทอน

ขอ 9 หามผดำาเนนการ

ฝกใหผรบการฝกไปฝกใน

สถานทอน นอกจากทระบ

ไวในสญญาการฝก

- ควรกำาหนดมใหนกศกษา

สหกจศกษาไปฝกยงสถานท

อนซงไมไดระบไวในขอตกลง

เกยวกบการฝก

- และหากนกศกษาสหกจ

ศกษาจะตองเดนทางไปฝก

ปฏบตยงสถานทอนตามท

ระบในขอตกลงซงมใช สถาน

ทฝกหลกของนกศกษา






คมครอง











7. สถานท

ปฏบตงาน (ตอ)

อนมผลกระทบสำาคญตอการ

ดำารงชวตตามปกตของลกจาง

หรอครอบครวนายจางตอง

แจงใหลกจางทราบลวงหนา

ไมนอยกวาสามสบวนกอน

วนยายสถานประกอบกจการ

ในการน ถาลกจางไมประสงค

จะไปทำางานดวยใหลกจาง

มสทธบอกเลกสญญาจาง

ไดโดยลกจางมสทธไดรบคา

ชดเชยพเศษไมนอยกวารอย

ละหาสบของอตราคาชดเชย

ทลกจางพงมสทธไดรบตาม

มาตรา 118

ใหผดำาเนนการฝกเปนผรบ

ผดชอบการเดนทางนนแก

นกศกษา

8. การ

คมครองคา

ตอบแทน

มาตรา 53 ในกรณทงานม

ลกษณะและคณภาพอยาง

เดยวกนและปรมาณเทากน

ใหนายจางกำาหนดคาจาง คา

ลวงเวลา คาทำางานในวนหยด

และคาลวงเวลาในวนหยด

ใหแกลกจางเทาเทยมกนไม

วาลกจางนนจะเปนชายหรอ

หญง


จายเบยเลยงเปนเงนตรา

ไทยแกผรบการฝก ตาม

จำานวนวนฝกในอตราไม

นอยกวารอยละหาสบของ

อตราคาจางขนตำาสงสด

ตามกฎหมายคาจางขนตำาท

ใชอยในขณะนน

ควรกำาหนด “เบยเลยง” ไว

ใหสำาหรบนกศกษาสหกจ

ศกษา โดยอาจกำาหนดอตรา

ไวเทากบทบญญตในประกาศ

กระทรวงแรงงาน เรอง หลก

เกณฑเกยวกบการคมครองผ

ไดรบการฝกเตรยมเขาทำางาน






คมครอง











8. การ

คมครองคา

ตอบแทน (ตอ)

มาตรา 54 ใหนายจางจาย

คาจาง คาลวงเวลา คาทำางาน

ในวนหยดคาลวงเวลาในวน

หยด และเงนผลประโยชนอน

เนองในการจาง บรรดาทจาย

เปนเงนตองจายเงนตราไทย

เวนแตไดรบความยนยอมจาก

ลกจางใหจายเปนตวเงนหรอ

เงนตราตางประเทศ

9. การจด

สวสดการท

เกยวของกบ

การทำางาน

หมวดท 8 แหงพระราช

บญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.

2541 (แกไขเพมเตม พ.ศ.

2551) กำาหนดใหมคณะ

กรรมการความปลอดภย

อาชวอนามย และสภาพ

แวดลอมในการทำางานโดยม

อำานาจหนาทเสนอความเหน

ตอรฐมนตรเกยวกบนโยบาย

แผนงาน หรอมาตรการความ

ปลอดภย อาชวอนามย และ

การพฒนาสภาพแวดลอมใน

การทำางานของลกจาง อก

ทงยงมการจดตงหนวยงาน

ทเรยกกวา “สวสดการและ

คมครองแรงงาน” เพอตรวจ


จดใหมนำาสะอาดสำาหรบดม

หองนำา หองสวมอนถกตอง

ตามสขลกษณะ


ชวยเหลอ หรอใหบรการ

หรอปฐมพยาบาลเบอง

ตน เมอผรบการฝกประสบ

อนตรายหรอเจบปวยใน

ระหวางการฝก


จดใหมการระบายอากาศ

ทางระบายนำาและสง

โสโครก แสงสวาง ทางออก

ฉกเฉน ในอาคารททำาการ

ฝก

ควรจดใหมสภาพแวดลอมใน

การทำางานในลกษณะเดยว

กบทนายจางตองจดใหแก

ลกจางตามกฎหมาย และควร

กำาหนดระบบและกลไกใน

การตรวจสอบไวอยางชดเจน






คมครอง











9. การจด

สวสดการท

เกยวของกบ

การทำางาน (ตอ)

สอบสถานประกอบการตางๆ

ในการปฏบตตามกฎหมาย

ดงกลาว

ขอ 15 ใหผดำาเนนการ

ฝกจดใหมเครองปองกน

อนตราย สำาหรบการฝกซง


หรอรางกายของผฝก


จดใหมการดำาเนนการใน

การบรหาร และการจดการ

ดานความปลอดภย อาชว

อนามย และสภาพแวดลอม

ในการทำางาน

10. การ

คมครองจาก

การประสบ

อนตรายหรอ

เจบปวยจาก

การทำางาน

การคมครองจากการประสบ

อนตรายหรอเจบปวยทเปน

ผลมาจากการทำางานให

แกนายจางนน ปจจบนม

กฎหมายทคมครองเปนการ

เฉพาะในเรองดงกลาว ซง

กคอ พระราชบญญตเงน

ทดแทน พ.ศ.2537 ซง

ครอบคลมการใหความ

คมครองเมอลกจางประสบ

อนตรายหรอเจบปวยหรอ

ตายอนมสาเหตมาจากการ

ทำางานใหแกนายจาง และ


จดทำาประกนอบตเหตจาก

การฝก ใหแกผรบการฝกให

ไดรบประโยชนไมนอยกวา

ทกำาหนดในกฎหมายเงน

ทดแทน

- ควรกำาหนดใหเปนหนาท

ของผดำาเนนการฝกทจะตอง

จดทำาประกนอบตเหตใหแกผ

ฝก โดยใหไดรบประโยชนไม

นอยกวาทกำาหนดในกฎหมาย

เงนทดแทน

- ควรสรางระบบและกลไก

ในการตรวจสอบเพอใหการ

ปฏบตเปนไปตามกฎหมาย

และควรกำาหนดโทษไวสำาหรบ

การไมปฏบตตาม






คมครอง











10. การ

คมครองจาก

การประสบ

อนตรายหรอ

เจบปวยจาก

การทำางาน (ตอ)

ยงกำาหนดใหมกองทนเงน

ทดแทนขนโดยใหนายจาง

จายเงนสมทบกองทนดง

กลาวไวเพอเปนหลกประกน

ในการจายเงนทดแทนแก

ลกจางหรอผอยในอปการะ

ของลกจางแทนนายจาง

ทมา: ดดแปลงมาจาก กระทรวงแรงงาน (2541; 2546; 2551)

จากตารางขางตนจะเหนไดวาการคมครอง

การฝกปฏบตทวไปตามประกาศกระทรวงแรงงาน

เรอง หลกเกณฑเกยวกบการคมครองผไดรบการ

ฝกเตรยมเขาทำางานในเรองตางๆ นนคลายกบ

การคมครองแรงงานตามพระราชบญญตคมครอง

แรงงาน พ.ศ. 2541 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551) แต

อาจยงขาดในบางประเดนทสำาคญ โดยเฉพาะกรณ

การคมครองจากการประสบอนตรายหรอเจบปวย

ทเกดจากการทำางานซงเปนการคมครองตามพระ

ราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537 แตในประกาศ

กระทรวงฯ ดงกลาวกำาหนดไวคราวๆ ในขอ 17 ซง

กำาหนดใหเปนหนาทของผดำาเนนการฝกทจะตองจด

ทำาประกนอบตเหตจากการฝกใหแกผรบการฝกให

ไดรบประโยชนไมนอยกวาทกำาหนดในกฎหมายเงน

ทดแทน ซงในทางปฏบตแลวอาจไมสามารถตรวจ

สอบไดอยางชดเจนวามการปฏบตตามทกฎหมาย

กำาหนดไวหรอไม ซงผประกอบการหรอผดำาเนนการ

ฝกกคดวาเปนการเพมคาใชจาย ตนทน หรอภาระแก

ตนทมากขน จงทำาใหไมมการปฏบตอยางถกตอง

การพจารณาเพมมาตรการการคมครองการ

ฝกปฏบตงานสำาหรบนกศกษาสหกจศกษาจงถอเปน

เรองทมความสำาคญและจำาเปนเพราะหากเราใหความ

สำาคญกบเยาวชนทกำาลงจะกาวเปนกำาลงทสำาคญใน

สงคมและมบทบาทในการพฒนาชาตบานเมองตอ

ไป ผเขยนเหนวาอาจพจารณาแนวทางการใหความ

คมครองโดยเทยบเคยงจากมาตรการการคมครองทม

อยและพจารณาแนวปฏบตการใหความคมครองของ

ตางประเทศประกอบดวย


แนวปฏบตของตางประเทศตอผฝกปฏบตงานหรอ


ในตางประเทศนนคำาวานกศกษาสหกจศกษา

หรอนกศกษาฝกงานมความหมายของคำาวา “Intern”

ซงในบางประเทศ เชน สงคโปรไดกำาหนดมาตรฐาน

ของการปฏบตตอผฝกปฏบตงานไวอยางชดเจน ยก

ตวอยางเชน ผฝกปฏบตงานอยภายใตบงคบของ The

Employment Act ซงกฎหมายฉบบดงกลาวนใช

บงคบกบลกจางทกคนทมความผกพนภายใตสญญา

จาง รวมถงผฝกปฏบตงาน ซงหมายถงนายจางม

ความผกพนทจะตองปฏบตตามบทบญญตทกำาหนด

ไวแกผฝกปฏบตงานศกษาดวยตราบเทาทผฝกปฏบต

งานนนยงคงปฏบตหนาทอยในองคกรเทยบเทากบ

ลกจางหรอพนกงานทวไปขององคกร ยกตวอยาง

เชนผฝกปฏบตงานทเขามาในสญญาจางงานจะตอง

ไมทำางานเกนกวา 8 ชวโมงตอสปดาห หรอไมเกน

กวา 44 ชวโมงตอสปดาห อยางไรกตามอาจจะมการ

ทำางานลวงเวลาโดยขนอยกบความยนยอมของเขา

เอง แตทงนเมอรวมแลววนหนงจะตองทำางานไมเกน

12 ชวโมง และชวโมงการทำางานลวงเวลาทงหมดจะ

ตองไมเกน 72 ชวโมงตอสปดาห และนายจางจะตอง

จายแกผฝกปฏบตงานสำาหรบชวโมงการทำางานลวง

เวลาหรอการทำางานในวนหยด ซงอตราคาตอบแทน

สำาหรบการทำางานลวงเวลานน ไมนอยไปกวาหนง

เทาครงของคาจางตอชวโมงในวนทำางานปกต และ

นายจางจะตองจดใหผ ฝกปฏบตงานมวนพกผอน

หนงวนในหนงสปดาห (ไมจายคาจาง) ซงอาจเปนวน

อาทตยหรอวนอนๆ ได

ในสวนของสถาบนการศกษาซงมสวนรวม

ในการเลอกแหลงฝกและโครงงานทเหมาะสมแก

นกศกษาฝกงาน โดยเปนการทำางานรวมกนของ

สถาบนการศกษาและแหลงฝกงานทจะสรปหรอ

แนะนำาเกยวกบการจดสภาพแวดลอมในการทำางาน

ตลอดจนการเตรยมตวทำางานและผทจะสามารถใหคำา

แนะนำาได นกศกษาฝกงานควรทำาความเขาใจเกยวกบ

การเตรยมการทำางานกอนทจะรบการฝกงาน สถาบน

การศกษาควรประเมนผลการฝกปฏบตงานโดย

คำานงถงขอเสนอแนะจากทงนกศกษาและนายจาง

ทงสถาบนการศกษาและนายจางควรจะใหขอเสนอ

แนะเปนประจำาแกนกศกษาตลอดการฝกงาน ใน

ขณะเดยวกนนกศกษากควรใหขอเสนอแนะเกยวกบ

การฝกงานไปยงสถาบนการศกษาของพวกเขาเพอ

ใหสถาบนและนายจางสามารถทบทวนและปรบปรง

แนวทางในการฝกงานไดอยางตอเนอง

ในสหรฐอเมรกา กมกมคำาถามทวานกศกษา

ฝกงานหรอผ ฝ กงานมสถานะเปนลกจางหรอไม

นน โดยทวไปแลว กฎหมายหลายๆ ฉบบของ

สหรฐอเมรกามกไมใชคำาวา “Intern” ซงหมายถงผ

ฝกงาน และไมปรากฏคำานในการใหความหมายของ

คำาวา “ลกจาง” อกดวย ยกตวอยางเชนในกฎหมาย

ทเกยวกบการจายคาชดเชยแกลกจาง (Worker’s

Compensation Law) นน ใหคำานยามของคำาวา

“ลกจาง” วาหมายถง “บคคลททำางานเพอผอนโดยรบ

คาตอบแทน” หรอใน Title VII Equal Employment

Opportunity ของ The Civil Right Act 1964 กให

คำานยามของลกจางวาหมายถง “บคคลทถกจางโดย

นายจาง” ((f) The term “employee” means an

individual employed by an employer.)

กรณเกยวกบประเดนการพจารณาเกยวกบ

สถานะของผททำางานวามสถานะเปนลกจาง (Worker)

หรอเป นเพยงผ รบจ างอสระ (Independent

contractor) นน ศาลของประเทศสหรฐอเมรกาได

พจารณาโดยอาศยขอเทจจรงหลายประการ เชน สทธ

ของผวาจางในการควบคมลกษณะและวธการทำางาน

ทกษะทใชในการทำางาน เครองมอหรออปกรณทใชใน

การทำางาน สถานทปฏบตงาน ระยะเวลาของความ

สมพนธระหวางคสญญา การใชดลยพนจของผทำางาน

เกยวกบวธการและระยะเวลาในการทำางาน วธการ


จายคาตอบแทน เปนตน ซงแมวาจะไมมขอเทจจรง

ทใชในการกำาหนดแนนอน แตศาลกจะใหความสำาคญ

กบลกษณะแรกซงกคอ การเขาไปมสวนในการควบคม

การทำางาน วธการของลกจาง (Worker) เพอใหงาน

สำาเรจลลวง ซงจะไมเหมอนกบกรณของผรบจางอสระ

(Independent Contractor)

ผ ฝ กงานทไดรบคาตอบแทนในประเทศ

สหรฐอเมรกานนจะไดรบการคมครองจากกฎหมาย

ทงหมดเชนเดยวกบพนกงานประจำาเตมเวลา ยกตวอยาง

เชน กฎหมายทหามมใหมการลวงละเมดทางเพศ

และการเลอกปฏบต แตสำาหรบผฝกงานทไมไดรบ

คาตอบแทนนนกฎหมายยงมความไมชดเจนมากนก

อยางไรกตามในเรองการคมครองผฝกงานทไมไดรบ

คาตอบแทนนน มลรฐนวยอรกเพงผานกฎหมาย

คมครองผฝกงานทไมไดรบคาตอบแทนทกำาหนดไว

อยางชดเจน และเมอตนป ค.ศ. 2014 มลรฐแคลฟอรเนย

ไดมการนำาเสนอพระราชบญญตในเรองการคมครอง

การล วงละเมดทางเพศแกผ ฝ กงานท ไม ได รบ

คาตอบแทน ซงในขณะเดยวกนกฎหมายทคมครอง

ผฝกงานทไมไดรบคาตอบแทนในททำางานซงนอกจาก

มลรฐนวยอรก วชงตนดซ และโอเรกอนยงไมมความ

ชดเจน (Hylan, 2014)

กรณจะเหนไดวาในตางประเทศนนผฝกงาน

นนถกแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก ผฝกงานทได

รบคาตอบแทนจะมสถานะคลายกบลกจางเตมเวลา

และไดรบการคมครองตามกฎหมายในระดบเดยว

กบลกจาง สวนอกประเภทหนงคอผฝกงานทไมได

รบคาจางนน ยงมเพยงบางประเทศหรอบางรฐทม

ความพยายามทจะใหความคมครองในการการทำางาน

แตกยงไมเปนทแพรหลาย ทงนอาจเปนเพราะความ

ไมชดเจนในสถานะของผฝกงานประเภททไมไดรบ

คาตอบแทนวามลกษณะของนตสมพนธแบบใด

ระหวางลกจางหรอผรบจางอสระ ดงนน สงทตอง

พจารณาในลำาดบแรกคอการพจารณาลกษณะของ

นตสมพนธตามสญญาระหวางนายจางกบลกจางหรอ

ผรบจางอสระ จากนนจงจะนำาไปพจารณาประเดน

การใหความคมครองการทำางานตอไป

บทสรป

จากการศกษาขอเทจจรงและลกษณะทาง

กฎหมายทเกยวของกบการทำางานหรอฝกปฏบตงาน

ของนกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษาหรอผฝก

ปฏบตงานนน จะเหนวาลกษณะการฝกปฏบตงาน

ของนกเรยน นสต นกศกษาในสถานประกอบการ

ซงเปนสวนหนงของการเรยนการสอนในหลกสตรท

กำาลงศกษา ไมมลกษณะเปน “ลกจาง” ตามสญญา

จางแรงงาน ซงสงผลใหมอาจนำาเอาบทบญญตของ

กฎหมายตางๆ ทเกยวของในเรองการคมครองแรงงาน

แกลกจางมาใชบงคบกบนกเรยน นสต นกศกษาสหกจ

ศกษาตามความหมายทเราเขาใจ ซงในปจจบนมเพยง

ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง หลกเกณฑเกยว

กบการคมครองผไดรบการฝกเตรยมเขาทำางาน ซง

เปนกฎหมายลำาดบรองทออกตามความในพระราช

บญญตสงเสรมการพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 ท

สามารถนำามาใชเทยบเคยงในการคมครองการทำางาน

หรอฝกปฏบตงานของนกเรยน นสต นกศกษาสหกจ

ศกษา แตกมใชกฎหมายทมวตถประสงคโดยตรงทจะ

มงใหความคมครองการทำางานหรอฝกปฏบตงานแก

นกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษา นอกจากนยงพบ

วาประกาศกระทรวงฯ ฉบบดงกลาวมเนอหาทเกยว

กบการใหความคมครองการทำางานหรอฝกปฏบต

งานทยงไมชดเจนครบทกดาน โดยเฉพาะอยางยงใน

ประเดนการคมครองในกรณการประสบอนตรายหรอ

เจบปวยทเปนผลมาจากการทำางานโดยตรง ดงนนจง

สมควรทจะมการพจารณาบญญตกฎหมายเฉพาะท

กำาหนดการคมครองการทำางานหรอฝกปฏบตงานเปน

กรณพเศษสำาหรบนกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษา


ขอเสนอแนะ

เพอเปนการแกไขปญหาดงกลาวและอด

ชองวางของกฎหมายในประเดนน ภาครฐควรทจะ

พจารณาการคมครองการทำางานหรอฝกปฏบตงาน

ของนกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษาซงถอเปน

เยาวชนทเปนกำาลงสำาคญของชาตตอไปในอนาคต

ทงน อาจทำาไดใน 2 กรณคอ

กรณทหนง พจารณาขยายการค มครอง

การทำางานตามพระราชบญญตค มครองแรงงาน

พ.ศ. 2541 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551) โดยออกเปน

ประกาศกระทรวงแรงงานซงอาศยอำานาจตามความ

ในมาตรา 6 คลายกบการคมครองแรงงานในกลม

อาชพพเศษ เพอใหความคมครองเปนการเฉพาะ

แกการทำางานหรอฝกปฏบตงานของนกเรยน นสต

นกศกษาสหกจศกษา เพอใหการทำางานหรอฝกปฏบต

งานของนกเรยน นสต นกศกษาสหกจศกษาไดรบการ

คมครองตามกฎหมายแรงงานทมอยในปจจบน หรอ

กรณทสอง พจารณาการออกกฎหมายพเศษ

เพอคมครองผ ฝกปฏบตงานทเปนนกเรยน นสต

นกศกษาสหกจศกษาโดยเฉพาะ โดยการคมครอง

ทวไป เชน เวลาทำางาน เวลาพก วนหยด และวนลา

อาจพจารณาจากการคมครองการผฝกปฏบตงานตาม

ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง หลกเกณฑเกยวกบ

การคมครองผไดรบการฝกเตรยมเขาทำางานทมอย

แลว แตควรเพมเตมบทบญญตในประเดนสำาคญทการ

คมครองในปจจบนยงไปไมถง อาทเชน บทบญญตท

เกยวกบการคมครองจากการประสบอนตรายหรอเจบ

ปวยทเกดจากการทำางานซงอาจพจารณาเทยบเคยง

กบกฎหมายเงนทดแทนและกำาหนดใหเปนหนาท

สถานประกอบการทจะตองเปนผดำาเนนการในเรอง

นอยางจรงจง ตลอดจนใหมกลไกในการตรวจสอบ

การปฏบตตามและควรมการกำาหนดโทษหากมการ

ฝาฝน และบทบญญตทเกยวกบการคมครองเงนคา

เบยเลยง คาตอบแทนและคาใชจายอนๆ ทเกยวของ

กบการฝกปฏบตงาน ตลอดจนบทบญญตทเกยวกบ

การคมครองการลวงละเมดทางเพศระหวางผดำาเนน

การฝกและผรบการฝกซงเปนเยาวชนทอยในวยเรยน

เพอเปนการปองปรามมใหเกดปญหาตางๆ ตามมา

เปนตน นอกจากนอาจศกษาเปรยบเทยบลกษณะการ

คมครองผฝกปฏบตงาน (Interns) ของตางประเทศ

ทมแนวปฏบตทด (Best Practice) เชน การทำางาน

รวมกนของสถาบนการศกษาและแหลงฝกงานทจะ

สรปหรอแนะนำาเกยวกบการจดสภาพแวดลอมใน

การทำางาน ตลอดจนการเตรยมตวทำางานและผทจะ

สามารถใหคำาแนะนำาไดในระหวางการฝกปฏบตงาน

เพอเปนการยกระดบมาตรการการคมครองการฝก

ปฏบตงานของนกเรยนหรอนกศกษาสหกจศกษาให

มความสมบรณยงขน

เอกสารอางอง

กระทรวงแรงงาน. 2541. พระราชบญญตคมครอง

แรงงาน พ.ศ. 2541. สบคนเมอ 27 ตลาคม

2560, จาก http://www.mol.go.th/

sites/default/files/laws/th/labour_

protection_2541.pdf

กระทรวงแรงงาน. 2545. พระราชบญญตสงเสรม

การพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545. สบคนเมอ

27 ตลาคม 2560,จาก http://www.

mol.go.th/sites/default/files/phrb.pdf

กระทรวงแรงงาน. 2546. ประกาศกระทรวงแรงงาน

เรอง หลกเกณฑเกยวกบการค มครอง

ผไดรบการฝกเตรยมเขาทำางาน. สบคนเมอ

27 ตลาคม 2560, จาก http://www.mol.

go.th/content/62901/1505286839


กระทรวงแรงงาน. 2551. พระราชบญญตคมครอง

แรงงาน พ.ศ. 2541 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551.

สบคนเมอ 27 ตลาคม 2560, จาก http://

www.mol.go.th/sites/default/files/

laws/th/labour_protection_2551_re

lease_2.pdf

เกษมสนต วลาวรรณ. 2553. คำาอธบายกฎหมาย

แรงงาน (พมพครงท 16). กรงเทพฯ: สำานกพมพ

วญญชน.

ภานวฒน ทรงสวสดชย. 2560. แรงงานไดเปลา

ชอ “นกศกษาฝกงาน” : สวสดการไมตองม

โอทไมปรากฏ บาดเจบ-ตายรนทดจบงาย.

สบคนเมอ 27 ตลาคม 2560, จาก https://

prachatai.com/journal/2017/05/71261

สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. 2552.

ค มอการขอรบสทธประโยชนทางภาษ

สำาหรบสถานประกอบการจากการดำาเนน

งานสหกจศกษา (พมพครงท 3). กรงเทพฯ:

หางหนสวนจำากดภาพพมพ.

สพล พรหมมาพนธ. 2555. บทบาท IT กบสหกจศกษา

ไทย. วารสาร CIO World & Business,

127: 54-55.

Hyland, R. 2014. Intern in the workplace.

Retr ieved June 10, 2017, f rom

https://www.rhdtlaw.com/interns-

workplace/

Kaplan, R. 2000. Legal issues surrounding

internships. Retrieved January 29,

2018, from www.dphu.org/uploads/

attachements/books/books_3379_0.pdf

Ministry of Manpower, Singapore. 2013.

Interns are protected under the

Employment Act. Retrieved January

29, 2018, from http://www.mom.gov.

sg/newsroom/press-replies/2013/in

terns-are-protected-under-the-em

ployment-act

บทความวิชาการ -...

Documents