บทเรียนโปรแกรมเรื่อง การสังเกตลักษณะของคําไทย

วิชา ภาษาไทยพื้นฐาน ( ท ๒๓๑๐๑ )ชั้น มัธยมศึกษาปที่ ๓

จัดทําโดย

นางกรรณิการ ผลพงษกลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย โรงเรียนตากพิทยาคม

อําเภอเมือง จังหวัดตากสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต ๓๘

คํานํา

บทเรียนโปรแกรมหรือบทเรียนสําเร็จรูป เร่ือง การสังเกตลักษณะของคําไทย น้ีจัดทําขึ้นเพื่อใชประกอบการเรียนการสอนวิชา ภาษาไทยพื้นฐาน ( ท ๒๓๑๓๑ )ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓

เน้ือหาวิชาภาษาไทยในชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓ มีหลักภาษาไทยจํานวนมากและเปนเน้ือหาสําคัญในการวางพื้นฐานความรูและความเขาใจวิชาภาษาไทย เพื่อการศึกษาตอในระดับที่สูงขึ้น การจัดการเรียนการสอนโดยใชบทเรียนโปรแกรม จะเปนการเราความสนใจของผูเรียน ทําใหบทเรียนมีความนาสนใจ นักเรียนมีโอกาสไดศึกษาคนควาหาความรูดวยตนเองดวยวิธีการจัดการศึกษาที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ

บทเรียนโปรแกรมเลมน้ี นอกจากจะใชประกอบการเรียนการสอนวิชาภาษาไทยแลว ยังสามารถใชเปนแหลงศึกษาคนควาของนักเรียนนอกเวลาเรียนไดอีกดวย ผูจัดทําหวงัเปนอยางยิ่งวา บทเรียนโปรแกรมเลมน้ีคงทําใหผูเรียนไดรับประโยชนบางตามสมควร

กรรณิการ ผลพงษ

ตัวช้ีวัดนักเรียนสามารถบอกลักษณะของคําไทยได

ผลการเรียนรู๑. บอกลักษณะของคําไทยแทได๒. บอกหลักการสรางคําไทยได

คําชี้แจง

บทเรียนน้ีเรียกวาบทเรียนโปรแกรมหรือบทเรียนสําเร็จรูป จัดทําขึ้นเพื่อใชประกอบการเรียนการสอนวิชาภาษาไทยพื้นฐาน ( ท ๒๓๑๐๑ ) ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓เร่ืองการสังเกตลักษณะของคําไทย

การเรียนรูโดยใชบทเรียนโปรแกรม เปนการจัดการเรียนการสอนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญนักเรียนจะตองศึกษาบทเรียนและทํากิจกรรมที่กําหนดใหไปตามลําดับ โดยไมขามขั้นตอนและมีความซื่อสัตยตอตนเอง จึงจะประสบความสําเร็จและบรรลุจุดประสงคขอการเรียนรู

กรรณิการ ผลพงษ

สวัสดีครับเพื่อนๆ วันน้ีเดนหลอไหมครับแตเดนดูตัวเองแลว ก็วาหลอดีนะครับ หลอแบบไทยๆไง..........วันน้ีจะไปหาแจวสักหนอย เพื่อนๆไปพรอมกับเดนเลยนะครับ

แหม / วันน้ีอากาศสดใส แตงตัวใหสวยๆหนอย เดนมาเห็นคงจะแปลกใจ ที่วันน้ีแจวงามอยางหญิงไทยเลยละ...ฮิ....ฮิ....

สวัสดีแจว........แหม /วันน้ีแตงตัวสวยจังเลย เรา ๒ คนพรอมใจกันอนุรักษวัฒนธรรมไทยเลยนะน่ี......... เดนชวนเพื่อนๆมา ต้ังใจไววาจะขอแจวชวยอธิบาย “ ลักษณะของคําไทย ” ใหฟงสักหนอยวา เปนอยางไร

กรอบที่ ๑

อุย /...เขินจัง...ทําทีมาชมเรา ที่ไหนไดจะขอเราสอนภาษาไทยใหน่ันเอง แตเอาละไมเปนไรเพื่อนกัน อุตสาหมาหาถึงบานสอนก็สอน.... เดนเธอกับเพื่อนๆต้ังใจฟงใหดีก็แลวกัน ไมอยางน้ันก็นาอายมากเลยนะ.......ที่เกิดมาเปนคนไทยแตไมรูวาคําไทยแทๆมีลักษณะอยางไร

๑. คําไทยแทมักจะเปนคําพยางคเดียว คือออกเสียงมาคร้ังเดียวน่ันแหละคะ มีใชมากมายเลยนะ เชน

คํานาม พอ แม พี่ นอง ดิน นํ้า ลม ไฟ ฯลฯ.คําสรรพนาม ฉัน กู มึง ทาน แก ขา เอ็ง เขา ฯลฯ.คํากริยา กิน ยืน น่ัง นอน เที่ยว ไป มา เขียน ฯลฯ.คําวิเศษณ สวย ขาว อวน ผอม ดํา สูง ตํ่า ฯลฯ.คําบุพบท ใต บน ลาง เหนือ หลัง ขาง ฯลฯ.คําสันธาน และ ก็ แต ถา แม เพราะ จึง ฯลฯ.คําอุทาน โอย วุย แหม เอะ อุย อาว ตาย ฯลฯ.แตคําไทยแทบางคําก็เปนคําหลายพยางคคือออกเสียงหลายคร้ังได

เหมือนกัน เชน มะมวง ตะขบ สะใภ ฯลฯ. อยากรูมั้ยวาทําไม.....เธอต้ังใจใหดีก็แลวกัน

เพื่อนๆคะ คําไทยแทน้ันอาจจะกลายเปนคําหลายพยางคได ดวยสาเหตุดังตอไปน้ีคะ

๑. การกรอนของเสยีง เราสันนิษฐานกันวา คําบางคําเกิดจากคําพยางคเดียว ๒ คําเรียงกัน เมื่อพูดเร็วๆเขาเสียงของคําแรกจึงกรอนลง เชน

หมากมวง กรอนเปน มะมวงหมากขาม ,,---------,, มะขามหมากพราว ,,---------,, มะพราวหมากตูม ,,---------,, มะตูมตนขบ ,,---------,, ตะขบตนครอ ,,---------,, ตะครอตาวัน ,,---------,, ตะวันสาวใภ ,,---------,, สะใภสายดือ ,,---------,, สะดือสายเอว ,,---------,, สะเอว

๒.การแทรกเสียง เกดิจากคําพยางค เดียว ๒ คําเรียงกัน ตอมามีการแทรกเสียง “ อะ” เขาตรงกลางคํา คําที่แทรกจึงกลายเปนพยางคหนาของคําหลัง เชน

ลูกดุม เปน ลูกกระดุมลูกเดือก ,, ลูกกระเดือกนกจอก ,, นกกระจอกนกจิบ ,, นกกระจิบผักเฉด ,, ผักกระเฉดผักสัง ,, ผักกระสังผักถิน ,, ผักกระถิน

๓.การเติมพยางคหนาของคํามูลดวยการเติมเสียง “ อะ” ที่หนาคํามูลคําเหลาน้ีมักจะมีความหมายใกลเคียงกันเชน โจน เปน กระโจน

โดด ,, กระโดดทํา ,, กระทําเด๋ียว ,, ประเด๋ียวหน่ึง ,, ประหน่ึงหวั่น ,, ประหวั่นจุมจ๋ิม ,, กระจุมกระจ๋ิมดุกดิก ,, กระดุกกระดิก

ฯลฯ.

เปนอยางไรคะ เพื่อนๆพอจะเขาใจบางไหม แจวเหน่ือยแลวนะ ขอพักเสียงหนอย กอนพักแจวขอใหเพื่อนทุกคนตอบคําถามน้ี ทําลงในสมุดดวยนะคะเดี๋ยวแจวจะมาเฉลยคะ.........

จงตอบคําถามตอไปนี้ใหถูกตอง๑. จงหาคําไทยแทที่เปนคําพยางคเดียวมา ๓ คํา........................................

๒. คําพยางคเดียวกลายเปนคํา หลายพยางคดวยสาเหตุใดบาง.......................................................................................................................................

๓. คําวา “ นกกระจิบ” มาจากคําเดิมวาอะไร................................................๔. คําวา “ ประหวั่น” กลายเปนคําหลายพยางคดวยวิธีใด............................๕. คําวา “ สะดือ” มาจากคําเดิมวาอะไร.......................................................

เรวๆ .....เร็วๆพวกเรามาทบทวนความรูกันหนอย เอาสมุดขึ้นมาทําเด๋ียวคุณครูแจวจะมาเฉลย ใครไมทําครูแจวงอนขึ้นมาละยุงกันเชียวนะยิ่งหาคนสอนยากๆอยู............( แลวหามแอบดูคําเฉลยนะครับ.....)

ตามไปดู

ทําเสร็จแลวครับ คุณครูเฉลยหนอยนะคราบ.....จะไดรูวาถูกหมดหรือเปลา

ขอ ๒. ตอบวา- การกรอนของเสียง- การแทรกเสียง

- การเติมพยางคหนาคํามูล

ขอ ๑.กิน น่ัง ยืน

หรือคําอ่ืนๆที่ถูกตองตามหลักเกณฑ

ขอ ๓ ตอบวานกจิบ

ขอ ๔ ตอบวาการเติมพยางคหนาคํามูล

ขอ ๕ ตอบวาสายดือ

กรอบที่ ๒

เมื่อตรวจเสร็จแลว เรามาเรียนกันตอนะคะ ลักษณะของคําไทยแทขอตอไปก็คือ

๒. คําไทยแทจะไมมตีวัการันต ถาเพื่อนๆพบเห็นคําไหนมีการันต เชน ศาสน อินทร ศักด์ิ สงฆ ฯลฯ. ก็บอกไดทันทีวาไมใชคําไทยแทไหนลองสังเกตซิคะวา ทั้งชื่อและนามสกุลของเพื่อนๆเราคนไหนมีตัวการันตบางหรือเปลา... ถามีการันต ก็ตอบไดเลย.......วาไมใชคําไทยแทอยางแนนอนเอ.......แลวชื่อของครูกรรณิการ ผลพงษ น่ี.....ก็ไมใชคําไทยแทเลย...............ทั้งชื่อและนามสกุล.....จริงมั้ย........

๓. คําไทยแทก็จะตองมีตัวสะกดตรงตามมาตรา เชน

แม ก.กา ไมมีตัวสะกด เชน ตี งู ให กา รู ดี ไม มี ฯลฯ.แม กก ใช ก สะกด เชน รัก มาก นัก จิก ยาก ฝก ปาก ฯลฯ.แม กด ใช ด สะกด เชน หยด มัด คิด พูด คัด วาด ฯลฯ.แม กบ ใช บ สะกด เชน พบ จับ ปรับ รีบ แนบ หยาบ ฯลฯ.แม กง ใช ง สะกด เชน ดง ทิ้ง หญิง ปลง กาง ลุง ฯลฯ.แม กน ใช น สะกด เชน คลาน จน กิน ควัน สาน ฯลฯ.แม กม ใช ม สะกด เชน ชม ความ ด่ืม ทิ่ม หาม ฯลฯ.แม เกย ใช ย สะกด เชน เลย ควาย รวย หวย สาย ฯลฯ.แม เกอว ใช ว สะกด เชน หิว วาว ราว เอว สาว กร้ิว ฯลฯ.

เปดหนาตอไป

ขอยกเวนมีอยูวา

ดังน้ันหากเพื่อนๆเห็นคําไหนมีตัวสะกดแปลกๆออกไป ไมตรงตามมาตราสะกด เชน สุข ครุฑ สิทธิ์กาล บุญ พิภพ โอกาส ฯลฯ. ก็ตอบไดทันทีวาไมใชคําไทยแทแนนอนคะแตก็มีขอยกเวนนิดหนอยวา......

ก. คําบางคําสะกดตรงตามมาตรา แตก็ไมใชคําไทยแท เชนจักรยาน เปน ภาษาสันสกฤตมหาพน ,, ,,--------------,,ประชาชน ,, ,,--------------,,

ข. คําบางคําสะกดไมตรงตามมาตรา แตก็ถือวาเปนคําไทยแท เชนดูกร ซึ่งมาจากคําวา ดูกอนอรชร ,,-------------,, ออนชอน

เพื่อทดสอบความเขาใจ แจวขอเพื่อนๆชวยตอบคําถามน้ีลงในสมุดดวยนะคะ

มั่งมีมากมายหลาก อันตัวฉันน้ันตกยากหลายอยาง เชิญทุกทานมา ลําบากยิ่ง ไมมีสิ่งสวยงามสรรหา ตามใฝฝน

๑ ๒

เหลาหญิงชายมาก มวล เอะ / น่ีใคร เลาหนอชางมิตรสนิทหนา หลอเลิศ

๓ ๔

ชองใดเปนคําไทยแททุกคํา

หนาน้ีมีเฉลย

จะตอบกันถูกหรือเปลานะ......อยากรูจริงๆ........ วาเพื่อนๆจะตอบไดไหม....

คําเฉลย กรอบที่ ๒ขอ ๑ เชิญและสรร ไมใชคําไทยแท

ขอ ๓ มวล, มิตรและสนิท ไมใชคําไทยแทขอ ๔ เลิศ ไมใชคําไทยแท

และ ขอที่ถูกตอง ก็คือ ขอ ๒ คะ

โอโฮ / คุณครูแจว ทําไมมากมายจังเลย จบหรือยังหลักสังเกตคําไทยแทนะเร่ิมจะมึนๆกันแลวนะครับ

น่ีเดน เธออยาบนมากนะคนขี้เกียจ จะเกงไดอยางไรทนอีกนิดเดียวนา..จะจบแลว

กรอบที่ ๓

ขอตอไปนะเดน จําไวดีๆ๓. คําไทยแทจะเขียนดวยตัวอักษรที่เขียนงายๆไมยุงยาก และไม

นิยมใชตัวอักษรเหลาน้ี ไดแก ฆ ณ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ธ ศ ษ ฬ เธอลองสังเกตดูนะ วา ๑๒ ตัวน้ีลวนแตเปนอักษรที่เขียนยากทั้งน้ัน จริงมั้ย .......ถาเธอเห็นคําที่เขียนยุงยากตอบเลย....ไมใชคําไทยแทหรอก แตก็มีขอยกเวนอีกละนะ เพราะมีคําบางคําที่เขียนดวยอักษรเหลาน้ีแลวเปนคําไทยแทก็มี เชน ฆา เฆ่ียน ระฆัง ศอก ศึก ธ เธอณ ฯพณฯ ใหญ หญา เปนอยางไรยุงไหมละเดน แตไมเกินความสามารถที่จะจําหรอกนะ จริงมั้ย.......

๔. นอกจากน้ันคําไทยของเรายังมีวรรณยุกต ทั้งที่มีรูปและไมมีรูปเพื่อบอกความหมายของคําดวย ถาวรรณยุกตเปลี่ยนไปความหมายก็เปลี่ยนไปดวยเชน นา นา นา หนา , เสือ เสื่อ เสื้อ มา หมา มา มาหมา ฯลฯ. เห็นไหมจะวา วรรณยุกตน้ันชวยบอกความหมายของคําไทยดวย

๕. ขอสุดทายนะเดน คําไทยแทจะใชสระไอ อยู ๒ ตัวเทาน้ัน คือ“ไอ ไมมลาย ”กับ “ ใอ ไมมวน” เธอยังจําไมมวน ๒๐ คําที่เราเคยทองกันตอนเด็กๆไดไหมละ น่ันแหละ

สวน “ไอย” และ “ อัย” คําไทยแทจะไมใชเลยจะ ถาพบก็ตอบไปเลย วาไมใชคําไทยแท เชน ไมยราบ ไอยรา ไทยทาน อสงไขยวิสัย ภาคิไนย เมรัย อาศัย ฯลฯ.

จงขีดเสนใตคําที่ไมใชคําไทยแท

เศรษฐีที่มีเงิน ๑๐๐ ลานบาท เมื่อขาดทุน ๕๐ ลานบาท อาจฆาตัวตาย ในขณะที่ขอทานคนหน่ึงผูซึ่งมีกินไมครบทุกมื้อตะเกียกตะกายไปขอรับบริการที่โรงพยาบาลเพื่อขอมีชีวิตอยู ยังมีความสูญเสียชนิดอ่ืนๆอีกมากมายหลายอยางที่มนุษยประสบ เชน เสียหนาหรือกลัวเสียหนาซึ่งเปนเร่ืองที่ใหญมาก และเขามากําหนดพฤติกรรมหรือการประพฤติปฏิบัติตางๆ เชน เพราะกลัวเสียหนาจึงทําอยางน้ัน หรือเพราะกลัวเสียหายจึงไมทําอยางโนนอยางน้ี ความสูญเสียตางๆจึงเปนตนเหตุของทุกขโทมนัสที่สําคัญของมนุษย

( จาก วิธีแกเซ็งสรางสุข ของ ศ. น.พ.ประเวศ วะสี หนา ๙๐ )

เอา......เพื่อนๆทั้งหลาย แสดงฝมืออีกหนอยนะคะ วาจะตอบไดถูกหรือเปลา

คําเฉลย กรอบที่ ๓คําท่ีไมใชคําไทยแทมี ๑๘ คํา คือ

๑. เศรษฐี ๑๐. พฤติกรรม๒. บาท ๑๑. ประพฤติ๓. บาท ๑๒.ปฏิบัติ๔. อาจ ๑๓. สูญ๕. บริการ ๑๔. เหตุ๖. โรงพยาบาล ๑๕. ทุกข๗.ชีวิต ๑๖. โทมนัส๘.สูญ ๑๗. สําคัญ๙.มนุษย ๑๘.มนุษย

เพื่อนๆตอบถูกหมดไหมคะถาถูกหมดก็เกงมากๆเลย ผดินิดผิดหนอยก็ไมเปนไรคะ ฝกบอยๆเด๋ียวก็เกง............

กรอบที่ ๔

โอโฮ..มันเยอะนะแจว ชวยทบทวนอีกรอบเถอะ เดนกับเพื่อนๆจะไดจําแมนๆอยางไรละ ถาทําคะแนนสอบภาษาไทยไดดี พวกเราจะไมลืมแจวเลย.....จริงๆนะ

ก็ได.... แตถาทบทวนแลว พวกเธอทุกคนจะตองทําแบบฝกหัดดวยนะจะ ก็เห็นวาอยากจะไดเกรด ๔ภาษาไทยไมใชหรือจะ

สรุป หลักสังเกตลักษณะของคําไทยแท มี ๖ ขอ คือ๑. คําไทยแทมักเปนคําพยางคเดียวโดดๆ๒. คําไทยแทไมมีตัวการันต๓. คําไทยแทจะมีตัวสะกดที่ตรงตามมาตรา๔. คําไทยแทจะไมใชตัว ฆ ณ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ธ ศ ษ ฬ๕. คําไทยแทจะใชวรรณยุกตเพื่อกําหนดความหมายของคํา๖. คําไทยแทจะใชสระไอ ๒ รูป คือ “ ไอ” และ “ ใอ” เทาน้ัน

เพื่อนๆทุกคนตองจําใหได แลวอยาลืมทําแบบฝกหัดดวยนะคะ...

ถาทําถูกทั้งหมด ก็เกงมากเลยแหละ แตอยาขี้โกงแอบดูเฉลยนะเสียศักด์ิศรีรูมั้ย.............

ทบทวน ความทรงจํากนัหนอยคําถาม คําไทยแทมีลักษณะอยางไรบาง จงตอบมาเปนขอๆ............................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................

เฉลย กรอบที่ ๔๑. คําไทยแทมักเปนคําพยางคเดียวโดดๆ๒. คําไทยแทไมมีตัวการันต๓. คําไทยแทจะมีตัวสะกดที่ตรงตามมาตรา๔. คําไทยแทจะไมใชตัว ฆ ณ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ธ ศ ษ ฬ๕. คําไทยแทจะใชวรรณยุกตเพื่อกําหนดความหมายของคํา๖. คําไทยแทจะใชสระไอ ๒ รูป คือ “ ไอ” และ “ ใอ” เทาน้ัน

กรอบที่ ๕

จงเลือกขอที่ถูกตองเพียงขอเดียว๑. ขอใดไมใชลักษณะของภาษาไทย

ก. ใชตัวสะกดตรงตามมาตรา ข. มีการเปลี่ยนรูปคํากอนนําไปใช๒. “ นก” เปนคําไทยเพราะอะไร

ก. เปนคําพยางคเดียว ข. ทําหนาที่ไดหลายอยาง๓. ขอใดเปนคําไทยแททั้งหมด

ก. ใหสังเกตเวลาทานแยมโอษฐ ข. เด็กแตงโมเลนนํ้ากับเด็กวัดใหญ๔. ขอใดเกิดจากการกรอนเสียง

ก. สะดือ , สะเอว ข. มะลิ , มะยม๕. ขอใดเกิดจากการเติมพยางคหนาของคํามูล

ก. ประเคน , ประกวด ข. ประหน่ึง , ประทวง๖. ขอใดเปนลักษณะของคําไทยแท

ก. ไมมีตัวการันต ข. แปลจากคําหนาไปคําหลัง๗. ขอใดไมใชลักษณะของคําไทยแท

ก. ไมใช ฆ ศ ธ ณ และ ญ เลย ข. เขียนสะกดตรงตามมาตรา๘. ขอใดเปนคําไทยแททุกคํา

ก. อัยกา แมว พอ ไฟ นํ้า ข. ศึก ศอก ใหญ ตา หู๙. ขอใดเปนคําไทยแท ๒ พยางคทุกคํา

ก. โรงเรียน ลูกเสือ นกแกว ข. กําลัง นักเรียน นักปราชญ๑๐. ลักษณะที่สําคัญของคําไทยคืออะไร

ก. เสียงวรรณยุกตตางกันความหมายก็ตางกันดวยข. คําคําเดียวมีความหมายไดหลายอยาง

หนาน้ีมีเฉลย

แจวหวังวาเพื่อนๆคงเขาใจคําไทยแทดีขึ้นนะคะ เแลวพบกันใหมนะเดน.....บาย.......บาย

เฉลย กรอบที่ ๕ขอ ๑. ตอบ ก.ขอ ๒. ตอบ ก.ขอ ๓. ตอบ ข.ขอ ๔. ตอบ ก.ขอ ๕. ตอบ ข.ขอ ๖. ตอบ ก.ขอ ๗. ตอบ ข.ขอ ๘. ตอบ ข.ขอ ๙. ตอบ ก.ขอ ๑๐. ตอบ ก.