การศึกษาความผิดพลาดของการใช้สถิติสำหรับ...

64 วสญญสาร ปท 40 ฉบบท 1 มกราคม – มนาคม 2557

วจยการศกษา โรคตดเชอและวทยาการระบาด

นบตงแตกลางครสตศตวรรษท18 เปนตนมา

บคลากรทางการแพทยสาขาวสญญวทยาไดมการ

พฒนาวธการระงบความรสกแบบทนสมย (Modern

anesthesia)ขน1ศาสตรดานวสญญไดรบการพฒนา

มาอยางตอเนองจนกระทงป ค.ศ. 1922 ไดมการจด

ตงสมาคมชอวา InternationalAnesthesiaResearch

Society (IARS)ขนทประเทศสหรฐอเมรกาซงเปน

องคกรไมแสวงผลกำไรแหงแรกทจดตงขนเพอสงเสรม

การศกษาและวจยเกยวกบศาสตรทางดานวสญญ

สมาคมแหงนไดผลตวารสารวชาการดานวสญญวทยา

ฉบบแรกชอวาAnesthesia&Analgesia2ประกอบกบ

ในราวป ค.ศ. 1930วารสารวชาการทางแพทยเรมม

การนำความนาจะเปนทางสถต (Statisticalprobability)

เขามาใชในการพจารณานำเสนอรายงาน3 ดงนนจง

วราภรณ ไวคกล พ.บ.*,

โรจนรนทร โกมลหรญ ค.ม.

ภทราภรณ สอนคำม วท.ม.

การศกษาความผดพลาดของการใชสถตสำหรบ

การวจยทางวสญญวทยา

Abstract: Statistics in Anesthesia Research: a review of most common pitfalls

Waraporn Waikakul M.D. Rojnarin Komonhirun M.Ed. Patthrapon Sonkhammee M.Sc.

*Department ofAnesthesiology, Faculty ofMedicineRamathibodiHospital,Mahidol

University,Bangkok10400,Thailand

เปนเวลา80ปเศษแลวทขอมลทางสถตถกนำมาใช

ในการศกษาวจยเพอพฒนาความรทางดานวสญญ

อยางเปนรปธรรม

การใชสถตในการวจยทวไปนนถกมองวาเปน

เรองสำคญมากขนตงแตการแพทยเชงประจกษ

(Evidence - basedmedicine; EBM) เรมมความ

สำคญเดนชดในปค.ศ. 1996. Sacket et al.4 ไดให

ความหมายของการแพทยเชงประจกษไววาเปน

กระบวนการการใชหลกฐานทดทสดเทาทมอยใน

ปจจบนจากการทำวจยทางคลนก เพอการดแลรกษา

ผปวย (The conscientious and judicious use of

currentbestevidencefromclinicalcareresearchin

themanagementofindividualpatients)การใชเพยง

ความรในตำราจงไมอาจคาดเดาผลการรกษาทแนนอน

ทสดไดอกตอไป กระบวนการวจยและสถตไดรบ

ความนยมมากขนในการใชเปน “หลกฐาน” เพอ

_14-0361(064-078)9.indd 64 4/29/14 8:57:25 AM

Volume 40 Number 1 January – March 2014 Thai Journal of Anesthesiology 65

ประกอบการวนจฉยโรคและการรกษาผปวยดงนน

ความถกตองของสถตทใชในการวจยจงเปนเรองท

สำคญยงทจะนำไปสผลสรปของการวจยทถกตองได

การทผวจยจะสงตนฉบบงานวจยแตละเรอง

ไปทวารสารสวนใหญนนจะตองไดรบการตรวจสอบ

ดวยระบบPeer - review โดยกองบรรณาธการของ

วารสารเพอปองกนความผดพลาดของเนอหาอยแลว

แตถงกระนนกอาจมความผดพลาดหลงเหลออย

ซงสวนหนงอาจเปนความผดพลาดทเกดจากการใช

สถตทไมถกตองดวยYimKHet al.5 ไดใหขอมลวา

บคลากรทางการแพทยดานวสญญอาจยงมความร

ทางสถตไมเพยงพอทจะวเคราะหขอมลไดดวยวธท

ถกตอง และไดทำการวจยเพอสำรวจความผดพลาด

ทเกดจากการใชสถตเพอการวจยสำหรบผลงานวจย

ทตพมพในวารสารKorean Journal of Pain (KJP)

ซงเปนการใหขอมลปอนกลบวารสารเพอทจะนำไป

พฒนารปแบบการวเคราะหขอมลทางสถตใหถกตอง

ตอไปเขาไดรวบรวมผลงานวจยตพมพซงไมรวมcase

reports และบทความจากบรรณาธการ จากวารสาร

Korean Journal of Pain (KJP) ฉบบตงแตป ค.ศ.

2004 -2008และบนทกขอมลเกยวกบสถตทใชและ

ความผดพลาดทเกดขนเอาไว และไดแบงรปแบบ

ของความผดพลาดทเกดจากการใชสถตไวไดอยาง

นาสนใจโดยแบงเปน2ประเภทคอความผดพลาด

ทเกดจากการละเลย(Errorsofomission)และความ

ผดพลาดทเกดจากการใชงาน(Errorsofcommission)

ความผดพลาดทเกดจากการละเลย เชนการไมอธบาย

ถงขอมลเบองตนหรอคาสถตทใชสวนความผดพลาด

ทเกดจากการใชงาน เชน การใชสถตแบบองพารา-

มเตอรในขอมลทตองใชสถตแบบไมองพารามเตอร

หรอการใช Independent t - test มาวเคราะหความ

แตกตางของขอมลสองกลมทงทเปนขอมลทมการ

วดกอน-หลงในคนกลมเดยวกนเปนตนในบทความ

นผเขยนขอแบงประเภทของความผดพลาดของการ

ใชสถตในงานวจยทเคยพบในรปแบบเดยวกนดงน

ความผดพลาดทเกดจากการละเลย (Errors

of omission)

การวเคราะหขอมลในแตละครงนนนอกจาก

เราจำเปนตองเชอมนในผลการวเคราะหแลว ยง

จำเปนทจะตองทำใหผอานมนใจไดดวยวาสถตทเรา

นำมาใชวเคราะหขอมลนนถกตองและเหมาะสม

การเขยนสรปขอมลไปเลยโดยไมใชคาสถตทจำเปน

มายนยนทงๆทควรจะใชนนถงแมจะทำใหรวดเรว

แตกเปนสงทผดและดเหมอนจะเปนการเจตนามสา

ดงมคำกลาวสนบสนนของMostellerทวา“ในขณะ

ทมนงายทจะโกหกดวยคาสถตแตมนงายยงกวาทจะ

โกหกโดยไมใชมน” (While it is easy to lie with

statistics, it is even easier to liewithout them)6

ผเขยนไดรวบรวมความผดพลาดทเกดจากการละเลย

ในการใชสถตสำหรบงานวจยทางวสญญวทยาทเคย

พบไว5ขอพรอมทงรายละเอยดและตวอยางดงน

1. รายงานผลเฉพาะคาเฉลยรวมตอกลม ใน

ขอมลแบบจบค(Paireddata)

ขอมลชดใด ๆ ทมาจากผปวยคนเดยวกน

เรยกวาขอมลจบค หรอขอมลทไมเปนอสระจากกน

ในแตละกลมของผปวยทบนทกขอมลเดมแตวดซำ

หลายครงนนกอาจมคาสถตทเปลยนแปลงแตกตาง

กนไประหวางชวงเวลาไดหรอแมแตคาสถตภายใน

กลมของผปวยใดๆ เองนนกอาจแปรผนไประหวาง

ชวงเวลาไดเชนกนอยางไรกตามความแปรผนเหลาน

ถกซอนไวดวยการรายงานเฉพาะคาเฉลยของกลม

(groupmean)ผอานรายงานจงไมอาจพบความขดแยง

ใด ๆ ระหวางเวลาทไมไดรายงานตวเลขไว เมอ

พจารณาตวอยางในแผนภาพท 1 จะพบวาขอมลน

สามารถรายงานไดทง ‘มการลดลงของคาเฉลย

(mean)ของความดนเลอดซสโตลกจากTime 1 ไป

_14-0361(064-078)9.indd 65 4/29/14 8:57:25 AM


Time 2’ หรอ ‘มการเพมขนของคาความดนเลอด

ซสโตลกทวด ในผปวยจำนวนสองในสามคน ใน

ขณะทมการลดลงของคาดงกลาวในผปวยเพยง

หนงคน’ จะเหนวาการรายงานผลทงสองรปแบบน

ถกตองในทางปฏบต แตสามารถนำไปสการสรปผล

ทแตกตางกนดงนนในการรายงานผลการศกษาจาก

ขอมลแบบจบคผวจยจงควรรายงานคาสถตของชวง

เวลานนๆอกทงควรใชสถตทดสอบทถกตองสำหรบ

ขอมลแบบจบคในการวเคราะหความแตกตางดวย

Patient1 Patient2 Patient3

Time1 132 136 149

Time2 144 148 113

Differences 12 12 -36

Averageofdifferences -4

แผนภาพท 1 การนำเสนอขอมลแบบจบค

(Paireddata)ของความดนเลอดซสโตลกทมการวด

ซำสองครงในผปวยจำนวน3ราย

2. รายงานเฉพาะคา p (p - value) ในผลการ

วจย

คาpหรอคาความนาจะเปน(probability)มก

จะถกตความผดอยเสมอและถงแมบางครงตความ

ถกแลวกยงมขอบเขตการตความทตองนำมาพจารณา

ในการรายงานผลการวเคราะหทางสถตทดนนควร

มการรายงานวธการวดหรอการประมาณคา มการ

รายงานคาทางสถตเชนคาเฉลย รวมถงรายงานความ

แมนยำ(precision)ของคานนๆดวยขอใหพจารณา

ตวอยางการรายงานขอมลทางสถตเหลาน

ก. ‘ความปวดของผปวยลดลงหลงจากใหยา

celecoxibอยางมนยสำคญทางสถต’ประโยคนขาด

การกลาวถงปรมาณการลดลงของคะแนนความปวด

วธการวดความปวด และคาแสดงระดบนยสำคญ

ทางสถต ในกรณนผอานอาจสรปความหมายเองวา

งานวจยนสนบสนนใหใชcelecoxib

ข. ‘คะแนนความปวดวดโดยVisual analog

scale:VAS for painของผปวยลดลงหลงจากใหยา

celecoxib อยางมนยสำคญทางสถต (p < 0.05)’

ประโยคนไมไดกลาวถงปรมาณการลดลงของคะแนน

ความปวด และคา p ทได อาจมคาถง 0.049 ซง

ใกลเคยง 0.05อยางมากกเปนได ขอสรปนจงยงไม

อาจใหความหมายใดๆมากพอในการนำไปใชได

ค. ‘คะแนนความปวดวดโดยVisual analog


celecoxib โดยเฉลย 4.1 อยางมนยสำคญทางสถต

(p=0.023)’รปแบบนนยมเขยนกนโดยทวไปซงให

รายละเอยดของขอมลทวดครบทงสองกลมแตอยางไร

กตามยงขาดการกลาวถงความแมนยำ (precision)

อนจะเปนการบงบอกถงคณคาของขอมลทจะนำไปใช

ง. ‘คะแนนความปวดวดโดยVisual analog


celecoxib โดยเฉลย 4.1 อยางมนยสำคญทางสถต

(95%CI0.03-8.2;p=0.023)’คา95%CIหรอคา

ชวงความเชอมน 95%ทแสดงนบงบอกวาหากใช

celecoxib ในผปวย 100คนทมลกษณะเหมอนใน

รายงานแลวผปวยจำนวน95คนจาก100คนจะม

คะแนนความปวดลดลงเปนไปไดตงแต 0.03 ไป

_14-0361(064-078)9.indd 66 4/29/14 8:57:25 AM


จนถง 8.2คะแนนซงแนนอนวาคะแนนความปวด

เมอลดลงเพยง 0.03 นนไมมนยสำคญทางคลนก

ดงนนหากการศกษาภายภาคหนา จะอางองตวเลข

ผลการศกษานแลว ผลการศกษานจะมความสำคญ

นอยกวาการศกษาทไดคะแนนความปวดชวง 95%

CI ทงหมดอยในปรมาณทมนยสำคญทางคลนก

อยางแนนอน

3. ไมมหรอไมกลาวถงวธการคำนวณขนาด

ของตวอยางทใชในการวจย

เนองดวยประชากรเปาหมายนนมจำนวนมาก

การเกบขอมลจากประชากรทงหมดจงใชเวลานาน

และสนเปลองทรพยากรดงนนนกวจยจงควรใชการ

กำหนดขนาดของกลมตวอยางทเหมาะสมซงจำนวน

นควรเพยงพอทจะเปนตวแทนของประชากร, เพยงพอ

กบงบประมาณทไดรบ,คมคากบความเสยงของผปวย

และมากพอในทางสถตเพอใหผลการวจยถกตอง

ตามเปาหมายของความมนยสำคญทางสถต (statistical

significant)หากวาขนาดตวอยางทไมเพยงพอจะนำ

มาอางองทางสถต (underpowered) แลวนนผลการ

วจยจะขาดหลกฐานและไมสามารถสรปผลแนชดจาก

สถตทใชไดดงคำกลาววา‘Theabsenceofevidence’

is not the ‘evidenceof absence’ขณะเดยวกนหาก

ขนาดตวอยางมมากเกนไปกจะขดตอหลกจรยธรรม

การวจยในมนษยทวาประโยชนทไดจากงานวจยนน

ไมคมคากบความเสยงทผปวยจะไดรบหรอทรพยากร

ทจะตองเสยไปดวย โดยปกตแลวผวจยคำนวณขนาด

ของตวอยางทเพยงพอโดยพจารณาจากคำถามวจย

(research question) และรปแบบการวจย (study

design) โดยใชสตรคำนวณซงคนหาไดไมยากจาก

แหลงอางองทเกยวของ อยางไรกตามความคมคา

ของจำนวนตวอยางทไดเทยบกบทรพยากรอนๆนน

ยงเปนเรองทโตแยงตกลงกนไดเปนรายๆไปผเขยน

ขอยกตวอยางการพจารณากลมตวอยางสำหรบการ

วจยดงน ‘ในการวจยเพอเปรยบเทยบประสทธภาพ

ของการระงบปวดซงวดจากปรมาณความตองการ

มอรฟน(Morphinerequirement)ใน24ชวโมงหลง

ผาตดของผปวยสองกลม กลมแรกไดรบKetamine

และกลมทสองไดรบ Thiopentone นน จากการ

ศกษากอนหนาในกลมอนพบวาปรมาณความตองการ

มอรฟนรวม(Morphineconsumption)ใน24ชวโมง

หลงผาตดของสองกลมนแตกตางกนรอยละ 40 เมอ

ใชคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของปรมาณความตองการ

มอรฟนรวมจากฐานขอมลของหนวยระงบปวดณ

โรงพยาบาลนน ๆ คอ 25 mg แลว กลมตวอยาง

กลมละ 21 คน เพยงพอทจะนำมาวเคราะหความ

แตกตางเมอกำหนดใหpoweroftestเปนรอยละ80

และtypeIerrorrateเปน0.05’

4. ไมมการสม(randomization)

การทดลองทางคลนกสวนใหญนนจดประสงค

หลกคอการเปรยบเทยบผลของการรกษา หากวา

กลมทดลองมลกษณะอนใดทแตกตางกนนอกเหนอ

จากความแตกตางทมาจากวธการรกษาแลว การ

เปรยบเทยบใด ๆ ระหวางกลมอาจจะเกดความ

เอนเอยง (bias) ขนได เมอปจจยใดๆ ของผปวยม

ความสมพนธทางสถตกบคาทตองการศกษา ดงนน

การทำใหกลมทดลองมลกษณะทงททราบและไมทราบ

ทคลายคลงกนจงมความสำคญ เนองจากปจจยท

ทราบไดนนผวจยอาจสามารถปรบคาไดจากวธการ

ทางสถต แตปจจยทไมทราบนนทำไมได จงเปนทมา

ของวธการสมตวอยาง (randomization) เพอทำให

เกดความสมดล(balance)ของลกษณะตางๆภายใน

ผปวยระหวางกลมทดลองได

การวจยคลนกทางดานวสญญบางเรองใช

กลมตวอยางในการเปรยบเทยบจำนวนนอยแตใน

_14-0361(064-078)9.indd 67 4/29/14 8:57:25 AM


กลมอาจม prognostic factors หรอตวแปรรวม

(covariates) อยเปนจำนวนมากการสมตวอยางเขา

กลมจงควรปรบใหเหมาะสมเพอทจะทำใหตวอยาง

แตละกลมมลกษณะใกลเคยงกนมากทสดในการหา

ผลของการรกษาทได การสมแบบหนงทนยมใชคอ

การสมแบบแบงชน (Stratified random sampling)

ซงเปนวธทมประโยชนมากทจะลดอทธพลของ

ตวแปรกวน (confounding factor) โดยการทำให

ตวแปรกวนททราบนนกลายเปนเกณฑของการแบง

กลม ตวแปรสำคญทมกนำมาสมแบบแบงชนกคอ

เพศ อายผปวย ความเสยงตาง ๆ การสบบหร การ

ตดเครองดมแอลกอฮอล (แลวแตกรณ) หรอหาก

เปนการศกษาแบบสหสถาบน (multicenter trial)

กแบงดวยสถาบนนนเอง ดงจะเหนจากตวอยางใน

แผนภาพท 2 ทแสดงถงการแบงการมอยและไมม

ตวแปรกวน(การสบบหรและไมสบ)ของผปวยออก

เปนบลอก (block) และแตละบลอกกจะถกสมเขา

กลม (allocation) แยกกน ดงนนจำนวนตวอยางท

เทากนของแตละกลมกจะไดรบอทธพลของตวแปร

กวนทเทาๆกนดวย

แผนภาพท 2 ในการศกษาผลของการทำ

Epidural anesthesia เทยบกบGeneral anesthesia

ทมตอการเกดภาวะแทรกซอนของผปวยทมารบการ

ผาตด Abdominal aortic surgery นน เมอพบวา

สถานะการสบบหรในปจจบนเปนตวแปรกวนผวจย

จงกระจายใหกลม Epidural anesthesia และกลม

General anesthesia ไดรบจำนวนผปวยทสบบหร

และไมสบจำนวนเทาๆกนรวมเปนกลมละ28คน

ตามสดสวน

Patients undergoing abdominal aortic surgery;

Eligibility (n = 56)

Epidural plus

light general

anesthesia (n =8)

General

anesthesia

(n = 8)

Epidural plus

light general

anesthesia (n = 20)

General

anesthesia

(n = 20)

Smoking (n = 16) Non-smoking (n = 40)

5. ไมทดสอบความเปนปกตของโคงการ

แจกแจงขอมลแบบตอเนอง(continuousdata)

ในการทดสอบทางสถตกบขอมลแบบตอเนอง

นน การเลอกใชสถตทดสอบเปนสงทสำคญมาก

การทดสอบทางสถตในขอมลแบบตอเนองนนม

สถตทใชอยหลากหลาย ขนอยกบจำนวนตวแปร

จำนวนตวอยางและลกษณะการแจกแจงแบบเปน

โคงปกตของขอมล ดวยเหตนลกษณะการแจกแจง

แบบเปนโคงปกตของขอมลจงเปนสงจำเปนอยางหนง

ทจะตองนำมาพจารณา

การทดสอบความเปนโคงปกตทำไดหลายวธ

การทดสอบGoodnessoffitกเปนอกวธหนงทนยม

_14-0361(064-078)9.indd 68 4/29/14 8:57:26 AM


ใชทดสอบสถตทดสอบทนยมใชกคอKolmogorov-

Smirnov test แตสำหรบขอมลทมจำนวนไมเกน 50

จะใชShapiro-Wilktestแทนซงหากผลออกมาได

คาpมากกวาหรอเทากบ0.05แลวผวจยจะใชสถต

ทดสอบแบบองพารามเตอรแตหากไดคาpนอยกวา

0.05 แลว ผวจยควรใชการแปลงขอมล (data

transformation) หรอใชสถตทดสอบแบบไมอง

พารามเตอรแทน

โดยปกตแลวการทดสอบขอมลเชงตวเลข

(Numerical data) จะใชสถตแบบองพารามเตอร

สวนขอมลอนดบ (ordinal data) จงจะใชสถตแบบ

ไมองพารามเตอร แตรปแบบการนำเสนอขอมลนน

มประเดนตองพจารณาคอ ขอมลบางประเภทนนม

ลกษณะการแจกแจงทตอเนองในทางทฤษฎ(theoretical

continuous) เชน คะแนนความปวดคะแนนความ

พงพอใจ เปนตน ขอมลเหลานถงแมจะเปนขอมล

อนดบแตการนำเสนอกควรนำเสนอในลกษณะของ

ขอมลตอเนองดวย โดยเฉพาะอยางยงเมอขอมลม

ขนาดใหญ7

ความผดพลาดทเกดจากการใชงาน (Errors

of commission)

ผลการวจยทตพมพออกมานนจะมบคลากร

ทางการแพทยซงอานและนำขอมลไปใชในการ

ตดสนใจรกษาผปวยหรอนำไปอางองเพอศกษาตอยอด

ดงนนหากผวจยคำนวณขอมลทางสถตดวยวธท

ไมถกตองแลว กอาจจะทำใหผลการวจยไมตรงกบ

สงทเกดขนจรงๆไดผเขยนไดรวบรวมความผดพลาด

ทเกดจากการใชสถตสำหรบงานวจยทางวสญญวทยา

ทเคยพบไว7ขอดงน

1. แบงกลมขอมลตอเนอง(continuousdata)

เปนขอมลอนดบ (ordinal data) โดยมไดอธบายถง

เหตผลหรอวธการแบงกลม

ผวจยบางทานอาจทำใหการวเคราะหขอมล

แบบตอเนองมความงายขนโดยการแบงกลมขอมล

ตอเนองนนใหเปนขอมลอนดบ เชน ดชนมวลกาย

ซงมหนวยวดเปนกก./ม.2กอาจแบงกลมขอมลเปน

กลมผอมมากผอมปกตอวนหรออวนมากเปนตน

การลดระดบของการวดแบบนจะลดความแมนยำของ

คาทวดแนนอน เนองจากเปนการลดความแปรปรวน

(variability)ของขอมลผวจยควรใหเหตผลวาเหตใด

จงลดระดบของการวด มการใชขอบเขตใดในการ

แบงกลม และผวจยมการปองกนความเอนเอยงใน

การแบงกลมทอาจเกดขนอยางไร

ในแผนภาพท 3 แสดงถงความเอนเอยงใน

การแบงกลมชวงอาย (Age range) เพอทจะสรปผล

การวจยในเชงความสมพนธระหวางอายกบปรมาณ

ความตองการมอรฟน (Morphine requirement) ใน

24ชม.หลงผาตดอนงการแบงกลมชวงอายแบบแผน

ภาพท 3.1นนกำหนดใหชวงแตละชวงมความกวาง

(range) เทาๆกน จากTrend line แสดงใหเหนวา

ปรมาณขอมลดเหมอนจะมการกระจายอยเทาๆกน

สวนในแผนภาพท 3.2นนกำหนดใหชวงอายท 2ม

ความกวางมากกวาชวงอนสงผลใหขอมลสวนใหญ

มารวมตวกนตกอยในชวงท2ซงดเหมอนวาจงใจจะ

ทำเพอประโยชนในทางใดทางหนง ดงนนในทางท

ถกตองแลวควรแบงชวงเทาๆกนหรอแบงชวงตาม

ขอบเขตทางทฤษฎทมหลกฐานอางอง

_14-0361(064-078)9.indd 69 4/29/14 8:57:26 AM


2. เลอกใชการนำเสนอแผนภาพหรอกราฟท

สอความหมายไมตรงกบขอมลทจะนำเสนอ

มนษยเราจดจำภาพทมองเหนไดมากกวาตว

อกษรหรอตวเลข เพราะเหตนผวจยจงควรใหความ

สำคญกบการเลอกนำเสนอแผนภาพหรอกราฟ

(figure, graph) ใหตรงกบขอมล ตวอยางเชน ใน

แผนภาพท4.1ซงแสดงคาcreatinineในเลอดผปวย

วกฤต กราฟทปรากฏในภาพนอาจชนำไปไดวาใน

วนท 1 (Day 1) ผปวยมคา creatinine ในเลอด

นอยกวาวนท5(Day5)อยครงตอครงอยางไรกตาม

นนคอการสรปทผดพลาดเนองจากแทงของกราฟ

ไมไดมคาเรมตนท 0สวนในแผนภาพท 4.2ซงมคา

เรมตนท 0 นนมองคลายวาในวนท 1 ผปวยมคา

creatinineสองในสามเทาของวนท 5 เลยทเดยวซง

หมายถงวาคาทไดไมไดเพมขนครงตอครง ทางทด

นนหากไมตองการใหแทงกราฟสงเกนไปกควรให

แทงกราฟมการแยกสวนกนดงในแผนภาพท 4.3

เพอแสดงใหเหนอยางชดเจนวาแกนของกราฟมการ

ยนระยะและเรมตนทคา0

แผนภาพท 3 ความเอนเอยงในการแบงกลมชวงอาย(Agerange)

(3.1)กำหนดใหชวงแตละชวงมความกวาง(range)เทาๆกน (3.2)กำหนดใหชวงแตละชวงมความกวาง(range)ไมเทากน

แผนภาพท 4 ตวอยางการนำเสนอแผนภาพหรอกราฟจากแกนหลายรปแบบอาจสงผลใหการสอความหมาย

คลาดเคลอน

(4.1)แกนของกราฟไมไดเรมตนทคา0 (4.2)แกนของกราฟเรมตนทคา0 (4.3)แกนของกราฟเรมตนทคา0แตมการแยกสวนเพอยนระยะมให

แทงกราฟสงเกนไป

_14-0361(064-078)9.indd 70 4/29/14 8:57:27 AM


(5.1)กราฟเสนตรงทรงแคบ (5.2)กราฟเสนตรงทรงกวาง

นอกจากนยงมปญหาเรองการทแกนกราฟม

ความกวางและแคบตางกนกราฟทถกบบในแกนใด

แกนหนงจนเกนไปเนองจากพนทแคบหรอสาเหต

อนๆนนอาจทำใหเสนกราฟมความชน (slope)ท

แตกตางไปได สงผลตอภาพความสมพนธระหวาง

กราฟสองเสนทคะเนดดวยสายตา ถงแมวาจะเปน

ขอมลชด เดยวกนหรอใกลเคยงกน ยกตวอยางเชน

กราฟแสดงอตราการเตนของหวใจ(Heartrate)ของ

ผปวยทวดตามคาบเวลา10,20,30และ40นาทหลง

เรมผาตด ของผปวยสองกลมทดลอง ดงแผนภาพ

ท5

แผนภาพท 5 ตวอยางการนำเสนอกราฟเสนตรงทไดจากขอมลชดเดยวกน แตพนทกราฟมความกวางแคบ

ตางกนซงอาจสอความหมายไดตางกน

ไมมความชดเจนระหวางประสทธผล(effec-

tiveness)กบประสทธภาพ(efficacy)ในงานวจย

การศกษาเชงอรรถาธบาย (Explanatorystudy)

นนสวนใหญจะมงหาประสทธภาพ (efficacy) ของ

กระบวนการหรอวธการเพอใหไดขอมลจำเพาะของ

สงหรอโรคตางๆการศกษาขอมลประเภทนทำไดดทสด

เมอสภาพแวดลอมหรอสถานทศกษาถกคดเลอก

หรอจำกดอยในรปแบบทแนนอน ขอมลทไดจะม

ความแมนยำทจะตอบคำถามวจยทเฉพาะ แตอาจ

นำไปประยกตใชในชวตจรงไมไดเพราะในความเปน

จรงสภาพแวดลอมไมไดถกจำกดไวแบบนน สวน

การศกษาเชงสมฤทธผลนยม (Pragmatic study)

สวนใหญเปนไปเพอการตดสนใจจากผลลพธหรอ

ประสทธผล(effectiveness)ทเกดขนการศกษานจะ

จดขนในสภาพการณและเงอนไขปกต ซงอาจถก

รบกวนดวยปจจยหลากหลายและอาจลดทอนความ

แมนยำของการศกษาลงแตจะไดกลมศกษาทมลกษณะ

หลากหลายและสามารถนำคาทไดไปประยกตใชจรง

ไดอยางดมงานวจยจำนวนมากททำการศกษาทงสอง

รปแบบแตกระนนควรคำนงถงขอมลของการวจยท

ไดมาดวยวาควรนำไปบรรยายและสรปความอยางไร

ตวอยางลกษณะของการศกษาทงสองประเภทแสดง

ในตารางท1

_14-0361(064-078)9.indd 71 4/29/14 8:57:27 AM


Table 1 ตวอยางความแตกตางของลกษณะของการศกษาทงสองประเภททงเชงอรรถาธบายและสมฤทธผล

นยม

เชงอรรถาธบาย (Explanatory study) เชงสมฤทธผลนยม (Pragmatic study)

Eligibility Men andwomen aged≥ 18 yearswith adiagnosis of chronic low-back pain (≥10weeks duration), required regular use ofanalgesics (≥4 days/week), experiencedmoderate to severe pain at baseline visit

(NRS-painscoreof≥4)

Men andwomen aged≥ 18 yearswith a

diagnosisofchroniclow-backpain

Design Blindedand/orPlacebocontrolled Blindedand/orPlacebocontrolled

Treatment Anon-steroidalanti-inflamatorydrugvs

Tramadol,controlledbyresearcher

Anon-steroidalanti-inflamatorydrugvsTramadol(andotheranalgesics),controlled

bypatients

Outcomes ChangeinNRSscoreafter2hours Lower incidence of treatment emergent

AEsafter3monthsfollowup

Relevancetopractice Indirect: Tramadol has better analgesicpotency than the non - steroidal anti -

inflamatorydrug

Direct: Tramadol is a more effectivemedication for chronic low - back painthan the non -steroidal anti - inflamatory

drugbutequallysafe

ทงนผวจยอาจเหนวาการทจะพจารณาวางาน

วจยของตนเองนนควรออกแบบในเชงอรรถาธบาย

หรอสมฤทธผลนยมนนเปนเรองยาก ในปจจบนม

ผคนควาและจดทำเกณฑจำแนกงานวจยในกรณน

อยจำนวนหนงตวอยางเชนPragmatic–explanatory

continuum indicator summary (PRECIS)8ซงเปน

เครองมอทชวยใหผวจยประเมนวางานวจยของตนเอง

นนควรออกแบบไปในแนวทางใด โดยพจารณาจาก

จดมงหมายของงานวจย(studypurpose)

3. ใชคาสถตพรรณนาไมถกตอง

คาสถตพรรณนา (descriptive statistics)ทใช

เปนประจำในขอมลแบบตอเนอง (continuous data)

กคอคาเฉลย (mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

(standard deviation; SD)อนทจรงแลวคาเหลานใช

อธบายไดแคขอมลทมการแจกแจงแบบเปนโคงปกต

(normal distribution) เทานน ในโคงการแจกแจง

แบบปกตขอมลรอยละ68จะตกอยในชวง+ 1SD

ขอมลรอยละ95จะตกอยในชวง+2SDและขอมล

รอยละ99จะตกอยในชวง+3SDแตในการแจกแจง

ทไมเปนโคงปกตจะไมเปนเชนนนซงหมายความวา

คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานจะไมมความ

สมพนธกบรปแบบของการแจกแจงขอมลในขณะท

การใชคาสถตเปนคามธยฐาน(median)หรอคากลาง

ของขอมลซงกคอเปอรเซนไทลท50คาพสย(range)

_14-0361(064-078)9.indd 72 4/29/14 8:57:27 AM


หรอผลตางระหวางคาสงสดและคาตำสดของขอมล

และคาพสยควอไทล (interquartile range)หรอผล

ตางระหวางเปอรเซนไทลท 75 และ 50 จะมความ

เหมาะสมมากกวา

ถงแมวาคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

จะสามารถคำนวณไดจากขอมลอยางนอยทสดเพยง

สองคาแตคาเหลานกไมอาจนำมาใชกบขอมลจำนวน

นอยขนาดนนไดดนก ในเมอขอมลทางชวภาพ

สวนใหญไมไดมการแจกแจงแบบโคงปกต9 ดงนน

การทดสอบการแจกแจงของขอมลกอนจงมความ

สำคญมากทงนเพอทจะไดเลอกใชสถตทเหมาะสม

มาอธบายขอมลดงกลาว

4. มความสบสนระหวาง“นยสำคญทางสถต”

(statistical significance) กบ “ความสำคญทาง

คลนก”(clinicalimportance)

ในทางสถตนนการเปรยบเทยบระหวางกลม

ทมจำนวนตวอยางมากแมวาจะมความแตกตางของ

คาทวดเพยงนอยนดซงไมมความหมายใด ๆ แต

กอาจมนยสำคญทางสถตได ในทางกลบกนการ

เปรยบเทยบระหวางกลมทมจำนวนตวอยางนอย

แมวาจะมความแตกตางมากจนมความสำคญทาง

คลนก แตกอาจไมมนยสำคญทางสถต ยกตวอยาง

เชนการศกษาปจจยทำนายอยางหนงในผปวยโรคไต

ระยะสดทายถาหากวามผปวยเพยง 1คนรอดชวต

ผวจยกถอวามความสำคญทางคลนก ถงแมวาอตรา

การรอดชวต (survival rate) จะไมมนยสำคญทาง

สถตกตาม

อยางไรกด ความสำคญทางคลนกเปนคาท

สามารถนำไปใชในการตดสนใจวาจะเลอกหรอไม

เลอกวธการรกษานน ๆ แตถงแมวาคานจะมความ

สำคญอยางไร ปจจบนกยงไมสามารถตงกฎเกณฑ

ทแนนอนทจะกำหนดคา cut - off ทถอวามความ

สำคญในทางคลนกได ตวอยางคาทางสถตทนยม

นำมาใชพจารณาความสำคญทางคลนก แตกยง

ไมมการกำหนดตวเลขอางองในการใชพจารณาท

แนนอนตวเลขทไดจะเปนไปในเชงเปรยบเทยบกบ

คาอนเทานน เชน relative risk (RR) และ number

neededtotreat(NNT)เปนตน

5. การเลอกใชการวเคราะหแบบPerprotocol

กบIntentiontotreatไมถกตอง

ปญหาในการวจยทางคลนกทพบบอยคอการ

ขาดการตดตามผลจนครบตามกำหนด (loss to

followup)ทำใหขอมลจากการวจยไดมาไมสมบรณ

ซงมผลกระทบคอขนาดตวอยางจะลดลงผลทไดม

อำนาจการทดสอบนอยลงหรออาจทำใหไมพบความ

แตกตางของขอมลระหวางกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบไดถาความเปนจรงแลวขอมลเปนผลเสย

แตไมถกนำมาวเคราะหจะทำใหเกดการสรปผล

ผดพลาด โดยใหคาการประมาณผลการทดสอบดกวา

ความเปนจรง (over - estimated) ในทางกลบกนถา

ขอมลเปนผลด แตไมนำมาวเคราะหจะทำใหเกด

การสรปผลผดพลาด โดยใหคาการประมาณผลการ

ทดสอบดอยกวาความเปนจรง(under-estimated)

ปญหาขอมลผลการวจยไมสมบรณ อาจเกด

ขนไดจากสาเหต3อยางดงน

(1)ผปวยสญหายจากการตดตาม (loss to

follow-up) เปนปญหาสำคญมากในทางคลนก

เพราะทำใหไมทราบวาผลการวจยทสนใจเกดขน

หรอไม โดยเฉพาะการสญหายเกดขนในสดสวนท

ไมเทากนหรอแมแตการสญหายเทากนทงสองกลม

ถาเหตผลการสญหายตางกน กจะทำใหมปญหาใน

การแปลผลและสรปผลการวจยไดมากเชนกน

_14-0361(064-078)9.indd 73 4/29/14 8:57:28 AM


(2)ผปวยม เหต ใหออกจากการวจยกอน

กำหนด(dropout)หรอเสยชวต

(3)มการละเมดตอแบบแผนการวจย (protocol

violation)พบได3กรณคอ3.1)การสลบกลมผปวย

หลงจากแบงกลมแลว (switched group) 3.2) ไม

ปฏบตตามคำแนะนำของแพทย (non compliance)

และ3.3)การดำเนนการอนๆทไมเปนไปตามขอตกลง

เชน การคดเลอกตวอยางไมเปนไปตามเกณฑการ

คดเขาและคดออกหรอการประเมนผลไมเปนไป

ตามทกำหนด

ดงนน ในการวเคราะหขอมลการวจยทาง

คลนกเมอไมสามารถตดตามผลไดครบหรอมผลการ

วจยทไมสมบรณแลวผวจยจะตองมความระมดระวง

เรองการวเคราะหขอมลและแปลผลดวย รปแบบ

การวเคราะหขอมลสำหรบประเดนนม 2 รปแบบ

คอ การวเคราะหแบบ Per protocol (PP) เปนการ

วเคราะหขอมลทใชเฉพาะผลการวจยจากกลมตวอยาง

ทเปนไปตามเงอนไขการวจยเทานน โดยตดกลม

ตวอยางทสญหายจากการตดตามหรอละเมดตอ

แบบแผนการวจยออก หากมกลมตวอยางเชนน

จำนวนมากการสรปผลการวจยจะไมใชผลจากการ

วเคราะหแบบPP

สำหรบการวเคราะหแบบ Intention to treat

(ITT)นนเปนรปแบบทใชกนแพรหลายมากกวาPP

โดยมหลกการสำคญคอหลงจากกลมตวอยางไดรบ

การจำแนกกลมแลวทกรายจะตองอยในกลมตามท

กำหนดไวไมวากลมตวอยางจะสญหายออกจากการ

ตดตามหรอละเมดตอแบบแผนการวจย และกลม

ตวอยางทไมสามารถวดผลไดจะมการคำนวณคาแทน

ขอมลทสญหายซงมหลายวธขนอยกบสถานการณ

ขอใหพจารณาตวอยางการวเคราะหแบบPP

และ ITT ในการวจยตอไปน ซงมวตถประสงคเพอ

เปรยบเทยบภาวะแทรกซอนของวธการระงบปวด

แบบ epidural เทยบกบการใช patient-controlled

analgesia (PCA) ในกลมตวอยาง 40 คน ผวจย

ทำการสมแบงเปน2กลมโดยมกลมทดลอง(epidural)

20คนและกลมควบคม (PCA) 20คนจากผลการ

วเคราะหแบบPPพบวาทง 2 วธ ใหผลแตกตางกน

อยางมนยสำคญทางสถต (p–value=0.047) (ตาราง

ท2)โดยทกลมepiduralเกดภาวะแทรกซอนนอยกวา

เมอเทยบกบกลมPCAแตในความเปนจรงแลวภาวะ

แทรกซอนทนอยกวาอาจเกดจากการสลบกลมของ

กลมตวอยางกเปนได ทงนเนองจากการศกษานม

ผปวย 4คนในกลม epidural ไมไดรบการระงบปวด

ดวยวธ epidural แตไดรบการระงบปวดดวย PCA

แทนซงคดเปนรอยละ 20 (ในจำนวนนเกดภาวะ

แทรกซอน3คน)ฉะนนผลการทดสอบทสนใจอาจ

จะดอยกวาทควรจะเปน (under - estimated) และ

เกดความเขาใจผดในการสรปผล รวมถงอาจนำไปส

ปญหาของ selection bias ได เพราะไมไดพจารณา

ผปวยทไมไดเปนไปตามแบบแผนการวจยโดยเฉพาะ

ในกรณทเปนการศกษาฤทธขางเคยงจากยา10สวน

ผลการวเคราะหแบบ ITT ทไดกำหนดใหผปวย

“ทกคนฎทถกสมเขากลมมารวมเขาสการวเคราะห

นน พบวาผลการทดสอบไมมนยสำคญทางสถต

(p -value=0.330)สำหรบวธ ITTนหากสดสวน

ของกลมตวอยางทเกดการสลบกลมนนมากเกนกวา

รอยละ 20 จะยงทำใหการแปลผลยากมากขนดวย11

จะเหนวาการวเคราะหโดยวธ PP และ ITTอาจให

ผลแตกตางกนอยางชดเจน ดงนนผวจยควรเพม

ความระมดระวงในการเลอกใชระหวางสองวธน

_14-0361(064-078)9.indd 74 4/29/14 8:57:28 AM


6. มความสบสนระหวางการวเคราะหความ

สมพนธ (Association) และการวเคราะหสาเหต

(Causation)

ในบางกรณทผวจยสนใจศกษารปแบบความ

สมพนธระหวางสองตวแปรทเปนขอมลเชงตวเลข

(numerical data)ตวอยางเชนความสมพนธระหวาง

อณหภมหองผาตดกบการเกดภาวะอณหภมกายตำ

หลงผาตดนน การทจะตดสนวาอณหภมหองผาตด

เปนสาเหตของการเกดภาวะอณหภมกายตำหลง

ผาตดสงแรกทตองคนหาคอตวแปรทงสองมความ

สมพนธกน (associate)หรอไมและความสมพนธท

เกดขนนนมนำหนก (strong) เพยงพอหรอไมทจะ

บอกวาอณหภมหองผาตด เปนสาเหต (cause)ของ

การเกดภาวะอณหภมกายตำหลงผาตดหรอเกดขน

จากความบงเอญเพยงเทานน สถตเบองตนในการ

ประเมนความสมพนธวาไมไดเกดจากความบงเอญ

คอการพจารณาจากคา pแตคาสถตเพยงอยางเดยว

กไมสามารถบอกถงความสมพนธเชงสาเหตไดเสมอ

ไปการบงบอกความเปนสาเหตตองมองคประกอบ

หลายประการดงเกณฑในการตดสนวาความสมพนธ

ระหวางตวแปรใดๆเปนสาเหตและผลของกนและกน

หรอไมของBradford -Hill12ซงหากความสมพนธ

ใดๆทมลกษณะเขาเกณฑนมากกหมายความวานา

จะเปนเหตเปนผลกนมากดวย เกณฑในการพจารณา

ดงกลาวม9ประการดงตอไปน

1) Strengthการศกษาปจจยเสยงเมอมความ

สมพนธตอการเกดโรคไมไดแสดงวาปจจยดงกลาว

เปนสาเหตของการเกดโรคเสมอไป แตระดบความ

สมพนธทคอนขางสงความนาจะเปนสาเหตและผล

กนาจะมากขนดวย

2) Consistencyผลการศกษาอนๆททำการ

ทดลองแบบเดยวกนไดผลคลายคลงหรอสอดคลองกน

3) TemporalityหรอTemporalRelationship

ปจจยสาเหตตองเกดกอนตวแปรท เปนผลเสมอ

ตวอยางเชน การสบบหรทำใหเกดโรคมะเรงปอด

ไมใชเปนมะเรงปอดเกดกอนการสบบหร

4) Specificityความสมพนธระหวางปจจยนน

มความเฉพาะเจาะจง เชนการสบบหรเพยงอยางเดยว

ทำใหเกดโรคมะเรงปอด

5) Dose-response relationship เมอระดบ

ปจจยเสยงมากขนทำใหปจจยผลลพธมากขนดวย

6) Plausibility มคำอธบายหรอทฤษฎทสม

เหตสมผลในการอธบายกลไกการเกดโรค เชน เมอ

สบบหรแลวสารกอมะเรงในบหรไปทำใหเนอเยอ

ปอดแบงตวผดปกตและทำใหเปนมะเรง

7) Coherenceการแปลผลความเปนเหตและ

Table 2 ตวอยางผลการวเคราะหแบบPerprotocol(PP)เทยบกบแบบIntentiontotreat(ITT)ระหวางวธ

EpiduralและPCA11

Per protocol analysis

Epiduralgroup(n=16) PCAgroup(n=24) P-value

Complications;n(%) 3(19%) 13(54%) 0.047*

Intention - to - treat analysis

Epiduralgroup(n=20) PCAgroup(n=20) P-value

Complications;n(%) 6(30%) 10(50%) 0.330

*p–value<0.05

_14-0361(064-078)9.indd 75 4/29/14 8:57:28 AM


ผลจะตองไมขดแยงกบธรรมชาตของการเกดโรคหรอ

อาจกลาวไดวาการศกษาทางระบาดวทยาสอดคลอง

กบการศกษาทางหองปฏบตการ

8) Experiment หากมการศกษาเชงทดลอง

ผวจยสามารถควบคมปจจยสงแวดลอมไดเกอบ

ทงหมด ดงนนจะชวยเพมความนาจะเปนของการ

เปนสาเหตไดมากขน

ก ารศ กษาว จ ยทางด านการแพทย และ

สาธารณสขมเปาประสงคเพอทำความเขาใจคนหา

ปญหาสขภาพและสาเหตของปญหาสขภาพรวมทง

แนวทางในการแกไขปญหาเหลานน เพอใหบรรล

วตถประสงคดงกลาว องคความรดานวทยาการ

ระบาดไดมการเสนอแนวคดในการศกษาโดยม

รปแบบการศกษาดงตอไปน13

1) การศกษาเชงสงเกต(Observationalstudy)

ก. เพอการวเคราะหสถานการณและตง

สมมตฐานเกยวกบสาเหตคอการศกษาเชงพรรณนา

(Descriptive study) ไดแก Ecological study

(Correlationstudy)และCross-sectionalstudyซง

ไมมกลมเปรยบเทยบ

ข. เพอวเคราะหปจจยทเกยวของกบการ

เกดโรคโดยมงพสจนวาปจจยนนๆอาจเปนสาเหตของ

ปญหาสขภาพไดหรอไม คอ การศกษาเชงวเคราะห

(Analytical study) ไดแก Cross - sectional study,

Case-controlstudyและCohortstudy

2) การศกษาเชงทดลอง(Experimentalstudy)

เพอศกษาประสทธภาพประสทธผลของโครงการหรอ

สงทดลองตางๆไดแกClinicaltrial,Fieldtrialและ

Communitytrial

แนวคดในการศกษาเกยวกบโรคตามรปแบบ

การศกษาวทยาการระบาดทจะตอบคำถามเชงสาเหต

ไดดนนไดแก การศกษาเชงวเคราะหและเชงทดลอง

และทแยทสดคอการศกษาแบบCross - sectional

แตการศกษาเชงทดลองในแงความเปนสาเหตหรอ

ปจจยเสยงตอการเกดโรคจะทำการศกษาไมไดเพราะ

เปนการผดจรยธรรมแตอาจทำไดดวยการทดลองใน

การพยายามลดปจจยเสยงลงและเทยบกบอกกลม

หนงวามความแตกตางในการเกดโรคหรอไม

สรป แนวทางแกไขความผดพลาดทางการใชสถต

ทดทสดกคอการปองกนไวตงแตขนตนและกำหนด

ในโครงรางการวจยอยางชดเจน ผวจยควรหมน

เพมพนความรเรองสถตหรอใหความสำคญกบการ

มนกสถตมาชวยเหลอในการวเคราะหขอมลระหวาง

การวจยวารสารวชาการทางการแพทยตางๆควรนำ

แนวทางการรายงานผลทางสถตตางๆมาใชประโยชน

อาทเชน คำแนะนำในการใชสถตสำหรบงานวจยท

ตพมพในวารสารAnesthesia&Analgesia14 หรอ

‘BMJChecklists for statisticians’15 ซงเปนแบบ

ตรวจสอบคณภาพงานวจยในเรองสถตดวยตนเอง

ซงจดทำโดยกองบรรณาธการวารสารBritishMedical

Journalหรอหากวารสารทจะตพมพอยในกลมของ

คณะกรรมการบรรณาธการวารสารทางการแพทย

นานาชาต (International Committee ofMedical

JournalEditors; ICMJE)กอาจศกษาคำแนะนำเพอ

การสงตนฉบบลงตพมพในวารสารทางการแพทย

(ICMJERecommendations)16 ไดนอกจากนยงมอย

ในเอกสารคำแนะนำสากลในการพฒนาเนอหาของ

รายงานการวจย(Internationalguidelineforcontent

development) อนๆ เชนAMA,WAME,AMWA,

CONSORT, PhRMA, OIG หรอ COPE ซงหาก

ผอานวารสารมการพฒนาความรดานสถตเปนอยางด

ดวยแลว กจะสามารถนำความหมายและคาสถตทม

อยในผลการวจยไปใชในการพฒนาแนวทางการ

รกษาผปวยไดดยงขน

_14-0361(064-078)9.indd 76 4/29/14 8:57:28 AM


เอกสารอางอง 1. RobinsonDH,ToledoAH.Historicaldevelopment

ofmodernanesthesia.JInvestSurg.2012Jun;

25(3):141-9.

2. GoodmanNW,HughesAO.Statisticalawareness

ofresearchworkersinBritishanaesthesia.BrJ

Anaesth.1992;68(3):321-4.

3. MainlandD.Chanceandthebloodcount.1934.

CMAJ.1993;148:225-7.

4. ClaridgeJA,FabianTC.Historyanddevelopment

of evidence-basedmedicine.World J Surg.

2005;29(5):547-53.

5. YimKH,NahmFS,HanKA,ParkSY.Analysis

of statisticalmethodsanderrors in thearticles

published in the Korean Journal of Pain.

KoreanJPain.2010;23(1):35-41.

6. MurrayC.How toAccuse theOtherGuy of

LyingwithStatistics.StatisticalScience.2005;

20(3):239-41.

7. MosesLE,EmersonJD,HosseiniH.Statistics

in practice: Analyzing data from ordered

categories.NEnglJMed.1984;311:442-8.

8. ThorpeKE,ZwarensteinM,OxmanAD,Treweek

S,FurbergCD,AltmanDG,etal.Apragmatic-

explanatory continuum indicator summary

(PRECIS):atooltohelptrialdesigners.JClin

Epidemiol.2009;62(5):464-75.

9. FeinsteinAR.XandiprP:animprovedsummary

for scientific communication. JChronicDis.

1987;40:283-8.

10.Sedgwick P.Analysis by per protocol. BMJ.

2011:1-2.

11.AronG,Boutron I,GiraudeauB,Ravaud P.

Violation of the intent-to-treat principle and

rateofmissingdatainsuperioritytrialsassessing

structural outcomes in rheumatic diseases.

ArthritisRheum.2005;52(6):1858-65.

12.Hill AB. The Environment and disease:

association or causation? Proc R SocMed.

1965;58:295-300.

13 RothmanKJ,LashTL,GreenlandS.Typesof

Epidemiologic study. In: RothmanKJ, Lash

TL,GreenlandS,editors.ModernEpidemiology.

Baltimore: LippincottWilliams&Wilkins;

2012.p.87-99.

14.Anesthesia&AnalgesiaGuide forAuthors.

[Internet].2014[cited2014Feb5];[about50p.].

Available from: http://www.aaeditor.org/

GuideforAuthors.pdf

15.BMJChecklists for statisticians. BMJ. 1996;

312:43-4.

16.Recommendations for theConduct,Reporting,

Editing andPublication of ScholarlyWork in

Medical Journals. [Internet]. 2013 [cited 2014

Feb 5]; [about 17 p.].Available from: http://

www.icmje.org/icmje-recommendations.pdf

_14-0361(064-078)9.indd 77 4/29/14 8:57:29 AM

การศึกษาความผิดพลาดของการใช้สถิติสำหรับ...

Documents