ความปลอดภัยในการท างาน ...การข บเคล...

ความปลอดภยในการท างานเกยวกบไฟฟา

1 1

หมวดวชาท 3 ช ความปลอดภยในการท างานเกยวกบไฟฟา

หวขอหลกสตรประกอบดวยเร อง

1 ความรท วไปเกยวกบไฟฟา

2 อนตรายจากไฟฟา

3 มาตรการปองอนตรายจากไฟฟา

2 2

เร องท 1 ความรท วไปเกยวกบไฟฟา

1. ไฟฟาเปนพลงงานรปหนง ซงมแหลงก าเนดจากหลาย

แหลง

2. อนตรายจากไฟฟาทมตอชวตและรางกายมนษย ม 3

ลกษณะ ปจจยทกอใหเกดความรนแรงของการประสบ

อนตรายจากไฟฟามหลายปจจย

3. อบตเหตจากไฟฟาทพบมากทสดคอ อบตเหตทท าให

เกดเพลงไหม อบตเหตจากไฟฟาแรงดนต า อบตเหต

จากไฟฟาแรงดนสง อบตเหตตางๆ เหลานสามารถ

ควบคมได ท งทางดานกฎหมายและดานวศวกรรม

4 4

ไฟฟาเปนพลงงานชนดหนง ซงมนษยใชเปนตนก าเนดของ

พลงงานในรปอนๆ เชน แสงสวาง ความรอน พลงงานกล เสยง

และรปอนๆ ไดอกหลายอยาง พลงงานไฟฟา จงเปนสงอ านวย

ความสะดวกใหแกผใชอยางมากในการผลตสนคาตางๆ ออกส

ทองตลาด เพราะเครองจกรตางๆ มกใชไฟฟาเปนตนก าลงใน

การขบเคลอนเครองจกรใหเคลอนท เปลยนพลงงานไฟฟาให

เปนพลงงานกล เพอใชในการด าเนนสายงานผลตใหเปนไป

ตามตองการ

ความรท วไปเกยวกบไฟฟา

5 5

จะเหนไดวา ไฟฟาเปนสงทม คณประโยชนตอมนษยอยาง

มากมาย และเปนสงทเขามาเกยวของกบชวตประจ าวนของ

คนเราอยเสมอ ซงไฟฟานอกจากจะใหคณประโยชนยงใหโทษ

อยางมหนตดวยเชนกน อนไดแก

1. อนตรายทเกดเพลงไหมจากไฟฟา (ลดวงจร)

2. อนตรายจากการถกกระแสไฟฟาชอก(shock)

3. การไดรบบาดเจบ จากการสมผสกบกระแสไฟฟา

จนพการ ทพพลภาพ หรอถงแกชวต

ความรท วไปเกยวกบไฟฟา

6 6

• ผปฏบ ต ง านไฟฟาตอ งทราบถงอ นตรายจาก

กระแสไฟฟา

• ผปฏบต งานไฟฟาตองสาเหตของอนตรายจาก

กระแสไฟฟา

• ผปฏบตงานไฟฟาตองทราบวธการปองกนอนตราย

ตางๆ จากกระแสไฟฟา ทถกตอง

• ผปฏบต งานไฟฟาตองใชไฟฟาอยางถกว ธและ

ปลอดภย

สงท ควรทราบเกยวกบอนตรายจากไฟฟา

7 7

นยามศพทเกยวกบไฟฟา

เพอเปนรากฐานของการศกษาและความเขาใจตรงกน

ควรทราบความหมายบางค าในทางวชาการไฟฟาท

ส าคญ มดงตอไปน

8 8

แรงดนไฟฟา (Potential หรอ Voltage)

หมายถง คาความตางศกยของไฟฟาระหวางสายกบสาย

หรอสายกบดน หรอระหวางจดหนงกบจดอน ๆ อกแหงหนง

มหนวยวดคาแรงดนหรอความตางศกยเปนโวลต

9 9

กระแสไฟฟา (Current)

หมายถง อตราการไหลของอเลกตรอนในวงจรไฟฟา

จากจดหนงไปยงอกจดหนง โดยมหนวยวดเปนแอมแปร

10

ความถไฟฟา (Frequency)

หมายถง จงหวะการไหลของกระแสไฟฟาสลบไหลกบไป

มา หรอข วเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงหวะการไหล

สลบกนไปมาเรยกวา ไซเกล ใน 1 ไซเกล จะมบวก

ครงไซเกล และ ลบครงไซเกล ในระบบไฟฟาของ

ประเทศไทยปจจบนใชไฟฟากระแสสลบ 50 ไซเกล

ตอ วนาท

11

ความตานทาน (Resistance)

หมายถง คณสมบตของวตถในการตานทานหรอขดขวาง

การไหลของกระแสไฟฟา ความตานทานมหนวยเปนโอหม

ความตานทานไฟฟา 1 โอหม คอ คาความตานทานทท าให

กระแสไฟฟา 1 แอมแปร ทไหลผานเปนเวลา 1 วนาท ท าให

เกดความรอน 1 จล

12

ฉนวนไฟฟา (Insulation)

คอ วสดทมคณสมบตในการก น หรอขดขวางตอการไหลของ

กระแสไฟฟา หรอวสดทกระแสไฟฟาไมสามารถ ไหลผานไป

ไดงาย ๆ เชน ยาง ไฟเบอร พลาสตก เปนตนวสดทมความ

ตานทานตอกระแสไฟฟานอยเรยกวา ตวน าไฟฟา เชน โลหะ

ตาง ๆ น าสกปรก เปนตน

13

ตวน าไฟฟา (Conductor)

คอสงทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานโดยงาย ปกตจะเปน

โลหะ เชน เงน ทองแดง อะลมเนยม วตถแตละชนดจะม

ความสามารถในการน ากระแสไดไมเทากน เง นจะม

ความสามารถในการน ากระแสสงกวาทองแดง และทองแดง

จะสงกวาอะลมเนยม

14

หนวยวดพลงงานไฟฟา (Watt)

ใชในการค านวณการใชไฟฟาหรอพลงงานไฟฟา ผ จด

จ าหนายจะคดราคาตอหนวย

1 หนวยไฟฟา คอก าลงไฟฟา 1 กโลวตต (1,000 วตต) ท

ใชในเวลา 1 ช วโมง

15

ในการค านวณหาก าลงไฟฟา เพอค ดคา

กระแสไฟฟา สามารถใชสตรค านวณ ดงน

P = V.I

P คอ ก าลงไฟฟา หนวยเปนวตต

V คอ แรงดนไฟฟา หนวยเปนโวลต

I คอ กระแสไฟฟา หนวยเปนแอมแปร

16

หมอแปลงไฟฟา (Transformer)

หมายถง อปกรณเปลยนแปลงแรงดนไฟฟา เปลยน

แรงดนจากต าไปเปนสง หรอเปลยนจากสงลงมาเปนต า

โดยการเหนยวน าของแมเหลก

17

สายไฟฟา (Wire or Cable)

เปนสายหรอตวน าไฟฟา มหลายชนด มท งชนดมฉนวน

หม และไมมฉนวนหม และมหลายประเภท เชน สาย

เคเบลอากาศ สายใตดน เปนตน

18

สวตชหรอเครองตดกระแส (Switch หรอ Breaker)

คอ เครอง ปด - เปด วงจรไฟฟา และอปกรณไฟฟาท

ใชท าหนาทตดวงจรไฟฟาอาจจะท างานโดยอาศย

อ านาจแมเหลกหรอท างานโดยใชมอสบโยกกได

แผงสวตช (Switch Board)

หมายถง แผงทรวมของสวตชตาง ๆ มหนาทรบไฟฟา

จากตนก าเนดและแจกจายไปยงสายวงจรตาง ๆ

19

ฟวส (Fuse)

หมายความถง อปกรณตดวงจรไฟฟา โดยอาศยการหลอม

ละลายของโลหะ

สายดน (Ground หรอ Earth)

หมายความถง ตวน าทตอจากโครงโลหะของอปกรณและ

เครองใชไฟฟาหรอสงทเก ยวของ เพอจะน ากระแสไฟฟาทไม

ตองการใหไหลลงสระบบสายดน

20 20

สายศนย (Neutral)

หมายความวา สายใดสายหนงในระบบไฟฟาสามสายหรอสสาย

ซงแรงดนไฟฟาระหวางสายน นไปยงสายอยางนอย 2 สาย ตอง

เทากน และสายน นตองตอลงดนส าหรบระบบไฟฟา 2 สาย ถา

สายใดสายหนงไมไดตอมาจากศนยของวงจรอนแลว ให

ก าหนดเอาสายน นเปนศนยได และสายน นตองตอลงดนดวย

21

สายลอฟา (Arrester)

เปนอปกรณทต ดต งข น เพอวตถประสงคในการปองกน

อนตรายทอาจเกดขนจากฟาผา ซงจะตองประกอบดวยหลก

ลอฟา สายน าประจ ตวจบยด สายน าประจ และหลกดน

หลกดน (Ground Rod)

หมายถง แทโลหะซงปกลงไปในดนเพอทจะประจหรอ

กระแสไฟฟาใหไหลลงสดน

22

เครองก าเนดไฟฟา (Generator)

หมายถง เครองจกรทเปลยนพลงงานกลเปนพลงงาน

ไฟฟา ใชในการผลตกระแสไฟฟา

หมายถง เครองเปลยนพลงงานไฟฟาเปนพลงงานกลใชใน

การขบเคลอนเครองจกรหรอเครองมอกลอนๆ เพอท าให

เกดการหมน การฉด การดงเพอใหเกดพลงงาน

มอเตอร (Motor)

23

หมายถง เครองมอ เครองใช หรอเครองจกรทใชไฟฟาเปน

ตนก าลง หรอเปนสวนประกอบ หรอใชเกยวเนองกบไฟฟา

อปกรณไฟฟา (Electrical Equipment)

24

ชนดของไฟฟา

ไฟฟาแบงออกเปน 2 ชนดใหญ ๆ ดวยกนคอ

1. ไฟฟาสถต

เปนอเลกตรอนทไมมการไหลเคลอนทและไมอาจน ามาใชเปน

พลงงานได ไฟฟาสถตเกดขนจากการเสยดสของวตถ 2 สง

เชน ใชแทงอ าพนถกกบขนสตว อเลกตรอนจากขนสตวจะ

เกาะอยท แทงอ าพนน น

1. ไฟฟาสถต

2. ไฟฟากระแส

25

2. ไฟฟากระแส

เปนไฟฟาประเภททมกระแสไฟฟาไหลไปตามตวน า ไฟฟากระแส

แบงออก ไดเปน 2 ชนด คอ

o ไฟฟากระแสตรง คอระบบไฟฟาทแรงดนไฟฟาไมมการเปลยนขว จงม

ขวทแนนอนเปนไฟฟาทมกระแสไฟฟาเดนทางเดยว มขวไฟฟาบวกและ

ขวไฟฟาลบ ไฟฟากระแสตรงสวนใหญไดจากการเกดปฏกรยาทางเคม

ทพบมากไดจากแบตเตอร ใชประโยชนมากในวงจรไฟฟาอเลกทรอนกส

o ไฟฟากระแสสลบ คอ ระบบไฟฟาทแรงดนไฟฟามการเปลยนอยาง

ตอเนอง จากขวบวกเปนลบ และลบเปนบวกตลอดเวลา การเปลยน

แรงดน 26

แหลงก าเนดไฟฟา

เกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก ฟาแลบ ฟาผา

เกดขนจากการเปลยนพลงงานความรอนเปนพลงงานไฟฟา

เกดจากการเปลยนแปลงพลงงานแสงสวางใหเปนพลงงาน

ไฟฟา

เกดจากปฏกรยาเคม

เกดจาการเหนยวน าของอ านาจสนามแมเหลกโดยเครองก าเนด

ไฟฟา

27

การผลตไฟฟาของประเทศไทยทใชอยปจจบน

แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

ประเภทไมใชเชอเพลง ประเภทใชเชอเพลง

• โรงไฟฟาพลงงานธรรมชาต

• โรงไฟฟาพลงน า

• โรงไฟฟาพลงงานไอน า

• โรงไฟฟาพลงความรอน

29

จากการคนพบของนกฟสกสชาวเยอรมนชอ จอรจไซมอน

โอหม (George Simon Ohm) ไดอธบายความสมพนธ

ระหวางกระแสไฟฟา แรงดนไฟฟา และความตานทาน

ไฟฟา ดงสมการตอไปน

สมการนเรยกวา “กฎของโอหม” อนเปนกฎพนฐานทส าคญทสด

ทางการไฟฟา ชวยใหสามารถค านวณคาแรงด นไฟฟา

กระแสไฟฟา และความตานทานของวงจรไฟฟาได

กระแสไฟฟา (I) แรงดนไฟฟา (V)

ความตานทาน (R) =

30

กระแสไฟฟาและวงจรไฟฟา

กระแสไฟฟาจะไหลออกจากแหลงจายไฟฟาผานตวน าและไหล

กลบมายงแหลงจายไฟฟาตวเดมอก เรยกวา ครบวงจร เรา

สามารถควบคมการเดนของกระแสไฟฟาได โดยใชสวตชหรอ

เครองปลดวงจรอยางอน เชน เซอรกตเบรกเกอร เปนตน

31

รปท 1 หลอดไฟตดสวาง 32

รปท 2 สวตชท าใหสายไฟฟาหรอตวน าไฟฟาขาดออกจากกน

เปนการตดทางเดนของกระแสไฟฟา ท าใหหลอดไฟไมตด

33

เร องท 2 อนตรายจากไฟฟา

ลกษณะอนตรายจากไฟฟาทมตอชวตและรางกายมนษย

อนตรายจากไฟฟาทมตอมนษย อาจท าใหเกดการบาดเจบ

พการ หรอตายได หากมการใชอปกรณไฟฟาอยางไมถกตอง

หรอไมมการปองกนไวกอน ลกษณะของการประสบอนตรายจาก

ไฟฟาทมตอชวตและรางกายมนษย แบงออกเปน 3 ลกษณะ

ดวยกน คอ

34

ลกษณะอนตรายจากไฟฟาทมตอชวตและรางกาย

มนษย

1. กระแสไฟฟาใชรางกายเปนทางผานลงดน

35

2. รางกายตอเปนสวนหนงของวงจรไฟฟา


มนษย

36


มนษย

3. กระแสไฟฟาลดวงจร อนตรายจากกระแสไฟฟาลดวงจรม 5 ลกษณะคอ 1. แสงจา - เศษโลหะทหลอม

ละลาย กระเดนเขาตา 2. ความรอน - เกดบาดแผลไหม

แกอวยวะของรายกาย 3. คลนความดนและเสยง – จาก

การลดวงจร ท าใหอปกรณระเบด อนตรายตอประสาทห

4. ไอควนของวตถท ถกความรอน - ตอระบบทางเดนหายใจ

5. พลงงานกล – กระแสไฟฟาลดวงจร จะเกดสนามแมเหลกไฟฟา ท าใหตวน าเกดการดดหรอผลกดวยแรงมหาศาล

37

ปจจยทกอใหเกดความรนแรงของการประสบอนตรายจากไฟฟา

41

จ านวนกระแสไฟฟา ( มลแอมแปร)

อาการหรออนตรายทเกดข นแกรางกาย

นอยกวา 0.5

0.5 – 2

2 – 10

5 – 25

มากกวา 25

50 – 100

มากกวา 100

ยงไมรสก

รสกกระตกเลกนอย

กลามเนอหด กระตกปานกลางถงรนแรง

เจบปวด กลามเนอเกรงไมสามารถปลอยใหหลดออกมาได

กลามเนอเกรง กระตกรนแรง

หวใจเตนผดปกต ( เตนออนหอเตนระรว) เสยชวต

หยดหายใจ ผวหนงไหม

ตารางแสดงปรมาณกระแสไฟฟาทมตอรางกาย

42

จ านวนกระแสไฟฟา ( มลลแอมแปร)

ระยะเวลา ( วนาท)

15 20

30

100

500

1,000 (1 แอมแปร)

120 60

30

3

11/100

1/100

ตารางแสดงปรมาณกระแสไฟฟาซงอาจเปนอนตรายถงชวต ถาไดรบเกนระยะเวลาทก าหนด

การทนกเกาะสายไฟแรงสงทไมมฉนวนหม โดยไมไดรบอนตราย เนองจากเทานกมลกษณะเปนเซลลทแหง จงมความตานทานสง นอกจากนกยงเกาะเพยงเสนเดยวไมสามารถเกาะสายไฟท งสองเสนพรอมกนได และตวนกไมไดตดตอกบพนดนท าใหไฟร วข น นกจงไมถกดดตาย 43

กลามเนอกระตกหรอเกดการหดตว

หวใจเกดอาการเตนกระตก หรอเตนถรว

หวใจหยดท างานทนท

เซลลภายในรางกายเสยหาย

ระบบประสาทเกดการชะงกงน

อนตรายตอทรพยสน

การเกดเพลงไหมและระเบด

ผลของอนตรายจากไฟฟาทมตอชวตและทรพยสน

44

ผลของกระแสไฟฟาทมตอรางกาย

กลามเนอสวนตางๆจะหดตวมอาการเกรง และถากระแสไฟฟาไหลผาน

กลามเนอทรวงอก จะท าใหการท างานของปอดมอปสรรคหรออาจ

ท างานไมได ท าใหขาดอากาศหายใจจนท าใหสลบ (Asphyxiation)

เปนผลตอเนองท าใหการหมนเวยนของโลหตตองหยด

กลามเนอกระตกหรอเกดการหดตว(Muscular Freezing)

45

ท าใหเกดเปนอมพาตชวคราว(Temporary Paralysis)เปนจากท

มกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย 10 - 50 mA ถาเกดกบประสาท

สวนกลางทควบคมการท างานของหวใจ จะท าใหการท างานของหวใจ

ลมเหลว

ระบบประสาทเกดการชะงกงน (Nerve Block)

กระแสไฟฟาจะไหลผานในเสนทางทมความตานทานนอยทสด

ไดแกหลอดเลอด ไขสนหลง จงมกท าใหเกดการแขงตวของโลหตใน

หลอดเลอดและเสนประสาทในไขสนหลง ไดรบอนตรายจากการหด เกรง

เซลลภายในรางกายเสยหาย

46

กระแสไฟฟาปรมาณตงแต 50 mA ไหลผานหวใจ การเตนการ

หดตวและการขยายตวของกลามเนอหวใจ จะเกดการเตนในจงหวะท

ผดปกต เชน มอาการกระตกหรอการเตนถรว นาทละหลายรอยครง

แตเปนการเตนทออน การสบฉดโลหตไปเลยงสวนตางๆของรางกาย

ท าไมไดเตมทโดยเฉพาะสวนสมอง

หวใจเกดอาการเตนกระตก หรอเตนถรว(Ventricular Fibrillation)

47

เกดจากการทมกระแสไฟฟาไหลผานหวใจในปรมาณท

มากๆในระยะเวลาอนส น ท าใหการท างานของหวใจไมอาจจะ

กลบมาท างานไดดวยตนเองหรอมการนวดหวใจจากภายนอก

เพอชวยใหกลามเนอของหวใจกลบมาท างานไดตามปกต

( External Cardiac Massage)

หวใจหยดท างานทนท (Cardiac Arrest)

48

กระแสไฟฟาเมอไหลผานเนอเยอจะท าใหเกดความรอนโดย

สวนทเปนอนตรายคอสวนทกระแสไฟฟาเขาและกระแสไฟฟาออก

ยกตวอยางเชน มอทจบเหลกเสนทพาดไปถกสายไฟแรงสง

ขณะทยนอยบนดน สวนทมบาดแผลไหมคอ ฝามอ และ ฝาเทา

เนอเยอและเซลลตางๆ ของรางกายถกท าลาย

49

Burn Injury Fundamentals

Normal skin temperature @ 32.5 °C

Skin burn onset @ > 44 °C

Instantaneous @ 72 °C Burn depth is a measure of severity

First degree burn –

outer skin layer

Second degree burn

Middle skin layer

Third degree burns

Deep skin layer

(sunburn, no blister)

(blisters,

skin can regenerate)

(grey skin, charred,

no skin regeneration possible)

50

ผลจากอบตเหตจากไฟฟาแรงสง

51

แสงสวางทเกดจากการลดวงจร จะมความเขมสงซง

จะเปนอนตรายตอดวงตาท าใหอกเสบหรอบอดได

นอกจากนแลวเสยงดงทเกดข นอาจเปนอนตรายตอระบบ

ประสาท ห ท าใหหอ อ หรอ หนวกได

ดวงตาอกเสบ

52

เร องท 3 มาตรการปองกนอนตรายจากไฟฟา

อบตเหตจากไฟฟา

มากกวารอยละ 90 เปนการประสบอนตรายจากการท

กระแสไฟฟาผานรางกายลงดนและอนตรายจากไฟฟา

ลดวงจร ซงมสาเหตมาจาก

• การประสบอนตรายทเกดจากไฟฟาท าใหเกดเพลงไหม

• การประสบอนตรายทเกดจากไฟฟาแรงดนต า

• การประสบอนตรายทเกดจากไฟฟาแรงสง

53

อบตเหตจากไฟฟาท าใหเกดเพลงไหม

• ความรอนทจดตอสาย

• การเกดประกายไฟในบรเวณทมเชอเพลงไวไฟ

• การลกไหมทสายไฟฟาหรออปกรณไฟฟา

• การใชมอเตอรไฟฟาหรออปกรณไฟฟาเกนก าลง

54

• การใชอปกรณไฟฟาทช ารดหรอมกระแสร ว

• การแกไขเหตไฟฟาขดของโดยไมตดกระแสไฟฟา

• การสมผสสายไฟทช ารดและเปลอยอย

• การตอสายไฟฟาไมถกตองหรอไมแนนสนท

• การตดต งหรอใชเครองมอไฟฟาไมเหมาะสม

• เกดจากปฏบตงานในสภาพทไมเหมาะสม เชน สภาพพนท

เปยกชน สภาพพนทน าทวมขง

• เกดจากผปฏบตงานขาดความรความเขาใจเกยวกบการ

ท างานไฟฟาอยางปลอดภย

อบตเหตจากไฟฟาแรงดนต า

55

Burns from arc flash exposure

• Flash over from a 415 volt supply in Victoria, Australia. The arch was initiated by a uninsulated socket set ratchet .

58


• He was lucky

• Burnt face

• Burnt arm and hand

• And at the time seriously traumatised

59

• ตอกเสาเขม

• กอสรางหรอตอเตมอาคาร

• ใชรถปนจ นยกใกลสาย

ไฟฟาแรงสง

• ตดกงไม

อบตเหตจากไฟฟาแรงสง

• ตด ต ง ห รอ เ ป ล ย น เ ส า

อากาศ

• รเทาไมถงการณ

• การเลนวาว

การท างานใกลสายไฟฟาแรงสง

60

MV/HV systems are hazardous

61


• Burns from exposure to arc flash can be quite serious.

63

หมายเหต อปกรณและเครองมอทใชท างานกบไฟฟา ตองมฉนวนหม ตามมาตรฐานของงานไฟฟา

65

การปองกนและควบคมอนตรายจากไฟฟา

ความรอนและประกายไฟทมสาเหตมาจากการขดของของ

ระบบไฟฟาเปนสาเหตทจะท าใหเกดเพลงไหม

ในหลกการการปองกนและควบคมอนตรายจากไฟฟา

โดยท วไปตองปองกนหรอขจดทตนก าเนดหรอสาเหต น นคอ

การปองกนไมใหมความรอนหรอประกายไฟ ทเกดข นจากการ

ขดของของระบบไฟฟาในทท ไมควรเกด รวมถงการปองกน

ไมใหผปฏบตงานสมผสกบสวนทมกระแสไฟฟาไหลผาน

66

มาตรการการปองกนและควบคมอนตรายจากไฟฟาสามารถก าหนดไดดงน

• เลอกอปกรณไฟฟาทผลตไดมาตรฐานความปลอดภย (มฉนวน

หม)

• การใชเครองปองกนวงจรไฟฟาทถกตองและเหมาะสม

• เ ลอกอปกรณ ไฟฟาหรอ เด นสายไฟฟาใหเหมาะสมก บ

สภาพแวดลอม

• การตอสายจะตองตอใหแนนสนทและเรยบรอย

• มการตรวจสภาพของอปกรณไฟฟาและสายไฟฟาเปนประจ าตาม

ระยะเวลาทก าหนด

• การตดต งอปกรณไฟฟา การเดนสายไฟฟา และการซอมแซมตอง

ท าโดยผช านาญ (ชางไฟฟา) 67

• การ ปองก นไมใหม การกระท าทจ ะ เ ปน เหต ใหเก ด

กระแสไฟฟาลดวงจร

• อปกรณไฟฟาทกชนดโดยเฉพาะประเภททใหความรอน

เมอเลกใช ใหปดสวตชประจ าเครองและถอดปล กออก หรอ

อาสวตชควบคมออกทกคร ง

• การปฏบตตามมาตรฐานทกฎหมายและมาตรฐานตางๆ

ก าหนดไว

มาตรการการปองกนและควบคมอนตรายจากไฟฟาสามารถก าหนดไดดงน

68

1. ตรวจสอบพนทและอปกรณการท างานกอนเร มงาน

2. ท าการปดกระแสไฟและปองกนการเปดกระแสไฟโดยบงเอญ

3. ท าการปองกนทอปกรณทม กระแสไฟโดยการตดปายเตอน

4. ใหใชความระมดระวงเปนพเศษเมอเขาใกลตวน าไฟฟา

5. ใหแนใจวาทกสวนของอปกรณทตดต งไมมกระแสไฟ

6. ท าการเดนสายดนและปองกนการลดวงจร

7. ท าการขอใบอนญาตเพอทขออนมตในการท างาน

ถาไมแนใจในความปลอดภยตองปรกษาวศวกรไฟฟาทรบผดชอบทกครง

7 ข นตอนการท างานกบไฟฟาอยางปลอดภย

69

• พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 พระราชบญญตควบคมอาคาร ฉบบท 2

พ.ศ. 2535

• ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองความปลอดภยในการท างานเกยวกบไฟฟา 2522

• พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

• พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511

• กฎกระทรวงอตฯ เรองความปลอดภยในการท างานกบไฟฟาในโรงงาน พ.ศ. 2550

• กฎกระทรวงแรงงาน เรองงานกอสราง พ.ศ. 2551

• ขอก าหนดและคมอปฏบตงาน ส าหรบพนกงานการไฟฟาสวนภมภาคและการไฟฟา

นครหลวง

• กฎกระทรวง ก าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภยอาชวอ

นามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบไฟฟา พ.ศ. 2554

มาตรการควบคมอนตรายจากไฟฟาตามกฎหมายและมาตรฐานตาง ๆ

71

ประกาศกระทรวงมหาดไทย

เร อง

ความปลอดภยในการท างานกบไฟฟา

ประกาศ ณ วนท 8 มนาคม 2522

นายด าร นอยมณ

รฐมนตรวาการฯ ปฏบตราชการแทน (รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย)

72

• จดเตรยมแผนผงวงจรไฟฟาทงหมดในสถานประกอบการ

• จดท าขอบงคบดานความปลอดภยเกยวกบไฟฟา เพอใหเปนไปตามมาตรฐานของกฎหมาย

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความปลอดภยในการท างานเกยวกบไฟฟา

อาศยอ านาจตามความในขอ2(7) ประกาศคณะปฏวต ฉบบ 103 ลงวนท16 มนาคม 2515

ความปลอดภยในการท างานเกยวกบไฟฟา

เร อง การปฏบตท ส าคญ

73

../../../BD-T-TIOT001 ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาเบองตน/คปภ เกยวกบไฟฟา.pdf

• ตดตงปายเตอนความปลอดภย

• ตรวจสอบสภาพของสายไฟและอปกรณ

ไฟฟา

• หามมใหลกจางเขาใกลหรอน าสงทเปน

ตวน าซงไมมฉนวนหมส งทมไฟฟาตาม

ระยะหางทก าหนดไว


อาศยอ านาจตามความในขอ2(7) ประกาศคณะปฏวต ฉบบ 103 ลงวนท16 มนาคม 2515


(ตอ)

74



• ในกรณทมการปฏบตงานตรวจสอบ

ซอมแซม ตดตงไฟฟา นายจางตองผกปาย

หามสบสวตช พนสแดงไวทสวตช หรอใช

กญแจปองกนการสบสวตชไว

• กรณใชลมแรงดนสงท าความสะอาด

อปกรณทมไฟฟาอยตองใชทอและหวฉดท

เปนฉนวน

(ตอ)


75



• ไฟฉาย ทน าไปใชงานเกยวกบไฟฟา ตองเปน

ไฟฉายชนดทกระบอกไฟฉายมฉนวนหมตลอด

• หามมใหลกจางสวมใสเครองนงหมทเปยกน า

หรอเปนสอไฟฟาขณะปฏบตงานทไฟฟา (Hot

line)

• มาตรฐานและขอก าหนดขนในหมวด 2 ถงหมวด

6 มผลบงคบใชภายในบรเวณสถานประกอบการ

ทใชไฟฟาตนก าลงไมเกน 600 โวลท

(ตอ)


76


กฎกระทรวง

เร อง

ก าหนดมาตรการความปลอดภยเกยวกบระบบไฟฟาในโรงงาน

ประกาศ ณ วนท 28 มถนายน 2550

โฆสต ปนเปยมรษฎ

รฐมนตรวาการฯ อตสาหกรรม

77

เร อง สาระส าคญ

ขอก าหนดท วไป

อาศยอ านาจตามมาตรา ๖ และ ๘ แหง พรบ. โรงงาน ๒๕๓๕

ขอ ๑ ในกฎกระทรวงน

ระบบไฟฟาในโรงงาน หมายความวา

๑) สายไฟฟา การเดนสาย เครองยนตไฟฟา การตดต งเครองยนตไฟฟา สวตชไฟฟา อปกรณไฟฟา เครองใชไฟฟา หรอเครองไฟฟาอนๆ

๒) เครองจกร เครองอปกรณ ส งทน ามาใชในโรงงานหรอสวนประกอบตางๆของระบบไฟฟาทอาจมไฟฟา ประจไฟฟาหรอไฟฟาสถตย

๓) ระบบสายดน ( earthing system) ระบบสายตอฝาก (bonding system) หรอระบบสายปองกนเนอโลหะผกรอน (electrochemical corrosive system)

๔) ระบบไฟฟาอนทรฐมนตรก าหนดในราชกจจานเบกษา

78


เร อง สาระส าคญ

การตรวจสอบระบบไฟฟาในโรงงาน

การตรวจสอบ การทดสอบ การตรวจทดสอบ การศกษาหรอคนควา การวเคราะห การหาขอมลหรอสถตตางๆ เพอเปนหลกเกณฑหรอประโยชนประกอบการพจารณาดานความปลดภยในเกยวกบการผลต การสงหรอเพอสง การจายหรอเพอจาย การใชหรอการซอมแซมระบบไฟฟาในโรงงาน

การใชงานระบบไฟฟาในโรงงาน

การน ามาใช การเฝาตรวจ การดแล การแกไขระบบไฟฟาในโรงงาน และใหหมายความรวมถงการตดต ง การซอม การปรบปรง หรอการเพมเตมระบบไฟฟาในโรงงาน

แบบแปลน

แบบทใชเพอประโยชนในการสราง ตดต ง ดดแปลง ร อถอน เคลอนยาย ใช หรอเปลยนการใชระบบไฟฟาในโรงงาน โดยแสดงเปนภาพเสนเดยว (single line diagram)ทมรายละเอยดต าแหนงหมอแปลง สวทชประธาน ตควบคมวงจรไฟฟาก าลงยอย และขนาดของสายไฟฟาของวงจรอยางชดเจน

ผประกอบกจการโรงงาน

ผประกอบกจการโรงงานทกจ าพวกและทกประเภทหรอชนดโรงงานทก าหนดไวทายกฎกระทรวง (พ.ศ. ๒๕๓๕) ออกตาม พรบ.โรงงาน (พ.ศ. ๒๕๓๕)

79






ขอ2 ในกฎกระทรวงน

ผประกอบกจการโรงงานจ าพวกทสองและจ าพวกทสามตองด าเนนการ

๑) ตองมแบบแปลนทแสดงการตดต งระบบไฟฟาในโรงงานตามความเปนจรง (as-built drawing) และรายการประกอบแบบแปลน

๒) แบบแปลนตองมค ารบรองของวศวกรหรอบคคลอนทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา

๓) กรณทระบบไฟฟาในโรงงานมการปรบปรง แกไข เพมเตมหรอเปลยนแปลงใหผดไปจากแบบแปลน ตองมค ารบรองของวศวกรหรอบคคลอนทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา


ผประกอบกจการโรงงานตองใชวสด อปกรณ และสวนประกอบตางๆของระบบไฟฟาในโรงงานทมลกษณะและคณสมบตเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมตามกฎหมายวามาตรฐานอตสาหกรรมหรอมาตรฐานอนทยอมรบกน โดยมค ารบรองของวศวกรหรอบคคลอนทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา

80




ขอ4 ในกฎกระทรวง

น

การใชระบบไฟฟาในโรงงาน ผประกอบการตองด าเนนการใหเปนไปตามหลกวชาการหรอมาตรฐานทยอมรบกน หรอตามหลกเกณฑ วธการ และเง อนไขทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา


ผประกอบกจการโรงงานตองจดใหมการตรวจสอบระบบไฟฟาในโรงงานเปนประจ าทกปโดยวศวกรหรอบคคลอนทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา โดยการตรวจสอบและรบรองดงกลาวตองจดใหมเอกสารหลกฐาน

การจดใหมเอกสารตามวรรคหนงใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเง อนไขทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา

กรณมเหตอนควร รฐมนตรจะประกาศในราชกจจานเบกษาก าหนดหลกเกณฑ วธการตรวจสอบระบบไฟฟาในโรงงานและรบรองความปลอดภยของระบบไฟฟาในโรงงานตามวรรคหนงกได

การตรวจสอบระบบไฟฟาในโรงงานและการรบรองความปลอดภยของระบบไฟฟาในโรงงานจดอยในประเภทอาคารทตองจดใหมผตรวจสอบตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการน นและใหถอวาผประกอบกจการโรงงานทไดจดใหมผตรวจสอบไดด าเนนการตามวรรคหนงแลว 81




ขอ 6 ในกฎกระทรวงน

จดใหมบคคลากรประจ าโรงงาน โดยพจารณาถง คณสมบต จ านวน และหนาทของบคลากรประจ าโรงงาน รวมท งการสงรายชอบคคลากรประจ าโรงงานใหแกกรมโรงงานอตสาหกรรมใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเง อนไขทรฐมนตรก าหนดโดยราชกจจานเบกษา

บคคลากรดงกลาวหมายถง คนงานและวศวกรทเกยวของกบระบบไฟฟาในโรงงาน

ขอ 7 ในกฎกระทรวงน

ตองจดเกบและรกษาแบบแปลนตามขอ 2 และเอกสารตามขอ 5 หรอเอกสารใดตามกฎกระทรวงนไวเปนเอกสารประจ าโรงงาน เกบไวใหเจาหนาทตรวจ


ภายในสามป นบแตวนทกฎกระทรวงนใชบงคบ มใหน าความในขอ2 มาใชบงคบกบโรงงานทไดรบแจงหรอใบอนญาตประกอบกจการโรงงานกอนกอนวนทกฎกระทรวงนใชบงคบ

82




กฎกระทรวงแรงงานฯ

เร อง

ความปลอดภยในงานกอสราง 2551

83


ขอก าหนดท วไป อาศยอ านาจตามมาตรา ๖และ

มาตรา ๑๐๓ แหง พรบ. แรงงาน ๒๕๔๑

หมวด ๓ งานไฟฟาและการปองกนอคคภย

สวนท ๑ งานไฟฟา

ขอท 20 การตดต งและการใชระบบไฟฟาในเขตกอสราง

• ใหนายจางจดใหม แผงผงวงจรไฟฟาซงมวศวกรลงนาม รบรอง

• ใหมวศวกรควบคมดแลการตดต งและการใชงานใหเกดความปลอดภย

• ท งนตองเปนไปตามมาตรฐานของการไฟฟาทองถน กรณไมมใหปฏบตตามมาตรฐานของ วศท.

84




อาศยอ านาจตามมาตรา ๖และ มาตรา ๑๐๓ แหง พรบ. แรงงาน ๒๕๔๑



ขอท 21

• ใหนายจางจดใหม สวทชตดวงจรไฟฟา เพอควบคมการใชงานในเขตกอสรางใหเกดความปลอดภย

• ท งนต องเปนไปตามมาตรฐานของการไฟฟาทองถน กรณไมมใหปฏบตตามมาตรฐานของ วศท.

85







ขอท 22

• ใหนายจางจดใหมระบบปองกนกระแสไฟฟาร ว โดยตอสายดนส าหรบหมอแปลง แผงไฟฟาและอปกรณไฟฟาทตดต งอยกบททกชนด สวนอปกรณไฟฟาก าลงอนๆใหตอสายดนกบเตารบทมจดตอลงดน

• ท งนตองเปนไปตามมาตรฐานของการไฟฟาทองถน กรณไมมใหปฏบตตามมาตรฐานของ วศท.

86







ขอท 23

• กรณทมการตดต ง ตรวจสอบ ซอมแซมหรอซอมบ ารงระบบไฟฟานายจางตองจดใหมการใชกญแจปองกนการสบสวตช และตดปายแสดงเครองหมายหรอสญลกษณหามสบสวตชเชอมตอวงจรไวดวย

87







ขอท 24

• ใหนายจางจดใหมปายทมตวอกษรหรอสญลกษณซงสะทอนแสงไดเพอเตอนอนตรายทบรเวณหมอแปลงไฟฟาและแผงไฟฟา

88


กฎกระทรวง ก าหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการ

ดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบไฟฟา

พ.ศ. ๒๕๕๔

89

1. ใหนายจางจดใหมขอบงคบเกยวกบวธปฏบตงานกบไฟฟาอยางปลอดภยเพอเปนคมอส าหรบลกจาง

2. ใหนายจางจดใหลกจางทตองปฏบตงานเกยวกบไฟฟาไดรบการฝกอบรมความปลอดภยในการท างานกบไฟฟา

3. ใหนายจางจดใหมแผนผงวงจรไฟฟาทตดต งภายในสถานประกอบกจการโดยตองไดรบการรบรองจากวศวกรหรอการไฟฟาประจ าทองถน

4. ใหนายจางจดใหมแสงสวางอยางเพยงพอในบรเวณทตองท างานเกยวกบไฟฟา

5. ใหนายจางจดใหมปายเตอนอนตรายจากกระแสไฟฟาทมองเหนไดชดเจนในบรเวณทมการท างานกบไฟฟา

90

6. หามใหลกจางทท างานกบไฟฟาเขาใกลหรอน าสงทเปนตวน าไฟฟาทไมมการหมฉนวนไฟฟาทเหมาะสมกบแรงดนไฟฟาเขาใกลส งทมกระแสไฟฟานอยกวาระยะหางตามทก าหนดไวในตารางท 1 ทายกฎกระทรวงฯ เวนแตมการจดใหลกจางสวมใส

อปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล หรอปดกระแสไฟฟา หรอหมส งทเปนตวน าไฟฟาดวยฉนวน และตองจดใหมวศวกรควบคม

7. หามใหลกจางทสวมใสชดทเปยกหรอเปนสอน าไฟฟาท างานกบสงทมกระแสไฟฟาเกน 50 โวลต โดยไมมฉนวนไฟฟาหมเวนแตจดใหลกจางสวมใสอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลและใชเครองมอทเปนฉนวนไฟฟา

91

8. ใหนายจางจดใหมแผนภาพแสดงวธปฏบตเม อประสบอนตรายจากไฟฟา การปฐมพยาบาล และการชวยชวตโดยการผายปอดและนวดหวใจจากภายนอก พรอมค าบรรยายตดไวในบรเวณท างานทสามารถมองเหนไดชดเจน

9. ตองมการตรวจสอบและบ ารงรกษาระบบไฟฟาและบรภณฑไฟฟาใหสามารถใชงานไดอยางปลอดภยไมนอยกวาปละ 1 คร ง พรอมท งจดท าบนทกการตรวจสอบและบ ารงรกษาเกบไวใหสามารถตรวจสอบได

10.ในการตดต งบรภณฑไฟฟาใหปฏบตตามมาตรฐานของการไฟฟาทองถน หากไมมใหปฏบตตามมาตรฐานของสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ

11.ในกรณทมการตดต ง ตรวจสอบ ซอมแซมบรภณฑไฟฟาใหท าการปลดสวตซและแขวนปายพนสแดงทมขอความ “หามสบสวตซ” หรอใสกญแจปองกนการสบสวตซ

92

12. ในกรณทมการใชเครองเปาลมท าความสะอาดบรภณฑไฟฟา ตองใชทอและหวฉดทเปนฉนวนไฟฟา

13. บรภณฑไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเกน 50 โวลต ตองจดใหมท ปดก นอนตรายหรอจดใหมแผนฉนวนไฟฟาปไวท พ นเพอปองกนอนตรายจากการสมผส

14. สถานทตดต งเครองก าเนดไฟฟาตองมพนทกวางพอทจะปฏบตงานได จดใหมระบบระบายอากาศอยางเพยงพอ (ในกรณทมไอเสยจากเครองยนตใหตอทอไอเสยออกสภายนอก) จดใหมเครองปองกนกระแสไฟฟาไหลเกน และจดใหมเครองดบเพลงทเกดจากไฟฟาและน ามนไดอยางเพยงพอ

15. ในกรณทมเครองก าเนดไฟฟาส ารองตองมเครองปองกนการใช

ผดหรอสวตซสบโยกสองทางหรออปกรณอน เพอมใหมโอกาสตอขนานกบระบบไฟฟาของการไฟฟาทองถน เวนแตไดรบอนญาต

93

16. ใหนายจางตดต งเตารบไวใหเพยงพอแกการใชงานเพอไมใหม การตอไฟโดยวธท ไมปลอดภย

17. ตองตดต งระบบปองกนฟาผาไวท อาคารหรอบรเวณทเกบวตถไวไฟตามมาตรฐานของสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ

18. ตองตดต งระบบลอฟาทปลองควนซงไมอยในรศมคมกนของระบบปองกนฟาผา โดยใหมรศมท พ นดนเทากบความสงของหลกลอฟา

19. ในกรณทปลองควนท าจากโลหะใหตอสายน าประจลงหลกดน และใหตอสายลวดโลหะทยดปลองควนทกเสนเขาดวยกนหรอน ามาตอกบสายน าประจลงหลกดน

94

20. การตดต งหลกลอฟาทปลองควนทท าดวยอฐหรอคอนกรตทเปนปลองควนแบบท วไป หลกลอฟาตองมความสงไมนอยกวา 50-75 เซนตเมตร หากปลองควนเปนแบบปลองระบายควนทเปนฝ น ไอ หรอกาซทระเบดไดเมอมประกายไฟ หลกลอฟาตองมความสงไมนอยกวา 1.5 เมตร (แตถาเปนแบบปลายเปด หลกลอฟาตองมความสงไมนอยกวา 4.5 เมตร) ซงตดต งหลกลอฟารอบปลองควนโดยมระยะหางกนไมเกน 2.4 เมตร และมสายตอเชอมกน ถาปลองควนมฝาครอบโลหะอยใหตอกบหลกลอฟาดวย

21. ถามหลกลอฟามากกวา 1 หลก ตองมสายน าประจไมนอยกวา 2 สายตรงขามกน โดยตอจากสายตอทเชอมตอกบหลกลอฟาไปยงดน สายน าประจท ง 2 สาย (หรอมากกวา)จะ ตองมาตอเชอมกนทฐานของปลองควนแลวแตละสายจะแยกออกไปตอกบหลกดน แตถาปลองควนสงต งแต 50 เมตรขนไป สายน าประจตองตอเชอมกนตรงกงกลางของปลองควน

95

22. ปลองควนทมความสงต งแต 22.5 เมตรขนไป และมขนาดพนทหนาตดของปากปลองไมนอยกวา 0.32 ตารางเมตร หากตดต งหลกลอฟาทท าดวยทองแดงใหฉาบผวหลกลอฟา สายน าประจ และตวจบยดดวยตะก วหนาอยางนอย 1.6 มลลเมตร ยาวลงมา 7.5 เมตร จากปากปลองเพอปองกนการผกรอน

23. หากปลองควนบผวดวยโลหะหรอมบนไดโลหะใหตอสายน าประจท งสวนบนและสวนลาง

24. สายน าประจท เปนทองแดงตองมขนาดพนทหนาตดไมนอยกวา 50 ตารางมลลเมตร

25. สายน าประจท เปนทอกลวงตองเปนทองแดงทมความหนาไมนอยกวา 1.5 มลลเมตร

26. สายน าประจท เปนแผนยาวหรอสายถกตองเปนทองแดงทมความหนาไมนอยกวา 2 มลลเมตร

96

27. สายน าประจท มรอยตอตองรบแรงดงไดไมนอยกวารอยละ 50 ของความแขงแรงของสาย และตองไมมการหกมม

28. สวนของสายน าประจท สงจากพนดนจนถงระยะ 2.5 เมตร ตองใช

วสดท ไมเปนสารแมเหลกหอหม 29. ตวจบยดสายน าประจตองเปนทองแดง มระยะหางระหวางตวจบ

ยดไมเกน 1.2 เมตร ตามแนวต ง และไมเกน 60 เซนตเมตร ตามแนวนอน

30. หากลกจางตองท างานบนทสงต งแต 4 เมตรขนไป ตองมเขมขดนรภยและหมวกนรภย Class B เวนแตเขมขดนรภยน นจะท าใหเสยงตออนตรายมากขน

31. ในการใชถงมอยางตองใชคกบถงมอหนงทกคร ง โดยถงมอหนงทใชสวมทบถงมอยางตองมความยาวหมถงขอมอ

32. หากลกจางท างานอยเหนอผวน าตองจดใหมการสวมชชพ เวนแตจะท าใหเสยงตออนตรายมากขน

97

มค าถามไหมครบ

สมาคมสงเสรมความปลอดภยและอนามยในการท างาน (ประเทศไทย)

99

ความปลอดภัยในการท างาน ...การข บเคล...

Documents