ยุทธศาสตร์กรมปาไม พ.ศ....

ยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ. 2559-2564

กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ. 2559 - 2564


1

บทท ๑

บทน า

ความเปนมา

ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณคายงตอมนษยและสงแวดลอม อกทงยงเปนฐาน

การพฒนาประเทศในทกดาน เนองจากทรพยากรปาไมสามารถอ านวยประโยชนตอเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอมของประเทศ และยงมความสมพนธกบวถชวต วฒนธรรม และความ

เปนอยของคนในสงคม และสงแวดลอมของประเทศ

รฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา) นายกรฐมนตรไดแถลงนโยบายของ

คณะรฐมนตรตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนศกรท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ ไดกลาวถง

นโยบาย ขอ ๙ การรกษาความมนคงของฐานทรพยากรและการสรางสมดลระหวางการ

อนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน ในปจจบนมการบกรกทดนของรฐและตดไมท าลายปา

มากขน ทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทเคยอดมสมบรณ เชน ปาไม

สตวปา พนธพช และแรธาต ถกท าลายหรอน าไปใชประโยชนทางพาณชยโดยไมชอบดวย

กฎหมายเปนอนมากทงปญหาภาวะมลพษ โดยเฉพาะขยะประเภทตางๆ กรนแรงยงขน รฐบาล

จงมนโยบายจะรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตโดยสรางสมดลระหวางการ

อนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน

ยทธศาสตรกรมปาไมทจดท าขนเพอใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 11 ในป พ.ศ. 2559 และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

12 โดยน ามาเปนแนวทางในการจดท ายทธศาสตรกรมปาไม โดยใหมความสอดคลองกบ

นโยบาย ยทธศาสตร แผนงานตาง ๆ ทเกยวของ ดงน



2

1.1 นโยบายรฐบาล

นโยบายรฐบาลขอท 9 การรกษาความมนคงของฐานทรพยากร และการสรางสมดล

ระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน

9.1 ในระยะเฉพาะหนา เรงปกปองและฟนฟพนทอนรกษ ทรพยากรปาไม

และสตวปา โดยใหความส าคญในการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ จดท าแนวเขตทดน

ของรฐใหชดเจน เรงรดกระบวนการพสจนสทธการถอครองทดนในเขตทดนของรฐโดยน าระบบ

สารสนเทศมาใชเพอการบรหารจดการ ปรบปรงกฎหมายใหทนสมยและสรางบรรทดฐาน

ในการบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพและเปนธรรม โดยเฉพาะในพนทปาตนน าและ

พนทอนรกษทมความส าคญเชงนเวศ ก าหนดพนทแนวกนชนและทราบเชงเขาใหเปนพนท

ยทธศาสตรการปลกปาเพอปองกนภยพบตและปองกนการบกรกปา ขยายปาชมชน และ

สงเสรมการปลกไมมคาทางเศรษฐกจในพนทเอกชนเพอลดแรงกดดนในการตดไมจาก

ปาธรรมชาต รวมทงผลกดนแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศและ

การสรางรายไดจากการอนรกษ เชน โครงการปลกปาเพอฟนฟระบบนเวศ โครงการอนรกษ

ทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมจากทกภาคสวน เปนตน

9.2 ในระยะตอไป พฒนาระบบบรหารจดการทดน และแกไขการบกรกทดน

ของรฐโดยยดแนวพระราชด ารทใหประชาชนสามารถอยรวมกบปาได เชน ก าหนดเขตปาชมชน

ใหชดเจน พนทใดทสงวนหรอกนไวเปนพนทปาสมบรณกใชมาตรการทางกฎหมายอยาง

เครงครด พนทใดสมควรใหประชาชนใชประโยชนไดกจะผอนผนใหตามความจ าเปนโดยใช

มาตรการทางการบรหารจดการ มาตรการทางสงคมจตวทยา และการปลกปาทดแทน

เขาด าเนนการ ทงจะใหเชอมโยงกบการสงเสรมการมอาชพและรายไดอนอนเปนบอเกดของ

เศรษฐกจชมชนทตอเนอง เพอใหคนเหลานนสามารถพงพาตนเองไดตามหลกเศรษฐกจ

พอเพยงโดยทดนยงเปนของรฐจะจดท าฐานขอมลเพอการบรหารจดการ จดท าทะเบยนผถอ

ครองทดนในทของรฐ ปรบปรงกลไกการบรหารทดนของรฐและเอกชนใหมเอกภาพเพอท า

หนาทก าหนดนโยบายดานทดนในภาพรวม และปรบปรงกลไกภาษเพอกระจายการถอครอง

ทดน เรงรดการจดสรรทดนใหแกผยากไรโดยไมตองเปนกรรมสทธ แตรบรองสทธรวมในการ

จดการทดนของชมชน ก าหนดรปแบบทเหมาะสมของธนาคารทดนเพอเปนกลไกในการน า

ทรพยากรทดนมาใชใหเกดประโยชนสงสด



3

1.2 นโยบาย รมว.ทส.

๑) นโยบายเรงดวน

(1) ด าเนนการในเรองสทธของบคลากรทกระดบ ปรบปรงสภาพการท างาน/

สภาพความเปนอยของบคลากรชนผนอย โดยเฉพาะอยางยงบคลากรทปฏบตหนาทในพนท

ทรกนดารหรอพนทเสยงภย

(2) ด าเนนงานตามโครงการอนเนองมากจากพระราชด ารอยางเตม

ความสามารถ

(3) ปองกนการบกรกพนทปา ลาสตวและตดไม สรางกระบวนการมสวนรวม

ของประชาชนทกภาคสวนในการรกษาแหลงตนน า ผนปา สตวปา และเรงรดฟนฟพนทปา

เสอมโทรม

(4) ใชมาตรการปราบปรามโดยการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครด

ตอผกระท าความผดและลงโทษเจาหนาททกระดบชนทมสวนเกยวของในการกระท าผดอยาง

เฉยบขาดและรวดเรว

(5) ใหความส าคญกบการแกปญหาการลกลอบตดไมพะยง ส ารวจไมพะยง

ของกลางเพอเตรยมการแปรรปและสงมอบใหรฐบาลเพอใชประโยชน

(6) เพมพนทปาชายเลนและปองกนการบกรก

(7) ส ารวจพนทปาเสอมโทรมใหแลวเสรจภายใน 1 เดอน เพอด าเนนการตาม

นโยบายรฐบาลตอไป

(8) ปฏบตตามแผนการแกไขปญหาการขาดแคลนน ากนน าใชทกครวเรอนตาม

ยทธศาสตรพฒนาและบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศใหส าเรจตามก าหนดเวลา

(9) ทกหนวยงานระดบกรมจดท าโครงการกจกรรมเพอสงคม (CSR: Corporate

Social Responsibility) ใหครอบคลมถงหนวยงานระดบพนท เชน อทยานแหงชาต

(10) ทกหนวยงานใหความส าคญกบการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

ในการดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(11) ด าเนนการประชาสมพนธเชงรก เพอสรางความตระหนก ความเขาใจ

และความเชอถอของประชาชนเกยวกบการปฏบตงานของ ทส. โดยเฉพาะความจ าเปนในการ

ปฏบตหนาทตามกฎหมาย



4

(12) รวมกบหนวยงานทเกยวของในการแกปญหาการถอครองสทธทดน

ทบซอนอนเนองมาจากการออกเอกสารสทธ แผนท ขอกฎหมาย และการทจรตของเจาหนาท

ฯลฯ

(13) เรงรดและผลกดนการน า “โครงการเรงดวนเพอแกไขปญหาการบกรก

ท าลายทรพยากรปาไมของประเทศ” (แผนท สองพนลาน) มาใชแกไขปญหาเขตทดนทบซอน

และแนวเขตพนทปาไมทไมชดเจน อนกอใหเกดขอขดแยงระหวางประชาชนและเจาหนาทรฐ

(14) บรหารงานงบประมาณอยางมประสทธภาพ ทนตามก าหนดเวลาของ

รฐบาล ด าเนนงานอยางสจรต โปรงใส และตรวจสอบไดทกขนตอน

2) นโยบายกลมภารกจดานทรพยากรธรรมชาต

(1) ปรบปรงกฎหมายใหมความเหมาะสม ทนเหตการณ มบทลงโทษการ

กระท าผดทชดเจน และสรางบรรทดฐานในการบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพและ

เปนธรรม

(2) บรณาการแผนงานระหวางหนวยงานภายในและภายนอก ทส. เพอเพม

ประสทธภาพการปองกน ฟนฟ และอนรกษทรพยากรปาไม สตวปา และพนธพช ลดการ

ปฏบตงานซ าซอน

(3) ก าหนดมาตรการ/เพมประสทธภาพการปองกน ฟนฟ และอนรกษ ใหม

ความชดเจน น าไปสการปฏบตไดจรง พนททยงไมถกบกรกใหมงเนนการปองกน

(4) ใชมาตรการปราบปรามโดยการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดตอ

ผกระท าความผด และลงโทษเจาหนาททกระดบชนทมสวนเกยวของในการกระท าผดอยาง

เฉยบขาดและรวดเรว

(5) ลดความขดแยงในการใชประโยชนทรพยากรปาไมและทดนของรฐ สราง

การมสวนรวมของภาคประชาชนและเอกชนในการปลกปา จดการปาชมชน และปลกปา

เศรษฐกจ

(6) สรางความสมดลของระบบนเวศโดยจดการทรพยากรปาไม ดน และน า

ใหเออประโยชนตอการด ารงชวตของประชาชน เพอลดความสญเสยของชวตและทรพยสนจาก

ปญหาน าทวม ภยแลง และหมอกควนไฟปา



5

๓) นโยบายพลกฟนผนปา สการพฒนาทยงยน

โดยเปนนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(พลเอก สรศกด กาญจนรตน) มเปาหมายการด าเนนงาน คอ มปาอดมสมบรณ รกษาไว

อยางมนคงใชประโยชนอยางสมดลและยงยน โดยการมสวนรวมของประชารฐ นโยบายตาม

มาตรการ 1: 5: 5 ดงน

(1) 1: ชอหลกการ คอ พลกฟนผนปา สการพฒนาทยงยน

ประกอบดวยวาระปฏรป

ขอ 11. การปฏรปทดนและการจดการทดน

ขอ 25.1 ระบบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขอ 25.2 กลไกและการมสวนรวมของประชาชนในการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขอ 28. สทธชมชนในการจดการทดนและทรพยากรธรรมชาต

(2) 5: มาตรการหลก

ประกอบดวย

(2.1) สรางความเขาใจ /ทกฝายมสวนรวม : “ประชารฐ”

(2.2) แกไขแนวเขต / One map

(2.3) รกษาปาสมบรณ /บงคบใชกฎหมายตอผบกรก

(2.4) การผอนผนผยากไร /จดสรรทท ากน (คทช.)

(2.5) เพมพนทปา / พนทสเขยว

(3) 5: วธปฏบตการฯ


(3.1) Zoning / ปองกนบกรกพนทปาตนน าซ า : ใหปาฟนตนเอง

(3.2) ปลกปา : พนทยดคน / ปาเสอมโทรม

(3.3) การแกปญหาชมชนในพนทปาอนรกษ / ปาสงวนแหงชาต

(3.4) สงเสรมอตสาหกรรมปาไม สงเสรมปลกไมมคา : เปนเงนออม /

เงนมรดก

(3.5) สงเสรมปลกตนไมในพนทหนวยงาน / ทสาธารณะ



6

๔) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

(1) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑ พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙

ก าหนดยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยไดก าหนด

เปาหมายทส าคญตอการจดการทรพยากรปาไมโดยสรป ดงน

(๑.1) เพมความอดมสมบรณของฐานทรพยากรธรรมชาตและ

ความหลากหลายทางชวภาพ โดยรกษาพนทอนรกษไวไมนอยกวารอยละ ๑๙ เพมพนทปาไม

ใหไดรอยละ ๔๐ ของพนทประเทศ และเพมพนทปาชายเลนไมนอยกวาปละ ๕,๐๐๐ ไร

(1.๒) เพมขดความสามารถในการปรบตวเพอรองรบผลกระทบจาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบตใหมความพรอมทงระดบประเทศ พนท และ

ชมชน

(1.๓) เพมประสทธภาพการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

(1.๔) เพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม และชมชนสามารถอยรวมกบปาไดอยางเกอกลกน

(2) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2

ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการ

พฒนาอยางยงยน

เปาหมายและตวชวด

เป าหมายท 1 ก ารร กษา และฟ นฟ ท ร พยากรธรรมชาต

เพมพนทปาไมเปนรอยละ 40 ของพนทประเทศ แบงเปนพนทปาเพอการอนรกษรอยละ 25

และพนทปาเศรษฐกจ รอยละ 15 มการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ และลดการสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพ

ตวชวด 1.1 สดสวนพนทปาไมของประเทศ พนทปลกและฟนฟปา

ตวชวด 1.2 แผนทแนวเขตทดนของรฐ (โครงการ One Map) ทวประเทศ

เปาหมายท 3 การบรหารจดการสงแวดลอมและแกไขปญหาวกฤต

หมอกควน

ตวชวด 3.3 คณภาพอากาศในพนทวกฤตหมอกควน



7

5) แนวทางการพฒนาทมความส าคญสงและสามารถผลกดนสการปฏบต

(1) การรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางสมดลของการอนรกษและ

ใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ใชประโยชนจากทนธรรมชาตโดยค านงถงขดจ ากด

และศกยภาพในการฟนตว รกษาความมนคงของฐานทรพยากร สรางสมดลระหวาง

การอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม รวมทงผลกดนแนวทางการประเมน

มลคาของระบบนเวศ และการสรางรายไดจากการอนรกษเพอใชในการบรหารจดการทม

ประสทธภาพเพมขน ดงน

(1.1) อนรกษฟนฟทรพยากรปาไมเพอสรางสมดลธรรมชาต

(1.2) อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยาง

ยงยน

(1.3) พฒนาระบบบรหารจดการทดนแกไขการบกรกทดนของรฐ

(2) แกไขปญหาวกฤตสงแวดลอม ดวยการเรงรดการควบคมมลพษทงทาง

อากาศ

(2.1) แกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและ

ภาคใต เรงแกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต โดยสงเสรมทกภาค

สวนเขารวมด าเนนการอยางตอเนองประสานกบประเทศเพอนบานทงในระดบพหภาคและ

ทวภาคตามขอก าหนดในขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน ตลอดจน

ด าเนนการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและเปนธรรม ส าหรบการแกปญหาหมอกควนจาก

การเผาเศษวสดทางการเกษตร เชน ขาวโพด ควรศกษาวจยพชอนทดแทนทเหมาะสมมตลาด

รองรบและตนทนต ากวา และสรางอาชพทดแทน อาท การทองเทยวชมขน เปนตน

(3) ประเดน การคมครอง ปองกน รกษา ฟนฟพนทปาไม และเขตอนรกษ

(3.1) อนรกษพนทเปราะบางทมความส าคญเชงนเวศ สรางพนท

เชอมตอระหวางปา

(3.๒) วางระบบเพอแกไขปญหาการบกรกถอครองทดนในพนทปาไม

โดยใหมการจดท าทะเบยนผถอครองทดนในพนทอนรกษทงหมด ด าเนนการพสจนสทธ และ

รวมมอกบผมสวนไดเสยจดท าแนวเขตพนทอนรกษเพอใหเปนทยอมรบรวมกน



8

(3.๓) ควบคมการใชประโยชนพนทตนน าและการใชสารเคม

การเกษตรในพนทตนน าอยางเขมงวด

(3.๔) สงเสรมเครอขายอนรกษและปองกนการบกรกปาไมโดย

ภาคประชาชนและชมชน

(3.๕) สงเสรมหลกการชมชนอยรวมกบปา

(3.๖) สงเสรมการจดการปาชมชน

(3.๗) สงเสรมการปลกปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง

(3.๘) สงเสรมการฟนฟและการปลกปาในรปแบบวนเกษตร โดยให

ความส าคญกบพนทตนน าและพนทรอยตอตามแนวเขตอนรกษ

(3.๙) สนบสนนการปลกตนไมและการปลกปาอยางจรงจงโดยเฉพาะ

ในระดบครวเรอนและชมชนภายใตแนวคดและกลไกสงเสรมทเหมาะสม เชน ธนาคารตนไม

หรอการปลกตนไมใชหน

(3.๑๐) ใหมการจดท าแผนสงเสรมการปลกปาของประเทศทสามารถ

ขบเคลอนไดอยางเปนรปธรรม

(4) ประเดน การพฒนาระบบฐานขอมล ระบบสารสนเทศภมศาสตร

และการจดการองคความร

(4.๑) สนบสนนใหมการจดท าแผนทแนวเขตทดนของรฐและการใช

ประโยชนในเขตพนทอนรกษใหเกดความชดเจน

(4.๒) สนบสนนการจดท าฐานขอมลทรพยากรปาไม ความหลากหลาย

ทางชวภาพ ทรพยากรชายฝง ปาชายเลน แหลงน าทดน และทรพยากรแร เผยแพรตอ

สาธารณะอยางตอเนองทกป ผานทางสออเลกทรอนกสและสออน ๆ

(4.๓) ปรบปรงระบบการจดท าฐานขอมลพนทปาไม และการใช

ประโยชนทดนในเขตอนรกษ โดยใชระบบเทคโนโลยอวกาศและภาพถายดาวเทยม ใหเปน

มาตรฐานทยอมรบรวมกน และสามารถตดตามตรวจสอบการเปลยนแปลงพนทปาและการใช

ประโยชนทดนได



9

(5) ประเดนการปรบปรงการบรหารจดการทดนทงระบบและกระจาย

การถอครองทดนใหเกดความเปนธรรม

(5.๑) จดท าระบบสารสนเทศและทะเบยนขอมลทดนและแผนท

แหงชาต แสดงการครอบครองใชประโยชนทดนประเภทตางๆ ในทดนของรฐ ทดนเอกชน และ

ทดนทมการถอครองโดยไมมเอกสารสทธ เพอใชเปนขอมลการบรหารจดการและปองกนการ

ขยายพนทเกษตรกรรมเขาไปในเขตอนรกษ

(5.๒) ก าหนดมาตรการเพอกระจายการถอครองทดนใหเปนธรรม

เชน จดเกบภาษทดนในอตรากาวหนา ใหมการใชประโยชนจากพนทรกราง และจดใหมระบบ

และองคกรบรหารจดการทดนใหเปนรปธรรมโดยเรว เพอลดความสญเสยพนททเหมาะสม

ส าหรบการเกษตรและเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนไปอยาง

เหมาะสม

6) แผนแมบทแกไขปญหาการท าลายทรพยากรปาไมการบกรกทดนของรฐ

และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน (แผนแมบท กอ.รมน.)

เปาหมายหลก คอ พทกษรกษาปาไมของประเทศใหมความสมบรณโดยใหมพนทปา

อยางนอย ๔๐% ของพนทประเทศ ภายใน ๑๐ ป

วตถประสงค

(๑) เพอหยดยงการตดไมท าลายปาและทวงคนผนปาจากผบกรกครอบครอง

ใหไดตามเปาหมายก าหนดไวภายใน ๑ ป

(๒) เพอใหมระบบบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางมประสทธภาพ

ประสทธผล และยงยน ภายใน ๒ ป

(๓) เพอฟนฟสภาพปาในพนทปาเปาหมายทวทงประเทศใหมสภาพทสมบรณ

ภายใน ๒ - ๑๐ ป

7) ยทธศาสตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ.๒๕๕๙-๒๕๖๔

ยทธศาสตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม ประกอบดวย

๕ ยทธศาสตร โดยมยทธศาสตรทเกยวของกบกรมปาไม คอ ยทธศาสตรท ๑ ,๔ และ ๕

รายละเอยด ดงน



10

(๑) สงวน อนรกษ ฟนฟ และจดการทรพยากรธรรมชาตอยางบรณาการท

ตอบสนองตอการพฒนาและใชประโยชนอยางทวถงและเปนธรรม

(๒) บรหารจดการน าผวดนและน าใตดนอยางบรณาการและมประสทธภาพ

(๓) รกษาและฟนฟคณภาพสงแวดลอมอยางมสวนรวม

(๔) การปองกน การลดผลกระทบ และการปรบตวเพอรบมอภยพบตทาง

ธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(๕)การเพ มประสทธภาพ การจดการองค กร และการบรหารจดการ


8) ยทธศาสตรความมนคง

นโยบายท 11 รกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

11.1 พฒนาระบบการใชทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและ

ยงยน

11.2 เสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน

และทองถนในการบรหารจดการตรวจสอบ และการเฝาระวงการแสวงประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตโดยมชอบ

11.3 เสรมสรางประสทธภาพการจดการสงแวดลอม

11.4 สงเสรมการรวมตวในระดบภมภาคอาเซยน เพอเปนภาค

ดานการรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

9) แผนสทธมนษยชน

ดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

(1) เนนการปองกนปญหาสงแวดลอมควบคไปกบมาตรการชดเชยผลกระทบ

ท เกดขนจากสงแวดลอมโดยใชกระบวนการประเมนผลกระทบตอส งแวดลอม และ

ประชาสมพนธใหประชาชนทราบชองทางการรองเรยนตลอดจนสรางความตระหนกถงขอบเขต

ของสทธของตนเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในพนททเปดโอกาสใหผมสวนได

สวนเสยมสวนรวมในการประเมนผลกระทบทเกดขนอยางแทจรง โดยควรจดใหมกองทนกลาง

ทจดเกบคาใชจายจากเจาของกจการทงหมดเพอสนบสนนคาใชจายในการประเมนแทนการให

ผประกอบการเปนฝายจดจางและสนบสนนคาใชจายในการประเมนเองดงเชนในปจจบน เพอ



11

แกไขปญหาการขาดความเปนกลางของผประเมน และใหหนวยงานทเกยวของเขาตรวจสอบ

พนทชมชนทมความเสยงจากปญหาสงแวดลอม

(2) สงเสรมใหเกษตรกรมการใชสารเคมปลอดภยและเหมาะสม และมงจด

ระเบยบพนท (Zoning) เพาะปลกใหเหมาะสมกบศกยภาพของพนท

(3) สงเสรมการคดแยกขยะและบ าบดน าเสยเพอรกษาสงแวดลอม

(4) เรงรดการบงคบใชกฎหมายดานสงแวดลอมและการอนรกษและจดสรร

ทรพยากรธรรมชาตอยางจรงจง เปนธรรม ไมเลอกปฏบต และปรบปรงบทลงโทษใหเหมาะสม

กบสภาพปจจบน และออกกฎหมายทสอดคลองกบสภาพความเปนจรง ตลอดจนเรงรด

มาตรการชวยเหลอและชดเชยประชาชนทไดรบผลกระทบจากภยพบตอยางรวดเรว เหมาะสม

และเปนธรรม และเรงรดใหองคกรปกครองสวนทองถนออกขอบญญตทองถนดานการอนรกษ

และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(5) สงเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน ซงคนเคยกบ

สภาพแวดลอมตามจรงพนท ในการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมทเกดขนอยางมสวนรวม

และใหขอมลประกอบการตดสนใจเกยวกบโครงการ ตลอดจนเฝาระวงดแลบ ารงรกษา

สงแวดลอม โดยรฐอาจพจารณาใหการสนบสนนงบประมาณและความชวยเหลอทางความรท

จ าเปน

(6) ปลกจตส านกของประชาชนใหตระหนกถงความส าคญของทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการดแลรกษาสงแวดลอม

และควบคมมลพษทางอากาศจากการจดการขยะใหอยในเกณฑมาตรฐาน

(7) ใชมาตรการจงใจผประกอบการทด าเนนกจการอยางมส านกตอ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน การลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล การจดเกบภาษ

สงแวดลอมจากผกอมลพษ โดยเปดโอกาสใหผผลตภาคอตสาหกรรม และ/หรอภาคประชาชน

มสวนรวมในการก าหนดประเภทกจกรรมทตองจดเกบภาษสงแวดลอม และมาตรการทาง

กฎหมายทสงเสรมคมครองผปกปองและผแจงเบาะแสปญหาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม



12

10) ยทธศาสตรการจดการปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชน (เขาหวโลน)

โดยเปนนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(พลเอก ดาวพงษ รตนสวรรณ) ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๗ กรกฎาคม ๒๕๕๘ รบทราบ

แนวทางการจดการปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชน(เขาหวโลน) โดยมแนวทางการ

ด าเนนการ ดงน

(1) แนวคดในการด าเนนการ แบงเปน

(1.1) การควบคมดแลพนท

(1.2) การดแลคน

(1.3) การพฒนาดานการเกษตร

(2) ยทธศาสตรการบรณาการการจดการปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชน

(เขาหวโลน) ภายใตวสยทศน “เพมพนทสเขยวบนพนทปาตนน าเสอมสภาพทสงชนอยางยงยน

(3) เปาหมาย คอ

(3.1) ฟนฟสภาพปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชนไมนอยกวา 8.6 ลานไร

ภายในระยะเวลา 20 ป

(3.2) พฒนาคณภาพชวตของประชาชนและชมชนในพนทสงใหสามารถ

อยไดอยางพอเพยงตามแนวพระราชด าร

(3.3) สรางจตส านกและการมสวนรวมของประชาชนและชมชนในการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(3.4) ลดมลคาความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชน

(4) ยทธศาสตร ประกอบดวย 7 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท ๑ การสรางความเขาใจทกภาคสวน (กระทรวงมหาดไทย)

ยทธศาสตรท ๒ จดระเบยบคนและพนท (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม)

ยทธศาสตรท ๓ ปองกนและรกษาปา (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ


ยทธศาสตรท ๔ ฟนฟระบบนเวศ (กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และ




13

ยทธศาสตรท ๕ พฒนาและสงเสรมอาชพ (กระทรวงเกษตรและสหกรณ)

ยทธศาสตรท ๖ สรางองคความรในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม (กระทรวงศกษาธการ)

ยทธศาสตรท ๗ สงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน(กระทรวงมหาดไทย)



14

บทท ๒

ขอมลพนฐานกรมปาไม

๒.๑ ขอมลพนฐาน

ตามพระราชบญญต ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 และ พระราช

กฤษฎกา โอนกจการบรหารและอ านาจหนาทของสวนราชการใหเปนไปตามพระราชบญญต

ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ไดก าหนดใหกรมปาไมเปนสวนราชการในสงกด

กระทรวงเกษตรและสหกรณ และใหกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชเปนสวนราชการ

ในสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมท าใหเกดปญหาการบรหาร ทงในด าน

นโยบาย วชาการ บคลากร และการบงคบใชกฎหมาย รวมทงเปนเหตใหระบบการบรหารงาน

และการบงคบใชกฎหมายขาดประสทธภาพ ดงนน เพอใหการบรหารจดการทรพยากรปาไม

เปนไปตามวตถประสงคในการบรณาการตามกลมภารกจดานทรพยากรธรรมชาต และ

นโยบายของรฐบาล ในป พ.ศ.2547 จงไดมการยายกรมปาไมมาสงกดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมอ านาจหนาทในการอนรกษ สงวน คมครอง ฟนฟ

ดแลรกษา สงเสรม ท านบ ารงปา และด าเนนการทเกยวกบการปาไม การท าไม การเกบหาของ

ปา การใชประโยชนในทดนปาไม และการอนเกยวกบปาและอตสาหกรรมไม ใหเปนไปตาม

ระเบยบและกฎหมายทเกยวของ และมภารกจอนตามทกฎหมายก าหนด

(๑) ควบคม ก ากบ ดแล ปองกนการบกรกการท าลายปา และการกระท าผดในพนท

รบผดชอบตามกฎหมาย

(๒) ศกษา วจย วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟสภาพปา

และระบบนเวศ

(๓) สงเสรมการปลกปาการจดการชมชน และการปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจ

(๔) อนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชนทดนปาไมและการ

อนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไม อตสาหกรรมไม ทดนปาไมและผลตผล

ปาไม

(๕) ศกษา คนควา วจย และพฒนาทเกยวของกบปาไม ผลตผลปาไมและผลตภณฑไม

(๖) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนด หรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

http://kodmhai.com/m8/Dload/8.zip





15

๑) อตราก าลง

กรอบอตราก าลงปจจบน (ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕60) จ านวนรวมทงสน

๑๒,341 อตรา ประกอบดวย ขาราชการ ๒,๐๔๔ อตรา ลกจางประจ า ๑,755 อตรา

พนกงานราชการ 6,461 อตรา พนกงานจางเหมา ๒,๐81 อตรา

2) หนวยงานในกรมปาไม

2.๑) หนวยงานสวนกลางทจดตงขนตามกฎกระทรวง จ านวน 18 หนวยงาน

(๑) กลมพฒนาระบบบรหาร

(๒) กลมตรวจสอบภายใน

(3) ส านกสงเสรมการปลกปา

(4) ส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา

(5) ส านกจดการปาชมชน

(6) ส านกวจยและพฒนาการปาไม

(7) ส านกบรหารกลาง

(8) ส านกแผนงานและสารสนเทศ

(9) ส านกจดการทดนปาไม

(10) ส านกการอนญาต

(11) ส านกกฎหมาย

2.๒) หนวยงานสวนกลางทจดตงขนภายใตอ านาจการบรหารงานของกรมปาไม

(๑) ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ

(๒) ส านกความรวมมอดานการปาไมระหวางประเทศ

(๓) ส านกดานปาไม

(๔) ส านกรบรองการปาไม

(๕) ส านกจดการเครอขายปาไม

(๖) ส านกจดการกลมปาสงวนแหงชาต

(7) ส านกงานเลขานการไทย – อย เฟลกท



16

2.3) หนวยปฏบตงานในพนท จ านวน 1,351 หนวย

(๑) หนวยปฏบตงานทจดตงขนตามกฎกระทรวง

(๑.๑) ส านกจดการทรพยากรปาไมท ๑-๑๓

(2) หนวยปฏบตงานทจดตงขนภายใตอ านาจการบรหารของกรมปาไม

(๒.๑) ส านกจดการทรพยากรปาไมสาขา ๑๐ สาขา

(๒.๒) หนวยปองกนรกษาปา 521 หนวย

(๒.๓) ศนยเพาะช ากลาไม ๑๔ แหง

(๒.๔) สถานเพาะช ากลาไม 89 แหง

(๒.๕) ศนยวนวฒนวจย ๔ ศนย

(๒.๖) สถานวนวฒนวจย ๔3 สถาน

(๒.๗) ศนยเมลดพนธไม ๔ ศนย

(๒.๘) ศนยวจยพลงงานจากไม ๑ ศนย

(๒.๙) ศนยวจยผลตผลปาไม ๖ ศนย

(๒.๑๐) ศนยสงเสรมพฒนาและการใชประโยชนไมขนาดเลกและ

ของปา 2 ศนย

(๒.๑๑) ศนยถายทอดเทคโนโลยดานปาไม ๔ ศนย

(๒.๑๒) ศนยสงเสรมวนศาสตรชมชน ๑๒ แหง

(๒.๑๓) ศนยศกษาและพฒนาวนศาสตรชมชน ๑๒ แหง

(๒.๑๔) ดานปาไม 38 แหง

(๒.๑๕) โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารและกจการพเศษ

120 โครงการ

(๒.๑๖) โครงการพฒนาปาไมทงกลารองไห 2 โครงการ

(๒.๑๗) จ านวนหนวย/โครงการ/สวนปา ในความรบผดชอบของ

สวนปลกปาภาครฐ จ านวน ๖๓๙ หนวย/โครงการ/สวนปา

(๒.๑๘) จ านวนหนวย/โครงการ/สวนปา ในความรบผดชอบของ

ส านกจดการทรพยากรปาไมท ๑-๑๓ และส านกจดการทรพยากรปาไมสาขา ๑๐ สาขา

จ านวน ๑๐๖ หนวย/โครงการ/สวนปา



17

โครงสรางกรมปาไม

ส านกบรหารกลาง ส านกจดการทรพยากรปาไมท 1 (เชยงใหม)

ส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา ส านกจดการทรพยากรปาไมท 2 (เชยงราย)

ส านกจดการปาชมชน ส านกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ล าปาง)

ส านกวจยและพฒนาการปาไม ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 (ตาก)

ส านกสงเสรมการปลกปา ส านกจดการทรพยากรปาไมท 5 (สระบร)

ส านกจดการทดนปาไม ส านกจดการทรพยากรปาไมท 6 (อดรธาน)

ส านกแผนงานและสารสนเทศ ส านกจดการทรพยากรปาไมท 7 (ขอนแกน)

ส านกการอนญาต* ส านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา)

ส านกกฎหมาย* ส านกจดการทรพยากรปาไมท 9 (ชลบร)

ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 10 (ราชบร)

ส านกความรวมมอดานการปาไมระหวางประเทศ*** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 11 (สราษฎรธาน)

ส านกดานปาไม** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 12 (นครศรธรรมราช)

ส านกรบรองการปาไม** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 13 (สงขลา)

ส านกจดการเครอขายปาไม** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน**

ส านกจดการกลมปาสงวนแหงชาต ** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 3 สาขาแพร**

ส านกงานเลขานการไทย – อย เฟลกท** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 สาขานครสวรรค**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 สาขาพษณโลก**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 6 สาขานครพนม**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 7 สาขาอบลราชธาน**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 9 สาขาปราจนบร**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 10 สาขาเพชรบร**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 12 สาขากระบ**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 13 สาขานราธวาส**

กรมปาไม

ส านกงานผตรวจราชการกรมปาไม

กลมตรวจสอบภายใน กลมพฒนาระบบบรหาร

หนวยงานสวนกลางทตงอยในสวนภมภาค หนวยงานสวนกลาง

หมายเหต * หนวยงานทจดตงตามกฎกระทรวง

เปลยนชอเปนส านกฯ

** หนวยงานจดตงเปนการภายใน



18

๒.๒ กฎหมายทเกยวของ

๑) พระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484

การท าไม แปรรปไม ตงโรงงาน ตงโรงคาไมแปรรป มไมแปรรปไวใน

ครอบครอง มไวหวงหามอนยงมไดแปรรปไวในครอบครอง การเกบหาของปาคาหรอ มไวใน

ครอบครอง ซงของปาหวงหามการน าไมหรอของปาเคลอนทเขาเขตดานและ การแผวถางปา

๒) พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

คมครองปองกนเพอรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาตอนมคาของชาตและเพอม

ใหอาชพเกษตรกรรมของประชาชนสวนใหญและเศรษฐกจของประเทศถกกระทบกระเทอน

จากผลของการท าลายปา

๓) พระราชบญญตสวนปา พ.ศ. 2535

สงเสรม สนบสนนการปลกสรางสวนปาเพอการคาในทดนของรฐและของ

เอกชน และเปนการสรางอาชพใหประชาชนมงานท าและผลตไมเพอเปนสนคา ตลอดจนเพม

พนทท าไมใหมปรมาณมากขน

4) พระราชบญญตเลอยโซยนต พ.ศ. 2545

ควบคมการครอบครอง การใช การจ าหนายเลอยโซยนต



19

บทท 3

สถานการณทรพยากรปาไมในประเทศไทย

3.1 ภาพรวมสถานการณทรพยากรปาไมในประเทศไทย

ประเทศไทยมพนทประมาณ ๓๒1 ลานไร โดยเหลอพนททคงสภาพเปนปาไมอยในป

พ.ศ. ๒๕๕๒ ประมาณ ๑๐๗.๖ ลานไร หรอประมาณรอยละ ๓๓.๖ ของเนอทประเทศ

(กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, ๒๕๕๓) จากขอมลภาพรวมการเปลยนแปลงพนท

ปาตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๖ ถง ป พ.ศ. ๒๕๕๒ จะพบวา ในชวงระยะเวลา 36 ป พนทปาไมของ

ประเทศไทยลดลงจ านวนทงสน 30,951,695 ไร โดยมอตราการลดลงเฉลยตอปเทากบ

859,769 ไร ในขณะทนโยบายปาไมแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท ๑๑ ก าหนดเปาหมายพนทปาทควรม เทากบรอยละ 40 ของพนทประเทศ หรอ

ประมาณ 128.๓ ลานไร โดยจ าแนกเปนปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจ ดงนน ขนาด

พนทปาของประเทศไทยในปจจบนยงนอยกวาเปาหมายทควรมอยประมาณ 20.7 ลานไร

หรอ คดเปนเนอท รอยละ 6.4 ของพนทประเทศ

การบรหารจดการทรพยากรปาไมในปจจบนมความยงยากหรอซบซอน เนองจากการ

เปลยนแปลงของปจจยดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ วกฤตทางสงแวดลอมม

มากขน และสถานการณทางการเมองของประเทศมการเปลยนแปลงบอย รวมถงความขดแยง

เกยวกบทดนปาไมยงไมไดรบการแกไขอยางยงยน โดยสามารถวเคราะหภาพรวมปญหาท

ส าคญของทรพยากรปาไม สภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไม

ทงโอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats) ไดดงภาพท 3-1 และอธบายในแตละประเดนใน

ขอ 3.2 ถง 3.4



20

ภาพท

3-1

ภาพ

รวมป

ญหา

ทส าค

ญขอ

งทรพ

ยากร

ปาไม

และ

สภาพ

แวดล

อมภา

ยนอก

ทผลก

ระทบ

ตอทร

พยาก

รปาไมข

องปร

ะเทศ

ไทย

โอกาส

1) รฐธ

รรมน

ญสง

เสรม

ใหปร

ะชาช

นม

สวนร

วมในกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรธ

รรมช

าตแล

ะสงแ

วดลอ

ม

2) ม

แนวพ

ระรา

ชด าร

เปนแ

นวทา

ง

ก

ารบร

หารจ

ดการ

ทดนป

าไม

3) แ

ผนพฒ

นาเศรษ

ฐกจแ

ละสง

คม

แหง

ชาต ฉบ

บท11

สนบ

สนนก

ารบร

หาร

จดกา

ร

จดก

ารทด

นปาไมอ

ยางม

ประส

ทธภา

พ

4) ยทธ

ศาสต

รประ

เทศ

Coun

try S

trate

gy)

ส

มตรต

อ

สง

(G

reen

Gro

wth

)

ทภาพ

ร

ช

ผนด

น (In

tern

al Pr

oces

s)

5) แ

ผนทฐ

านขอ

งประ

เทศ (M

aster M

ap)

สนบ

สนนก

ารจด

ท าฐา

นขอม

ลทดน

ปาไม

6) ว

กฤตส

งแวด

ลอมท

าใหส

งคมเหน

คณคา

ของท

รพยา

กรปา

ไมมา

กขน

โอก

าส

อป

สรรค

1) ก

ารบร

หารจ

ดการ

ทดนป

าไม

ของ

ประเทศ

ขาดเอก

ภาพแ

ละกา

ร

จดก

ารทเปน

ระบบ

2

) นโยบา

ยดาน

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

ป

าไมข

าดเอกภ

าพแล

ะการปร

บปรง

ใ

หเหม

าะสม

กบสถ

านกา

รณปจ

จบน

3) น

โยบา

ยแกไขป

ญหา

ทดนป

าไม

ขาด

ความ

ยงยน

และช

ดเจน

ในทา

งปฏบ

ต

4) ก

ารเปลย

นแปล

งผบร

หารร

ะดบส

ง

บอย

ท าให

ขาดค

วามต

อเนอ

ง

ของ

แนวท

างกา

รด าเนน

งาน

5) แ

นวโนมก

ารใชทร

พยาก

รปาไม

เพ

มสงข

น

6) นโยบา

ยการ

สงเสรม

การป

ลกพช

เศรษ

ฐกจเกด

ผลกร

ะทบต

อพนท

ปาไม

7

) การ

เปลย

นแปล

งสภา

พภมอ

ากาศ

ส

งผลก

ระทบ

ตอกา

รเสอ

มโทร

มของ

ท

รพยา

กรปา

ไม

อปส

รรค

ป

ญหา

ทส าคญขอ

งทรพ

ยากรปา

ไม

1. สดส

วนเนอท

ปาไมไมเหมา

ะสมม

แนวโนม

ลดลง

และ

ขอมล

ขาดเอก

ภาพ

2. ควา

มขดแ

ยงกา

รใชท

ดนปา

ไมมค

วามร

นแรงมา

กขน

3. พ

นทตน

น าล า

ธารถ

กบกร

กและ

ใชปร

ะโยช

นทดน

ไม

เหมา

ะสม

4. ทรพ

ยากร

ทางท

ะเลแ

ละชา

ยฝงม

แนวโนม

เสอม

โทรม

ลง

5. ไฟ

ปาเปนส

าเหต

ส าคญ

ของก

ารเสอม

โทรม

ของพ

นทปา

และม

ลพษท

างอา

กาศ

6. มกา

รใชป

ระโยชน

ทดนป

าไมไมเหม

าะสม

และเปน

ธรรม

7.ระบ

บการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รปาไมย

งไมม

ประส

ทธภา

พเทา

ทควร



21

3.2 แนวโนมทรพยากรปาไม

จากขอมลสถตพนทปาไม ในป พ.ศ. ๒๕๐๔ ประเทศไทยมพนทปาจ านวนรอยละ

๕๓.๓ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๑๗๑.๐๘ ลานไร ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๒๕ มพนทปา

เหลออยรอยละ ๓๐.๕๒ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๙๘ ลานไร ในป พ.ศ. ๒๕๔๑

ประเทศไทยมพนทปาเหลออย รอยละ ๒๕.๓ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๘๑ ลานไร และ

ป พ.ศ. ๒๕๕๑ ประเทศไทยมพนทปาเหลออย รอยละ ๓๓.๔ ของพนทประเทศ หรอประมาณ

๑๐๗ ลานไร จากการลดลงของพนทปาจ านวนมากในระยะเวลาทผานมา มผลกระทบตอ

ความสมบรณของระบบนเวศปาไมและสถานภาพของพชและสตวหลายชนด โดยบางชนดได

สญพนธไปแลว และบางชนดเสยงตอการสญพนธ หายาก และถกคกคาม

จากขอมลสถตปาไมสามารถวเคราะหการเปลยนแปลงของพนทปาไมในชวงป

พ.ศ. ๒๕๑๖ – ๒๕๕๒ ดงภาพท 3-๒ สรปไดวา ในชวงป พ.ศ. ๒๕๑๖ – ๒๕๔๑ มอตราการ

ลดลงของพนทปาไมอยางชดเจนและเปนจ านวนมาก โดยในชวงป พ.ศ. ๒๕๑๖ - ๒๕๒๕

พ.ศ. ๒๕๒๖ – ๒๕๓๔ และ พ.ศ. ๒๕๓๕ – ๒๕๔๑ มอตราการลดลงของพนทปาไมตอป

จ านวนรอยละ ๑.๕๖, ๐.๓๙ และ ๐.๒๑ ตามล าดบเปนจ านวนเนอทตอปเทากบ ๕,๐๐๓,๒๙๙

๑,๒๕๑,๗๔๕ และ ๖๖๕,๔๕๑ ไร ตามล าดบ หลงจากป พ.ศ. ๒๕๔๑ ไดมการเปลยนเทคนค

และเครองมอในการวเคราะหหาพนทปาไมใหมทมความละเอยดมากขนโดยในชวงป พ.ศ.

๒๕๔๓ - ๒๕๔๙ พนทปายงมแนวโนมลดลงในอตราการลดลงตอป จ านวน รอยละ๐.๖๒

เปนจ านวนพนทปาไมตอป เทากบ ๑,๙๙๓,๔๐๔ไรสวนชวงป พ.ศ. ๒๕๔๙ - ๒๕๕๒ พนท

ปาไมมแนวโนมเพมขนเลกนอย

จากขอมลภาพรวมการเปลยนแปลงพนทปาตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๖ ถง ป พ.ศ. ๒๕๕๒

จะพบวาในชวงระยะเวลา 36 ป พนทปาไมของประเทศไทยลดลงจ านวนทงสน 30,951,695 ไร

โดยมอตราการลดลงเฉลยตอปเทากบ 859,769 ไร



22

ภาพท 3-2 การเปลยนแปลงของพนทปาไมในชวงป พ.ศ. ๒๕๑๖ – ๒๕๕๒

3.3 ปญหาทส าคญของทรพยากรปาไม

จากขอมลแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑ และรวบรวมเพมเตม

จากเอกสารทเกยวของ สามารถสรปปญหาทส าคญของทรพยากรปาไมในประเทศไทย ไดดงน

3.3.1 สดสวนเนอทปาไมไมเหมาะสม มแนวโนมลดลง และขอมลขาดเอกภาพ

๑) ปจจบนประเทศไทยมพนทปาไมเหลอประมาณ ๑๐๗.๖ ลานไร หรอ

ประมาณรอยละ ๓๓.๖ ของเนอทประเทศ (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, ๒๕๕๓)

๒) นโยบายปาไมแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑

ก าหนดเปาหมายพนทปาทควรม เทากบรอยละ 40 ของพนทประเทศ (แตมเนอหาแสดง

สดสวนเปาหมายพนทปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจแตกตางกน ) ซงเมอเทยบกบ

ขอมลพนทปาไมในปจจบนแลว พบวาสดสวนเนอทปาไมตอพนทประเทศยงไมเหมาะสม

เนองจากขนาดพนทปาของประเทศไทยในปจจบนยงนอยกวาเปาหมายทควรมอยประมาณ

20.7 ลานไร หรอ คดเปนเนอท รอยละ 6.4 ของพนทประเทศ

๓) พนทปาไมยงคงถกบกรกท าลาย สงผลกระทบตอความสมดลของระบบ

นเวศและความหลากหลายทางชวภาพ โดยในชวงระยะเวลา 36 ป (พ.ศ. ๒๕๑๖ - พ.ศ. ๒๕๕๒)

พนทปาไมมอตราการลดลงเฉลยตอป เทากบ 859,769 ไร



23

4) ขอมลพนทปาไมของหนวยงานราชการทเกยวของมขอมลทไมตรงกนและ

ขาดการบรณาการขอมลใหสอดคลองกน เชน ขอมลพนทปาของกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช ป พ.ศ.2552 แสดงขอมลพนทปาจ านวนรอยละ 33.56 ของเนอทประเทศ

ในขณะทขอมลพนทปาของกรมพฒนาทดนแสดงพนทปาสมบรณและปารอสภาพฟนฟ

จ านวนรอยละ 36.29 ของเนอทประเทศ เปนตน นอกจากน ประเทศไทยยงมการส ารวจ

ทรพยากรปาไมของชาต (National Forest Inventory) ในป พ.ศ. 2550 ด าเนนการโดย

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ภายใตการสนบสนนของ International Tropical

Timber Organization (ITTO) (DNP, 2007) แตขอมลทางวชาการดงกลาวยงไมไดมการ

ประยกตใชในการประเมนขนาดพนทและสถานภาพปาไมของชาตอยางจรงจง

3.3.2 ความขดแยงการใชทดนปาไมมความรนแรงมากขน

เนองจากทดนมอยอยางจ ากด แตจ านวนประชากรและความตองการใช

ประโยชนทดนมมากขน ปจจบนมการใชประโยชนทดนไมตรงตามศกยภาพของพนท เชน

มการใชพนทปาส าหรบกจกรรมทางการเกษตรหรอการพฒนาดานอตสาหกรรม หรอมการ

ขยายตวของพนทเมองและอตสาหกรรมเขาไป ในพนทเกษตรกรรม และมการใชประโยชนพนท

ปาไมอยางไมเหมาะสมตามสถานภาพของพนท และการกระจายการถอครองทดนยงไม

เหมาะสมและเปนธรรม กอใหเกดปญหาความขดแยงการใชทดนทมความรนแรงมากขน

ดงเชน ขอมลแสดงตวชวดถงปญหาดงกลาว ดงน

๑) มคดเกยวกบทรพยากรปาไมเฉลยปละ ๖,๕๓๒ คด โดยในป

พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๔ มจ านวน ๓๗,๙๕๔ คด รวมพนททถกบกรกจากการด าเนนคดเทากบ

๑๑๓,๘๖๒ ไร คดเปนมลคาความเสยหาย ๖,๑๙๕,๑๒๐,๗๖๙ บาท (กรมปาไม, ๒๕๕๕)

๒) มผถอครองทท ากนในเขตปาไมอยางนอย ๔-๕ แสนราย คดเปน

พนทประมาณ ๖-๑๐ ลานไร (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต, 2551)

3.3.3 พนทตนน าล าธารถกบกรกและใชประโยชนทดนไมเหมาะสม

พนทปาตนน าล าธารบางสวนถกบกรกและมการใชประโยชนทดนไมเหมาะสม

ซงเปนสาเหตหนงของปญหาการขาดแคลนน า มลพษทางน า และภยพบตทางธรรมชาต



24

นอกจากนการบรหารจดการพนทตนน าล าธารยงขาดเอกภาพและการบรณาการอยางเปน

รปธรรม การก าหนดแนวทางจดการพนทตนน าล าธารยงขาดขอมลทางวชาการสนบสนนการ

ตดสนใจ การชะลางพงทลายของดนในพนทตนน า ล าธารสวนใหญอยในระดบสง และปรมาณ

คณภาพและสดสวนการไหลของน าทาในพนทตนน าล าธาร สวนใหญไมเหมาะสม (กรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554)

3.3.4 ไฟปาเปนสาเหตส าคญของการเสอมโทรมของพนทปา และมลพษทาง

อากาศ

๑) ไฟปาเปนสาเหตส าคญของการเสอมโทรมของพนทปาในปจจบน และม

สาเหตจากมนษย

๒) ไฟปาเปนสาเหตส าคญของมลพษทางอากาศในเขตเมองหรอชมชน และ

พนทเศรษฐกจ ทส าคญ กอใหเกดผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมของประชาชน

3) การควบคมและจดการไฟปาทไมเหมาะสมตามหลกวชาการกอใหเกดการ

เสอมโทรมของพนทปา เชน การปองกนไฟปาอยางเครงครดในพนทปาเตงรง สงผลกระทบทาง

ลบตอการสบพนธตามธรรมชาตของปาและการเตบโตของพชบางชนด

3.3.5 มการใชประโยชนทดนปาไมไมเหมาะสมกบสภาพพนท และการกระจาย

การถอครองทดน ทไมเหมาะสมและเปนธรรม

๑) คณภาพดนบางสวนเสอมโทรม โดยประเทศไทยมทดนเสอมโทรมในระดบ

รนแรงและระดบวกฤตประมาณ ๓๖ ลานไร คดเปนรอยละ ๑๑.๒ ของพนทประเทศ

๒) การจดทดนโดยหนวยงานตางๆ ของรฐ มการด าเนนงานอยางไมเปน

เอกภาพ ขาดความเปนธรรมและไมสามารถแกไขปญหาผไรทดนท ากนอยางยงยน

และมผลงทะเบยนคนจนตองการทดนเพอการประกอบอาชพประมาณ 700,000 ราย

ในขณะทมทดนรางทถกปลอยทงไวโดยไมไดเขาท าประโยชนประมาณ 7.5 ลานไร (ส านกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2551)

๓) มการใชประโยชนทดนปาไมบางสวนไมเหมาะสมกบสภาพพนท



25

๔) มการเขาครอบครองหรอใชประโยชนทดนปาไมโดยไมไดรบอนญาต และ

การขยายตวของเมอง พนทอตสาหกรรมและพาณชยกรรมรกพนทเกษตรกรรมมากขน ท าให

เปนสาเหตหนงของการขยายพนทเกษตรกรรมเขาไปในพนทปา

3.3.6 ระบบการบรหารจดการทรพยากรปาไมยงไมมประสทธภาพเทาทควร

๑) การบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการ

ทดนปาไม รวมถงกระบวนการมสวนรวมขององคกรทองถนและชมชนยงไมมประสทธภาพ

๒) ระบบการจดการขอมลดานทรพยากรปาไมยงไมเปนมาตรฐานไมครอบคลม

และขาดการเชอมโยงกบขอมลดานเศรษฐกจและสงคม เชน ระบบฐานขอมลทดนและการใช

ทดน การบกรกท าลายปา รวมถงการขาดองคความรทางวชาการสนบสนน

๓) กฎหมายเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมมลกษณะของการบรหาร

จดการทรพยากรรายพนทท าใหขาดการบรหารจดการทเปนระบบหรอไมเปนไปตามแนว

ทางการจดการระบบนเวศ รวมถงการขาดประสทธภาพในการบงคบใช ขาดความเปนธรรม

และไมโปรงใส

4) เครองมอก ากบและควบคมการบรรเทาผลกระทบดานตางๆ ตอทรพยากร

ปาไมของโครงการพฒนาเศรษฐกจและสงคมยงมประสทธภาพไมเพยงพอ

3.4 สภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไม

การก าหนดยทธศาสตรการบรหารจดการและแกไขปญหาเรองการจดการทดนปาไม

ในประเทศไทย ไดวเคราะหปจจยหรอสภาพแวดลอมภายนอกทงโอกาส (Opportunities) และ

อปสรรค (Threats) ทมอทธพลหรอผลกระทบตอการจดการทดนปาไมในประเทศไทย ดงน

3.4.๑ โอกาส (Opportunities)

๑) รฐธรรมนญสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการ


แมวาประเทศไทยจะมการเปลยนแปลงรฐธรรมนญไปแลวหลายฉบบแต

รฐธรรมนญแตละฉบบไดใหความส าคญกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางมสวนรวม

ดงเชนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดก าหนดกรอบแนวทางการ

บรหารจดการทรพยากรปาไมไวในหลายมาตราทมความชดเจนมากกวาฉบบทผานมา ในขณะ



26

ทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดก าหนดแนวทางการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไมโดยเนนการมสวนรวมกบภาคสวนตางๆ มากขน แมวาปจจบนรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดถกยกเลก (ยกเวนหมวด 2) โดยประกาศ

คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 11/2557 เมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 แลว แตเมอ

เปรยบเทยบเนอหาเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 แลว พบวาเนอหาสวนใหญมความคลายคลงกนและมการพฒนาเนอหาให

ชดเจนขน ดงนนหากมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบใหม กรอบเนอหา

เกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมคงมเนอหาในลกษณะทพฒนามาจากรฐธรรมนญฯ

ฉบบเดมหรอทผานมา

๒) มแนวพระราชด ารเปนแนวทางการบรหารจดการทดนปาไม

แนวทางการบรหารจดการทดนปาไมของประเทศไทยทส าคญยง คอ

แนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนซงม

หลายประการ และแตละแนวทางเปนการใหแนวทางการด าเนนงานบนพนฐานของสถานการณ

หรอขอเทจจรงในปจจบนและเปนตนแบบทประสบความส าเรจ ดงนน การจดการทดนปาไม

จงไดนอมน าแนวพระราชด ารมาเปนโอกาสในการก าหนดยทธศาสตรในการบรหารจดการดวย

๓) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๑ สนบสนนการ

บรหารจดการทดนปาไมอยางมประสทธภาพ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙)

ก าหนดยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมอยางยงยนและ

มความชดเจนมากกวาฉบบทผานมา โดยไดก าหนดเปาหมายทส าคญของการจดการ

ทรพยากรปาไม กลาวคอ การเพมความอดมสมบรณของฐานทรพยากรธรรมชาตและ

ความหลากหลายทางชวภาพ โดยรกษาพนทอนรกษไวไมนอยกวารอยละ ๑๙ เพมพนทปาไม

ใหไดรอยละ ๔๐ ของพนทประเทศ และเพมพนทปาชายเลนไมนอยกวาปละ ๕,๐๐๐ ไร

การก าหนดแนวทางการคมครอง ปองกน รกษา และฟนฟพนทปาไม และเขตอนรกษ

การพฒนาระบบฐานขอมลทดนปาไมทงระบบ การพฒนาระบบสารสนเทศภมศาสตร

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดการองคความร การบงคบใชกฎหมายอยางม

ประสทธภาพ การสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ



27

สงแวดลอม รวมถงการปรบปรงการบรหารจดการทดนทงระบบ และสงเสรมการกระจาย

การถอครองทดนใหเกดความเปนธรรม

๔) ยทธศาสตรประเทศ (Country Strategy) สงเสรมการเตบโตทเปน

มตรตอสงแวดลอม (Green Growth) และเพมประสทธภาพการบรหารราชการแผนดน

(Internal Process)

รฐบาลโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตไดก าหนดยทธศาสตรประเทศ (Country Strategy) ในป พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยก าหนด

แนวทางทชดเจนเกยวกบการเตบโตทเปนมตรตอสงแวดลอม (Green Growth) โดยมเปาหมาย

ใหเพมพนทปาไมใหไดรอยละ ๔๐ ของพนททงหมด (๑๒๘ ลานไร) ลดการปลอยกาซเรอน

กระจก (GHGs) ในทกภาคสวน การฟนฟทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรมดวยการพฒนาอาชพ

เทคโนโลยและนวตกรรมสเขยว การรณรงคและสรางจตส านกของประชาชนในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตรวมถงการใชกลไกทางเศรษฐศาสตร เชน มาตรการทางภาษมาสงเสรม

และจดการสงแวดลอม ซงจากแนวทางของยทธศาสตรประเทศแสดงถงรฐบาลจะมการพฒนา

ประเทศโดยค านงถงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวย

นอกจากน ยทธศาสตรประเทศยงใหความส าคญกบการเพม

ประสทธภาพการบรหารราชการแผนดน (Internal Process) มเปาหมายในการเพมประสทธภาพ

และเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ ซงยทธศาสตรนจะสนบสนนการเพมประสทธภาพใน

การบรหารจดการทดนปาไมเปนอยางด เชน การปรบโครงสรางระบบราชการใหสามารถ

ด าเนนการบรณาการแผนงาน โครงการ และงบประมาณรวมกนระหวางหนวยงานหลกและ

หนวยงานอนๆ ทเกยวของ ทงในสวนกลาง และสวนภมภาค การพฒนาศกยภาพอตราก าลง

ทกภาคสวนเพอเพมประสทธภาพการท างาน และทส าคญยงก าหนดใหเรงปรบปรง กฎหมาย

และกฎระเบยบตางๆ ทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ใหเหมาะสมอกดวย

๕) แผนทฐานของประเทศ (Master Map) สนบสนนการจดท าฐานขอมล

ทดนปาไม



28

รฐบาลไดมนโยบายจดท าแผนทฐานของประเทศ (Master Map) ในป

พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยบรณาการหลายหนวยงานเพอใหการจดท าแผนทดานตางๆ มความถกตอง

มเอกภาพ และลดการซ าซอนกน อนจะเกดประโยชนตอการจดท าฐานขอมลทดนปาไมอยางม

ประสทธภาพ เนองจากปญหาทส าคญของการบรหารจดการทดนปาไมในปจจบน คอ แนวเขต

ปาไมและการจ าแนกการใชทดนทไมชดเจน รวมถงระบบการจดการขอมลดานทดนปาไมยงไม

เปนมาตรฐาน ไมครอบคลม และขาดการเชอมโยงกบขอมลดานเศรษฐกจและสงคม

๖) วกฤตสงแวดลอมท าใหสงคมเหนคณคาของทรพยากรปาไมมากขน

ปจจบนประเทศไทยประสบปญหาวกฤตสงแวดลอมทมความรนแรงและ

มความถมากขนกอใหเกดผลเสยตอประชาชนและทรพยากรธรรมชาตเปนอยางมาก เชน

แผนดนถลม น าปาไหลหลาก น าทวม และความแหงแลง เนองจากบางแหงเปนพนททมความ

ลาดชน ขาดการบรหารจดการทรพยากรปาไมทด และมการใชประโยชนทดนปาไมทไม

เหมาะสมกบสภาพพนท กอรปกบการพฒนาการทางเทคโนโลยและสอตางๆ ท าใหสงคมไดรบ

รถงความรนแรงของวกฤตสงแวดลอมอยางรวดเรว ท าใหปจจบนสงคมเรมใสใจและเหน

คณคาของทรพยากรปาไมมากขน ซงจะชวยสนบสนนการด าเนนงานเพมประสทธภาพการ

สรางเครอขายการอนรกษ และการบรหารจดการทดนปาไมอยางมสวนรวมมากขน

3.4.๒ อปสรรค (Threats)

๑) การบรหารจดการทดนปาไมของประเทศขาดเอกภาพและการ

จดการทเปนระบบ

การบรหารจดการทดนปาไมตามแนวทางระบบนเวศ (ecosystem approach)

ตองมการบรหารจดการทงระบบครอบคลมพนทหลายภาคสวน และแตละสวนมความเกอหนนกน

และการจดการทดนปาไมนนครอบคลมลกษณะพนท และเกยวของกบองคกรทหลากหลาย

ทงภาครฐและภาคประชาชน ปจจบนการบรหารจดการขององคกรตางๆ ไดด าเนนการตาม

กรอบหนาทและกฎหมายก าหนด แมวารฐไดพยายามแกปญหาโดยการประสานความรวมมอ

แตกยงไมมประสทธภาพมากนก การจดการทดนปาไม จงด าเนนการแบบแยกสวน ขาดการ

ผสมผสานแนวคด หลกวชาการ และหลกการบรหารทเหมาะสม นอกจากน องคกรดานปาไม



29

มกเปลยนแปลงแนวทางการปฏบตตามนโยบายของฝายการเมองเมอมการเปลยนแปลง

ผก าหนดนโยบาย ทาใหขาดความตอเนองในการปฏบตงานใหบรรลผลสมฤทธ

๒) นโยบายดานการบรหารจดการทรพยากรปาไมขาดเอกภาพและการ

ปรบปรงใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน

การด าเนนการของรฐในอดตไดบรหารจดการทรพยากรปาไมโดยเนนให

เปนฐานการพฒนาเศรษฐกจเปนหลกโดยไมไดควบคมผลกระทบตอทรพยากรปาไมอยางม

ประสทธภาพ หลงจากเกดปญหาดานทรพยากรปาไมและสงแวดลอมรนแรงขน รฐไดก าหนด

นโยบายเพอแกปญหาการลดลงและการเสอมโทรมของทรพยากรปาไม แตมขอสงเกตทส าคญ

ประการหนงคอ ความซ าซอนและการขาดความชดเจนในเปาหมายของนโยบายรวมทงบาง

นโยบายขาดความสอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงของโลก ท าใหปญหาดานทรพยากร

ปาไมในอดตยงไมไดรบการแกไขและปญหาบางประการอยในสถานการณทแยลงไปกวาเดม

ในขณะทปญหาใหมอยางเชน สภาวะโลกรอน ภยธรรมชาตตางๆ กยงไมไดรบการแกไขหรอ

ปองกนอยางเปนรปธรรม ซงอาจเปนปญหาทกระตนใหปญหาอนๆ ทวความรนแรงมากขนอกดวย

ในทนขอยกตวอยางของปญหาของนโยบายทขาดเอกภาพและการปรบปรงใหเหมาะสมกบ

สถานการณปจจบน กลาวคอ นโยบายปาไมแหงชาต ทออกโดยมตคณะรฐมนตรเมอวนท

๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๒๘ ไดก าหนดใหมพนทปาไมทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ

๔๐ ของพนทประเทศ ประกอบดวย ปาเพอการอนรกษในอตรารอยละ 1๕ ของพนทประเทศ

และปาเพอเศรษฐกจ ในอตรารอยละ 2๕ ของพนทประเทศ ซงก าหนดบนพนฐานของขอมลท

รวบรวมเมอป พ.ศ. ๒๕๒๘ เชน วเคราะหการใชประโยชนผลผลตปาไมโดยใชฐานขอมล

ประชากร จ านวน 52 ลานคน จะมการใชไมตอปประมาณ 13.31 ลานลกบาศกเมตร ทผลต

จากปาผลตผลประมาณ รอยละ 25 ของพนทประเทศ และวเคราะหพนทปาตนน าทควรม

เพอใหมปรมาณน าใชในประเทศทเพยงพอและเหมาะสมอยางนอย รอยละ 38.2 ของพนท

ประเทศ เปนตน แตปจจบนสถานภาพทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมเปลยนแปลงไป

จากป พ.ศ. ๒๕๒๘ มาก รวมถงจ านวนประชากรไดเพมขน แตนโยบายดงกลาวยงไมไดรบการ

ปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในประเทศ นอกจากน นโยบายท

เกยวของกบทรพยากรปาไมอนๆ ทส าคญของประเทศยงมเนอหาทขดแยงกบนโยบายปาไม



30

แหงชาต เชน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 - 2539)

ไดก าหนดขนาดพนทปาไมทควรมของประเทศไทยแตกตางจากนโยบายปาไมแหงชาต

โดยยงคงก าหนดใหมพนทปาไมทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ ๔๐ ของพนทประเทศ แต

ก าหนดสดสวนพนทของปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจแตกตางกบนโยบายปาไม

แหงชาต กลาวคอ ใหมปาเพอการอนรกษในอตรารอยละ 2๕ และปาเพอเศรษฐกจ

ในอตรารอยละ 1๕ ของพนทประเทศ ท าใหนโยบายปาไมแหงชาตออนแอ หรอถกละเลยใน

การน าไปปฏบตอยางเปนรปธรรม นอกจากนแผนหรอนโยบายดานทรพยากรธรรมชาตหรอ

สงแวดลอมอนๆ ยงมเนอหาทขดแยงกบนโยบายปาไมแหงชาต เชน นโยบายและแผนการ

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๕๙ ไดก าหนดใหมพนทปา

ไมเปนรอยละ ๕๐ ของพนทประเทศ โดยเปนพนทปาอนรกษไมนอยกวารอยละ ๓๐ และพนท

ปาเศรษฐกจรอยละ ๒๐ เปนตน

นอกจากนการปฏบตตามนโยบายยงขาดประสทธภาพ เชน นโยบายปาไม

แหงชาต ไดก าหนดพนททมความลาดชนโดยเฉลย ๓๕ เปอรเซนต ขนไปไวเปนพนทปาไม

โดยไมอนญาตใหมการออกโฉนดหรอหนงสอรบรองการท าประโยชนตามประมวลกฎหมาย

ทดนแตโดยสภาพแทจรงในปจจบนพนทปาบางแหงทมความลาดชนโดยเฉลยมากกวา

๓๕ เปอรเซนต ไดมการเขาท าประโยชนอยางไมเหมาะสม เปนตน

๓) นโยบายแกไขปญหาทดนปาไมขาดความยงยนและชดเจนในทางปฏบต

สภาพขอเทจจรงในปจจบนพนทปาไมบางแหงมการท าประโยชนโดยชมชน

กอใหเกดผลกระทบตอพนท และยงมความขดแยงในการใชทรพยากรระหวางรฐกบประชาชน

และระหวางประชาชนดวยกนเอง การแกไขปญหาทผานมารฐไดก าหนดนโยบายเพอแกปญหา

หลายประการแตมการเปลยนแปลงบอยตามการเปลยนแปลงทางการเมองหรอผบรหาร

ประเทศ โดยสวนใหญจะเปนนโยบายทมลกษณะผอนปรนหรอบรรเทาปญหาชวคราวเทานน

อกทงยงมลกษณะหวงผลทางการเมอง ในขณะทความตองการทดนปาไมเพอมาใชประโยชน

มมากขน ท าใหปญหาทดนปาไมมความรนแรงและไมไดรบการแกไขอยางยงยน ตวอยาง

นโยบายในลกษณะมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการแกปญหาทดนปาไมทผานมามหลาย

ประการ โดยนโยบายบางสวนมแนวทางทพยายามใชอ านาจทางการบรหารยกเวนการปฏบต

ตามกฎหมาย เชน มตคณะรฐมนตร วนท 4 พฤษภาคม ๒๕๓6 ก าหนดใหกรมปาไมมอบพนท



31

ปาสงวนแหงชาตให ส.ป.ก. เพอให ส.ป.ก. เรงรดการออกเอกสาร ส.ป.ก. 4-01 แตพนท

ทกรมปาไมมอบให ส .ป .ก . ดงกลาวบางสวนมสภาพเปนปาทมความเปราะบางหรอ

มความส าคญตอระบบนเวศหรอบางพนทมความลาดชนมากกวารอยละ 35 ซงไมควรน าไปใช

ส าหรบกจกรรมทางการเกษตร นอกจากนยงมมตคณะรฐมนตรอกหลายประการทรฐพยายาม

บรหารจดการทดนปาไมแตยงไมเกดผลสมฤทธในทางปฏบตมากนก เชน มตคณะรฐมนตร

วนท ๑๐ มนาคม ๒๕๓๕ เรอง การจ าแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไม

ในพนทปาสงวนแหงชาต มตคณะรฐมนตร วนท ๑๗ มนาคม ๒๕๓๕ เรอง ผลการจ าแนกเขต

การใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตเพมเตมและมตคณะรฐมนตร

เมอวนท ๑๖ กนยายน ๒๕๔๐ ไดเหนชอบหลกการของ "แผนการจดการทรพยากรทดนและ

ปาไม ระดบพนท" เปนตน

นโยบายดงกลาวมขนตอนการปฏบตทหลายขนตอนและขาดความชดเจน

ในทางปฏบต ในทน ขอยกตวอยาง เชน มตคณะรฐมนตร เมอวนท ๓๐ มถนายน ๒๕๔๑ ทได

ใหความเหนชอบกบมาตรการและแนวทางแกไขปญหาทดนในพนทปาไม โดยมการก าหนดแนว

ทางการตรวจพสจนและรบรองสทธการอยอาศย/ท ากนในพนทปา เชน (๑) กรณตรวจพสจนแลว

วาเปนพนททอยมากอนการประกาศเปนพนทปาไม และไมเปนพนทลอแหลม คกคามตอระบบ

นเวศ ใหท าการออกหนงสออนญาตใหใชประโยชนเพอการอยอาศย/ท ากนตอไป (๒) กรณทอย

มากอนการประกาศเปนพนทปาไม แตเปนพนทลอแหลมคกคามตอระบบนเวศตองก าหนด

แผนความชวยเหลอ หรอยายไปในพนททเหมาะสม ซงหากอยในเขตพนทปาไมกตองมการออก

หนงสออนญาตรบรองสทธใหเชนเดยวกน และ (๓) กรณตรวจสอบพสจนแลวปรากฏวาเปน

การอยอาศยภายหลงการประกาศเปนพนทปาตองพจารณาด าเนนการจดท าแผนการ

เคลอนยายตอไป และหากยงไมสามารถเคลอนยายไดทนท ตองท าการจดระเบยบทอยอาศย/

ท ากนใหเพยงพอกบการด ารงชพ ซงในทางปฏบตแลวพนทปาไมทมการใชประโยชนอยใน

ปจจบนสวนใหญเปนพนททลอแหลม คกคามตอระบบนเวศ ดงนน จงเปนการยากในการออก

หนงสออนญาตใหใชประโยชน และกรณการยายไปใน “พนททเหมาะสม” นน เปนการยาก

ในทางปฏบตเนองจาก “พนททเหมาะสม” ในปจจบนหายากและสวนใหญมการครอบครอง

หรอใชประโยชนแลว นอกจากน การก าหนดให “ท าการจดระเบยบทอยอาศย/ท ากนให

เพยงพอกบการด ารงชพ” ยงมลกษณะเปนความคาดหวงทเกนจรงเมอวเคราะหสถานภาพทง

ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศไทยในปจจบน



32

๔) การเปลยนแปลงของผบรหารระดบสงบอยท าใหขาดความตอเนอง

ของแนวทางการด าเนนงาน

ทผานมาผบรหารระดบสงทมหนาทในการก าหนดนโยบายเกยวกบทดนปาไม

มการเปลยนแปลงบอยและมกเปลยนแปลงตามการเปลยนแปลงของรฐบาล แมวาแตละ

หนวยงานภาคปฏบตมแผนการด าเนนงานอยแลว แตการเปลยนแปลงผบรหารระดบสงแตละ

ครงมกจะมการเปลยนแปลงหรอปรบแกรายละเอยดแนวทางการด าเนนงานในแผน ท าใหงาน

เดมทก าลงด าเนนงานขาดความตอเนอง และบคลากรตองเรมงานใหมภายใตเวลาอนจ ากด

นอกจากน หลงการเปลยนแปลงผบรหารระดบสงมกมการเปลยนแปลงผบรหารหนวยงาน

ภาคสนาม ซงหากหนวยงานมระบบการสงมอบงานทไมมประสทธภาพจะสงผลตอการบรหาร

จดการทดนปาไมระดบพนทได

๕) แนวโนมการใชทรพยากรปาไมเพมสงขน

การสญเสยทรพยากรปาไมอยางมากทผานมาเนองมาจากสาเหตทส าคญ

ประการหนง คอ การเพมขนของประชากร และการพฒนาเทคโนโลยและเศรษฐกจของมนษย

ทเปนไปอยางรวดเรวในหลายๆ ดาน จากสาเหตดงกลาว ท าใหมการน าทรพยากรจากปามาใช

มากขนตามไปดวย ซงมปรมาณการใชทรพยากรธรรมชาตมากเกนความจ าเปนของชวต

กอใหเกดการมงใชประโยชนทสงขนและมการใชเกนก าลงการผลตของทรพยากรปาไมซงเปน

ทรพยากรสวนรวมถกใชและแบงปนอยางไมเปนธรรม จงกอใหเกดความขดแยงและปญหาการ

แยงชงทรพยากรปาไมมากขน ดงเชน ปรมาณการน าเขาและสงออกไมแปรรป ชวงป

พ.ศ. 2549 - 2553 มแนวโนมสงขน มการบกรกพนทปาไมเพอขยายพนทเพาะปลกพช

พลงงานเพอตอบสนองความตองการใชพลงงานของประเทศทเพมขนตลอด ๓๐ ปทผานมา

โดยในชวง ๕ ปทผานมา มการใชพลงงานเพมขน เฉลยรอยละ ๒.๑ ตอป เปนตน

๖) นโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจเกดผลกระทบตอพนทปาไม



33

ปจจบนประเทศไทยรวมถงในระดบนานาชาตเกดปญหาการขาดแคลน

อาหารและพลงงาน ท าใหรฐบาลและหนวยงานภาคเอกชนพยายามสงเสรมใหประชาชน

ปลกพชอาหาร พชพลงงาน และพชเศรษฐกจอนๆ เชน ขาว มนส าปะหลง ยางพารา และปาลม

ซงสวนใหญด าเนนการโดยประชาชนในทองถนจนถงผประกอบการรายใหญทประกอบอาชพ

ดงกลาว โดยรฐมมาตรการสงเสรมดานเศรษฐกจอยางชดเจน เชน นโยบายสงเสรมการปลก

ยางพาราระยะท 3 (พ.ศ. 2553 - 2555) จ านวน 800,000 ไร นโยบายการประกนรายได

ของเกษตรกร การประกนราคาผลผลตทางการเกษตร การรบจ าน าผลผลต และมาตรการ

สนบสนนเงนทนดอกเบยต าในการลงทน การด าเนนการเหลานมงหวงประโยชนทางเศรษฐกจ

และสงคมเปนหลกแตกอใหเกดผลกระทบตามมาตอทรพยากรธรรมชาต กลาวคอ ประชาชน

บางแหงไดเพมผลผลตทางการเกษตรโดยขยายพนทปลกพชเศรษฐกจเขาไปในพนทปาไมท าให

พนทปาไมบางแหงถกบกรก

๗) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการเสอมโทรม

ของทรพยากรปาไม

สภาวะโลกรอนและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศสงผลโดยตรงตอ

ลกษณะโครงสรางและการเตบโตของสงคมพชและยงกอให เกดภยธรรมชาตตางๆ

อยางตอเนอง ท าใหทรพยากรปาไมในพนทตนน าล าธารมสภาพเสอมโทรม นอกจากนยงสงผล

ตอผลผลตทางการเกษตรของประชาชนดวย ประเทศไทยมพลเมองสวนใหญประกอบอาชพ

เกยวกบเกษตรกรรม และอตสาหกรรมทเกยวกบผลผลตทางการเกษตร ท าใหไดรบอทธพล

โดยตรงตอการเปลยนแปลงของมรสม และในชวงทศวรรษทผานมาไดรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมาก โดยสามารถสรปผลกระทบของการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศตอทรพยากรปาไมได ดงน

- การเปลยนแปลงพนทปาไมท าใหมการปลอยกาซเรอนกระจกเพมขน

อยางตอเนอง

- การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะสงผลใหสถานการณ และแนวโนม

ทรพยากรปาไมเสอมโทรมทวความรนแรงยงขน

- ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศสงผลตอผลผลตทางการเกษตร

ทลดลง จงอาจเปนสาเหตของการขยายพนททางการเกษตรเขาไปในพนทปาเพอเพมผลผลตให

มากขน



34

- ทรพยากรปาไมมบทบาทตอการก าหนดมาตรการดานสงแวดลอม

ในระดบโลก เพอแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงมความซบซอนและเขมขน

มากขน

3.5 สาเหตหลกของการลดลงของพนทปาและการท าใหปาเสอมโทรม

จากขอมลสภาพปญหาทส าคญของทรพยากรปาไมและสภาพแวดลอมภายนอก

ทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไมของประเทศไทยดงทไดกลาวมา ท าใหสามารถน ามา

วเคราะหถงสาเหตหลกของการลดลงของพนทปา (Deforestation) และการท าใหปาเสอมโทรม

(Degradation) โดยพบวา ปจจบนจ านวนประชากรในประเทศไทยมอตราเพมมากขน พรอมกบ

การขยายตวทางดานเศรษฐกจของประเทศอยางรวดเรว สงผลใหประชาชนมความตองการใช

ประโยชนจากปาไมมากขนจนเกนขดความสามารถทรองรบได โดยมการใชประโยชนจากปาไม

ในลกษณะตางๆ อาทเชน การใชเปนทอยอาศย การตดไมเพอการคา การใชและเผาพนทปา

เพอการเกษตร การใชประโยชนพนทปาเพอเปนพนทส าหรบทองเทยว โดยสรางเปนสถานท

พกผอน สถานตากอากาศ สนามกอลฟ รวมถงการซอทดนเพอการเกงก าไร เปนตน นอกจากน

การพฒนาโครงสรางพนฐานของรฐ ไดแก การสรางเขอน การตดถนน และการท าแนวสายไฟ

แรงสงกยงเปนอกสาเหตหนงทท าใหเกดการท าลายพนทปาเปนบรเวณกวาง โดยสรปแลว

สาเหตหลกของการลดลงของพนทปาและการท าใหปาเสอมโทรม แสดงดงภาพท 3-3

ปญหาท 1 ปญหาท 2

การท าใหพนทปา

ลดลง

การเสอมโทรม

ของปา

สาเหตโดยตรง สาเหตโดยออม สาเหตโดยตรง สาเหตโดยออม

1. การบกรกแผวถางปาเพอ

การเกษตรและรสอรท (การ

เปลยนพนทปาธรรมชาตไป

เปนพนทเกษตรกรรม เชน พช

อาหาร และพชพลงงาน และ

การสรางรสอรท)

1. แนวเขตปาและการจ าแนกการใชทดนไมชดเจน

2. สงคมขาดความรและความตระหนกเกยวกบการอนรกษ

3. ขาดการบรณาการระหวางหนวยงานทรบผดชอบ

เกยวกบการจดการทรพยากรปาไมและสงแวดลอม

4. ความยากจนน าไปสการใชพนทปาเพอการด ารงชพ

5. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษกบการ

ด าเนนการตามยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจ เชน

(ก) รฐบาลและบรษทเอกชนสงเสรมการปลกพชอาหาร

และพชพลงงาน โดยการประกนราคาผลผลตทอาจเปน

สงจงใจใหมการบกรกแผวถางปาเพมขน (ข) การสงเสรม

การทองเทยวในเขตปาธรรมชาตของอทยานแหงชาตโดย

ไมมการควบคมผลกระทบและศกยภาพการรองรบของ

พนท

6. นโยบายแกไขปญหาความขดแยงทดนปาไมขาดความ

ยงยนและชดเจนในทางปฏบต

1. การลกลอบ

ตดไม

2. ไฟปาทขาดการ

ควบคม

1. การบงคบใชกฎหมายไมเขมแขงพอ

๒. ไมบางชนดมราคาสง เปนสงจงใจในการ

ลกลอบตดไม เชน ไมพะยง ไมสก เปนตน

๓. สงคมขาดความรและความตระหนก

เกยวกบการอนรกษปาไม

๔. การเพมจ านวนประชากร

๕. ความยากจนน าไปสการใชพนทปาเพอ

การด ารงชพ

๑. สงคมขาดความรและความตระหนก

เกยวกบการอนรกษปาไม

๒. ความตองการของปาเพอการคา

3.การบงคบใชกฎหมายไมเขมแขงพอ

2. การพฒนาโครงสรางพนฐาน

(เชน ถนน อางเกบน าเพอ

การเกษตร แนวสายไฟฟา)

1. การเพมจ านวนประชากร

2. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษทรพยากรปาไม

กบนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ

3. การท าเหมองแร 1. ผรบสมปทานไมปฏบตตามกฎเกณฑของรฐ

2. แนวเขตปาและการจ าแนกการใชทดนทไมชดเจน

3. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษทรพยากรปาไม

กบนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ

ภาพท 3 – 3 สาเหตหลกของการลดลงพนทปา

และการท าใหปาเสอมโทรม


กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 35



36

บทท 4

การวเคราะหสภาพแวดลอมและศกยภาพขององคกร

สบเนองจากนโยบายรฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา) ไดแถลงนโยบาย

ของคณะรฐมนตรตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนศกรท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ ไดกลาวถง

นโยบาย ขอ ๙ การรกษาความมนคงของฐานทรพยากรและการสรางสมดลระหวางการ

อนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน ในปจจบนมการบกรกทดนของรฐและตดไมท าลายปา

มากขนทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพทเคยอดมสมบรณ เชน ปาไม

สตวปา พนธพช และแรธาต ถกท าลายหรอน าไปใชประโยชนทางพาณชยโดยไมชอบดวย

กฎหมายเปนอนมาก ทงปญหาภาวะมลพษ โดยเฉพาะขยะประเภทตางๆ กรนแรงยงขน

รฐบาลจงมนโยบายจะรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตโดยสรางสมดลระหวาง

การอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน ดงนนการจดท าแผนยทธศาสตร พ .ศ.

๒๕๕๙ - ๒๕๖๔ ของกรมปาไม จงไดมการทบทวนสภาพแวดลอมและศกยภาพทมอยใน

ปจจบนขององคกรรวมถงบทบาทและศกยภาพขององคกรทควรจะเปนโดยผานกระบวนการ

ประเมนผลโดยผประเมนอสระในการเกบขอมลและประมวลขอมล เพอใหการปฏบตงานม

ความสอดคลองกบนโยบายรฐบาลและสถานการณการเปลยนแปลงดงกลาว สรปไดดงน

๑. การวเคราะหสภาพแวดลอม

ปจจยสภาพแวดลอมภายนอกของกรมปาไม

ล าดบ ประเดนปจจยสภาพแวดลอมภายนอก

โอกาส (Opportunities)

๑ รฐธรรมนญสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

๒ มแนวพระราชด ารเปนแนวทางการบรหารจดการทดนปาไม

๓ การมนโยบายของรฐ และกฎหมายทเออตอการด าเนนงาน

๔ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท๑๑ สนบสนนการบรหารจดการทดน

ปาไมอยางมประสทธภาพ



37

๕ การตระหนกถงความส าคญของการอนรกษทรพยากรปาไมของประชาชน

ภายในประเทศ

๖ การสนบสนนการด าเนนงานจากรฐบาล

๗ การใหการสนบสนนการด าเนนงานของประชาชนและหนวยงานอนทเกยวของ

๘ การใหความส าคญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของ

สอมวลชน

ภยคกคาม (Threats)

๑ การมการคอรปชนในระดบประเทศและในระดบทองถน

๒ การบรหารจดการทดนปาไมของประเทศขาดเอกภาพและการจดการทเปนระบบ

๓ นโยบายดานการบรหารจดการทรพยากรปาไมขาดเอกภาพและการปรบปรงให

เหมาะสมกบสถานการณปจจบน

๔ นโยบายแกไขปญหาทดนปาไมขาดความยงยนและชดเจนในทางปฏบต

๕ การประสบปญหาความยากจนของประชาชนสงผลใหเกดการบกรกพนทปา

๖ การขาดความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมของประชาชนในพนท

๗ การเพมขนของราคาพชเศรษฐกจสงผลใหเกดการบกรกพนทปาสงวนแหงชาตเพอ

ขยายพนทเพาะปลก

๘ การแทรกแซงของภาคการเมอง

๙ การเปลยนแปลงของผบรหารระดบสงบอยท าใหขาดความตอเนองของแนวทางการ

ด าเนนงาน

๑๐ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการเสอมโทรมของทรพยากร

ปาไม



38

ปจจยสภาพแวดลอมภายในของกรมปาไม

ล าดบ ประเดนปจจยสภาพแวดลอมภายใน

จดแขง (Strengths)

๑ การแบงโครงสรางหนวยงานภายในทชดเจนและครอบคลมภารกจงาน

๒ การมผบรหารทมภาวะผน า สามารถผลกดนการด าเนนงานสเปาหมาย

๓ การแบงโครงสรางองคกรสวนกลางและสวนภมภาคครอบคลมพนทด าเนนงาน

๔ การมระบบการบรหารงานทเนนการมสวนรวมของชมชนและประชาชน

๕ การมบคลากรทปฏบตงานดวยความมงมนตงใจ

จดออน (Weaknesses)

๑ การก าหนดยทธศาสตรของกรมปาไมทขาดการทบทวนและปรบปรงยทธศาสตรให

สอดคลองกบสถานการณปจจบนทตองเผชญ

๒ การบรหารงานตามนโยบายรฐบาลทสงผลกระทบตอการบรหารจดการทรพยากร

ภายในกรมปาไม

๓ โครงสรางการบรหารงานภายในกรมปาไมไมตรงกบโครงสรางทก าหนดไวกบ

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

๔ การขาดแคลนอตราก าลงของหนวยงานในระดบพนท

๕ การขาดแคลนบคลากรทตรงกบสายงาน

๖ การขาดความตอเนองในการด าเนนกจกรรมระยะยาว



39

บทท 5

ยทธศาสตรกรมปาไม

จากสถานการณทเกดขนในปจจบน สภาพการเปลยนแปลงพนทปาไม กระแสการ

อนรกษทรพยากรปาไมทสงคมไดเหนถงความส าคญและความจ าเปนของทรพยากรปาไม

ทเหลออยรวมถงการฟนฟพนทใหมสภาพความเปนปาไมทความหลากหลายทางชวตและความ

สมบรณของระบบนเวศตลอดจนความสมดลระหวางการใชประโยชนและการอนรกษจงน ามา

ประกอบการจดท าแผนยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ.๒๕๕๙ - ๒๕๖๔ โดยไดก าหนด วสยทศน

พนธกจ ภารกจ และยทธศาสตร/กลยทธ รายละเอยดดงน

5.1 วสยทศน : “บรหารจดการทรพยากรปาไมใหมนคงและยงยน”

5.2 พนธกจ : 1. ปองกน และรกษาพนทปาไมใหคงอย

๒. บรหารจดการทดนปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

๓. เพมและฟนฟพนทปาไมในเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

๔. บรหารจดการทรพยากรปาไมโดยการมสวนรวม

๕. วจยและพฒนาการปาไม เพอการใชประโยชนอยางยงยน

๖. เสรมสรางขดความสามารถเชงรกขององคกร ระบบ กลไก และขอมลใน

การบรหารจดการ รวมทงการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ

5.3 ภารกจ : มภารกจเกยวกบการอนรกษ สงวน คมครอง ฟนฟ ดแลรกษา สงเสรม ท าน

บ ารงปา และการด าเนนการเกยวกบการปาไม การท าไม การเกบหาของปา การใชประโยชนใน

ทดนปาไม และการอนเกยวกบปาและอตสาหกรรมปาไม ใหเปนไปตามระเบยบ และกฎหมาย

ทเกยวของ ดวยกลยทธการเสรมสรางความรวมมอของประชาชนเปนหลก เพอเพมมลคาทาง

เศรษฐกจของประเทศ และพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และมภารกจอนตามทกฎหมาย

ก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมปาไม โดยใหมอ านาจหนาท ดงน

1. ปองกนรกษาปาควบคมดแล จดท าแผนกลยทธในการปองกนการบกรก

ท าลายปา และการกระท าผดในพนท ปาไม ตามระเบยบกฎหมายปาไม

2. วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟสภาพปา และ

ระบบนเวศ



40

3. สงเสรมชมชนใหเขามามสวนรวมในการปลกปา การจดการปาชมชน และ

การปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจ

4. อนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชน ทดนปาไม

และการอนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไมอตสาหกรรม ทดนปาไม และผลตผลปาไม

5. ศกษา คนควา วจย และพฒนาทเกยวของกบปาไม ผลตผลปาไมและ

ผลตภณฑไม

6. ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนด หรอตามทกระทรวง หรอ

คณะรฐมนตรมอบหมาย

5.4 เปาหมาย : ทรพยากรธรรมชาตไดรบการจดการอยางสมดลและยงยน โดยใหมพนทปา

ไมอยางนอย 35% ของพนทประเทศภายใน 6 ป หรอ 113.21 ไร แบงเปน

1) รกษาพนทปาใหได 102.12 ลานไร คดเปน 31.57%

2) ฟนฟปาไม ปลกปา อก 11.09 ลานไร คดเปน 4.43%

5.5 ยทธศาสตรกรมปาไม

ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

ประเดนยทธศาสตรท ๒ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

ประเดนยทธศาสตรท ๓ ปรบปรงและบรณาการดานการพฒนาองคกรและกฎหมาย

ใหมประสทธภาพ

ประเดนยทธศาสตรท ๔ บรณาการและสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน

ประเดนยทธศาสตรท ๕ ฟนฟปาเสอมโทรมและปาทถกบกรกอยางมประสทธภาพ

ประเดนยทธศาสตรท ๖ เพมพนทปานอกเขตพนทปาไมตามกฎหมาย

ประเดนยทธศาสตรท ๗ สงเสรมและสนบสนนการวจยเพอพฒนาการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไม



41

ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

เปาประสงค : 1. พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

2. เพมประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรปาไม

ในระดบพนทและระดบจงหวด

3. พฒนาระบบงานบรหารราชการ

4. พฒนาขดความสามารถบคลากรและระบบการ

บรหารงานบคคล

5. บรณาการความรวมมอในการบรหารจดการปาไม

ทกภาคสวนรวมถงประชาคมอาเซยนระหวางประเทศ

ตวชวด : 1. อตราการลดลงของพนทปาของประเทศมจ านวน

นอยลงอยางตอเนอง

2. มระบบสารสนเทศทรพยากรปาไมระดบชาตทเปน

มาตรฐาน ครอบคลม และเชอมโยงกบขอมลดาน

เศรษฐกจ สงคม และทรพยากรอนๆ ของประเทศ

3. รอยละ 80 ของหนวยงานเปาหมายไดรบการเพม

ประสทธภาพการบรหารจดการ

กลยทธ : 1. เพมประสทธภาพในการปฏบตงานปองกนรกษาปา

แนวทางการด าเนนงาน

1.1) ส ารวจและรวบรวมขอมลทรพยากรปาไมท

ส าคญแลวน ามาวเคราะห/จ าแนกพนททมความเสยง

หรอลอแหลมตอการลกลอบหรอบกรกพนทปาของ

ประเทศ

1.2) สรางแรงจงใจและพฒนาศกยภาพพนกงาน

เจาหนาทในแตละระดบอยางเปนระบบ ใหมความร

และวนย เพอใหการบงคบใชกฎหมายและระเบยบ

ตางๆทเกยวของมประสทธภาพและประสทธผล



42

1.3) บรณาการความรวมมอและสงเสรมการมสวน

รวมกบทกภาคสวนทงภาครฐ เอกชน และประชาชน

ในการปฏบตงานปองกนรกษาปา

1.4) จดท าฐานขอมลคดปาไมท เ ชอมโยงกบทก

หนวยงานทเกยวของ รวมทงใหมการเรงรดการบงคบ

คดตามกฎหมายโดยเครงครด

1.5) จดตงหนวยพทกษปา หรอดานตรวจเพมเตมใน

พนททมความเสยงหรอลอแหลมตอการลกลอบ หรอ

บกรกพนทปาของประเทศ

1.6) จดตงศนยหรอหนวยงานทมภารกจเกยวกบการ

ปองกนรกษาปาระดบชาต โดยปฏบตภารกจท

เกยวของใหบรรลผลสมฤทธ เชน

- บรณาการความรวมมอของหนวยงานทเกยวของใน

การปฏบตงานปองกนรกษาปา

- ตดตามตรวจสอบและสนบสนนการปฏบตงานของ

หนวยงานทเกยวของ ใหเปนไปดวยความถกตอง

รวดเรวและทนเหตการณ

- เป นศ นย กลางในการควบค ม ส ง การ การ

ปฏบตงานของทกหนวยงานทเกยวของ

- เปนศนยกลางในการใหขอมลขาวสารทเกยวของ

กบการปองกนรกษาปากบประชาชน

1.7) น าเทคโนโลยทเหมาะสมและทนสมยมาใชใน

การปองกนการบกรกพนทปาไม และน าระบบ

ลาดตระเวนเชงคณภาพ (Smart Patrol System) มาใช

ในพนทปาคมครองทกพนท

1.8) เพมประสทธภาพการลาดตระเวนโดยจดพนท

น ารองหรอทดลองการใชระบบ GPS REALTIME

TRACKING SYSTEM พรอมระบบตดตามและ

ประเมนผลการปฏบตงานในการลาดตระเวนโดย



43

ก าหนดพนทเปาหมายในการลาดตระเวนพนททม

ความเสยงสงตอการบกรกหรอการลาดตระเวนทาง

อากาศ โดยใชอากาศยานของกระทรวงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม จดตงชดปฏบตบนโดยใช

อากาศยานไรคนขบขนาดเลก (SUAV) บนตรวจพนท

ปาดวยระบบควบคมระยะไกลผานดาวเทยม จดท า

ฐานขอมลการบน ระบบถายโอนขอมลระยะไกลให

หนวยงานในพนทพรอมปฏบตงานทนท

2. เพมศกยภาพในการปองกนและควบคมไฟปา


2.1) น าเทคโนโลยทเหมาะสมมาเพมศกยภาพในการ

ปองกนและควบคมไฟปาภายใตการมสวนรวมกบ

ภาคสวนทเกยวของ

2.2) สรางเครอขายความรวมมอทเขมแขงในการ

ควบคมไฟปาท งภาครฐและประชาชน ในระดบ

สวนกลางและทองถน

2.3) ฝกอบรมและถายทอดองคความรดานการ

ปองกนและควบคมไฟปาใหกบพนกงานเจาหนาทและ

ประชาชน

2.4) เพมศกยภาพในการควบคมไฟปาในระดบพนท

อยางมประสทธภาพ โดยประสานความรวมมอกบ

องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เพอรวมกน

ด าเนนการปองกนและควบคมไฟปาอยางตอเนอง

2.5) สนบสนนและสรางแรงจงใจใหประชาชนหรอ

องคกรเอกชนมามสวนรวม ในการปองกนและ

ควบคมไฟปา



44

3. จ าแนกทดนปาไมใหเหมาะสมและจดท าแนวเขต

ปาไมใหชดเจนบนพนฐานการมสวนรวมของประชาชน


3.1) จ าแนกเขตทดนปาไมทเหมาะสมโดยพจารณาถง

ความยงยนดานสงคม สงแวดลอม และเศรษฐกจของ

ประเทศ

3.2) จดท าแนวเขตทดนปาไมทกประเภทใหชดเจนและ

ยงยนโดยใหเปนทยอมรบ โดยใหเปนทยอมรบของ

ผ ม ส วน ได ส วน เส ย และประย กต ใ ช เ ทคโนโลย

ทเหมาะสมในการปรบปรงและจ าแนกแนวเขต เชน

ขดแนวเขตพนทปาไมในระวางแผนทและภาพถายทาง

อากาศ มาตราสวน 1:50,000 และ 1:4,000 เปนตน

3.3) จ ดท า เคร อ งหมายแนว เขตพ นท ป า ไม ใ น

ภมประเทศจรงทถาวร เชน รวสเขยว (Green Belt Project)

ขดคนค สรางทางตรวจการณ ใหสอดคลองกบการ

ขดแนวเขตในพนท

3.4) เปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยสามารถพสจน

สทธการครอบครองทดนในเขตพนทปาไมไดโดยผาน

กระบวนการททางราชก าหนด

3.5) เผยแพรประชาสมพนธ แนวทาง ขนตอน และผล

การปฏบตงานใหสงคมรบทราบ และตรวจสอบได และ

จดเกบแผนทอางองแนวเขตท ชดเจนไว ในองคกร

ปกครองสวนทองถนทเกยวของ

4. สรางความเขมแขงของระบบสารสนเทศทรพยากร

ปาไมระดบชาต


4.1) บรณาการระบบสารสนเทศทรพยากรปาไมระดบชาต

โดยด าเนนภารกจทเกยวของใหบรรลผลสมฤทธ เชน



45

- พฒนาและสรางความเขมแขงของระบบการส ารวจ

ทรพยากรปาไมระดบชาต (National Forest Inventory)

- น าเทคโนโลยททนสมยและเหมาะสมมาใชในการ

จดท าฐานขอมลทรพยากรปาไมใหเกดประสทธภาพ

และเปนมาตรฐานเดยวกน

- จดท าฐานขอมลทดนปาไมโดยเชอมโยงขอมล

ทรพยากรปาไมกบทรพยากรอน เชน ดน น า ธรณ และ

ขอมลทางเศรษฐกจและสงคม โดยบรณาการความ

รวมมอกบหนวยงานอนทเกยวของ

- พฒนาระบบตดตามและตรวจสอบพนทปาไมอยาง

ถกตองและทนเหตการณ

- สรางระบบฐานขอมลทประชาชนสามารถเขาถง

ขอมลไดอยางสะดวก

5. ประเมนและจ าแนกเขตปาเสอมโทรมและปาทถก

บกรกอยางเหมาะสม


5.1) ปรบปรงแนวทางการประเมนและจ าแนกเขต

ปาเสอมโทรมใหเหมาะสม

5.2) ส ารวจ จ าแนก และจดท าฐานขอมลปาเสอมโทรม

และปาทถกบกรก ตามสภาพปญหาและหลกวชาการ

6. ควบคมและพฒนาการจดการและการใชประโยชน

ปาไมและทดนปาไมอยางเหมาะสมและเปนธรรม


6.1) ก าหนดแนวทางหรอมาตรการจดระเบยบการใช

ประโยชนทดนปาไมในแตละเขตท เหมาะสมและ


6.2) ประสานเพอขอความรวมมอหนวยงานภาคเอกชน

ทด า เนนการสงเสรมการปลกหรอรบซอผลตผล



46

ทางการเกษตร ใหสงเสรมการปลกหรอรบซอผลผลตท

ผลตในทดนทมการใชประโยชนอยางถกกฎหมาย

6.3) ควบคมและหลกเลยงการใชพนทลมน าชนท 1

และ 2 โดยกรณพนทลมแมน าชนท 1 ไมใหมการใช

พนทในทกกรณ สวนพนทลมน าชนท 2 หากจ าเปนตอง

ใชพนทเพอกจการทมความส าคญทางเศรษฐกจและ

ความมนคงของประเทศอยางแทจรง และไดรบการ

ประเมนผลกระทบทกดาน และรบรองจากหนวยงานท

รบผดชอบแลววาไมสามารถหลกเลยง หรอหาพนท

ด าเนนการอนไดใหควบคมวธการปฏบตในการใชทดน

เพอการนนๆ อยางเขมงวด บนพนฐานหลกวชาการ

ในการอนรกษทรพยากรปาไม ดน และน าทเหมาะสม

และระเบยบปฏบตของทางราชการเพอมใหเกดความ

เสยหายแกพนทตนน าล าธาร และพนทอนทเกยวของ

อยางเดดขาด

6.4) หลกเลยงการใชทดนปาไมทมลกษณะเปนพนททม

คณคาสงทางดานอนรกษ (High Conservation Value ; HCV)

ในการพฒนาเศรษฐกจหรอโครงสรางพนฐาน

6.5) สงเสรมการปลกปากนชนเพอควบคมการขยาย

พนทของราษฎรทครอบครองท าประโยชนในพนทปาไม

6.6) ก าหนดมาตรการปองกนการลกลอบตดไมในพนท

ปาเปนกรณพเศษในพนทปาทอยใกลโรงงานอตสาหกรรม

ทใชไมเปนปจจยการผลต เชน โรงกลนสรา โรงไฟฟาชวมวล

เปนตน

6.8) จดท าโครงการปาสาธตเพอการจดการทรพยากร

ปาไมในพนทตามแนวทางการจดการระบบนเวศดาน

การปาไม



47

ประเดนยทธศาสตรท ๒ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและ


เปาประสงค : 1. ลดความเหลอมล าดานการบรหารจดการทดนปาไม

2. ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

ตวชวด : จ านวนรายของราษฎรทไดรบการตรวจสอบเพอรบรอง

สทธท ากน 157,000 ราย

กลยทธ : 1. จดท าฐานขอมลผครอบครองและใชประโยชนทดน

ปาไม


1.1) ส ารวจและจดท าพนฐานขอมลครอบครองและใช

ประโยชนทดนปาไมทเปนระบบ ชดเจน และสะดวกใน

การตรวจสอบ โดยการเชอมโยงขอมลผครอบครองและ

ใชประโยชนทดนปาไมกบขอมลบคคล คอ การน า

หมายเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลก มาใชเปน

ฐานขอมลในการครอบครองและใชประโยชนทดนปาไม

ทกประเภทและก าหนดเวลาแลวเสรจใหชดเจน

1.2) จ าแนกฐานขอมลผครอบครองและใชประโยชน

ทดนปาไม ดงน

(1) กรณพนทปาไมสงวนแหงชาตทมราษฎร

อยอาศยและมการส ารวจขนทะเบยนแลว

- อยอาศยในทดนปาไมกอนมตคณะรฐมนตร

เมอวนท 30 มถนายน 2541

- อยอาศยในทดนปาไมหลงมตคณะรฐมนตร


(2) ก รณพ นท ป า ส งวนแห ง ช าต ท ม ร าษฎร

อยอาศยและไมไดมการส ารวจขนทะเบยน



48



- อย ใ นท ด นป า ไมหล งมตคณะร ฐมนตร


1.3) ประเมนและจ าแนกปญหาการครอบครองและใช

ประโยชนทดนปาไมอยางเปนระบบ

1.4) ตรวจสอบและตดตามสทธการใชประโยชนทดน

ปาไมของบคคลผไดรบอนญาตอยางตอเนอง

2. แกไขปญหาทดนปาไมทเหมาะสมกบสภาพปญหา

บนพนฐานการบรณาการอยางเปนธรรมและเปนไป

ตามกฎหมาย


2.1) เ ร งร ดการด า เนนการตามมาตรการและ

แนวทางแกไขปญหาทดนในพนทปาไม ตามกฎหมาย

มตคณะรฐมนตร หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของโดย

บรณาการหลกวนศาสตร สงคมศาสตร รฐศาสตร

นตศาสตรและเศรษฐศาสตร และก าหนดมาตรการ

แกไขปญหาเบองตนตามสถานภาพทดนปาไม ดงน

(1) กรณพนทปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอย

อาศยและมการส ารวจขนทะเบยนแลว


เมอวนท 30 มถนายน 2541 อาจใหอยอาศย

แบบมเงอนไขโดยมการใชประโยชนบนพนฐาน

การอนรกษทรพยากรปาไม และการอนรกษ

ทรพยากรดนและน าและด าเนนการควบคม

ขอบเขตพนทม ใหขยายเพม เตมโดยเดดขาด

และใหพจารณาด าเนนการตามมาตรา 16 ทว



49

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

และมตคณะรฐมนตร หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของ


เมอวนท 30 มถนายน 2541 ใหก าหนดแนวทาง

การจดการทเหมาะสมโดยด าเนนการภายใตกรอบ

ของกฎหมาย และมตคณะรฐมนตร หรอระเบยบ

อนๆ ทเกยวของอยางเครงครดเพอน าพนทมาฟนฟ

สภาพปาโดยหากด าเนนการน าพนทคนไดแลวให

เร งด า เนนการฟนฟตามหลกวช าการด าเนน

กจกรรมปองกนการบกรกซ าในพนทเดม

(2) กรณพนทปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอย

อาศยและไมไดมการส ารวจขนทะเบยน


เมอวนท 30 มถนายน 2551 ใหด าเนนการ

ตรวจสอบการครอบครองและใชประโยชนทดน

ปาไม และด าเนนการเ ชนเดยวกบกรณพนท

ปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอาศยอยและมการ

ส ารวจขนทะเบยนแลว และอาศยอยในทดนปาไม

กอนมตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541


เม อว นท 30 ม ถ นายน 2541 ใหก าหนด

แนวทางการจดการทเหมาะสมโดยด าเนนการ

ภายใตกรอบของกฎหมาย และมตคณะรฐมนตร

หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของอยางเครงครดเพอน า

พนทมาฟนฟสภาพปาโดยหากด าเนนการน าพนท

คนไดแลวใหเรงด าเนนการฟนฟตามหลกวชาการ

และด าเนนกจกรรมปองกนการบกรกซ าในพนทเดม

2.2) จดระเบยบหรอก าหนดมาตรการทเหมาะสม

ในการควบคมการใชประโยชนทดนปาไมในพนท



50

ทราษฎรครอบครองท าประโยชนหรอพนททไดรบ

อนญาตใหใชประโยชน

2.3) ก าหนดพนทน ารองหรอพนทตวอยางในการ

แกปญหาทดนปาไมอยางมประสทธภาพแลวขยาย

การด าเนนงานไปในพนทอนๆ

2.4) แกไขปญหา กรณการออกเอกสารสทธใน

ทดนซอนทบพนทปาไมโดยมชอบอยางจรงจงโดย

บรณาการรวมกบหนวยงานท เกยวของ เ ชน

กรมทดน และ ส านกงานปฏรปทดนเพอการ

เกษตรกรรม (ส.ป.ก.)

ประเดนยทธศาสตรท ๓ ปรบปรงและบรณาการดานการพฒนาองคกรและ

กฎหมายใหมประสทธภาพ

เปาประสงค : ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบใหทนสมย

ตวชวด : 1. นโยบายหรอมาตรการของรฐทเกยวกบการปาไมไดรบ

การปรบปรงใหมเอกภาพและสงเสรมประสทธภาพใน

การบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางเปนรปธรรม

จ านวน 14,800 เรอง

กลยทธ : 1. ปรบปรงและบรณาการนโยบายเกยวกบการปาไม

ใหมเอกภาพและเกดผลสมฤทธในทางปฏบต


1.1) แตงตงคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต

1.2 ) สร า งกลไกหร อ แนวทางด า เน น งานของ

คณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาตใหมบทบาทใน

การเสนอแนะ ตดตาม และประเมนผลการบรหาร

จดการทดนปาไมของประเทศอยางเปนรปธรรม

1.3) ปรบปรงนโยบายปาไมแหงชาตใหเหมาะสมกบ

สถานการณทรพยากรปาไม เศรษฐกจ และสงคม



51

ในปจจบนบนพนฐานการมสวนรวมจากภาคสวนท

เกยวของ

1.4) เสนอยกเลกหรอปรบปรงนโยบายอนทมเนอหา

ขดแยงกบนโยบายปาไมแหงชาต

1.5) ก าหนดแนวทางเชงนโยบายในการใชประโยชน

ทรพยากรปาไมทเหมาะสมบนพนฐานของการจดการ

ตามหลกวชาการ

1.6) สงเสรมและสนบสนนกลไกระดบนานาชาตในการ

อนรกษทรพยากรปาไมและปลกปาเศรษฐกจ

1.7) แกไขหรอยกเลกมตคณะรฐมนตรทเปนอปสรรค

ตอการพฒนาการจดการทดนปาไมและไมสอดคลอง

กบสภาวการณในปจจบน

2. ปรบปรงกฎหมายและระเบยบทเปนอปสรรคตอการ

พฒนาการจดการปาไม

แนวทางการด าเนนการ

2.1) วเคราะหกฎหมายและระเบยบทเปนอปสรรคตอ

การพฒนาการจดการปาไมทกฉบบ

2.2) เสนอขอปรบปรงกฎหมายและระเบยบท เปน

อปสรรคตอการพฒนาการจดการปาไมและการ

สงเสรมการปลกปาหรอฟนฟปา

2.3) ปรบปรงบทลงโทษในกฎหมายใหเหมาะสมกบ

สถานการณในปจจบน

2.4) ปรบปรงกฎหมายเดมหรอเสนอออกกฎหมายใหม

เพอท าใหสามารถประกาศปาชมชนได

3. จดท าแผนแมบทเพอพฒนาการปาไมของประเทศ


3.1) วเคราะหนโยบายปาไมแหงชาตและนโยบายอน

ทเกยวของเพอแปลงนโยบายสการปฏบต



52

3.2) จดท าแผนแมบทเพอพฒนาการปาไมของประเทศ

เพอก าหนดแนวทางการปฏบตทชดเจนบนพนฐานการ

มสวนรวมจากภาคสวนทเกยวของ

3.3) จดท าระบบการปฏบตตามแผนแมบท และการ

ตดตามและประเมนผลแผนอยางมประสทธภาพ

4. ปรบปรงระบบบรหารจดการองคกรใหสนองตอบตอ

การจดการปาไมและทดนปาไมอยางมประสทธภาพ


4.1) ปรบปรงและพฒนาศกยภาพการบรหารองคกรใน

ทกระดบทงในดานโครงสราง ระบบงาน และการบรหาร

บคคล

4.2) ปรบปรงโครงสรางองคกรของกรมปาไมเพอ

อ านวยความสะดวกแกประชาชนในดานตางๆ เชน

การจดตงหนวยงานในระดบภมภาค เปนตน

4.3) กรณพนทปาสงวนแหงชาต ใหจดตงส านกงาน

บรหารจดการปาสงวนแหงชาต โดยมภารกจหลก

ในการปองกนรกษา ฟนฟ และควบคมการใชประโยชน

ทรพยากรปาไมอยางยงยนบนพนฐานการมสวนรวมกบ

ประชาชน

4.4) บรหารจดการพนทปาไมตามแนวทางระบบนเวศ

(Ecosystem approach) หรอการบรหารจดการทรพยากร

ปาไมแบบกลมปาสงวนแหงชาต

4.5) จดท าแผนการบรหารจดการทดนปาไมระดบพนท

ทมประสทธภาพ และมการประเมนผลการปฏบตตาม

แผนอยางตอเนอง



53

5. สงเสรมความรวมมอกบตางประเทศในการบรหาร

จดการทรพยากรปาไมและปฏบตตามพนธกรณดาน

การปาไมระหวางประเทศ


5.1) ผลกดนใหมการด าเนนการตามขอตกลงและ

พนธกรณดานการปาไมระหวางประเทศ

5.2) น ากลไกความรวมมอดานการปาไมระหวาง

ประเทศมาด าเนนการใหเกดเปนรปธรรม

5.3) ผลกดนใหมการด าเนนการตามแผนและขอตกลง

ทเกยวกบทรพยากรปาไมภายใตประชาคมอาเซยน

5.4) สงเสรมศกยภาพใหกบบคลากรของกรมปาไมให

มความพรอม/มสวนรวมในการด าเนนงานดานการปาไม

ระหวางประเทศ

5.5) เสรมสรางความรวมมอและพฒนาเครอข าย

ความรวมมอดานการปาไมระหวางประเทศ


เปาประสงค : 1. ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบ

การบรหารจดการอยางยงยน

2. สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหาร

จดการทรพยากรปาไม

3. ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการ

จดการปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

ตวชวด : พนทปาไมทมรปแบบการจดการอยางมสวนรวมมมากขน



54

กลยทธ : 1. สงเสรมและพฒนาการมสวนรวมในการอนรกษและ

จดการปาไม

แนวทางการจดการ

1.1) สงเสรมและสรางแรงจงใจใหผมสวนไดสวนเสย

มสวนรวมในการบรหารจดการทดนปาไมระดบพนท

เชน การเชญผมสวนไดสวนเสยเปนคณะทปรกษา

หรอคณะกรรมการบรหารพนทปาในระดบทองถน ,

การประสานและขอรบการสนบสนนงบประมาณจาก

องคกรปกครองสวนทองถน

1.2) การศกษาและประยกตใชกลไก PES (Payment for

Environmental Services) มาสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจ

ในการอนรกษและจดการทดนปาไมกบผทมบทบาทใน

การด แลรกษาทรพยากรป าไม ผท ใ ชประโยชน

ทรพยากรปาไม และผท ไดรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงของระบบนเวศปาไม

1.3) พฒนาศกยภาพของเจาหนาท ใหมความร

ความสามารถในการสรางเครอขายและพนธมตรในการ

ปองกนรกษาปา รวมทง การสงเสรมและพฒนาการ

มสวนรวมในการอนรกษและจดการทดนปาไม

1.4) ประสานงาน สนบสนน สงเสรม เพอเตรยม

ความพรอมและเสรมความเขมแขงของชมชนและ

องคกรทองถนในการอนรกษทรพยากรปาไม

1.5) สงเสรม สนบสนน และสรางแนวรวมหรอ

เครอขายการอนรกษทรพยากรปาไมทเขมแขงทงภาค

ประชาชน ภาครฐ และภาคเอกชน

1.6) สงเสรม สนบสนน และประยกตใชภมปญญา

ทองถนและวฒนธรรม ความเชอดานการอนรกษในการ

บรหารจดการทดนปาไม



55

1.7) สรางเครอขายปาไม โดยรวบรวมเครอขายเดม

เชน เครอขายราษฎรอาสาสมครพทกษปาเครอขายไฟปา

เครอขายปาชมชน เครอขายปลกปา เครอขายนกวจย

และสรางเครอขายใหม เพอใหครอบคลมทวถงทกมต

และเกดการบรณาการในการท างานรวมกน

1.8) สงเสรมและสรางแรงจงใจในการสมครเปน

สมาชกเครอขายปาไม ในรปแบบของสญลกษณรวม

หรอการมอบโลรางวล และการประกาศเชดชเพอเปน

ขวญและก าลงใจ

1.9) สงเสรม สนบสนนการสรางปฏสมพนธของ

เครอขายตางๆ เพอการแลกเปลยนความร และบรณาการ

ท างานรวมกน

1.10) สรางแหลงเรยนรในหองเรยนธรรมชาตโดยการ

สงเสรมการอนรกษทรพยากรปาไมอยางบรณาการและ

การมสวนรวม

1.11) ประชาสมพนธและถายทอดองคความรเกยวกบ

การอนรกษและจดการทดนปาไม ใหผมสวนไดสวนเสย

ทกภาคสวน รวมทงประชาสมพนธผานสอมวลชนสาขา

ตางๆ ไดอยางกวางขวางครอบคลมทวถง และเกด

ประสทธภาพสงสด

2. พฒนาและสงเสรมปาชมชนอยางมประสทธภาพ


2.1) ส ารวจและประเมนศกยภาพพนทปาและชมชน

เพอจดตงปาชมชนเพมเตมในพนททเหมาะสม

2.2) ลดขนตอนการจดตงปาชมชนใหมความสะดวก

และรวดเรวมากขน

2.3) จดท าแนวเขตปาชมชนใหชดเจนและถาวรทง

แนวเขตธรรมชาตและสรางขนโดยมนษย เชน การน า



56

ภาพถายทางอากาศออโธรสเชงเลขมาชวยในการจดท า

แผนทสนบสนนการจดท าสญลกษณหรอปายแนวเขต

ปาชมชน และการสนบสนนใหปลกตนไมเปนแนวเขต

ธรรมชาต

2.4) รฐใหการสนบสนนการบรหารจดการปาชมชน

ในดานตางๆ อยางยงยนเพอเพมศกยภาพปาชมชน

ใหเปนฐานการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม

ทงระดบทองถนและระดบชาต

2.5) สนบสนนใหชมชนสามารถบรหารจดการปาชมชน

ไดอยางยงยนภายใตกระบวนการมสวนรวมจากภาค

เครอขายและผมสวนไดเสยทกภาคสวน เพอใหเปนไป

ตามความตองการของแตละชมชน

2.6) ส ารวจและจดท าฐานขอมลปาชมชนทมศกยภาพ

ในการพฒนาตอยอดการบรหารจดการปาชมชนให

เขมแขงเพอประสานองคกรภาคเอกชนในการสนบสนน

การบรหารจดการปาชมชน

2.7) พฒนาและสรางปาชมชนตนแบบในแตละภมภาค

หรอใหครอบคลมตามความหลากหลายของระบบนเวศ

ปาไมของประเทศ และด าเนนการ

- จดท าฐานขอมลปาชมชนตนแบบทมผลงานดเดนใน

ระดบจงหวด ระดบภมภาค และระดบประเทศ

- ประชาสมพนธปาชมชนตนแบบใหเปนทรจกอยาง

กวางขวาง

- สงเสรมและสนบสนนปาชมชนตนแบบใหสามารถ

พฒนาอยางยงยน

2.8) พฒนาปาชมชนใหเปนฐานในการสรางกลมหรอ

เครอขายความรวมมอดานตางๆ ในชมชน

2.9) สรางเครอขายปาชมชนของประเทศเพอประสาน

ความรวมมอและถายทอดองคความรระหวางปาชมชน



57

2.10) จดท าฐานขอมลปาชมชนและสรางระบบตดตาม

และประเมนผลการบรหารจดการปาชมชนอยางม

ประสทธภาพ

3. พฒนาคณภาพชวตของชมชนทสอดคลองกบ

ทรพยากรทองถนและเกอกลธรรมชาตอยางเหมาะสม


3.1) สาธตและสงเสรมระบบวนเกษตร เกษตร

ธรรมชาตหรอเกษตรเชงอนรกษ

3.2) ก าหนดมาตรการหรอแนวทางการใชประโยชน

จากปาทเหมาะสมของประชาชน

3.3) สงเสรมและสนบสนนกจกรรมทางเลอกเพอเสรม

รายไดใหชมชน เชน กจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ ,

สวนปา, สงเสรมการจางงานประชาชนในทองถน

หนวยงานดานการบรหารจดการทรพยากรปาไม เปนตน

3.4) สงเสรมและสนบสนนใหราษฎรมความรและ

เ ข า ใ จ ในการอน ร กษ ท รพยากรป า ไ ม ต ามแนว

พระราชด าร

4. สงเสรมและขยายผลการพฒนาปาไมตามแนว

พระราชด าร


4.1) สงเสรมและขยายผลการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร เ ชน การปลกปา 3 อยาง

ประโยชน 4 อยาง การปลกปาเชงอนรกษระบบนเวศ

(มยาวาก) การสรางฝายชะลอความชมชน ระบบปาเปยก

การปลกแฝกเพอการอนรกษดนและน า เปนตน

4.2) สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตของราษฎรทอย

อาศยท ากนในพนทปา ใหม ชวตความเปนอยทดขน

ทงในดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ในรปแบบ



58

ส ร า ง ป า ส ร า ง ร า ย ไ ด ต า ม แ น วพ ร ะ ร า ช ด า ร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร

4.3) สงเสรมและเผยแพรการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร เพอใหเยาวชนซงเปนอนาคตของ

ชาตไดตระหนกถงความส าคญของทรพยากรปาไมใน

รปแบบ ครปาไม

4.4) จดตงศนยเรยนรการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร


เปาประสงค : เพมพนทปาไมในเขตพนทปาเสอมโทรม

ตวชวด : 1. มการเพมพนททมสภาพปาในเขตพนทปาไมอยางนอย

3,650,000 ไร

2. พนทปาเสอมโทรมและปาทถกบกรกไดรบการอนรกษ

และฟนฟใหสมบรณและยงยนเพมขน

กลยทธ : 1. ฟนฟปาเสอมโทรมและปาทถกบกรกอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล


1.1) การจดท าฐานขอมลดานการฟนฟปา

1.2) ฟนฟปาเสอมโทรมในพนทเปาหมายโดยก าหนด

เปนแผนระยะยาว เพอใหการด าเนนงานฟนฟปาไมม

ความตอเนอง และสรางกลไกในการตดตามและ

ประเมนผลโดยการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ

1.3) นอมน าแนวพระราชด าร แนวทางการมสวนรวม

(participatory approach) และหลกวชาการมาใชในการ

ฟนฟปาเสอมโทรมและปาทถกบกรกใหเหมาะสมกบ

ระดบปญหา และภมนเวศ และสอดคลองกบวฒนธรรม

ทองถนของแตละพนท



59

1.4) น าพนททผไดรบอนญาตใหใชประโยชนทดนปาไม

แลวด าเนนงานผดเงอนไขการอนญาตตามกฎหมาย

หรอระเบยบทเกยวของมาฟนฟใหมสภาพปา รวมทง

จดท าแผนฟนฟปาไมรองรบกอนการหมดอายการ

อนญาตใชทดนแปลงใหญ เพอปองกนการบกรกพนท

ซ าของบคคลทตองการพนทใชประโยชน

1.5) ประสานส านกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

(ส.ป.ก.) ในการกนพนททยงไมไดด าเนนการจดสรรและ

มสภาพเปนปาคนมาใหกรมปาไมเพอด าเนนการจดการ

หรอฟนฟ สวนพนททไดรบการจดสรรแลว ขอใหบงคบ

ใชระเบยบทเกยวของกบทดนปาไมทไดรบการจดสรร

แลวอยางเครงครด โดยเฉพาะอยางยงการรกษาระบบ

นเวศประเภทการใชประโยชน (เกษตรกรรม) และการ

เปลยนผใชประโยชนจากผไดรบการจดสรรเปนบคคลอน

2. สงเสรมและสนบสนนทกภาคสวนเขามามสวนรวม

ในการฟนฟปาเสอมโทรมและปาทถกบกรก


2.1) สงเสรมและสนบสนนชมชนทองถน เขามา

มสวนรวมในการฟนฟปาเสอมโทรมหรอปาทถกบกรก

2.2) ผลกดนการเปลยนแนวคดและกจกรรมของ

ผท าลายปามาเปนผอนรกษทรพยากรปาไมโดยก าหนด

มาตรการสรางแรงจงใจทเหมาะสม และด าเนนการในพนท

น ารองแลวขยายผลไปในพนทอนๆ

2.3) สนบสนนภาคเอกชนทด าเนนกจกรรมเกยวกบ

ความรบผดชอบตอสงคม (Corporate Social Responsibility; CSR)

ใหเขามามสวนรวมด าเนนกจกรรมดานการฟนฟปาไม

ใหมากขน



60

2.4) อนญาตใหเอกชนหรอประชาชนเขาท าประโยชน

ในพนทปาเสอมโทรมเพอปลกปา หรอด าเนนกจกรรมการ

ฟนฟปาไม

3. เสรมสรางความเขาใจและจตส านกดานการฟนฟ

ปาไม


3.1) หนวยปาไมเคลอนท

3.2) สรางเครอขายชมชนโดยรอบพนทฟนฟปา

3.3) ครปาไม (ดานการฟนฟปาไม)

4. เพมศกยภาพพนทปาทไดรบการฟนฟ

แนวทางการด าเนนการ

4.1) พนทฟนฟปาเพอการเรยนร

4.2) การดแลสวนปาทพนการบ ารง

5. เสรมสรางความรวมมอระหวางประเทศในการฟนฟ

ปาตามแนวเขตชายแดน


5.1) รวมมอกบประเทศเพอนบานในการปลกฟนฟตาม

แนวชายแดน โดยจดตงคณะกรรมการระดบจงหวด

ระดบอ าเภอ


เปาประสงค : 1. เพมพนทปาไมนอกเขตพนทปา

ตวชวด : 1. มพนทปานอกเขตพนทปาไมอยางนอย 423,600 ไร



61

กลยทธ : 1. สงเสรมและสนบสนนการปลกปาเศรษฐกจ


1.1) การส ารวจและจดท าฐานขอมลการปลกปา

ภาคเอกชน

1.2) สงเสรมและสรางแรงจงใจใหประชาชนน าทดน

ของตนมาปลกปาเศรษฐกจและสามารถยดเปนอาชพได

เชน การสนบสนนเงนทนทงระยะสน และระยะยาว

การสงเสรมและสนบสนนการใชไมกลาสายพนธดแก

ผปลกปา และการลดหยอนภาษ

1.3) สนบสนนอตสาหกรรมการใชไมภายในประเทศ

และการสงออกอยางตอเนอง

1.4) ก าหนดชนดไมและปรมาณในการสงเสรมการ

ปลกปาเศรษฐกจทสอดคลองกบความตองการและ

กลไกตลาด

1.5) ถายทอดองคความรในการปลกปาเศรษฐกจส

ภาคเอกชนหรอประชาชนทวไป

1.6) ประสาน สนบสนน และใหขอมลแกธนาคารหรอ

องคกรดานการเงนเพอก าหนดมาตรการการสนบสนน

เงนทนในการปลกปาเศรษฐกจในรปแบบตางๆ ทงระยะ

สนและระยะยาว

1.7) สนบสนนขอมลทางวชาการเพอสงเสรมการเลอก

ชนดไมทเหมาะสมในการปลกปาเศรษฐกจของแตละ

พนท (Tree Matching Site) โดยพจารณาจากปจจย

ตางๆ ทางวชาการ

1.8) เสรมสร างค านยมใหประชาชนใ ช ไมและ

ผลตภณฑไมจากปาปลกอยางแพรหลาย



62

2. สงเสรมและสนบสนนการปลกตนไมทมมลคาหรอ

ถกคกคามสงเพอลดการลกลอบตดไมในพนทปา


2.1) ว เคราะหและประเมนชนดไมทมมลคาและ

ถกคกคามสงในปจจบน

2.2) สงเสรมการปลกตนไมทมมลคาและถกคกคามสง

เพอเพมปรมาณไมในประเทศ ทงองคความรในดานการ

ปลกและบ ารงรกษา การใชประโยชนรวมถงดานการตลาด

2.3) สนบสนนการปลกตนไมทมมลคาและถกคกคาม

สงภายใตทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง หรอระบบวนเกษตร

2.4) พฒนาเทคนคการใชประโยชนเนอไมทมมลคา

ในการปลกรอบตดฟนระยะสนและระยะยาว

3. สงเสรมและสนบสนนการรวมกลมและสราง

เครอขายผปลกปา


3.1) สงเสรมและสนบสนนใหเกดการรวมกลมและ

สรางเครอขายผปลกปาทเขมแขง เชน กลมวสาหกจ

ชมชนหรอสหกรณสวนปาภาคเอกชน

3.2) ส ารวจสถานภาพในปจจบนของสหกรณสวนปา

ภาคเอกชนหรอวสาหกจชมชน รวมทงฐานขอมล

สมาชกสหกรณผปลกปา ส าหรบการขนทะเบยน

เกษตรกร

3.3) รณรงคใหเกษตรกรผปลกปาเหนความส าคญของ

การรวมกลมและการเชอมโยงเครอขายของกลม

เพอประโยชนดานตางๆ เ ชน อ านาจตอรองดาน

การตลาด การสงเสรมการลงทน และการรบขอมล

ขาวสารและการขนสง



63

4. เพมและพฒนาพนทสเขยวในเขตเมองและชมชน


4.1) ส ารวจและจดท าฐานขอมลพนทสเขยวทมอย

และพนททมศกยภาพในการพฒนาในเขตเมองและ

ชมชน

4.2) ก าหนดเปาหมายสดสวนพนทสเขยวในเขตเมอง

และชมชนทเหมาะสม

4.3) แสวงหาความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงาน

ทงภาครฐ ประชาชน และเอกชนในการเพมและพฒนา

พนทสเขยวในเขตเมองและชมชน

4.4) สรางความเขมแขงใหกบองคกรปกครองสวน

ทองถนในการสงเสรมและสนบสนนการปลกตนไมนอก

เขตปา

5. สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมในการเพมพนท

สเขยว


5.1) เพาะช ากลาไมคณภาพแจกจายประชาชน หนวยงาน

ภาคเอกชน หนวยงานภาครฐ และผสนใจ เพอสงเสรมการ

มสวนรวมในการปลกตนไมเพอพนทสเขยว

5.2) เพมประสทธภาพและขดความสามารถในการผลต

กลาไม

5.3) ตดตามและประเมนผลการแจกจายกลาไมและการ

ปลกตนไมตามหลกสถต รวมทงการจดท าฐานขอมลและ

ใชเทคโนโลยททนสมย

5.4) พฒนาเทคนคการเพาะช ากลาไม

5.5) พฒนาบคลากรในดานการเพาะช ากลาไมสงเสรม

และเผยแพร



64

5.6) สงเสรมและสนบสนนการปลกไมมคาทางเศรษฐกจ

และไมมคาหายาก เชน สก พะยง ตะเคยนทอง ไผ ฯลฯ

เพอสงเสรมเศรษฐกจชมชนและการอนรกษ

5.7) สงเสรมการปลกตนไมเพอปองกนการแพรกระจาย

ดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

6. พฒนาระบบการรบรองปาไม (Forest Certification)

ทไดมาตรฐาน


6.1) พฒนา National & Indicators ทเหมาะสมในการ

จดการทรพยากรปาไมอยางย งยนโดยบรณาการ

การมสวนรวมกบภาคสวนทเกยวของ

6.2) ถายทอดองคความรและเตรยมความพรอม

ทกภาคสวนในการด าเนนการตามมาตรฐานการรบรอง

ปาไม (Forest certification) ระดบนานาชาต

ประเดนยทธศาสตรท ๗ สงเสรมและสนบสนนการวจยเพอพฒนาการบรหาร

จดการทรพยากรปาไม

เปาประสงค : 1. ผลงานวจยทน ามาประยกตได

2. พฒนาองคความรและการจดการจากการวจยและพฒนา

ตวชวด : 1. จ านวนเรองของงานวจยทน ามาประยกตใช 1,092 เรอง

กลยทธ : 1. ศกษา วจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานปาไม

โดยบรณาการทกภาคสวน


1.1) วจยเพอการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยาง

ยงยน โดยการมสวนรวม

1.2) พฒนาและตอยอดงานวจยดานปาไมสเชงพาณชย



65

1.3) สงเสรม สนบสนนการวจย และสรางวฒนธรรม

การวจยใหทกภาคสวนเขามามสวนรวม

2. พฒนาศกยภาพการวจยดานปาไม


2.1) พฒนาศกยภาพนกวจย และสรางนกวจยรนใหม

2.2) พฒนาโครงสรางพนฐานงานวจย (Intra-structure)

เทคโนโลย เครองมอในการวจยใหเหมาะสมและ

ทนสมย

2.3) พฒนากลไกและบรณาการงานวจยกบ

ทกภาคสวน

2.4) ประสานความรวมมอการวจยดานปาไมทงใน

และตางประเทศ

2.5) สนบสนน เสรมสรางผลงานวจยใหมมาตรฐาน

2.6) สรางแรงจงใจโดยการน าผลงานวจยไปขอรบ

ความคมครองทรพยสนทางปญญา

2.7) พฒนาระบบตดตามและประเมนผล

3. พฒนาและถายทอดเทคโนโลยผลงานวจยดานปาไม

อยางมประสทธภาพ


3.1) จดท าขอมลสารสนเทศงานวจยดานปาไมและ

ใหบรการขอมลผานระบบเครอขาย (Network)

3.2) ใหบรการและเผยแพรผลงานวจยดานปาไมใน

รปแบบตางๆ

3.3) ใหบรการทางดานวชาการปาไมเชงรก โดย

หนวยปฏบตการเคลอนท (Mobile unit)

3.4) สงเสรมและถายทอดองคความรผลงานวจย

การปาไมไปใชประโยชนเพอการสรางอาชพ รายได

และตอยอดเชงพาณชย



66

3.5) สรางเครอขายผใชประโยชนจากผลงานวจย

ดานปาไม

4. จดท าฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพดาน

ปาไม


4.1) ส ารวจ รวบรวมองคความร และพฒนา

ฐานขอมล ความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

4.2) พฒนาเครองมอและศกษาความคมคาทาง

เศรษฐศาสตรจากองคความรและฐานขอมลความ

หลากหลายทางชวภาพดานปาไม

4.3) เผยแพรองคความรและขอมลความหลากหลาย

ทางชวภาพดานปาไม

4.4) เสรมสรางประสทธภาพการเขาถงและแบงปน

ผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพและพนธกรรม

ตามพธสารนาโงยา

แผนพฒนาเศรษฐกจฯ

ฉบบท ๑๑

ยทธศาสตร ๔ การปรบโครงสรางเศรษฐกจสการเตบโตอยางมคณภาพและยงยน

๔.๒ การพฒนาวทยาศาสตรเทคโนโลย วจยและนวตกรรม

ยทธศาสตร ๕ การสรางความเชอมโยงกบประเทศในภมภาคเพอความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม

๕.๓ การสรางความพรอมในการเขาสประชาคมอาเซยน

๕.๙ การสงเสรมใหประเทศเปนฐานการลงทนและการประกอบธรกจในเอเซยรวมทงเปนฐานความรวมมอในการพฒนาภมภาค

ยทธศาสตร ๖ การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

๖.๑ การอนรกษ ฟนฟ และสรางความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

๖.๓ การยกระดบขดความสามารถในการรบมอและปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอใหสงคมมภมคมกน

๖.๔ การเตรยมความพรอมรองรบภยพบตทางธรรมชาต

๖.๘ การพฒนาระบบบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมประสทธภาพโปรงใสเปนธรรมอยางบรณาการ

ผงความเชอมโยง แผนการบรหารราชการ ของกรมปาไม พ.ศ.๒๕๕๙-๒๕๖๔

แผนพฒนาเศรษฐกจฯ

ฉบบท 12

ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน เปาหมายและตวชวด

เปาหมายท 1 การรกษา และฟนฟทรพยากรธรรมชาต เพมพนทปาไมเปนรอยละ 40 ของพนทประเทศ แบงเปนพนทปาเพอการอนรกษ

รอยละ 25 และพนทปาเศรษฐกจรอยละ 15 มการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ และลดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

ตวชวด 1.1 สดสวนพนทปาไมของประเทศ พนทปลกและฟนฟปา

ตวชวด 1.2 แผนทแนวเขตทดนของรฐ (โครงการ One Map) ทวประเทศ

เปาหมายท 3 การบรหารจดการสงแวดลอมและแกไขปญหาวกฤตหมอกควน

ตวชวด 3.3 คณภาพอากาศในพนทวกฤตหมอกควน



แนวทางการพฒนาทมความส าคญสงและสามารถผลกดนสการปฏบต

(1.) การรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางสมดลของการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ใชประโยชนจากทนธรรมชาต

โดยค านงถงขดจ ากดและศกยภาพในการฟนตว รกษาความมนคงของฐานทรพยากร สรางสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน

และเปนธรรม รวมทงผลกดนแนวทางการประเมนมลคาของระบบนเวศ และการสรางรายไดจากการอนรกษเพอใชในการบรหารจดการทม

ประสทธภาพเพมขน ดงน

(1.1) อนรกษฟนฟทรพยากรปาไมเพอสรางสมดลธรรมชาต

(1.2) อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

(1.3) พฒนาระบบบรหารจดการทดนแกไขการบกรกทดนของรฐ

(2.) แกไขปญหาวกฤตสงแวดลอม ดวยการเรงรดการควบคมมลพษทงทางอากาศ

(2.1) แกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต เรงแกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต

โดยสงเสรมทกภาคสวนเขารวมด าเนนการอยางตอเนองประสานกบประเทศเพอนบานทงในระดบพหภาคและทวภาคตามขอก าหนดในขอตกลง

อาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน ตลอดจนด าเนนการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและเปนธรรม ส าหรบการแกปญหาหมอกควนจากการ

เผาเศษวสดทางการเกษตร เชน ขาวโพด ควรศกษาวจยพชอนทดแทนทเหมาะสมมตลาดรองรบและตนทนต ากวา และสรางอาชพทดแทน อาท

การทองเทยวชมขน เปนตน



นโยบายของคณะรฐมนตร

รฐบาล

พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา

ขอ ๖ การเพมศกยภาพทางเศรษฐกจประเทศ

๖.๘ แกปญหาน าทวมในฤดฝนทงททวมเปนบรเวณกวางและทวมเฉพาะทและปญหาขาดแคลนน าในบางพนทและบางฤดกาล

ขอ ๗ การสงเสรมบทบาทและการใชโอกาสในประชาคมอาเซยน

๗.๑ เรงสงเสรมความเชอมโยงทางเศรษฐกจการคา การลงทนในภมภาคอาเซยนและขยายความรวมมอระหวางประเทศ

๗.๖ พฒนาเขตเศรษฐกจพเศษโดยเรมจากการพฒนาดานชายแดนและโครงขายการคมนาคมขนสงบรเวณประตการคาหลกของประเทศ

ขอ ๘ การพฒนาและสงเสรมการใชประโยชนจากวทยาศาสตรเทคโนโลย การวจยและพฒนาและนวตกรรม

๘.๑ สนบสนนการเพมคาใชจายในการวจยและพฒนาของประเทศเพอมงสเปาหมายใหไมต ากวารอยละ ๑ ของ GDP และมสดสวนรฐตอเอกชน ๓๐:๗๐

ขอ 9 การรกษาความมนคงของฐานทรพยากร และการสรางสมดลระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน

๙.๑ เรงปองกนและฟนฟพนทอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปา

๙.๒ อนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางชวภาพ

๙.๓ พฒนาระบบจดการทดนและแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ

๙.๕ ควบคมมลพษทงทางอากาศ ขยะ และน าเสย

ยทธศาสตรกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

ยทธศาสตรท ๑ สงวน อนรกษ ฟนฟ และจดการทรพยากรธรรมชาตอยางบรณาการทตอบสนองตอการพฒนาและใชประโยชนอยางยงยนและ


ยทธศาสตรท ๔ การปองกน การลดผลกระทบ และการปรบตวเพอรบมอภยพบตทางธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ยทธศาสตรท ๕ การเพมประสทธภาพการจดการองคกร และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม



วสยทศนกรมปาไม “บรหารจดการทรพยากรปาไมใหมนคงและยงยน”

พนธกจกรมปาไม 1. ปองกน และรกษาพนทปาไมใหคงอย

๒. บรหารจดการทดนปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

๓. เพมและฟนฟพนทปาไมในเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

๔. บรหารจดการทรพยากรปาไมโดยการมสวนรวม

๕. วจยและพฒนาการปาไม เพอการใชประโยชนอยางยงยน

๖. เสรมสรางขดความสามารถเชงรกขององคกร ระบบ กลไก และขอมลในการบรหารจดการ รวมทงการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ

ยทธศาสตรกรมปาไม ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

ประเดนยทธศาสตรท ๒ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

ประเดนยทธศาสตรท ๓ ปรบปรงและบรณาการดานการพฒนาองคกรและกฎหมายใหมประสทธภาพ




ประเดนยทธศาสตรท ๗ สงเสรมและสนบสนนการวจยเพอพฒนาการบรหารจดการทรพยากรปาไม





71

แผนทยทธศาสตร

เปนภาพของทศทาง จดหมายปลายทางและวธการปฏบตใหไปถงจดหมายปลายทาง

ซงเปรยบเสมอนเครองมอสอสารทบอกทศทางของกรมฯ โดยเปนการขบเคลอนประเด น

ยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ.๒๕๕๙-๒๕๖๔ ทง ๗ ประเดน ซงแผนทยทธศาสตร แบงออกเปน

๔ มต ไดแก

มตท ๑ ประสทธผล (ผลผลต ผลลพธ และผลสมฤทธ)


๑. พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

๒. ลดความเหลอมล าดานการบรหารจดการทดนปาไม

๓. ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบการบรหารจดการอยาง

ยงยน

๔. เพมพนทปาไม

๕. ผลงานวจยทน ามาประยกตได

มตท ๒ คณภาพการใหบรการ (ความพงพอใจของประชาชน) ในการสงผลใหบรรลประสทธผล


๑. ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการจดการปาไมอยางทวถงและ


๒. ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

๓. ประชาชนไดเพมศกยภาพและสามารถปรบตวรบมอกบภยพบตทางธรรมชาต

และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมประสทธภาพ



72

มตท ๓ ประสทธภาพของการปฏบตราชการ (เปนกระบวนการเพมประสทธภาพภายใน)


๑. สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหารจดการทรพยากรปาไม

๒. บรณาการความรวมมอในการบรหารจดการปาไมทกภาคสวนรวมถงประชาคม

อาเซยนและระหวางประเทศ

๓. เพมประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรปาไมในระดบพนทและระดบ

จงหวด

มตท ๔ การพฒนาองคกร (ปจจยภายใน ไดแก คน/IT/องคความร)


๑. พฒนาระบบงานบรหารราชการ

๒. พฒนาขดความสามารถบคลากรและระบบการบรหารงานบคคล

๓. จดหาเครองมอและสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนอยางเพยงพอและม


๔. ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบใหทนสมย

๕. พฒนาองคความรและการจดการจากการวจยและพฒนา

๖. พฒนาเครอขายการสอสารและระบบฐานขอมลปาไม

ประเดนยทธศาสตร ท1

ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

ประสทธผล

คณภาพการใหบรการ

ประสทธภาพของการปฏบต

ราชการ

พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบการ

บรหารจดการอยางยงยน

ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการจดการปาไม

อยางทวถงและเปนธรรม

ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไม

บรณาการความรวมมอในการบรหารจดการปาไมทกภาคสวนรวมถง

ประชาคมอาเซยนและระหวางประเทศ

เพมประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรปาไมในระดบพนท

และระดบจงหวด

วสยทศน : เปนหนวยงานหลกในการบรหารจดการทรพยากรปาไม เพอประโยชนสงสดของประเทศ

ประเดนยทธศาสตร ท 2

แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเหมาะสมและ


ประเดนยทธศาสตรท 3

ปรบปรงและบรณาการนโยบายและกฎหมายเกยวกบการปาไมใหม

เอกภาพและประสทธภาพ


บรณาการและสงเสรมการมสวนรวมทกภาค

สวน


ฟนฟปาเสอมโทรมและปาทถกบกรกอยางม



เพมพนทปานอกเขตพนทปาไมตาม

กฎหมาย


สงเสรมและสนบสนนการวจยเพอพฒนาการ

บรหารจดการทรพยากรปาไม

ประชาชนไดเพมศกยภาพและสามารถปรบตวรบมอกบภยพบตทางธรรมชาต และการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศอยางมประสทธภาพ

เพมพนทปาไม ผลงานวจยทน ามาประยกตได

ลดความเหลอมลาดานการบรหารจดการทดนปาไม

ผงความเชอมโยงของแผนทยทธศาสตรกรมปาไม

พฒนาองคกร

พฒนาระบบงาน

บรหารราชการ

จดหาเครองมอและสงอานวยความสะดวกทจาเปนอยางเพยงพอและมประสทธภาพ

ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบใหทนสมย

พฒนาองคความรและการจดการจากการวจยและ

พฒนา

พฒนาขดความสามารถบคลากรและระบบการบรหารงานบคคล

พฒนาเครอขายการสอสารและระบบฐานขอมลปาไม





74

การน ายทธศาสตรไปสการปฏบต

การด าเนนการตามยทธศาสตรกรมปาไม จะบรรลผลส าเรจไดจ าเปนตองมการถายทอด

แผนยทธศาสตรสการปฏบต โดยการน ายทธศาสตรไปปฏบตใหบรรลผลส าเรจจะตองสามารถ

แปลงยทธศาสตรไปสการด าเนนงาน ในรปของโครงสรางตามล าดบชนของแผน เชน แผนงาน

(programs) โครงการ (projects) และงบประมาณ (budgets) ดงนน การน ายทธศาสตรไปสการ

ปฏบต องคกรจะตองถายทอดแผนยทธศาสตรระดบกรมลงสระดบส านก/สวน/ศนย/กลม เพอให

ระดบส านก/สวน/ศนย/กลม ไดรบทราบถงเปาประสงค และตวชวดในระดบกรม และด าเนนการ

ตามบทบาทและภารกจของส านกทสนบสนนตอเปาประสงคและตวชวดในระดบกรม รวมทงส านก

ถายทอดถงระดบบคคล เพอใหระดบบคคลทมบทบาท หนาทของบคคลทสนบสนนตอเปาประสงค

และตวชวดของผบงคบบญชา/ตวชวดในระดบบคคล

ปจจยแหงความส าเรจ

ยทธศาสตรกรมปาไมจะบรรลตามเปาหมายอยางมประสทธภาพจ าเปนตอง

ค านงถงปจจย ดงน

๑. สงเสรมองคกรเครอขายในทกระดบ ระดบชาต ระดบกระทรวง /กรม

ระดบจงหวด/ทองถนในฐานะพนธมตรใหมสวนรวมในการผลกดนใหนโยบายและแผนไปสการ

ปฏบตอยางเหมาะสมตามภารกจ

๒. พฒนาฐานขอมลและมการบรณาการขอมลภายในองคกรทตอบสนองการ

น าไปจดท านโยบายและแผน มาตรการ ใหการท างานมประสทธภาพเพมขน

๓. พฒนาบคลากร และสภาพแวดลอมภายในองคกร ใหเจาหนาทมความพรอม

ในการปฏบตงาน รวมทงขวญก าลงใจการท างานใหกบบคลากรทมคณภาพ

ยุทธศาสตร์กรมปาไม พ.ศ....

Documents