1. ระบบประสาท (Nervous System) 1.1โครงสรางของระบบประสาท

ระบบประสาทเปนระบบศนยกลางทควบคมการท างานของรางกาย เปนระบบทท าหนาทรบความรสก ควบคมความคด ถามอนตรายใดๆ เกดขนกบสมอง กจะท าใหรางกายพการหรอเสยชวตได ระบบประสาทแบงออกเปน 3 สวนคอ ระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทสวนปลาย และระบบประสาทอตโนมต

องคประกอบของระบบประสาท ระบบประสาทของคนเราแบงออกเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ ระบบประสาทสวนกลาง และระบบประสาทสวนปลาย และระบบประสาทอตโนมต

1. ระบบประสาทสวนกลาง (central nervous system) ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวยสมอง (brain) และไขสนหลง (spinal card)ซงเปนศนยกลางควบคมและประสานการท างานของรางกายทงหมด

สมอง เปนอวยวะทส าคญและมขนาดใหญกวาสวนอน ๆ ของระบบประสาท บรรจอยภายในกะโหลกศรษะมน าหนกโดยเฉลยประมาณ 1.4 กโลกรม หรอ 3 ปอนด สมองแบงออกเปน 2 ชน คอ ชนนอกมสเทา เรยกวา เกรยแมตเตอร ซงเปนทรวมของเซลลประสาท และแอกซอนชนดทไมมเยอหม สวนชนในมสขาว เรยกวา ไวท แมตเตอรเปนสวนของใยประสาททออกจากเซลลประสาท

สมองของสตวชนสงจะเปนทรวมของใยประสาทควบคมอวยวะตาง ๆ ทบรเวณศรษะท าหนาทเกยวกบความคด ความจ า ความฉลาด นอกจากนยงเปนศนยกลางควบคมระบบประสาททงหมด สมองแบงออกเปน 3 สวนใหญๆ คอ สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนทาย

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท

1.สมองสวนหนา (forebrain) ประกอบดวย - ซรบรม (cerebrum)

- เปนสมองสวนหนาสดทมขนาดใหญทสด ท าหนาทเกยวกบความจ า ความนกคด ไหวพรบ และความรสกผดชอบ นอกจากนยงเปนศนยกลางคบคมการท างานของสวนตางๆ ของรางกายทอยใตอ านาจจตใจ เชน ศนยควบคมการท างานของกลามเนอ การรบสมผส การพด การมองเหน เปนตน

- ทาลามส (thalamus) - เปนสวนทอยดานหนาของสมองสวนกลางหรออยขาง ๆ โพรงสมองท าหนาทเปนสถานถอยทอดกระแสประสาททรบความรสก กอนทจะสงไปยงสมองทเกยวของกบกระแสประสาทนน

-ไฮโพทาลามส (hypothalamus)

- สมองสวนนอยใตสวนทาลามส ซงอยดานลางสดของสมองสวนหนา ท าหนาทเปนศนยกลางควบคมอณหภมของรางกาย การเตนของหวใจ การ

นอนหลบ ความดนเลอด ความหว ฯลฯ นอกจากนยงเปนศนยควบคมอารมณและความรสกตาง ๆ เชน อารมณเศราโศกเสยใจ เปนตน

2.สมองสวนกลาง (Midbrain)

- เปนสวนทตอจากสมองสวนหนา ท าหนาทเกยวกบการเคลอนไหวของลกตาและมานตา เชน ท าใหลกตากลอกไปมาได ปดเปดมานตาขณะทมแสงเขามามากหรอนอย

3. สมองสวนทาย (hindbrain) ประกอบดวย -ซรเบลลม (cerebellum)

- อยใตสวนลางของซรบรม ท าหนาทในการดแลการท างานของสวนตาง ๆ ของรางกาย และระบบกลามเนอตาง ๆ ใหประสานสมพนธกนอยางเหมาะสมและราบรน อกทงยงเปนตวรบกระแสประสาทจากอวยวะควบคมการทรงตว ซงอยในหชนใน และจากขอตอและกลามเนอตาง ๆ ซรเบลลมจงเปนสวนส าคญในการควบคมการทรงตวของรางกาย

-พอนส (pons) - เปนสวนของกานสมองทอยดานหนาของซรเบลลมตดกบสมองสวนกลาง ท าหนาทควบคมการท างานบางอยาง เชน การเคยวอาหาร การหลงน าลาย การเคลอนไหวของกลามเนอบรเวณใบหนา ควบคมการหายใจ การฟง

-เมดลลา ออบลองกาตา - เปนสมองสวนทายสด ซงตอนปลายของสมองสวนนตอกบไขสนหลง จงเปนทางผานของกระแสประสาทระหวางสมองกบไขสนหลง

นอกจากนเมดลลา ออบลองกาตายงท าหนาทเปนศนยควบคมกจกรรมของระบบประสาทอตโนมต เชน การเตนของหวใจ การหายใจ การหมนเวยนเลอด การกลน การไอ การจาม เปนตน

สมองสวนกลาง พอนส และ เมดลลา ออบลองกาตา สมองทง 3 สวนนรวมเรยกวา กานสมอง (brain stem)

ไขสนหลง เปนสวนทตอจากสมองลงไปตามแนวชองกระดกสนหลง โดยเรมจากกระดกสนหลงขอแรกไปจนถงกระดกบนเอวขอท 2 ซงมความยาวประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวของกระดกสนหลง และมแขนงเสนประสาทแตกออกจากขอสนหลงมากมาย ไข

สนหลงจะมเยอหม 3 ชน และมของเหลวบรรจอยในเยอหมสมอง ดงนนเมอมการเจาะน าเลยงสมองและไขสนหลงหรอการฉดเขาเสนสนหลง แพทยจะฉดต ากวากระดกบนเอวขอท 2 ลงไปเพราะบรเวณทตอลงไปจะเปนมดของเสนประสาทไขสนหลง จะไมมไขสนหลงปรากฏอยโอกาสทจะเกดอนตรายกบไขสนหลงมนอยกวาการฉดเขาไปบรเวณอน นอกจากน หากมเชอแบคทเรยหรอเชอไวรสหลดเขาไปในเยอหมไขสนหลง เชอโรคจะกระจายไดอยางรวดเรว ท าใหเกดการอกเสบของไขสนหลงอยางรนแรงได

2. ระบบประสาทสวนปลาย ( Peripheral Nervous System )

ไดแก เสนประสาทสมอง และเสนประสาทไขสนหลง ท าหนาทรบและน าความรสกเขาสระบบประสาทสวนกลาง ๑.เสนประสาทสมอง หรอเสนประสาททแยกออกจากสมอง ม ๑๒ ค ท าหนาทรบความรสกเกยวกบกลน การมองเหน การเคลอนไหวของตา ๒.เสนประสาทไขสนหลง ม ๓๑ คเปนเสนประสาททออกมาจากไขสนหลงไปสรางกาย แขน ขา 3. ระบบประสาทอตโนมต

ควบคมการท างานของประสาทอยนอกเหนอการควบคมของจตใจใหเปนไปตามปกต แบงออกเปน ๒ สวน ๑. ระบบประสาทซมพาเทตก (sympathetic nerve) เปนระบบประสาททมกกระตนการท างานมากกวายบย งการท างาน

๒.ระบบประสาทพาราซมพาเทตก (parasympathetic nerve) เปนประสาททมกจะยบย งการท างานมากกวาทจะกระตนการท างานเพอปรบไมใหรางกายท างานมากเกนไป

๑.๒ หนาทของระบบประสาท ระบบประสาทเปนระบบทท างานประสานกนกบระบบกลามเนอ เชน ขณะทนกเรยนอานเนอหาของบทเรยนนอยนน ระบบประสาทในรางกายของนกเรยนก าลงแยกการท างานอยางหลากหลาย โดยใชเวลาเพยงเสยววนาท เรมจากการควบคมกลามเนอตาใหกลอกไปมา ซาย-ขวา จอภาพของตากจะสงขอมลไปเรยบเรยงทสมองและเกบบางสวนไวในหนวยความจ า พรอมทงสมองยงสามารถเรยกความทรงจ าเกา ๆ ออกมาใช เพอใหรบรขอมลใหม ๆ ไดดยงขน ขณะเดยวกนระบบประสาทจะสงค าสงไปยงกลามเนอลายทยดกระดกใหเรานงตวตรงหรอยกหนงสอขนอานได และยงควบคมกลามเนอตาใหกะพรบราว 25 ครงตอนาทดวย นอกจากนนระบบประสาทยงรบกระแสประสาทจากอวยวะภายในตาง ๆ และสงค าสงกลบไปควบคมการเตนของหวใจ ความดนเลอด อตราการหายใจ อณหภมในรางกาย การยอยอาหาร และระบบอน ๆ ใหท างานตามปกต การทนกเรยนสามารถเคลอนไหวรางกายเพอท ากจกรรมหลาย ๆ อยางในเวลาเดยวกนไดนน เพราะมการประสานงานกนอยางดระหวางกลามเนอกบประสาททเกยวของ

๑.๓ การสรางเสรม และด ารงประสทธภาพของระบบประสาท 1. ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ เพราะวาหากสมองสวนซรบรมไดรบการกระทบกระเทอนอยางรนแรงอาจท าให

ความจ าเสอม หรอไมสามารถจ าสงทพบเหนใหม ๆ ได และหากบรเวณทไดรบความกระทบกระเทอนเปนบรเวณทเกยวกบการเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกาย อาจท าใหสวนนนเปนอมพาตได

2.ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธการตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกนโรคสมองอกเสบในเดกตามระยะเวลาทแพทยก าหนด หรอรบใหแพทยตรวจสอบเมอเกดความผดปกตทเกยวของกบสมอง 3. หลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกฮอล เพราะการดมแอลกอฮอลมาก ๆ อาจท าใหเกด

เปนโรคสมองเสอม อลไซเมอร ได 4.พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยใหความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกดผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การออกก าลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ท าตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ โดยเฉพาะการนอนหลบ เพราะเปนการพกผอนสมองและรางกายทด โดยขณะทเรานอนหลบ ประสาททกสวนทอยในอ านาจของจตใจจะไดรบการพกผอนอยางเตมท และระบบประสาทนอกอ านาจจตใจกจะท างานนอยลง 5.รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง ไดแกอาหารพวกขาวกลอง ขาวซอมมอ ถวลสง เครองในสตว เมลดทานตะวน เปนตน เพราะวตามนบ 1 จะชวยใหระบบประสาทแขน ขา และศรษะท างานปกต ชวยปองกนโรคเหนบชา ปองกนอาการเหนอยงาย

ระบบสบพนธ เปนระบบทเกยวกบการเพมจ านวนของสงมชวตใหมากขนตามธรรมชาต และเปนการทดแทนสงมชวตรนเกาทตายไป เพอใหด ารงเผาพนธไวได ซงการสบพนธไวได ซงการสบพนธของมนษยเปนการสบพนธแบบอาศยเพศ ตองอาศยอวยวะสบพนธของเพศชายและเพศหญง ๒.๑ ระบบสบพนธ เพศชาย เพศหญง 2.1.1 อวยวะสบพนธเพศชาย อวยวะสบพนธเพศชาย ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

ภาพแสดงอวยวะในระบบสบพนธเพศชาย

1. อณฑะ (testis) เปนตอมทมคณลกษณะคลายรปไข อยในถงหมอณฑะ เพศชายทมรางกายปกตจะมอย 2 อน ท าหนาทสรางตวอสจ (sperm) ซง

เปนเซลลสบพนธเพศชาย และสรางฮอรโมนเพศ เพศชาย คอ เทสโทสเตอโรน (testosterone) เพอควบคมลกษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน การมหนวด มขนขนทรกแร เสยงแตกหาว เปนตน ภายในอณฑะจะประกอบดวย หลอดสรางตวอสจ (seminiferous tubules) เปนหลอดเลก ๆ ขดไปมาอยภายใน ท าหนาทสรางตวอสจ 2. ถงหมอณฑะ (scrotum) เปนถงของผวหนงอยนอกชองทอง ซงสของผวหนงสวนนมกจะเขมกวาสวนอนของรางกายทวไป ท าหนาทควบคมอณหภมใหพอเหมาะในการสรางตวอสจ ซงตวอสจจะเจรญไดดทอณหภมต ากวาอณหภมปกตของรางกายประมาณ 3-5 องศาเซลเซยส 3. หลอดเกบตวอสจ ( epididymis) มลกษณะเปนทอเลก ๆ ขดทบไปมา รปรางคลายลกน าตวเตมวย สวนบนโต สวนลางแคบ อยดานบนของอณฑะ ท าหนาทเกบตวอสจทเจรญเตมทกอนทจะสงผานไปยงหลอดน าตวอสจ 4. หลอดน าตวอสจ ( vas deferens) เปนทออยถดจากสวนลางของหลอดเกบตวอสจ มอย 2 ทอ ท าหนาทล าเลยงตวอสจไปเกบไวทตอมสรางน าเลยงอสจ 5. ตอมน าสรางน าเลยงอสจ (seminal vesicle) เปนตอมรปรางคลายถงยาว ๆ ผนงไมเรยบอยดานหลงตอกบกระเพาะปสสาวะ ท าหนาทสรางอาหารเพอใชเลยงตวอสจ เชน

น าตาล ฟรกโทส วตามนซ โปรตนโกลบลน เปนตน และสรางของเหลวมาผสมกบตวอสจเพอใหเกดสภาพทเหมาะสมส าหรบ

ตวอสจ 6. ตอมลกหมาก ( prostate gland) เปนตอมทมขนาดใกลเคยงกบตอมลกหมาก อยตอนตนของทอปสสาวะ ท าหนาทหลงสารทมฤทธเปนดางออน ๆ เขาไปในทอปสสาวะเพอท าลายฤทธกรดในทอปสสาวะ ท าใหเกดสภาพทเหมาะสมกบตวอสจ 7. ตอมคาวเปอร (cowper’s glands) เปนตอมทมรปรางกลมขนาดเทาเมดถว อยใตตอมลกหมากลงไป ท าหนาทหลงสารไปหลอลนทอปสสาวะในขณะทเกดการกระตนทางเพศ ท าใหตวอสจเคลอนทเรว และยงท าหนาทช าระลางกรดของน าปสสาวะทเคลอบทอปสสาวะ ท าใหตวอสจไมตายเสยกอนในขณะเคลอนทออกมา

โดยทวไปเพศชายจะเรมสรางตวอสจเมอเรมเขาสวยรน คออายประมาณ 12-13 ป และจะ สรางไปจรตลอดชวต การหลงน าอสจแตละครงจะมของเหลวประมาณ 3-4 ลกบาศกเซนตเมตร มตวอสจเฉลยประมาณ 350-500 ลานตว ปรมาณน าอสจและตวอสจแตกตางกนไปตามความแขงแรงสมบรณของรางกาย เชอชาต และสภาพแวดลอม ผทมตวอสจต ากวา 30 ลานตวตอลกบาศกเซนตเมตร หรอมตวอสจทมรปรางผดปกตมากกวารอยละ 25 จะมโอกาสเปนหมนได น าอสจจะถกขบออกทางปสสาวะและออกจากรางกายตรงปลายสดของอวยวะเพศชายตว อสจจะเคลอนทไดประมาณ 1-3 มลลเมตรตอนาท ตวอสจเมอออกสภายนอกจะมชวตอยไดเพยง 2-3 ชวโมง แตถาอยในมดลกของผหญงจะอยไดนานประมาณ 24-48 ชวโมง ตวอสจมลกษณะคลายลกออด มขนาดเลกมาร ประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ สวนหว เปนสวนทมนวเคลยสอย และถอวาเปนสวนทส าคญทสดในการสบพนธ สวนรางกาย มลกษณะเปนรปทรงกระบอกยาว และสวนหาง เปนสวนทใชในการเคลอนท

ตวอสจจะมคา pH ประมาณ 7.35-7.50 มสภาวะคอนขางเปนดาง ในน าอสจนอกจากจะมตวอสจแลวยงม สวนผสมของสารอน ๆ ดวย 2.1.2 อวยวะสบพนธเพศหญง อวยวะสบพนธเพศหญง ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

ภาพแสดงอวยวะในระบบสบพนธเพศหญง

1. รงไข (ovary) มลกษณะรปรางคลายเมดมะมวงหมพานต ยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 2-3 กรม และม 2 อน อยบรเวณปกมดลกแตละขางโดยดานในยดตดกบมดลกโดยเสนเอน สวนดานนอกยดตดกบล าตว ท าหนาทดงน

1) ผลตไข (ovum) โดยปกตไขซงเปนเซลลสบพนธเพศหญงจะสกเดอนละ 1 ใบ จากรงไขแตละขางสลบกนทกเดอน และออกจากรงไขทกรอบเดอน(โดยประมาณ 28 วน) เรยกวา การตกไข ตลอดชวงชวตของเพศหญงปกตจะมการผลตไขประมาณ 400 ใบ คอ เรมตงแตอาย 11-14 ป ไปจนถงอายประมาณ 45-50 ป จงหยดผลต เซลลไขจะมอายอยไดนานประมาณ 24 ชวโมง 2) สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก (1) เอสโทรเจน (estrogen) เปนฮอรโมนทท าหนาทควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเพศหญง เชน เสยงแหลมเลก สะโพกผาย การขยายขนาดของหนาอกและอวยวะเพศทใหญขน เปนตน (2) โพรเจสเทอโรน (progesterone) เปนฮอรโมนทท างานรวมกบเอสโทรเจนในการควบคมเกยวกบการเจรญของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมกลกเพอเตรยมรบไขทผสมแลว 2. ทอน าไข (oviduct) หรอปกมดลก (fallopian tube) เปนทอทเชอมระหวางรงไขทงสองขางกบมดลก มกลามเนอซงบบรดตวเสมอ เสนผานศนยกลางประมาณ 2 มลลเมตร ยาวประมาณ 6-7 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ท าหนาทเปนทางผานของไขทออกจากรงไขเขาสมดลก โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไข เรยกวา ปากแตร (funnel) บดวยเซลลทมขนสน ๆ ท าหนาทพดโบกไขทตกมาจากรงไขใหเขาไปในทอน าไข ทอน าไขเปนบรเวณทอสจจะเขาไปปฏสนธกบไข 3.มดลก (uterus) มรปรางคลายชมพ กวางประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6-8 เซนตเมตร หนาประมาณ 2 เซนตเมตร อยใน

บรเวณองกระดก เชงกราน ระหวางกระเพาะปสสาวะกบทวารหนก ภายในเปนโพรง ผนงเปนกลามเนอเรยบหนา ยดหดไดมากเปนพเศษ ประกอบดวยโครงสราง 3 ชน คอ ชนนอกเปนเยอบาง ๆ ปกคลมดานนอกมดลก ชนกลางประกอบดวยกลามเนอเรยบท

หนาและขยายตวไดมากในเวลาตงครรภ และชนในสดเรยกวา เยอบมดลก มลกษณะบาง เปนทฝงตวของไขทปฏสนธแลว มดลกท าหนาทเปนทฝงตวของไขทไดรบการผสมแลว และเปนทเจรญเตบโตของทารกในครรภ

1. รงไข (ovary) มลกษณะรปรางคลายเมดมะมวงหมพานต ยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 2-3 กรม และม 2 อน อยบรเวณปกมดลกแตละขางโดยดานในยดตดกบมดลกโดยเสนเอน สวนดานนอกยดตดกบล าตว ท าหนาทดงน 1) ผลตไข (ovum) โดยปกตไขซงเปนเซลลสบพนธเพศหญงจะสกเดอนละ 1 ใบ จากรงไขแตละขางสลบกนทกเดอน และออกจากรงไขทกรอบเดอน(โดยประมาณ 28 วน) เรยกวา การตกไข ตลอดชวงชวตของเพศหญงปกตจะมการผลตไขประมาณ 400 ใบ คอ เรมตงแตอาย 11-14 ป ไปจนถงอายประมาณ 45-50 ป จงหยดผลต เซลลไขจะมอายอยไดนานประมาณ 24 ชวโมง 2) สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก (1) เอสโทรเจน (estrogen) เปนฮอรโมนทท าหนาทควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเพศหญง เชน เสยงแหลมเลก สะโพกผาย การขยายขนาดของหนาอกและอวยวะเพศทใหญขน เปนตน (2) โพรเจสเทอโรน (progesterone) เปนฮอรโมนทท างานรวมกบเอสโทรเจนในการควบคมเกยวกบการเจรญของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมกลกเพอเตรยมรบไขทผสมแลว 2. ทอน าไข (oviduct) หรอปกมดลก (fallopian tube) เปนทอทเชอมระหวางรงไขทงสองขางกบมดลก มกลามเนอซงบบรดตวเสมอ เสนผานศนยกลางประมาณ 2 มลลเมตร ยาวประมาณ 6-7 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ท าหนาทเปนทางผานของไขทออกจากรงไขเขาสมดลก โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไข เรยกวา ปากแตร (funnel) บดวยเซลลทมขนสน ๆ ท าหนาทพดโบกไขทตกมาจากรงไขใหเขาไปในทอน าไข ทอน าไขเปนบรเวณทอสจจะเขาไปปฏสนธกบไข

3.มดลก (uterus) มรปรางคลายชมพ กวางประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6-8 เซนตเมตร หนาประมาณ 2 เซนตเมตร อยใน

บรเวณองกระดกเชงกราน ระหวาง กระเพาะปสสาวะกบทวารหนก ภายในเปนโพรง ผนงเปนกลามเนอเรยบหนา ยดหดไดมากเปนพเศษ ประกอบดวยโครงสราง 3 ชน คอ ชนนอกเปนเยอบาง ๆ ปกคลมดานนอกมดลก ชนกลางประกอบดวยกลามเนอเรยบทหนาและขยายตวไดมากในเวลาตงครรภ และชนในสดเรยกวา เยอบมดลก มลกษณะบาง เปนทฝงตวของไขทปฏสนธแลว มดลกท าหนาทเปนทฝงตวของไขทไดรบการผสมแลว และเปนทเจรญเตบโตของทารกในครรภ 4. ชองคลอด (vagina) เปนทอยาวจากปากชองคลอดไปจนถงปากมดลก อยระหวางทอปสสาวะและทวารหนก ท าหนาทเปนทางผานของตวอสจเขาสมดลก เปนทางออกของทารกเมอครบก าหนดคลอด และยงเปนชองใหประจ าเดอนออกมาสภายนอก ทปากชองคลอดมเยอพรหมจารปดอย ดานบนของชองคลอดยาวประมาณ 7 เซนตเมตร และดานลางยาวประมาณ 9 เซนตเมตร การตกไข (ovukation) คอการทไขสกและออกจากรงไขเขาสทอน าไข ในชวงกงกลางของรอบเดอน ถานบวนแรกทมประจ าเดอนเปนวนท 1 ของการตกไขจะเกดขนประมาณวนท 13-15 การมประจ าเดอน (menstruation) เกดจากผนงมดลกกลอกตวเมอไขไมไดรบการผสม เปนสงทเกดขนตามธรรมชาตทแสดงใหทราบวาเดกหญงนนไดเจรญเตมทพรอมทจะมลกได ๒.๒ หนาทของระบบสบพนธ เพศชาย เพศหญง 1. สรางเซลลสบพนธของเพศชาย คอ อสจ และเซลลสบพนธเพศหญง คอ ไข เมอมการปฏสนธจะท าใหเกดการตงครรภ เพอเปนการด ารงเผาพนธสบตอไป 2. สรางฮอรโมนเพศ ทชวยใหแสดงลกษณะทางเพศของเพศชายและเพศหญงทชดเจน ๒.๓ การสรางเสรม และด ารงประสทธภาพของระบบสบพนธ เพศชาย เพศหญง

ระบบสบพนธเปนระบบหนงในโครงสรางของรางกายทท างานประสานสมพนธอยางใกลชดกบระบบอน ๆ เพอชวยใหชวตด ารงอยและสบพนธเพอด ารงเผาพนธไว เราจงควรบ ารงรกษาอวยวะในระบบสบพนธใหสามารถท างานไดตามปกต ดงน 1. ดแลรางกายใหแขงแรงอยางสม าเสมอ โดยรบประทานอาหารใหถกสดสวนทง 5 หมลดอาหารจ าพวกทมไขมนสง และเพมอาหารทมกากใยสงโดยรบประทานผก ผลไม ถวเมลดแหงและในเพศหญงซงมการสญเสยเลอด และมการผลตเลอดใหมในทกรอบเดอน ควรรบประทานอาหารทชวยบ ารงเซลลเมดเลอด เชน อาหารทมธาตเหลกสง ไดแก เนอสตว ตบ ไขแดง ผกใบเขยว ถวเหลอง เปนตน 2.ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ อยางนอยสปดาหละ 3 ครง ครงละไมต ากวา 30 นาท จะชวยใหรางกายแขงแรง คลายความเครยด ท าใหนอนหลบ และท าใหเลอดไหลเวยนไดด 3.งดเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เพราะวาแอลกอฮอลสงผลตอการเปลยนแปลงของระดบฮอรโมนเพศ โดยเฉพาะในเพศชาย แอลกอฮอลจะท าใหระดบฮอรโมนเพศชายลดลง เกดการเปลยนแปลงเรองทางเพศ และท าใหสมรรถภาพทางเพศลดลง 4.พกผอนใหเพยงพอ ไมเครงเครยด และท าจตใจใหราเรงแจมใสอยเสมอ 5.ท าความสะอาดรางกายอยางทวถงและสม าเสมอ อยางนอยวนละ 2 ครง 6.สวมใสเสอผาทสะอาด ไมอบชน และอยาใหรดแนนจนเกดไป 7.ไมใชเสอผา ผาเชดตว และเครองนงหมรวมกบผอน เพราะอาจตดเชอบางชนดได 8.ไมส าสอนทางเพศ งดเวนการเปลยนคนอน เพราะอาจตดเชอทางเพศสมพนธและเชอเอดส 9.เมอเกดสงผดปกตใด ๆ เกยวกบอวยวะเพศ ควรรบปรกษาแพทย

ระบบตอมไรทอ เปนระบบทผลตสารทเรยกวา ฮอรโมน เปนตอมทไมมทอหรอรเปด จงล าเลยงสารเหลานนไปตามกระแสเลอดไปสอวยวะเปาหมาย เพอท าหนาทควบคมการท างานของระบบตาง ๆ ฮอรโมนจะท างานโดยประสานกบระบบประสาท เราจงเรยกระบบตอมไรทอและระบบประสาทนวา ระบบประสานงาน ฮอรโมนทผลตขนจากตอมไรทอจะตองมปรมาณพอดกบรางกาย และมฤทธมากพอทจะท าใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ในสงมชวต ถาปรมาณฮอรโมนมมากหรอนอยเกนไปจะท าใหเกดโรคตาง ๆ ขนได เชน

โรคเบาหวานโรคคอพอก หรอโรคทเกยวของกบการเจรญเตบโตของรางกาย เปนตน ๓.๑ โครงสรางของระบบตอมไรทอ ตอมไรทอในรางกายของเรา มดงน

1. ตอมใตสมอง (pituitary gland) เปนตอมทมขนาดเลกรปรางกลม อยใตสมอง แบงเปน 2 สวน คอ

ตอมใตสมองสวนหนา (anterior pituitary หรอ adenohypophysis) และตอมใตสมองสวนหลง(posterior pituitary หรอ neurohypophysis) เปนศนยควบคมใหญของรางกาย มหนาทส าคญหลายอยาง เชน สรางฮอรโมนควบคมการเจรญเตบโตของรางกายและกระดก และสรางฮอรโมนทท าใหความดนเลอดสงขน ท าใหปสสาวะเปนปกต และการบบตวของมดลกในเพศหญงขณะคลอดบตรดวย นอกจากนยงท าหนาทควบคมการท างานของตอมไรทออน ๆ เชน ตอมไทรอยด ตอมหมวกไต รวมไปถงควบคมการท างานของระบบสบพนธของคนเรา

2. ตอมหมวกไต (adrenal gland) เปนตอมทมรปรางคอนขางแบนคลายหมวดครอบอยสวนบนของไตแบงออกเปน 2 ชน ชนในสรางฮอรโมนอะดรนาลน ซงมคฯสมบตเหมอนสารทหลงจากปลายประสาทอตโนมต โดยจะกระตนรางกายทกสวนใหเตรยมพรอม หลอดเลอดทวไปหดตวและท าใหความดนเลอดสงขน สวนชนนอกสรางฮอรโมนควบคมการเผาผลาญอาหาร(cortisol) ตลอดจนฮอรโมนควบคมการดดซมเหลอทไต (aldosterone) 3. ตอมไทรอยด (thyroid gland) เปนตอมทมลกษณะเปนพ เชอมตอกน เปนตอมทอยตดกบกลองเสยงและหลอดลม ตอมนจะมขนาดโตขนตามอาย เพศ และภาวะโภชนาการ ท าหนาทหลงฮอรโมนทเรยกวา ไทรอกซน (thyroxin) ซงมความส าคญตอการควบคมการเจรญเตบโตของรางกายใหด าเนนไปไดอยางเหมาะสม 4. ตอมพาราไทรอยด (parathyroid gland) เปนตอมขนาดเลก ม 2 ค อยตดกบตอมไทรอยด ท าหนาทสรางฮอรโมนพาราฮอรโมนทควบคมปรมาณของแคลเซยมในเลอดและรกษาความเปนกรดเปนดางในรางกายใหอยในระดบทเหมาะสม

5. ตอมทอยในตบออน (islets of langerhans) เปนตอมทสรางฮอรโมนอนซลน ซงมหนาทควบคมปรมาณน าตาลของรางกาย ถาขาดฮอรโมนชนดนจะท าใหเปนโรคเบาหวาน เพราะไมสามารถเปลยนน าตาลในเลอดใหเปนไกลโคเจนเกบไวในกลามเนอหรอในตบได 6. รงไข (ovary) ในเพศหญง และอณฑะ (testis) ในเพศชาย โดยทรงไขท าหนาทผลตไขและสรางฮอรโมนเพศ คอ ฮอรโมนเอสโทรเจนกบฮอรโมนโพรเจสเทอโรน เปนฮอรโมนทควบคมเกยวกบลกษณะตาง ๆ ของเพศหญง เชน เสยงเลกแหลม สะโพกผาย การขยายใหญของอวยวะเพศ และเตานม เปนตน สวนอณฑะท าหนาทสรางตวอสจและสรางฮอรโมนเพศชาย คอ เทสโทสเตอโรน เพอควบคมลกษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน เสยงแตกหาว ลกกระเดอกแหลม มขนขน บรเวณหนาแขง รกแร และอวยวะ เปนตน 7. ตอมไทมส (thymus gland) เปนตอมทมรปรางคลายพระมดแบนทางขาง ม 2 กลบขนาดและรปรางแตกตางกนไปตามอาย มขนาดใหญในทารกแรกเกด และจะคอย ๆ เลกลงเมอเรมเขาสวยผใหญ ท าหนาทควบคมการท างานของระบบภมคมกนของรางกาย ๓.๒ หนาทของระบบตอมไรทอ การควบคมกลไกตาง ๆ ของรางกายใหเปนปกตนน เกยวของกบระบบประสาทและระบบ ตอมไรทอทท างานรวมกน การท างานของระบบประสาทนนจะเกดขนอยางรวดเรว เพราะมเสนประสาททเชอมโยงตอเนองตลอดรางกาย จงท าใหการตอบสนองตอสงเราตาง ๆ เปนไปอยางรวดเรว แตการท างานของระบบตอมไรทอจะเปนไปอยางชา ๆ เพราะตอม

ไรทอไมมทางขนสงส าเลยงฮอรโมนไปยงเปาหมายโดยตรงตองอาศยไปกบกระแสหมนเวยนของโลหต ซงตองผานอวยวะอน ๆ กอนจะถงเปาหมาย ซงการท างานของรางกายจะมขอดทวา ถาไมใชอวยวะซงเปนเปาหมายของฮอรโมนแลวอวยวะนน ๆ จะไมถกกระตน ดงนนการควบคมการเจรญเตบโตของเดก ขบวนการเมแทบอลซมของรางกาย เปนตน

๓.๓ การสรางเสรม และด ารงประสทธภาพของระบบตอมไรทอ ความเจรญเตบโตและกจกรรมอน ๆ ภายในรางกายของเรา อยภายใตการควบคมของฮอรโมนชนดตาง ๆ ทผลตจากตอมไรทอ ซงสงผลโดยตรงตอการด ารงชวต ความเปนปกตสขของรางกายและจตใจมนษย ดงนน เพอใหการท างายของระบบตอมไรทอทท าหนาทประสานกนกบระบบประสาทด าเนนไปไดตามปกต เราจงควรบ ารงรางกายใหสมบรณแขงแรง ดงน 1. เลอกรบประทานอาหารทมคณคาทางโภชนาการครบทง 5 หม ในปรมาณทเหมาะสมหลกเลยงอาหารทจะกอใหเกดโทษกบ

รางกาย ลดอาหารทมรสหวานจด เพราะอาจเปนสาเหตทท าใหเกดโรคเบาหวานได รบประทานอาหารทะเลหรอเกลอทมธาตไอโอดนเพอปองกนโรคคอพอก 2. ดมน าในปรมาณทเพยงพอ ประมาณ 6-8 แกวตอวน เพราะน าชวยในการผลตฮอรโมน 3. ออกก าลงกายสม าเสมอ เพราะการออกก าลงท าใหระบบตอมไรทอและระบบประสาทอตโนมตท างานไดอยางสมดล 4. ลดปรมาณเครองดมทมแอลกอฮอล เพราะแอลกอฮอลมผลตอการท างานของระบบตอมไรทอบางตอมใหดวยประสทธภาพลง เชน ตอมใตสมอง ตอมไทรอยด รวมทงรงไขและอณฑะดวย 5. หลกเลยงสภาพแวดลอมทสงผลตอระบบตอมไรทอ เชน แหลงโรงงานอตสาหกรรมยาอตสาหกรรมหลอมโลหะ โรงงานถลงแร เปนตน 6. พกผอนใหเพยงพอ มความคดสรางสรรค คดในเชงบวกมาก ๆ จะสงผลไปทตอมใตสมองท าใหหลงฮอรโมนทดมผลท าใหสขภาพและสขภาพจตด