ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา (OPERATION BARBAROSSA) และผลของสงครามปกปองมาตภมทท าใหสหภาพโซเวยต

กลายเปนมหาอ านาจ

โดย

นายธรรมธร ค าโมง

ภาคนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรบณฑต

สาขาวชารสเซยศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา (OPERATION BARBAROSSA) และผลของสงครามปกปองมาตภมทท าใหสหภาพโซเวยต

กลายเปนมหาอ านาจ

โดย

นายธรรมธร ค าโมง

ภาคนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรบณฑต

สาขาวชารสเซยศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

FACTORS OF OPERATION BARBAROSSA AND CONSEQUENCES OF THE GREAT PATRIOTIC WAR WHICH MAKE SOVIET UNION

BECAME SUPERPOWER

BY

MR. DHARMATHORN KAMMONG

A RESEARCH PAPER SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF

BACHELOR OF ARTS RUSSIAN STUDIES PROGRAM FACULTY OF LIBERAL ARTS THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2017 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอภาคนพนธ ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา (OPERATION BARBAROSSA) และผลของสงครามปกปองมาตภม ทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจ

ชอผเขยน นายธรรมธร ค าโมง ชอปรญญา ศลปศาสตรบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย รสเซยศกษา ศลปศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทปรกษาภาคนพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. ทรงศกด พงษหรญ ปการศกษา 2560

บทคดยอ

ภาคนพนธ เ ลมน ถก จดท าขน เพ อศกษาวาปฏบ ตการบารบา รอสซา ทด าเนน

นโยบายโดยกองทพเยอรมน เกดขนไ ดอยาง ไร แลวน าไป สสงครามปกป องมาตภมของ สหภาพโซเวยตไดอยางไรและยงท าการศกษาอกวา เหตใดผลของสงครามครงนจงท าใหสหภาพ โซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจ ผวจยไดท าการศกษาจากทงขอมลขนปฐมภม (Primary Source) และทตยภม (Secondary Source) โดยท าการศกษาจากเอกสาร (Documentary Research) จากหนงสอภาษาไทย หนงสอภาษาองกฤษและวทยานพนธ ประกอบการใชทฤษฎหลายทฤษฎ มาประกอบการวเคราะห อาท ทฤษฎเกม (Game Theory) และระดบการวเคราะหความสมพนธระหวางประเทศ เพอใหเกดกระบวนการวเคราะหทถกตองทสด

จากการศกษาพบวา ปฏบตการบารบารอสซานนเกดจากปจจยหลายอยางและ หลายระดบ โดยในระดบบคคล ผน าสงสดของประเทศเยอรมน อดอลฟ ฮตเลอร ไดใช แนวคด การตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสของฮตเลอร และแนวคดชาตนยมแบบนาซสม เพอสนบสนนการออกนโยบายการรกรานสหภาพโซเวยต ในระดบรฐ ความตองการทรพยากรในการท าสงครามของประเทศเยอรมนและหลกการขยายดนแดนไปทางตะวนออกหรอเลเบนสเราม (Lebensruam) เปนสองปจจยทท าใหฝายเยอรมนตองท าการรกรานสหภาพโซเวยต และในระดบสดทาย ระดบ ระบบระหวางประเทศ ซงคอการขดกนของผลประโยชนแหงชาต เปนปจจยทท าใหประเทศเยอรมนตองด าเนนเกมแบบเกมศนย (Zero sum-game) และท าการตดสนใจรกรานสหภาพโซเวยตในทสด

(2)

ซงปจจยทงสามระดบนตางไดรบอทธพลมาจากผน าสงสดของประเทศทเปนผสงการและอนมตแผนการทงหมดในปฏบตการบารบารอสซา

จากปฏบตการบารบรอสซานท าใหสหภาพโซเวยตถกรกรานโดยประเทศเยอรมนจงตองท าการปกปองประเทศของตนและเกดเปนสงครามปกปองมาตภม และเปนการเขารวมสงครามกบฝายสมพนธมตรสหภาพโซเวยตแลวน าสชยชนะเหนอฝายอกษะทมประเทศเยอรมนเปนผน าในทสด ผลของชยชนะแหงสงครามนท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนหาอ านาจจากปจจยตาง ๆ ประกอบดวยปจจยภายในและปจจยภายนอก ปจจยภายในคอความไดเปรยบทางภมรฐศาสตร ทรพยากร และก าลงทหาร ท าใหสหภาพโซเวยตมความแขงแกรงกวาประเทศอน สวนปจจย ภายนอกนนมาจากผลประโยชนของการประชมตาง ๆ ในระหวางชวงสงครามโลกครงท 2 ซงท าใหสหภาพโซเวยตไดมาซงพนทและอ านาจในการปกครอง การเขาเปนสมาชกถาวรสภาความมนคง แหงสหประชาชาต (UNSC) ทท าใหสหภาพโซเวยตสามารถรกษาผลประโยชนแหงอดมการณคอมมวนสตผานอ านาจการยบยง (Veto) ในทประชมสหประชาชาต และปจจยสดทาย คอ ระเบยบโลกใหม (New World Order) และโลก 2 ขวอ านาจ (Bipolar System) เนองจากท าให สหภาพโซเวยตสามารถก าหนดทศทางของโลกได และท าใหการเปนผน าของคายคอมมวนสตของสหภาพโซเวยต กาวขนมาเปนผน าของโลกเคยงคกบสหรฐอเมรกา

ค าส าคญ: สหภาพโซเวยต ปฏบตการบารบารอสซา สงครามปกปองมาตภม โลก 2 ขวอ านาจ

(3)

Research Paper Title FACTORS OF OPERATION BARBAROSSA AND CONSEQUENCES OF THE GREAT PATRIOTIC WAR WHICH MAKE SOVIET UNION BECAME SUPERPOWER

Author Mr. Daharmathorn Kammong Degree Bachelor of Arts Department/Faculty/University Russian Studies Liberal Arts

Thammasat University Research Paper Advisor Asst. Prof. Songsak Phonghirun, Ph.D. Academic Year 2017

ABSTRACT

This research paper was published for study how and why Operation Barbarossa was operated, How Operation Barbarossa leads to The Great Patriotic War and how the result of this war make Soviet Union became Superpower. Information of Research Paper was collected from Primary Source and Secondary Source by documentary Research from books and Research Paper and used some theories to help analyzing all information in this Research Paper correctly.

According to the study, Operation Barbarossa was operated from many factors in many levels. In Individual Level, Adolf Hitler used his idea about Jewish and Marxism and ideology of Nazism Nationalism to promoted policy to launch Operation Barbarossa. In State Level, Germany needed resources to continue war and wanted to full fill the idea of Lebensraum so Germany decide to invade Soviet Union. Finally in International System Level, Germany and Soviet Union had conflicts in national interest. Germany had to declare war against Soviet Union to protect its national interest by took Zero-Sum game action.

German’s Operation Barbarossa forced Soviet Union to fight back in The Great Patriotic War. Then Soviet Union joined the World War 2 with the allies

(4)

and won the war at the end. By that victory, Soviet Union became Superpower by many factors not only internal factors but also external factors. Internal Factors which are advantages of Geopolitical, Resources and military. These advantages made Soviet Union stronger than other countries. External factors which are benefits from Yalta conference and Potsdam conference, Permanent member of UNSC, New World Order and Bipolar System made Soviet Union can speared out Communist ideology easily and earn their power in United Nation. Additionally, Soviet Union became Superpower alongside with United State of America because of leader position of communist countries in the world of bipolar system.

Keywords: Soviet Union, Operation Barbarossa, The Great Patriotic War, Bipolar System

(5)

กตตกรรมประกาศ

ภาคนพนธเรอง ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) และผลของสงครามปกปองมาตภมทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจ ส าเรจไดดวยด จากความชวยเหลออยางดยงจากบคคลหลายฝายทคอยชวยเหลอผว จยในทก ๆ ดานเพอให ภาคนพนธเลมนมความถกตองและสมบรณทสด โดยผวจยขอขอบพระคณทานอาจารยทปรกษา ผศ.ดร. ทรงศกด พงษหรญ ทคอยใหค าปรกษาดานและใหค าแนะน าการล าดบความส าคญของ บทตาง ๆ อก ทง ผว จยยงขอขอบพระคณอาจารยทานอน ๆ ทงอาจารยกตมา พวง ชงงาม ทคอยแนะน าในสวนของรปแบบของภาคนพนธทถกตอง

นอกจากน ผวจยขอขอบพระคณอาจารยทกทานของโครงการรสเซยศกษาทไดถายทอดวชาความรแขนงตาง ๆ ทมความเกยวของกบภาคนพนธรวมไปถงทฤษฎและหลกในการวเคราะห ทผว จยไดเรยนรตลอด 4 ป ทไดศกษาอยในโครงการแหงน และยงขอขอบพระคณบคลากร ประจ าโครงการรสเซยศกษาทกทานทคอยอ านวยความสะดวกดานธรการเพอใหภาคนพนธเลมนไดด าเนนการจดท าและการสอบอยางเปนไปตามขนตอน

สดทายนผวจยขอขอบพระคณทกก าลงใจและค าแนะน าในการท าภาคนพนธ ท งจาก บดา มารดา และครอบครวของผวจย รวมถงเพอน ๆ ทกคนในโครงการรสเซยศกษาโดยเฉพาะ กตตวนท วรษา ภรชญา พรนภส และธรนาฎ ทคอยชวยเหลอและสละเวลาเพอท าใหภาคนพนธเลมน เสรจสนอยางสมบรณ

นายธรรมธร ค าโมง

(6)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (1) บทคดยอภาษาองกฤษ (3) กตตกรรมประกาศ (5) สารบญภาพ (9) บทท 1 บทน า 1

1.1 ทมาและความส าคญ 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 2 1.3 ขอบเขตของการศกษา 2

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา 2 1.3.2 ขอบเขตดานเวลา 2

1.4 วธการศกษา 3 1.5 ขอจ ากดของการศกษา 3 1.6 สมมตฐานของการศกษา 3 1.7 แผนการด าเนนงาน 3 1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4 1.9 นยามศพท แนวคด และทฤษฎทเกยวของ 4

1.9.1 นยามศพททเกยวของ 4 1.9.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของ 5

1.9.2.1 ทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศ 5 1.9.2.2 แนวอดมคตนยม (Idealism) 6 1.9.2.3 แนวคดสจจะนยม (Realism) 6 1.9.2.4 ทฤษฎดลแหงอ านาจ (Balance of Power) 6

(7)

1.9.2.5 ทฤษฎเกม (Game Theory) 6 1.9.2.6 ทฤษฎการตดสนใจของ เกรแฮม ท อลลสน (Graham T. Allison) 7 1.9.2.7 แนวคดชาตนยมแบบนาซสม 7 1.9.2.8 ลทธชาตนยม (Nationalism) 8 1.9.2.9 แนวคดผลประโยชนแหงชาต (National Interest ) 8 1.9.2.10 หลกภมรฐศาสตร (Geopolitics) 8

1.10 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ 9

บทท 2 ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา 10

2.1 แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสองฮตเลอร 10

2.2 สถานการณของสงครามโลกครงท 2 13 2.2.1 การขยายอ านาจของเยอรมน 14 2.2.2 สนธสญญาไมรกรานกน 17

2.3 การเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา 18 2.3.1 การขดกนของผลประโยชนแหงชาต 19 2.3.2 ความตองการทรพยากรของเยอรมน 20 2.3.3 เลเบนสเราม (Lebensruam) 22

บทท 3 สงครามปกปองมาตภม 25

3.1 สงคราม และความลมเหลวของปฏบตการบารบารอสซา 25 3.2 การเปนผชนะสงครามของสหภาพโซเวยต 33

บทท 4 ผลของสงครามทสงผลตอการเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยต 39

4.1 ผลประโยชนของการประชมตาง ๆ ในระหวางชวงสงครามโลกครงท 2 39 4.1.1 การประชมทยลตา (Yalta Conference) 40 4.1.2 การประชมทพอทสดม (Potsdam Conference) 42

4.2 ความไดเปรยบทางภมรฐศาสตร ทรพยากร และก าลงทหาร 45

(8)

4.3 การเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต (UNSC) 47 4.4 ระเบยบโลกใหม และโลก 2 ขวอ านาจ 49

บทท 5 บทสรป 52

5.1 ปจจยการเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา 52 5.2 ผลของสงครามปกปองมาตภมทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจ 54

รายการอางอง 57 ประวตการศกษา 61

(9)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 แผนการรบปฏบตการสายฟาแลบในประเทศโปแลนด 15 2.2 แผนทนโยบาย ลเบนสเราม (Lebensruam) ของอดอลฟ ฮตเลอร 23 3.1 แผนการโจมตทง 3 ทางของบารบารอสซา 26 3.2 แผนทการรกของเยอรมนสเมองเลนนกราด (ดานบน) 29 3.3 ความเปนอยทยากล าบากของชาวเมองเลนนกราด 30 3.4 แผนการเคลอนทพของเยอรมนการโจมตเมองสตาลนกราด 33 3.5 ทหารโซเวยตตดตงธงสหภาพโซเวยตบนยอดอาคารไรซตก 36 3.6 เอกสารการยอมจ านนตอสงครามโลกครงท 2 ของฝายเยอรมน 37 4.1 ภาพผน าของทง 3 ประเทศในการประชมทยลตา 42 4.2 การแบงประเทศเยอรมน จากการประชมทพอทสดม 44 4.3 RDS-1 ระเบดนวเคลยรลกแรกของสหภาพโซเวยต 47 4.4 โลก 2 ขวอ านาจระหวางคายเสรนยม (น าเงน) และคายคอมมวนสต (แดง) 51

1

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญ

สงครามโลกครง ท 2 เปนมหาสงครามทท าใหเกดการสญเสยทงชวตและทรพยสน อยางมหาศาลทสดนบตงแตสงครามโลกครงท 1 และยงเปนมหาสงครามทสงผลกระทบตอทกสงทกอยางบนโลกตลอดระยะเวลา 6 ป ระหวางป ค.ศ. 1939 -1945 โดยเปนการท าสงครามระหวางฝายอกษะ (Axis) และฝายสมพนธมตร (Allies) ซงสมรภมของสงครามไดขยายเปนวงกวางอยางไมเคยมมากอน แบงเปน 2 สมรภมหลกคอสมรภมในทวปยโรป เปนการรบระหวางฝายอกษะทน าโดยประเทศเยอรมนและประเทศอตาล ท าสงครามกบฝายสมพนธมตรน าโดยประเทศองกฤษ ,สหรฐอเมรกาและ ประเทศฝรงเศส สมรภมอกฟากหนงคอสมรภมในมหาสมทรแปซปฟก เปนการรบระหวางฝายอกษะ คอจกรวรรดญปน และฝายสมพนธมตรคอสหรฐอเมรกา หลงจากสงครามในครงนด าเนนมาไดเพยง 2 ป สหภาพโซเวยตจ าเปนตองเขารวมสงครามอยางหลกเลยงไมไดเพราะเยอรมนไดเปดฉากโจมต แนวชายแดนของสหภาพโซเวยตและด าเนนการรกคบเขาสใจกลางประเทศอยางรวดเรวภายใตปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) และปฏบตการครงนจะกลายเปนจดเรมตนของสงคราม ครงยงใหญทสดทรสเซยเผชญมา นนคอสงครามปกปองมาตภม (The Great Patriotic War)

ถงแมวาปฏบ ตการบาบาร รอสซาจะเปนปฏบ ตการทางทหาร ทด า เนนการโดย ประเทศเยอรมน แตเปนเหตการณส าคญทเกดขนและมผลกระทบโดยตรงกบประชาชนในสหภาพโซเวยตและยงคงฝงใจอยในความทรงจ าอนโหดรายของชาวรสเซยใน การโจมตของเยอรมนนครงนนเปนการดงสหภาพโซเวยตเขามารวมรบในสงคราม โดยฮตเลอรตดสนใจโจมตรสเซยทง ๆ ทเปนความเสยงอยางยง ในการท าสงครามสองดานแทนทจะท าสงครามเบดเสรจกบประเทศองกฤษทก าลงตกอยในสถานการ ณ ทเสยเปรยบ และทง ๆ ททง สองประเทศยงคงมสนธสญญาไมรกรานกน เหตการณนจงเปนจดเปลยนของสมรภมในยโรปอยางแทจรง เพราะท าใหสหภาพโซเวยตกลายมาเปนหนงในผชนะสงคราม และกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกอยางเตมตว และไดกลายเปนประเทศทมบทบาทหลกในสงครามเยนในเวลาตอมา สามารถกลาวไดวา ปฏบตการบารบารอสซาเปนเหตการณทส าคญอยางมาก เพราะเปนเหตการณในประวตศาสตรทสงผลตออนาคตของทงสหภาพโซเวยตและโลกใบนอยางแทจรง

2

ภาคนพนธเลมนไดท าการศกษาและวเคราะหหาสาเหตในการเกดปฏบตการบารบารอสซา โดยในภาคนพนธจะน าเอาทฤษฎ ท เกยวของกบการท าสงครามและการด าเนนความสมพนธ ระหวางประเทศ ประกอบไปดวย การวเคราะหตวละคร ระดบการวเคราะหความสมพนธระหวางประเทศ แนวคดสจจะนยม แนวคดอดมคตนยม แนวคดจกรวรรดนยมของมารกซซส-เลนนนสม และทฤษฎเกม เนองจากสามารถน ามาใชเพอการวเคราะหเหตการณตาง ๆ ไดอยางสมเหตสมผลมากขน จะชวยใหเขาใจถงกระบวนการด าเนนนโยบายระหวางประเทศของผน าและการเปลยนแปลงของความสมพนธ ระหวางประเทศของประเทศตาง ๆ ในชวงสงครามโลกครงท 2 และเขาใจเหตผลทประเทศหรอ ผน าเหลานนด าเนนความสมพนธระหวางประเทศดงกลาว นอกจากนในภาคนพนธเลมนจะน าเสนอถงผลกระทบทตามมาหลงจากปฏบ ตการบารบารอสซาเกดขน และศกษาถงสาเหตในการเกด สงครามปกปองมาตภมและการกาวขนมาเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยตหลงสนสดสงคราม 1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษาปจจยและการเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา 1.2.2 เพอศกษาผลกระทบของปฏบตการบารบารอสซาตอการเกดสงครามปกปองมาตภม 1.2.3 เพอศกษาการเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยตหลงสนสดสงครามปกปองมาตภม

1.3 ขอบเขตของการศกษา

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา

ในภาคนพนธชนน ผวจยจะท าการศกษาเนอหาเปน 3 เรอง ประกอบดวยปจจยของการเกดปฏบตการบารบารอสซา ผลของปฏบตการบารบารอสซาทน าไปสสงครามปกปองมาตภม และ ผลของสงครามทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจ

1.3.2 ขอบเขตดานเวลา ในภาคนพนธชนนจะเรมท าการศกษาตงแตชวงกอนปฏบตการบารบารอสซาจะ

เกดขน เรมตงแตการเขยนหนงสอเรองการตอสของขาพเจาของอดอลฟ ฮตเลอรในป ค .ศ. 1925 จนถงชวงเรมตนของยคสงครามเยนทโลกแบงเปน 2 ขวอ านาจในชวงปลายทศวรรษท 1940

3

1.4 วธการศกษา

ภาคนพนธชนนใชการศกษาจากเอกสาร (Documentary Research) เปนหลก โดยเปนการสบคนจากแหลงขอมลจากหนงสอ บทความ หรอภาคนพนธทงแบบรปเลมและจากสออเลคทรอนกส โดยแหลงขอมลทผวจยเลอกมานนเปนแหลงขอมลทเขาถงไดอยางสะดวกและมความถกตอง ครบถวน และนาเชอถอ หลงจากนนจงศกษาขอมลทไดมาอยางพนจพเคราะหเพอท าการเรยบเรยงและจดท าเปนภาคนพนธตอไป

1.5 ขอจ ากดของการศกษา

เนองจากภาคนพนธชนนจะศกษาขอมลทางประวตศาสตรในชวงสงครามโลกครงท 2

เปนหลก ขอมลทท าการศกษาจงไมสามารถเกบขอมลโดยการสมภาษณบคคลทอยในเหตการณได สามารถศกษาจากขอมลทไดจากเอกสารและภาคนพนธเทานน จงเกดเปนอปสรรคดานการเขาถงขอมล อยางไรกตามผวจยไดท าการแกไขโดยหาแหลงขอมลทตยภมทมความนาเชอถอและมเนอหาทครบถวน

1.6 สมมตฐานของการศกษา

1.6.1 ปฏบตการบารบารอสซาเกดขนดวยหลายปจจยซงลวนแตค านงถงผลประโยชน

แหงชาตทฝายเยอรมนพงจะไดรบหากปฏบตการนประสบผลส าเรจ ประกอบกบสถานการณของสงครามโลกครงท 2 ในขณะนน

1.6.2 การทสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกหลงสนสดสงครามเป น ผลมาจากการเปนผกอตงและเปนสมาชกคณะกรรมการความมนคงแหลงสหประชาชาต (UNSC) ประกอบกบโลกทลางเปน 2 ขวในยคสงครามเยน

1.7 แผนการด าเนนงาน

ในภาคนพนธชนนแผนการด าเนนงานของผวจยคอการศกษาแบบการศกษาจากเอกสาร

(Documentary research) หลงจากนนผวจยไดวเคราะหขอมลอยางพนจพเคราะหประกอบกบการใช

4

แนวคดและทฤษฎทเกยวของเปนเครองมอในการประกอบการวเคราะห ตอมาผวจยจงน าขอมลทงหมดทผานการวเคราะหแลวมาจดท าในรปแบบของภาคนพนธ เพอใหบรรลตามวตถประสงคของภาคนพนธ พรอมกบสรปภาคนพนธวาตรงตามสมมตฐานการศกษาหรอไม

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

หลงจากการท าวจยชนน ผวจยคาดวาจะไดรบประโยชนในการเขาใจถงสาเหตและปจจย

ในการตดสนใจของอดอลฟ ฮตเลอรในการโจมตสหภาพโซเวยตภายใตปฏบตการบารบารอสซา และ ยงเขาใจถงผลทตามมาในการเกดสงครามปกปองปองมาตภมทจะสงผลตอการเปนมหาอ านาจบนเวทโลกของสหภาพโซเวยตภายหลงสงคราม อก ทงย งท าให ผว จยไ ดเขาใจถ งการด าเนนไปของ ความสมพนธระหวางประเทศจากอดตจนถงปจจบนไดดยงขน และสามารถคาดการณและเขาใจถงความสมพนธระหวางประเทศของประเทศตาง ๆ ในโลกทจะด าเนนตอไปในอนาคต

1.9 นยามศพท แนวคด และทฤษฎทเกยวของ

1.9.1 นยามศพททเกยวของ

“ฝายอกษะ” (Axis)1 ใชเรยกกลมประเทศอนประกอบดวยเยอรมน อตาล และญปน ทรวมเปนแกนรวมรบกบกลมประเทศฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 2 วา ฝายอกษะ

“ฝายสมพนธมตร” (Allies)2 ใชเรยกกลมประเทศอนประกอบดวยสหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต องกฤษ ฝรงเศส และจน ทรวมเปนแกนรวมรบกบกลมประเทศฝายอกษะในสงครามโลกครงท 2 วา ฝายสมพนธมตร

“สงครามเบดเสรจ” (Total War) หมายถง การท าสงครามดวยอาวธทกประเภท ทสามารถใชไดและการใชทรพยากรอยางเตมก าลง

“สงครามปกปองมาตภม” หมายถง สงครามระหวางสหภาพโซเวยตกบ ประเทศเยอรมนในเหตการณสงครามโลกครงท 2

1 ปรชา ศรวาลย, สงครามโลกครงท 1-2 และสงครามเกาหล (กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2530), 97. 2 เรองเดยวกน.

5

“ยวบอลเชวก” 3 หมายถง ค าเรยกพรรคคอมมวนสตแหงสหภาพโซเวยตของอดอลฟ ฮตเลอร

“โลก 2 ขวอ านาจ” หมายถง โลกในยคสงครามเยนทแบงออกเปน 2 ขว คอ ขวของแนวอดมการณคอมมวนสตทน าโดยสหภาพโซเวยตและชวของอดมการณประชาธปไตยทน าโดยสหรฐอเมรกา

“การโจมตแบบสายฟาแลบ” (Blitzkrieg) หมายถง การโจมตทางทหารอยางรวดเรวโดยอาศยความเรวของยานพาหนะตาง ๆ เปนจดเดน ประกอบกบการโจมตโดยฝายตงรบไดไมทนไดตงตว เชน การรกรานโปแลนด และปฏบตการบารบารอสซา

1.9.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของ ในภาคนพนธเลมนจะใชทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศเปนหลกและจะใช

ทฤษฎและแนวคดอน ๆ ในการวเคราะห เพอใหเกดความถกตองและเกดประสทธภาพในการวจย เพราะหากภาคนพนธถกท าขนโดยปราศจากทฤษฎทในการวเคราะห ภาคนพนธจะขาดความนาเชอถอและไมมหลกการวเคราะหทถกตอง โดยทฤษฎทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศเปนทฤษฎทมความส าคญและ มความนาเชอถอ

1.9.2.1 ทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศ ตวแสดงในความสมพนธระหวางประเทศ (1) ตวแสดงทเปนรฐ (State Actor) คอ ประเทศตาง ๆ ในโลกทประกอบ

ไปดวยองคประกอบของรฐ 4 ประการ คอ ประชาชน อาณาเขตทแนนอน รฐบาล และอ านาจอธปไตย มอ านาจในการรกษาและควบคมอ านาจเหนอดนแดนของตน มอสระในการใชทรพยากรในประเทศ ของตน

(2) ตวแสดงทไมใชรฐ (Non State Actor) คอ องคกรระหวางประเทศตาง ๆ ทไมไดมองคประกอบทง 4 ประการของรฐ เชน องคกรสหประชาชาต โดยแตละองคกรมอ านาจและบทบาทตางกนไป เชน สรางความรมมอทางความมนคงระหวางประเทศ หรอสรางความรวมมอ ทางเศรษฐกจระหวางภมภาค เปนตน

3 อดอลฟ ฮตเลอร, การตอสของขาพเจา, แปลโดย ศ.ป., พมพครงท 8 (กรงเทพฯ: โฆษต, 2548), 65.

6

ระดบการวเคราะหความสมพนธระหวางประเทศ (1) ระดบบคคล (Individual Level) การวเคราะหในระดบบคคล พจารณา

ถงบคลก ทศนะคต ความคด ความเชอ คานยม และอดมการณ (2) ระดบรฐ (State Level) การวเคราะหในระดบนจะพจารณาถงปจจย

ภายในของรฐทมผลตอนโยบายตางประเทศอยางไร (3) ระดบระบบระหวางประเทศ ( International System Level)

การวเคราะหในระดบน จะพจารณาถงระบบระหวางประเทศ วามผลตอพฤตกรรมของรฐอยางไร 1.9.2.2 แนวอดมคตนยม (Idealism)

แนวคดแบบอดมคตนยมเปนแนวคดในการพจารณาการเมองระหวางประเทศโดยยดหลกกฎหมาย ศลธรรม อะไรควรกระท าหรอไมควรกระท า ไมไดพจารณาถงปรากฏการณเกดขนจรงอยางไร จงเสนอวาตวแสดงทางการเมองระหวางประเทศควรท าอยางไรและมพฤตกรรมอยางไร

1.9.2.3 แนวคดสจจะนยม (Realism) แนวคดสจจะนยมมความคดทตรงขามกบอดมคตนยมอยาง สนเ ชง

โดยพจารณาจากเหตการณทเกดขนจรง โดยกลาวาทผานมาโลกไดเผชญกบสงคราม ความขดแยง ความรนแรง และการแขงขนเพอแยงชงผลประโยชนของชาต (National Interest) มาโดยตลอด

1.9.2.4 ทฤษฎดลแหงอ านาจ (Balance of Power) ทฤษฎดลแหงอ านาจ เปนการอธบายพฤตกรรมของรฐตาง ๆ ทด าเนน

นโยบายในการถวงดลอ านาจของตนไมใหรฐอนมอ านาจทเหนอกวารฐของตน เพอใหเกดความมนคงและสนตสข โดยสามารถกระท าไดโดยการสะสมอาวธ การสรางความเขมแขงทางทหาร เปนตน

1.9.2.5 ทฤษฎเกม (Game Theory) 4 (1) ทฤษฎเกมศนย (Zero Sum-Game) คอ แนวทางในการตดสนใจ

บนพนฐานทวา ตองมผได (Winner) และผเสย (Loser) (2) ทฤษฎเกมลบ (Negative Sum-Game) คอถาเมอใดผลการตดสนใจนน

จะท าใหผตดสนใจทกฝายเปนผสญเสย ผตดสนใจเหลานนจะหลกเลยงการตดสนใจดงกลาว (3) ทฤษฎเกมบวก (Positive Sum-Game) เปนแนวทางทไดประโยชนทงค

(Win-Win) ทฤษฎเกมบวกทกฝายอาจไดผลประโยชนไมเทากนแตสรปหกลบแลวตองเปนผได

4 จลชพ ชนวรรโณ, ความสมพนธระหวางประเทศ แนวคด ทฤษฎ และกรณศกษา (กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547), 2-5.

7

1.9.2.6 ทฤษฎการตดสนใจของ เกรแฮม ท อลลสน (Graham T. Allison) เกรแฮม ท อลลสน (Graham T. Allison) มสมมตฐานวา รฐเปน

ตวแสดงหลกในการก าหนดนโยบายตางประเทศ ซงการกระท าในแตละครงเกดขากการตดสนใจทม การค านวณอยางดถงผลดและผลเสยของการตดสนใจ และตองเปนวธทดทสดในการท าใหบรรลเปาหมาย

โดยแนวคดพนฐานของทฤษฎนประกอบดวย (1) ตวแสดงระดบประเทศ คอ ประเทศหรอรฐบาลทจะเปนตวกระท า

เพยงตวเดยว (2) ปญหาจะมการก าหนดเพอตอบสนองตอปญหาทางยทธศาสตรทประเทศ

ก าลงประสบอยในขณะนน (3) การเลอกการกระท าจะเปนการทตวแสดงระดบประเทศเลอกผลของ

ทางเลอกตาง ๆ (4) การกระท า คอ ทางเลอกทสมเหตสมผลทสด ประกอบดวย วตถประสงค

ทางเลอก ผล และการเลอก 1.9.2.7 แนวคดชาตนยมแบบนาซสม5

ตามความคดของอดอลฟ ฮตเลอร ผน าสงสดของเยอรมนในชวงสงครามโลกครงท 2 ซงยดหลกความคดชาตนยมแบบนาซสม ชาวเยอรมนนนสบเชอสายมาจากชาวอารยนซงเปนสายเลอดบรสทธและเปนเชอชาตทสมบรณแบบ เปนผน าความเจรญมาสโลก สงสงกวาเชอชาตอนและ จะรวมสมพนธกบชนชาตตนเองเทานน สวนชาวยวและชาวสลาฟซงเปนเชอชาตของคนรสเซย ในสหภาพโซเวยต เปนชนชนทต าตอยกวามนษยและอยภายใตการปกครองของ ยวบอลเชวค ซง วลาดมร เลนน เองนนมสายเลอดของชาวยว 6 นอกจากนแนวคดชาตนยมแบบนาซ สมยง ใหความส าคญกบรฐบาลวาเปนหนวยการปกครองทมอ านาจและมความส าคญสงสด คลายคลงกบ ลทธฟสซสม7 ของ เบนโต มสโสลน แตตรงขามแนวคดมารกซซส อยางสนเชง ซงมอดมการณแหง ความเทาเทยมกนของชนชน

5 เจรญ ไชยชนะ, สงครามโลกครงท 2, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: เสรมวทยบรรณาคาร, 2519), 10. 6 Y net, “Lenin's Jewish roots confirmed,” Y net news.com, accessed September 24, 2017,

https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4073133,00.html. 7 เจรญ ไชยชนะ, สงครามโลกครงท 2.

8

นอกจากน อดอลฟ ฮตเลอร ไดเขยนถงชาวยวในหนงสอเรอง การตอสของขาพเจา (Mein Kampf) วา

“เชอชาตทตรงกนขามกบอารยน คอ ยว ไมมชาตใดในโลกทความเจรญในทางเหนแกตวจะมไปมากกวาพวกยว ยวไมถอขอบเขตใดเปนอาณาเขตของตน เชอชาตทดยอมจะตองมประเทศ มอาณาเขตทควรสงวน ขอพสจนในเรองนกคอ แมจนตราบเทาทกวนน ชาวชาตนกยงปรากฏยนยงอยเรอย ๆ มา โดยไมค านงถงประเทศและอาณาเขตใด ๆ ทตนพงตองรกษา ความเปนอยของ คนพวกนยอมแสดงใหเหนความจรงในเรองนไดวา พวกยวไมมรากฐานแหงวฒนธรรมทจะพงรกษาไว ตามประการใด ๆ” 8

สะทอนใหเหนถงแนวคดชาตนยมแบบนาซสมทมความเกยวของกบแนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสของอดอลฟ ฮตเลอร และมผลตอนโยบายของประเทศเยอรมน

1.9.2.8 ลทธชาตนยม (Nationalism) ลทธชาตนยม ถอวาชาตควรจะเปนผทมบทบาทสงสดในการก าหนดชวต

ของตนเอง รวมไปถงการปกครอง และลทธชาตนยมนสามารถน าไปใชรวมกบอดมการณทางการเมอง อน ๆ บางครงมลกษณะเสรนยม และบางครงมลกษณะเผดจการ ลทธนยงสอนใหประชาชนรกชาต บานเกดของตน รวมไปถงความผกพนทางประวตศาสตรและรากเหงาของวฒนธรรม

1.9.2.9 แนวคดผลประโยชนแหงชาต (National Interest)9 แนวคดผลประโยชนแหงชาตคอหลกในการด าเนนนโยบายตางประเทศ

ทส าคญทสด ซงในการด าเนนนโยบายตางประเทศของทก ๆ ทกประเทศจะตองค านงวาการด าเนนนโยบายนน ๆ จะตองกอใหเกดประโยชนสงสดแกประเทศของตนและไมกอใหเกดผลเสยหรอกอใหเกดผลเสยนอยทสด ผลประโยชนแหงชาตนอาจเปนของประเทศใดประเทศใดประเทศหนงหรอ เปนผลประโยชนแหงชาตทมรวมกนระหวางหลายประเทศ

1.9.2.10 หลกภมรฐศาสตร (Geopolitics) หลกภมรฐศาสตร เปนศาสตร ทเกยวกบภมศาสตรในมตทางการเ มอง

เปนศาสตรทนกการทหารและนกยทธศาสตรมความจ าเปนตองศกษา มกถกผกไวกบการสรบ กลาวคอศกษาถงภมศาสตรของทหนง ๆ ทจะมผลตอการเมองและรฐ แบงออกเปน 3 ประเภท คอ ภมศาสตรท

8 อดอลฟ ฮตเลอร, การตอสของขาพเจา, 107. 9 บฆอร ยหมะ, ความรเบองตนทางรฐศาสตร (กรงเทพฯ: เคลดไทย, 2550), 239.

9

เกยวกบสงแวดลอม ภมรฐศาสตรเกยวกบเรองทเนนระหวางเรองภมประเทศ และทฤษฏทางดานภมศาสตรทเนนถงแนวความคดทฤษฏในรปอดมคต 1.10 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

จากการศกษาภาคนพนธทมความเกยวกบกบปฏบตการบารบารอสซา ผศกษาไดคนหา

ภาคนพนธทมาจากหลายแหลงขอมล เชน คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร และแหลงขอมลอเลกทรอนกส พบวามทงภาคนพนธทเกยวของโดยตรงกบปฏบตการบารบารอสซาและมภาคนพนธอน ๆ หลายชนทเกยวกบปจจยทกอใหเกดปฏบตการบารบารอสซา ดงน

“Why The Wehrmacht Should Have Invaded The Soviet Union In 1940” เขยนโดย ไบรอน รอดนย (Bryan Rodney) วทยานพนธชนนเปนวทยานพนธภาษาองกฤษ โดยมเนอหากลาวถงเหตการณของปฏบตการบารบารอสซาและแนวคดรวมถงปจจยทสงผลให อดอลฟ ฮตเลอร สงใหกองทพเยอรมนรกรานสหภาพโซเวยต

“กระบวนการตดสนใจก าหนดนโยบายตางประเทศของญปน: ศกษาเปรยบเทยบกรณปรบความสมพนธทางการทตระหวางญปนกบสหภาพโซเวยตในป ค.ศ. 1956 และการฟนฟ ความสมพนธระหวางญปนกบสาธารณรฐประชาชนจนในป ค.ศ. 1972” ของ ทรงพล สขจนทร เปนวทยานพนธตามหลกสตรรฐศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยานพนธเลมนกลาวถงการอธบายกระบวนกาตดสนใจก าหนดนโยบายตางประเทศของญปน โดยมการใชทฤษฎการตดสนใจของ เกรแฮม ท อลลสน (Graham T. Allison) เปนหนงในการวเคราะหการด าเนนนโยบายตางประเทศ

โฮโลคอสต-การเขนฆาชาวยวในคายกกกน: ศกษาความเปนอยชาวยวในคายเอาชวทซ (Holocaust-the Jewish persecution in concentration camp: case study in Auschwitz) ของ รวภา ศรดาวเดอน เปนวทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตรมหาวทยาลยศลปากร ในวทยานพนธน รวภา ศรดาวเดอน ไดกลาวถงชวตความเปนอยของชาวยวใน คายกกกนของเยอรมนในชวงสงครามโลกครงท 2 โดยยงกลาวถงสาเหตตาง ๆ ในการทตอง ท าการฆาลางเผาพนธชาวยว อาท นโยบายตอตานชาวยวและการตอสของขาพเจา (Mein Kampf)

10

บทท 2 ปจจยในการเกดปฏบตการบารบารอสซา

ปฏบตการณบารบารอสซาเปนปฏบตการส าคญทประเทศเยอรมนใชในการเรมโจมต

สหภาพโซเวยตในสงครามโลกครงท 2 ซงปฏบตการณดงกลาวมทมาทนาสนใจและมปจจยหลายอยางทสงผลตอการเกดขนของปฏบตการณ ทงปจจยของสภาพแวดลอมในสงครามโลกครงท 2 เอง หรอเปาหมายสวนตวของอดอลฟ ฮตเลอร และกองทพเยอรมน ในภาคนพนธชนนจงจะอธบายถง ปจจยตาง ๆ ทน าไปสปฏบตการณบารบารอสซาอยางครบถวน โดยมการน าแนวคดและทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของมาประกอบการวเคราะหเพอด าเนนงานอยางเปนเหตเปนผล

2.1 แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสองฮตเลอร

ในการวเคราะหการเกดขนของนโยบายตาง ๆ โดยเฉพาะนโยบายตางประเทศนน

จ าเปนตองท าการวเคราะหระดบของตวแสดงระหวางประเทศ ซงแบงเปนหลายระดบตงแตระดบบคคลไปจนถงระดบระหวางประเทศ ซงในหวขอ แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสองฮตเลอรน เปนการวเคราะหตวแสดงระดบบคคล ซงแนวความคดของอดอลฟ ฮตเลอรนมความส าคญตอการด าเนนนโยบายบารบารอสซา เพราะชนชาตยว และลทธมารกซซสมความเกยวของกบสหภาพโซเวยตโดยตรง โดยคารล มารกซ ผทรเรมแนวคดทางการเมองแบบลทธมารกซนนเปนชาวยว ท าใหอดอลฟ ฮตเลอร มเหตผลสวนตวในการรกรานสหภาพโซเวยตผานปฏบตการบารบารอสซา หลงจากการศกษาขอมลจากหนงสอเรอง การตอสของขาพเจา (Mein Kamph) ทเขยนโดย อดอลฟ ฮตเลอร ผศกษาพบวา แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสองฮตเลอรมความเกยวของกบแนวคดชาตนยมแบบนาซสม และ มทมาและเนอหาดงตอไปน

อดอลฟ ฮตเลอรเกดเมอป ค.ศ. 1889 ทเมองเลก ๆ บนพรมแดนระหวางประเทศเยอรมนและออสเตรย ในวยเดก อดอลฟ ฮตเลอร ไดกลาววาในเมองเกดของเขานนมชาวยวอยจ านวนไมมาก และในวยเดก อดอลฟ ฮตเลอร มความคดเกยวกบชาวยววาเปนเพยงชาวเยอรมนทนบถอศาสนาท ตางออกไปเทานน แตเมอ อดอลฟ ฮตเลอร เตบโตขนไดเรมมความคดเกยวกบชาตนยมและเรมมองวาชาวยวแตกตางจากชาวเยอรมน และเรมทจะชอบสงเกตวาบคคลใดเปนชาวยวและบคคลใดไมใช ความอคตตอชาวยวชอง อดอลฟ ฮตเลอร เรมตนทโรงเรยน อดอลฟ ฮตเลอร ไดรจกกบเดกชาวยวและ

11

มองวาเดกคนดงกลาวมนสยทเหนแกตว ชอบเอารดเอาเปรยบและเจาเลห ในเวลาตอมา อดอลฟ ฮตเลอรออกเดนทางไปยงกรงเวยนนาประเทศออสเตรยเพอจะหางาน เขาไดพบวาในกรงเวยนนามชาวยว จ านวนมาก และอาศยอย ทกท ชาวยวทกรงเวยนนามอทธพลอยางมาก เพราะตางเปนเจาของ ส านกหนงสอพมพ คณะละคร และโรงภาพยนตร ทกรงเวยนนา อดอลฟ ฮตเลอร ไดเจอเหตการณทไมดเกยวกบชาวยวหลายครง จงท าใหมความคดวาชาวยวมความเจาเลห และมความถนดในการหลอกลวง จากความคดเหลานเอง ทเปนหนงในสงทท าใหอดอลฟ ฮตเลอรมความคดแบบชาตนยมอยางสง อดอลฟ ฮตเลอร ยงกลาวอกวา ชาวยวใชลทธมารกซซสเปนเครองมอในการโจมตโลกใบน ท าให อดอลฟ ฮตเลอร เกลยดลทธมารกซซส และมความมงมนทจะตอสกบทงชาวยวและลทธมารกซซส โดย กลาววา “ดวยเหตประการนแหละทขาพเจามนใจวา ขาพเจาตองกระท าหนาทเปนผปองกนการกระท าของพวกยวทงหลาย ในฐานะเปนผสรางและผปองกนตวเองจากยว ประดจทพระผเปนเจาไดกระท า มาแลวแตหนหลง”1

หลงจากยายมาอาศยทกรงเวยนนาอยไดระยะหนง อดอลฟ ฮตเลอรไดมความคดทจะตงพรรคการเมอง และสงเกตวาพรรคการเมองตาง ๆ ในกรงเวยนนานนมอยมาก แตไมมพรรคใดเลยทมนโยบายการตอตานยว นนเปนเพราะความคดเรองเชอชาตของคนในกรงเวยนนายงมไมมากพอ โดยสวนตวนนอดอลฟ ฮตเลอร มความคดทคลงชาตอยแลว มความคดวาชาวเยอรมนคอชนชาตทสงทสด มเลอดบรสทธทสดและผลประโยชนตาง ๆ ทประเทศเยอรมนไดรบมาจากกจการตาง ๆ ควรเปนของ ชาวเยอรมนเทานน ยงไปกวานน อดอลฟ ฮตเลอร ไมชอบคนเชอชาตอน ๆ อาท ชาวเชค ชาวโปลส ชาวฮงกาเรยน โดยเฉพาะชาวยวและชาวสลาฟ อดอลฟ ฮตเลอร ไดกลาววาตนรสกดใจทผปลงพระชนม อารค ดยค เฟอรดนาน ในเหตการณฉนวนแหงสงครามโลกครงท 1 เปนชาวยว

เมอสงครามโลกครงท 1 เรมขน อดอลฟ ฮตเลอรมความคดวาในชวงเวลาแหงสงครามน ชาวยวไดใชโอกาสในการเคลอนไหวเพอทจะหวงท าลายประเทศตาง ๆ ในยโรปทไมใชประเทศของชาวยว อดอลฟ ฮตเลอร ไดเขารวมในสงครามคร งน ดวย ในชวงกลางของสงคราม อดอลฟ ฮตเลอร ไดรบบาดเจบจนตองกลบมารกษาตวทประเทศเยอรมน เมอกลบมาถงไดพบวาชาวยวไดแพรขยายอทธพลในประเทศเยอรมนอยางมาก อดอลฟ ฮตเลอร กลาววา ธรกจของโลกก าลงด าเนนไปสความวบต ประเทศของชาวเยอรมนก าลงกลายเปนประเทศของชาวยว นอกจากนยงกลาววาชาวยวมความยนด ถงทสดทชาวเยอรมนเปนฝายแพสงคราม และชาวยวไดใชหนงสอพมพในการท าลายชาตเยอรมน

1 อดอลฟ ฮตเลอร, การตอสของขาพเจา, แปลโดย ศ.ป., พมพครงท 8 (กรงเทพฯ: โฆษต, 2548), 42.

12

โดยการเผยแพรลทธมารกซซส และดวยลทธมารกซซสนเองทเปนอปสรรคในการระดมเงนทนเพอพฒนาอตสาหกรรมของประเทศเยอรมนหยดชะงก

ในหนงสอเรองกาตอสของขาพเจา (Mein Kamph) ไดมบทหนงท อดอลฟ ฮตเลอร กลาวถงความเปนชาต และเชอชาต โดยเชอชาตใด ๆ ทสมบรณจะตองมสายเลอดทบรสทธ มอาณาเขต ประเทศ และวฒนธรรมของตวเอง จากแนวคดของ อดอลฟ ฮตลอร นน ชาวยวเปนกลมคนทไมมชาต โดยกลาววา

“เชอชาตทตรงกนขามกบอารยนคอยว ไมมชาตใดในโลกทความเจรญในทางเหนแก ตว จะมไปมากกวาพวกยว ยวไมถอขอบเขตใดเปนอาณาเขตของตน เชอชาตทดยอมจะตองมประเทศ มอาณาเขตทควรสงวน ขอพสจนในเรองนกคอ แมจนตราบเทาทกวนน ชาวชาตนกยงปรากฏยนยง อยเรอย ๆ มา โดยไมค านงถงประเทศและอาณาเขตใด ๆ ทตนพงตองรกษา ความเปนอยของคนพวกนยอมแสดงใหเหนความจรงในเรองนไดว า พวกยวไมมรากฐานแหงวฒนธรรมทจะพงรกษาไวตาม ประการใด ๆ”2

ยงไปกวานน อดอลฟ ฮตเลอร ไดท าการเปรยบระหวางชาวเยอรมนกบชาวยววาไมม ความเหมอนกน ถงแมวาในอดตชาวเยอรมนเคยเปนพวกเรรอนแตปจจบนไมใชแลว ตางกบชาวยวทยงคงไรถนฐานทแนนอนอย และชาวยวเปนเหมอนกาฝากทเกาะกนประเทศตาง ๆ ชาวยวนนไมไดผกพนกนดวยความเปนชาต แตผกพนกนเพยงแคศาสนา

ส าหรบอดอลฟ อตเลอรแลว ชาวยวเปนชนชาตทคอยท าลายประเทศเยอรมนอยเสมอ โดยคอยหลอกลวงกรรมกรชาวเยอรมนเพอใชเปนเครองมอในการเผยแพรอทธพล มกจะหลอกวาจะน าพากรรมกรไปสความสขและความเปนอยทดขน ชาวยวจะใชหนงสอพมพในการชวนเชอกรรมกร ใหกระท าการตาง ๆ เชน การนดหยดงาน การประทวง และใหท าลายเศรษฐกจของประเทศ รวมไปถง ใหชวนเชอใหมาเชอในลทธเดยวกบชาวยวดวย การกระท าเหลานนเปนการลดเกยรตของชาวเยอรมนอยางมาก อดอลฟ อตเลอรมความคดวาชาวยวเปนพวกหวรนแรงและชอบทารณ

ลทธทชาวยวนบถอนนคอลทธสากล หรอคอมมวนสตสากล และชาวยวมพรรคการเมองของตนเองเชนกน คอ คณะพรรคผคาหนยวแหงมารกซซส ซงภายหลงสนสดสงครามโลกครงท 1 อดอลฟ ฮตเลอรไดเดนทางมาทเมองมวนคในประเทศเยอรมน และเขารวมพรรคกรรมกรเยอรมน (German Worker’s Party) ซงตอมาไดเปลยนชอเปน พรรคกรรมกรสงคมนยมเยอรมน (National

2 เรองเดยวกน, 107.

13

Socialist German Workers ) หรอพรรคนาซนนเอง โดยพรรคของอดอลฟ ฮตเลอรไดประกาศนโยบายอยางชดเจนวาเปนศตรกบลทธมารซสและคณะพรรคผคาหนยวแหงมารกซซส เหตทตองประกาศเปนศตรกบลทธมารกซซสนนเปนเพราะผทคดลทธดงกลาวคอคารล มารกซซงเปนคนยวเยอรมน และ อดอลฟ ฮตเลอรกไมเหนดวยกบแนวคดน โดยกลาววา “คารล มารกซ เปนนกปราชญทโตมา อยางยากล าบากและเผยแพรลทธมารกซอยางผดแปลก ท าลายการคงอยอยางอสระของชาตเพอประโยชนแกชาวยวของเขาเอง”3 อดอลฟ ฮตเลอร กลาววา ลทธมารกซซสมาจากการทยวตองการทจะลมลางความส าคญแหงบคลกลกษณะในสวนตาง ๆ แหงชวตมนษยและตองการใหคนหมมากเขามาท างานแทน ซงตรงขามกบทฤษฎแหงชาตทอดอลฟ ฮตเลอรยดถอ โดยจะใหความส าคญกบเชอชาตและความส าคญของบคคลอยเสมอตามแนวคดชาตนยมแบบนาซสม และยงไปกวานน อดอลฟ ฮตเลอรกลาว วาลทธมารกซซสท าใหกรรมกรและชนชนกระฎมพโงเขลา อกทงหนงสอเรองลทธมารกซซสอยาง “Communist Manifesto” ของคารล มารกซ นนไมไดพมพขนเพอใหกรรมกรอาน แตเพอใหชาวยว ใชเปนแนวทางในการเอาชนะโลก และในชวงภายหลงสงครามโลกครงท 1 ชาวยวตองการขยายอทธพลในเยอรมนและเปลยนประเทศใหเปนประเทศชองบอลเชวก ดวยเหตน ความสมพนธระหวาง ประเทศเยอรมนกบสหภาพโซเวยตจงเปนสงทไมสมควร แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสนนมความเกยวของกบแนวคดชาตนยมแบบนาซสมอยางมาก เพราะมแนวคดทสนบหนนซงกนและกน

แนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซสองฮตเลอรทไดท าการศกษามานน ถอเปนขอมลส าคญ และสงผลใหอดอลฟ ฮตเลอรตดสนใจด าเนนปฏบตการบารบารอสซาในเวลาตอมา โดยสามารถเปนขอมลส าคญในการวเคราะหตวแสดงระดบบคคลไดวาเหตใดจงไดด าเนนนโยบายดงกลาว และการตดสนใจของผน าเปนองคประกอบส าคญของการด าเนนนโยบายตาง ๆ ไมวาภายในหรอภายนอกประเทศ 2.2 สถานการณของสงครามโลกครงท 2

สงครามโลกคร ง ท 2 นน เรมมแนวโนมจะเกดขน ตงแตทศวรรษท 1930 เม อ

อดอลฟ ฮตเลอรขนสอ านาจสงสดของประเทศเยอรมนในต าแหนงนายกรฐมนตรของประทศเยอรมน โดยพรรคนาซ (Nazi) หรอชออยางเปนทางการวาพรรคเนชนแนล โซเชยลลสต (National Socialist)4 ซง

3 เรองเดยวกน, 125. 4 ธรรมนญ โรจแพทย, บนทกประวตศาสตรเลอดสงครามโลกครงทสอง (กรงเทพฯ: วชนบคส, 2549), 10.

14

มรปแบบการปกครองแบบเผดจการ มนโยบายทจะน าความยงใหญกลบมาสประเทศอกครง หลงจาก ทประเทศพายแพจากสงครามโลกครงท 1 จนสงผลใหประเทศมความออนแอ เศรษฐกจย าแย ประกอบกบการถกบงคบใหลงนามในสนธสญญาแวรซายทไมเปนธรรมตอผแพสงครามอยางฝายเยอรมน ท าใหอดอลฟ ฮตเลอรเรมฟนฟประเทศขนมาอกครง และทส าคญ คอ การสรางกองทพ สะสมกองก าลงทหารและอาวธยทโธปกรณเพอเตรยมตวขยายดนแดนรวมกบประเทศพนธมตรอก 2 ประเทศคอประเทศอตาลและจกรวรรดญปน โดยมชอเรยกกลม 3 ประเทศนวาฝายอกษะ (Axis) การด าเนนนโยบายเชนนเปนไปโดยค านงถงผลประโยชนแหงชาต (National Interest) ของประเทศเยอรมนเปนหลก จงท าใหเกดเปนสงครามระหวางรฐตาง ๆ มากมายทลวนแตค านงถงผลประโยชนของประเทศตน

2.2.1 การขยายอ านาจของเยอรมน

สงครามโลกครงท 2 ในทวปยโรปเรมตนขนในวนท 1 กนยายน ค.ศ. 1939 เมอกองทพเยอรมนรกรานประเทศโปแลนดจากทางดานทศตะวนตกอยางรวดเรวโดยใชการโจมตแบบสายฟาแลบ (Blitzkrieg) โดยใชรถถงและเครองบนเปนหลก ท าใหประเทศโปแลนดตงตวไมทนและ ตองลาถอยอยางรวดเรวและพายแพไปในทสด การรกรานครงนกองทพเยอรมนของอดอลฟ ฮตเลอร รวมทงสน 79 กองพนไดท าการโจมตจาก 3 ทศทาง คอ จากแควนปรสเซยตะวนออก ทศทางท 2 จากแควนโปมราเนยและทศทางสดทายจากทางทศใตของประเทศโปแลนด กองทพโปแลนดไดพยายามตานกองทพเยอรมนไวแตไมส าเรจเพราะมก าลงทนอยกวาและไมมอาวธททนสมย จงท าใหกองทพของเยอรมนสามารถยดกรงวอรซอวไดในเวลาไมถง 1 เดอนหลงการโจมตเรมขน

15

ภาพท 2.1 แผนการรบปฏบตการสายฟาแลบในประเทศโปแลนด, Inflab, “Eastern Front Maps of World War II,” medium,

accessed January 25, 2018, https://cdn-images-1.medium.com/max/2000/1*0vPYtds6rmklTWT0al7Otw.png.

ภายหลงการโจมตของกองทพเยอรมนไดเรมขน ในวนท 3 กนยายน ประเทศองกฤษและประเทศในเครอจกรภพทงหมดยกเวนไอรแลนด รวมกบสาธารณรฐฝรงเศสไดประกาศสงครามกบประเทศเยอรมนอยางเปนทางการ จงท าใหตอนนประเทศคสงครามของสงครามโลกครงท 2 ในทวปยโรปประกอบไปดวย เครอจกรภพองกฤษและสาธารณรฐฝรงเศส กบประเทศเยอรมนและประเทศอตาล โดยสหภาพโซเวยตในขณะนนยงไม ไดเขารวมสงคราม อยางไรกตามสหภาพโซเวยตไดตระหนกถง ภยคกคามจากเยอรมนจงไดด าเนนนโยบายตางประเทศเกยวกบพรมแดนของประเทศ

ภายหลงจาก ทกองทพเยอรมนสามารถเขายดประเทศโปแลนดไ ดส า เร จ ทางสหภาพโซเวยตเองไดด าเนนนโยบายเพอปองกนประเทศทนท โดยสหภาพโซเวยตตระหนกดวาพรมแดนของประเทศฟนแลนดซงตดกบสหภาพโซเวยตทางดานเหนอบรเวณใกลกบเมองเลนนกราด (เซนตปเตอรสเบรก) สามารถเปนฐานทมนของศตรเพอโจมตสหภาพโซเวยตได และดวยการขยายอ านาจของประเทศเยอรมน ท าใหสหภาพโซเวยตตองขอท าการตกลงและประช มกบฟนแลนดเรอง

16

“ปญหาส าคญทางการเมอง”5 เพอทจะปรบปรงพรมแดน สาระส าคญคอการขอพนทบางสวนฟนแลนด ไปเปนของสหภาพโซเวยต แตทางประเทศฟนแลนดไมยนยอมจงเปดเปนสงครามระหวางสหภาพโซเวยตและฟนแลนด ซงสหภาพโซเวยตสามารถเอาชนะและยดพนทของประเทศฟนแลนดไดในทสด และ การด าเนนนโยบายนจะสงผลดตอสหภาพโซเวยตในอก 2 ปตอมา

แมกองทพเยอรมนจะสามารถยดประเทศโปแลนดไดแลวแตดอลฟ ฮตเลอรยงคง สงใหกองทพของเขาขยายดนแดนตอไป โดยท าการเขายดประเทศเดนมารกซซงมสนธสญญาไมรกรานกน และไดท าการยดครองประเทศนอรเวยในเวลาตอมา ซงการเขายดครองทงสองประเทศ อยางรวดเรว ท าใหกองทพเยอรมนไดทรพยากรและอาหารไปจ านวนมาก นอกจากนยงสามารถครองความไดเปรยบทางทะเลและตดเสนทางล าเลยงขององกฤษและไดสามารถยดพนทใกลเมองเมอรมงสของสหภาพโซเวยตได เพอตดเสนทางล าเลยง ตอมาในป ค.ศ. 1940 การขยายดนแดนของกองทพเยอรมนยงคงด าเนนตอไปโดยการเขายดครองประเทศเนเธอรแลนดและเบลเยยม ถงแมจะถกตอตานอยางหนกจากของทพของ เบลเยยม แตกองทพของเยอรมนกสามารถเขายดประเทศเบลเยยมไดในเวลาไมนานเพราะขาด ความชวยเหลอจากสหราชอาณาจกรและสาธารณรฐฝรงเศส หลงจากการโจมตของเยอรมนไดประมาณ 1 สปดาห พระเจาเลยวโปลด กษตรยแหงประเทศเบลเยยมไดตดสนใจประกาศยอมแพตอเยอรมน เพอรกษาชวตของทหารและราษฎรเบลเยยมและสภาพของประเทศไว สงผลใหกองทพขององกฤษและฝรงเศสไมพอใจ เนองจากจะเปนการเปดโอกาสใหกองทพเยอรมนโจมตสาธารณรฐฝรงเศสไดอยางเตมท

ภายหลงการพายแพของกองทพเบลเยยม กองก าลงขององกฤษในประเทศฝรงเศสตองท าการถอยรนอยางหนกเพอกลบไปตงรบทเกาะองกฤษ โดยไดถอยไปรวมก าล าลงกนทเมองดนเครก บรเวณชายฝงของสาธารณรฐฝรงเศสซงใกลกบกบเกาะองกฤษทสดโดยหวงจะล าเลยงทหารกลบประเทศโดยผานชองแคบองกฤษ การอพยพทดนเครกนเปนทรจกอยางกวางขวางเพราะสามารถชวยชวตของทหารองกฤษมากกวา 300,000 นาย เมอกองทพเยอรมนประสบความส าเรจในการบบกองทพองกฤษ ใหถอยรนไปแลว กองทพเยอรมนไดเรมตนโจมตสาธารณรฐฝรงเศสอยางจรงจง กองทพเยอรมนสามารถท าการรกไดอยางรวดเรวและสามารถขามแมน าซอมมและแม น ามารนในเวลาอนสน ประกอบกบ การประกาศสงครามตอฝายสมพนธมตรของประเทศอตาล ทน าโดยเบนโต มสโซลน สงผลให สาธารณรฐฝรงเศสตองรบมอกบศกสองดาน และตองรนถอยอยตลอดเวลา ในวนท 14 มถนายน ค.ศ. 1940 กองทพเยอรมนสามารถยดกรงปารสไดส าเรจโดยฝรงเศสไมตอตานแตอยางใด เพราะ

5 ธรรมนญ โรจแพทย, บนทกประวตศาสตรเลอดสงครามโลกครงทสอง, 49.

17

ไม ตองการให เมองหลวง ทสวยงามแหงน เกดความเ สยหาย และ 1 สปดาห ตอมาในวน ท 21 สาธารณรฐฝรงเศสกตดสนใจยอมจ านนแกประเทศเยอรมนในทสด

ความพายแพของสาธารณรฐฝรงเศสสะทอนใหเหนถงชยชนะในภาคพนทวป ยโรปตะวนตกของกองทพเยอรมนอยางแทจรง ฝายสมพนธมตรในตอนนเหลอเพยงแคสหราชอาณาจกรเพยงประเทศเดยวทตองตอสเพยงล าพงจนเกอบถงแกความพายแพ และในฝงของสหภาพโซเวยตนน ตอนนยงคงไมมการปะทะกนเพราะเยอรมนและสหภาพโซเวยตไดลงนามในสนธสญญาไมรกรานกนอย การขยายอ านาจของเยอรมนในครงนถอเปนการด าเนนนโยบายสงครามเพอผลประโยชนแหงชาตของประเทศเยอรมนอยางแทจรง และยงสงผลตอการด าเนนนโยบายตางประเทศชองสหภาพโซเวยต ในการรบมอกบการขยายดนแดนของเยอรมนน ไมวาจะเปนการยดพนทประเทศฟนแลนด หรอ การท าสนธสญญาไมรกรานกนกบประเทศเยอรมน

2.2.2 สนธสญญาไมรกรานกน สนธ สญญาไมรกรานกนระหวางสหภาพโซเวยตกบประเทศเยอรมนม ชอ

อยางเปนทางการวา กตกาสญญาไมรกรานกนระหวางเยอรมนกบสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (German-Soviet Non-aggression Pact) หรอรจกในอกชอหนงวา กตกาสญญาโมโลตอฟ-รบเบนทรอพ (Molotov-Ribbentrop Pact) โดยตง ชอตามรฐมนตร ตางประเทศของประเทศเยอรมน โยอาคม ฟอน รบเบนทรอพ และรฐมนตรตางประเทศของสหภาพโซเวยต วยาเชสลาฟ โมโลตอฟ ซง ไดท าการลงนามเมอวนท 23 สงหาคม ค.ศ. 1939 ทกรงมอสโก โดยมเนอหาคอ ทงประเทศเยอรมนและสหภาพโซเวยตจะตองไมด าเนนการกระท าทางการทหารตอกนเปนเวลา 10 ป อกทงประเทศทงสอง ตองชวยเหลอกนหากอกประเทศหนงถกโจมตจากประเทศทสาม และยงรวมถงสญญาลบในการแบงเขตการยดครองพนทในยโรปตะวนออกภายหลงสงคราม รวมไปถงการแบงเขตประเทศโปแลนดในกรณท ทงสองประเทศจะท าการเขายดครองประเทศโปแลนด อยางไรกตาม สนธสญญานไดสนสดลงภายหลงการละเมดสนธสญญาของเยอรมนโดยการโจมตสหภาพโซเวยตในวนท 22 มถนายน ค.ศ. 1941 ภายใตปฏบตการบารบารอสซา

การลงนามสญญาฉบบนเกดขนโดยการค านงถงผลประโยชนแหงชาต (Natioanal Interest) รวมทงวาระซอนเรน (Hidden Agenda) ของทงอดอลฟ ฮตเลอรและโจเซฟ สตาลน ตอประเทศของตน โดยภายใตสนธสญญาฉบบน ประเทศเยอรมนจะปลอดภยจากการท าสงคราม 2 ดาน และสามารถท าสงครามเบดเสรจกบฝายสมพนธมตรในสมรภมดานตะวนตกได สวนดานตะวนออกนน สหภาพโซเวยตจะไมท าการรกรานอยางแนนอน สวนสหภาพโซเวยตนนจะสามารถม เวลา

18

ในการเสรมสรางกองทพของตนใหพรอมรบมอจากภาวะสงครามทก าลงจะเกดขนในยโรป โจเซฟ สตาลนนนรถงความแขงแกรงของกองทพเยอรมนอยแลว หากท าสนธสญญาไมรกรานกนกบประเทศเยอรมน สหภาพโซเวยตจะยงปลอดภยจากภยคกคามจากกองทพของอดอลฟ ฮตเลอรอกดวย จงตดสนใจทจะด าเนนการลงนามดงกลาว การด าเนนนโยบายของทง 2 ผน าแลว หากท าการวเคราะหดวยทฤษฎเกม (Game Theory) แลวสามารถวเคราะหไดวาทง 2 ประเทศด าเนนเกมแบบเกมบวก (Positive Sum-Game) หรอชนะทงค (Win-Win Policy)6 แตถงกระนนผน าประเทศของทงสองฝายยงคง มความไมไววางใจกนอยด

หลงจากการลงนามสญญาเพยง 7 วน กองทพเยอรมนท าการโจมตแบบสายฟาแลบสประเทศโปแลนดทนท ทอดอลฟ ฮตเลอรสงใหโจมตเพอเรมสงครามนน เปนผลมาจากแนใจแลววากองทพของสหภาพโซเวยตจะไมโจมตประเทศเยอรมนอยางแนนอน ประกอบกบการทประเทศโปแลนดซงอยระหวางประเทศเยอรมนกบสหภาพโซเวยตพอด การโจมตประเทศโปแลนดจะสามารถเพมดนแดนกนชนได ซงหลงการโจมตฝายเยอรมนไดยดดนแดนสวนตะวนตกของโปแลนดไป อดอลฟ ฮตเลอร กปลอยใหสวนตะวนออกตกเปนของสหภาพโซเวยต ทเขามาโจมตประเทศโปแลนดจากดานตะวนออกโดยอางวากระท าไปเพอปองกนภยคกคามจากการขยายอ านาจของประเทศเยอรมน

2.3 การเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา

ปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) เปนปฏบตการทางทหารครงใหญทสด

ครงหนงในสงครามโลกครงท 2 เชนเดยวกบปฏบตการนอรมงด หรอปฏบตการสายฟาแลบ (Blitzkrieg) ทโปแลนด และเปนจดเปลยนส าคญของสงครามโลกครง ท 2 ในทวปยโรปเพราะเปนการน า สหภาพโซเวยตเขาสงสงครามอยางแทจรง เปนการเพมประเทศคสงครามใหกบฝายอกษะ การเขาสสงครามของสหภาพโซเวยตนเปนการเพมจ านวนของก าลงพลฝายสมพนธมตรอยางมหาศาล จากเดมทฝายเยอรมนมความไดเปรยบ เปลยนมาเปนฝายทเสยเปรยบหลงการสนสดของปฏบตการน ซงเหมอนกบทจกรวรรดญปนทน าสหรฐอเมรกาเขาสสงครามจากปฏบตการโจมตฐานทพเพรล ฮาเบอร โดยปฏบตการบารบารอสซานนมปจจยหลายประการทสงผลใหปฏบตการเกดขน ดงน

6 จลชพ ชนวรรโณ, ความสมพนธระหวางประเทศ แนวคด ทฤษฎและกรณศกษา, 4.

19

2.3.1 การขดกนของผลประโยชนแหงชาต หลกผลประโยชนแหงชาตนนคอหลกในการด าเนนนโยบายตางประเทศทตอง

ค าน ง ถ งประ โยชน ส ง สด ทประ เทศของตนพ ง ไ ด ร บหากไ ดด า เนนนโยบายน น ไปแ ลว ซ ง นโยบายตางประเทศของประทศเยอรมนและสหภาพโซเวยตในชวงเวลาของสงครามโลกครงท 2 นนเปนเชนเดยวกน ตางฝายตางด าเนนไปดวยความระมดระวงเพอประโยชนสงสดของประเทศตน และหาก ไมตรงกนจะเกดการขดกนของผลประโยชนแหงชาตตามมา ซ งความขดแยงดงกลาวระหวาง ประเทศเยอรมนและสหภาพโซเวยตไดเกดขนมาตงแตกอนสงครามโลกครงท 2 จะเรมขนแลวซง อดอลฟ ฮตเลอร นนไมเคยไวใจโจเซฟ สตาลน ผน าสงส ดของสหภาพโซเวยตเลย ซงเปนเพราะ อดอลฟ ฮตเลอร ไมไวใจชาวยวบอลเชวกและลทธมารกซซสอยแลว และอดอลฟ ฮตเลอรมความคดวา ชาวสลาฟและชาวยวรวมถงกองทพสหภาพโซเวยตเปนพวกทรยศและท าใหเยอรมนพบกบความพายแพในสงครามโลกครงท 1

การขดกนของผลประโยชนแหงชาตระหวางสองประเทศเรมขนเมอฝายเยอรมน เรมขยายอทธพลในทวปยโรปโดยการผนวกประเทศออสเตรยเขากบประเทศเยอรมนในป ค .ศ. 1938 และไดรกรานแควนซเดสเตนของประเทศเชกโกสโลวาเกยซงเปนประเทศใกลเคยงกบสหภาพโซเวยต การขยายดนแดนเพอผลประโยชนแหงชาตของประเทศเยอรมนครงนสงผลรายตอผลประโยชนแหงชาตทางดานดนแดนของสหภาพโซเวยตโดยตรง เพราะเหตนท าใหโจเซฟ สตาลนตองด าเนนนโยบายตางประเทศอยางระมดระวงและเขมงวดทสด และแตง ตงรฐมนตร ตางประเทศคนใหม คอ วยาเชสลาฟ โมโลตอฟ ทางฝายเยอรมนนนไดด าเนนความสมพนธอยางระมดระวงทสดเชนกนโดยค านงถงความแขงแกรงของกองทพโซเวยตอยเสมอ และดวยเหตนทง 2 ประเทศจงเลอกทจะด าเนนนโยบายทเปนผลประโยชนแหงชาตของตนสงทสด และด าเนนเกมแบบเกมบวก (Positive Sum Game) คอ การเลอกทจะด าเนนนโยบายความรวมมอกนดวยการลงนามรวมกนในสนธสญญาไมรกรานกน คอ กตกาสญญาไมรกรานกนระหวางเยอรมนกบสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (German-Soviet Non-aggression Pact)

หลงจากนน 7 วนกองทพเยอรมนไดท าการรกรานประเทศโปแลนดทนท เนองจากมนใจแลววาปลอดภยจากอทธพลของสหภาพโซเวยต และสหภาพโซเวยตไดรกรานประเทศโปแลนดเชนกนและอางเหตผลวาเปนการปองกนอทธพลของฝายเยอรมน สงครามไดด าเนนไปอยางตอเนองและผลประโยชนรวมกนรวมกนยงระหวางประเทศเยอรมนกบสหภาพโซเวยตยงคงอย ประเทศโปแลนด ไดถกแบงเปน 2 สวนโดยฝงตะวนตกเปนของฝายเยอรมนและฝงตะวนออกเป นของฝายโซเวยต

20

ประเทศเยอรมนสามารถท าสงครามทางดานยโรปตะวนตกอยางเตมทในขณะทสหภาพโซเวยตไดมเวลาเสรมกองทพของตนเพอรบมอกบสถานการณความขดแยงของสงครามโลกครงท 2 ในเวลาตอมาความสมพนธระหวางประเทศของทงสองประเทศไดแยลงเนองมาจากการขดผลประโยชนแหงชาตตอกน

ในป ค.ศ. 1940 อดอลฟ ฮตเลอร ไดเชญรฐมนตรตางประเทศของสหภาพโซเวยต วยาเชสลาฟ โมโลตอฟ มาทกรงเบอรลน ประเทศเยอรมนเพอเจอรจาและโนมนาวใหสหภาพโซเวยต เขารวมกบเยอรมนและฝายอกษะ สหภาพโซเวยตในขณะนนยงไมไดเขารวมสงครามและไมไดเปนพนธมตรกบทงสหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส และฝายสมพนธมตร อกทงยงท าสนธสญญา ไมรกรานกนกบประเทศเยอรมนจงเหตถงโอกาสทจะเรยกรองผลประโยชนจากการเจรจาครงน โดย ท าการเรยกรองดนแดนมากมายและผลประโยชนอน ๆ หากรวมมอกบฝายอกษะและสามารถชนะ สงครามได หลงจากการประชม อดอลฟ ฮตเลอรไดมาแถลงถงขอเรยกรองของสหภาพโซเวยต ในการเจรจา โดยมเนอหาส าคญ 4 ขอ ประกอบดวย (1) เยอรมนตองยอมรบกรณทสหภาพโซเวยต รกรานประเทศฟนแลนด วาเปนไปเพราะความรสกไมปลอดภยในอธปไตยในดนแดนทมาจากการขยายอ านาจของเยอรมน (2) เยอรมนจะตองไมปกปองดนแดนในโรมาเนยจากการรกรานของสหภาพโซเวยต (3) สหภาพโซเวยตม สทธอยางถกตองในการสงกองก าลงรกษาการณเพอเขาควบคมดนแดน ประเทศบลแกเรย (4) สหภาพโซเวยตตองการตงฐานทพในดนแดนดารดะเนลส

หลงจากไดเจรจาขอเสนอทงหมดจากสหภาพโซเวยต อดอลฟ ฮตเลอรไมพอใจ อยางมาก เพราะเปนการขดตอผลประโยชนแหงชาตของประเทศเยอรมนอยางถงทสดและไดปฏเสธ ทกขอเสนอจากสหภาพโซเวยต ในขณะเดยวกนทาง วยาเชสลาฟ โมโลตอฟ ไมพอใจเชนกนเพราะถอวาไมบรรลตามวตถประสงคของผลประโยชนแหงชาตของสหภาพโซเวยต การเจรจาดงกลาวจงไดถกยกเลกไปจากการขดกนของผลประโยชนแหงชาตขอบทง 2 ฝาย และยง สงผลตอความสมพนธของ ทงสองประเทศดวย และยงไปกวานน ท าใหทงอดอลฟ ฮคเลอร และโจเซฟ สตาลนไมไวใจกน และ ในทสดผลประโยชนแหงชาตในการรวมมอและการไมรกรานกนไมมความจ าเปนอกตอไป ในวนท 22 มถนายน ค.ศ. 1941 กองทพเยอรมนไดโจมตพรมแดนของสหภาพโซเวยตผานประเทศโรมาเนย ประเทศโปแลนด และประเทศฟนแลนดโดยทนท

2.3.2 ความตองการทรพยากรของเยอรมน ในการท าสงครามโดยเฉพาะสงครามเบดเสรจนน ทรพยากรถอเปนสงทส าคญ

เพราะหากมทรพยากรทไมเพยงพอ กจะไมสามารถสรางอาวธยทโธปกรณ หรอจดหาเสบยงใหแก กองทพไดและจะท าใหฝายของตนพายแพในทสด กอง ทพเยอรมนของอดอลฟ ฮตเลอร ตระหนกถง

21

ความส าคญของทรพยากรนนด กองทพเยอรมนด าเนนสงครามมาตงแตป ค.ศ. 1939 เปนเวลาประมาณ 2 ปแลว จนถงป ค.ศ. 1941 ทอดอลฟ ฮตเลอร ตดสนในด าเนนปฏบตการบารบารอสซา โดยตลอด 2 ปกองทพเยอรมนใชทรพยากรไปจ านวนมากในการท าสงคราม โดยเฉพาะน ามนซงใชส าหรบกองรถถงจ านวนมากของฝายเยอรมน ซงทรพยากรน ามนในสหภาพโซเวยตนนมอยมาก รวมไปถงความตองการ ในการขบไลขาวสลาฟและชาวยวเพอเพอขยายพนทอยอาศยใหแกชาวเยอรมน

ปญหาการเพมขนของประชากรเยอรมน และปญหาการขาดแคลนทรพยากรของประเทศเยอรมนนนไม ใชเรองใหม อดอลฟ ฮตเลอร ไ ดเคยกลาวไวในแผนเศรษฐกจ 47 ป เมอเดอนธนวาคมป ค.ศ. 1936 แลววา กองทพเยอรมนตองสามารถปฏบตการรบไดอยางนอย 4 ป และเศรษฐกจชองประเทศเยอรมนจะตองสามรถใชเพอท าสงครามไดในเวลาอยางนอย 4 ป และหลงจากนนประเทศเยอรมนไดเรงผลตอาวธยทโธปกรณเพอใชท าสงครามทนท และภายในป ค.ศ. 1939 ประเทศเยอรมนไดใชแรงงานกวา 1 สวน 4 ของทงประเทศในการผลตอาวธเพอท าสงคราม ในแผนเศรษฐกจน นายพล เฮอรแมนน เกอรง แหงกองทพอากาศเยอรมน (Luftwaffe) และรองผน าสดแหงเยอรมนไดรบค าสงโดยตรงจากอดอลฟ ฮตเลอร ใหเตรยมประเทศใหพรอมเขาสสงครามใหเรวทสด ซงแมวายงไมมแผนการท าสงครามทเฉพาะเจาะจง อดอลฟ ฮตเลอร ไดเชอวาการท าสงครามกบ สหภาพโซเวยตเปนเรองทหลกเลยงไมได เพราะประเทศเยอรมนตองเผชญกบความทาทายในเรอง การผลตแบบอตสาหกรรมหนก ซงตางจากสหภาพโซเวยตทมความพรอมมากกวา

ดงนนการบกยดดนแดนของสหภาพโซเวยตจงเปนการแกปญหาการขาดแคลนทางดานทรพยากรน ามนของเยอรมน เพราะสหภาพโซเวยตมดนแดนทกวางใหญและเตมไปดวยทรพยากรน ามนโดยเฉพาะในเขตทางตอนใตและในเขตไซบเรย หากการบกยดสหภาพโซเวยตท าส าเรจกองทพเยอรมนจะไดทรพยากรน ามนมาท าสงครามตอไดเปนเวลาอกยาวนาน เพราะน ามน ท ประเทศเยอรมนและประเทศพนธมตรอยางประเทศอตาลนนไมเพยงพอตอการใชงาน น อกจากนยงสามารถใชทรพยากรอน ๆ เชน เหลก ถานหน รวมไปถงโรงงานอตสาหกรรมและพนทในการพฒนาเปนฐานผลตอาวธใหกบประเทศเยอรมน แรงงานจากชาวรสเซย และอาวธยทโธปกรณจากสหภาพโซเวยต นนจะสามรถท าใหกองทพเยอรมนมความไดเปรยบฝายสมพนธมตรและสามารถเปนผชนะสงคราม ในอนาคต

7 Bryan Rodney, “WHY THE WEHRMACHT SHOULD HAVE INVADED THE SOVIET UNION IN 1940,” (Master’s

thesis, American Public University System, 2015), 20.

22

2.3.3 เลเบนสเราม (Lebensruam) เลเบนสเราม (Lebensruam) เปนค าในภาษาเยอรมน แปลความหมายไดวาพนท

อยอาศย (Living Space)8 ซงเปนแนวคดทมมากอนการขนมามอ านาจของอดอลฟ ฮตเลอรแลว ซงหลงจากทอดอลฟ ฮตเลอรไดรบต าแหนงเปนนายกรฐมนตรของประเทศเยอรมนในป ค.ศ. 1933 อดอลฟ ฮตเลอร ไดตความหมายของค านผดไปวา เลเบนสเราม คอ พนททชาวเยอรมนพงไดรบจากดนแดนทางตะวนออกของประเทศโดยเฉพาะจากสหภาพโซเวยต และแนวคดนไดมอทธพลตอนโยบายของพรรคนาซ (NAZI) ในเวลาตอมา

ค าว า “เล เบนสเราม” น นถ ก คดข นคร ง แรกโดยนกภม ศาสตร เยอรมน เฟรเดรค แรทเซล ในชวงทศวรรษท 1880 โดยเฟรเดรค แรทเซลไดพฒนาแนวคดทวาสงมชวต ทกสายพนธรวมถงมนษยจะมการตดสนใจขนพนฐานแรก คอการปรบตวใหเขากบสภาพภมประเทศและสถานการณธรรมชาต และการอพยพยายถนฐานของแตละสายพนธคอการปรบตวใหเขากบธรรมชาตอยางหนง ซงสายพนธใดประสบความส าเรจในการปรบตวใหเขากบภมประเทศหนง ๆ ไดแลวจะขยายดนแดนอยางตอเนองไปยงดนแดนอนทนท การยายถนฐานเปนลกษณะโดยทวไปของทกสายพนธ และการขยายดนแดนเปนการกระท าเพอตอบสนองความตองการในการอยรอด กระบวนการขยายดนแดนนยงถกเชอมโยกกบมนษยในการทประชากรกลมหนงสามรถขยายดนแดนและยดครองอกกลมหนง เฟรเดรค แรทเซลยงกลาวอกวาความส าเรจของประชากรกลมทขยายดนแดน คอการขยายดนแดน ในรปแบบการลาอาณานคมสดนแดนใหมและท าการครอบครองชาตใหม ๆ

แนวคด เลเบนสเราม นไดมอทธพลกบอดอลฟ ฮตเลอร อยางมาก ในป ค .ศ. 1919 ซงเปนชวงเรมตนชวตทางการเมองของอดอลฟ ฮตเลอร ซงเรมมความคดทจะขยายดนแดนใหแก ประเทศเยอรมนแลวแตยงไมมเปาหมายทชดเจนและยงไมมพนธมตรทจะชวยใหแผนการขยายดนแดนนส าเรจ ในชวงสงครามโลกครงท 1 อดอลฟ ฮตเลอรยงไมมองจกรวรรดรสเซยเปนศตร และคดวาศตรของประเทศ คอ สหราชอาณาจกรและสาธารณรฐฝรงเศสเทานน อกทงยงไมเหนดวยตอนโยบายของ ประเทศเยอรมนทใหการสนบสนนประเทศออสเตรยและประเทศฮงการในการตอสกบจกรวรรดรสเซย ซงตอมาอดอลฟ ฮตเลอรมความคดวาสหภาพโซเวยตจะชวยเหลอเยอรมนในการท าให เลเบนสเราม เปนจรงได แตตองขบไลชาวยวออกไปกอน แตหลงจากอดอลฟ ฮตเลอร ตพมพหนงสอเรองการตอส ของขาพเจา (Mein Kampf) เปาหมายของเลเบนสเรามเปลยนไปโดยมสหภาพโซเวยตรวมอย

8 Jeremy Noakes, “Hitler and ‘Lebensraum’ in the East,” BBC, accessed February 4, 2017,

http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/hitler_lebensraum_01.shtml.

23

อดอลฟ ฮตเลอรไดรบอทธพลอยางมากจาก อลเฟรด โรเซนเบรก ซงเปนหนงในสมาชคพรรคและคนสนท ซงไดรบการศกษาจากจกรวรรดรสเซยในชวงการปฏวตบอลเชวคและไดลภยกลบมายงประเทศเยอรมน หลงจากไดรวมงานกบอดอลฟ ฮตเลอร อลเฟรด โรเซนเบรก ไดโนมนาวอดอลฟ ฮตเลอร วา การปฏวตบอลเชวคเปนเครองมอของชาวยว

ในป ค.ศ. 1922 อดอลฟ ฮตเลอร ประกาศในทประชมพรรควาการเปนพนธมตรกบสหภาพโซเวยตนนไมจ าเปนอกตอไป จะเปนการดหวาหากรวมมอกบประเทศอตาลหรอสหราชอาณาจกร รวมไปถงเพมสหภาพโซเวยตในเปาหมายของเลเบนสเรามดวย นนท าใหเลเบนสเราม เปนหนงในปจจย ทท าใหอดอลฟ ฮตเลอร ตดสนใจด าเนนนโยบายบารบารอสซาเพอรกรานสหภาพโซเวยตในป ค.ศ. 1941 และมากไปกวานน อดอลฟ ฮตเลอรยงคาดการวากองทพเยอรมนจะสามารถผนวกพนทของ สหภาพโซเวยตทงหมดไปจนถงไซบเรยพรอมกบน าชาวรสเซยไปเปนทาสเพอใชแรงงานอกดวย

ภาพท 2.2 แผนทนโยบาย ลเบนสเราม (Lebensruam) ของอดอลฟ ฮตเลอร, Nashenka, “Großdeutschland as Lebensraum,” Politek en Contuur, accessed February 5, 2018, https://politiekencultuur.blogspot.com/2017/02/grodeutschland-als-lebensraum.html.

24

ทกลาวมาในขางตนน เปนปจจยทงหมดทสงผลตอการตดสนใจด าเนนปฏบตการ บารบารอสซา (Operation Barbarossa) ของอดอลฟ ฮตเลอร ซงกลาวไดวาในการตดสนใจด าเนนนโยบายแตละครงจะตองมปจจยหลายอยางเพอประกอบเหตผลวาการตดสนใจในครงหนง ๆ จะ มคว าม คม ค าและสม เห ต สมผล ท สด ซ ง จากปจ จย ท งหมดประกอบ ดวย การข ดกน ขอ ง ผลประโยชนแหงชาต ความตองการทรพยากรของเยอรมน และเลเบนสเราม (Lebensruam) สามารถสงเกตไดวาเปนความตองการของตวผน าเองถงครงหนง สะทอนใหเหนถงอทธพลของผน าประเทศวา มอทธพลมากตอกาด าเนนนโยบายของรฐ มความส าคญไมนอยไปกวาผลประโยชนแหงชาต การตดสนใจด าเนนปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) ของอดอลฟ ฮตเลอร ในครงน จะเปน จดเปลยนส าคญของสงครามโลกครง ท 2 เพราะเปนการดงสหภาพโซเวยตเขาสงคราม และจะเปลยนแปลงอนาคตของสหภาพโวเวยตและชาวรสเซยไปตลอดกาล

25

บทท 3 สงครามปกปองมาตภม

สงครามปกปองมาตภม (The Great Patriotic War) คอ หนงในสงครามสงครามยอยของ

สงครามโลกครงท 2 โดยสงครามนเปนชอเรยกชองสงครามปกปองประเทศของชาวรสเซยเมอ กองทพเยอรมนท าการรกรานสหภาพโซเวยตผานการด าเนนปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) สงครามปกปองมาตภมนมความส าคญในการดงสหภาพโซเวยตเขาสสงครามโลกครงท 2 และสงผลใหสหภาพโซเวยตเขารวมกบฝายสมพนธมตรในทสด จนกลายเปนหนงในผชนะสงครามโลกหลงจากประเทศเยอรมนประกาศยอมแพ และสงครามปกปองมาตภมนยงเปนจดเปลยนส าคญตอประวตศาสตรและอนาคตของสหภาพโซเวยตอกดวย

3.1 สงคราม และความลมเหลวของปฏบตการบารบารอสซา

ปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) เปนการตอบสนองนโยบายเกยวกบ

ดนแดนแดนตะวนออก (Lebensruam) ของประเทศเยอรมน ประกอบกบความลมเหลวในการบก เกาะองกฤษ ท าใหอดอลฟ ฮตเลอรตองหาทางออกโดยการเลอกรกรานสหภาพโซเวยตเพอหาฐาน การผลตและแหลงทรพยากรใหมในการท าสงคราม อดอลฟ ฮตเลอรเชอวาหากสามารถยดครอง สหภาพโซเวยตไดจะท าใหประเทศเยอรมนเปนฝายชนะสงครรามในทสด ปฏบตการบารบารอสซา ไดเรมขนในวนท 22 มถนายน ค.ศ. 1941 หลงจากอดอลฟ ฮตเลอรสงใหกองทพเยอรมนระดมก าลงมากกวา 180 กองพล รวมทงอาวธยทโธปกรณทงหมด รถถง ปนใหญ และเครองบน การรบครงนถอเปนการรกโดยใชยานเกราะจ านวนมากทสดในประวตศาสตรโลกอกดวย เหตผลทตองระดมก าลงขนาดน เปนผลมาจากความตองการในการยดครองสหภาพโซเวยตในเวลาอนสนเพอหลกเลยงการท าสงคราม สองดาน อกทงสหภาพโซเวยตมอากาศทรนแรงมากในชวงฤดหนาว การเอาชนะสหภาพโซเวยตใหไดกอนฤดหนาวจงมความจ าเปน พน ทเปาหมายของปฏบตการบารบารอสซาในคร งนมพนทแนวรบ ในการปฏบตการตงแตเมองอารคนเกลสค ไปจนถงเมองอสตราคน ดวยเหตทแนวรบของปฏบตการ บารบารอสซามความกวางใหญตงแตตอนเหนอของสหภาพโซเวยตไปจนถงทางใต กองทพเยอรมนจงไ ดแบงก าลงเปน 3 สวนและเคลอนทพมาจาก 3 ทศทาง คอ ทางตอนเหนอ ทางตอนกลาง และทางตอนใต เพอไปรวมกนทกรงมอสโก

26

ทางตอนเหนอ น าโดยนายพลฟอน ลป โดยกองทพของเยอรมนไดเคลอนทพไปทางชายฝงทะเลบอลตกเพอท าการบกยดนครเลนนกราด (เซนตปเตอรสเบรก) และยงไดรบการสนบสนนจากกองทพฟนแลนดทหนมารวมมอกบประเทศเยอรมนเพราะตองการทจะออกจากอทธพลของรสเซย ซงกอนหนานสหภาพโซเวยตไดท าการยดดนแดนของประเทศฟนแลนดไปจ านวนมาก ในแผนการนกองทพฟนแลนดจะเคลอนพลมาจากตอนเหนอลงใตมายงนครเลนนกราดเพอท าการโจมตขนาบขาง ในทางตอนกลางน าโดยนายพล ฟอน บอค ซงกองทพทางตอนกลางนมเปาหมายคอเคลอนทพมงตรงสกรงมอสโก กองก าลงน เปนกองก าลงหลกและมก าลงพลมากทสด และกองก าลงสดทายน าโดย นายพลฟอน รสเตน ท าการเคลอนทพมาจากทางตอนใตของสหภาพโซเวยต โดยเคล อนทผาน ประเทศโปแลนดและท าการรกคบสดนแดนของประเทศยเครนและดนแดนไครเมยแลวเคลอนทไปตามทะเลด า พนททางตอนใตของสหภาพโซเวยตนเปนแหลงอาหารส าคญของประเทศ หากท าการยดครองไดจะเปนการตดก าลงบ ารงของสหภาพโซเวยตไมใหไปชวยทางตอนกลางและตอนเหนอได และจะสามารถรวบรวมเสบยงอาหารแกฝายเยอรมน

ภาพท 3.1 แผนการโจมตทง 3 ทางของบารบารอสซา, alternatehistorian's blog, “Operation Barbarossa-Background,” alternatehistorian's blog, accessed February 14, 2018, https://hitlertriumphant.wordpress.com/operation-barbarossa-background/.

27

กองทพของฝายเยอรมนสามรถท าการรกไดอยางมประสทธภาพ และถงแมกองทพของสหภาพโซเวยตจะมเวลาในการ เตรยมตวทนานแตกไมสามารถคาดเดาเสนทางการเดนทพของ กองทพเยอรมนได ประกอบกบของทพเยอรมนทมความทนสมยกวากองทพสหภาพโซเวยตมาก จงไมสามารถตานไวได ภายในระยะเวลาไมถง 1 เดอนการรบครงนไดสงผลใหมผเสยชวตเปนจ านวนมาก นายพลฟอน บอค ทบญชากองทพทางตอนกลางของเยอรมนไดใชกองก าลงรถถงและเครองบนทงระเบดเพอเจาะแนวรบของสหภาพโซเวยต พรอมกบท าการลอมกองทพของสหภาพเวยตไวในบรเวณพนทระหวางเมองไบอาลสตอก ประเทศโปแลนด กบเมองมนสก ประเทศเบลารส หลงจากการโอบลอม ชยชนะของกองทพเยอรมนยงคงไมเกดขนเพราะทหารของสหภาพโซเวยตตอสอยางกลาหาญและไมคด ทจะยอมแพ สงผลใหกองทพเยอรมนเสยก าลงพลและอาวธยทโธปกรณไปจ านวนมากและใชเวลา นานกวาทคาดการณไว แตอยางไรกตามกองทพเยอรมนสามารถชนะในการรบครงนและสามารถจบเชลยสงครามได 324,000 นาย ชยชนะครงนของอดอลฟ ฮตเลอรเปนเพยงการเรมตนของสงครามเทานน

หลงจากปฏบตการบารบารอสซาเรมตนไประยะหนงยทธวธการรบแบบสายฟาแลบของอดอลฟ ฮตเลอรเรมไมประสบผลส าเรจเนองจากกองทพรสเซยไดพฒนายทธวธการรบแบบใหมทมชอวาการรบแบบยดหยน1 ทใหกองทพสหภาพโซเวยตตงรบโดยใชก าลงพลทมมากกวาในการตงรบ แบบหลายชน เมอกองทพเยอรมนสามารถฝาแนวปองกนมาไดจะมก าลงทหารอกกองก าลงเสมอ ท าใหสามรถลอมกองทพของเยอรมนไวได การรบครงนสงผลใหอดอลฟ ฮตเลอร ไมสามารถท าการรบตามแผนทวางไวไดและไมสามารถรวบรวมก าลงทงหมดใหเคลอนทพตรงไปยงกรงมอสโก เพราะตองจดการกบกองทพของสหภาพโซเวยตทมมากมายและไมยอมแพ กองทพเยอรมนสญเสยทงก าลงพลและเวลา ไปจ านวนมาก วนท 19 มถนายน ค.ศ. 1941 กองทพตอนกลางของเยอรมนท าการเขาโจมต เมองสโมเลนสกทหางจากรงมอสโกไปเพยง 322 กโลเมตรเทานน แตอดอลฟ ฮตเลอรจ าเปนตองแบงก าลงเพอไปสนบสนนกองทพ ทางเหนอและใตเพอทจะยดเปาหมายอนดวย โดยทางตอนเหนอ อดอลฟ ฮตเลอรตองการทจะยดเมองเลนนกราดซ งเปนเมองส าคญและย งเคยเปนเมองหลวง ในรชสมยของพระเจาปเตอรมหาราช นอกจากนทางตอนใตของสหภาพโซเวยตอดอลฟ ฮตเลอรตองการทจะยดเมองสตาลนกราด (โวลโกกราด) ซงเปนอกหนงเมองส าคญทตดแมน าโวลกาทสามารถใชล าเลยงก าลงได อกทงชอเมองสตาลนกราด เปนการตงชอตามโจเซฟ สตาลน ผน าของสหภาพโซเวยต การยดเมองสตาลนกราดถอเปนความตองการสวนบคคลของอดอลฟ ฮตเลอรและจะเปนการตด

1 ธรรมนญ โรจแพทย, บนทกประวตศาสตรเลอดสงครามโลกครงทสอง (กรงเทพฯ: วชนบคส, 2549), 256.

28

ขวญก าลงใจของทหารสหภาพโซเวยต แผนการดงกลาวไดถกคดคานจากกลมเสนาธการทหารของ อดอลฟ ฮตเลอร แตไมเปนผล การแบงกองก าลงยงคงด าเนนไปท าใหกองก าลงตอนกลางออนแอลง อดอลฟ ฮตเลอรสามรถท าการรกไปยงกรงมอสโกไดชาลง กองทพของสหภาพโซเวยตยงคงตอตาน อยางไมลดละ ประกอบกบฤดหนาวทก าลงใกลเขามา

เมอเวลาผานไปกองทพกลางเกดความขาดแคลนยานเกราะท าใหไมสามารถเคลอนทพไปสมอสโกได ซงเปนไปตามทฝายเสนาธการทหารของอดอลฟ ฮตเลอรคาดการณไว แผนการทไดสงไป กอนหนานจงตองถกปรบอกครง อดอลฟ ฮตเลอรสงใหรถถงทแบงก าลงไปชวยกองทพตอนเหนอและใตกลบมาสมทบกบกองทพตอนกลางเพอใชโจมตมอสโกตามเดม การปรบแผนไปมาครงนท าให ความเปนไปไดของปฏบตการบารบารอสซานอยลงเรอย ๆ เพราะขาดความตอเนองในการด าเนนการ ตอมาแผนถกปรบอกครงโดยสงใหทหารราบ 2 กองพลพรอมกบยานเกราะอก 2 หนวยเดนทพสมอสโกอยางเตมท ในวนท 30 กนยายน ค.ศ. 1941 กองทพเยอรมนสามรถยดเมองวาซมา ซงหางจาก ชานเมองมอสโก 200 กโลเมตรได นอกจากนยงสามารถจบเชลยสงคราม 663,000 นายพรอมกบ ยานเกราะอก 1,242 คน กองทพกลางของอดอลฟ ฮตเลอรยงท าการรกอยางตอเนอง วนท 14 ตลาคม ค.ศ. 1941 กองทพเยอรมนท าการยดเมองคาลนนไดท าให โจเซฟ สตาลนตองส งอพยพประชาชน ออกจากกรงมอสโกและเสรมแนวปองกนพรอมทงแตงตงนายพลกกอร ชคอฟ 2 ใหมาบญชาการรบแทน

ในการรบทางตอนเหนอของสหภาพโซเวยต เปาหมายในการรกของกองทพเยอรมน คอ เมองเลนนกราด กองทพเยอรมนเคลอนทผานประเทศเอสโตเนยและท าการยดเมองหลวงของ ประเทศเอสโตเนยซงคอ เมองทาลน สองเดอนตอมากองทพเยอรมนรกขนไปทางเหนอสเมองเลนนกราดพรอมกบไดรบก าลงเสรมจากกองทพฟนแลนดทเปลยนฝงมารวมมอกบฝายเยอรมนเพอจะปลดปลอยประเทศตนเองจากการยดครองของสหภาพโซเวยต กองทพฟนแลนดและกองทพเยอรมนไดปดลอมเมองเลนนกราดไว นายพลฟอน ลป ไดใชก าลงทหารจ านวนมากถง 40 กองพล รวมถงปนใหญ 600 กระบอก รถถง 1000 คน และเครองบนในการปดลอม สวนทหารของสหภาพโซเวยต ไดท าการรวมก าลงกน นอกจากนประชาชนในเมองเลนนกราดยงไดชวยสมทบก าลงของกองทพดวย แรงงานในเมองกลายมาเปนทหารสวนผหญงและเดกตองท างานในโรงงานแทนท กองทพเยอรมนไดตดเสนทางล าเลยงทงหมดของเมองน จงท าใหทงเมองขาดเชอเพลงและอาหาร ประชนตองอดทนตอ สภาพความเปนอยทเลวรายอยางมาก เสนทางล าเลยงน าถกตดขาดและถนนไมสามารถท าการเกลย

2 ภทรานษฐ ปยะวทยานนท, รสเซยกบมหาสงคราม (กรงเทพฯ: กาวแรก, 2555), 138.

29

หมะได อยางไรกตามกจการตาง ๆ ในเมองเลนนกราดยงคงด าเนนไปได มหาวทยาลยมการสอน อยางปกต โรงงานอาวธยงคงผลตกระสนปนทใชส าหรบปองกนเมองและสามารถสงออกไปยงสนามรบอน ส านกหนงสอพมพยงคงท างานได ถงแมเมองจะโดปดลอมแตประชาชนยงคงม ขวญก าลงใจทดและตองการทจะอาศยอยในเมองเลนนกราดและสามารถอดทนรอเวลาจนกวาฤดหนาวจะผานพนไป ปนใหญและเครองบนของสหภาพโซเวยตยงคงตอตานการทงระเบดของฝายเยอรมนอยางมประสทธภาพ จนเวลาตอมากองทพเยอรมนไมสามารถสงก าลงบ ารงไดมากพอ จงตด สนใจทจะถอนก าลงจาก เมองเลนนกราด

ภาพท 3.2 แผนทการรกของเยอรมนสเมองเลนนกราด (ดานบน), Inflab, “Eastern Front Maps of World War II,” medium, accessed March 2, 2018, https://cdn-images-1.medium.com/max/2000/1*FTWafKOvpcZ61cAOuqyp9w.png.

30

ภาพท 3.3 ความเปนอยทยากล าบากของชาวเมองเลนนกราด, Max Seddon, “The ‘Leningrad Blockade Diet’ Works-Because It's Starvation,” Buzz Feed news, accessed March 2, 2018, https://www.buzzfeed.com/maxseddon/the-leningrad-blockade-diet-works-because-its-starvation?utm_term=.nvWeYOYNb#.ciVg8o81x.

ฤดหนาวในสหภาพโซเวยตในชวงปลายเดอนตลาคมสงผลโดยตรงตอกองทพทงสองฝาย

หมะตกหนกอยางตอเนอง อากาศหนาวเยน กลางคนยาวนานและไมมแสงอาทตยจนกวาจะถงเวลาสาย การทหมะตกหนกสงผลใหสมรภมรบกลายสภาพมาเปนโคลน ถนนถกตดขาดท าใหการสงก าลงบ ารง ท าไดยาก อณหภมตดลบท าใหทหารเยอรมนทไม คยเคยกบสภาพอากาศและมอปกรณกนหนาว ไมเพยงพอตองพบกบความยากล าบากอยางมาก สงครามฤดหนาวในประเทศรสเซยเคยเกดขนมาแลว ในป ค.ศ. 1812 ทจกรพรรดนโปเลยน โบนาปารต แหงจกรวรรดฝรงเศส ไดยกกองทพเขาส จกรวรรดรสเซยเพอตองการทจะยดกรงมอสโก และในสงครามครงนนกองทพของฝรงเศสตองพบกบความพายแพเมอเจอกบอากาศทเลวรายของจกรวรรดรสเซย

ปฏบตการบารบารอสซาของอดอลฟ ฮตเลอรตองประสบปญหาเดยวกบกองทพนโปเลยนกองทพเยอรมนทไมมความพรอมตองประสบกบปญหามากมาย การรกแบบยทธวธสายฟาแลบไมสามารถท าไดอกตอไป หลงจากทโจเซฟ สตาลนสงใหอพยพประชาชนออกจากเมอง มอสโกทงหมดท าให กรงมอสโกกลายเปนเมองราง ไมมอาหารและน าดมเหลออย ท าใหกองทพเยอรมนทเคลอนทมาถง ชานเมองไมสามารถใชประโยชนจากพนททยดไดเลย กองทพเยอรมนประสบกบปญหาเดยวกนกบท

31

กองทพของนโปเลยนทสามารถยดเมองมอสโกไดแตตองพบกบเมองทวางเปลา ในชวงเวลานก าลงใจของทหารเรมลดลงประกอบกบกองทพเสรมของสหภาพโซเวยตทมาจากพนทแถบไซบเรยทางตะวนออก ของประเทศ กองทหารเหลานมความคนเคยกบอากาศมากกวาและมอปกรณกนหนาวทพรอมก าลงใจ ทดเยยมและสภาพรางกายทดเนองจากไมไดท าการรบอยางตอเนองเหมอนทหารเยอรมน

หลงจากกองทพเยอรมนไดเดนทพมาถงชานเมองของกรงมอสโก นายพลกกอร ชคอฟ ไดสงใหกองทพโซเวยตทมาจากไซบเรยเขาโจมตกองทพเยอรมนมนทนท การตอสกระจายตวไปทวพนทตลอดแนวยาว 322 กโลเมตรของแนวหนา กองทพเยอรมนเสยหายอยางหนกเพราะสภาพรางกายของทหารทออนลา ขาดแคลนเสบยง ไมคนชนกบอากาศหนาวและไมมอปกรณกนหนาว ประกอบกบ กองทพโซเวยตทไดเปรยบในทกดาน สภาพรางกายทสมบรณ มอปกรณกนหนาวทพรอมและมก าลงใจทด นอกจากนอกปจจยหนงทท าใหทหารโซเวยตตอสไดอยางไมลดละคอ แรงจงใจในการตอส จดประสงคของกองทพเยอรมนนนนนคอ การเขาครอบครองสหภาพโซเวยตซงเปนเปาหมายสวนตวของ อดอลฟ ฮตเลอร แตกบทหารธรรมดาเปาหมายนนเปนเพยงการเขาไปยดครองดนแดนทไมใชของตน เปนการท าตามค าสงทไดรบมาเทานน และเมอถงเวลาทยากล าบากทหารสวนใหญจงคดวาจะตอสไป เพออะไรในเมอสหภาพโซเวยตไมใชบานของทหารเหลานน ไมมความจ าเปนทจะตองตอสจนตองสละชวต ท าใหทหารขาดแรงจงใจในการตอส ในทางตรงกนขามแรงจงใจของทหารโซเวยตในการตอสครงนคอ การปกปองบานเกดของตน เพอรกษาไวซงมาตภมอนเปนทรก ทหารโซเวยตจงยอมตอสดวยทกอยางทม ปฏบตการบารบารอสซานจงสงผลใหเกดเปน สงครามปกปองมาตภม (The Great Patriotic War) ของสหภาพโซเวยต

โอกาสทปฏบตการบารบารอสซาจะประสบความส าเรจนนหมดไปแลว กองทพของเยอรมนไมสามารถทจะเขายดกรงมอสโกไดอกตอไป ท าไดเพยงรกษาแนวรบไวและรบการโจมตจากกองทพของสหภาพโซเวยต อยางไรกตามสงครามยงคงด าเนนตอไป ทางตอนใตของสหภาพโซเวยต กองทพท 6 ของฝายเยอรมนน าโดยนายพลฟอน เปารสไดเขาโจมตเมองสตาลนกราดทตงอยรมแมน าโวลกา เมองเมองนเปนยทธศาสตรทส าคญและถอเปนเกยรตยศทส าหรบกองทพเยอรมนเนองจากชอของเมองสตาลนกราดตงตามชอของโจเซฟ สตาลนตามทไดกลาวไปแลวขางตน ในชวงแรกกองทพเยอรมนไดท าการรก อยางตอเนองและสามารถเอาชนะกองทพโซเวยตไดอยางงายดาย แตแลวสถานการณไดเปลยนไปเนองจากอดอลฟ ฮตเลอรไดก าหนดเปาหมายเพมอกแหงหนงคอแหลงน ามนทางตอนใตชองรสเซยบรเวณเทอกเขาคอเคซส และไดแบงก าลงเปน 2 สวน การแบงก าลงนท าใหการรกไปยงสตาลนกราดท าไดลาชากวาก าหนด และเพมเวลาในการเตรยมตวแกกองทพรสเซยทปกปองเมองอย ครงเดอนตอมาค าสงจาก

32

อดอลฟ ฮตเลอรเปลยนแปลงอกครงเมอสงกองทพทแบงก าลงมากลบไปชวยกองทพหลกโจมต เมองสตาลนกราดอกครงแตสายเกนไป การสบเปลยนก าลงไปมาท าใหการด าเนนงานทกอยางเปนไปไดชา กองทพหลกขาดแคลนอาหารและน ามนเชอเพลงส าหรบรถถง การรกถกหยดลงทชานเมองสตาลนกราด กองทพเยอรมนจ าเปนตองสรางสนามบนชวคราวเพอสงก าลงบ ารงจากทางอากาศ เมอกองทพเยอรมนเขาสเมองสตาลนกราด การรบเปนไปอยางยากล าบาก กองทพโซเวยตสามารถตอตานกองทพเยอรมน ไดอยางมประสทธภาพ สมรภมนนกนพนทไปทวทงเมองทมอาคารมากมาย กองทพขนาดใหญไมสามารถเคลอนพลได ท าไดเพยงการกระจายก าลงตามเขตตาง ๆ ของเมอง ในการรบครงนทหารของ สหภาพโซเวยตมความไดเปรยบมากกวา เพราะคนชนกบเมองและมแรงจงใจทจะปกปองบานเมองและประชาชนชาตเดยวกน เมองสตาลนกราดกลายเปนบานของทหารโซเวยต แตเปนเพยงอกสนามรบหนงส าหรบทหารเยอรมน

วนท 19 พฤศจกายน ค.ศ. 1942 กองทพโซเวยตท าการตโตกองทพเยอรมนครงใหญ ใชก าลงทงหมดเพอไลกองทพเยอรมนใหออกจากเมองสตาลนกราด ทหารเยอรมนทเหนอยลาตองสรบกบทหารโซเวยตทมรางกายสมบรณมากกวา ภายในเวลา 1 วนทหารโซเวยตสามารถโอบลอม ทหารเยอรมนไวท าใหเสนาธการทหารของอดอลฟ ฮตเลอร ตองขอรองใหท าการถอยทพเพอ จด แนวรบใหมและสามารถท าการเขาตอกครงไดแตถกปฏเสธและไดรบค าสงใหตอสจนถงทสด ทหารของนายพลฟอน เปารส ถกโจมตอยางหนก ก าลงบ ารงสามารถถกสงมาไดจากทางอากาศเทานนท าให ทหารเยอรมนตองปกปองสนามบนไว แตดวยทหารโซเวยตจ านวนมากทรกคบเขามา กองทพเยอรมน ไมมทางเลอกนอกจากยอมแพ ในวนท 2 กมพาพนธ ค.ศ. 1942 กองทพเยอรมนจ านวน 200,000 นาย3

ภายใตการน าของนายพลฟอน เปารสไดยอมจ านนตอกองทพโซเวยต ทหารสวนมากถกน าตวไปยง คายกกกนทแถบไซบเรยเพอใชแรงงาน

การรบทเมองสตาลนกราดเปนจดเปลยนของสงครามปกปองมาตภมอยางแทจรง เพราะนบตงแตปฏบตการบารบารอสซาถกด าเนนการมาเปนเวลา 1 ป 5 เดอน กองทพเยอรมนเปนฝายรกรานโซเวยตมาตลอดและสามารถใชความไดเปรยบจากความทนสมยของอาวธและยทธวธการรก แบบสายฟาแลบไดอยางมาประสทธภาพ แตในสมรภมทเมองสตาลนกราดนนกองทพเยอรมนตองพบกบความพายแพครงใหญและเสยก าลงพลพรอมอาวธยทโธปกรณไปจ านวนมาก ปฏบตการบารบารอสซา ลมเหลว กองทพเยอรมนไมสามารถยดกรงมอสโกได อดอลฟ ฮตเลอร ไดพบกบความพายแพ

3 เรองเดยวกน, 145.

33

ครงส าคญทสดสงครามกบสหภาพโซเวยต ตรงกนขามกบทหารโซเวยตทไดรบชยชนะครงใหญใน ประเทศบานเกดของตน ชวยใหทหารมก าลงใจและมความฮกเหมทจะรบตออยางมาก สถานการณของสงครามไดเปลยนไปแลว ตอจากนฝายตงรบอยางสหภาพโซเวยตจะเปลยนบทบาทไปเปนผรกโจมตประเทศเยอรมน พรอมกบเปลยนทศทางของสงครามไปอยางสนเชง

ภาพท 3.4 แผนการเคลอนทพของเยอรมนการโจมตเมองสตาลนกราด, Inflab, “Eastern Front Maps of World War II,” medium, accessed March 7, 2018, https://cdn-images-1.medium.com/max/2000/1*wi_rM9pgve9UAJMubx-b2A.png.

3.2 การเปนผชนะสงครามของสหภาพโซเวยต

หลงจากสมรภมทเมองสตาลนกราด ฝายกองทพโซเวยตไดเปลยนจากฝายตงรบมาเปน ฝายรกบาง โดยท าการโจมตโตกลบกองทพของเยอรมนอยางหนก กองทพเยอรมนจ าเปนตองลาถอยและเปนฝายตงรบ การรกครงนของโซเวยตท าไดอยางไมยากนกเพราะในเวลานนประเทศเยอรมนตองเจอกบศกสองดาน ดานหนงคอการรบกบสหภาพโซเวยตในแนวรบดานตะวนออก อกดานหนงคอการรบกบ ฝายสมพนธมตรในแนวรบดานตะวนตก ยงไปกวานนประเทศสหรฐอเมรกาไดเขารวมสงครามหลงจาก

34

จกรวรรดญปนไดโจมตฐานทพเรอเพรล ฮารเบอร เมอผลประโยชนแหงชาต (National Interest) ของ ทงฝายสมพนธมตรและสหภาพโซเวยตเปนอยางเดยวกนคอการตอสกบประเทศเยอรมนและฝายอกษะ ทงสองฝายจงกลายเปนพนธมตรในการท าสงครามโลกคร ง ท 2 ในทสด โดยมการลงนามใน สนธสญญาพนธมตรกนตงแตวนท 13 กรกฎาคม ค.ศ. 1941 การรวมมอกนครงนจะเปนผลดตอผลประโยชนแหงชาตของทงสองฝาย การรวมมอกนน ามาซงกองทพทมากขน อาวธยทโธปกรณทมากขน และทรพยากรในการท าสงคามทมากขน ชยชนะของฝายสมพนธมตรจะมโอกาสประสบความส าเรจ มากกวาเดม รวมไปถงผลประโยชนทสหภาพโซเวยตจะไดรบหากเปนผชนะในสงครามครงน การด าเนนความสมพนธระหวางประเทศของทงสองฝายจงเปนไปแบบรวมมอกน (Cooperation) และด าเนนเปนเกมบวก (Positive Sum-Game)4

ความรวมมอระหวางฝายสมพนธมตรกบฝายสหภาพโซเวยตนจะน าไปสการท าขอตกลงหลายครง เชน การประชมทมอสโก การประชมทยลตา (Yalta Conference) และการประชมทพอสดม (Potsdam Conference) ซงจะมผลตอความขดแยงไปสสงครามเยน และการเปนมหาอ านาจของ สภาพโซเวยตภายหลงสงคราม

ชวงปลายป ค.ศ. 1943 กองทพโซเวยตไดท าการรกกลบตอกองทพเยอรมน โดยท าการรกผานทางประเทศยเครนและผลกกองทพตอนกลางของเยอรมนใหถอยรนไปยงพนทยโรปตอนกลาง ถงแมกองพลยานเกราะของกองทพเยอรมน 3 กองพลไมสามารถตานกองทพโซเวยตไวได แตกไมได ท าการถอยรนอยางเดยว ในการรบบางสมรภม เชน การรบทเมองบารดเชฟทางตอนใตของเมองเคยฟ5 ทหารเยอรมนสามรถตกลบทหาร โซเวยตไดเปนระยะทาง 113 กโลเมตรและสามรถเอาชนะทหารโซเวยตไดในวนท 24 พฤศจกายน ค.ศ. 1943 แตอยางไรกตามสถานการณของสงครามนนเปลยนไปอยางมากตงแตวนท 22 มถนายน ค.ศ. 1941 ทในขณะนนกองทพเยอรมนมก าลงพลจ านวนมาก มความแขงแกรง และมทรพยากรทมากมาย แตในปจจบนกองทพเยอรมนใชทรพยากรไปมากแลว รวมถงเสยทหารไปมาก จงเปนเพยงฝายตงรบจากสหภาพโซเวยต และการรบมอกบสหภาพโซเวยตท าใหประเทศเยอรมนตองใชก าลงทงหมดในการผลตรถถงเพอใหทนตอความตองการ ประกอบกบการรวบรวมกองพนรถถงทกระจายอยทวทวปยโรปเพราะก าลงผลตเพยงอยางเดยวไมอาจผลตรถถงมาใชไดทน

4 จลชพ ชนวรรโณ, ความสมพนธระหวางประเทศ แนวคด ทฤษฎและกรณศกษา (กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547), 2-5. 5 ภทรานษฐ ปยะวทยานนท, รสเซยกบมหาสงคราม, 145.

35

วนท 28 มนาคม ค.ศ. 1944 กองทพของสหภาพโซเวยตไดท าการรกไลกองพนยานเกราะของกองทพเยอรมนมาเรอย ๆ จนถงเมองคาเมเนตส ประเทศเบลารส ท าใหกองทพเยอรมนตองแบงก าลงจากฝรงเศสออกไปชวยเหลอ ถงแมวากองทพเยอรมนจะรวบรวมก าลงจากทวยโรป แตไมสามารถ หยดการรกของสหภาพโซเวยตได 20 ตลาคม ค.ศ. 1944 กองทพโซเวยตไดเคลอนทพมาถง ประเทศฮงการ กองทพเยอรมนพยายามตโตทเมองบดาเปสตแตไมเปนผล ก าลงของสหภาพโซเวยต มมากเกนไป กองทพของสหภาพโซเวยตประกอบไปดวยทหารราบ 163 กองพลและรถถง 7,042 คน ในขณะทกองทพเยอรมนเหลอรถถงเพยง 1,136 คนเทานน เมอถงชวงปสดทายของสงคราม วนท 12 มกราคม ค.ศ. 1945 กองทพสหภาพโซเวยตไดเรมการโจมทพรมแดนประเทศโปแลนดทแมน าวสทรา การรกของสหหภาพโซเวยตท าไดอยางรวดเรวเพราะน าเอายทธวธการรกแบบสายฟาแลบของเยอรมน มาใช โดยใชความเรวของรถถงโซเวยตในการเจาะแนวรบเขาไปถงสวนบญชาการของกองทพเยอรมน แตละหนวย

นบ ตงแ ต ชยชนะในชวง ตนของปฏบ ตการบารบารอสซ า และความพ ายแพ ท เมองสตาลนกราด กองทพเยอรมนไมเคยไดรบชยชนะครงใหญตอกองทพโซเวยตอกเลย ตรงกนขามกบสหภาพโซเวยตทไดรบชยชนะอยางตอเนองเหนอกองทพเยอรมน ถงแมจะแพในการตอสในบางครง แตกองทพโซเวยตไดรกคบเขามาสดนแดนประเทศเยอรมนในทสด ในเวลานอาณาจกไรชท 36 ของอดอลฟ ฮตเลอร ไดลดขนาดมาเหลอแคกรงเบอรลน และใกลจะสนสด ประ เทศอตาลพนธมตรของเยอรมนไดไดพายแพสงครามแลว สวนประเทศญปนนนใกลทจะแพสงครามเตมท นนเปนเพราะ ฝายสมพนธมตรมก าลงผลตอาวธยทโธปกรณทไรขดจ ากด โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาทมทรพยากรทไมจ ากดและเปนประเทศทอยไกลจากพนทสงคราม

วนท 16 เมษายน ค.ศ. 1945 เคลอนทพเขาสกรงเบอรลน กองทพเยอรมนทเหลอ จ านวนนอยไดพยายามรวบรวมก าลงรบอกครงและสามารถตอตานกองทพโซเวยตไดอยบาง ชยชนะในชวงหลงของกองทพเยอรมนนสะทอนใหเหนถงศกยภาพของกองทพเยอรมนทแมจะมจ านวนนอย แตสามารถท าลายรถถงของสหภาพโซเวยตได การรบครงนกองทพเยอรมนตอสเพอปกปองบานเกดเชนเดยวกบการรบของทหารโซเวยตทเมองสตาลนกราด ท าใหทหารเยอรมนมแรงจงใจทจะตอส

6 อาณาจกไรชท 3 เปนชอเรยกอาณาจกรเยอรมนของอดอลฟ ฮตเลอร โดยค าวาไรซ (Reich) ในภาษาเยอรมนแปลวา

อาณาจกรหรอจกรวรรด อาณาจกรซของเยอรมนทงหมด 3 ยค ประกอบไปดวย อาณาจกรไรซท 1 หมายถง อาณาจกรของเยอรมนในชวงศตวรรษท 9-10 ในสมยพระเจาออตโตมหาราช และอาณาจกรไรซท 2 หมายถง อาณาจกรเยอรมนในชวงศตวรรษท 19-20 ในสมยของพระเจาไกเซอร วลเฮม ซงสนสดหลงประเทศเยอรมนพายแพสงครามโลกครงท 1 ในป ค.ศ. 1918

36

ถงแมวาจะรวาไมสามารถชนะสงครามไดอกแลว อาคารหลงสดทายทกองทพเยอรมนพยายามปกปองอยางถงทสด คอ อาคารท าเนยบรฐบาลไรชตก (Reichtag) เพราะเปนสญลกษณสดทายของ ประเทศเยอรมนในการปกครองของอดอลฟ ฮคเลอร อาคารหลงนสรางดวยคอนกรตเสรมเหลกจง ไมสามารถท าลายไดดวยการยงปนใหญ การรบทอาคารไรซตกจงตองใชการเขายดโดยทหารราบ การรบกนเวลาหลายวนเพราะตองเขายดทละชนทละสวนของอาคาร สดทายแลวทหารของสหภาพโซเวยตสามารถยดอาคารหลงนได และไดน าธงชาตของสหภาพโซเวยตขนไปโบกบนยอดของอาคารจนกลายเปนสญลกษณของชยชนะเหนอฝายเยอรมนของสหภาพโซเวยต ทสามามารถยดกรงเบอรลนไดกอนกองทพของสหรฐอเมรกา ในเวลานกองทพเยอรมนหมดก าลงใจทจะตอสตอไปแลว และตองการทจะยอมจ านน มทหารเยอรมนจ านวนมากทพยายามจะฝาวงลอมของทหารโซเวยตเพอไปยอมจ านนตอกองทพของสหรฐอเมรกาเพราะเชอวาจะไดรบการปฏบตในฐานะเชลยศกไดดกวาแตไมเปนผลส าเรจ

ภาพท 3.5 ทหารโซเวยตตดตงธงสหภาพโซเวยตบนยอดอาคารไรซตก, James Powell, “Historical View of Intelligence Gathering (Part 6) World War II,” Sofrep news, accessed March 15, 2018, https://sofrep.com/41382/spies-of-world-war-2/.

การสนสดสมยการปกครองของอดอลฟ ฮคเลอรไดมาถงใน 30 เมษายน ค.ศ. 1945

เมออดอลฟ ฮตเลอร ผน าสงสดของประเทศเยอรมนตดสนใจปลดชวตตนเองภายในบงเกอรหลบภยของเหลาผน ารฐบาล ท าใหบรรดาผบญชาการตาง ๆ ไมมทางเลอกนอกจากเตรยมการยอมจ านนตอ ฝายสมพนธมตร หลงจากการเสยชวตของอดอลฟ ฮตเลอร 3 วนกรงเบอรลนไดถกยดครองโดย สหภาพโซเวยตอยางสมบรณ ตอมาการยอมจ านนถกจดขนอยางเปนทางการในวนท 8 พฤษภาคม

37

ค.ศ. 1945 ทศนยบญชาการทหารของสหภาพโซเวยตในกรงเบอรลน ฝายเยอรมนยอมจ านนแบบไมมเงอนไข เยอรมนตองจายคาปฏกรรมสงครามและคนดนแดนทงหมดทยดได กองทพเยอรมนตองถก ปลดอาวธ ประเทศเยอรมนถกแบงเปน 4 สวน โดยฝงตะวนออกเปนของสหภาพโซเวยต ปกครองโดยระบอบเผดจการคอมมวนสต สวนฝงตะวนตกเปนของประเทศสมพนธมตรทเหลอ คอ สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส และสหรฐอเมรกา ปกครองโดยระบอบเสรนยมประชาธปไตย ประเทศเยอรมน จงแบงเปน 2 ประเทศคอเยอรมนตะวนตกและเยอรมนตะวนออก นอกจากนกรงเบอรลนยงแบงเปน ฝงตะวนตกและฝงตะวนออกเชนกน มแนวกนเปนรวและตอมากลายเปนก าแพงเบอรลน ฝายสมพนธมตรรวมถงสหภาพโซเวยตกลายเปนผชนะสงคราม และในวนตอมาการเฉลมฉลองไดถกจดขนอยางยงใหญทกรงมอสโกและทวสหภาพโซเวยต ท าใหวนท 9 พฤษภาคม ของทกปกลายเปนวนแหงชยชนะ (день победы) ของสหภาพโซเวยตและประเทศรสเซยในปจจบน

ภาพท 3.6 เอกสารการยอมจ านนในสงครามโลกครงท 2 ของฝายเยอรมน, Wikipedia, “The German Instrument of Surrender signed at Reims, 7 May 1945,” Wikipedia, accessed March 16, 2018, https://en.wikipedia.org/wiki/End_of_World_War_II_in_Europe#/media/File:German_instrument_of_surrender2.jpg.

38

ชยชนะในสงครามโลกครงท 2 ของสหภาพโซเวยต เปนผลโดยตรงมาจากการด าเนนปฏบตการบารบารอสซาของฝายเยอรมนเพราะเปนการดงสหภาพโซเวยตเขารวมสงครามโลกครงท 2 เพมประเทศคสงครามท าใหจ านวนของก าลงทหารฝายสมพนธมตรเพมขนอยางมาก และยงท าให ก าลงการผลตอาวธนนมอยางไมจ ากด เพราะทงสหภาพโซเวยตและสหรฐอเมรกาเปนสองประเทศทมขนาดของอตสาหกรรมทใหญ ท าใหฝายเยอรมนเปลยนบทบาทจากผทไดเปรยบในสงครามมาเปน ผเสยเปรยบในสงครามและกลายเปนผแพในทสด เพราะมก าลงนอยกวาฝายสมพนธมตรในทกดาน ตรงกนขามกบสหภาพโซเวยตทในชวงตนสงครามเปนเพยงผสงเกตการณเทานน อกทงยงด าเนนความสมพนธระหวางประเทศอยางเปนมตรตอประเทศเยอรมน ชวยใหกองทพเยอรมนปลอดภย จากการท าสงคราม 2 ดาน เปลยนบทบาทมาเปนประเทศคสงครามกบประเทศเยอรมนและสามารถเอาชนะสงครามโลกครงท 2 ไดในทสด

การชนะสงครามของสหภาพโซเวยตเกดเปนผลประโยชนอยางมากตอสหภาพโซเวยต นอกจากไดคาปฏกรรมสงครามจากประเทศเยอรมนแลว สหภาพโซเวยตยงไดพนทอกจ านวนมากจาก การผนวกดนแดนทประเทศเยอรมนยดไดมาในชวงสงครามโลกครงท 2 ท าใหมพนทใหญกวาเดม ประกอบกบประเทศบรวารในภมภาคเอเชยกลาง ท าใหมอาณาเขตและประชากรเพมขนอยางมาก รวมไปถงทรพยากรและพนทในการท าอตสาหกรรม ปจจยเหลานจะสงผลท าใหสหภาพโซเวยตเปนรฐทมความแขงแกรงในทก ๆ ดานและมความเขมแขงกวาประเทศโดยรอบ การชนะสงครามท าให สหภาพโซเวยตมบทบาทในการก าหนดระเบยบโลกใหม (New World Order) รวมกบประเทศผชนะสงครามอ น ๆ ประกอบดวย สหร ฐอเมรกา สาธารณร ฐฝร ง เศส สหราชอาณาจกร และ สาธารณรฐประชาชนจน และพฒนามาเปนสมาชกสภาความมนคงแหงสหประชาชาต (UNSC) มอ านาจในการยบยง (Veto) ขอญตตตาง ๆ ในการประชมในแตละวาระ ท าใหเปนหนงในประเทศทสามารถก าหนดทศทางการเปนไปของโลกได ในเวลาตอมา หากปฏบ ตการบารบารอสซาไม เกดขน สหภาพโซเวยตจะไมเปนอภมหาอ านาจ (Superpower) ในยคสงครามเยน และประเทศรสเซยจะไมเปนมหาอ านาจของโลกบนเวทโลกในยคปจจบน

39

บทท 4 ผลของสงครามทสงผลตอการเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยต

หลงจากสงครามโลกครงท 2 สนสดลงอยางเปนทางการในวนท 2 กนยายน ค.ศ. 1945

เมอจกรวรรดญปนลงนามสญญาการยอมจ านนอยางไมมเงอนไขตอฝายสมพน ธมตรบนเรอรบมซซร ขวอ านาจของโลกเรมเปลยนแปลงไปในทนทดวยปจจยตาง ๆ มหาอ านาจโลกเดมซงคอ สหราชอาณาจกรและสาธารณรฐฝรงเศสตางไดรบความเสยหายอยางหนกจากผลของสงครามโลกครงท 2 จนตองไดรบความชวยเหลอในดานตาง ๆ จากประเทศมหาอ านาจใหมอยางสหรฐอเมรกาผานแผนการมารแชล (Marshall Plan) ภายหลงสงคราม ประเทศผชนะสงครามทงหมดซงประกอบดวยสหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส และสาธารณรฐประชาชนจน สามารถมบทบาทส าคญในการก าหนดระเบยบโลกใหม (New World Order) เนองจากการเปนผชนสงครามและ เปนสมาชกถาวรของคณะกรรมการความมนคงแหงสหประชาชาต (UNSC) ในเวลาตอมาสหรฐอเมรกาไดกาวขนเปนมหาอ านาจชองโลกดวยปจจยตาง ๆ อยางไรกตามสหภาพโซเวยตไดกาวขนมาเปน ประเทศมหาอ านาจเชนกน และเปนมหาอ านาจคกบสหรฐอเมรกาจนเกดเปนโลก 2 ขวอ านาจ (Bipolar System) โดยปจจยตาง ๆ ทท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนประเทศมหาอ านาจ มดงน

4.1 ผลประโยชนของการประชมตาง ๆ ในระหวางชวงสงครามโลกครงท 2

ระหวางทเหตการณสงครามโลกครงท 2 ไดด าเนนไป การด าเนนนโยบายตางประเทศท

เกดขนไมไดมเพยงการท าสงครามเทานน แตยงมการด าเนนความรวมมอกนระหวางประเทศทเปนพนธมตรกนอกดวย เชน การลงนามในสนธสญญาตาง ๆ และการประชมกนของผน าประเทศหลายครง โดยเฉพาะการประชมกนของฝายสมพนธมตรทสงผลตอมาถงผลประโยชนทตามมาภายหลงสงครามของประเทศทรวมประชม ซงรวมไปถงสหภาพโซเวยตดวย นอกจากนการประชมในครงตาง ๆ ยงเปน การปกปองผลประโยชนแหงชาตบนเวทระหวางประเทศของประเทศทเขารวมประชมอกดวย ซง การประชมเหลานจะท าใหสหภาพโซเวยตไดประโยชนตาง ๆ จนท าใหกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกภายหลงสงคราม การประชมทส าคญทสงผลตอการเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยตประกอบดวย การประชมทยลตา (Yalta Conference) และการประชมทพอทสดม (Potsdam Summit) ทเปน การประชมระหวางผน าของทง 3 ประเทศ คอ สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร และสหภาพโซเวยต

40

4.1.1 การประชมทยลตา (Yalta Conference) การประชมทยลตา (Yalta Conference) เปนการประชมระหวางผน าของ

สามประเทศ ประกอบดวย ประธานาธบด แฟรงกลน ด. โรสเวลต ของสหรฐอเมรกา นายกรฐมานตร วนสตน เชอร ชล ของ สหราชอาณาจกร และ โจเซฟ สตาลน ของสหภาพโซเวยต ระหว าง วนท 4-11 กมพาพนธ ค.ศ. 1945 ซงในขณะนนฝายสมพนธมตรมความไดเปรยบอยางมากและเตรยมตวทจะเคลอนทพเขาสประเทศเยอรมน โดยหยดเคลอนทพทฝงตะวนตกของแมน าไรน สวนกองทพโซเวยตไดหยดเคลอนทพเชนกนทบรเวณแมน าโอเดอร เพอรอผลของการประชมของผน าประเทศทงสามคนเสยกอน โดยการประชมจดขนทพระราชวงลวาเดย1 ใกลเมองยลตาบรเวณแหลมไครเมย

การประชมทยลตานมเนอหาส าคญเกยวของกบการกอตงองคกรสหประชาชาต สถานภาพของประเทศเยอรมนภายหลงสนสดสงคราม คาปฏกรรมสงคราม และการจดการกบ จกรวรรดญปน โดยการประชมครงนไดมการหารอเกยวกบการจดการประชมนานาชาตของประเทศ ผชนะสงครามทงฝายสมพนธมตรและประเทศทประกาศสงครามกบประเทศเยอรมนสมทบในภายหลง วาจะใหประเทศเหลานน เปนประเทศ ผกอ ตงองคกรสหประชาชาต โดยสหรฐอเมรกาและ สหราชอาณาจกรไดเชญประเทศทปกครองแบบสงคมนยมคอมมวนสต 2 ประเทศ คอ ประเทศยเครนและไบโลรสเซยเขารวมเปนสมาชกกอตงดวย การประชมยงครอบคลมถงเรองการลงคะแนนของ ประเทศสมาชกอกดวย และมวาระหนงทมการหารอเรองทวาดวย “ประกาศแหงยลตาวาดวยในยโรปซงไดรบการจากปลดปลอยแลว” (The Yalta Declaration on Liberated Europe)2 ซงประเทศตาง ๆ ทถกปลดปลอยอ านาจการปกครองของประเทศเยอรมนจะตองมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยตามกฎบตรแอตแลนตก (Atlantic Charter) รวมไปถงการไดรบความชวยเหลอทางเศรษฐกจโดยเรงดวน และมการจดเลอกตงโดยเรว หนวยงานทรบผดชอบในการจดเลอกตงคอคณะกรรมาธการยโรปสงสด (The European High Commission) ประกอบไปดวย สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส และสหภาพโซเวยต ภายหลงการประชมเกดความขดแยงขนระหวางสหภาพโซเวยตและประเทศสมพนธมตรทเหลอ เพราะสหภาพโซเวยตไดตความเรองประชาธปไตยในประเทศทไดรบ การปลดปลอยจะตองมการปกครองแบบประชาธปไตยวา ประชาธปไตยดงกลาวหมายถงประชาธปไตยภายใตอดมการณสงคมนยมคอมมวนสตแบบโซเวยต สหภาพโซเวยตจงท าการจดตงรฐบาลคอมมวนสต ในประเทศบลแกเรย โรมาเนย ฮงการ และประเทศอน ๆ ในยโรปตะวนออก ท าใหสหภาพโซเวยต

1 สญชย สวงบตร, ยโรป: สงครามและสนตภาพ ค.ศ. 1939-1950 (นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2555), 58. 2 เรองเดยวกน, 59.

41

ขยายอทธพลไดอยางกวางขวางและเพมบทบาทในเวทโลกอยางมาก พรอมทงประกาศวาความรวมมอกบประเทศสมพนธมตร 3 ประเทศทเหลอจะไมคงอยตลอดไป เปนสญญาณถงสงครามเยนทจะเกดขน ในอนาคต

นอกจากเรองการจดตงรฐบาลในประเทศทถกปลดปลอยแลว การประชมทยลตา ยงมการหารอกนเรองการแบงประเทศเยอรมนและกรงเบอรลนออกเปน 4 สวน โดยแบงใหแกผน าฝายสมพนธมตรประเทศละสวน โดยสหภาพโซเวยตไดพ นทฝงตะวนออกของประเทศเยอรมนและ ฝงตะวนออกของกรงเบอรลน มากไปกวานนประเทศเยอรมนจะตองจายคาปฏกรรมสงครามเปนจ านวน 2 แสนลานดอลลารสหรฐฯ ในรปแบบสนคาและเครองจกรกล ซงสหภาพโซเวยตไดสวนแบง คาปฏกรรมสงครามน เปนจ านวนรอยละ 25 นอกจากพนทในประเทศเยอรมน สหภาพโซเวยต มความตองการพนทของประเทศโปแลนดเนองจากเปนดนแดนทตดกบประเทศเยอรมน จงจะเปนผลเสยตอสหภาพโซเวยตหากประเทศโปแลนดใหความรวมมอกบฝายเยอรมนอกครง แตประเทศสมพนธมต ร ทเหลอไมเหนดวยกบขอเรยกรองของสหภาพโซเวยต โดยเฉพาะสหราชอาณาจกรทสญญาจะใหอสระแกประเทศโปแลนดภายหลงสงคราม และไดสนบสนนรฐบาลโปแลนดพลดถนทกรงลอนดอน ตรงกนขามกบสหภาพโซเวยตทใหการสนบสนนรฐบาลคอมมวนสตในประเทศโปแลนด สดทายแลว ประเทศ ฝายสมพนธมตรทงหมดไดท าการตกลงกนวาจะใหประเทศโปแลนดมการจดตงรฐบาลแบบรฐบาลผสมและสหภาพโซเวยตยนยอมใหการเลอกตงในประเทศโปแลนดเปนไปอยางอสระ เรองความตองการดนแดนของสหภาพโซเวยต โปแลนดไดท าการยกดนแดนบางสวนในประเทศยเครนและ ไบโลรสเซย ทไดมาในชวงป ค.ศ. 1920 คนแกสหภาพโซเวยต แลกกบการไดครอบครองดนแดนทางตอนเหนอและตะวนตกของประเทศเยอรมนทแนวแมน าโอเดอรและไนเซอร (Oder-Neisse) และทงสหภาพโซเวยตและประเทศโปแลนดไดยอมรบแนวพรมแดนเคอรเซน (Curzon line) ทเปนพรมแดนระหวาง 2 ประเทศ

นอกจากดนแดนในทวปยโรปแลว ผลของการรวมประชมทยลตา ยงท าให สหภาพโซเวยตจะไดดนแดนในทวปเอเชยจากจกรวรรดญปนอกดวย สหภาพโซเวยตจะไดสทธ ในการครอบครองเกาะซาคาลนทางตอนเหนอของประเทศญปน ขยายเวลาในการเชาทาเรอน าอน พอรตอาเธอรในประเทศจน และไดสทธในการควบคกจการรถไฟในแมนจเรย

การประชมทยลตาสะทอนใหเหนถงความส าเรจในการด าเนนนโยบายตางประเทศของสหภาพโซเวยตทสามารถเพมบทบาทและขยายอทธพลของประเทศอยางมากโดยเฉพาะในประเทศแถบยโรปตะวนออก รวมไปถงการจะมบทบาทในอง คกรสหปร ะชาชาตทตะกอ ตงภายหลง การสนสดสงคราม และในการประชมนท าใหสหภาพโซเวยตขยายอทธพลชองอดมการณคอมมวนสต

42

ในประเทศตาง ๆ จนหลายประเทศมการปกครองตามแบบสหภาพโซเวยต เหตผลทกลาวมาขางตน จะท าใหสหภาพโซเวยต กลายเปนมหาอ านาจของโลกในอนาคต

ภาพท 4.1 ภาพผน าของทง 3 ประเทศในการประชมทยลตา, John D. Clare, “The Big Three during the War,” johndclare.net, accessed March 20, 2018, http://www.johndclare.net/cold_war4.htm.

4.1.2 การประชมทพอทสดม (Potsdam Conference)

การประชมทพอทสดมคอการประชมทมเนอหาตอเนองจากการประชมทยลตา การประชมครงนถกจดขนหลงจากทกองทพเยอรมนประกาศยอมแพแลว จดขนระหวางวนท 17 กรกฎาคม ถง 2 สงหาคม ค.ศ. 1945 ทพระราชวงเซซเลยนฮอฟ เมองพอทสดม บรเวณชานเมองของ กรงเบอรลน การประชมครงนมสาระส าคญในการสรางสนตภาพในทวปยโรป การก าหนดเขตแดนทางดานตะวนตกของประเทศโปแลนด เขตการปกครองของสหภาพโซเวยตในพนทยโรปตะวนออกและอน ๆ สมาชกของผน าทเขารวมประชมในครงนประกอบดวย โจเซฟ สตาลน ผน าสหภาพโซเวยต วนสตน เชอรชล นายกรฐมนตรของสหราชอาณาจกร และแฮร เอส ทรแมน ประธานาธบดของสหรฐอเมรกาทเขามาด ารงต าแหนงตอจากประธานาธบด แฟรงกลน ด รสเวลต ซงถงแกอสญกรรม

กอนการประชมครงนประธานาธบด แฮร เอส ทรแมน มความคดเหนตอการขยายอ านาจของสหภาพโซเวยตตางจากอดตประธานาธบด แฟรงกลน ด รสเวลต อยางมาก โดยมองวา

43

การขยายอ านาจของสหภาพโซเวยตในยโรปตะวนออกเปนภยคกคามตอความมนคงของประเทศอน ๆ ในยโรปตะวนตกทมระบอบการปกครองแบบเสรนยมประชาธปไตย และย งมองวาอดมการณคอมมวนสตของสหภาพโซเวยตไมสามารถรวมมอกบอดการณประชาธปไตยของสหรฐอเมรกาได ประธานาธบด แฮร เอส ทรแมน จงสงใหประเทศระงบความชวยเหลอทางดานเศรษฐกจ อาหาร และยทธสมภาระ แกสหภาพโซเวยตทามกลางปญหาความอดอยากทมาจากผลของสงคราม ปกปองมาตภม (The Great Patriotic War) ตอมาความสมพนธระหวางสหรฐอเมรกากบสหภาพโซเวยตไดหางเหน มากขนหลงจากทประธานาธบด แฮร เอส ทรแมน ไดรบรายงานความส าเรจของระเบดปรมาณ จงท าใหความชวยเหลอจากสหภาพโซเวยตในการท าสงครามกบญปนไมมความจ าเปนอกตอไป ซงทาง สหภาพโซเวยตไดสงใหมการทดลองระเบดปรมาณเชนกนหลงจากททราบขาว

การประชมทพอทสดมมทงขอตกลงทเหนพองกนและเหนตางกน และทง 3 ประเทศไดตกลงกนวาจะพจารณาเฉพาะประเดนทเกดประโยชนกนทง 3 ฝายเทานน โดยประเดนหลก ในการประชมครงนคอความตกลงทวไปเกยวกบประเทศเยอรมนกบประเทศบรวารและเรองการเจรจาสนตภาพกบญปน ในเรองความตกลงทวไปเกยวกบประเทศเยอรมน ประเทศทง 4 ทไดสวนแบง ในอาณาเขตของประเทศเยอรมนซงประกอบดวย สหรฐอเมรกา สาธารณรฐฝรงเศส สหราชอาณาจกร และสหภาพโซเวยตจะตองชวยกนฟนฟประเทศเยอรมนในดานตาง ๆ ในระบอบเศรษฐกจเดยวกน พรรคนาซหรอพรรคกรรมกรสงคมนยมเยอรมน (National Socialist German Workers ) จะตอง ถกยบลง และมการตงกฎหมายเกยวกบการลมลางลทธนาซ มการปลดอาวธกองทพนาซและสงเสรมสนตภาพ นอกจากนยงมกการสงเสรมการศกษาเกยวกบการปกครองแบบประชาธปไตยโดยเนน การกระจายอ านาจสทองถน

การประชมยงมการตกลงกนเรองคาปฏกรรมสงครามทประเทศเยอรมนตองจาย ตอเนองจากการประชมครงทแลวทยลตา โดยในครงนไดมการตกลงกนวาสหภาพโซเวยตจะไดรบเครองจกรและผลตภณฑอตสาหกรรมจากฝงตะวนตกของประเทศเยอรมนซงอยในเขตการปกครองของประเทศเสรนยมอก 3 ประเทศ เพราะฝงตะวนตกชองประเทศเยอรมนเปนแหลงอตสาหกรรม แลวแลกกบอาหาร ถานหน และวตถดบทอยในเขตการปกครองของสหภาพโซเวยต ในสวนของ ความตกลงเกยวกบประเทศโปแลนด ทกประเทศยอมรบรฐบาลโปแลนดชวคราวทท าการจดตงขนมาใหมและเพกถอนการรบรองรฐบาลโปแลนดพลดถน พรอมกบจะจดการเลอกตงขนมาโดยเรวทสด ในเรองพรมแดนนน สหรฐอเมรกาไมพอใจกบขอเสนอของทางสหภาพโซเวยตในเรองเขตแดนบรเวณ แนวแมน าโอเดอรและไนเซอร (Oder-Neisse) เพราะจะท าใหประเทศเยอรมนสญเสยดนแดนแก

44

ประเทศโปแลนดจ านวนมาก แตโจเซฟ สตาลน ไมประสงคทจะพจารณาความขดแยงเรองน ค าขอของสหรฐอเมรกาจงไมเปนผลส าเรจ นอกจากนยงมการจดตงสภารฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ (Council of Foreign Minister)3 ซงประกอบไปดวยรฐมนตรตางประเทศของประเทศผชนะสงคราม ทง 5 ประเทศ ประกอบดวย สหรฐอเมรกา สาธารณรฐฝรงเศส สหราชอาณาจกร สหภาพโซเวยต และสาธารณรฐประชาชนจน

การประชมครงนสะทอนใหเหนถงการแสวงหาผลประโยชนในดานตาง ๆ ของประเทศมหาอ านาจทเปนผชนะสงครามมากกวาการประชมเพอประโยชนทวของประเทศในทวปยโรปในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ซงการทสหภาพโซเวยตเขารวมการประชมในครงนจะเปนการรกษาผลประโยชนแหงชาตของประเทศซงตอเนองมาจากการประชมทยลตา ท าใหสหาภาพโซเวยตยงคงรกษาแนวทางการกาวเปนมหาอ านาจของโลกตอไปทามกลางความขดแยงระหวางโลกเสรและโลกคอมมวนสตทก าลงกอตวขน

ภาพท 4.2 การแบงประเทศเยอรมน จากการประชมทพอทสดม, John D. Clare, “The Big Three during the War,” johndclare.net, accessed March 25, 2018, http://www.johndclare.net/images/Germanydivmap.gif.

3 เรองเดยวกน, 68.

45

4.2 ความไดเปรยบทางภมรฐศาสตร ทรพยากร และก าลงทหาร การเปนรฐมหาอ านาจนนหมายถงการทรฐนน ๆ มความเหนอกวารฐอนในหลาย ๆ ดานจง

มอ านาจมากกวาและกลายเปนมหาอ านาจ นอกจากนรฐมหาอ านาจตองสามารถรกษาอ านาจทมอยใหได ประเทศตองมความมนคงจนสงผลใหประเทศโดยรอบไมกลาทจะด าเนนนโยบายรกราน เชนเดยวกบสหภาพโซเวยตทมองคประกอบหลายประการทเหนอกวาประเทศโดยรอบโดยเฉพาะประเทศในทวปยโรป อกทงยงเหนอกวาประเทศมหาอ านาจเดม ไมวาจะเปนสหราชอาณาจกร หรอสาธารณรฐฝรงเศส ซงปจจยตาง ๆ ไมวาจะเปนภมรฐศาสตร ทรพยากร หรอก าลงทหาร สหภาพโซเวยตนนมเหนอกวาและ มความไดเปรยบประเทศอน ๆ อยางเหนไดชด จงท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนประเทศมหาอ านาจ

หลงจากการสนสดของสงครามโลกครงท 2 สหภาพโซเวยตในฐานะผชนะสงคราม ไดสทธเหนอดนแดนตาง ๆ มากมายในทวปยโรปโดยเฉพาะในยโรปตะวนออกซ งเปนผลมาจาก ความตกลงตาง ๆ ในการประชมทยลตาและการประชมทพอทสดม เกดเปนผลประโยชนมหาศาล ในดานภมรฐศาสตร (Geopolitical)4 สหภาพโซเวยตไดสทธในการเขายดครองพนทประมาณ 600,000 ตารางกโลเมตร จากดนแดนแถบประเทศบอลตกในประเทศเอสโตเนย ประเทศลตเวย และประเทศลทวเนย นอกจากนยงไดดนแดนจากประเทศอน ๆ คอ ประเทศฟนแลนด ประเทศโปแลนด ประเทศเชกโกสโลวาเกย และประเทศโรเมเนยทสหภาพโซเวยตสญเสยไปหลงสนสดสงครามโลกครงท 1 ภายใตสนธสญญา เบรสต ลตอฟสก (Treaty of Brest-Litovsk)5 สหภาพโซเวยตยงไดสทธ ในการปกครองประเทศเยอรมนตะวนออก และดนแดนของประเทศโปแลนดทประเทศเยอรมนยดไปในชวงสงคราม ประเทศตาง ๆ ในยโรปตะวนออกตางเกดการปฏวตประเทศใหระบบการปกครองกลายเปนแบบคอมมวนสตจากกลมผนยมโซเวยต (Pro-Soviet) รวมไปถงพนทในหมเกาะครลทง 4 เกาะทางตอนเหนอของประเทศญปน และพนทของประเทศเกาหลทถกแบงเปน 2 ประเทศ ทางตอนเหนอปกครองโดยสหภาพโซเวยตและทางตอนใตปกครองโดนสหรฐอเมรกาโดยแบงกนทเสนขนานท 38

การทสหภาพโซเวยตมพนทเพมขนท าใหอทธพลของลทธคอมมวนสตแพรกระจายไปในพนทหลายสวนของโลก เพยงแคสหภาพโซเวยตประเทศเดยวนน มพนทกวางใหญเกนครงหนงของ ทวปเอเชย และใหญกวาทวปย โรป หลายประเทศในโลกตางหวาดกลวการขยายอทธพลของ

4 Charles W. Kegley, World Politics: Trend and Transformation (Belmont, Calif.: Thomson/Wadsworth,

2007), 107. 5 Ibid.

46

สหภาพโซเวยตโดยเฉพาะประเทศตาง ๆ ทมพรมแดนตดกบสหภาพโซเวยต พนทอนกวางใหญน สรางความมนคงตอสหภาพโซเวยตในดานภมรฐศาสตร เพราะสามารถใชสอยจากพนททงหมดได และไดเปรยบประเทศมหาอ านาจเกาและท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกในทสด

ทรพยากรธรรมชาตเปนอกหนงปจจยในการประเทศมหาอ านาจ การทประเทศใด ประเทศหนงมทรพยากรทมาก จะท าใหมก าลงในการผลตมากและสามารถน าทรพยากรเหลานน มาสรางประโยชนใหกบประเทศ เกดเปนมลคาและสรางรายไดใหแกประเทศ สหภาพโซเวยตเองหลงจากไดดนแดนเพมมาอยางมากมายหลงจากการสนสดสงครามโลกครงท 2 ท าใหมพนทในการแสวงหาทรพยากรมากกวาเดมทงทมพนททมทรพยากรมากอยแลว

สหภาพโซเวยตเปนประเทศทมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณทวทงพนทไมวาจะเปน ทางตอนใตในเขตเทอกเขาคอเคซส ภาคเหนอของประเทศ และโดยเฉพาะในพนทแถบไซบเรย ทรพยากรธรรมชาตทสหภาพโซเวยตมอยอยางสมบรณคอถานหน น ามน กาซธรรมชาตและทรพยากร ปาไม ทรพยากรเหลานไดเตมเตมก าลงการผลตแกโรงงานตาง ๆ ทมอยอยางมากมายในสหภาพโซเวยต ถงแมโรงงานในสหภาพโซเวยตไดรบความเสยหายจากสงครามแตกไดรบการฟนฟอยางรวดเรวจาก แผนเศรษฐกจ 5 ป (Five-Year Plan) ท าใหสามารถน าทรพยากรทมอยไดอยางมรประสทธภาพ นอกจากนทรพยากรทส าคญทสหภาพโซเวยตม คอ ทรพยากรบคคล การทสหภาพโซเวยตเปน ประเทศขนาดใหญท าใหมประชากรมาก ประกอบกบการไมแบงแยกเชอชาตและประเทศตาง ๆ ท ถกผนวกเขากบสหภาพโซเวยตรสเซย ทงประเทศในเครอรฐบอลตก ประเทศในยโรปตะวนออก ประเทศในเอเชยกลาง ท าใหมทรพยากรมนษย (Human Resource) มากมายและมตวเลอกทหลากหลายเพอพฒนาประเทศ ท าใหสหภาพโซเวยตจงมความไดเปรยบตอประเทศมหาอ านาจอน ๆ เชน สหราชอาณาจกรและสาธารณรฐฝรงเศส

ในดานก าลงทหารและอาวธยทโธปกรณ สหภาพโซเวยตมกองทพขนาดใหญเปนอนดบ 2 รองจากสหรฐอเมรกา มขนาดของกองทพใหญกวาทกประเทศในทวปยโรป มทหารมากกวา 13 ลานนายในชวงสงครามโลกครงท 2 และลดลงเหลอประมาณ 5 ลานนายหลงสงครามสนสด อยางไรกตาม อาวธยทโธปกรณจ านวนมากทผลตในชวงสงครามโลกครงท 2 ยงคงใชการได ทงรถถง ปนใหญ และเครองบนรบ นอกจากนการทสหภาพโซเวยตพยายามเขาไปมบทบาทในประเทศยโรปตะวนออกซงเปนการแขงขนกบประเทศคายเสรนยม และมนโยบายในการขยายอ านาจและแสดงอ านาจ ท าให สหภาพโซเวยตตองท าการผลตและพฒนาอาวธตอไปจนกลายเปนการแขงขนสะสมอาวธในชวง

47

สงครามเยน นอกจากนความส าเรจในการพฒนาระเบดปรมาณจนส าเรจเปนประเทศท 2 ตอจากสหรฐอเมรกาในป ค.ศ. 1949 ยงเปนจดเรมตนของการเปนมหาอ านาจทางนวเคลยรของสหภาพโซเวยต

ก าลงทหารทมากมายของโซเวยต ชวยเพมความมนคงใหแกประเทศอยางมาก จนกลายเปนประเทศทมอทธพลตอประเทศตาง ๆ ในยโรปโดยเฉพาะในยโรปตะวนออกเหนอประเทศมหาอ านาจเกา มอ านาจเทยบเทากบสหรฐอเมรกา ท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกในทสด

ภาพท 4.3 RDS-1 ระเบดนวเคลยรลกแรกของสหภาพโซเวยต, Wikipedia, “RDS-1,” Wikipedia, accessed April 1, 2018, https://en.wikipedia.org/wiki/RDS-1.

4.3 การเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต (UNSC)

องคกรสหประชาชาต (United Nation) เปนองคกรระหวางประเทศทมสมาชกมาจาก

ประเทศทวโลก กอตงเมอวนท 24 ตลาคม ค.ศ. 1945 โดยมหนวยงานทมอ านาจสงสดคอสภาความมนคงแหงสหประชาชาต (United Nation Security Council: UNSC) มหนาทในการตดสนญตตใน การประชมส าคญทมผลตอทศทางการด าเนนไปของโลก เชน ความขดแยงระหวางประเทศตาง ๆ นอกจากน หากเปนสมาชกถาวรของสภาความมนคงแหงสหประชาชาต ประเทศนน ๆ ยงมอ านาจ ในการยบยงญตต (Veto) ทสามารถท าใหญตตในทประชมทออกเสยงโดยสมาชกประเทศอนเปนโมฆะ ทงในทประชมสภาความมนคงแหงสหประชาชาต และทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต

48

(United Nation General Assembly: UNGA) ซงสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาตประกอบไปดวยสมาชกทเปนผชนะสงครามและเปนผน าหลกชองฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 2 ประกอบดวย สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส สาธารณรฐประชาชนจน และ สหภาพโซเวยต

การเขาเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาตมความส าคญและเปนหนงในปจจยทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนประเทศมหาอ านาจของโลก การเปนสมาขกถาวรความมนคง แหงสหประชาชาตท าใหประเทศสมาชกนน ๆ มอ านาจมากกวาประเทศอน ๆ ทเปนสมาชกทวไปขององคกรสหประชาชาต อกทงยงมอ านาจมากกวาประเทศอน ๆ ในการก าหนดประเดนตาง ๆ ในแตละวาระการประชม นอกจากนในวาระกาประชมสภาความมนคงแหงสหประชาชาต ยงเปนการประชมทประเทศมหาอ านาจใชในการแสวงหาผลประโยชนแกประเทศของตนทงสน การทสหภาพโซเวยตไดเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาตท าใหสหภาพโซเวยตสามารถแสวงหาและปกปองผลประโยชนแหงชาตไดอยางมประสทธภาพและมสทธมากกวาประเทศทเปนสมาชกสภาความมนคงทวไปหรอทไมไดเปนสมาชกสภาความนคง รกษาความเปนประเทศมหาอ านาจของตนได

สมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต ยงเปนการคานอ านาจกนระหวาง กลมประเทศโลกเสรกบกลมประเทศโลกคอมมวนสตอยางแทจรง เพราะสมาชกทง 5 ประเทศซง ประกอบไปดวย สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส สาธารณรฐประชาชนจน และสหภาพโซเวยต เปนประเทศทมอดมการณแบบเสรนยมประชาธปไตย 3 ประเทศ และประเทศทมอดมการณแบบสงคมนยมคอมมวนสต 2 ประเทศ การประชมสภาความมนคงแหงสหประชาชาต ในแตละครง สหภาพโซเวยตซงเปนผน าโลกคอมมวนสตจะท าการใชสทธยบยงญตตของสหรฐอเมรกาทมผลเสยตอประเทศในคายคอมมวนสตอยตลอด ท าใหสามารถรกษาผลประโยชนของประเทศและ ประเทศคายคอมมวนสตไดอยางมประสทธภาพ

การเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาตสงผลใหสหภาพโซเวยตมอ านาจมากขนบนเวทระหวางประเทศ และมอ านาจในการตอสกบประเทศมหาอ านาจของโลกอกประเทศหนงคอ สหรฐอเมรกา จากเดมทสหภาพโซเวยตเปนเพยงประเทศมหาอ านาจระดบภมภาค กลายเปน ประเทศมหาอ านาจของโลกในทสด

49

4.4 ระเบยบโลกใหม และโลก 2 ขวอ านาจ การประชมทยลตา นอกจากจะเปนการก าหนดสวนแบงผลประโยชนตาง ๆ ของ

ประเทศมหาอ านาจแลว การประชมทยลตายงไดท าใหเกดระเบยบโลกใหม (New World Order) ขนมา ภายหลงมความตกลงรวมกนของ ประธานาธบด แฟรงกลน ด. โรสเวลต ของสหรฐอเมรกา วนสตน เชอรชล ของ สหราชอาณาจกร และ โจเซฟ สตาลน ของสหภาพโซเวยต ในการรวมกนทจะจดตงองคกรสหประชาชาตเพอปองกนการเกดความขดแยงระหวางประเทศทจะน าไปสสงครามอก การทผน าทง 3 ประเทศไดประชมกนเพอก าหนดประเดนตาง ๆ ทจะมผลตอเนองบนเวทระหวางประเทศ สะทอนใหเหนถงการก าหนดระเบยบโลกใหมของประเทศเหลานน โดยระเบยบโลกใหมทเกดขน คอ โลกทองคกรสหประชาชาตเปนองคกรระหวางประเทศทมอ านาจสงสด และมผน าคอประเทศผชนะสงครามทงหาประเทศรวมไปถงสหภาพโซเวยตดวย ท าใหสหภาพโซเวยตมสวนรวมในการก าหนด ทศทางการด าเนนไปของโลกหลงสงครามโลกครงท 2 โดยระเบยบโลกใหมนถกก าหนดขนมาแทน ระเบยบโลกเดมทประเทศมหาอ านาจเกา เชน สหราชอาณาจกร สหพนธรฐฝรงเศส เปนผก าหนดทศทาง หรอแมกระทงประเทศเยอรมนทพยายามจะท าลายระเบยบโลกเดมแลวสรางระเบยบโลกใหม ซง ประเทศเยอรมนท าไมส าเรจ การก าหนดระเบยบโลกใหมจงกลายเปนอ านาจของประเทศผชนะสงคราม ประเทศเยอรมนและจกรวรรดญปนถกลดบทบาทลงจากประเทศมหาอ านาจ ในขณะเดยวกน สหราชอาณาจกร และ สหพนธรฐฝรงเศส ไดใชทรพยากรไปจ านวนมากท าใหประเทศออนแอ และ ไมสามารถแสดงอ านาจไดมากเทาทควร จงท าใหสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตทมองคประกอบของประเทศทเหนอกวา กลายเปนผน าภายใตระเบยบโลกใหม และยงเปน 2 ประเทศมหาอ านาจทเปนผน าของของทงคายประชาธปไตย และคายคอมมวนสต ท าใหหลงการสนสดของสงครามโลกครงท 2 โลกไดกาวสโลก 2 ขวอ านาจ

ภายหลงการสนสดของสงครามโลกครงท 2 อทธพลชองสหภาพโซเวยตบนเวทการเมอง ไดเพมขนอยางมากหลงจากประสบความส าเรจในการท าใหประเทศในยโรปตะวนออกกลายเปน ประเทศคอมมวนสต ในขณะนน โลกไดแบงเปน 2 ขวอ านาจอยางแทจรงตามระบอบการเมอง โดยแบงเปนประเทศทมระบบการเมองแบบเสรยมประชาธปไตยและสงคมนยมคอมมวนสต โดยผน าของประเทศคายเสรนยมคอสหรฐอเมรกา และคายคอมมวนสต คอ สหภาพโซเวยต หลงจากการชนะสงครามของสหภาพโซเวยต อดมการณแบบคอมมวนสตไดขยายอทธพลไปในประเทศตาง ๆ ในยโรปตะวนออก เอเชยกลาง เอเชยตะวนออก เอเชยตะวนออกเฉยงใต แอฟรกา และในอเมรกาใต ซงมอทธพลในทกทวป

50

ทวโลก โดยเฉพาะสาธารณะรฐประชาชนจนทเปนประเทศใหญและเปนมหาอ านาจระดบภมภาค ประเทศตาง ๆ ทวโลกท าการปฏวตระบบการปกครองเปนระบอบสงคมนยมคอมมวนสต โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนาทเพงไดรบเอกราชจากประเทศเจาอาณานคมเพราะตองการจะหลดพนจากการกดข อดมการณคอมมวนสตทสนบสนนความคดเรองความเทาเทยมจงเปนทางออกในการแกปญหาทเหมาะสมส าหรบประเทศก าลงพฒนาเหลานน ไมวาจะเปนการปฏ ว ต สงคมนยมในประเทศเวยดนาม ประเทศเกาหล และประเทศกมพชา

ในขณะเดยวกนกลมประเทศคายเสรนยมทมสหรฐอเมรกาเปนผน าไดใหความชวยเหลอประเทศทมอดมการณทางการเมองเดยวกน โดยใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจ เชน แผนการมารแชล (Marshall Plan) และยงชวยจดการเลอกตงในหลายประเทศทไดรบการปลดปลอยจากการยดครองของเยอรมนใหมการปกครองแบบประชาธปไตย และในขณะทคายคอมมวนสตประสบความส าเรจ ในการขยายอทธพลไปหลายประเทศ คายเสรนยมไดท าทกวถทางในการสกดกนการขยายอทธพลของสหภาพโซเวยต โดยสหรฐอเมรกาภายใตการปกครองชองประธานาธบด แฮร เอส ทรแมน มการออกนโยบายสกดกน (Containment Policy) ภายใตแนวคดทรแมน (Truman Doctrine) เพอปองกน การขยายอทธพลของอดมการณคอมมวนสตโดยสหภาพโซเวยต

การตอสกนระหวางประเทศมหาอ านาจทงสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยต ท าใหโลกแบงเปน 2 ขวอยางชดเจน แบงตามระบบการเมอง คอ โลกเสรนนมประชาธปไตยและโลกเสรนยมคอมมวนสต และกลายเปนชวงเวลาแหงความตงเครยดทยาวนานมากกวา 40 ปและเกดสงครามตวแทน (Proxy War) ในประเทศเกาหลและประเทศเวยดนาม จนโลกไดเขาสยดแหงสงครามเยน (Cold War) และโลกทแบงเปน 2 ขวนยงท าใหประเทศผน าของคายคอมมวนสตอยางสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนประเทศมหาอ านาจของโลกเคยงคกบสหรฐอเมรกา และเกดการเผชญหนากนระหวาง 2 อดมการณทางการเมองทจะก าหนดทศทางความเปนไปของโลกใบน

51

ภาพท 4.4 โลก 2 ขวอ านาจระหวางคายเสรนยม (น าเงน) และคายคอมมวนสต (แดง), Wikipedia, “Spheres of influence of the two Cold War superpowers (the US and the USSR) in 1959,” Wikipedia, accessed April 10, 2018, https://en.wikipedia.org/wiki/Polarity_(international_relations)#/media/File:Cold_War_Map_1959.svg.

52

บทท 5 บทสรป

ปฏบตการบารบารอสซา (Operation Barbarossa) เปนเหตการณส าคญในสงครามโลก

ครงท 2 เพราะเปนจดเปลยนส าคญของสงครามและเปนจดเปลยนของอนาคตของสหภาพโซเวยต โดยปฏบตการบารบารอสซาเปนการรกรานสหภาพโซเวยตของกองทพเยอรมน ท าใหสหภาพโซเวยต เขารวมสงคราม สงผลให ฝายสมพนธมตรกลายเปนฝายท ไ ดเปรยบฝายอกษะและเปนผชนะ สงครามโลกครงท 2 ไปในทสด และจากผลของการชนะสงครามนท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจโลกอยางสมบรณ ซงทงการเกดปฏบตการบารบารอสซาและการกาวขนมาเปนมหาอ านาจชองสหภาพโซเวยตตางมปจจยทท าใหทงสองเหตการณเกดขน

5.1 ปจจยการเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา

ปฏบตการบารบารอสซาเปนการด าเนนการรกรานสหภาพโซเวยตของกองทพเยอรมน

ในวนท 22 มถนายน ค.ศ. 1941 โยการสงการจากผน าสงสดของประเทศ อดอลฟ ฮตเลอร จนท าใหสหภาพโซเวยตไดรบความเสยหายอยางมาก และตอมาจงเขารวมสงครามโลกครงท 2 รวมกบ ฝายสมพนธมตร ในการเกดปฏบตการบารบารอสซานนมาจากปจจยตาง ๆ มากมายและตองใชทฤษฎ ตาง ๆ ในการวเคราะหเหตผลเพอหาสาเหต จากทฤษฎระดบการวเคราะหความสมพนธระหวางประเทศ สามารถวเคราะหไดวาปจจยการเกดปฏบตการบารบารอสซามทงจากระดบบคคล (Individual Level) ระดบรฐ (State Level) และระดบระหวางประเทศ (International System Level)

ในระดบบคคล อดอลฟ ฮตเลอร ซงเปนผน าของประเทศเยอรมนในขณะนนไดน าแนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซส มาใชประกอบการออกนโยบายในการรกรานสหภาพโซเวยต ซงแนวคดนเปนเพยงเหตผลสวนตวของผน าประเทศแตกลบมอทธพลอยางมากเนองจากเปนแนวคดของ ผทมอ านาจสงกวาบคลากรคนอนในคณะรฐบาล ซง อดอลฟ ฮตเลอร ยงไดเผยแพรแนวคดนไปยงประชาชนขาวเยอรมนใหมแนวคดแบบเดยวกน ท าใหประชาชนและทหารเยอรมนเกดแรงจงในการตอสเพอกวาดลางชาวยวและลมลางระบบการปกครองตามแบบลทธมารกซ

ระดบรฐ ประเทศเยอรมนในเวลานนก าลงอย ในภาวะสงครามและตองตอสกบ ฝายสมพนธมตรท าใหทรพยากรสวนใหญของประเทศถกใ ชไปกบการท าสงครามและการผลต

53

อาวธยทโธปกรณ ทรพยากรบคคลโดยเฉพาะแรงงานตองถกเกณฑทหารเพอรบในสงคราม ประเทศเยอรมนเองจงตองท าการแสวงหาทรพยากรเพอใชในการท าสงครามตอไป ซงสหภาพโซเวยตเปนประเทศทอดมไปดวยทรพยากรน ามนและโรงงานอตสาหกรรม จงเปนตวเลอกทสมเหตสมผลพอทจะด าเนนนโยบายในการรกราน ความตองการทรพยากรของเยอรมนจงเปนอกหนงปจจยในการเกดขนของปฏบตการบารบารอสซา นอกจากน แนวคดเลเบนสเราม (Lebensruam) ซงเปนแนวคดเกยวกบ การขยายดนแดนไปยงทศตะวนออกของประเทศโดยเฉพาะในพน ทของสหภาพโซเวยต เปนแนวคดท มมาอยางยาวนานในประเทศเยอรมนและรฐบาลประเทศเยอรมนในขณะนนไดใชแนวคดน เปน อกปจจยหนงในการด าเนนปฏบตการบารบารอสซา

ระดบระบบระหวางประเทศ ในการวเคราะหระดบนสะทอนในเหนถงอทธพลของสถานการณสงครามโลกครงท 2 ทมสวนอยางมากในการด าเนนนโยบายระหวางประเทศ เพราะ ประเทศตาง ๆ ตองด าเนนนโยบายเพอผลประโยชนแหงชาตของประเทศนน ๆ และหากเกดการขดกนของผลประโยชนแหงชาตจะท าใหเกดความขดแยงระหวางประเทศ ในกรณศกษาระหวางประเทศเยอรมนกบสหภาพโซเวยตในชวงสงครามโลกครงท 2 ไดเกดการขดกนของผลประโยชนแหงชาต เรองดนแดนและผลประโยชนตาง ๆ ทสหภาพโซเวยตจะไดรบหากรวมมอฝายอกษะผานขอเรยกรอง 4 ขอ จงท าใหฝายเยอรมนและอดอลฟ ฮตเลอร ไมพอใจอยางมากสงผลตามมาซงความขดแยงและ การด าเนนปฏบตการบารบารอสซาในทสด ถงแมทงสองประเทศจะมสนธสญญาไมรกรานกนแตเครองมอทางการทตนไมสามารถปองกนใหเกดการปะทะกนไดเนองจากผลประโยชนแหงชาตของประเทศเยอรมนในขณะนนคอตองการเปนผครอบครองผลประโยชนจากการชนะสงครามแตเพยงผเดยว จงเลอกทจะด าเนนนโยบายตางประเทศแบบเกมศนย (Zero sum-game) แทนนโยบายตางประเทศแบบเกมบวก (Positive sum-game)

ปจจยการเกดขนของปฏบตการบารบารอสซานนมาจากหลายปจจยจากหลายระดบ แตกระนนทกปจจยตางมสวนในการเกดขนของปฏบตการ ทงระดบบคคล ระดบรฐ และระดบระบบระหวางประเทศ โดยปจจยทมผลมากทสดตอปฏบตการบารบารอสซาคอปจจยทมาจากผน าประเทศ เนองจากอดอลฟ ฮตเลอรมอ านาจสงสดในการตดสนใจวาจะด าเนนนโยบายหรอไม นอกจากนปฏบตการบารบารอสซายงไดถกคดคานหลายครงจากเสนาธการทหารระดบสงของประเทศ อยางไรกตาม อดอลฟ ฮตเลอร ยงคงยนยนวาจะด าเนนปฏบตการบารบารอสซาตอไป และปจจยตาง ๆ ในการเกดปฏบตการซงประกอบดวย น าแนวคดการตอตานชนชาตยวและลทธมารกซซส ความตองการทรพยากรของเยอรมน เลเบนเสราม (Lebensruam) และการขดกนของผลประโยชนแหงชาต ลวนแตไดรบอทธพล

54

มาจากผน าประเทศอยาง อดอลฟ ฮคเลอร ทงสน เพราะมองวาการด าเนนปฏบตการบารบารอสซานสมเหตสมผลทงในดานวตถประสงค ทางเลอก ผล และการเลอก

5.2 ผลของสงครามปกปองมาตภมทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจ

ภายหลงการเกดปฏบ ตการบารบารอสซา กองทพเยอรมนไดท าการเขารกราน

สหภาพโซเวยต อยางหนก สหภาพโซเวยตเองไดท าการตอบโตและปกปองประเทศไว อยางสดความสามารถจงเกดเปนสงครามปกปองมาตภม (The Great Patriotic War) หลงจากนนสหภาพโซเวยตไดรวมมอกบฝายสมพนธมตรเพอท าสงครามกบประเทศเยอรมน โดยยอมรวมมอกบประเทศทมอดมการณทางการเมองทตางกนเพราะเหนถงผลประโยชนทจะไดรบรวมกนและไดด าเนนนโยบายแบบเกมบวก ตอมาสหภาพโซเวยตและประเทศฝายสมพนธมตรทเหลอสามารถชนะสงครามเหนอฝายอกษะ ท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนประเทศผชนะสงครามและกลายเปนประเทศมหาอ านาจของโลก การกาวขนมาเปนมหาอ านาจโลกของสหภาพโซเวยตนมากจากปจจยตาง ๆ ทเปนผลมาจากสงครามปกปองมาตภม ดงน

ผลประโยชนของการประชมตาง ๆ ในระหวางชวงสงครามโลกครงท 2 ในชวงปลายของสงครามฝายสมพนธมตรไดมการประชมกนสองครงเพอก าหนดผลประโยชนตาง ๆ ทจะไดรบภายหลง การชนะสงครามรวมไปถงก าหนดการปกครองชองประเทศตาง ๆ ทก าลงจะไดรบการปลดปลอยจากอ านาจของฝายอกษะ สหภาพโซเวยตภายใตการน าของ โจเซฟ สตาลนนนไดเขารวมการประชมดวย ทง 2 ครงไมวาจะเปนทยลตาและทพอทสดม สงผลใหไดมสวนรวมกบผลประโยชนตาง ๆ ตอภายหลง สงครามสนสดสหภาพไดรบผลประโยชนตาง ๆ อยางชอบธรรมโดยทนทเนองจากเปนหนงในประเทศ ผชนะสงคราม ทงการเขารวมเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต และดนแดนตาง ๆ ทสหภาพโซเวยตไดเขาไปมอทธพลในการขยายอดมการณคอมมวนสต

ความไดเปรยบทางภมรฐศาสตร ทรพยากร และก าลงทหาร เปนอกหนงปจจยทท าใหสหภาพโซเวยตกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลก เพราะการจะเปนประเทศมหาอ านาจไดประเทศนน ๆ จะตองมภมรฐศาสตร ทรพยากร และก าลงทหารทเหนอกวาประเทศอน ๆ ซงสหภาพโซเวยต มความไดเปรยบประเทศอน ๆ อยางชดเจน ทงพนทของประเทศทมมากอยแลวและทไดเพมเตมมาจากการประ ชม ทย ล ตาและ พอทส ดม ทส า คญ ท สดสหภาพโซ เ ว ยตสามารถใ ชพ น ท ด งก ลา ว ไดอยางมประสทธภาพ สงผลตอความมนคงของประเทศทเพมมากขนและการขยายอทธพลของ

55

ลทธคอมมวนสตในกลมประเทศยโรปตะวนออกซงหลายประเทศมพรมแดนตดกบสหภาพโซเวยต ทรพยากรของสหภาพโซเวยตซงมมากอยแลวท าใหสามารถขบเคลอนเศรษฐกจไดอยางมประสทธภาพ เพมอ านาจในการผลตของโรงงานอตสาหกรรมทมอยางมากมายของสหภาพโซเวยต ในดานการทหาร สหภาพโซเวยตไดเพมความเขมแขงของกองทพตงแตการเรมตนของสงครามปกปองมาตภม และยงไดพฒนาความทนสมยของอาวธอยางตอเนอง นอกจากนจ านวนทหารของสหภาพโซเวยตทมจ านวนมาก จนกลายเปนกองทพทมขนาดของก าลงพลใหญเปนอนดบตน ๆ ของโลก อกทงยงสามารถกวาดตอนนกวทยาศาสตรเยอรมนจากกรงเบอรลนใหมาท างานใหสหาภาพโซเวยต น ามาซงอาวธทรายแรงทสดของสหภาพโซ เว ยตซ ง คอ ระ เบดปรมาณ ท า ใหสหภาพโซ เว ยตมาความแข งแกร ง เ ทยบเ ท า อกประเทศมหาอ านาจของโลกอยาง สหรฐอเมรกา

หลงจากสงครามโลกครงท 2 สนสด องคสหประชาชาตไดถกตงขนโดยประเทศผชนะสงครามหลก 5 ประเทศ ประกอบดวย สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรง เศส สาธารณรฐประชาชนจน และสหภาพโซเวยต และประเทศอน ๆ โดย 5 ประเทศดงกลาวไดกลายเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต (UNSC) การทสหภาพโซเวยตไดเปนหนงสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาตเปนปจจยหนงทท าใหสหภาพโซเวยตกลายเปนมหาอ านาจของโลก เพ ร าะ ท า ใ ห ป ร ะ เ ทศส าม ารถ ร กษ าผลปร ะ โย ชน แ ห ง อ ดม การ ณคอ มม ว น ส ต ร ว มก บ สาธารณรฐประชาชนจนได และสามารถคานอ านาจกบอก 3 ประเทศประชาธปไตยผานอ านาจยบยง (Veto) ท าใหสหภาพโซเวยตกลายมาเปนมหาอ านาจผานองคกรระหวางประเทศน

ระเบยบโลกใหม (New World Order) และโลก 2 ขวอ านาจ (Bipolar System) ท าใหสหภาพโซเวยตเปนมหาอ านาจของโลกเชนกน เนองจากระเบยบโลกยคหลงสงครามโลกครงท 2 เปนระบบโลกทประเทศตาง ๆ อยรวมกนภายใตองคกรระหวางประเทศและกฎหมายระหวางประเทศ การทสหภาพโซเวยตมอ านาจมากในองคกรสหประชาชาตจงท าใหสามารถก าหนดทศทางการด าเนนไปของโลกไดโดยผานการเสนอมตตาง ๆ ในทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต นอกจากน โลกยคหลงสงครามโลกครงท 2 ยงไดแบงประเทศเปน 2 คายทมอดมการณทางการเมองทตางกน คอ สงคมนยมคอมมวนสต และเสรนยมประชาธปไตย โดยเฉพาะคายคอมมวนสตทมอาณาเขตกวางใหญและมการเผยแพรอดมการณไปในหลายประเทศทวทกทวปในโลก ท าใหหลายประเทศท าการปฏว ตเปลยนแปลงการปกครองเปนคอมมวนสตโดยการแทรกแซงทางการเมองจากสหภาพโซเวยต จงท าใหสหภาพโซเวยตซงเปนผน าคายคอมมวนสตกาวขนมาเปนผน าของโลกเคยงคกบสหรฐอเมรกาทเปนผน าของคายประชาธปไตย เกดเปนสถานการณความตงเครยดจนกลายมาเปนสงครามเยนในทสด

56

การกาวขนมาเปนมหาอ านาจของสหภาพโซเวยตนนเกดขนจากปจจยตาง ๆ ทงภายในและภายนอก โดยเปนปจจยภายภายนอกมากกวา ทงผลประโยชนจากการประชมทยลตาและการประชมทพอทสดม การเปนสมาชกถาวรสภาความมนคงแหงสหประชาชาต ระเบยบโลกใหม และโลก 2 ขวอ านาจ ซงปจจยตาง ๆ นตางเปนผลทเกดขนจากสงครามปกปองมาตภมทงสน ซงสงครามปกปองมาตภมนไดเกดขนจากปฏบตการบารบารอสซาของฝายเยอรมน จงสามารถสรปไดวา ปฏบต การบารบารอสซา เปนเหตทท าใหสหภาพโซเวยตเขารวมสงครามโลกครงท 2 แลวเปนผชนะในสงครามจงสงผลใหกาวขนมาเปนมหาอ านาจของโลกในทสด

57

รายการอางอง

หนงสอ

โกวท วงศสรวฒน. การเมองการปกครองรสเซย. กรงเทพฯ: วาสนาม, 2550. จลชพ ชนวรรโณ. ความสมพนธระหวางประเทศ แนวคด ทฤษฎและกรณศกษา . กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547. เจรญ ไชยชนะ. สงครามโลกครงท 2. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เสรมสทยบรรณาคาร, 2519. ธรรมนญ โรจนแพทย. บนทกประวตศาสตรเลอดสงครามโลกครงทสอง. กรงเทพฯ: วชนบคส, 2549. บฆอร ยหมะ. ความรเบองตนทางรฐศาสตร. กรงเทพฯ: เคลดไทย, 2550. ปรชา ศรวาลย. สงครามโลกครงท 1-2 และสงครามเกาหล. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2530. ภทรานษฐ ปยะวทยานนท. รสเซยกบมหาสงคราม. กรงเทพฯ: กาวแรก, 2555. วทยาลยปองกนราชอาณาจกร. เอกสาร วปอ. หมายเลข ๐๑๐ คมอดานการเมอง. กรงเทพฯ: โรงพมพ

กรมสารบรรณทหารอากาศ, 2544. สมเกยรต วนทะนะ. อดมการณทางการเมองรวมสมย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร,

2544. สญชย สวงบตร. ยโรป: สงครามและสนตภาพ ค.ศ. 1939-1950. นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลย

ศลปากร, 2555. สาละ บญคง. ฮตเลอร-นาซ บรษผคดควาโลก. กรงเทพฯ: กาวแรก, 2544. อดอลฟ ฮตเลอร. การตอสของขาพเจา. แปลโดย ศ.ป. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: โฆษต, 2548. หนงสอออนไลน สรพล ราชภณฑารกษ. รฐศาสตรทวไป. แนะน าบทท 14 ความสมพนธระหวางประเทศ. กรงเทพฯ:

ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2554. สบคนเมอวนท 28 กนยายน 2560, http://e-book.ram.edu/e-book/p/PS103/chapter14.pdf.

58

วทยานพนธ ทรงพล สขจนทร. “กระบวนการตดสนใจก าหนดนโยบายตางประเทศของญปน: ศกษาเปรยบเทยบกรณ

ปรบความสมพนธทางการทตระหวางญปนกบสหภาพโซเวยตในป ค.ศ. 1956 และการฟนฟ ความสมพนธระหวางญปนกบสาธารณรฐประชาชนจนในป ค.ศ. 1972 .” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532.

รวภา ศรดาวเดอน. “โฮโลคอสต-การเขนฆาชาวยวในคายกกกน: ศกษาความเปนอยชาวยวใน คายเอาชวทซ (Holocaust-the Jewish persecution in concentration camp: case study in Auschwitz).” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2555.

Books and Book articles Chris Bishop. Encyclopedia of Weapons of World War II. New York: Barnes & Noble, Inc.,

1998. Kegley, Charles W. World Politics: Trend and Transformation. Belmont, Calif.:

Thomson/Wadsworth, 2007. Thesis Bryan Rodney. “WHY THE WEHRMACHT SHOULD HAVE INVADED THE SOVIET UNION IN

1940.” Master’s thesis, American Public University System, 2015. Electronic Media

alternatehistorian's blog. “Operation Barbarossa-Background.” alternatehistorian's blog.

Accessed February 14, 2018. https://hitlertriumphant.wordpress.com/operation-barbarossa-background/.

59

Clare, John D. “The Big Three during the War.” johndclare.net. Accessed March 20, 2018. http://www.johndclare.net/cold_war4.htm.

History.com. “German-Soviet Nonaggression Pact.” History.com. Accessed February 7, 2018. https://www.history.com/topics/world-war-ii/german-soviet-nonaggression-pact.

Inflab. “Eastern Front Maps of World War II.” Medium. Accessed January 25, 2018. https://cdn-images-1.medium.com/max/2000/1*0vPYtds6rmklTWT0al7Otw.png.

Nashenka. “Großdeutschland as Lebensraum.” Politek en Contuur. Accessed February 5, 2018. https://politiekencultuur.blogspot.com/2017/02/grodeutschland-als-lebensraum.html.

Noakes, Jeremy. “Hitler and ‘Lebensraum’ in the East.” BBC. Accessed February 10, 2018. http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/hitler_ lebensraum_01.shtml.

Powell, James. “Historical View of Intelligence Gathering (Part 6) World War II.” Sofrep news. Accessed March 15, 2018. https://sofrep.com/41382/spies-of-world-war-2/.

Seddon, Max. “The ‘Leningrad Blockade Diet’ Works-Because It's Starvation.” Buzz Feed news. Accessed March 2, 2018. https://www.buzzfeed.com/maxseddon/the-leningrad-blockade-diet-works-because-its-starvation?utm_term=.nvWeYOYNb#.ciVg8o81x.

Wikipedia. “RDS-1.” Wikipedia. Accessed April 1, 2018, https://en.wikipedia.org/wiki/ RDS-1.

Wikipedia. “Spheres of influence of the two Cold War superpowers (the US and the USSR) in 1959.” Wikipedia. Accessed April 10, 2018. https://en.wikipedia.org/wiki/Polarity_(international_relations)#/media/File:Cold_War_Map_1959.svg.

60

Wikipedia. “The German Instrument of Surrender signed at Reims, 7 May 1945.” Wikipedia. Accessed March 16, 2018. https://en.wikipedia.org/wiki/End_of_World_War_II_in_Europe#/media/File:German_instrument_of_surrender2.jpg.

Y net. “Lenin’s Jewish roots confirmed.” Y net news.com. Accessed September 24, 2017. https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4073133,00.html.

Online Multimedia Files Peter Grierson. “Hitler explains his Reasons for Invading the Soviet Union.” (video).

December 9, 2011. Accessed February 9, 2018. https://www.youtube.com/watch?v=COdeBQtSs-Q.

61

ประวตการศกษา

ชอ นายธรรมธร ค าโมง วน เดอน ปเกด 25 กนยายน 2538 วฒการศกษา ปการศกษา: 2560-2557

ระดบปรญญาตร ศลปศาสตรบณฑต สาขาวชารสเซยศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา: 2556-2551 ระดบมธยมศกษา โรงเรยนวชราวธวทยาลย