สิทธิในการได้รับจัดหาทนาย...

บทท 4 สทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาหรอจ าเลยโดยรฐ

ในคดอาญาในประเทศไทย การรบรองสทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาหรอจ าเลยโดยรฐในคดอาญาในประเทศไทยมววฒนาการมาจากการรบรองสทธในการมทนายความ ซงการบญญตกฎหมายรฐธรรมนญเพอรบรองสทธทง 2 ประการดงกลาวนนเปนผลมาจากการยอมรบแนวคดเรองสทธมนษยชนและกฎหมายวธพจารณาความอาญาจากตางประเทศ ฉะนน ในบทน ผศกษาจงน าเสนอผลการศกษาเกยวกบความเปนมาและแนวทางการรบรองสทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาหรอจ าเลยโดยรฐในคดอาญาในประเทศไทย ดงผลการศกษาทไดรบจากการศกษาตอไปน 1) การรบรองสทธในการมทนายความของประเทศไทย 2) การรบรองสทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาหรอจ าเลยโดยรฐในคดอาญา และ 3) ระบบทนายความขอแรงในประเทศไทย ดงมรายละเอยดตอไปน 4.1 การรบรองสทธในการมทนายความในประเทศไทย (Right to a Counsel)

การรบรองสทธมนษยชนในประเทศไทยปรากฏเปนลายลกษณอกษรครงแรก โดยการน าเอาบญญตเพอการรบรองสทธมนษยชนตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนมาไวในการยกรางรฐธรรมนญ พ.ศ. 24921 (ค.ศ. 1949) อนมเนอหาบญญตรบรองสทธและเสรภาพอยางละเอยด ตอมาเมอไดมการยกรางรฐธรรมนญฉบบใหม พ.ศ. 2502 (ค.ศ. 1959) การรบรองสทธและเสรภาพดงทเคยปรากฏกไมไดถกบญญตรบรองไวในรฐธรรมนญ

เมอประเทศไทยไดจดท าและยกรางรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2517 (ค.ศ. 1974) อนเปนรฐธรรมนญทไดรบอทธพลในการรางมาจากรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2492 (ค.ศ. 1949) จงปรากฏเนอหาทบญญตรบรองสทธและเสรภาพ และไดเรมปรากฏสทธในการมทนายความแกตางคดเปนครงแรกในรฐธรรมนญฉบบน แตอยางไรกตาม สทธในการมทนายความตามบญญตดงกลาวยงไมมผลบงคบใชอยางแทจรงในทางปฏบตและถกยกเลกในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2519 (ค.ศ. 1976)

1 วษณ เครองาม, “ความรทวไปเกยวกบสทธมนษยชน”, วารสารอยการ, 2 ( 2522), หนา 33.

43

เหตผลทสทธในการมทนายความของผตองหาหรอจ าเลยยงไมเปนผลในทางปฏบตเพอการรบรองสทธในชวงแรก เนองจากขาดมาตรการบงคบใชซงขอบงคบและบทก าหนดโทษแกประเทศภาคทไมท าตามเงอนไขแหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ทงน ดงทกลาวมาขางตนวาการรบรองสทธมนษยชนของประเทศไทยไดรบอทธพลจากตางประเทศ และมการยกเอาบทบญญตตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนมาไวในรฐธรรมนญ ซงเปนการปฏบตตามกระแสการเปลยนแปลงของสงคมโลกเทานน ฉะนน เพอใหประเทศตางทเขารวมเปนภาคภายใตปฏญญาสากลนตองปฏบตเงอนไขของการคมครองสทธและเสรของประชาชนอยางแทจรง จงเปนเหตผลใหมการสรางกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพงและทางการเมอง (International

Covenant on Civil and Political Rights) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจขนมา เพอใหสทธมสภาพบงคบและคมครองผตองหาหรอจ าเลย (ประชาชน) ไดจรงโดยมผลบงคบใชตงแต ค.ศ. 1976 (พ.ศ. 2519) สงผลใหประเทศไทยทเปนภาคแหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนอยในขณะนนตองตกอยภายใตขอบงคบดงกลาว จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองแกไขรฐธรรมนญใหมบทบญญตรบรองสทธมนษยชนทสอดคลองกบเงอนไขขอบงคบแหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนโดยบญญตการรบรองสทธในการมทนายความของผตองหาหรอจ าเลยขนมาอกครงในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2521 (ค.ศ. 1978) รวมทงบญญตสทธทจะไดรบความชวยเหลอจากรฐในคดอาญา (Right to a counsel) เพอรบรองสทธทางศาลตางๆ ทผตองหาหรอจ าเลยพงไดรบและสามารถใชบงคบไดจรงในทางปฏบต เมอมการบงคบใชสทธตางๆ เหลานอยางเปนทางการจากรฐธรรมนญแลว สทธในการมทนายความตามบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พ.ศ. 2478 มาตรา 1732 จงมผลบงคบใชอยางหลกเลยงมไดโดยอาศยความเปนแมบทกฎหมายของรฐธรรมนญเปนตวบงคบ

นอกจากนน เพอใหการประกนสทธในการมทนายความแกตางใหแกผตองหาหรอจ าเลยด าเนนไปอยางมรปแบบและรบรองถงสทธความเทาเทยมกนของคกรณระหวางการด าเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญา จงปรากฏขอบงคบเพอก าหนดหนาทใหแกทนายความตามพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 มาตรา 78 วา “ประชาชนผมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจะตองเปนผยากไรและไมไดรบความเปนธรรม” อนเปนวธก ากบหนาทของทนายความทตองพงปฏบตนอกเหนอจากบทบญญตแหงรฐธรรมนญเทานน ฉะนน เพอปองกนมใหทนายความใชวชาชพหาผลประโยชนแกตนโดยมชอบ จงไดมการจดต งองคกรขนมาเพอควบคมดแลการปฏบตหนาทของทนายความ ไดแก สภาทนายความแหงประเทศไทย

2 กตตพงษ กตยารกษ, กระบวนการยตธรรมบนเสนทางของการเปลยนแปลง (กรงเทพ: วญญชน, 2535), หนา 12.

44

สภาทนายความเปนองคกรทกอตงขนตามพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 หมวดท 1 มาตรา 6 มลกษณะเปนองคกรอสระไมอยภายใตการคมควบของหนวยงานใด วตถประสงคในการกอต งเพอใหกลมวชาชพทนายความปกครองดแลกนเอง สภาทนายความประกอบดวยคณะกรรมการสภาทนายความและสมาชกสภาทนายความ มวตถประสงคและอ านาจหนาทตามทบญญตไวในพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 25283 คอ

1. สงเสรมการศกษาและการประกอบวชาชพทนายความ 2. ควบคมมรรยาทของทนายความ 3. สงเสรมความสามคคและผดงเกยรตของสมาชกสภาทนายความ 4. สงเสรมและจดสวสดการใหแกสมาชกสภาทนายความ 5.สงเสรม ชวยเหลอ แนะน า เผยแพรและใหการศกษาแกประชาชนในเรองทเกยวกบกฎหมาย โดยจดใหมคณะกรรมการชวยเหลอประชาชน 4.2 สทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาหรอจ าเลยโดยรฐในคดอาญาของประเทศไทย (Right to a Lawyer)

การแกไขบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดแกไขเพมเตมมาตรา 2394 มาตรา 2415 และมาตรา 2426 อนเปนสาระส าคญของการรบรองสทธทางศาลใหแก

3 อ านาจ สมศร, บทบาทของสภาทนายความกบการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย, [ระบบออนไลน], แหลงทมา

www.http://judiciary.go.th. (12 มนาคม 2551).

4 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 239 มรายละเอยดดงน

“ค าขอประกนผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาตองไดรบการพจารณาอยางรวดเรว และจะเรยกหลกประกนจนเกนควรแกกรณมได การไมใหประกนตองอาศยเหตตามหลกเกณฑทบญญตไวโดยเฉพาะในกฎหมาย และตองแจงเหตผลใหผตองหาหรอจ าเลยทราบโดยเรว สทธทจะอทธรณคดคานการไมใหประกน ยอมไดรบความคมครองตามทกฎหมายบญญต บคคลผถกควบคม คมขง หรอจ าคก ยอมมสทธพบและปรกษาทนายความเปนการเฉพาะตว และมสทธไดรบการเยยมตามสมควร”


“ ในคดอาญา ผตองหาหรอจ าเลยยอมมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม ในสอบสวน ผตองหามสทธใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าตนได ผเสยหายหรอจ าเลยในคดอาญายอมมสทธตรวจหรอคดส าเนาค าใหการของตนในชนสอบสวนหรอเอกสารประกอบค าใหการของตน เมอพนกงานอยการไดยนฟองคดตอศาลแลว ทงน ตามทกฎหมายบญญต

http://www.http/judiciary.go.th

45

ผตองหาหรอจ าเลยมากขนกวารฐธรรมนญฉบบกอน ไดแก การเพมบทบาทของทนายความใหสามารถเขาฟงค าใหการหรอการสอบสวนของผตองหา และเพมภาระใหรฐตองจดหาทนายความใหแกผตองหาและจ าเลย (ซงจากเดมมเพยงสทธในการมทนายความแกตางของผตองหาหรอจ าเลยเทาน น) ซงผลจากการแกไขบทบญญต รฐธรรมนญครงน นไดสงผลให มการปรบปรงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 20) พ.ศ.2542 มาตรา 134 ทว และ 134 ตร7 ส าหรบกรณทรฐตองจดหาทนายความใหแกผตองหาในชนสอบสวนอนมสาระส าคญทไดรบการแกไขดงน

จากเดม สทธทจะไดรบการจดหาทนายความใหแกผตองหามผลบงคบใชเฉพาะกรณดงตอไปน

1. ผตองหาทมอายไมเกน 18 ปในวนแจงขอหา และก าหนดใหสทธดงกลาวเรมขนเมอผตองหาเขาสชนสอบสวน หรอ

2. ในกรณทผตองหาตองขอหาในคดทมอตราโทษประหารชวต

เพมเตมเปน กอนเรมถามค าใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมมและตองการทนายความใหเจาพนกงานสอบสวนมหนาทจดหาทนายความให (ส าหรบกรณของคดทมอตราโทษจ าคก)8 ปรากฏตามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ.25479 ประกอบกบมาตรา 138/1

ในคดอาญาทพนกงานอยการมค าสงเดดขาดไมฟองแลว ผเสยหาย ผตองหา หรอผมสวนไดเสย ยอมมสทธขอทราบสรปพยานหลกฐานพรอมความเหนของพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการในการสงคด ทงน ตามทกฎหมายบญญต”


“ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญายอมมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐดวยการจดหาทนายความใหตามทกฎหมายบญญต ในกรณทผถกควบคมหรอคมขงไมอาจหาทนายความได รฐตองใหความชวยเหลอโดยจดหาทนายความใหโดยเรว ในคดแพง บคคลยอมมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจากรฐตามทกฎหมายบญญต”

7 ดเพมเตมทภาคผนวก ก พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 20) พ.ศ.2542

มาตรา 6

8 ตามหลกการรบรองสทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาและจ าเลยโดยรฐสากลนน ยดถอหลกการวา “แมม

ตองรบโทษจ าคกเพยงวนเดยว ผตองหาและจ าเลยยอมตองไดรบความคมครอง”

9 ดเพมเตมทภาคผนวก ข พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ.2547

มาตรา 38

46

นอกจากน ผลแหงสภาพบงคบในทางปฏบตของบทบญญตมาตรา 173 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พ.ศ. 247810 ส าหรบกรณทรฐตองจดหาทนายความใหแกจ าเลยในชนพจารณามผลบงคบใชในทางปฏบตโดยปรยาย

จากบทบญญตดงกลาวขางตนทกลาวมานนท าใหทราบวา สทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาและจ าเลยโดยรฐในคดอาญาแบงออกเปน 2 ประเภท ทงนอาศยชวงเวลาในการแตงตงทนายความระหวางขนตอนการด าเนนงานกระบวนการยตธรรมเปนเกณฑ ดงน

1. ทนายความทไดรบการแตงตงใหชวยเหลอทางดานกฎหมายแกผตองหาในชน

สอบสวน เรยกวา ทนายความชนสอบสวน

2. ทนายความทไดรบการแตงต งใหชวยเหลอทางดานกฎหมายแกจ าเลยในชนพจารณา เรยกวา ทนายความขอแรง

ทนายความทง 2 ประเภทนมความแตกตางกน กลาวคอ

1. ผมอ านาจในการรองขอความชวยเหลอจากทนายความ มรายละเอยดดงน

1.1 ชนสอบสวน เจาพนกงานสอบสวนเปนผมอ านาจในการรองขอ 1.2 ชนพจารณา ผพพากษาเจาของคดเปนผมอ านาจในการรองขอ

2. แหลงทมาของทนายความ

2.1 ชนสอบสวน บญชรายชอททนายความผสมครใจขนทะเบยนไวกบ ส านกงานสทธมนษยชนทดแลเขตรบผดชอบของสถาน ต ารวจตางๆ 2.2 ชนพจารณา บญชรายชอททนายความผสมครใจขนทะเบยนไวกบศาล

แตละเขตอ านาจศาลนนๆ 3. หนวยงานหรอองคกรทดแลการจดหาทนายความและบรหารงานทเกยวของกบ

งานทนายความ

3.1 ชนสอบสวน ส านกงานสทธมนษยชนทดแลเขตรบผดชอบของสถาน ต ารวจตางๆ 3.2 ชนพจารณา ฝายงานการเงนและธรการประจ าศาลทผพพากษารองขอ ความชวยเหลอจากทนายความ

10

ดเพมเตมทภาคผนวก ค ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พ.ศ.2478 มาตรา 173

47

นอกจากน รปแบบการปฏบตงานของทนายความทง 2 ประเภทยงมความแตกตางกน ทงนมสาเหตมาจากวตถประสงคของการแตงตงทนายความทง 2 ประเภทแตกตางกน กลาวคอ ทนายความชนสอบสวนมหนาทใหค าแนะน าและเปนทปรกษาใหแกผตองหาระหวางทอยในชนสอบสวนเพอใหผตองหาทราบถงสทธของตนเมออยในระหวางการสอบสวนอนจะเปนประโยชนตอการด าเนนการในชนพจารณาตอไป ซงหมายความวาเมอผตองหาเขาสกระบวนการพจารณาความอาญาแลว ทนายความชนสอบสวนยอมหมดหนาทในการใหความชวยเหลอแกผตองหาโดยผลแหงกฎหมาย (ทงน ไมตดสทธของผตองหาทจะรองขอใหศาลแตงตงทนายความชนสอบสวนผนนเปนทนายความขอแรงวาความแกตางใหตนในชนพจารณาตอไป) ฉะนน เมอผตองหาเปลยนสถานะเปนจ าเลยในคดแลว บทบญญตทก าหนดใหศาลตองจดหาทนายความใหแกจ าเลยจงจะมผลบงคบใช โดยทนายความทศาลแตงตงขนน คอ ทนายความขอแรง ซงมอ านาจและหนาทปฏบตงานตงแตเรมกระบวนพจารณาจนกระทงศาลมค าพพากษาถงทสด (ระหวางนนไมตดสทธจ าเลยทจะขอศาลแตงตงทนายความขอแรงคนใหมได และหากศาลเหนเปนการสมควรทจะแตงตงทนายความขอแรงคนใหมใหแกจ าเลยโดยความเหนของศาลเองแลว ศาลยอมกระท าไดเพอประโยชนของจ าเลย)

ดงนน การปฏบตหนาทของทนายความทรฐจดหาใหแกผตองหาและจ าเลยในคดอาญาภายใตการรบรองสทธในการไดรบจดหาทนายความใหแกผตองหาและจ าเลยโดยรฐในคดโดยผลการแกไขเพมบทบญญตแหงรฐธรรมนญนนจงแยกออกจากกนอยางชดเจน

การใชสทธเรยกรองเพอขอรบความชวยเหลอในการจดหาทนายความทง 2 ขนตอน กลาวคอ เมอเขาสกระบวนการระหวางชนสอบสวนและระหวางชนพจารณาคด จ าเลยตองมคณสมบตตามหลกเกณฑทก าหนด คอ ตนเปนผยากไรและไมไดรบความเปนธรรม โดยบทบญญตเพอประกนสทธดงกลาวมผลบงคบใชเรอยมาและยงคงมผลบงคบใชอยตามบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน พ.ศ.2550

4.3 ระบบทนายความขอแรงโดยศาลของประเทศไทย

4.3.1 ระบบการจดหาทนายความขอแรง

รปแบบการแตงต งและแหลงทมาของทนายความขอแรงในประเทศไทยมรปแบบเชนเดยวกบรปแบบสากล คอ ทนายความทมาจากการแตงตงของศาล คดเลอกจากรายชอเรยงล าดบตามทปรากฏจากการลงทะเบยนขอวาความในเขตอ านาจศาลซงจะหมนเวยนกนไปเรอย

48

ตามล าดบ11 โดยในแตละเขตอ านาจศาลจะมระบบการจดเรยงรายชอทแตกตางกน เชน บางเขตอ านาจศาลอาจใชระบบการจดเรยงรายชอตามตวอกษรทเขาลงทะเบยนในแตละเดอนตอกนไป หรออาจใชระบบการจดเรยงรายชอตามล าดบทยนค ารองแสดงความจ านงเขารบวาความในคดขอแรง เปนตน ทงนขนอยกบมาตรการด าเนนงานระบบทนายความขอแรงของแตละเขตอ านาจศาล ซงทนายความเอกชนกสามารถยนค ารองตอศาลเพอใหมชอของตนปรากฏในบญชของเขตอ านาจศาลนนได

นอกจากน เพอเปนการสรางหลกประกนใหแกจ าเลยวาตนจะไดรบความยตธรรมจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาอยางเหมาะสมและเทาเทยมกบโจทกอยางแทจรง กระทรวงยตธรรมจงไดจดตงกองทนยตธรรมขนเมอ พ.ศ. 2549 เพอบนเทาปญหาของประชาชนทยากจนและไมไดรบความเปนธรรมจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาทมจ านวนมากขน และเปนแนวทางเพอแกไขปญหาทเกดจากการรบรองสทธทางศาล (คณภาพของทนายความขอแรงในระดบต ากวาทควรจะเปน) ไมสามารถอ านวยความยตธรรมและความเทาเทยมกนไดอยางทวถงใหแกผตองหาหรอจ าเลยทยากจน โดยลกษณะของการใหความชวยเหลอจากกองทนยตธรรม คอ การใหเงนสนบสนนแกผเขาขอรบความชวยเหลอเพอด าเนนการทเกยวของกบกระบวนการพจารณาคดอาญา ดงน

1) กรณผเขาขอรบการชวยเหลอถกฟองคด แตผเขาขอรบการชวยเหลอไมเงนจางทนายความวาความ

2) กรณผเขาขอรบการชวยเหลอถกจบ แตผเขาขอรบการชวยเหลอดงกลาวไมมเงนทจะใชในการประกนตว 3) กรณผเขาขอรบการชวยเหลอตองการตรวจพสจนหลกฐาน หรอตรวจลายมอ ตรวจลายเซน ตรวจดเอนเอ เปนตน แตผเขาขอรบการชวยเหลอไมมเงนทจะตรวจพสจนพยานหลกฐานทางนตวทยาศาสตร

นอกจากน ไดก าหนดเงอนไขส าหรบการขอรบความชวยเหลอจากกองทนดงกลาวไว ดงตอไปน

11

ดเพมเตมทภาคผนวก ง “คมอปฏบตราชการของตลาการ สวนวธพจารณาความแพง สวนวธพจารณาความอาญา สวนวธ

พจารณาคดในศาลแขวง เลมท 1” ส านกงานศาลยตธรรม (พ.ศ. 2549) เรอง “แนวปฏบตในการด าเนนการตามระเบยบคณะ

กรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวย การจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลยตามประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548”

49

1) ผเขาขอรบการชวยเหลอตองไมเคยยนค าขอ หรอไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนหรอทนายความอนมากอน

2) ผเขาขอรบการชวยเหลอจะตองไมเคยถกปฏเสธจากกองทนมากอนหรออยในระหวางการชวยเหลอจากกองทน

3) คดของผเขาขอรบการชวยเหลอทจะฟอง หรอถกฟองตองมโอกาสชนะ 4) การขอความชวยเหลอในการประกนตวในคดอาญา ผขอจะตองมความ

ประพฤตด และไมมพฤตการณวาจะหลบหน

นอกจากนน คณสมบตของผขอรบความชวยเหลอ คอ ตองเปนผมรายไดไมเกน 10,000 บาทถวนตอเดอน รวมทงการใหความชวยเหลอจากกองทนนจะตองไมซ าซอนกบกรณทมการชวยเหลอตามกฎหมายอนอยแลว

หลกเกณฑทใชพจารณาเพออนมตตามค ารองขอความชวยเหลอจากกองทนน น จ าเปนตองค านงถงแนวโนม 2 ประการ ไดแก ประการแรก ลกษณะและโอกาสในผลแพหรอชนะของคดเปนส าคญ และประการท 2 ผลของคดทอาจจะสงผลกระทบตอกระบวนการยตธรรมของประเทศ

โดยประโยชนของการจดตงกองทนยตธรรมนนบวาเปนแนวทางชวยลดปญหาเรองเงนรางวลททนายความจะไดรบจากการวาความใหแกคดทผตองหาหรอจ าเลยมฐานะยากจน อกทงชวยใหผตองหาหรอจ าเลยมสทธเลอกทนายความทมความสามารถตรงตามกบคดทผตองหาหรอจ าเลยประสบอย

แตอยางไรกตาม รปแบบการด าเนนงานของกองทนดงกลาวยงไมกอใหเกดการคมครองสทธของผตองหาหรอจ าเลยเทาทควร เนองจากการใหความชวยเหลอจากกองทนจะตองค านงถงโอกาสชนะคดของผเขาขอรบการชวยเหลอซงเปนแนวปฏบตทไมสอดคลองกบหลกการตามรฐธรรมนญทมเจตนารมณในการประกนสทธขนพนฐานของมนษยและหลกบคคลยอมมสทธเสมอภาคกนภายใตกฎหมาย เพราะ หากเปนคนยากจนและมสถานะเปนจ าเลยแลวจ าเปนอยางยงทรฐจะตองใหความชวยเหลออยางหลกเลยงมไดจงไมควรใชการคาดคะเนความเปนไปไดถงผลแหงคดมาเปนเงอนไขเพอพจารณาการใหความชวยเหลอจากรฐ เพราะหนาทส าคญของรฐ คอ การใหความชวยเหลอและคมครองสทธ อกทงประกนสทธขนพนฐานของประชาชนทกคนอยางเทาเทยมกนตามหลกบคคลยอมมสทธเสมอภาคกนภายใตกฎหมาย

50

4.3.2 ระบบการจายเงนรางวลโดยศาลใหแกทนายความขอแรง

ระบบการจายเงนรางวลโดยศาลทใชอยในปจจบนนมหลกเกณฑการด าเนนงานภายใต “ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลต งใหผต องหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548”12 ซงมรายละเอยดดงน

จากผลการศกษา พบวา ระบบการจายเงนรางวลโดยศาลมโครงสรางและกระบวนการจายซงสามารถจ าแนกเปน 2 ประเดนหลก ดงตอไปน

4.3.2.1) หลกเกณฑก าหนดอตราเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงโดยศาล 4.3.2.2) วธการจายเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงโดยศาล

ดงมรายละเอยดตอไปน

4.3.2.1) หลกเกณฑก าหนดอตราเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงโดยศาล

จากผลการศกษา พบวา กฎหมายก าหนดใหศาลมอ านาจหนาทก าหนดอตราเงนรางวลและคาใชจายใหแกทนายความขอแรงเพอสงจายในคราวเดยว โดยมหลกเกณฑก าหนดอตราเงนเพอสงจายตามประเภทของเงนทตองสงจาย แบงออกเปน 2 หลกเกณฑ ไดแก

1) หลกเกณฑก าหนดอตราเงนรางวล 2) หลกเกณฑก าหนดอตราคาใชจาย

ดงมรายละเอยดตอไปน

1) หลกเกณฑก าหนดอตราเงนรางวล

จากผลการศกษา พบวา ระเบยบกระทรวงยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายใหแกทนายความทศาลตงใหแกผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 โดยก าหนดใหศาลตองค านงถงหลกเกณฑเพอก าหนดอตราเงนรางวล ดงตอไปน

1.1) ศาลตองค านงถงสภาพแหงคด 1.2) ศาลตองค านงถงสภาวะแหงคด โดยระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย

12

ดเพมเตมทภาคผนวก จ ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความท

ศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548

51

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 (ฉบบท 2) พ.ศ. 255013 ขอ 4 ก าหนดหลกเกณฑการพจารณาองคประกอบสภาวะแหงคด ดงตอไปน

ก) พจารณาจากความยาก-งายของการสบแสวงหาพยานหลกฐานในคด

ข) ระยะเวลาในการด าเนนงาน ค) ความเอาใจใสตออรรถคด ง) คาใชจายททนายความขอแรงตองเสยไปเพอการด าเนนคด

โดยก าหนดใหขนอยกบดลยพนจของศาลในการพจารณาถงสภาพแหงคดเพอการก าหนดอตราเงนรางวลทตองสงจายและตามบทบญญตของระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 ในกรณทมการด าเนนคดในชนอทธรณหรอฎกา หากเงนรางวลทศาลชนตนสงจายใหทนายความไปแลวมจ านวนยงไมถงอตราขนสงทก าหนดไวส าหรบประเภทคดนน ใหศาลชนอทธรณและศาลชนฎกาก าหนดอตราเงนรางวลโดยใชหลกเกณฑรวมกนกบศาลชนตนและใหศาลชนตนมหนาทสงจายเงนรางวลเพมเตมตามค าสงศาลชนอทธรณและศาลชนฎกา เมอศาลชนอทธรณ ศาลชนอทธรณภาคหรอศาลชนฎกา มค าพพากษาหรอค าสงแลว แตทงนศาลชนตนตองค านงถงจ านวนเงนรางวลทงหมดททนายความจะไดรบวาตองมจ านวนไมเกนอตราขนสงทก าหนดไวส าหรบประเภทคดนน14

2) หลกเกณฑก าหนดอตราคาใชจาย

จากผลการศกษา พบวา หลกเกณฑก าหนดอตราคาใชจายแบงออกเปน 2 แนวทาง ไดแก คาใชจายอนเนองมาจากการปฏบตงานตามค าสงศาลและคาใชจายอนเนองมาจากการปฏบตงานทวไป ซงมหลกเกณฑก าหนดอตราคาใชจายทแตกตางกน ดงตอไปน

2.1) คาใชจายอนเนองมาจากการตดตามประเดนแหงคด

ระเบยบกระทรวงยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายใหแกทนายความทศาลตงใหแกผตองหาหรอจ าเลยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 ขอ 8 ก าหนดใหศาลตองมค าสงจายเงนคาใชจายในกรณทศาลสงประเดนไปสบยง

13

ดเพมเตมทภาคผนวก ฉ ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรม วาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความ

ทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2550

14

ดเพมเตมทภาคผนวกเดยวกน, ขอ 5.

52

เขตอ านาจศาลอนและทนายความขอแรงเดนทางตดตามประเดน โดยหลกเกณฑก าหนดอตราคาใชจายใหเปนไปตามพระราชกฤษฎกาคาใชจายในการเดนทางไปราชการ พ.ศ. 2526 และทแกไขเพมเตมตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการเบกคาใชจายในการเดนทางไปราชการ พ.ศ. 2550 โดยเทยบเคยงอายการท างานของทนายความขอแรงกบต าแหนงขาราชการพลเรอน ทงน ใหเปนอ านาจของใชดลยพนจเพอการอนมตสงจาย ซงเงนคาใชจายนแยกออกมาจากเงนรางวลทศาลตองสงจายใหแกทนายความขอแรงอนเปนดลยพนจของศาลทจะมค าสงอนมตสงจายหรอไม

2.2) คาใชจายอนเนองมาจากการปฏบตงานทวไป

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแกไขเพมเตม (ฉบบท 29) พ.ศ. 2551 มาตรา 173 วรรค 3 ก าหนดใหศาลตองสงจายเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงและก าหนดใหเงนคาใชจายเปนสวนหนงของเงนรางวลทศาลตองสงจาย โดยใหอ านาจแกศาลในแตละชนศาลใชดลยพนจเพอก าหนดอตราเงนคาใชจาย ซงเงนรางวลทสงจายเมอรวมคาใชจายอนเนองมาจากการปฏบตงานทวไปแลวตองไมเกนกวาอตราเงนรางวลขนสงทกฎหมายก าหนดในฐานความผดนน

4.3.2.2) วธการจายเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงโดยศาล

จากผลการศกษา พบวา วธการจายเงนรางวลม 2 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การออกค าสงจายเงนรางวล ขนตอนท 2 การด าเนนการจายเงนรางวลตามค าสงศาล

โดยมรายละเอยดของแตละขนตอนดงตอไปน

1) ขนตอนการออกค าสงจายเงนรางวล

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแกไขปรบปรง (ฉบบท 29) พ.ศ. 2551 มาตรา 17315 ก าหนดใหศาลชนตนมหนาทสงจายเงนรางวลใหแกทนายความทมาจากการแตงตงโดยศาลหรอทนายความขอแรงตามกฎหมายดงกลาว โดยระเบยบคณะกรรมการบรหารศาล

15

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแกไขปรบปรง (ฉบบท 29) พ.ศ. 2551 มาตรา 173 มรายละเอยดดงน

“ในคดทมอตราโทษประหารชวต หรอในคดทจ าเลยมอายไมเกนสบแปดปในวนทถกฟองตอศาล กอนเรมพจารณาใหศาลถามจ าเลยวามทนายความหรอไม ถาไมมกใหศาลตงทนายความให ในคดทมอตราโทษจ าคก กอนเรมพจารณาใหศาลถามจ าเลยวามทนายความหรอไม ถาไมมและจ าเลยตองการทนายความ กใหศาลตงทนายความให ใหศาลจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงตามมาตราน โดยค านงถงสภาพแหงคด และสภาวะทางเศรษฐกจ ทงน ตามระเบยบทคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมก าหนดโดยความเหนชอบจากระทรวงการคลง”

53

ยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2550 ขอ 5 ก าหนดหลกเกณฑใหศาลยดปฏบตเพอออกค าสงจายเงน ดงตอไปน

1.1) ในกรณทมการวนจฉยชขาดคด ใหสงจายเมอศาลชนตนมค าพพากษา หรอมค าสงแลว

1.2) ในกรณอนนอกจากทก าหนดไวใน (1.1) ใหสงจายเงนรางวลเมอทนายความไดปฏบตหนาทเสรจสนแลว

1.3) ถาศาลชนตนก าหนดใหมการตรวจพยานหลกฐานในคดใดกอนสบพยาน ใหศาลมอ านาจสงจายเงนรางวลบางสวนใหแกทนายความตามทเหนสมควรหลงจากการตรวจพยานเสรจสนแลวกได แตตองไมเกนรอยละยสบหาของอตราขนต าทก าหนดไวส าหรบคดนน

2) ขนตอนการด าเนนการจายเงนรางวลตามค าสงศาล

จากผลการสมภาษณเชงลกจากผพพากษาประจ าศาลจงหวดเชยงใหมกลมการศกษาผมหนาทออกค าสงจายเงนรางวลใหแกทนายความขอแรง พบวา การด าเนนงานในขนตอนนเปนหนาทของเจาหนาทฝายการเงนประจ าศาล โดยมขนตอนการด าเนนงานในรปแบบของหลกธรรมเนยมปฏบตภายในสวนงานการเงนของศาล ดงตอไปน

ขนตอนท 1 ศาลชนตนตองมค าสงจายเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงทศาลเปนผแตงตงภายหลงจากมค าพพากษาแลว หรอ ภายหลงจากการปฏบตหนาทตามค าสงศาลแลวเสรจ ตามระเบยบฯ (ขอ 1)) โดยความหมายของค าวา “ในกรณทมการวนจฉยชขาดคด” หมายถง เมอศาลชนตน ศาลชนอทธรณ และหรอศาลชนฎกามค าพพากษาแลวเสรจในแตละชนศาล

ขนตอนท 2 เมอศาลช นตน ศาลช นอทธรณ และหรอศาลช นฎกามค าพพากษาแลวเสรจในแตละชนศาล หรอภายหลงจากการปฏบตหนาทตามค าสงศาลแลวเสรจและศาลชนตนมค าสงจายเงนรางวลแลว ทนายความขอแรงตองท าค ารองเปนหนงสอยนตอศาลชนตนเพอขอรบเงนรางวลตามค าสงศาล

ขนตอนท 3 ศาลตองสงค าสงจายเงนรางวลและค ารองขอรบเงนรางวลของทนายความขอแรงใหแกเจาหนาทฝายการเงนประจ าศาลเพอเปนผจ ดสรรเงนดงกลาวใหแกทนายความขอแรงตอไป

54

ขนตอนท 4 เจาหนาทฝายการเงนจะสงจายเงนในรปแบบของเชคเงนสด16

ใหแกทนายความขอแรง โดยเงอนไขของการน าเชคไปขนเงนมดงตอไปน

ก) งบประมาณเงนรางว ลประจ าศาลของแตละแหงม ทมาจากส านกงานศาลยตธรรมซงจะไดรบเปนงวดๆ ดงนน การออกเชคเงนรางวลใหแกทนายความขอแรงจงตองเรยงล าดบกอน-หลงจากการยนค ารองขอรบเงนรางวลตามค าสงศาล หากเปนกรณททนายความมสทธไดรบเงนรางวลระหวางการพจารณาคดอนเนองมาจากปฏบตหนาทตามค าสงศาลแลวเสรจ การออกเชคกยงคงใชวธการเรยงล าดบเชนกน ข) ภายหลงททนายความไดรบเชคเงนสด หากงบประมาณเงนรางวลประจ าศาล ณ เวลานน เมอจดสรรใหแกทนายความขอแรงทานอนเรยงตามล าดบแลวยงคงเหลอเพยงพอทจะจายใหแกทนายความขอแรงในล าดบถดไป ทนายความขอแรงทานนนสามารถน าเชคมาขนเงนไดทนท แตหากเงนงบประมาณเหลอไมเพยงพอ ทนายความขอแรงทานนนตองรองบประมาณเงนรางวลประจ าศาลรอบถดไป โดยเจาหนาทฝายการเงนจะท าเรองแจงไปยงทนายความขอแรงทมสทธไดรบเงนจดสรรในรอบงบประมาณนนๆ ตามล าดบ

16

ดเพมเตมทภาคผนวก ช ระเบยบการเบกจายเงนจากคลง การเกบรกษาเงนและการน าเงนสงคลง พ.ศ. 2550 สวนท 3

วธปฏบตในการจายเงน ขอ 47

สิทธิในการได้รับจัดหาทนาย...

Documents