มนุษย์กับสิ่งแวดล้อม...
TRANSCRIPT
อาจารยพมพศร สวรรณพฒน
มนษยกบสงแวดลอม
การจดการสงแวดลอมอยางยงยน
ประเดนเนอหา
ภายใตสภาวการณทโลกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา
สถานการณสงแวดลอม
ปญหาสงแวดลอมกบการพฒนา
การจดการอยางยงยน
สถานการณสงแวดลอม
ภายใตสภาวการณทโลกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา
การเปลยนแปลงของโลกใน 1 วนาท • การเตบโตของประชากร 2.4 คน • การปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) 390,000 ลบ.ม.
• การลดลงของปรมาณกาซออกซเจน (O2) ในอากาศ 710 ตน
• การละลายของธารน าแขง 1,629 ลบ.ม.
• การสญหายของพนททเหมาะสมตอการเพาะปลก 2,300 ตร.ม.
• การสญหายของพนทปาไมธรรมชาต 5,100 ตร.ม.
• การผลตโทรทศน 4.2 เครอง
• การผลตรถยนต 1.3 คน
• การบรโภคโค กระบอ 3 ตว หม 7 ตว ไก 1,100 ตว
»รวมเปนจ านวนเนอสตวทงสน 6.9 ตน
• 532 คนไปแมคโดนลด และรบประทานแฮมเบอรเกอรมากกวา 500 ชน
การใชทรพยากรธรรมชาตของมนษย
5
Fig. Human and natural capital produce an amazing array of goods and services for most of the world’s people.
But this rapid flow of material resources though the world’s economic systems depletes nonrenewable resources,
degrades renewable resources, and adds heat, pollution, and waste to the environment. (Barry J., 2007)
แหลงธรรมชาต (Natural capital)
6
Fig. Natural capital: the natural resources and natural services provided by
the earth’s natural capital support and sustain the earth’s life and
economies
แหลงธรรมชาต
ทรพยากร (RESOURCES)
อากาศ
น า
ดน
ทดน
สงมชวต
แรธาต
พลงงาน
สนคาและบรการ
มลพษทางอากาศ
มลพษทางน า
การปรบสภาพดน
การหมนเวยนแรธาต
การผลตอาหาร
การควบคมมลพษ
การควบคมประชากร
ทรพยากร ใชไมหมด
ใชหมด
ไมเปลยนแปลง เปลยนแปลง
น ากลบมาใหมอกไมได
น ากลบมาใชใหมได
ท าใหมใหมไมได
สามารถคงสภาพเดม
พลงงาน แสง ลม ทดน คณภาพน า
ปา สตว ปลา
พนธสตว/พช โลหะตางๆ
ถานหน น ามน
ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย
• ผลกระทบตอสงมชวต 1. การใชสารกมตภาพรงสเพอใชในการผลตพลงงาน
>> มผลตอโครงสรางของสงมชวต 2. การควบคมววฒนาการและชนดพนธของสงมชวต
>> ปรบปรงและตดตอพนธกรรมเพอใหไดลกษณะตามตองการ (GMO) >> ท าลายความหลากหลายทางชวภาพ >> เกดการผดขาดทางเศรษฐกจ
• ผลกระทบทางกายภาพ 1. การใชสารเคมเพอการเกษตรและอตสาหกรรม 2. สงแวดลอมเดมถกแปรสภาพเพอตอบสนองความตองการของมนษย 8
9
โลกก ำลงรวยขน
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
1975 1980 1985 1990 1995
กลมรายไดนอย
กลมรายไดปานกลาง
รวมทงโลก
กลมรายไดสง
ทมา:TBCSD,Tomorrow’s Market 2546
การเตบโตของจ านวนประชากร
10
ผลกระทบตอมนษย 1. อตราสวนของประชากรทยากจนเพมมากขน >> เกดความไมเทาเทยมกนในการใชทรพยากร
>> เกดชองวางระหวางคนจนและคนรวยมากขน
2. ทรพยากรขาดแคลน >> ไมมระยะฟนฟของทรพยากรทางธรรมชาต
>> ประชากรมอตราการตายสง
>> เกดการผดขาดทางเศรษฐกจ
Fig. Exponential growth: The J-shaped curve represents past exponential world population, with projections to 2100 showing possible population stabilization as the J-shaped curve changes to an S- shaped curve. (Data from the World Bank and United Nations, 2008)
ปญหาสงแวดลอมกบการพฒนา
ภายใตสภาวการณทโลกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา
สงแวดลอม
ทมาของปญหาสงแวดลอม
มนษยใชประโยชนจาก ทรพยากร
มอยอยางจ ากด
มความตองการทไมจ ากด
สาเหตหลกของปญหาสงแวดลอม
Management
การเพมขนของประชากร
การขยายตวของ เศรษฐกจและเทคโนโลย
การเพมขนของประชากร
การขยายตวของเศรษฐกจและเทคโนโลย
ท าใหมนษยใชทรพยากรมากขนขาดการวางแผน ขาดการจดการทด ขาดจตส านก
เกดการใชทรพยากรทเกน ขดความสามารถในการรองรบ
ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม(Depletion)
ภาวะมลพษ (Pollution)
ปญหาสงคม (Social Problem)
การใชทรพยากรทเกน ขดความสามารถในการรองรบ
ผลจากปญหาสงแวดลอม
Environmental Problems
16
Population Science and Technology Unsustainable
growth development resource use
Poverty Industrial Excluding environmental
development costs from market prices
Fig. The main causes of environmental problems
สถานการณสงแวดลอมในไทยเปนอยางไร?
Fig. The rapid development and continuous expansion of industries in the Map Ta Phut area
have posed a negative impact on the environment and the community’s quality of life
such as open dumping, waste water and air pollution 17
สถานการณ สงแวดลอมในประเทศไทยโดยรวม
• ฐานทรพยากรธรรมชาตของชาต ถกท าลาย
• สงแวดลอมเสอมโทรม, ภาวะมลพษ • สญเสยความหลากหลายทางชวภาพ • ปญหาความขดแยง • คณภาพชวตย าแย • ความเสยงตอภาวะภยธรรมชาต
http://www.environnet.in.th
สถานการณดานมลพษ
• ขยะเพมขน (14.58 ลานตน ในป 2547) • มลพษทางน า (เกณฑด 23% พอใช 51%
เสอมโทรม 21% เสอมโทรมมาก 5%) • มลพษทางอากาศ
– ฝนขนาดเลกในบรรยากาศสงเกนคา มาตรฐาน
– คณภาพอากาศในเมองใหญๆ แยลง – ไอเสยรถยนตและควนพษจากโรงงาน
อตสาหกรรม • มลพษทางเสยง เสยงดงเกนมาตรฐานใน
เมองใหญๆ http://www.environnet.in.th
สถานการณดานทรพยากรดน
• การถอครองทดนทางการเกษตรโดยเฉลยลดลง
• การใชทดนผดประเภท • ดนขาดความอดมสมบรณจากการเกษตร
• การชะลางพงทลายของหนาดน • ดนเคม ดนเปรยวจด ฯลฯ
การเกษตร 131 ลานไร จาก 320 ลานไร (40.94 %)
http://techno.obec.go.th/content/www.water.com/main014-02.html
สถานการณดานทรพยากรน า
• ขาดแคลนน าในฤดแลง
• น าทวมในฤดฝน (อทกภย)
• แหลงน าตนเขน
• น าทง น าเสย คณภาพน าในลมน าหลกเสอมโทรม
• สารเคม ปนเปอนในแหลงน า
• ความตองการใชน ามมากขน
• การจดการน ายงไมมประสทธภาพ
สถานการณ ดานทรพยากรพลงงาน
• พลงงานส ารองในประเทศเรมลดลง • น าเขาพลงงานรอยละ 60 ของการใชพลงงาน
ทงหมด • เรมแสวงหาพลงงานทางเลอก เชน
ไบโอดเซล ฯลฯ • กระแสของการประหยดพลงงานมมากขนแต
ผลในทางปฏบตไมมประสทธภาพ • ความตองการพลงงานมมากขนทกป
http://www.bio-oil.blogspot.com
http://www.classified-today.com
สถานการณ ดานทรพยากรปา
การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ • รอยละ 32.66 ของพนทท งประเทศ (พ.ศ.2547)
(ปาสมบรณไมถงรอยละ 20 ของพนท) • การลกลอบคาสตวปาและพนธพชปา • การบกรกพนทปาเพอท ากน • สญเสยความหลากหลายทางชวภาพ • สตวปาและพชหายากเสยงตอการ
สญพนธ - การลกลอบตดตนพยงมากกวา 300 ทอน มลคา
30 ลานบาท ทภาคอสานโดยเกบซกซอนไวในไรออย
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/a/a6/Timber_DonnellyMills2005_SeanMcClean.jpg/200px-Timber_DonnellyMills2005_SeanMcClean.jpg
สภาพความเปลยนแปลงพนทปาไมระหวาง พ.ศ. 2504-2541
0
10
20
30
40
50
60
2504 2516 2519 2521 2525 2528 2531 2532 2534 2536 2538 2541
รอยล
ะของ
พนทป
าทงป
ระเทศ
• พนทปา ลดลงจาก 171 ลานไร (53.3%) • ในป 2504 เหลอ 81 ลานไร (25%) • ในป 2541 อตราการสญเสยเฉลย
367,244 ไร/ป
สถานการณ ดานขยะมลฝอย
สดสวนของเสยทไดรบการบ าบดอยางถกตอง
37.25 37.88 38.17 38.64 39.23 39.24
8.42 8.9010.64
12.97 13.72 13.4534.2634.9833.56
27.8723.522.59
0
10
20
30
40
50
2541 2542 2543 2544 2545 2546ป พ.ศ.
ปรมาณม
ลฝอย
(พนต
น)
0
20
40
60
80
100
รอยล
ะ
ปรมาณมลฝอยทเกดขน(พนตน) ปรมาณมลฝอยทก าจด(พนตน) รอยละ
ปรมาณมลฝอยจากชมชนทไดรบการบ าบด ระหวางป 2541-2546
สถานการณดานภยพบตของประเทศไทยในอนาคต
• แผนดนไหวถข น รนแรงขน?
• ระดบน าทะเลสงขน ?
• การขาดแคลนน าจดจากภาวะภยแลง
• พายฝน วาตภย ถข น
• ความแปรปรวนของฤดกาล http://techno.obec.go.th/content/www.water.com/main014-02.html
การเพมขนของประชากร (Populaion Growth)
ทรพยากรรอยหรอ (Resource Depletion)
สงแวดลอมเปนพษ (Pollution)
การขยายตวทางเศรษฐกจและความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย (Economic Growth and Technological Progress)
ทมา นาท ตณทวรษห (2528)
ชวาลย (Biosphere)
สรปปญหาสงแวดลอม
ท าไมทวปเอเซยจงมการเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมากกวาในแถบทวปยโรป หรอ อเมรกา เพราะเหตใด ?
ประเดนอภปราย: ประเดนปญหาจากสถานการณสงแวดลอมโลก
ภาพรวม สงผลกระทบ
วทยาศาสตรและเทคโนโลย
ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม
1. วกฤตของทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม
มลพษทางอากาศ ดน และน าในเมองใหญ
มลภาวะจากอตสาหกรรม
การขาดแคลนแหลงน าสะอาด
สงแวดลอมจำกขยะ และโลหะหนก
4. ประเดนปญหา
ประชากรเพมขน
สงคราม
การกอสราง
นนทนาการ
ขาดความตระหนก
ความกาวหนาทางวทยฯ
เศรษฐกจขยายตว
3. สาเหต สงผลกระทบ
วทยาศาสตรและเทคโนโลย
5. แกไขปญหา
วเคราะหปญหา
ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม 2. ความหมาย/
ความส าคญ
6. กรณศกษา ปญหาการน าสตวตางถนเขามาในประเทศ
ปญหา
Alien Species
ภยพบต
สภาพภมอากาศเปลยนแปลง
การท าลายปาไมและสญเสยความหลากหลาย
ทางชวภาพ
Ecological footprint
วดการใชทรพยากรของมนษย - พนทวางส าหรบแตละคนในการใชทรพยากรของชาต (ปาไม, พนทการเกษตร, ชมชนเมอง)
เปนผลรวมของ - พนทในการผลต / บรการดานตางๆ - พนทในการก าจดของเสย - พนทในการกอสรางระบบสาธารณปโภค
31
Fig. Area and sea types used to calculate an ecological footprint
32
Fig. Area and sea types used to calculate an ecological footprint
33
Fig. Natural capital use and degradation: (Top) The total and per capital ecological footprints of selected countries. (Bottom) In
2008, humanity’s total, or global, estimated ecological footprint was at least 30% higher than the earth’s ecological capacity.
(Data from Worldwide Fund for Nature, Global Footprint Network, Living Planet Report 2008)
Ecological footprint
กรอบแนวคดในการพฒนา
ธรรมาภบาล
โครงสรางพนฐาน
การศกษา ความยากจน
IT
ความยากจน
กำรพฒนำ
กำรพฒนำทำงเศรษฐกจ
GDP
การพฒนา = การท าลาย?
Fig Before and after: when Big Oil companies are going full steam on a stealth
lobbying mission for more access to the Amazon.
35
การพฒนากบผลกระทบทางสงแวดลอม
36
Fig. Experimental forest area was set up in two area of the valleys. (Left) Uncut controlled forest, (Right) Deforested valley. (Barry J., 2007)
กรอบแนวคดในการพฒนา
ธรรมาภบาล
โครงสรางพนฐาน
การศกษา สขภาพ
IT
ความยากจน
กำรพฒนำ
กำรพฒนำทำงเศรษฐกจ
ทรพยำกร
GDP
กำรพฒนำ & ควำมเสอมโทรมทำงสงแวดลอม
การเป
ลยนแ
ปลงของสงแวดล
อม
ระยะเวลาในการพฒนา
ขดจ ำกดของสงแวดลอม
กำรพฒนำบนฐำนของสงแวดลอม
ระยะฟนฟ
การจดการสงแวดลอมอยางยงยน
ภายใตสภาวการณทโลกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา
เสนทางสความยงยน (A Path to Sustainability)
40
Natural capital Natural capital Solutions Trade-offs Individuals
degradation matter
Fig. Five subthemes illustrate how we can make the transition to more
environmentally sustainable societies and economies
มมมองและหลกการพฒนาอยางยงยน
มมมองเชงสงแวดลอม – ไมท าลายสงแวดลอมในระยะยาว
มมมองเชงการเมองการจดการ – การมสวนรวมของทกสวนในสงคม
มมมองเชงการเงน/เศรษฐกจ - ไมใชเกนก าลงความสามารถทางการเงน
มมมองเชงโครงสรางสงคม - สรางพนฐานและศกยภาพทม นคงในทกระดบโดยเฉพาะระดบรากหญา
การพฒนาเพอใหเพยงพอกบความตองการของคนรนปจจบน โดยไมเบยดเบยนคนรนตอไป การพฒนาทมความสมดลระหวางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ความเสมอภาคทางสงคม และการอนรกษสงแวดลอม การพฒนาแบบบรณาการ ดลยภาพระหวางมนษยกบสงแวดลอม
Sustainable
Development
Environment
Social
Economic
สมดลยในการพฒนาอยางยงยน
43
กรอบแนวคดการพฒนาทย งยนในบรบทไทย
ใชแนวทาง “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” พฒนามตตางๆ ทงดานคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมอยางมดลยภาพ
เกอกล และไมเกดการขดแยงซงกนและกน ใหเศรษฐกจขยายตวอยางมคณภาพและแขงขนได โดยค านงถงขดจ ากดของ
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การพฒนาเศรษฐกจควบคไปกบการพฒนาศกยภาพคนและการยกระดบ
คณภาพชวตของประชาชนใหดขน โดยการจดสรรทรพยากรและผลประโยชนจากการพฒนาและการคมครองอยางทวถงและเปนธรรม
ปลกฝงคานยมของคนใหมความพอเพยงและพงตนเองได สงเสรมการน าภมปญญาและวฒนธรรมไทยทอยรวมกบธรรมชาตอยางเกอกล
และสามารถปรบตวรเทาทนการเปลยนแปลงบนฐานของสงคมแหงความร
44
เปาหมายในภาพรวม • การสรางความเขมแขงระดบรากหญาทงทางดานเศรษฐกจ และสงคม • การสรางระบบการดแลทรพยากรธรรมชาต โดยชมชน • การสรางความเขมแขงในระดบครอบครว • การสรางเศรษฐกจทมสมดลยระหวางการบรโภคในประเทศ และระหวาง
ประเทศ • การสรางภมคมกนทางปญญาของทกสวนในสงคม • การสรางกลไกรฐทรเทาทนการเปลยนแปลงระดบโลก สามารถสงเคราะห
นโยบายทเหมาะสม • การสรางหนวยงานรฐทเขาใจและสามารถรวมสรางการพฒนาอยางยงยน • การบรการสงคมทมประสทธภาพ • ระบบพนฐานทเทาเทยมเพอรองรบดแลผออนแอหรอเสยเปรยบในสงคม • การสรางระบบการเงนระหวางประเทศทมประสทธภาพ
การกาวไปสความยงยนของสงแวดลอม
45
แนวทางเพอความยงยน
46
เพมความสมดลระหวางปรมาณการบรโภคกบปรมาณทรพยากรส ารอง
- ควบคมการเพมขนของประชากร - พฒนาประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการผลตสนคาและบรการ
เชน เทคโนโลยสะอาด (Cleaner Technology: CT), การออกแบบเพอ สงแวดลอม
- บรโภคอยางชาญฉลาด เชน เลอกใชสนคาฉลากเขยว (Green Product), การจดซอจดจางส เขยว
เทคโนโลยสะอาด คออะไร
• “ เทคโนโลยสะอาด คอ การพฒนา เปลยนแปลง ปรบปรง อยางตอเนอง ของกระบวนการผลตหรอการบรการ โดยกอใหเกดผลกระทบหรอความเสยงตอมนษยและสงแวดลอมนอยทสด ”
Terminology เทคโนโลยสะอาด (Cleaner Technology) เทคโนโลยการผลตทสะอาด (Cleaner Production) การปองกนมลพษ (Pollution Prevention) การลดมลพษใหเหลอนอยทสด (Waste Minimization) นเวศนเศรษฐกจ (Eco-efficiency)
47
การอยกบธรรมชาตไดอยางสมดล
Fig Before and after: 1,800 miles of trails in New Jersey and New York was
created by many plates of natural rock
48
มาตรการทางกฎหมาย
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ม 8 มาตรา • ทวาดวยสงแวดลอมและทรพยากร • ไดแก มาตรา 45,46,56,58,59,60,69,79
พ.ร.บ. สงแวดลอม 2535 พ.ร.บ. ปาไม 2484 กฎกระทรวง,ประมวลกฎหมายอาญา
แนวทางแกไข ในอนาคต
มาตรการทางการศกษาและจรยธรรม
การศกษาเพอสรางคานยมและจรยธรรมทางสงแวดลอม การอบรมสงสอนใหเหนความส าคญของสงแวดลอม หลกการเกอกลในระบบนเวศ (พทธจรยศาสตร)
มาตรการทางเศรษฐศาสตร
การประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม EIA (Environmental Impact Assessment)
ประเมนราคาออกมาในรปแบบของภาษ คาธรรมเนยม คาปรบ คาบรการ ฯลฯ ผกอมลพษเปนผจาย , ภาษน ามน , ภาษขยะ ฯลฯ
แนวทางแกไข ในอนาคต
มาตรการทางสงคมศาสตร
HIA ประเมนผลกระทบตอสขภาพและคณภาพชวต SIA ประเมนผลกระทบทางสงคมจากโครงการพฒนา การขดเกลาทางสงคม สถาบนทางสงคม การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมในโอกาสตางๆ
การพฒนาสายพนธสตวปา
51
Fig. Comparison of Thai and Africa elephants; (Left) Thai elephants
(Right) Africa elephant
ระบบการจดการ
52
Fig. Wild animals in Kenya
แนวเชอมตอปา
(Corridor)
53
ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช
Fig. แนวเชอมตอปาทถกออกแบบขน
เพอใชในการฟนฟพนทปาใหสตว
สามารถผสมพนธนอกฝง
สดทายอยทการปรบตว
Fig Before and after: tsunami in
Japan
Fig Before and after: earth quake
and tsunami in Sendai, Japan
(Photo: ABC News)
54
30 มย 46 การพฒนาอยางย งยน 55
การพฒนาอยางยงยน ไมใชแคเรองการผลตโดยไมท าลายสงแวดลอม
หรอการสรางระบบหรอโครงการบรการทางสงคมหลากประเภท
แตการพฒนาอยางยงยนจะเกดขนได ตองสรางความเขมแขงของทกภาคสวนในสงคม
โดยเฉพาะระดบ ชมชน และภมคมกน สงคมทอยบนฐานความรเทาทนและการมปญญา