abd devlet yapısı

Ana hatlar¨ ile

ABD DEVLET YAPISI

Gover.turkish 6/8/05 3:23 PM

3

Özgün bask¨: Richard C. Schroeder. Anayasan¨n ve Federalist Yaz¨lar’¨n anlat¨ld¨·¨ Bölüm II’yi de

yazm¨∆ olan Nathan Glick taraf¨ndan 1989’da ve Yüksek Mahkemenin Dönüm Noktas¨ Olu∆turan

Kararlar¨na ili∆kin Bölüm VI’y¨ da yazm¨∆ olan Rosalie Targonski taraf¨ndan 2000’de gözden

geçirilmi∆ ve güncelle∆tirilmi∆tir. Halk¨n Hükümeti:Vatanda∆¨n Rolü konulu Bölüm VIII bu bask¨ için

Robert L. Taylor taraf¨ndan yaz¨lm¨∆t¨r.

2

Bölüm IAnayasa: Kal¨c¨ Bir Belge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Bölüm IIAnayasan¨n aç¨klanmas¨: Federalist Yaz¨lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Bölüm IIIYürütme Organ¨: Ba∆kanl¨·¨n Gücü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Bölüm IVYasama Organ¨: Kongre’nin Yetki Alan¨ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Bölüm VYarg¨ Organ¨: Anayasay¨ Yorumlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Bölüm VIYüksek Mahkemenin Dönüm Noktas¨ Olu∆turan Kararlar¨ . . . . . . . . . . . 86

Bölüm VIIÇok Hükümetli Bir Ülke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Bölüm VIIIHalk¨n Hükümeti: Vatanda∆¨n Rolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

ABD Hükümetiyle ilgili K¨sa Bibliografya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Editör: Rosalie TargonskiTasar¨mc¨: Chloe D. EllisFoto·raf Editörü: Maggie Johnson SlikerKatk¨da bulunan editörler: Kathleen E. Hug

Carol Norton

¿Ç¿NDEK¿LER

Ana hatlar¨ ile

ABD DEVLET YAPISI

Gover.turkish 6/8/05 3:23 PM

54

ANAYASA

KALICI B¿R BELGE

“Bu hüküm, gelecek ça·lar boyunca yürürlükte kalmas¨ tasarlanm¨∆ ve bu nedenle, insani konulardaki çe∆itli bunal¨mlara uyarlanmak

için yap¨lm¨∆ bir anayasadayer almaktadir.” – John Marshall,

Yüksek Mahkeme Ba∆kan¨, McKulloch-Maryland davas¨na ili∆kin karar,

1819

BÖLÜM

I

Amerikan Hükümeti’nin Kurulu∆u ad¨ verilen bu tabloda, George Washington yaz¨

masas¨n¨n üzerine e·ilip delegelerden birinin ABD Anayasas¨’n¨ imzalamas¨na bakar

ve Federal Kurucu Meclis’e kat¨landi·er delegeler de onu izlerken görülüyor.

Gover.turkish 6/8/05 3:23 PM Page 4

76

Bundan bir y¨l önce, Büyük Britanya ilekoloniler aras¨nda, ac¨larla dolu alt¨ y¨lsürecek, bir sava∆ ba∆lad¨. Sava∆ biryandan sürerken – art¨k kendilerineAmerika Birle∆ik Devletleri ad¨n¨ veren– koloniler, onlar¨ bir ulus olarak biri-birine ba·layan bir anla∆ma kaleme al-d¨lar. “Konfederasyon ve Sürekli BirlikMaddeleri” denilen anla∆ma 1777’debir eyaletler Kongresince kabul edildive Temmuz 1778’de resmen imzaland¨.Maddeler, 13’üncü eyalet olan Maryland taraf¨ndan Mart 1781’deonaylan¨nca ba·lay¨c¨ hale geldi.

Konfederasyon Maddeleri, eyaletleraras¨nda gev∆ek bir ba·lant¨ kurdu veçok s¨n¨rl¨ gücü olan bir federal hükü-met olu∆turdu. Savunma, kamu maliyesive ticaret gibi ya∆amsal konularda fede-ral hükümetin yetkisi eyalet yasama organlar¨n¨n insaf¨na b¨rak¨ld¨. Bu, istikrara ya da güce yol açacak bir düzenleme de·ildi. K¨sa bir süre sonra – alt¨ y¨ldan az – Konfederas-yon’un zaaf¨ aç¨kça ortaya ç¨kt¨. Yeniulus, siyasal ve ekonomik aç¨dan nere-deyse karma∆a içinde kald¨. GeorgeWashington’un deyimiyle, 13 eyalet sadece “pamuk ipli·iyle” birle∆tiril-mi∆lerdi.

Birle∆ik Devletler anayasas¨ bu elveri∆liolmayan ko∆ullar alt¨nda haz¨rlanm¨∆t¨r.≈ubat 1787’de, cumhuriyetin yasamaorgan¨ olan K¨tasal Kongre, eyaletlereMaddeler’i gözden geçirip de·i∆tirmeküzere Philadelphia’ya birer temsilcigöndermeleri ça·r¨s¨nda bulundu. Anayasal ya da Federal Kurucu Meclis

25 May¨s 1787’de, 11 y¨l önce 4 Tem-muz 1776’da Ba·¨ms¨zl¨k Deklarasyo-nu’nun kabul edilmi∆ oldu·u Ba·¨ms¨z-l¨k Salonu’nda topland¨. Temsilcileryaln¨z Konfederasyon Maddeleri’ni de·i∆tirmeye yetkili olduklar¨ halde,Maddeler’i bir yana at¨p tümüyle yenive daha merkezile∆tirilmi∆ bir hükümetanayasas¨ haz¨rlamaya ba∆lad¨lar. Yenibelge, Anayasa, 17 Eylül 1787’de tamamland¨ ve 4 Mart 1789’da resmenkabul edildi.

Anayasa tasla·¨n¨ haz¨rlayan 55 temsil-ci aras¨nda yeni ulusun belli ba∆l¨ önderlerinin ya da Kurucu Atalar¨’n¨npek ço·u da bulunmaktayd¨. Onlar, geni∆ bir ç¨karlar, geçmi∆ler ve konum-lar yelpazesinin temsilcilerini olu∆turu-yorlard¨. Buna kar∆¨n, hepsi Anaya-san¨n giri∆ bölümünde dile getirilen temel amaçlar üzerinde anla∆t¨lar: “BizBirle∆ik Devletler halk¨, daha mükem-mel bir birlik olu∆turmak, adaleti sa·la-mak, iç huzuru korumak, ortak savun-may¨ gerçekle∆tirmek, genel gönencigeli∆tirmek ve kendimiz ve gelecekku∆aklar için özgürlü·ün nimetlerinigüvence alt¨na almak amacÿla Amerika Birle∆ik Devletleri için buAnayasay¨ kabul ediyor ve ya∆ama geçiriyoruz.”

KARMA≈IK B¿R HALKI B¿RLE≈T¿RMEKAnayasan¨n ba∆ta gelen amac¨, halk¨nisteklerine do·rudan do·ruya cevap verebilecek güçlü ve seçilmi∆ bir hükü-met yaratmakt¨. Öz yönetim kavramÄmerikal¨lar taraf¨ndan geli∆tirilmedi;

Birle∆ik Devletler Anayasas¨, Amerikanhükümetinin temel belgesi ve ülkeninyüce yasas¨d¨r. 200 y¨ld¨r hükümet kurumlar¨n¨n evrimine yön vermi∆ ve siyasal istikrar, bireysel özgürlük, eko-nomik geli∆me ve toplumsal geli∆menintemelini olu∆turmu∆tur.

Amerikan Anayasas¨ dünyada yürürlük-te bulunan en eski yaz¨l¨ anayasad¨r ve dünya çevresinde pek çok di·er anayasa için de model olu∆turmu∆tur.Anayasa, kal¨c¨l¨·¨n¨ sadeli·ine ve esnekli·ine borçludur. Ba∆lang¨çta, Atlantik kÿ¨s¨ndaki 13 çok farkl¨ eya-lette ya∆ayan dört milyon insan¨n yöne-timi için bir çerçeve sa·lamak üzere tasarlanm¨∆ olan anayasan¨n temel

hükümleri o kadar sa·lam bir biçimdealg¨lanm¨∆t¨r ki, yaln¨z 27 de·i∆ikliktengeçerek, ∆imdi Atlantik’ten Pasifik Okyanusuna kadar yay¨lan daha da çokfarkl¨ 50 eyaletteki 260 milyondan fazla Amerikal¨n¨n gereksinimini kar∆¨lamaktad¨r.

Anayasaya giden yol ne düz ne de kolay oldu. 1787’de bir taslak belge ortaya ç¨kt¨; fakat bu, ancak yo·un tart¨∆malar ve daha önce bir federal birlik konusunda alt¨ y¨l ya∆anm¨∆ olanbir deneyimden sonra gerçekle∆ti. ≈imdiki Birle∆ik Devletler’in do·u kÿ¨s¨n¨ olu∆turan bölgede dizilmi∆ olan13 ¿ngiliz kolonisi 1776’da ¿ngilte-re’den ba·¨ms¨zl¨klar¨n¨ ilan ettiler.

1787’de ABD Anayasas¨ tasla·¨n¨n haz¨rland¨·¨ Ba·¨ms¨zl¨k Salonu önünde toplanm¨∆

olan Philadelphia halk¨n¨ gösteren, XVIII. yüzy¨lda yap¨lm¨∆ bir gravür.


9

gerçekten, o s¨ralarda ¿ngiltere’de bir ölçüde öz yönetim vard¨. Ancak,dünya çevresindeki di·er hükümetlerlekar∆¨la∆t¨r¨ld¨·¨nda, Anayasan¨n Birle∆ik Devletler’de zorunlu k¨ld¨·¨halk taraf¨ndan yönetim benzersiz ve hatta devrimciydi. Anayasan¨n kabul edildi·i tarihte Amerikal¨lar¨nözyönetim sanat¨nda önemli bir deneyimleri bulunmaktayd¨. Ba·¨ms¨z-l¨·¨n ilan¨ndan çok önce koloniler halk¨n denetledi·i i∆leyen hükümet birimleriydi ve devrim ba∆lad¨ktan sonra – 1 Ocak 1776, 20 Nisan 1777aras¨nda – 13 eyaletten 10’u kendi anayasas¨n¨ kabul etmi∆ti. Eyaletlerinço·unlu·unda eyalet yasama organ¨ncaseçilmi∆ valiler vard¨. Yasama organla-r¨n¨ ise halk seçmi∆ti.

Bahis konusu özyönetime sahip eyalet-ler Konfederasyon Maddeleri ile bir-le∆tirilmek istenmi∆ti. Buna kar∆¨nAnayasa, eyaletler aras¨ndaki ili∆kileridüzenleme konusunda büyük güce ved¨∆ ili∆kiler ve savunma gibi konulardatek sorumlulu·a sahip güçlü bir merke-zi ya da federal hükümet kurdu.

Merkezili·i kabullenmek çok ki∆i içinzor oldu. Amerika’ya geni∆ ölçüde, dinsel ya da siyasal bask¨lardan oldu·ukadar insanlar¨ ya∆amlar¨nda yetenek-lerine ya da enerjilerine bakmaks¨z¨nbelirli konumlara hapseden Eski Dünyaekonomik düzenlerinden de kaçmakiçin anavatanlar¨ndan ayr¨lan Avrupal¨-lar yerle∆mi∆ti. Bu yerle∆imciler için bireysel özgürlük çok de·erliydi ve bireysel özgürlükleri k¨s¨tlayabilecek

her güce – özellikle hükümet gücüne –ku∆kuyla bakÿorlard¨.

Yeni ulusun çok çe∆itlili·i ayn¨ zaman-da birlik önünde pek büyük bir engelolu∆turuyordu. 18.yy Anayasas¨ taraf¨n-dan merkezi hükümetlerini seçme ve denetleme yetkisi verilen halk çok de-·i∆ik kökenlerden olu∆uyordu. Büyükço·unlu·u ¿ngiltere’den gelmi∆ti; fakat,¿sveç, Norveç, Fransa, Hollanda, Prusya, Polonya ve daha pek çok ülkede Yeni Dünya’ya göçmen göndermi∆ti.Dinsel inançlar¨ da de·i∆ikti ve çok kezbu inançlara ba·l¨l¨k güçlüydü. Onlar, Anglikanlar, Katolikler, Kalvenistler,Hügenotlar, Lüteranlar, Kuakerler, Yahudilerdi. Ekonomik ve toplumsalaç¨dan Amerikal¨lar, toprak sahibi asil-lerden ba∆lay¨p Afrika’dan gelmi∆ esir-lere ve borçlar¨n¨ ödemekte olan söz-le∆meli hizmetkârlara kadar de·i∆en biryelpazeye yay¨lÿorlard¨. Ancak ülkenintemel dire·ini orta s¨n¨f – çiftçiler, tüc-carlar, motor ustalar¨, gemiciler, tersanei∆çileri, dokuyucular, marangozlar veçok say¨da benzerleri – olu∆turuyordu.

Amerikal¨lar o zamanlar, bugün de ol-du·u gibi, ¿ngiliz Taht¨’ndan kopman¨nak¨lc¨l¨·¨ konusuna var¨ncaya kadar – o da dahil – hemen hemen her konudapek de·i∆ik görü∆lere sahiplerdi. Devrim s¨ras¨nda ¿ngiliz taht¨na sad¨kolan – Muhafazakâr diye biliniyorlard¨– pek çok ki∆i ülkeden kaçt¨lar ve genellikle do·u Kanada’ya yerle∆tiler. Geride kalanlar, Devrim’e direni∆in ne-denleri ve yeni Amerikan Cumhuriye-ti’yle ne tür uzla∆maya var¨laca·¨ konu-

8

lar¨nda kendi aralar¨nda de·i∆ik gö-rü∆lere sahip bulunmalar¨na kar∆¨n, küçümsenmeyecek bir muhalefet geli∆tirdiler.

Geçti·imiz iki yüzy¨l boyunca Amerikan halk¨n¨n çe∆itlili·i artt¨, ancak ulusun temel birli·i daha da güçlendi. Amerika, Atlantik kÿ¨s¨ndas¨ralanm¨∆ ilk 13 eyaletten ba∆layaraktüm k¨ta boyunca batÿa do·ru yay¨ld¨.Bugün, en yenileri 1959’da kat¨lm¨∆ bulunan Alaska ve Hawaii olmak üzere,50 eyaleti kapsamaktad¨r. 19’uncu yüzy¨l boyunca ve 20’ci yüzy¨l içinde,sonu gelmeyen bir göçmen ak¨n¨ yete-neklerini ve kültürel miraslar¨n¨ büyü-yen ulusa katt¨lar. Öncüler (Pioneers)do·uda Appalachian Da·lar¨n¨ a∆t¨lar,k¨tan¨n ortas¨ndaki Mississippi Vadisine ve Büyük Düzlüklere (GreatPlains) yerle∆tiler; sonra da Rocky Da·lar¨n¨ a∆arak ilk kolonicilerin yerle∆mi∆ olduklar¨ Atlantik kÿ¨lar¨n-dan 4,500 kilometre bat¨daki PasifikOkyanusu kÿ¨lar¨na ula∆t¨lar. Ulus yay¨ld¨kça, ülkenin çok büyük do·alkaynaklar birikimi, geni∆ balta girme-mi∆ ormanlar, zengin kömür, bak¨r, demir ve petrol yataklar¨, yeterli su gücü ve verimli topraklar herkesin gözleri önüne serildi.

Yeni ulusun zenginli·i kendine özgübir de·i∆kenlik yaratt¨. Özel bölgesel ve ticari ç¨kar guruplar¨ türedi. Do·ukÿ¨s¨ armatörleri serbest ticareti savun-dular. Orta-bat¨ üreticileri, büyüyenBirle∆ik Devletler piyasas¨ndaki yerle-rini güvence alt¨nda bulundurmak için

ithalat vergisi al¨nmas¨n¨ talep ettiler.Çiftçiler dü∆ük ta∆¨ma ücretleri ve yük-sek ürün fiyatlar¨, de·irmenciler ve f¨-r¨nc¨lar dü∆ük tah¨l fiyatlar¨, demiryolui∆leticileri elde edebilecekleri en yük-sek navlunlar¨ istediler. New York’takibankac¨lar¨n, güneydeki pamuk üretici-lerinin, Texas’taki hayvan çiftli·i i∆leti-cilerinin ve Oregon’daki tomruk i∆let-mesi sahiplerinin her birinin ekonomive hükümetin ekonomiyi düzenlemede-ki rolü üzerinde farkl¨ görü∆leri vard¨.

Anayasa ve onun yaratt¨·¨ hükümetinsürekli görevi, tüm bu de·i∆ik ç¨karlar¨bir araya getirmek, ortak bir ortam yaratmak ve ayn¨ zamanda tüm halk¨ntemel haklar¨n¨ korumakt¨.

Günümüzdeki hükümetlerin i∆lemesin-de izlenen karma∆¨kl¨kla kar∆¨la∆t¨r¨ld¨-·¨nda, çok daha az geli∆mi∆ ekonomikko∆ullar alt¨nda dört milyon insan¨ yönetmek gerçekten kolay görülebilir.Fakat, Anayasan¨n yazarlar¨ o gün-oldu·u kadar gelecek için de temel atÿorlard¨. Yaln¨z kendi ya∆amlar¨ süresince de·il gelecek ku∆aklar içinde i∆leyecek bir hükümet yap¨sölu∆turmak gerekti·ini aç¨kça biliyor-lard¨. Bu nedenle Anayasaya, toplum-sal, ekonomik ve siyasal nedenler ge-rektirdi·inde belgenin de·i∆tirilmesinisa·layacak bir hüküm eklemi∆lerdi.Onayland¨·¨ndan beri, Anayasada yirmi alt¨ de·i∆iklik yap¨lm¨∆t¨r ve Anayasan¨n esnekli·inin onun en büyük güçlerinden biri oldu·u kan¨t-lanm¨∆t¨r. Böyle bir esneklik olmasayd¨,200 y¨l önce kaleme al¨nm¨∆ bir belge-


ler aras¨ndaki uyu∆mazl¨klar mahkeme-lerce çözümlenir. Ancak, her hükümetdüzeyinde ayn¨ anda i∆birli·ini gerekti-ren ulusal ç¨karlara ili∆kin sorunlar daortaya ç¨kabilir ve Anayasada böyle durumlar¨ düzenleyen hükümler de yeralmaktad¨r. Amerikan devlet okullar¨genellikle yerel yönetimlerce eyalet çap¨ndaki standardlara uygun olarakyönetilir. Fakat, okur yazarl¨k ve e·itimkazan¨m¨ ya∆amsal bir ulusal ç¨kar gere·i oldu·u için federal hükümet de okullara yard¨m eder ve daha fazlae∆it e·itim f¨rsatlar¨ sa·lanmas¨na yönelik tekdüze standardlar uygular. ¿skân, sa·l¨k ve sosyal yard¨m gibiba∆ka alanlarda da hükümetin çe∆itlidüzeyleri aras¨nda benzeri bir ortakl¨kvard¨r.

¿nsan toplumunun hiçbir ürünü kusur-suz de·ildir. Yap¨lan pek çok de·i∆ikli-·e kar∆¨n Birle∆ik Devletler Anayasa-s¨nda gelecekteki gerilim dönemlerin-de aç¨·a ç¨kacak aksakl¨klar bugün devar olabilir. Yine de, iki as¨rd¨r sürenbüyüme ve rakipsiz gönenç, Amerikanhükümetinin temelini atmak için 1787yaz¨ boyunca çaba gösteren 55 ki∆ininileri görü∆lülü·ünü kan¨tlam¨∆t¨r. EskiBirle∆ik Devletler Ba∆savc¨s¨ ArchibaldFox ∆öyle demi∆tir: “Özgün Anayasay¨haz¨rlayanlar yeteri kadar konu∆up gereksiz laf etmeme dehas¨na sahip bulunduklar¨ için Amerika’da ya∆amher aç¨dan çok büyük de·i∆ikliklere u·ram¨∆ olmakla birlikte an¨lan yasagünümüzde de bizlere iyi hizmet etmektedir.... Kurucu Meclis’te ana çizgileri belirlenen plan ba∆arÿa ula∆t¨-

·¨ ve ulus hem maddesel aç¨dan hemideallerinin gerçekle∆tirilmesi aç¨s¨n-dan büyüdü·ü ve gönence kavu∆tu·uiçin Anayasa da herhangi bir bireyin yada bireyler toplulu·unun elde edebile-ce·inin çok ötesinde bir büyüklük ve yetki kazanm¨∆t¨r.”

ANAYASANIN KALEME ALINI≈I1781’de Konfederasyon Maddeleri’ninkabulü ile yeni Anayasan¨n kaleme al¨n¨∆¨ aras¨nda geçen y¨llar bir zay¨fl¨k,çeki∆me ve kar¨∆¨kl¨k dönemi oldu.Konfederasyon Maddeleri’nde, yasalarüygulayacak bir yürütme organ¨na veonlar¨ yorumlayacak bir ulusal mahke-me sistemine ili∆kin hükümlere yer verilmemi∆ti. Bir yasama Kongresi ulusal hükümetin tek organÿd¨; fakat,eyaletleri istemedikleri ∆eyleri yapmayazorlayacak hiçbir gücü yoktu. Kuramsalolarak, sava∆ ilan edebilir ve bir ordukurabilirdi; ancak, kararla∆t¨raca·¨ say¨da ki∆iyi silah alt¨na almaya ya daonlar¨ desteklemek için gerekli silah ve gereçleri sa·lamaya hiçbir eyaletizorlayamazd¨. Faaliyetlerine para sa·la-mak için eyaletlere ba∆vurmak zorun-dayd¨; ama, eyaletleri federal bütçeyegerekli katkÿ¨ yapmad¨klar¨ için ceza-land¨ramazd¨. Vergilendirmenin vegümrük tarifelerinin denetimi eyaletlereb¨rak¨lm¨∆t¨ ve her eyalet kendi paras¨-n¨ basabilirdi. Eyaletler aras¨ndaki anla∆mazl¨klarda – eyalet s¨n¨rlar¨ üzerine pek çok anla∆mazl¨k vard¨ –Kongre arabulucu ve yarg¨ç rolünü üstleniyordu, ama kararlar¨n¨n kabuledilmesini eyaletlerden isteyemezdi.

11

nin bugün Birle∆ik Devletlerde 260milyon insan¨n ve her düzeydeki binler-ce hükümet biriminin gereksinimlerinietkin bir biçimde kar∆¨lamas¨ beklene-mez ve küçük kasabalar¨n ve büyükkentlerin sorunlar¨na ayn¨ güç ve kesin-likle uygulanamazd¨.

Böylelikle Anayasa ve federal hükümet,yerel ve eyalet yönetimlerini de içerenhükümet piramidinin doru·unda yer al-maktad¨r. ABD’deki uygulamaya göre,her hükümet düzeyi özellikle ona ayr¨l-m¨∆ belirli yetkiler içeren geni∆ çapl¨bir özerkli·e sahiptir. De·i∆ik yönetim-

10

Shays Ayaklanmas¨

s¨ras¨nda milislerin

asilere sald¨r¨∆¨n¨

gösteren bir sanatç¨

yorumu. Massachusetts’in

k¨rsal bölgesinde

geli∆en bu ayaklanma

Konfederasyon Maddeleri

kar∆¨s¨nda merkezi

hükümetin zay¨fl¨·¨na

dikkatleri çekmi∆ ve yeni

bir Anayasa haz¨rlanmas¨-

na yol açan harekete

katk¨da bulunmu∆tu.


bulunmad¨·¨ giderek daha belirgin oluyordu. Çiftçilerle tüccarlar, alacakl¨-larla borçlular ve eyaletlerin kendi aralar¨ndaki iç ayr¨l¨klar giderek ∆iddetleniyordu. Çiftçilerin çaresizlikiçinde gerçekle∆tirdi·i 1786 ShaysAyaklanmas¨’n¨n daha yeni bast¨r¨lm¨∆oldu·u ve henüz belleklerde canl¨ kald¨·¨ günlerde, George Washington∆u uyar¨da bulundu: “Her eyalet, bir k¨v¨lc¨m¨n ate∆leyebilece·i yan¨c¨ mad-delerle dolu.”

Bu olas¨ felaket duygusu ve köklü de·i∆iklik gereksinimi, 25 May¨s1787’de görü∆melere ba∆lam¨∆ olan Kurucu Meclisi me∆gul ediyordu. Tüm

temsilciler, Konfederasyon Maddeleriile kurulmu∆ olan iktidars¨z Kongre’ninyerine, geni∆ kapsaml¨ yapt¨r¨m güçleriyle donat¨lm¨∆ etkin bir merkezihükümetin geçmesi gerekti·ine ina-nÿorlard¨. Görü∆melerin ba∆lang¨c¨ndatemsilciler yeni hükümetin, her biri di·er ikisininkini dengeleyecek belirginbir güce sahip üç ayr¨ organdan – yasa-ma, yarg¨ ve yürütme – olu∆mas¨ üze-rinde anla∆maya vard¨lar. Ayr¨ca yasa-ma organ¨n¨n, ¿ngiliz Parlamentosu gibiiki meclisli olmas¨ da kararla∆t¨r¨ld¨.

Ancak bu a∆amadan sonra, zaman zaman Kurucu Meclis toplant¨s¨n¨n kesilmesi ve bir anayasa kaleme

13

Sonuç hemen hemen tam bir karga∆ay-d¨. Vergi toplama gücü olmayan federalhükümet borca batt¨. 13 eyaletten 7’si,gazilerin maa∆lar¨n¨ ve kredi ald¨klar¨pek çok ki∆iye borçlar¨n¨ ödeyebilmek,küçük çiftçilerin büyük tar¨m i∆letmesisahiplerine olan borçlar¨n¨ kar∆¨layabil-mek amacÿla çok say¨da, nominal de·eri yüksek ancak gerçek sat¨n almagücü dü∆ük, kâ·¨t para bast¨lar.

Buna kar∆¨n, Massachusetts yasama organ¨ çok s¨k¨ bir para denetimi veyüksek vergiler uygulad¨; bu da, eskibir Devrim Sava∆¨ yüzba∆¨s¨ olan DanielShays’¨n önderli·inde küçük bir çiftçi-ler ordusu kurulmas¨na yol açt¨. Kongrebinas¨n¨ teslim almak için harekete geçen Shays ve di·erleri, icra i∆lemleri-nin durdurulmas¨n¨ ve haks¨z ipotekle-rin kald¨r¨lmas¨n¨ istediler. Ayaklanma-y¨ bast¨rmak için askerlere ba∆ vuruldu,ancak federal hükümet durumun far-k¨ndayd¨.

Tekdüze ve istikrarl¨ bir para olmay¨∆ëyaletler aras¨ndaki ve di·er ülkelerleolan ticareti de baltalad¨. Ka·¨t paran¨nde·eri eyaletten eyalete de·i∆meklekalmad¨, New York ve Virginia gibi baz¨ eyaletler, limanlar¨na di·er eyalet-lerden gelen ürünlerden gümrük resmialmaya ba∆lad¨lar ve bu da misillemele-re yol açt¨. Federal maliye yöneticisininyapt¨·¨ gibi eyaletler de “kamu kredi-miz tükendi” diyebilirlerdi. ¿ngilte-re’den ∆iddet kullanarak ayr¨lan yeniba·¨ms¨zl¨·¨na kavu∆mu∆ eyaletler art¨k¿ngiltere limanlar¨nda özel i∆lem göre-miyorlar ve bu da sorunlar¨n¨ daha fazla

artt¨rÿordu. Büyükelçi John Adams1785’te bir ticaret anla∆mas¨ için görü∆meler yapmaya çal¨∆t¨·¨nda ¿ngilizler, eyaletlerin bu anla∆mayla tektek ba·l¨ olmayacaklar¨n¨ ileri sürerekbu iste·i reddetti. ¿ngilizler, devrim s¨ras¨nda el konulan ta∆¨nmaz mallarkar∆¨l¨·¨nda para ödemedikleri için de Amerikal¨lara ayr¨ca k¨zg¨nlard¨.

Politikas¨n¨ askeri güçle destekleyeme-yen zay¨f bir merkezi hükümet, kaç¨n¨l-maz olarak d¨∆ ili∆kilerinde de zorlan¨-yordu. ¿ngilizler, 1783 tarihli bar¨∆ antla∆mas¨nda söz verdikleri halde, yeni ulusun Kuzey Bat¨ Topraklar¨’nda-ki kalelerinde ve ticaret merkezlerindebulundurduklar¨ askerlerini çekmeyireddediyorlard¨. Daha da kötüsü, kuzeys¨n¨r¨ndaki ¿ngiliz subaylar¨ ve güney-deki ¿spanyol subaylar¨, Amerikal¨ yerle∆imcilere sald¨rmalar¨ için çe∆itli K¨z¨lderili kabilelerine silah sa·lÿorlard¨. Florida ve Louisiana ileMississippi Nehri’nin bat¨s¨ndaki tümtopraklar¨ denetimleri alt¨nda bulundu-ran ¿spanyollar ayr¨ca Bat¨l¨ çiftçilerinürünlerini göndermek için New Orleansliman¨n¨ kullanmalar¨na da izin vermi-yorlard¨.

Genç ulusun belirli bölgelerinde gönen-cin yeniden görülmeye ba∆lad¨·¨n¨ gösteren belirtiler olsa da, iç ve d¨∆ sorunlar büyümesini sürdürdü. Merkezihükümetin, sa·l¨kl¨ bir maliye uygula-mas¨ kuracak, ticareti düzenleyecek,antla∆malara uyulmas¨n¨ zorlayacak yada gerekti·inde d¨∆ muhaliflere kar∆äskeri bask¨ uygulayacak kadar gücü

12

Amerikal¨ ressam Henry Bacon’un bir tablosundan yap¨lan bu al¨nt¨da Benjamin

Franklin (yüzü izleyiciye dönük, oturuyor) Philadelphia’daki evinde Alexander

Hamilton ve di·er baz¨ kimselerle ABD Anayasas¨n¨ tart¨∆¨rken görülüyor.


15

al¨namadan görü∆melerin sona ermesitehdidini yaratan büyük görü∆ ayr¨l¨klarörtaya ç¨kt¨. Büyük eyaletler yasama organ¨nda orant¨l¨ temsil lehinde tutumtak¨nd¨lar: her eyalet nüfusuyla orant¨löy gücüne sahip olmalÿd¨. Di·erlerininüstünlük sa·lamas¨ndan korkan küçükeyaletler tüm eyaletler için e∆it temsilüzerinde ¨srar ettiler. Sorun “Büyük Uzla∆ma” ile çözümlendi ve Kongre’ninbir meclisinde her eyalete e∆it temsil,di·erinde de orant¨l¨ temsil hakk¨ tan¨nd¨. Senato’da her eyaletin iki sandalyesi olacakt¨. Temsilciler

Meclisi’ndeyse sandalyesay¨s¨ nüfusa ba·l¨ kala-cakt¨. Ço·unlu·un istekle-rini daha iyi yans¨tt¨·¨dü∆ünüldü·ünden, federalbütçe ve gelirlere ili∆kintüm yasama gücü Temsil-ciler Meclisi’ne verildi.

Büyük Uzla∆ma büyük ve küçük eyaletler aras¨n-daki ayr¨l¨·¨ sona erdirdi;ama, uzun yaz boyuncapek çok ba∆ka uzla∆mala-ra da var¨ld¨. Halka çokfazla güç verilmesindenkorkan baz¨ temsilciler federal yetkililerin dolaylÿoldan seçilmesini savun-dular; di·erleri olabildi-·ince yayg¨n bir seçmentaban¨ istediler. Baz¨lar¨bat¨daki topraklar¨n giderek eyalet olmas¨nakar∆¨ ç¨kt¨lar; di·er baz¨-lar¨ ulusun gelecek

gücünün Appalachian Da·lar¨’n¨n ard¨ndaki bakir topraklarda yatt¨·¨ görü∆ünü ileri sürdüler. Dengelenmesigereken bölgesel ç¨karlarla, ba∆kan¨ngörev süresi, gücü ve seçim sistemi konusunda uzla∆t¨r¨lmas¨ gereken farkl¨görü∆lerle, federal yarg¨n¨n rolüneili∆kin birbiriyle çat¨∆an fikirlerle kar∆¨-la∆¨ld¨.

Kurucu Meclis’e kat¨lan temsilcilerinerdemli ki∆iler olmalar¨ sayesinde uzla∆ma kolayl¨kla sa·land¨. AmerikanDevrimi önderlerinden pek az¨ orada

14

Philadelphia’l¨ Gouverneur Morris Anayasaya son

∆eklini veren komiteye ba∆kanl¨k etti.

devami sayfa 17’ de

yoktu. Thomas Jefferson ve John Adams– ki ikisi de gelecekte ba∆kanl¨k yapa-caklard¨ – Fransa ve ¿ngiltere’de Amerikan elçileri olarak görevdeydiler;John Jay, Konfederasyon’un d¨∆i∆leri bakan¨ olarak çal¨∆ÿordu. SamuelAdams ve Patrick Henry’nin de arala-r¨nda bulundu·u birkaç¨ ise, mevcuthükümet yap¨s¨n¨n sa·l¨kl¨ oldu·unainand¨klar¨ için, kat¨lmamay¨ ye·le-mi∆lerdi. Kat¨lanlar aras¨ndaki en ünlüki∆i, hiç ku∆kusuz, Kurucu Meclis’eba∆kanl¨k yapan, Devrim kahraman¨ George Washington’du. Ak¨ll¨ ihtiyar,fen bilimci, bilgin, diplomat BenjaminFranklin de toplant¨dayd¨. Virginia’danJames Madison, Pennsylvania’dan Gouverneur Morris ile New York’lugenç ve parlak avukat Alexander Hamilton gibi kalburüstü ki∆iler de toplantÿa kat¨lm¨∆lard¨.

Henüz 20–30 ya∆lar¨ndaki en gençtemsilciler bile daha o günlerde erdemli siyasal ve ayd¨n ki∆iliklerinisergilediler. Paris’teki Thomas Jefferson, Londra’ya John Adams’a gönderdi’·i bir mektupta, “Bu gerçek-ten bir yar¨tanr¨lar toplant¨s¨” diye yazm¨∆t¨.

Anayasaya sokulan fikirlerin baz¨larÿeniydi; fakat, pek ço·u ¿ngiliz hükü-met geleneklerinden ve 13 koloninin öz yönetim konusundaki deneyimlerin-den al¨nm¨∆t¨. Ba·¨ms¨zl¨k Bildirgesi,temsilcilerin ak¨llar¨n¨ öz yönetim ve temel insan haklar¨n¨n korunmas¨ fikirlerine ba·l¨ tutan önemli bir yolgöstericiydi. Montesquieu ve Locke gibi

Avrupal¨ politika filozoflar¨n¨n yaz¨lar¨da bu çal¨∆malarda etkili olmu∆tu.

Temmuz sonlar¨nda, üzerinde anla∆ma-ya var¨lm¨∆ olan konulara dayal¨ birbelge tasla·¨ kaleme almak üzere birkomite atand¨. Bir ay daha süren tart¨∆malar ve ar¨tmalar sonras¨nda, Gouverneur Morris ba∆kanl¨·¨ndakiikinci bir komite belgeye son biçiminiverdi ve 17 Eylül’de imzaya sundu.Temsilcilerin tümü var¨lan sonuçtanmutlu de·illerdi. Baz¨lar¨ törenden önce ayr¨ld¨lar; kalanlardan üçü, Virginia’dan Edmund Randolph ile George Mason ve Massachusetts’tenElbridge Gerry ise belgeyi imzalamay¨reddettiler. ¿mza atan 39 temsilcidenbelki de hiç biri belgeyi tümüyle doyu-rucu bulmam¨∆ ve onlar¨n görü∆leriBenjamin Franklin taraf¨ndan beceriyleözetlenmi∆ti: “Anayasan¨n ∆u andaonaylamad¨·¨m birkaç bölümü var; amaonlar¨ asla onaylamayaca·¨ma emin de·ilim.” Buna kar∆¨n anayasay¨ onay-lad¨: “çünkü, daha iyi bir belge bekle-miyordum ve çünkü, bunun en iyi belge olmad¨·¨na da emin de·ilim.”

ONAYLAMA: YEN¿ B¿R BA≈LANGIÇArt¨k onaylamaya, yani en az dokuzeyalet taraf¨ndan kabule giden çetin yolaç¨lm¨∆t¨. ¿lk harekete geçen Delawareoldu ve onu hemen New Jersey ve Georgia izledi. Pennsylvania ve Connecticut’ta onay rahat bir ço·unluk-la gerçekle∆ti. Massachusetts’te büyüktart¨∆malar yap¨ld¨. Bu eyalet, sonundaaralar¨nda din, ifade, bas¨n ve toplant¨özgürlükleri de bulunan belirli temel


haklar¨n sa·lanmas¨n¨; sürekli bir orduyerine bir milis gücü kurulmas¨n¨; jüritaraf¨ndan yarg¨lanmay¨; ve haks¨z ara-malar¨n ve tutuklamalar¨n önlenmesinigüvence alt¨na alacak 10 de·i∆iklik yap¨lmas¨ ko∆uluyla onay¨n¨ verdi. Çoksay¨da eyalet de benzeri ko∆ullar ilerisürdüler ve 10 düzeltme – günümüzdeAnayasaya Temel Haklarla ¿lgili ¿lk Ek olarak biliniyor – 1791’de Anayasaya eklendi.

Haziran 1788 sonlar¨nda Maryland, South Carolina ve New Hampshire dekabul ettiler ve dokuz eyalet taraf¨ndanonaylanma ko∆ulu yerine getirilmi∆ oldu. Yasal olarak Anayasa yürürlük-teydi. Fakat, iki güçlü ve önemli eyalet– New York ve Virginia – henüz kararvermemi∆lerdi, ve iki küçük eyalet olanNorth Carolina ile Rhode Island da karars¨zlard¨. En az¨ndan New York ve Virginia’n¨n onay¨ olmad¨kça Anayasan¨n zay¨f temeller üzerinde kalaca·¨ aç¨kt¨.

Virginia’da görü∆ ayr¨l¨klar¨ çok derin-di; ancak, George Washington’un kabullehinde konu∆malar¨n¨n etkisiyle, eya-let meclisi küçük bir farkla 26 Haziran1788’de onay¨n¨ verdi. New York’ta,Alexander Hamilton, James Madison veJohn Jay birlikte çal¨∆arak Anayasa lehinde çarp¨c¨ bir dizi yaz¨l¨ görü∆ – Federalist Yaz¨lar – yay¨nlad¨lar ve 26 Temmuzda çok az bir farkla olumlu oy sa·lad¨lar. Kas¨m’da NorthCarolina’n¨n onay¨ geldi. Rhode Island,küçük ve zay¨f bir eyalet olarak büyükve güçlü bir cumhuriyet taraf¨ndan

çevrelenmi∆ konumunu savunamaya-cak duruma geldi·i 1790’a kadar direndi.

Virginia ve New York’un onay¨ al¨n¨ral¨nmaz hükümeti kurma süreci ba∆la-d¨. 13 Eylül 1788’de, Kongre yeni hükümetin merkezi olarak New Yorkkentini seçti. Ocak 1789’un ilkÇar∆amba günü, ba∆kanl¨k için oy kul-lanacak ikinci seçmenlerinin belirlen-mesini, ≈ubat¨n ilk Çar∆amba günü,ikinci seçmenlerin bir ba∆kan seçmele-rini ve Mart¨n ilk Çar∆amba günü de,yeni Kongre’nin ilk oturumunun yap¨l-mas¨n¨ kararla∆t¨rd¨.

Her eyaletin yasama organ¨, Anayasauyar¨nca, ba∆kanl¨k ikinci seçmenlerigibi, temsilcilerin ve senatörlerin denas¨l seçileceklerine karar verme gücüne sahipti. Baz¨ eyaletler do·rudanhalk¨n, birkaç¨ yasama organ¨n¨n seçimyapmas¨n¨ isterken, baz¨lar¨ da bu ikisistemin bir kar¨∆¨m¨n¨ ye·ledi. Rekabetin ∆iddeti kar∆¨s¨nda, yeni anayasa uyar¨nca ilk seçimlerin yap¨l-mas¨nda gecikmeler olmas¨ kaç¨n¨lmaz-d¨. Sözgelimi, New Jersey do·rudan seçimler yap¨lmas¨na karar vermi∆, an-cak kapanma saatini belirlemedi·i içinsand¨klar üç hafta aç¨k kalm¨∆t¨.

Anayasan¨n tam ve kesin uygulanmas¨-na 4 Mart 1789’da ba∆lanmas¨ karar-la∆t¨r¨lm¨∆t¨. Fakat bu tarihe kadar, 59 temsilciden sadece 13’ü ve 22 sena-törden de sadece sekizi New York kentine gelmi∆lerdi. (North Carolina veRhode Island’a ayr¨lan sandalyeler, bu

Kurucu Meclis’in toplanmas¨ için yeterli say¨da

delege Philadelphia’ya gelince George

Washington oybirli·iyle ba∆kanl¨·a seçildi.

Deneyimsizli·ini ileri sürerek bu onuru isteksiz-

ce kabul etti. Konu∆mas¨nda ilk sözleri üyelerin

onur ve idealizmine yönelik oldu: “Ak¨ll¨ ve

namuslu ki∆ilerin kullanabilece·i bir standard

yaratal¨m.”

Ba∆kan olarak Washington, kararl¨, kibar ama

sakindi; toplant¨n¨n son gününe de·in görü∆me-

lere kat¨lmad¨. Maddi ve manevi yönden o denli

etkileyici oldu ki, bir delege “Washington,

kar∆¨s¨nda hayranl¨k duydu·um tek ki∆idir”

demi∆ti.

Washington’un güçlü bir Birlik’i desteklemesi-

nin kökleri, Amerikan Devrimi s¨ras¨nda K¨ta

Ordusu Ba∆komutanl¨·¨’n¨ yapt¨·¨ s¨rada

edindi·i deneyime dayanÿordu. New Jersey’li

birliklerini Birle∆ik Devletler’e ba·l¨l¨k yemini etmeye iknaya çal¨∆t¨·¨n¨ an¨msÿordu. Bu

çabalar¨na, “Bizim ülkemiz New Jersey’dir” diyerek kar∆¨ ç¨km¨∆lard¨. Toplant¨lara ara

verildi·i bir s¨rada Washington, eyaletlerin genel amaca katk¨da bulunmaktan çekinmeleri

yüzünden birlikleriyle beraber zor bir k¨∆ geçirmi∆ olduklar¨, Pennsylvania’daki Valley Forge

devrim sava∆¨ alan¨na geri döndü.

Toplant¨ sona erip onaylama süreci ba∆lad¨·¨ zaman Washington suskunlu·una son verdi

ve do·du·u eyalet olan Virginia’daki çok say¨da muhalifin tutumlar¨n¨ de·i∆tirmeye ikna

edilmesine katk¨da bulunarak anayasaya güçlü destek sa·lad¨. Ele∆tirmenlerin, daha sonra

Anayasaya Temel Haklarla ¿lgili ¿lk Ek’e dönü∆en, bir Haklar Bildirgesi ortaya koymadaki

etkinliklerini anlad¨. Ayn¨ zamanda, Federalist Yaz¨lar’da Anayasay¨ destekledikleri için

James Madison ve Alexander Hamilton’u övdü ve onlar hakk¨nda “hükümet bilimine yeni

bir ¨∆¨k saçt¨lar; insan¨n haklar¨n¨ eksiksiz ve âdil bir biçimde tart¨∆t¨lar ve bu haklar¨ kal¨c¨

bir izlenim yaratacak ∆ekilde aç¨k ve etkin olarak anlatt¨lar” diye yazd¨.

1716

George Washington K¨ta Ordusu

Ba∆komutan¨ üniformasÿla.

sayfa 15’ den devam

WASHINGTON VE FEDERAL KURUCU MECLIS


tasla·¨n¨ onaylayarak, kötü davran¨∆suçlamas¨nda bulunmal¨d¨r. Bundansonra, suçlanan görevli, Yüksek Mahkeme ba∆kan¨n¨n ba∆kanl¨·¨nda Senato’da yarg¨lan¨r.

A·¨r bir önlem oldu·u dü∆ünülen mec-lis soru∆turmas¨, Birle∆ik Amerika’dapek ender durumlarda uygulanmakta-d¨r. Temsilciler Meclisi 1797’den beri,16 federal görevli (iki ba∆kan, bir kabi-ne üyesi, bir senatör, bir Yüksek Mahkeme üyesi ve on bir federal yar-g¨ç) hakk¨nda meclis soru∆turmas¨ ka-rar¨ alm¨∆t¨r. Senato, bu görevlilerden,hepsi de federal yarg¨ç olan 7’sini mahkûm etmi∆tir.

1868’de Ba∆kan Andrew Johnson hak-k¨nda, yenilmi∆ bulunan Konfederasyoneyaletlerine ¿ç Sava∆ sonras¨nda uygundavran¨lmas¨na ili∆kin sorunlar nede-niyle meclis soru∆turmas¨ karar¨ al¨n-m¨∆t¨. Fakat Senato’da, mahkûmiyetiçin gerekli üçte iki ço·unluktan bir oyeksik ç¨kt¨ ve Johnson görev süresinitamamlad¨. 1974’te Watergate olay¨ sonucu Temsilciler Meclisi Yarg¨ Komitesi meclis soru∆turmas¨ kararäl¨nmas¨ önerisinde bulununca, Ba∆kanRichard Nixon, Temsilciler Meclisi Genel Kurulu meclis soru∆turmas¨ yasatasla·¨ üzerinde oylamaya ba∆ vurama-dan önce görevinden istifa etti.

Temsilciler Meclisi 1998’de Ba∆kanBill Clinton hakk¨nda, bir cinsel ili∆kiolay¨n¨ örtbas etmeye te∆ebbüs amacÿ-la yalan ∆ahitlik yapmak ve adaleti engellemek suçlamasÿla meclis so-

ru∆turmas¨ aç¨lmas¨na karar verdi. Yarg¨lama sonucu Senato, 55’e kar∆¨ 45 oyla yalan ∆ahitlikten suçsuzluk karar¨ vererek ve adaleti engellemesuçlamas¨nda 50’ye kar∆¨ 50 oy kulla-narak ba∆kan¨ aklad¨. Ba∆kan¨n görevi-ne son verilmesi için her bir suçlamada67 oyla suçlu bulunmas¨ gerekiyordu.

Hükümet ¿lkeleriAnayasa ilk kabul edildi·i günden beripek çok bak¨mdan de·i∆mi∆ olmaklabirlikte, temel ilkeleri 1789’da oldu·ugibi bugün de ayn¨ kalm¨∆t¨r:

❏ Hükümetin üç temel organ¨ birbirin-den ayr¨ ve ba·¨ms¨zd¨r. Bunlardan her birine verilmi∆ olan güç di·er ikisinin gücüyle duyarl¨ bir biçimdedengelenmi∆tir. Her bir organ di·erleri-nin olas¨ a∆¨r¨l¨klar¨n¨ durdurma görevita∆¨r.

❏ Anayasa, onun hükümleri uyar¨ncahaz¨rlanm¨∆ olan yasalar ve ba∆kan taraf¨ndan yap¨lm¨∆ ve Senato’ca onay-lanm¨∆ antla∆malar ile birlikte di·ertüm yasalar¨n, yürütme kararlar¨n¨n veyönetmeliklerin üstündedir.

❏ Tüm insanlar yasalar önünde e∆ittirve onlar¨n e∆it korumas¨ alt¨ndad¨r.Tüm eyaletler e∆ittir ve hiç biri federalhükümetten özel davran¨∆ bekleyemez.Anayasa s¨n¨rlar¨ içinde her eyalet di-·erlerinin yasalar¨n¨ tan¨mak ve onlarasayg¨ göstermek zorundad¨r. Eyalet hükümetleri, federal hükümet gibi, demokratik yap¨da olmal¨ ve nihai yetkihalka ait bulunmal¨d¨r.

19

eyaletler Anayasay¨ onaylay¨ncaya kadar doldurulamad¨.) Sonuçta, Temsilciler Meclisi’nde 1 Nisan ve Senato’da da 6 Nisanda toplant¨ yetersay¨s¨ sa·land¨. Bundan sonra iki mec-lis ikinci seçmenlerin oylar¨n¨ saymakiçin ortak bir toplant¨ yapt¨.

George Washington’un ilk ba∆kanl¨·ave Massachusetts’ten John Adams’¨nBa∆kan Yard¨mc¨l¨·¨na oy birli·iyle seçilmeleri ∆a∆¨rt¨c¨ olmad¨. Adams 21 Nisan ve Washington da 23 Nisanda New York’a geldiler. 30 Nisan1789’da ant içerek göreve ba∆lad¨lar.Böylece yeni hükümetin kurulmas¨ i∆itamamland¨. Dünyadaki ilk cumhuriye-tin ayakta tutulmas¨ görevi art¨k ba∆la-m¨∆t¨.

YÜCE YASA OLARAK ANAYASABirle∆ik Devletler Anayasas¨ kendisini“ülkenin yüce yasas¨” olarak tan¨mlar.Bu hükümden, eyalet anayasalar¨ ya da eyalet meclisleri ya da ulusal Kongre taraf¨ndan yap¨lan yasalar fede-ral Anayasa’yla çat¨∆¨rsa onlar¨n hiçbirgücü olmayaca·¨ anla∆¨l¨r. ¿ki yüzy¨lboyunca Yüksek Mahkeme taraf¨ndanverilmi∆ olan kararlar, bu anayasal üstünlük doktrinini irdelemi∆ ve güç-lendirmi∆tir.

Nihai yetki, isterlerse Anayasay¨ tadilederek temel yasay¨ de·i∆tirebilecek yada – en az¨ndan kuramsal aç¨dan – ye-nisini haz¨rlayabilecek olan Amerikanhalk¨na verilmi∆tir. Ancak halk bu yetkiyi do·rudan do·ruya kullanmaz.Günlük hükümet i∆lerini, seçilmi∆ ya

da atanm¨∆ kamu görevlilerine devreder.Kamu görevlilerinin gücü s¨n¨rl¨d¨r. Kamuya ili∆kin çal¨∆malar¨ Anayasa veAnayasaya uygun biçimde yap¨lm¨∆olan yasalara uymal¨d¨r. Seçilmi∆ görev-liler belirli aral¨klarla yeniden seçimegirmek zorundad¨rlar ve çal¨∆malar¨böylelikle yo·un kamu denetimine ba·-l¨ olur. Atanm¨∆ görevliler, onlar¨ ata-m¨∆ olan ki∆i ya da kurulu∆un iste·ineuygun biçimde hizmet verirler ve ça-l¨∆malar¨ yetersiz bulunursa görevdenal¨nabilirler. Bu uygulaman¨n istisnas¨,ba∆kan taraf¨ndan, politik yükümlülükya da etkilerden ar¨nm¨∆ olmalar¨ için,ya∆am boyu görevlendirilen YüksekMahkeme üyeleriyle di·er federal yarg¨çlard¨r.

Genelde Amerikan halk¨ arzular¨n¨ seçim sand¨·¨ arac¨l¨·ÿla ortaya koyar.Ancak Anayasa, a∆¨r¨ kötü davranma yada görevi kötüye kullanma durumlar¨n-da, kamu görevlilerinin meclis soru∆tur-mas¨ yoluyla görevden al¨nmalar¨n¨ sa·-layan bir hüküm getirmi∆tir. Madde II,Bölüm 4 ∆öyledir: Ba∆kan, Ba∆kan Yard¨mc¨s¨ ve Birle∆ik Devletler’in tümkamu görevlileri, vatana ihanet, rü∆vetya da ba∆ka a·¨r suçlar ve kabahatlesuçlan¨r ya da mahkum olurlarsa, görevden al¨n¨rlar.

Meclis soru∆turmas¨, bir hükümet gö-revlisinin bir yasama organ¨ taraf¨ndankötü davran¨∆la suçlanmas¨d¨r; genel-likle dü∆ünüldü·ü gibi, bu suçlardanmahkûm edilmesi anlam¨na gelmez.Anayasada belirtildi·i gibi, TemsilcilerMeclisi bir meclis soru∆turmas¨ yasa

18


❏ Halk, ulusal hükümetin yap¨s¨n¨ Anayasan¨n kendisinde tan¨mlanan yasal yollarla de·i∆tirebilme hakk¨na sahiptir.

De·i∆tirmeye ¿li∆kin HükümlerAnayasan¨n haz¨rlay¨c¨lar¨, e·er kal¨c¨olmas¨ ve ulusun büyümesine ayak uydurmas¨ isteniyorsa, onun zaman za-man de·i∆tirilmesi gerekece·ini aç¨kçaanlam¨∆lard¨. De·i∆tirme sürecinin kötüdü∆ünülmü∆ ve aceleye getirilmi∆ giri∆imlere yol açacak biçimde kolay olmamas¨ gerekti·inin de fark¨ndayd¨-lar. Ayn¨ nedenle, halk¨n ço·unlu·uncaarzulanan bir giri∆imin bir az¨nl¨k tara-f¨ndan durdurulamamas¨n¨n garantilen-mesini de istemi∆lerdi. Vard¨klar¨ çözüm, Anayasan¨n de·i∆tirilebilmesiiçin ikili bir süreç uygulamas¨n¨ getir-mek oldu.

Kongre, her iki mecliste üçte ikilik bir oy ço·unlu·uyla bir de·i∆iklik süreci ba∆latabilir. Di·er yandan, eya-letlerin üçte ikisinin yasama organlar¨,Kongre’nin de·i∆iklikleri görü∆mek ve taslaklar haz¨rlamak için ulusal birtoplant¨ ça·r¨s¨ yapmas¨n¨ isteyebilirler.Her iki durumda da, de·i∆ikliklerin yürürlü·e girmeden önce eyaletlerindörtte üçü taraf¨ndan kabul edilmesigereklidir.

Anayasan¨n kendisinin do·rudan do·-ruya de·i∆tirilmesi sürecinin yan¨ s¨ra,hükümlerinin uygulanmas¨ da yarg¨ yorumu yoluyla de·i∆tirilebilir. Cumhuriyet tarihinin ba∆lar¨nda 1803 y¨l¨nda bir dönüm noktas¨ olu∆tu-

ran Marbury-Madison davas¨nda Yüksek Mahkeme, Mahkemenin Kongre kararlar¨n¨ yorumlama ve onla-r¨n Anayasaya uygunlu·unu karara ba·-lama gücünü yaratan, yarg¨ incelemesidoktrinini benimsedi. Doktrin ayr¨ca, Anayasan¨n çe∆itli bölümlerininde·i∆en yasal, siyasal, ekonomik vetoplumsal ko∆ullara uygulan¨∆¨n¨ yorumlama gücünü de Mahkeme’ye ver-mektedir. Y¨llar boyunca, Anayasan¨nkendisinde önemli bir de·i∆iklik yap¨l-madan, radyo ve televizyonla ilgili hü-kümet düzenlemelerinden ceza davalar¨s¨ras¨nda suçlananlar¨n haklar¨na kadarde·i∆en konularda bir dizi Mahkemekarar¨, anayasa hükümlerinin gücünüde·i∆tirici etki yaratm¨∆t¨r.

Temel yasa hükümlerinin uygulanmas¨-n¨ ya da de·i∆en ko∆ullara uydurulma-s¨n¨ sa·lamak için Kongre taraf¨ndankabul edilen yasalar, Anayasan¨n anla-m¨n¨ geni∆letmekte ve ince de·i∆iklik-ler yapmaktad¨r. Bir dereceye kadar,federal hükümetin çok say¨da organ¨ taraf¨ndan ç¨kar¨lan yönetmelik ve tü-zükler de ayn¨ etkiyi gösterebilir. Fakatmahkemelere göre, her iki halde de te-mel ölçü bu gibi yasalar¨n ve kurallar¨nAnayasadaki beklentilere uyup uyma-d¨·¨d¨r.

Anayasaya Temel Haklarla ¿lgili ¿lk EkAnayasa 1789’dan beri 27 kez de·i∆ti-rilmi∆tir ve gelecekte daha ba∆ka de-·i∆iklikler yap¨lmas¨ olas¨d¨r. En geni∆kapsaml¨ de·i∆iklikler Anayasan¨n ka-bulünden sonraki iki y¨l içinde gerçek-

20 21

le∆tirilmi∆tir. Bu dönemde, toplu olarakTemel Haklarla ¿lgili ¿lk Ek diye bili-nen ilk 10 de·i∆iklik eklenmi∆tir. Bunlar Eylül 1789’da Kongre taraf¨n-dan blok halinde kabul edilmi∆ ve 1791 sonuna kadar 11 eyaletçe onay-lanm¨∆t¨r.

Anayasaya kar∆¨ ilk direni∆ler federalbirli·in güçlendirilmesine kar∆¨ ç¨kan-lardan de·il, bireylerin haklar¨n¨n be-lirgin bir biçimde saptanmas¨n¨ isteyendevlet adamlar¨ndan geldi. Bunlardanbiri, Anayasaya Temel Haklarla ¿lgili¿lk Ek’in bir öncüsü olan Virginia Haklar Bildirgesi’nin yazar¨ George Mason’du. Kurucu Meclis’e kat¨lantemsilcilerden olan Mason, bireyselhaklar¨n yeterince güvence alt¨na al¨n-mad¨·¨n¨ dü∆ündü·ü için belgeyi imza-lamay¨ reddetti. Gerçekten, Mason’unbu muhalefeti neredeyse Virginia’n¨nonay¨n¨ engelleyecekti. Daha önce belirtildi·i gibi, benzeri dü∆ünceler nedeniyle Massachusetts de onay¨n¨ bireysel haklara ili∆kin belirli güvence-ler getirilmesi ko∆uluna ba·lad¨. ¿lkKongre topland¨·¨nda bu gibi de·i∆ik-liklerin kabulü konusunda hemen hemen tam bir görü∆ birli·i vard¨ veKongre bunlar¨ kaleme almakta zamanyitirmedi.

Bu de·i∆iklikler bugün de iki yüzy¨l öncesinde kaleme al¨nd¨klar¨ biçimiyleyürürlüktedir. Birincisi, ibadet, dü∆ün-dü·ünü aç¨klama ve bas¨n özgürlükleri-ni, bar¨∆ç¨ toplant¨ hakk¨n¨ ve yanl¨∆l¨k-lar¨n düzeltilmesi için hükümete dilekçe verme hakk¨n¨ güvence alt¨na

almaktad¨r. ¿kincisi, vatanda∆lar¨n silahta∆¨ma hakk¨n¨ güvence alt¨na almakta-d¨r. Üçüncüsü, mal sahibinin izni olma-d¨kça, askeri birliklerin evlerde bar¨n-d¨r¨lamayacaklar¨ hükmünü getirmekte-dir. Dördüncüsü, haks¨z aramalara, tutuklamalara ve mala el konulmas¨nakar∆¨ güvence sa·lamaktad¨r.

Bunlardan sonra gelen dört de·i∆iklikyarg¨ kurallar¨na ili∆kindir: Be∆inci de·i∆iklik, büyük jüri taraf¨ndan suç-lanmad¨kça, bir a·¨r suçtan yarg¨lanma-y¨ yasaklamaktad¨r. Ayn¨ suç nedeniyletekrar tekrar yarg¨lanmay¨ engellemek-te, yasal gerekler yerine getirilmedencezaland¨r¨lmay¨ yasaklamakta ve suç-lanan ki∆inin kendi aleyhinde tan¨kl¨ketmeye zorlanamayaca·¨n¨ hükme ba·-lamaktad¨r. Alt¨nc¨s¨, ceza gerektirensuçlar için süratle aç¨k yarg¨lama yap¨l-mas¨n¨ güvence alt¨na almaktad¨r. Bude·i∆iklik, ön yarg¨s¨z bir jüri taraf¨n-dan yarg¨lanmay¨ gerekli k¨lmakta, san¨·¨n avukat tutma hakk¨n¨ hükmeba·lamakta, tan¨klar¨n yarg¨lamaya kat¨lmak ve san¨·¨n önünde ifade vermek zorunda olmalar¨n¨ sa·lamakta-d¨r. Yedincisi, 20 ABD dolar¨n¨ a∆antüm hukuk davalar¨n¨n bir jüri taraf¨n-dan görülmesini güvence alt¨na almak-tad¨r. Sekizincisi, a∆¨r¨ kefalet ya da ceza saptanmas¨n¨ ve ac¨mas¨z ya daola·an d¨∆¨ ceza uygulanmas¨n¨ yasak-lamaktad¨r.

10 de·i∆iklikten son ikisi anayasal yetkiye ili∆kin çok genel aç¨klamalarta∆¨maktad¨r. Dokuzuncu de·i∆iklik, bireysel haklar s¨ralamas¨n¨n s¨n¨rl¨


Yirmiyedi de·i∆iklikten ço·unun birey-sel vatanda∆l¨k ve siyasal özgürlükleringeni∆letilmesi konusundaki sürekli çabalardan kaynaklanmas¨; buna kar∆¨npek az¨n¨n Philadelphia’da 1787’de tasarlanm¨∆ olan temel hükümet yap¨s¨-n¨ güçlendirmeye yönelik bulunmas¨önem ta∆¨maktad¨r.

FEDERAL DÜZENAnayasay¨ haz¨rlayanlar¨n aç¨kça belirtilmi∆ birkaç görü∆ü vard¨. Bunlar¨,temel belgenin giri∆ bölümünde 52 söz-cükten olu∆an alt¨ maddede ola·anüstübir aç¨kl¨kla dile getirdiler.

“...Daha Mükemmel Bir BirlikOlu∆turmak ¿çin”“Daha mükemmel bir Birlik” kurmak,1787’de 13 eyaletin kar∆¨ kar∆ÿa bulundu·u en aç¨k sorundu. Hemen hemen her birli·in Konfederasyon Maddeleri çerçevesinde varl¨·¨n¨ sürdü-ren birlikten daha çok mükemmele yak¨n olaca·¨ pek aç¨kt¨. Ancak, bununyerini alacak bir ba∆ka yapÿ¨ geli∆tir-mek için çok önemli tercihler yap¨lmas¨gerekiyordu. Tüm eyaletler 11 y¨l önce¿ngiltere’den ayr¨l¨nd¨·¨ndan beri kulland¨klar¨ egemen güç konusundak¨skançlard¨. “Eyaletlerin haklar¨”n¨bir merkezi hükümetin gereksinimleriy-le dengeleme kolay i∆ de·ildi. Anayasan¨n yap¨mc¨lar¨ eyaletlerin, vatanda∆lar¨n¨n günlük ya∆amlar¨n¨ düzenlemeleri için gerekli tüm yetkile-ri, ulusun bir bütün olarak gereksinim-leri ve gönenci ile çat¨∆mamas¨ ko∆u-luyla, sakl¨ tutmalar¨na izin vererek bunu ba∆ard¨lar. Federalizm ad¨ veri-

len, güçlerin payla∆¨m¨ temelde günü-müzde de ayn¨d¨r. Her eyaletin yerelsorunlar konusundaki yetkisi – e·itim,kamu sa·l¨·¨, ticaretin düzeni, çal¨∆mako∆ullar¨, evlenme ve bo∆anma, yerelvergilendirme ve ola·an emniyet yetki-leri gibi – o kadar köklü bir biçimde tan¨nm¨∆ ve kabul edilmi∆tir ki, ikikom∆u eyaletin ayn¨ konudaki yasalaräras¨nda çok kez büyük farkl¨l¨klarolu∆maktad¨r.

Anayasal düzen çok dahice kurulmu∆olmakla birlikte, eyaletlerin haklar¨ konusundaki anla∆mazl¨k için için kay-nad¨ ve üç çeyrek yüzy¨l sonra 1861’dekuzeydeki ve güneydeki eyaletler ara-s¨nda dört y¨l sürecek bir sava∆ patlakverdi. Bu sava∆ ¿ç Sava∆ ya da EyaletlerAras¨ndaki Sava∆ adÿla an¨lm¨∆t¨ ve ard¨nda yatan sorun federal hükümetinBirlik’e daha yeni kat¨lan eyaletlerdeköleli·i düzenleme hakkÿd¨. Kuzeylilerfederal hükümetin böyle bir hakk¨ bulundu·unda ¨srar ederken Güneylilerköleli·in her eyaletin kendisinin kararverece·i bir konu oldu·unu ileri sürü-yordu. Bir gurup Güneyli eyalet Birlik’ten ayr¨lmay¨ deneyince sava∆ba∆lad¨ ve cumhuriyetin korunmas¨ ilkesi üzerinde sürdürüldü. Güneylieyaletlerin yenilmesi ve Birlik’e yeni-den kat¨lmalar¨ sonucu federal üstünlükyeniden kabul edildi ve köleli·e sonverildi.

“...Adaleti Sa·lamak için”Amerikan demokrasisinin temeli, çarp¨-c¨ bir biçimde “Tüm insanlar e∆it yara-t¨lm¨∆t¨r” aç¨klamas¨n¨ getiren ve “onla-

2322

olmas¨n¨n dü∆ünülmedi·ini; halk¨nAnayasada aç¨kça yaz¨lmam¨∆ ba∆kahaklar¨ da oldu·unu belirtmektedir.10’uncu de·i∆iklik, Anayasan¨n federalhükümete vermedi·i ya da eyaletlereyasaklamad¨·¨ yetkilerin, eyaletlere yada halka tan¨naca·¨ hükmünü getirmek-tedir.

Bireysel Özgürlükler ¿çin Ya∆amsalKoruma Federal hükümetin olu∆turulmas¨ konu-sunda Anayasaya yans¨t¨lan deha, Birle∆ik Devletler’e iki yüzy¨l boyuncaola·anüstü bir istikrar sa·lam¨∆t¨r. Temel Haklarla ¿lgili ¿lk Ek ve onu izleyen de·i∆iklikler, temel insan hak-lar¨ndan yararlanma konusunda sa·lan-mas¨ olas¨ görülen tüm f¨rsatlar¨n Amerikan halk¨na tan¨nmas¨n¨ güvencealt¨na alm¨∆t¨r.

Ulusal bunal¨m günlerinde, ulusal güvenlik nedeniyle, bu haklar¨ askÿa almay¨ denemek hükümetlere çekicigörünür. Birle∆ik Devletler’de bu gibiönlemlere her zaman pek istenmedenve en duyarl¨ güvenceler sa·lanarakba∆ vurulmu∆tur. Sözgelimi sava∆ s¨ra-s¨nda, Birle∆ik Devletler’le yabanc¨ ülkeler aras¨ndaki posta hizmetlerineve özellikle cepheden ülkeye gönderi-len mektuplara sansür uygulanmas¨ gerekmi∆tir. Fakat, anayasal adil yarg¨-lanma hakk¨ sava∆ günlerinde bile kald¨r¨lmam¨∆t¨r. Suçlanan ki∆ilere – kibunlar aras¨nda casusluk, sabotaj veba∆ka zararl¨ faaliyetlerde bulunmaklasuçlanan dü∆man ülke vatanda∆lar¨ davard¨r – kendilerini savunma hakk¨

tan¨n¨r ve Amerikan kurallar¨ uyar¨nca,suçlu olduklar¨ kan¨tlan¨ncaya de·insuçsuz olduklar¨ kabul edilir.

Anayasada Temel Haklarla ¿lgili ¿lkEk’ten sonra yap¨lan de·i∆iklikler çokyayg¨n konular¨ içermektedir. Bunlararas¨nda en geni∆ kapsaml¨lardan biriolan ve 1868’de onaylanan 14’üncü de·i∆iklikle, vatanda∆l¨·¨n aç¨k ve basitbir tan¨m¨ sa·lanm¨∆ ve yasalar kar∆¨-s¨nda e∆it i∆lem görme güvencesi dahageni∆letilmi∆ bir biçimde yinelenmi∆tir.14’üncü de·i∆iklik, temelde, TemelHaklarla ¿lgili ¿lk Ek’in sa·lad¨·¨ güvenceleri eyaletlere uygulam¨∆t¨r. Di·er de·i∆ikliklerle, ulusal hükümetinyarg¨ gücü k¨s¨tlanm¨∆; ba∆kan¨n seçil-me sistemi de·i∆tirilmi∆; kölelik yasak-lanm¨∆; ¨rk, renk, cinsiyet ya da geç-mi∆teki kölelik nedenleriyle oy hakk¨-n¨n reddine kar∆¨ güvence sa·lanm¨∆;kongrenin vergi koyma yetkisi gelirlerede yay¨lm¨∆; ve Birle∆ik Devletler senatörlerinin halk taraf¨ndan do·rudanseçilmesi uygulamaya konulmu∆tur.

En son de·i∆iklikler aras¨nda, ba∆kan¨ngörev süresini iki dönemle k¨s¨tlayan22’nci; Washington, D.C.’de ya∆ayanla-ra oy kullanma hakk¨ tanÿan 23’üncü;seçim vergisi ödememeleri halinde bilevatanda∆lara oy kullanma hakk¨ veren24’üncü; dönem ortas¨nda bo∆almas¨durumunda ba∆kan yard¨mc¨l¨·¨ maka-m¨n¨n doldurulmas¨n¨ sa·layan 25’inci;oy kullanma ya∆¨n¨ 18’e indiren 26’nc¨ve ABD senatörlerinin ve TemsilcilerMeclisi üyelerinin maa∆lar¨n¨ düzenle-yen 27’nci de·i∆iklikler bulunmaktad¨r.



ANAYASAYA TEMEL HAKLARLA ¿LG¿L¿ ¿LK EKLER

1’inci de·i∆iklik – Kongre, bir din kuran ya da bir dinin gereklerinin özgürce yerine getiril-

mesini yasaklayan, söz ve bas¨n özgürlü·ü ile, vatanda∆lar¨n ∆ikâyetlerini hükümete bildir-

mek için dilekçe verme haklar¨n¨ ve bar¨∆ç¨l toplanmalar¨n¨ k¨s¨tlayan hiçbir yasa ç¨karamaz.

2’nci de·i∆iklik – Özgür bir devletin güvenli·i için iyi düzenlenmi∆ bir milis örgütü gerekli

oldu·undan, halk¨n silah bulundurma ve ta∆¨ma hakk¨ ihlal edilemez.

3’üncü de·i∆iklik – Hiçbir asker, bar¨∆ta hiçbir zaman, sava∆ta ise yasalar¨n öngördü·ü

kurallar¨n d¨∆¨nda, sahibinin r¨zas¨ olmaks¨z¨n, herhangi bir eve yerle∆tirilemez.

4’üncü de·i∆iklik – Vatanda∆lar¨n kendilerinin, evlerinin, belgelerinin ve e∆yalar¨n¨n bir

neden olmadan aranmas¨ ve el konulmas¨na ili∆kin haklar¨ ihlal edilemez ve arama izninin

makul bir nedene dayanmas¨, yemin ve beyanlarla desteklenmesi, arama yap¨lacak yerin,

el konulacak belgeler ya da ki∆ilerin özellikle belirlenmesi gerekir.

5’inci de·i∆iklik – Hiç kimse, ihbar olmad¨kça ya da büyük jüri taraf¨ndan suçlanmad¨kça,

a·¨r bir suçlamaya ya da haysiyet k¨r¨c¨ bir ithama yan¨t vermekle yükümlü de·ildir; sava∆

zaman¨nda ya da genel tehlike an¨nda ya da kara ve deniz ordular¨nda, milis örgütünde

görev yap¨ld¨·¨ s¨rada ortaya ç¨kacak durumlar bu hükmün d¨∆¨ndad¨r; hiç kimsenin ya∆am¨

ya da beden bütünlü·ü ayn¨ suç nedeniyle iki kez tehlikeye at¨lamaz; hiç kimse, herhangi

bir ceza davas¨nda kendi aleyhinde tan¨kl¨·a zorlanamayaca·¨ gibi yasal bir yöntem izlenme-

den ya∆am¨ndan, özgürlü·ünden ya da mülkünden yoksun b¨rak¨lamaz; özel mülkiyetteki

hiçbir ∆ey, tam bedeli ödenmeden, kamu hizmeti için kullan¨lamaz.

6’nc¨ de·i∆iklik – Tüm ceza kovu∆turmalar¨nda, san¨k, suçun i∆lendi·i eyaletin ya da yasayla

önceden belirlenmi∆ bir yarg¨ çevresini içeren bölgenin tarafs¨z bir jürisi taraf¨ndan, gecik-

meden ve kamuya aç¨k biçimde yarg¨lanmak, suçlaman¨n niteli·inin ve nedeninin kendisine

bildirilmesini istemek, aleyhindeki tan¨klarla yüzle∆tirilmek, lehindeki tan¨klar¨n uyulmas¨

zorunlu yasal yollarla getirilmesini ve savunmas¨ için bir avukat¨n yard¨m¨n¨n sa·lanmas¨n¨

istemek hakk¨na sahiptir.

24

7’nci de·i∆iklik – Örf ve âdet hukuku kurallar¨ uygunsa, de·eri yirmi dolar¨ a∆an anla∆maz-

l¨klarda jüri taraf¨ndan yarg¨lanmak hakk¨ sakl¨d¨r ve jürinin ald¨·¨ karar, örf ve âdet hukuku

kurallar¨na göre olanaks¨z ise, Birle∆ik Devletler’in hiçbir mahkemesince yeniden incelene-

mez.

8’inci de·i∆iklik – Gere·inden fazla bir kefalet istenemeyece·i gibi ne a∆¨r¨ para cezas¨

yüklenebilir ne de ac¨mas¨z ya da ola·an d¨∆¨ cezalar verilebilir.

9’uncu de·i∆iklik – Bu Anayasada belirli haklar¨n say¨lmas¨, halk¨n sahip oldu·u di·er

haklar¨n reddedilece·i ya da önemsenmeyece·i ∆eklinde yorumlanamaz.

10’uncu de·i∆iklik – Bu Anayasa ile Birle∆ik Devletler’e verilmeyen ya da eyaletlere

yasaklanmayan yetkiler, s¨ras¨yla eyaletlere ya da halka aittir.

25


26

Washington D.C.’deki Ulusal Ar∆ivler binas¨nda ¿ç Sava∆ s¨ras¨nda kullan¨lan ünifor-

malar¨ giymi∆ askerler Ba∆kan Abraham Lincoln taraf¨ndan 1863’te imzalanm¨∆

ve köleli·i kald¨rm¨∆ olan Azad Bildirgesi’nin (Emancipation Declaration) özgün

nüshas¨ ba∆¨nda nöbet tutuyorlar.

KÖLEL¿K KONUSUNDAK¿ TARTI≈MALAR

ABD Anayasas¨nda “kölelik” sözcü·ü bulunmamakla birlikte, an¨lan belgede bu kuruma

dolayl¨ yoldan izin verildi. Kurucu Meclis toplant¨s¨na kat¨lan delegeler, her eyaletten

Temsilciler Meclisi’ne seçilecek üye say¨s¨ saptan¨rken, kölelerin be∆te üçünün de say¨lmas¨n¨

kararla∆t¨rd¨lar. Anayasada, eyalet s¨n¨rlar¨n¨ geçen kaçak kölelerin (“hizmette ya da i∆çilik-

te kullan¨lan ki∆iler”) sahiplerine iade edilmesinin gerekti·i hükmü getirildi. Ayr¨ca,

Kongre’nin köle ticaretini (“∆u anda mevcut Eyaletlerden her birince getirilmesi uygun

görülecek ki∆ilerin göçmenli·i ya da ithali”) sona erdirmesinin, 1808 y¨l¨ndan sonra,

engellenemeyece·i hükme ba·land¨.

Toplant¨da, yukar¨daki hükümlerin her biri üzerinde büyük tart¨∆malar oldu ve sonuçta

bu hükümler bir uzla∆ma havas¨ içinde kabul edildi. Kölelik kar∆¨s¨ndaki kuzeyli toplumun

Alexander Hamilton gibi temsilcileri bile, böyle bir çaban¨n eyaletler aras¨nda geri

dönülemez ayr¨l¨klar yarataca·¨n¨ ve daha ivedi olan, güçlü bir ulusal hükümet kurulmas¨

amac¨n¨ tehlikeye ataca·¨n¨ ileri sürerek, konu üzerinde ¨srar edilmesine kar∆¨ ç¨kt¨lar.

Kölelikten nefret eden, ama Birlik kesinle∆tikten sonra bu sorunun yok olaca·¨na inanan,

George Washington ve James Madison gibi ünlü güneyliler de bir uzla∆maya var¨lmas¨n¨

istediler.

Buna kar∆¨n, sorunun ahlaki yönü toplant¨larda birkaç kez güçlü bir biçimde ortaya at¨ld¨.

Pennsylvania temsilcisi Gouverneur Morris, “a∆a·¨l¨k bir kurum ve egemen oldu·u eyaletlere

tanr¨n¨n laneti” diyerek köleli·i k¨nad¨. Özgür bölgelerdeki gönenç ve insan onuru ile köle

kullan¨lan eyaletlerdeki “sefalet ve yoksullu·un” birbirinin kar∆¨t¨ oldu·unu ileri sürdü.

¿∆in garibi, kölelik kar∆¨t¨ en çarp¨c¨ sald¨r¨y¨, Jefferson taraf¨ndan “ku∆a·¨n¨n en akil

adam¨” olarak tan¨mlanan, Virginia temsilcisi George Mason gerçekle∆tirdi. Mason,

“kölelik, davran¨∆lar üzerinde en zararl¨ etkiyi yapar. Her köle sahibi, a∆a·¨l¨k bir zorba

olarak do·ar.... Kölelik sanata ve üreticili·e kar∆¨ cayd¨r¨c¨ olur. Kölelerin çal¨∆t¨·¨n¨ gören

yoksullar çal¨∆maktan nefret eder.... hükümetin genelde köleli·in yay¨lmas¨n¨ engelleyecek

güce sahip k¨l¨nmas¨n¨n gerekli oldu·unu savunuyorum” dedi.

¿lerideki y¨llarda, köleli·e kar∆¨ harekette de ayn¨ görü∆ler ileri sürülecek ve ayn¨ ahlaki

k¨zg¨nl¨k dile getirilecekti; ancak kölelik sorunu, gerek söylem gerekse ahlaki bir zorlama

olarak, bir süre için bir yana b¨rak¨lm¨∆t¨. Sorun sonuçta, Birle∆ik Devletler’de insan köleli·i-

ne son vermek için feci ¿ç Sava∆’¨n (1861–1865) patlamas¨na yol açacak ve ülkeyi, a∆¨lmas¨

güç, tam ¨rk e∆itli·i yolunda ilerlemeye ba∆latacakt¨.

27


sadece Kongre sahiptir; buna kar∆¨nba∆kan silahl¨ kuvvetlerin ba∆komuta-n¨d¨r ve ülkenin savunulmas¨nda temelsorumlulu·u ta∆¨r.

“...Genel Gönenci Sa·lamak ¿çin”Devrimin sonunda Birle∆ik Devletlerekonomik aç¨dan güç durumdayd¨. Kaynaklar¨ kurutulmu∆tu, borç almagücü azd¨ ve kâ·¨t paras¨ hemen hemende·ersizdi. Ticaret ve endüstri neredey-se durmu∆tu ve hem eyaletler hem de Konfederasyon hükümeti borca batm¨∆t¨. Halk açl¨k tehlikesiyle kar∆¨kar∆ÿa de·ildi, ancak ekonomik kal-k¨nma olas¨l¨klar¨ gerçekten pek azd¨.

Yeni ulusal hükümetin kar∆¨ kar∆ÿa oldu·u ilk görevlerden biri ekonomidesa·l¨kl¨ bir geli∆me ba∆latmakt¨. Anayasan¨n birinci maddesine göre:Kongre, vergi koymak ve toplamak...borçlar¨ ödemek ve Birle∆ik Devletler’in genel gönencini sa·lamakyetkisine sahip olacakt¨r...

Verginin gücü, hükümetin sava∆ borçla-r¨n¨ ödemesini ve paras¨n¨ daha sa·lamtemellere oturtmas¨n¨ sa·lad¨. Ulusunmali konularÿla ilgilenmesi için birmaliye bakan¨ ve ba∆ka uluslarla ili∆ki-

leri yürütmek üzere bir d¨∆i∆leri bakanätand¨. Ayr¨ca bir sava∆ bakan¨ ile biradalet bakan¨n¨n da atamas¨ yap¨ld¨.Daha sonralar¨, ülke geni∆leyip ekono-mi daha karma∆¨k hale gelince halk¨ngönencinin sa·lanmas¨ için yeni yürüt-me kurumlar¨ yarat¨lmas¨ gerekti.

“...Kendimizin ve Gelecek Ku∆aklar¨nÖzgürlük Nimetini Güvence Alt¨naAlmak ¿çin”Ki∆isel özgürlü·e verilen önem, yeniAmerikan cumhuriyetinin belli ba∆l¨özelliklerinden biridir. Ço·unlu·u siya-sal ve dinsel bask¨lar¨n oldu·u yerler-den gelen Amerikal¨lar, Yeni Dünya’daözgürlükleri güvence alt¨na almakta kararlÿd¨lar. Anayasan¨n yap¨mc¨lar¨,federal hükümete yetki verirken, hemulusal hem de eyalet hükümetleriningücünü s¨n¨rlayarak tüm halk¨n haklar¨-n¨ koruma konusunda dikkatli davran-d¨lar. Amerikal¨lar, bunun sonucu olarak, bir yerden ötekine gitmekte,i∆leri, dinleri ve siyasal inançlar¨ konusunda kendileri karar vermekte ve bu haklar¨na dokunuldu·unu dü∆ün-dükleri zaman adalet ve korunma için mahkemelere ba∆ vurmakta özgür-dürler. ❏

2928

ra Yaradan taraf¨ndan, ya∆ama, özgürolma ve mutlulu·u arama gibi belirlivazgeçilmez haklar ba·¨∆lanm¨∆t¨r” söz-leriyle süren Ba·¨ms¨zl¨k Bildirgesi’ndeyer almaktad¨r.

Anayasa ki∆ilerin zenginli·ine ya da konumuna ili∆kin hiçbir ay¨r¨m yapmaz;hepsi kanun önünde e∆ittirler ve yasala-r¨ ihlal ettiklerinde e∆it olarak yarg¨lan¨rve cezaland¨r¨l¨rlar. Ayn¨ uygulamamülkiyete, yasal anla∆malara ve ticari düzenlemelere ili∆kin hukuksalanla∆mazl¨klar için de geçerlidir. Mahkemelerin aç¨k olmas¨ da TemelHaklarla ¿lgili ¿lk Ek’te yaz¨l¨ ya∆amsalgüvencelerden biridir.

“...¿ç Dirli·i Güvence Alt¨na Almak¿çin”Birle∆ik Devletler’in f¨rt¨nal¨ do·umu ve Amerika’n¨n bat¨ bölgesindeki istik-rars¨z ko∆ullar, Amerikal¨lar¨n yeni ulusun büyümesine ve gönence eri∆me-sine yol aç¨lmas¨ için iç istikrar gerek-ti·ine inanmalar¨n¨ sa·lad¨. Anayasa taraf¨ndan yarat¨lan federal hükümet,eyaletleri d¨∆tan i∆gale ve içte de çat¨∆ma ve ∆iddete kar∆¨ koruyabilmekiçin yeterince güçlü olmalÿd¨. Anakara’daki Birle∆ik Devletler’in hiçbir bölümü 1815’ten beri i∆gale u·ramam¨∆t¨r. Eyalet hükümetleri genellikle kendi s¨n¨rlar¨ içinde düzenisa·layabilecek kadar güçlü olmu∆tur.Fakat, federal hükümetin korkunç gücüonlar¨n arkas¨ndad¨r ve bar¨∆¨ korumakiçin gerekli önlemleri almada anayasalyetkiye sahiptir.

“...Ortak Savunmay¨ Sa·lamak ¿çin”Yeni ulus, ba·¨ms¨zl¨·¨n¨ sa·lam¨∆ olmakla birlikte çok yönden gelebile-cek gerçek tehlikelerle kar∆¨ kar∆ÿay-d¨. Bat¨ bölgesinde dü∆man K¨z¨lderilikabilelerinin sürekli tehdidi vard¨. Kuzeyde, do·u eyaletleri intikam duygular¨ ta∆¨makta olan Amerikan Muhafazakârlar¨’yla dolu bulunan Kanada’n¨n sahibi hâlâ ¿ngiltere’ydi.Anakaran¨n orta bat¨s¨ndaki geni∆ Louisiana Topraklar¨ Frans¨zlara aitti.Güneyde ¿spanyollar Florida, Texas veMexico’yu ellerinde bulunduruyorlard¨.Her üç Avrupa gücünün Antiller Denizi’nde Amerika kÿ¨lar¨na sald¨r¨la-bilecek kadar yak¨n sömürgeleri vard¨.Buna ek olarak, Avrupa uluslar¨ YeniDünya’ya da ta∆an bir dizi sava∆¨n için-deydi.

¿lk y¨llarda, anayasal “ortak savunma”sa·lama amac¨, Appalachian Da·lar¨’n¨nhemen ard¨ndaki topraklar¨ yerle∆imeaçmaya ve bölgede yerle∆mi∆ bulunanK¨z¨lderililerle bar¨∆ görü∆melerine giri∆meye odaklanm¨∆t¨. Ancak k¨sa bir süre sonra, 1812’de ¿ngiltere ile sava∆ ç¨kmas¨ ve 1846’da Florida’da ¿spanyollarla çat¨∆malar¨n ve Meksikaile sava∆¨n ba∆lamas¨, askeri gücün önemini vurgulad¨.

Amerika’n¨n ekonomik ve siyasal gücüartt¨kça savunma gücü de büyüdü. Anayasa savunma sorumlulu·unu yasa-ma ve yürütme organlar¨ aras¨nda pay-la∆t¨rm¨∆t¨r: Sava∆ ilan etme gücüne vesavunma için ödenek ay¨rma yetkisine



3130

ANAYASANIN

AÇIKLANMASI:

FEDERAL¿ST YAZILAR

“Hükümetin kendisi insan do·as¨na ili∆kin

yans¨malar¨n en büyü·ü de·ilde nedir?” – James Mason,

Federalist Yaz¨lar,1787–88

BÖLÜM

II

ABD Anayasas¨n¨n kabul edili∆ini kutlamak amac¨yla New York’ta yap¨lan bir geçit

resminde, “devlet gemisi”ni simgeleyen ve tekerlekler üzerinde yürütülen Hamiltonadl¨ gemi görülüyor. Federalist Yaz¨lar’¨ kaleme alanlardan biri olan Alexander

Hamilton Anayasan¨n New York’taki önde gelen savunucusuydu.


Hamilton, gi-ri∆imi ba∆latt¨;tart¨∆¨lacak ko-nular¨n s¨ras¨n¨belirledi; ve bu konular¨nço·unu 51mektubundaetkin bir bi-çimde incele-di. Ancak Madison’un 29

mektubundaki, samimiyet, denge vegüçlü mant¨k onlar¨n en çok an¨lacakbelgeler haline gelmesini sa·lad¨. Ekim1787 ile May¨s 1788 aras¨nda yaz¨lm¨∆olan Federalist Yaz¨lar’¨n, Anayasan¨nNew York taraf¨ndan isteksizce onay-lanmas¨ konusunda kesin etkisi olup olmad¨·¨ aç¨k de·ildir. Yine de, bumektuplar¨n anayasa konusunda yaz¨l-m¨∆ en güçlü yorumlar haline geldi·i ve öyle de kalaca·¨ ku∆kusuzdur.

YEN¿ B¿R TÜR FEDERAL¿ZMFederalist Yaz¨lar’da ba∆ vurulan ilk ve en aç¨k yakla∆¨m federalizme yenibir tan¨m getirilmesiydi. Bask¨c¨ birmonar∆i kar∆¨s¨nda henüz bir devrimkazanm¨∆ olan eski Amerikan kolonilerihalk¨, bunu bir ba∆ka merkezi ve dene-tim alt¨nda olmayan rejimle de·i∆tirmekniyetinde de·illerdi. Buna kar∆¨n, Konfederasyon Maddeleri dönemindeeyaletler aras¨ndaki bireysel k¨skançl¨kve rekabet yüzünden olu∆mu∆ bulunanistikrars¨zl¨k ve düzen bozuklu·u yü-zünden çektikleri s¨k¨nt¨lar, onlar¨ ulusal gücün hat¨r¨ say¨l¨r bir biçimdeartt¨r¨lmas¨n¨ kabullenecek duruma

getirmi∆ti. Federalist Yaz¨lar’¨n baz¨la-r¨nda, ba∆ka ülkelerde hiç ba∆ar¨lama-m¨∆ yeni bir dengenin sa·lanabilece·isavunuluyordu. Gerçekten de Yaz¨lar’¨nkendileri bile, bir liman kenti olan NewYork’un ticari ç¨karlar¨n¨ yans¨tan Hamilton’un milliyetçi e·ilimleri ileVirginia çiftçilerinde uzaktaki bir gücekar∆¨ yayg¨nl¨kla var olan ∆üpheyi pay-la∆an Madison’un çekingenli·i aras¨ndabir uzla∆ma dengesiydi.

Madison, Konfederasyon Maddeleri döneminde her eyalete tan¨nan salt egemenlik yerine, ulusal ç¨karlar¨ ilgilendirmeyen alanlarda onlara bir“bakiye egemenlik” b¨rak¨lmas¨n¨ savunuyordu. ¿leri sürdü·üne göre,Anayasan¨n onaylanmas¨ süreci bilemilliyetçili·in de·il federalizmin birsimgesiydi. ≈öyle diyordu: Bu olur veonay tüm bir ulusu de·il, ba·l¨ bulun-duklar¨ belirgin ve bireysel Eyaletleriolu∆turan ki∆iler olarak halk taraf¨ndanverilecektir... Bu nedenle, Anayasay¨kuran karar da ulusal de·il federal birkarar olacakt¨r.

Hamilton, ulusal ve eyalet hükümetleriaras¨nda, kendi deyimiyle, bir güç“uyumlulu·u” olmas¨n¨ öneriyordu. Fakat, güne∆in çevresinde dönen amaayr¨ konumlar¨n¨ koruyan gezegenlerbenzetmesi, merkezi güce daha çoka·¨rl¨k tanÿordu. Hamilton ve Jay (onlar da New York’ta ya∆ÿorlard¨) eskiYunan ve ça·da∆ Avrupa’daki, bunal¨mdönemlerinde de·i∆mez biçimde da·¨l¨-veren ittifaklardan örnekler veriyorlar-d¨. Federalist Yaz¨lar’¨n yazarlar¨na

33

Amerika’n¨n Kurucu Atalar¨ndan veulusun üçüncü ba∆kan¨ olan ThomasJefferson, Federalist Yaz¨lar’¨ “hükümetilkeleri konusunda... bugüne de·in...yaz¨lm¨∆ en iyi de·erlendirme” olaraktan¨mlam¨∆t¨r. 19’uncu yüzy¨l ¿ngiliz filozofu John Stuart Mill’e göre Federalist (85 k¨sa makaleden olu∆anderlemeye genellikle verilen isim) “federal hükümet konusunda elimizdebulunan en e·itici inceleme”ydi. Ak¨ll¨Frans¨z siyasal yorumcu Alexis de Tocqueville bunun “her ülke devletadam¨n¨n bilmesi gerekli mükemmelbir kitap” oldu·unu dü∆ünmü∆tü. Yirminci yüzy¨lda tarihçiler, hukukçu-lar ve siyasal bilimciler Federalist’inBirle∆ik Devletler’de yaz¨lm¨∆ en önem-li siyasal felsefe ve hükümet uygulama-s¨ yap¨t¨ oldu·u konusunda genelliklegörü∆ birli·i içindedirler. Eser, Eflatun’un Devlet, Aristo’nun Siyaset ve Hobbes’in Leviathan’¨ ile e∆de·erligörülmü∆tür. Ayr¨ca, Latin Amerika,Asya ve Afrika’daki yeni uluslar¨n önderleri taraf¨ndan, kendi anayasalar¨haz¨rlan¨rken ba∆vuru belgesi olarakkullan¨lm¨∆t¨r.

Philadelphia’da 16 Eylül 1787’de Anayasa tasla·¨n¨ imzalayan temsilci-ler, bu yasan¨n 13 eyaletten dokuzununkurucu meclisleri taraf¨ndan kabulün-den sonra yürürlü·e girmesini karar-la∆t¨rd¨lar. Kararda yer almamakla bir-likte, iki anahtar eyaletin – New Yorkve Virginia – olumsuz oy kullanmas¨,büyüklükleri ve güçleri nedeniyle, tümçabalar¨ y¨kabilirdi. New York ve Virginia temsilcilerinin Anayasa konu-

sundaki gö-rü∆leri çokfarklÿd¨. NewYork valisi George Clintonise muhalefeti-ni daha ba∆tanaç¨klam¨∆t¨.

Federalist Yaz¨lar gibibüyük övgüyle

kar∆¨lanm¨∆ ve etkili olmu∆ bir yap¨t¨n,bilim ve hükümet konular¨nda uzun birya∆am boyu elde edilmi∆ deneyiminürünü oldu·u dü∆ünülebilir. Gerçektenbu yap¨t¨n önemli bir bölümü, büyükbir h¨zla yazan – zaman zaman tek birhaftada dört makale – iki genç adam¨n,32 ya∆¨ndaki New York’lu AlexanderHamilton ile 36 ya∆¨ndaki Virginia’l¨James Madison’un kaleminden ç¨k-m¨∆t¨. Sonradan Yüksek Mahkemeninilk ba∆kanl¨·¨na atanacak olan dahaya∆l¨ bilim adam¨ John Jay de mektup-lar¨n be∆ini yazm¨∆t¨.

Devrim s¨ras¨nda Washington’un yar-d¨mc¨lar¨ndan olan Hamilton, Madisonve Jay’dan bu ya∆amsal projede kendi-sine kat¨lmalar¨ ça·r¨s¨nda bulundu.Amaçlar¨, New York kongresini henüzkaleme al¨nm¨∆ olan Anayasay¨ onayla-maya ikna etmekti. New York gazetele-rine ortak “Publius” takma adÿla amaayr¨ ayr¨ bir dizi mektup gönderecekler-di. Mektuplar¨nda Anayasay¨ anlatacakve savunacaklard¨.

32

Alexander HamiltonJames Madison


E·er insanlar melek olsalard¨ hiçbirhükümete gerek kalmazd¨. E·er melek-ler yönetici olsalard¨ hükümet üzerinde iç ve d¨∆ denetimlere gerek kalmazd¨.¿nsanlar¨n di·er insanlar¨ yönetecekleribir hükümet planlan¨rken en büyükgüçlük ∆udur: Önce hükümetin, yönet-tiklerini denetlemesine olanak sa·lama-l¨s¨n¨z; sonra da onu kendisini denetle-meye yükümlü k¨lmal¨s¨n¨z.

Madison, Federalist Yaz¨lar’¨n en çarp¨-c¨ ve özgün olan¨nda (No:10), bu ikilisorunu ele alm¨∆t¨. Temel endi∆esi “hiziplerin ∆iddetini denetim alt¨na almak ve k¨rmak” gere·iydi; bunu yazarken siyasal partileri amaçlÿor veonlar¨n halk hükümeti kar∆¨s¨ndaki enbüyük tehlike olduklar¨n¨ dü∆ünüyordu: “Anlad¨·¨ma göre, bir tak¨m vatan-da∆lar... di·er vatanda∆lar¨n haklar¨naya da toplumun sürekli ve toplu ç¨kar-lar¨na ayk¨r¨ olarak, ortak ihtiras ya da ç¨kar dürtüsüyle birle∆ip hareketegeçiyorlar.”

Di·erlerinin haklar¨n¨ tehlikeye atan buihtiras ya da ç¨karlar dinsel, siyasal yada çok kez ekonomik olabilir. Varl¨kl¨ve varl¨ks¨zlar, alacakl¨lar ve borçlulararas¨nda ya da ta∆¨nmaz mal türlerinegöre hiziple∆meler ortaya ç¨kabilir. Madison’a göre: Toprakla ilgili bir ç¨kar, üretimle ilgili bir ç¨kar, ticaretleilgili bir ç¨kar, parayla ilgili bir ç¨karve daha pek çok ikincil ç¨karlar uygaruluslardaki gereksinimlerden do·ar veuluslar¨ farkl¨ duygular ve görü∆lerinharekete geçirdi·i farkl¨ s¨n¨flara ay¨r¨r.Bu çe∆itli ve birbirini etkileyen ç¨karla-

r¨n düzenlenmesi, ça·da∆ yasaman¨nba∆ta gelen görevini olu∆turur.

Adil, mant¨kl¨ ve özgür ki∆iler bu kadarçok birbirine rakip talebi ya da onlar¨nyaratt¨·¨ hizipleri nas¨l uzla∆t¨rabilirler?¿htiras ya da ki∆isel ç¨karlar¨n yasad¨∆¨k¨l¨nmas¨ olanaks¨z oldu·una göre, uy-gun yap¨da bir hükümet, az¨nl¨k ya daço·unluktaki bir hizipten kaynaklanangenel do·rular aleyhine istekleriönleyebilmelidir. Madison, zorba hizip-lere kar∆¨ ba∆ vurulacak savunmalardan birinin, kamu görü∆lerini olas¨l¨kla iyie·itimli ve sa·lam karakterli seçkinki∆ilerin olu∆turdu·u toplumlardan süzerek ar¨tmaya ve artt¨rmaya yönelenbir cumhuriyetçi (ya da temsili) hükü-met biçimi oldu·unu söylemi∆tir. Seçilmi∆ temsilciler kitle duygular¨ndanuzakta kalacaklar¨ için, olas¨l¨kla dahageni∆ ve ak¨lc¨ bir görü∆e de sahip olacaklard¨r.

Fakat, Madison’a göre, yeni Anayasan¨nöngördü·ü ulusal hükümet yönetimindegerçekle∆ece·i gibi, cumhuriyetin co·-rafi ve toplumsal temelinin geni∆letil-mesi daha da önemliydi. ≈öyle yazm¨∆t¨:“Her temsilci, büyük cumhuriyette küçük cumhuriyettekinden daha çoksay¨da vatanda∆ taraf¨ndan seçilece·iiçin, seçimlerde pek s¨k kullan¨lan kötü sistemlerin ba∆arÿla uygulanmas¨ de·ersiz adaylar aç¨s¨ndan daha zor-la∆acakt¨r... Hizip önderlerinin etkisikendi Eyaletlerinde küçük bir ate∆ yakabilir, fakat di·er Eyaletlerebüyük bir yang¨n¨n yay¨lmas¨na yolaçamaz.”

35

göre, aralar¨ndaki görü∆ ayr¨l¨klar¨ neolursa olsun, al¨nacak ders aç¨kt¨: Sayg¨n bir ulus olarak ya∆am sürdüre-bilmek için merkezi hükümete önemliancak s¨n¨rl¨ yetkiler devredilmesi gerekliydi. Bunun, eyaletlerin bireyselki∆ili·ini ve egemenli·ini y¨kmadan yap¨labilece·ine inanÿorlard¨.

FREN VE DENGE S¿STEM¿Federalist Yaz¨lar’da ayn¨ zamanda frenve denge sistemi, hükümet gücünün s¨n¨rlanmas¨nda ve kötüye kullan¨lma-s¨n¨n engellenmesinde bir sistem olaraksiyasal yaz¨nda ilk kez aç¨kça ileri sürülmektedir. Bu sözcükler en çok,hem Hamilton hem de Madison taraf¨n-dan hükümetin en güçlü kanad¨ olarakgörülen iki meclisli yasama organ¨ an-lat¨l¨rken kullan¨lm¨∆t¨r. Özgün anlay¨∆agöre, daha k¨vrak oldu·u varsay¨lan ve halk taraf¨ndan seçilen TemsilcilerMeclisi, daha muhafazakâr olan ve eyalet yasama organlar¨nca seçilen birSenato taraf¨ndan denetlenecek ve den-gelenecekti. (1913’te eklenen 17’ncide·i∆iklik bu hükmü kald¨rd¨ ve sena-törleri de halk¨n seçmesi sistemi getiril-di.) Buna kar∆¨n Madison bir kez “ma-kam¨n makam¨ denetlemesi”ni daha genel biçimde savunmu∆ ve Hamiltonda “demokratik bir meclis ve demokra-tik bir senato olmal¨ ve her ikisi de demokratik bir ba∆ yarg¨ç taraf¨ndandenetlenmeli” görü∆ünü ileri sürmü∆tü.

Hamilton, en parlak makalesinde(No:78), Yüksek Mahkemenin ulusal ve eyalet yasama organlar¨ taraf¨ndanyap¨lan yasalar¨n anayasaya uygunlu·u-

nu denetleme hakk¨n¨ savunmu∆tu. ¿ddias¨na göre bu tarihsel “yarg¨ denetimi” yetkisi, “ahlak bozucu hizip nefesinin adalet kaynaklar¨n¨ zehirleye-bilmesinin” en olas¨ bulundu·u yasama organ¨ üzerinde uygun bir denet olu∆turmaktayd¨. Hamilton, Parlamento’nun be·enmedi·i her mah-keme karar¨n¨ ço·unluk oyuyla reddet-mesine olanak tanÿan ¿ngiliz sisteminekesinlikle kar∆¨ ç¨km¨∆t¨. Aksine “ada-let mahkemeleri, s¨n¨rl¨ bir Anayasayÿasama a∆¨r¨l¨klar¨na kar∆¨ koruyacakkaleler olarak alg¨lanmalÿd¨.” Ancaközenli ve zor bir Anayasa de·i∆tirmesüreci ya da hükümlerinin giderekba∆ka bir görü∆e dönü∆türülmesi, Yüksek Mahkemenin bu belge üzerin-deki yorumunu tersi bir konuma getire-bilirdi.

¿NSAN DOÊASI, HÜKÜMET VE B¿REYSEL HAKLARFren ve denge sistemi kavram¨n¨n ard¨nda insan do·as¨n¨n çok gerçekçibir göstergesi yatmaktad¨r. Madison veHamilton, insan¨n, mant¨k, özdisiplinve adalet gibi iyi nitelikleri bulundu·u-na inanmakla birlikte, ihtiras, ho∆görü-süzlük ve açgözlülük e·ilimi oldu·unuda kabul ediyorlard¨. Madison, yaz¨lar¨-n¨n ünlü bir bölümünde özgürlü·ü korumak için ne gibi önlemler al¨nmas¨gerekece·ini tart¨∆t¨ktan sonra ∆öyleyazm¨∆t¨: Hükümetin kötüye kullan¨l-mas¨n¨ denetlemek için bu gibi sistem-lere gerek bulunmas¨, insan do·as¨n¨nbir yans¨mas¨ say¨labilir. Fakat hükü-metin kendisi insan özelliklerinin enbüyük “yans¨mas¨” de·il de nedir?

34


Ayr¨ca, yarg¨çlar görevlerine ya∆amboyu atanmalar¨ nedeniyle, kamunun,yürütmenin ve yasaman¨n bask¨lar¨nakar∆¨ kendilerini koruyabilirler.

POL¿T¿KANIN SÜREKL¿ SORUNLARIFederalist Yaz¨lar’da yer alm¨∆ olan,hükümete, topluma, özgürlü·e, zorbal¨-·a ve politikac¨n¨n do·as¨na ili∆kin gö-rü∆ler her zaman kolayl¨kla bulunamaz.Bu makalelerin içeri·inin büyük kesimibiçem aç¨s¨ndan, eskimi∆ ya da yinele-ne gelmi∆ ya da modas¨ geçmi∆tir. Yazarlar¨n, dü∆üncelerini düzenli veanla∆¨labilir bir kal¨ba sokmaya ne zamanlar¨ ne de e·ilimleri vard¨. Bunakar∆¨n Federalist Yaz¨lar, günümüzdebile, politika kuramlar¨ ve uygulamalar¨

konusunda Hamilton ve Madison taraf¨ndan ortaya at¨lm¨∆ olan süreklisorunlarla ciddi bir biçimde ilgilenenherkes için olmazsa olmaz niteli·i ta∆¨maktad¨r. Tan¨nm¨∆ siyasi tarihçi Clinton Rossiter’e göre, “Hiçbir Amerikal¨ kalemden bu kadar özenli,kesin görü∆e dayal¨ ve e·itici yan¨tlarç¨kmam¨∆t¨r.” Rossiter, Federalist Yaz¨lar’¨n temel ak¨lc¨l¨·¨na ili∆kinele∆tirilerinde ∆öyle demektedir: Federalist ∆u görü∆ü ta∆¨maktad¨r: “Özgürlük olmadan mutluluk olmaz, öz-yönetim olmadan özgürlük olmaz,anayasall¨k olmadan kendi kendini yönetim olmaz ve dürüstlük olmadananayasall¨k olmaz – ve istikrar ve düzen olmadan da bu büyük de·erlerinhiçbiri olmaz.” ❏

37

Burada, ço·ulculuk ilkesinin uygulan-mas¨ gere·i vurgulanmaktad¨r. Bu ilke,hem bireysel de·i∆kenli·in ve özgürlü-·ün bir kan¨t¨ oldu·u ve hem de, dahaya∆amsal bir aç¨dan, çat¨∆ma halindekiihtiraslar¨ ve ç¨karlar¨ dengelemedeolumlu etkisi oldu·u için çe∆itlili·i benimser. Birle∆ik Devletler’de çok de·i∆ken dinsel inançlar olmas¨ nas¨ltek bir kilisenin üstünlük kurmas¨ olas¨l¨·¨n¨ ortadan kald¨rÿorsa, de·i∆ikbölgeler ve amaçlar içeren çe∆itli eyaletlerin yay¨lm¨∆ bulunmas¨ da, birhizip ya da partinin ihtiras yüklü ve giderek bask¨c¨ olabilecek ulusal zaferini olas¨l¨k d¨∆¨ b¨rakmaktad¨r. Madison’un bu sav¨n¨n bir kan¨t¨, herbiri çok de·i∆ik bölgesel ve ekonomikç¨karlar¨ kapsad¨·¨ için ¨l¨ml¨ ve ideolo-ji d¨∆¨ kalmaya yönelik olan belli ba∆lÄmerikan siyasal partilerinin evrimindegörülebilir.

GÜÇLER¿N AYRILIÊITek elde toplanm¨∆ gücün zorbal¨·¨n-dan kaç¨nmak için güçleri hükümetinçe∆itli dallar¨ aras¨nda da·¨tmak görü∆ügenellikle fren ve denge sistemi konu-sunda ortaya ç¨kar. Fakat, FederalistYaz¨lar, güçlerin ayr¨l¨·¨ndaki di·er bir erdemi, yani, hükümette becerininve etkinli·in artmas¨n¨ da görmü∆lerdir.Hükümetin çe∆itli dallar¨ özel i∆levlerles¨n¨rl¨ b¨rak¨ld¨klar¨ için hem becerile-rini hem de üstlendikleri role ili∆kingururlar¨n¨ geli∆tirirler. Önemli bir ölçüde birbirlerine ba·lanm¨∆ ya da örtü∆üyor olsalard¨, bu gerçekle∆e-mezdi.

Bir i∆lev için ya∆amsal olan niteliklerba∆ka biri için uygunsuz bulunabilir.Bu nedenle Hamilton, birbiriyle yak¨nili∆kili haklar olarak gördü·ü, ülkeninyabanc¨ sald¨r¨lara kar∆¨ savunulmas¨,yasalar¨n adil bir biçimde uygulanmas¨ve mülkiyetin ve bireysel özgürlü·ünkorunmas¨ için “yürütmede enerji”nintemel oldu·unu savundu. Di·er yandan,halk¨n güvenini kazanmas¨ ve onlar¨nfarkl¨ ç¨karlar¨n¨ uzla∆t¨rmas¨ gerekenyasa koyucunun en ba∆ta gelen nitelik-leri enerji de·il “kararl¨l¨k ve ak¨ll¨-l¨k”t¨r.

Bu gereksinim farkl¨l¨klar¨ ayn¨ zaman-da, çok say¨da yönetici olursa bu durumhareketsizli·e yol açabilece·i ve “dev-letin en ya∆amsal bunal¨mlar geçirdi·idönemlerde en önemli hükümet önlem-lerini sonuçsuz b¨rakabilece·i” için, yönetme yetkisinin neden tek ki∆inineline verilmesi gerekti·ini aç¨klamakta-d¨r. Di·er bir deyimle, halk¨n istekleri-ni yans¨tan yasama organ¨ bir yasa ç¨kartarak kesinle∆en ve tümü tart¨∆¨l-m¨∆ olan görü∆ünü ortaya koydu·u zaman, yürütme bencil ç¨karlara dayalïstisna ricalar¨na direnmeli ve hiç kimseye özel bir i∆lem yapmadan o ya-say¨ kararl¨ bir biçimde uygulamal¨d¨r.Bir yabanc¨ devletin sald¨r¨s¨na u·ran¨l-mas¨ halinde de, yürütme derhal ve büyük bir kuvvetle kar∆¨ koyma güç ve enerjisine sahip olmal¨d¨r. Yargÿagelince istenen nitelikler özeldir: yürüt-menin k¨vrakl¨·¨ ve enerjisi ile yasama-n¨n kamu isteklerine cevap verebilmeya da uzla∆ma sa·lama yetene·i yerine,“dürüstlük ve ¨l¨ml¨l¨k” söz konusudur.

36


3938

YÜRÜTME ORGANI:

BA≈KANLI˘INGÜCÜ

“Ba∆ yönetici yetkisini halktan al¨r...“

– Abraham Lincoln – ¿lk Göreve Ba∆lama

Söylevi, 1861

BÖLÜM

III

Beyaz Saray


f¨ndan seçilen senatör) ve belirlenen birs¨ra içinde Kabine üyeleri izlerler.

Hükümet merkezi, do·u kÿ¨s¨nda,Maryland ve Virginia eyaletleriaras¨nda özel bir bölgede bulunanWashington D.C. (District of Columbia)d¨r. Ba∆kan¨n hem makam¨ hem dekonutu olan Beyaz Saray oradad¨r.

Ba∆kan¨n seçilme biçimi Amerikan sistemine özgüdür. Adaylar¨n adlar¨ listede yer almakla birlikte, teknik aç¨dan her eyaletin halk¨ ba∆kan (veba∆kan yard¨mc¨s¨) için do·rudan oykullanmaz. Bunun yerine, her eyaletinKongre’de bulundurdu·u temsilci vesenatör say¨s¨na e∆it say¨daki ba∆kanl¨kikinci seçmenlerini belirlerler. Her eyalette en çok oyu alan aday o eyalet-teki tüm ikinci seçmen oyunu kazanm¨∆olur.

50 eyalet ve Washington, D.C. seçicile-ri – toplam 538 ki∆i – ¿kinci SeçmenlerKurulu diye bilinen gurubu olu∆turur-lar. Anayasa hükümleri uyar¨nca, Kurulhiçbir zaman toplanmaz. Bunun yerineikinci seçmenler seçimden hemen son-ra eyalet ba∆kentlerinde bir araya gele-rek, kendi eyaletlerinde en çok birinciseçmen oyunu alm¨∆ olan aday lehindeoy kullan¨rlar. Kazanabilmek için birba∆kan aday¨n¨n en az 270 oy almas¨gereklidir. Anayasa, hiçbir aday gerekliço·unlu·u sa·layamazsa, karar¨n Temsilciler Meclisi taraf¨ndan verilme-sini ve her eyaletin temsilcilerinin bir birim olarak oy kullanmas¨n¨ öngör-mektedir. Bu durumda, her eyalete

ve Washington, D.C.’ye birer oy hakk¨tan¨nacakt¨r.

Kas¨m ay¨ndaki seçimden sonra dört y¨lsürecek olan ba∆kanl¨k görevi dönemi20 Ocak’ta ba∆lar (20 Mart olan bu ta-rih 1933’te onaylanan 20’nci de·i∆ik-likle böyle saptanm¨∆t¨r). Ba∆kan resmigörevine, geleneksel olarak Kongre binas¨n¨n (Capitol) merdivenlerinde yap¨lan, bir törenle ba∆lar. Ba∆kana, yi-ne geleneksel olarak, Birle∆ik Devletleryüksek mahkemesi ba∆kan¨ taraf¨ndanhalk önünde görev yemini ettirilir. Yeminin metni Anayasan¨n 2’nci maddesinde yaz¨l¨d¨r: “Birle∆ik Devlet-ler Ba∆kanl¨k makam¨n¨ sadakatle yö-netece·ime ve Birle∆ik Devletler Anaya-sas¨n¨ sürdürmek, korumak ve savun-mak için elimden gelen her çabay¨ gös-terece·ime yemin ederim.” Yemin töre-nini genellikle, yeni ba∆kan¨n yöneti-mince yürütülecek politikan¨n ve plan-lar¨n ana hatlar¨n¨ içeren bir göreveba∆lama söylevi izler.

BA≈KANLIK YETK¿LER¿Birle∆ik Devletler Ba∆kanl¨·¨ dünyada-ki en güçlü makamd¨r. Anayasaya göre ba∆kan “yasalar¨n duyarl¨l¨kla uygulanmas¨n¨ sa·lamaya özen göster-melidir.” Bu sorumlulu·u yerine getire-bilmek için, 1 milyon muvazzaf askeripersonel dahil 4 milyon ki∆inin çal¨∆t¨·¨bir örgüt olan federal hükümet yürütmeorgan¨n¨n ba∆kanl¨·¨n¨ yapar. Ba∆kan,ayr¨ca, önemli yasama ve yarg¨ gücünesahiptir.

41

Tüm büyük Avrupa devletlerinde babadan o·ula geçen krall¨klar bulun-du·u bir s¨rada, görev süresi s¨n¨rl¨ birba∆kan fikri bile devrimciydi. Fakat1787’de uygulamaya konulan Anayasa,yürütme gücünü ba∆kana verir. Ba∆ka-n¨n ölmesi, istifa etmesi ya da göreviniyürütemez duruma gelmesi halindeonun yerine geçecek bir ba∆kan yar-d¨mc¨s¨ seçimine ili∆kin hükümler deta∆¨r. Anayasa ba∆kan¨n görevlerini veyetkilerini ayr¨nt¨l¨ biçimde sayd¨·¨ halde, ba∆kan yard¨mc¨s¨na, ba∆kan¨nKabinesine ya da di·er federal görevli-lere belirgin yönetim görevleri vermez.

Güçlü tek bir ba∆kanl¨k yarat¨lmas¨ ko-nusu Kurucu Meclis’te tart¨∆malara yolaçm¨∆t¨. Baz¨ eyaletler, ¿sviçre’nin y¨l-lard¨r ba∆arÿla uygulad¨·¨ bir sistemolan, birkaç üyeden olu∆an yönetim ku-rulu konusunda deneyimliydi. BenjaminFranklin de Birle∆ik Devletler’de böylebir sistemin benimsenmesini istiyordu.Buna ek olarak, pek çok temsilci, ¿ngiliz kral¨n¨n yürütme gücünden do-·an a∆¨r¨l¨klar¨n ac¨s¨n¨ hâlâ duyduklarïçin, güçlü bir ba∆kanl¨·a ku∆kuyla bakÿorlard¨. Bütün bunlara kar∆¨n, kesin fren ve denge sistemi alt¨nda çal¨∆acak tek bir ba∆kan¨ savunanlar¨nistedikleri oldu.

Ba∆kan¨n Amerika’da do·mu∆ ve en az35 ya∆¨nda bir vatanda∆ olmas¨ Anayasagere·idir. Ba∆kan adaylar¨, ba∆kanl¨kseçiminden birkaç ay önce, siyasal partiler taraf¨ndan belirlenir. Seçimdört y¨lda bir (dörde bölünebilen y¨llar-da) ve Kas¨m ay¨nda ilk Pazartesiyi

izleyen Sal¨ günü yap¨l¨r. 1951 y¨l¨ndaonaylanan 22 say¨l¨ Anayasal düzenle-meyle Ba∆kanlar¨n görev süresi ikidönemle s¨n¨rland¨r¨lm¨∆d¨r.

Ba∆kan yard¨mc¨s¨, ba∆kana halef olmahakk¨ d¨∆¨nda, Senato ba∆kan¨ da yap¨l-d¨. 1967’de yap¨lan bir anayasa de-·i∆ikli·i ba∆kana halef olma sürecinivurgulamaktad¨r. Bu de·i∆iklik, ba∆kangörevini yürütemez duruma gelirseba∆kan yard¨mc¨s¨n¨n hangi belirginko∆ullarda görevi devralma yetkisi do·aca·¨n¨ tan¨mlamaktad¨r. Ba∆kan¨n,durumunun düzelmesi halinde göreveyeniden ba∆layabilece·i hükmü de getirilmektedir. Bu de·i∆iklik ayr¨ca,ba∆kan yard¨mc¨l¨·¨ makam¨n¨n bo∆al-mas¨ durumunda ba∆kan¨n, kongre onay¨na dayal¨ olarak yeni bir ba∆kanyard¨mc¨s¨ atayabilmesini de hükmeba·lamaktad¨r. Anayasada yap¨lan bu25’inci de·i∆iklik 1974’te iki kez uygu-land¨: Ba∆kan Yard¨mc¨s¨ Spiro T. Agnew istifa edince yerine Gerald R.Ford getirildi ve Ba∆kan Richard Nixon’un istifas¨ üzerine de eski NewYork Valisi Nelson A. Rockefeller,Ba∆kan Ford’un önerisiyle, Kongre tara-f¨ndan ba∆kan yard¨mc¨s¨ olarak atand¨.

Anayasa, halef olarak ba∆kan yard¨mc¨-s¨n¨ izleyecek ki∆ilerin s¨ras¨n¨ saptamayetkisini Kongre’ye vermi∆tir. Günü-müzde, hem ba∆kan hem de ba∆kanyard¨mc¨s¨ görevden ayr¨l¨rlarsa Temsil-ciler Meclisi Ba∆kan¨, ba∆kanl¨·a gelir.Onu, Senato geçici ba∆kan¨ (ba∆kanyard¨mc¨s¨n¨n bulunmad¨·¨ günlerdeba∆kanl¨k yapmak üzere bu kurum tara-

40



Yürütme ErkiYürütme organ¨ içinde de ba∆kan¨nulusal çal¨∆malar¨ ve federal hükümetinçal¨∆malar¨n¨ yönetmek konusunda geni∆ yetkileri vard¨r. Ba∆kan yönetme-likler, tüzükler ve federal daireler üze-rinde kanun gücü ta∆ÿan ve kararnamedenilen (executive order) emirler yay¨n-layabilir. Ba∆kan silahl¨ kuvvetlerin ba∆komutan¨ olarak, eyaletlerdeki UlusalMuhaf¨z birliklerini de federal hizmeteça·¨rabilir. Sava∆ ya da ulusal ola·a-nüstü hal durumlar¨nda Kongre, ulusalekonomiyi yönetmesi ve Birle∆ik

Devletler’in güvenli·ini sa·lamas¨ içinba∆kana daha geni∆ yetkiler de tanÿa-bilir.

Ba∆kan, tüm federal daire ve kurulu∆la-r¨n ba∆kanlar¨ gibi yüzlerce yüksek rütbeli federal görevliyi de seçer. Bunakar∆¨n, federal görevlilerin ço·unlu·uKamu Hizmeti örgütü arac¨l¨·ÿla seçi-lirler; atamalar ve yükseltmeler yetenekve deneyime ba·l¨ olarak yürütülür.

Yasama ErkiAnayasada yer alan “tüm yasama gü-cünün” Kongre’ye verilmi∆ oldu·u biçi-mindeki hükme kar∆¨n, kamu politika-s¨n¨n ba∆ haz¨rlay¨c¨s¨ olarak ba∆kan¨nönemli bir yasama rolü vard¨r. Ba∆kan,Kongre’den gelen her yasa tasla·¨n¨ veto edebilir ve her bir meclisin üçteiki ço·unlu·u bu vetoyu kald¨rmaya karar vermezse taslak yasala∆amaz.

Kongre taraf¨ndan ele al¨nan yasalar¨nço·unlu·u yürütmenin giri∆imi ile ta-sarlan¨r. Kongre’de yapt¨·¨ y¨ll¨k ve özel konu∆malarda, ba∆kan gerekli oldu·una inand¨·¨ yasalar¨n ya∆ama geçirilmesini önerebilir. Bu öneriler konusunda karar vermeden tatile giri-lirse, ba∆kan¨n Kongre’yi ola·anüstütoplantÿa ça·¨rma yetkisi vard¨r. Fakatbunlar¨n da ötesinde, bir siyasal parti-nin önderi ve ABD hükümetinin ba∆yöneticisi olarak ba∆kan, kamuoyu geli∆tirecek ve böylelikle Kongre’dekiyasama çal¨∆malar¨n¨n ak¨∆¨n¨ etkileye-cek bir konuma sahiptir.

43

BA≈KANLIK

Görev Süresi: Halk taraf¨ndan, ikinci seçmenler arac¨l¨·ÿla, dört y¨l için

seçilir; iki dönemden fazla görevde kalamaz.

Maa∆: Ba∆kan¨n maa∆¨ 20 Ocak 2001’den itibaren y¨lda 400.000 dolar

olmu∆tur.

Göreve Ba∆lama Günü: Kas¨m ay¨nda yap¨lan genel seçimi izleyen

20 Ocak.

Aranan Nitelikler: Ülkede do·mu∆ Amerikan vatanda∆¨, en az 35 ya∆¨nda

ve en az 14 y¨ld¨r Birle∆ik Devletler’de oturuyor olmal¨d¨r.

Temel Görev: Anayasay¨ korumak ve Kongre taraf¨ndan yap¨lan yasalar¨

uygulamakt¨r.

Di·er Yetkiler: Kongre’ye yasa önerilerinde bulunmak; Kongre’yi ola·a-

nüstü toplantÿa ça·¨rmak; Kongre’de konu∆mak; yasalar¨ imzalamak ya da

veto etmek; federal yarg¨çlar¨ atamak; federal bakanl¨klar¨n ve dairelerin

ba∆lar¨n¨ ve yüksek düzeydeki di·er federal görevlileri atamak; yabanc¨

ülkelere gönderilecek temsilcileri atamak; yabanc¨ ülkelerle olan resmi

i∆leri yürütmek; silahl¨ kuvvetlerin ba∆ komutanl¨·¨n¨ yapmak; Birle∆ik

Devletler’e kar∆¨ suç i∆leyenler için af ç¨karmak.

42


Ba∆kan George Bush 1992’de Ulusal

Havac¨l¨k ve Uzay ¿daresi (NASA)

merkezinde bir çevre giri∆imi ile ilgili

aç¨klama yapÿor.


4544

Ba∆kan D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨ arac¨l¨·ÿla,d¨∆ ülkelerdeki Amerikal¨lar¨n ve Birle∆ik Devletler’deki yabanc¨lar¨n korunmas¨ sorumlulu·unu yerine geti-rir. Ba∆kanlar yeni uluslar¨n ve yenihükümetlerin tan¨n¨p tan¨nmayaca·¨nakarar verirler ve Senato’nun üçte iki ço·unlu·unun onay¨ üzerine Birle∆ikDevletler için ba·lay¨c¨ duruma gelenantla∆malar¨ di·er uluslarla müzakereederler. Ba∆kan d¨∆ güçlerle, Senatoonay¨n¨ gerektirmeyen “yürütme an-la∆malar¨”n¨ da müzakere edebilir.

BA≈KANLIK ERK¿NE GET¿R¿LENSINIRLAMALARÇok çe∆itli Ba∆kanl¨k rolleri ve sorum-luluklar¨ ile buna eklenen ulusal veuluslararas¨ sahnedeki belirgin varl¨·¨nedeniyle, politika yorumcular¨ ba∆ka-n¨n gücü konusuna büyük a·¨rl¨k verme

e·iliminde olmu∆lard¨r. Baz¨lar¨, görevi süresinceFranklin D. Roosevelt’in doldurdu·u ba∆kanl¨k maka-m¨n¨n geni∆letilmi∆ rolünegönderme yaparak, bir “impa-rator ba∆kanl¨k” tan bile sözetmi∆lerdir.

Yeni bir ba∆kan¨n fark¨na varaca·¨ ilk uyar¨c¨ gerçek-lerden biri, yönetimi güç ve yön de·i∆tirmesi yava∆ bir bürokratik yapÿ¨ devral-d¨·¨d¨r. Atama yetkisi, üçmilyon ki∆iyi a∆an ve ço·un-lu·u Kamu Hizmeti örgütü-nün yönetmelikleriyle güven-ce alt¨na al¨nm¨∆ bir hükümet

memuru gücünün sadece 3.000 kadar¨üzerinde i∆lemektedir.

Ba∆kan, hükümet mekanizmas¨n¨n onun etkisinden büyük ölçüde ba·¨ms¨zbiçimde çal¨∆t¨·¨n¨, daha önceki yöne-timler s¨ras¨nda da bunun böyle oldu-·unu ve gelecekte de böyle olmay¨ sürdürece·inin fark¨na var¨r. Yeniba∆kanlar hemen, bir önceki yönetim-den arta kalm¨∆ bulunan, ço·u kar-ma∆¨k ve yabanc¨ olan sorunlara ili∆kinbir sorunlar y¨·¨n¨ ile kar∆¨ kar∆ÿa gelirler. Göreve ba∆lamalar¨ndan çokönce haz¨rlanm¨∆ ve yasala∆t¨r¨lm¨∆ birbütçe gibi, yasa gere·i olan ve de·i∆tiri-lemeyecek bulunan büyük harcamaprogramlar¨n¨ (gazilere yard¨m, SosyalGüvenlik ödemeleri ve ya∆l¨lara Sa·l¨kYard¨m¨n¨ da (Medicare) miras al¨rlar.D¨∆i∆leri konusunda ba∆kanlar, selefleri

Kongre ile olan ili∆kilerini geli∆tirmekamacÿla, ba∆kanlar, son y¨llarda BeyazSaray’da bir “Kongre ile Ba·lant¨ Bürosu” olu∆turmu∆lard¨r. Ba∆kan¨nyard¨mc¨lar¨, tüm önemli yasama çal¨∆malar¨n¨ izlerler ve her iki partidentemsilci ve senatörü hükümetin siya-sas¨n¨ desteklemeye ikna etmeye çal¨∆¨rlar.

Yarg¨ ErkiÖnemli kamu görevlilerini atamak daBa∆kan¨n anayasal yetkileri aras¨nda-d¨r; Yüksek Mahkeme üyeleri de dahilolmak üzere, ba∆kan taraf¨ndan yap¨lanfederal yarg¨ç atamalar¨ Senato’nunonay¨n¨ gerektirir. Federal yasalar¨ bozma suçundan mahkûm olmu∆ –yüksek düzeyde devlet memurunungörevden azli için Meclis yarg¨lamasïstendi·i durumlar hariç – herhangi birki∆iyi ko∆ullu ya da ko∆ulsuz affetmek

de ba∆kana tan¨nanba∆ka önemli bir yet-kidir. Affetme yetkisigiderek, hapis sürele-rini k¨saltma ve paracezalar¨n¨ azaltmayetkisini de kapsarduruma gelmi∆tir.

D¨∆i∆lerine ¿li∆kinErklerAnayasa gere·inceba∆kan, Birle∆ik Devletler’in yabancüluslarla olan ili∆kile-rinden birinci derece-de sorumlu kamu gö-revlisidir. Ba∆kanlar

büyükelçilerin, elçilerin ve konsolos-lar¨n atanmalar¨n¨ – Senato onay¨naba·l¨ olarak – yapar; yabanc¨ büyükel-çileri ve di·er kamu görevlilerini kabuleder. Ba∆kan, D¨∆i∆leri Bakan¨ ile bera-ber, yabanc¨ hükümetlerle olan tümresmi temaslar¨ yönetir. Gerekti·inde,devlet ba∆kanlar¨n¨n do·rudan dan¨∆-malarda bulunmak için bir araya gel-dikleri doruk konferanslar¨na kat¨l¨r.Bu ba·lamda, Ba∆kan Woodrow Wilson Birinci Dünya Sava∆¨ sonras¨nda Paris’te yap¨lan konferansa kat¨lanAmerikan heyetine ba∆kanl¨k etmi∆;Ba∆kan Franklin D. Roosevelt ¿kinciDünya Sava∆¨ s¨ras¨nda Müttefik lider-lerle denizde, Afrika’da ve Asya’da bir araya gelmi∆; ve Roosevelt’i izleyenher ba∆kan, ekonomik ve politik sorunlar¨ görü∆mek, ikili ve çok tarafl¨ anla∆malara varmak amacÿla dünyadevlet adamlarÿla bulu∆mu∆lard¨r.

Ba∆kan Bill Clinton 1998’de ABD Kongre üyeleri taraf¨ndan

çevrelenmi∆ olarak yüksek ö·retim yasas¨n¨ imzalÿor.

Ba∆kan Jimmy Carter 1980’de ba∆ta gelen d¨∆

politika dan¨∆manlar¨ ile yapt¨·¨ haftal¨k kahvalt¨

toplant¨s¨nda.


kesinlikle olanak d¨∆¨yd¨. “Kabineler”her ba∆kan¨n onlara verdi·i de·ere görebiçimlenir. Baz¨ ba∆kanlar kabineninönerilerine çok ba·lanm¨∆, baz¨lar¨ zaman zaman dan¨∆m¨∆, baz¨lar¨ ise onlar¨ geni∆ ölçüde göz ard¨ etmi∆lerdir.Kabine üyeleri dan¨∆manl¨k yaps¨nlarya da yapmas¨nlar, belirgin ilgi alanla-r¨ndaki hükümet çal¨∆malar¨na ili∆kinsorumluluklar¨ devam eder.

Her bakanl¨·¨n tüm ülkeye yay¨lm¨∆ bürolar¨nda ve Washington’da çal¨∆anbinlerce görevlisi vard¨r. Bakanl¨klar,her biri belirli görevleri olan dairelere,

∆ubelere, bürolara ve servislere bölün-mü∆tür.

Tar¨m Bakanl¨·¨ (United StatesDepartment of Agriculture)Tar¨m Bakanl¨·¨ (USDA), üretici ve tüketicilere adil fiyatlar ve istikrarl¨ pazarlar sa·lamak için tar¨msal üretimidenetler, çiftlik gelirlerini sürdürmekve geli∆tirmek için çal¨∆¨r, tar¨m ürünle-ri için d¨∆ piyasalar geli∆tirilmesine ve onlar¨n yay¨lmas¨na yard¨mc¨ olur.Bakanl¨k, yoksullara besin maddesi ku-ponlar¨ da·¨tarak, beslenme konusundae·itim programlar¨ geli∆tirerek ve özel-

taraf¨ndan müzakere edilmi∆ antla∆ma-lara ve resmi olmayan anla∆malara uymak zorundad¨rlar.

Seçim sonras¨ “balay¨”n¨n tatl¨ rüyas¨k¨sa zamanda da·¨l¨r ve yeni ba∆kanKongre’nin daha az i∆birli·i yapt¨·¨n¨n,medyan¨n da daha çok ele∆tirici oldu-·unun fark¨na var¨r. Ba∆kan, de·i∆kenve çok kez birbirine dü∆man ekonomik,co·rafi, etnik ve ideolojik ç¨karlararas¨nda, en az¨ndan geçici ittifaklarkurmak zorunda kal¨r. E·er yasalar kabul edilecekse, Kongre ile uzla∆maya gidilmelidir. Ba∆kan John F. Kennedy,“Kongre’de bir yasa tasla·¨n¨n redde-dilmesi çok kolay, bir yasan¨n kabul et-tirilmesi ise çok zordur,” diye yak¨nm¨∆t¨.

Tüm bu s¨n¨rlamalar¨n getirdi·i zorluk-lara kar∆¨n pek az say¨da ba∆kan görev-lerinin uzat¨lmas¨na kar∆¨ ç¨km¨∆lard¨r.Her ba∆kan, eri∆mek istedi·i amaçlaraili∆kin yasalar¨n hiç olmazsa bir bölü-münün kabulünü sa·lar ve ulusun ç¨karlar¨na ayk¨r¨ oldu·una inand¨·¨ di·er baz¨ yasalar¨n ç¨kar¨lmas¨n¨ önler.Ba∆kan¨n sava∆¨ yürütmek ve bar¨∆¨sa·lamak konusundaki yetkileri, ant-la∆malar¨n müzakere edilmesi dahil,çok geni∆tir. Buna ek olarak, ba∆kan bu benzersiz konumunu, kamu taraf¨n-dan benimsenme olas¨l¨·¨ muhaliflerin-kinden daha yüksek olan görü∆leri ortaya atmak ve politikalar¨ destekle-mek için kullanabilir. Ba∆kan bir konuortaya att¨·¨nda, bu kaç¨n¨lmaz biçimdekamu taraf¨ndan tart¨∆¨lmaya ba∆lan¨r.Ba∆kan¨n yetkisi ve etkisi s¨n¨rl¨ olabi-lir; fakat bunlar, kamu görevinde olsun

olmas¨n, di·er herhangi Amerikal¨n¨n-kinden daha geni∆tir.

BAKANLIKLAR (DEPARTMENTS)Federal yasalar¨n günlük uygulamalar¨ve idarî görevler, belirgin ulusal veuluslararas¨ konularla ilgilenmek üzereKongre taraf¨ndan ihdas edilmi∆ olançe∆itli bakanl¨klara verilmi∆tir. Bu bakanl¨klar¨n ba∆¨nda bulunan, ba∆kan-ca seçilip Kongre taraf¨ndan onaylananki∆iler, genellikle ba∆kan¨n “Kabine”si diye bilinen bir dan¨∆manlar kuruluolu∆tururlar. 14 bakanl¨·a ek olarak,Ba∆kan¨n Yönetim Kurulu’nda, dairelerhalinde toplanm¨∆ belirli say¨da görevlibulunur. Bunlar aras¨nda, Beyaz Saraygörevlileri, Ulusal Güvenlik Konseyi,Yönetim ve Bütçe Dairesi, EkonomikDan¨∆manlar Konseyi, ABD TicaretTemsilcili·i Bürosu ve Bilim ve Tekno-loji Politikas¨ Bürosu da vard¨r.

Anayasada ba∆kanl¨k kabinesine ili∆kinbir hüküm yoktur. Ba∆kan¨n yaz¨l¨ olarak her bakan¨n kendi yetki alan¨n-daki herhangi bir konuda görü∆ bildir-mesini isteyebilece·i belirtilmekte; fakat, ne bakanl¨klar ismen belirtil-mekte ne de görevleri tan¨mlanmak-tad¨r. Ayn¨ ∆ekilde, Kabine’de görev-lendirilecek ki∆ilere ili∆kin belirli anayasal niteliklere de yer verilme-mi∆tir.

Kabine, uygulama gereksinimi nedenle-riyle, Anayasa d¨∆¨nda geli∆mi∆tir; çünkü, George Washington dönemindebile, ba∆kan¨n görevini dan¨∆ma ve yard¨m olmaks¨z¨n yerine getirebilmesi

4746


Idaho’nun Dubois kenti yak¨n¨ndaki ABD Tar¨m Bakanl¨·¨ deneme istasyonunda

koyunlar say¨lmak ve tart¨lmak için aç¨k a·¨la toplan¨yor.


Ula∆t¨rma Bakanl¨·¨: 1966’da kuruldu.

Maliye Bakanl¨·¨: 1789’da kuruldu.

Gazi ¿∆leri Bakanl¨·¨: Gazi ¿∆leri Yönetimi’nin bakanl¨k düzeyine yükseltil-

mesi üzerine 1989’da olu∆turuldu.

49

KAB¿NE

Tüm bakanl¨klar¨n (Departments) ba∆¨nda bir bakan (Secretary) bulunur;

yaln¨z Adalet Bakanl¨·¨’n¨ “Attorney General” yönetir.

Tar¨m Bakanl¨·¨: 1862’de kuruldu.

Ticaret Bakanl¨·¨: 1903’te kuruldu. Ticaret ve Çal¨∆ma Bakanl¨·¨ 1913’te

iki bakanl¨k olarak birbirinden ayr¨ld¨.

Savunma Bakanl¨·¨: 1947’de olu∆turuldu. Savunma Bakanl¨·¨, 1789’da

kurulmu∆ olan Sava∆ Bakanl¨·¨, 1798’de kurulmu∆ olan Deniz Kuvvetleri

Bakanl¨·¨ ve 1947’de kurulmu∆ olan Hava Kuvvetleri Bakanl¨·¨ birle∆tirile-

rek kuruldu. Savunma Bakan¨n¨n kabine üyesi olmas¨na kar∆¨n, Kara,

Deniz ve Hava Kuvvetleri Bakanlar¨ kabineye üye de·ildir.

E·itim Bakanl¨·¨: 1979’da kuruldu. Daha önce, Sa·l¨k, E·itim ve Sosyal

Yard¨m Bakanl¨·¨n¨n bir parças¨yd¨.

Enerji Bakanl¨·¨: 1977’de kuruldu.

Sa·l¨k ve ¿nsani Hizmetler Bakanl¨·¨: 1953’te kurulmu∆ olan Sa·l¨k, E·itim

ve Sosyal Yard¨m Bakanl¨·¨n¨n ayr¨ birimlere bölünmesi üzerine 1979’da

kuruldu.

¿skân ve Kentsel Geli∆me Bakanl¨·¨: 1965’te kuruldu.

¿çi∆leri Bakanl¨·¨: 1849’da kuruldu.

Adalet Bakanl¨·¨: 1870’te kuruldu. 1789–1870 aras¨nda Attorney General,

kabine üyesi olmakla birlikte bir bakanl¨·¨n ba∆¨nda de·ildi.

Çal¨∆ma Bakanl¨·¨: 1913’te kuruldu.

D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨: 1789’da kuruldu.

48


ba∆kana dan¨∆manl¨k yapar; yeniliklerite∆vik etmek, rekabeti geli∆tirmek, istihdam yaratmak ve tüketiciye dahaucuz ücret kar∆¨l¨·¨ daha nitelikli telekomünikasyon sa·lanmas¨na çal¨∆¨r.

Savunma Bakanl¨·¨ (Department of Defense)“Dünyadaki en büyük ofis binas¨” Pentagon’da yerle∆ik olan Savunma Bakanl¨·¨ (DOD), ulusun askeri savun-mas¨na ili∆kin tüm konulardan sorum-ludur. Silah alt¨ndaki 1 milyon dolay¨n-da erkek ve kad¨n¨n görev yapt¨·¨ Birle∆ik Devletler silahl¨ kuvvetlerinisa·lar. Ola·anüstü durumlarda bu kuvvet, Ulusal Muhaf¨zlar olarak bili-nen, 1,5 milyon ki∆ilik eyalet yedekgüçlerince desteklenir. Savunma Bakanl¨·¨ ayr¨ca, ara∆t¨rma, istihbarathaberle∆mesi, haritac¨l¨k ve uluslararas¨güvenlik gibi konularda 730.000 dolay¨nda sivil görevli de çal¨∆t¨r¨r.Ulusal Güvenlik Dairesi (NSA) de

savunma bakan¨n¨n yönetimi alt¨ndad¨r.

Bakanl¨k, ayr¨ ayr¨ örgütlenmi∆ olanKara, Deniz, Deniz Piyadesi ve HavaKuvvetleri komutanl¨klar¨ gibi, her kuvvetin akademisini, Ulusal Sava∆ Kolejini, Ortak Kurmay Ba∆kanlar¨n¨ ve birkaç özel sava∆ komutanl¨·¨n¨ dayönetir. Savunma Bakanl¨·¨, antla∆mayükümlülüklerini yerine getirmek, ulu-sun anakara d¨∆¨ndaki topaklar¨n¨ ve ticaretini korumak, hava sava∆ ve des-tek güçleri sa·lamak için deniza∆¨r¨kuvvetler bulundurur. Askeri görevlerd¨∆¨ndaki sorumluluklar aras¨nda selkontrolü, okyanus kaynaklar¨n¨n de·er-lendirilmesi ve petrol kaynaklar¨n¨n yönetimi de bulunur.

E·itim Bakanl¨·¨ (Department of Education)ABD e·itim sisteminde okullar¨n so-rumlulu·u temelde yerel yönetimlere b¨rak¨lm¨∆ olmakla birlikte, E·itim

Bakanl¨·¨, Amerikan e·iti-mindeki duyarl¨ sorunlar¨nele al¨nmas¨nda öncülükeder ve eyalet düzeyinde veyerel düzeydeki yöneticile-rin okullar¨n¨ iyile∆tirmele-rine yard¨mc¨ bilgi sa·la-makta bir kliring odas¨ gibihizmet verir.

E·itim Bakanl¨·¨ 1990’lar-da a∆a·¨da say¨lan konularayo·un önem vermi∆tir: tümö·rencilerin standard¨n¨nyükseltilmesi; ö·retimin

5150

likle çocuklara, bebek bekleyen anne-lere ve ya∆l¨lara yönelik di·er g¨da yard¨mlar¨ yaparak fakirli·i, açl¨·¨ vekötü beslenmeyi önlemeye çal¨∆¨r. Arazisahiplerinin toprak, su, orman ve di·erdo·al kaynaklar¨ korumalar¨na yard¨mc¨olarak üretim kapasitesinin sürdürül-mesini sa·lar.

Tar¨m Bakanl¨·¨, ulusal büyüme politi-kalar¨n¨n uygulanmas¨na yönelik k¨rsalkalk¨nma, kredi ve koruma programlar¨-n¨ yönetir, tar¨m¨n her alan¨ndaki bilim-sel ve teknolojik ara∆t¨rmalar¨ yürütür.Bakanl¨k, denetleme ve s¨n¨fland¨rmahizmetleri arac¨l¨·¨yla, sat¨∆a sunulang¨dalar¨n standard nitelikte olmas¨n¨güvence alt¨na al¨r. Tar¨m Bakanl¨·¨,ayr¨ca, dünyadaki ikinci büyük hükü-met kütüphanesi olan (ABD KongreKütüphanesi en büyü·üdür) Ulusal Tar¨m Kütüphanesi kullan¨larak tar¨m-sal ara∆t¨rmalar yap¨lmas¨n¨ te∆vik eder.

Tar¨m Bakanl¨·¨ D¨∆ Tar¨m Servisi(FAS), Birle∆ik Devletler’deki çiftçi ve tüccar ç¨karlar¨na ili∆kin olarak d¨∆ ülkeler tar¨m¨n¨ inceleyecek uzman-lar çal¨∆t¨r¨r ve böylelikle Birle∆ik Devletler tar¨m¨ için bir te∆vik ve hiz-met dairesi olarak görev yapar. Bakanl¨·¨n bir parças¨ olan Birle∆ikDevletler Ormanc¨l¨k Servisi, geni∆ bir ulusal orman ve yabani do·a bölge-leri a·¨n¨ yönetir.

Ticaret Bakanl¨·¨ (Department of Commerce)Ticaret Bakanl¨·¨ ulusun uluslararas¨ticaretini, ekonomik geli∆mesini ve

teknolojik ilerlemesini te∆vik hizmetiverir. Amerika’n¨n dünya ekonomisinderekabet edebilirli·ini artt¨rmak içinyard¨m ve bilgi sunar; d¨∆ ticarette hak-s¨z rekabeti önleme·e yönelik program-lar yönetir; i∆ çevrelerindeki ve hükü-metteki planlamac¨lara toplumsal veekonomik istatistik ve analizler sa·lar.

Bakanl¨·¨n çe∆itli daireleri vard¨r. Sözgelimi Ulusal Standardlar ve Teknoloji Enstitüsü, bilimsel ve tekno-lojik ara∆t¨rmalar yapar ve endüstri vehükümet için fiziksel ölçüm sistemlerisa·lar. Ulusal Hava Servisi’ni de içerenUlusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi(NOAA), fiziksel çevre ve okyanus kay-naklar¨ konusundaki bilinci geli∆tirmekiçin çal¨∆¨r. Patent ve Ticari Marka Bürosu, patentler verir ve ticari marka-lar¨ kaydeder. Ulusal Telekomünikas-yon ve Haberle∆me Yönetimi, teleko-münikasyon politikas¨ konusunda

Atom saati geli∆tiricilerinden biri olan

Dave Glaze, Colorado’nun Boulder

kentindeki Ticaret Bakanl¨·¨ Ulusal

Standardlar ve Teknoloji Enstitüsü’nde

bahis konusu aleti kontrol ediyor. Saat,

atomlar¨n titre∆imlerini duyarl¨ bir

biçimde sayarak zaman¨ belirlemektedir.


1996’da Savunma Bakan¨ olan William J. Perry

New York’un West Point kentindeki ABD Harp

Akademisi’nde diploma veriyor.


Bakanl¨k ayr¨ca, dünyada en önde gelen t¨bbi ara∆t¨rma örgütü olan vekanser, Alzhaimer, ∆eker, arterit, kalphastal¨klar¨ ve AIDS benzeri hastal¨k-larla ilgili yakla∆¨k 30.000 ara∆t¨rmaprojesini destekleyen Ulusal Sa·l¨kEnstitülerini de yönetir. Bakanl¨…a ba·l¨ di·er daireler, ulusun tüketece·ibesin maddeleri ve ilaçlar¨n güvenilirve etkin olmas¨n¨ sa·lar, bula∆¨c¨ hasta-l¨klar¨n ç¨kmas¨n¨ önleme çal¨∆malarÿapar, ülkedeki Amerikal¨-K¨z¨lderilive Alaska’daki yerli nüfusa sa·l¨k

hizmetleri sunar; a∆¨r¨ uyu∆turucu kullan¨m¨n¨n önlenmesi, ba·¨ml¨l¨·¨ntedavisi ve ruhsal sa·l¨k hizmeti sa·lanmas¨nda niteli·in yükseltilmesive hizmetin yayg¨nla∆t¨r¨lmas¨nda yard¨mc¨ olur.

¿skân ve Kentsel Geli∆me Bakanl¨·¨(Department of Housing and UrbanDevelopment)¿skân ve Kentsel Geli∆me Bakanl¨·¨(HUD) toplumsal geli∆meye ve ulusçamakul fiyatl¨ mesken edinilebilmesineyard¨mc¨ olan programlar¨ yönetir. Bakanl¨k taraf¨ndan uygulanan, adil fiyatla mesken edinmeye ili∆kin yasa-lar, bireylerin ve ailelerin yerle∆medeay¨r¨mc¨l¨kla kar∆¨la∆madan ev sat¨nalabilmelerini sa·lar. ¿skân ve KentselGeli∆me Bakanl¨·¨, ailelerin ev sahibiolabilmelerine yard¨mc¨ olan ipotek sigortas¨ programlar¨n¨ ve aksi haldeuygun ev kiralayamayacak olan dü∆ükgelirli ailelere kira yard¨m¨ programla-r¨n¨ yönetir. Bakanl¨k bunlara ek ola-rak, mahalle iyile∆tirmeye, kentsel merkezleri felaketlerden kurtarmaya veyeni yerle∆im bölgeleri geli∆tirilmesinite∆vik etmeye yard¨mc¨ olacak program-lar da yönetir. Bakanl¨k ayr¨ca, ev piyasas¨na ç¨kan al¨c¨lar¨ korur ve evyap¨m endüstrisini te∆vik edecek programlar geli∆tirir.

¿çi∆leri Bakanl¨·¨ (Department of the Interior)Ulusun önde gelen koruma kurumuolan ¿çi∆leri Bakanl¨·¨, federal toprak-lar¨n büyük bir kesimi ile Birle∆ik Devletler’deki do·al kaynaklardan

53

güçlendirilmesi; çocuklar¨n e·itiminevelilerin ve ailelerin kat¨lmas¨n¨n sa·-lanmas¨; okullar¨n güvenli, disiplinliduruma getirilmesi ve uyu∆turuculardanar¨nd¨r¨lmas¨; okul ve çal¨∆ma hayat¨ba·lant¨lar¨n¨n güçlendirilmesi; yükseke·itime devam edecek ve meslek e·iti-mi görecek ö·rencilere mali yard¨m ola-naklar¨n¨n artt¨r¨lmas¨; tüm ö·rencilerinteknolojik e·itim görmelerine yard¨mcölunmas¨. Bakanl¨k, ö·renci kredi programlar¨, geliri yetersiz olanlar veengelliler için özel programlar ve mes-lek e·itimi programlar¨ dahil, federale·itim yard¨m¨ programlar¨na ili∆kinpolitikalar¨ haz¨rlar ve yönetir.

Enerji Bakanl¨·¨ (Department of EnergyUlusun enerji sorunlar¨na ili∆kin kayg¨-lar¨n giderek yo·unla∆mas¨ 1970’lerdeKongre’nin bir enerji bakanl¨·¨ (DOE)ihdas etmesine yol açt¨. Bakanl¨k, ener-ji konusunda günümüzde çal¨∆makta

bulunan baz¨ hükümet dairelerinin gö-revlerini devrald¨. Enerji Bakanl¨·¨naba·l¨ bürolar, enerji teknolojisindekiara∆t¨rma, geli∆tirme ve uygulamalar-dan; enerji korunmas¨ndan; nükleerenerjinin sivil ve askeri amaçlarla kul-lan¨m¨ndan; enerji üretim ve kullan¨m¨-n¨n düzenlenmesinden; petrol fiyatlan-d¨rma ve tahsisinden; ve merkezi birenerjiye ili∆kin bilgi toplama ve analizprogram¨ndan sorumludur.

Bakanl¨k, enerji üretiminin zararl¨ etkilerini en aza indirecek standardlar uygulayarak ülkede çevre korunmas¨n¨sa·lamaktad¨r. Enerji Bakanl¨·¨, sözge-limi, enerji üretiminden do·an kirleticimaddeler ve bunlar¨n biyolojik ortamüzerindeki etkilerinin ara∆t¨r¨ld¨·¨ çevre ve sa·l¨·a ili∆kin ara∆t¨rmalarsürdürür.

Sa·l¨k ve ¿nsani Hizmetler Bakanl¨·¨(Department of Health and HumanServices)300 kadar program¨ gözeten Sa·l¨k ve¿nsani Hizmetler Bakanl¨·¨ (HHS), bel-ki de di·er tüm federal kurumlara oran-la, çok daha fazla say¨da Amerikal¨’n¨nya∆amÿla do·rudan ilgilenir. En büyükbölümü olan Sa·l¨k Bak¨m¨ FinansmanYönetimi, yakla∆¨k her be∆ Amerikal¨-dan birine sa·l¨k bak¨m¨ yard¨m¨ sa·la-yan Madicare ve Madicaid programlar¨-n¨ yönetir. Medicare, 30 milyon ya∆l¨ vesakat Amerikalÿa sa·l¨k sigortas¨ sa·-lar. Bir federal hükümet – eyalet ortakprogram¨ olan Medicaid, 15 milyon çocuk dahil, 31 milyon dü∆ük gelirli kimsenin sa·l¨k giderlerini kar∆¨lar.

52

Ya∆l¨l¨k hastal¨klar¨ uzman¨ Dr. Teresa

Pham California’n¨n Los Angeles

kentindeki Rehabilitasyon Merkezi’nde

bir hasta ile konu∆uyor.

New York kentindeki bir okulda ders

çal¨∆an çocuklar.


sorumludur. Sözgelimi Bal¨k ve YabaniDo·a Servisi, 500 yabani do·a bar¨na·¨,37 batakl¨k kontrol bölgesi, 65 ulusalbal¨k üretme çiftli·i ve bir yabani do·ayaili∆kin yasalar¨ uygulama bürolar¨ a·¨nÿönetir. Ulusal Parklar Servisi, 370’tenfazla ulusal park, do·a an¨t¨, nehir hav-zas¨, kÿ¨, dinlenme alan¨ ve tarihselbölgeyi denetler. Bakanl¨k, Toprak Yönetimi Bürosu arac¨l¨·ÿla, genellikleBat¨’da bulunan milyonlarca hektar kamu arazisi ile bunlar¨n orman, mera,petrol ürünleri sa·layan ve dinlenmealanlar¨ olu∆turan kaynaklar¨n¨ yönetir.

Toprak Kazand¨rma Bürosu, genellikleBirle∆ik Devletler’in yar¨ çorak bat¨bölgelerindeki yetersiz su kaynaklar¨nïdare eder. Bakanl¨k Birle∆ik Devletler’demadencili·i düzenler ve özel ayr¨lm¨∆bölgelerde ya∆ayan Amerikan K¨z¨lderi-lilerinin ba∆ sorumlusudur. Bakanl¨kuluslararas¨ alanda, Virgin Adalar¨, Guam, Amerikan Samoas¨, Kuzey Mariana Adalar¨ ve Palau gibi ABD de-niza∆¨r¨ topraklar¨nda programlar uygu-lar ve Marshall Adalar¨ ile MikronezyaFedere Devletleri’ne kalk¨nma fonlar¨sa·lar.

Adalet Bakanl¨·¨ (Department of Justice)Bakanl¨k, yasal i∆lemlerde ve mahke-melerde ABD hükümetini temsil eder,ve istendi·inde, ba∆kana ve di·er bakanlara yasal konularda önerilerdebulunur. Adalet bakanl¨·¨n¨n ba∆¨ndaBirle∆ik Devletler Adalet Bakan¨(Attorney General) vard¨r. Bakanl¨·aba·l¨ Federal Soru∆turma Bürosu (FBI)

yasalar¨ uygulayan temel birimdir, Göçmen ve Uyrukluk Servisi de göçmenlik yasalar¨n¨ uygular. Bakanl¨kiçindeki bir di·er önemli birim olanUyu∆turucularla Sava∆ Uygulama Daire-si, uyu∆turuculara ve kontrol alt¨ndakimaddelere ili∆kin yasalar¨ uygular ve yasa d¨∆¨ uyu∆turucu kaçakç¨l¨·¨ yapan belli ba∆l¨ örgütleri izler. AdaletBakanl¨·¨ ayr¨ca yerel emniyet güçleri-ne de yard¨mc¨ olur. Bakanl¨k bunlaraek olarak, ülkedeki tüm ABD bölgesavc¨lar¨n¨ ve yasa görevlilerini (marshal) yönetir, federal tutuk evlerinive di·er ceza kurumlar¨n¨ denetler,∆artl¨ tahliye ve af dilekçelerini incelerve ba∆kana bildirir. Adalet Bakanl¨·¨,176 üye ülkedeki kanun uygulama daireleri aras¨nda kar∆¨l¨kl¨ yard¨m¨te∆vik eden Uluslararas¨ Polis Örgütü(INTERPOL) ile de ba·lant¨l¨d¨r.

Çal¨∆ma Bakanl¨·¨ (Department of Labor)Çal¨∆ma Bakanl¨·¨, Birle∆ik Devlet-ler’deki ücretlilere yard¨m çal¨∆malar¨n¨te∆vik eder, çal¨∆ma ko∆ullar¨n¨n iyile∆tirilmesinde yard¨mc¨ olur ve i∆çive i∆veren aras¨nda iyi ili∆kiler yürütül-mesini sa·lar. Meslek Güvenli·i veSa·l¨k ¿daresi (OSHA), ¿∆çi KullanmaStandardlar¨ ¿daresi ve Maden Güvenli·ive Sa·l¨k ¿daresi gibi daireler arac¨l¨-·ÿla, federal çal¨∆ma yasalar¨n¨ uygu-lar. ¿∆çilerin güvenli ve sa·l¨kl¨ ko∆ul-larda çal¨∆ma haklar¨n¨ güvence alt¨naalmak, saat ba∆¨ asgari ücret ve fazlamesai ödemelerini saptamak, i∆çi kulla-n¨m¨nda ay¨r¨mc¨l¨·¨ yasaklamak, i∆sizlik sigortas¨ ve i∆ kazas¨ tazminat¨sa·lamak da Bakanl¨·¨n sorumluluklaräras¨ndad¨r. Ayr¨ca, i∆çilerin emeklilikhaklar¨n¨ güvence alt¨na al¨r, i∆çi e·iti-mi programlar¨n¨ te∆vik eder ve çal¨∆an-lar¨n i∆ bulmalar¨na yard¨mc¨ olur. Bakanl¨·a ba·l¨ Çal¨∆ma ¿statistikleriBürosu, i∆çi kullan¨m¨ndaki, fiyatlarda-ki ve di·er ulusal ekonomik k¨staslar-daki de·i∆meleri izler ve raporlar haz¨r-lar. ¿∆ arayanlar aras¨nda bulunan dahaya∆l¨lar¨n, gençlerin, az¨nl¨klar¨n, kad¨nlar¨n ve engellilerin i∆e al¨nmalarïçin özel çaba gösterir.

D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨ (Department of State)D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨, Birle∆ik Devletlerd¨∆ politikas¨n¨n haz¨rlanmas¨ ve yürü-tülmesinden tümüyle sorumlu olanba∆kana önerilerde bulunur. Bakanl¨k,Amerika’n¨n deniza∆¨r¨ ç¨karlar¨n¨ de·erlendirir, politika haz¨rlanmas¨ ve

gelecekte izlenecek yol konular¨ndaöneriler sunar, kararla∆t¨r¨lan politika-n¨n yürütülmesi için gerekli ad¨mlarätar. Birle∆ik Devletler ile yabanc¨ devletler aras¨ndaki temaslar¨ ve ili∆ki-leri sürdürür, yeni yabanc¨ devletlerinve hükümetlerin tan¨nmas¨ konusundaba∆kana öneriler sunar, yabanc¨ devlet-lerle antla∆malar ve anla∆malar müza-kere eder, Birle∆mi∆ Milletler’de ve di·er önemli uluslararas¨ kurulu∆ta Birle∆ik Devletler’in sözcülü·ünü yapar. Bakanl¨…¨n, dünya genelinde250’den fazla diplomatik temsilcili·i ve konsolosluk bürosu vard¨r. D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨ 1999’da, ABD Silah Kontroluve Silahs¨zlanma Dairesi ile ABD Haber Dairesi’ni yap¨s¨ içine ve görevörgütüne alm¨∆t¨r.

Ula∆t¨rma Bakanl¨·¨ (Department of Transportation)Ula∆t¨rma Bakanl¨·¨ (DOT), sekiz de-·i∆ik bakanl¨k ve daire aras¨nda da·¨l-m¨∆ bulunan kara, deniz ve hava ta∆¨-mac¨l¨·¨ çal¨∆malar¨n¨ birle∆tirmekamacÿla 1966 y¨l¨nda kuruldu. Bakan-l¨k, karayollar¨n¨n planlanmas¨, geli∆ti-rilmesi ve yap¨m¨n¨; kentlerde topluta∆¨mac¨l¨·¨; demiryollar¨n¨; sivil hava-c¨l¨·¨; ve suyollar¨, limanlar, karayolla-r¨, petrol ve gaz boru hatlar¨n¨n güvenli-·ini yöneten dokuz birim arac¨l¨·ÿlaulusun genel ta∆¨mac¨l¨k politikas¨nölu∆turur.

Sözgelimi, Federal Havac¨l¨k ¿daresi,ülke genelinde hava trafik kontrolkuleleri a·¨n¨, hava trafik kontrolmerkezlerini, ve uçu∆ servis istasyon-

5554

Uyu∆turucularla Sava∆ Uygulama Dairesi

görevlileri California’n¨n San Francisco

kentindeki büro sorumlusu özel ajan

Michelle Leonhart ile birlikte.


Servis’i yönetir; sahte ABD paras¨ vehisse senedi bas¨lmas¨n¨ önler; ve ülkeye giren mallar¨ denetleyen ve vergi alan Gümrük Servisi’ni yönetir.

Bakanl¨kta ayr¨ca, ülkedeki 2.900 dola-y¨ndaki ulusal bankan¨n çal¨∆malar¨naili∆kin yasalar¨n uygulanmas¨n¨ sa·la-yan Maliye yetkilisinin ba·l¨ oldu·uPara Denetleme Bürosu; ve federal hükümetin ba∆ta gelen gelir kayna·¨nölu∆turan vergilere ili∆kin yasalar¨ uygulayan ¿ç Gelirler Servisi (IRS) vard¨r.

Gazi ¿∆leri Bakanl¨·¨ (Department of Veterans Affairs)1930’da ba·¨ms¨z bir daire olarak kuru-lan ve 1989’da Kabine düzeyine yük-seltilen Gazi ¿∆leri Bakanl¨·¨, ABD si-lahl¨ kuvvetlerinin yard¨ma hak kazan-m¨∆ olan gazilerine ve bakmakla yü-kümlü olduklar¨ aile bireylerine hiz-mette bulunur. ¿laç ve ameliyat bölü-mü, Birle∆ik Devletler, Puerto Rico ve

Filipinler’deki 173 sa·l¨k merkezi, 40 emekli evi, 600 klinik ve 133 ba-k¨mevi ve 206 Viyetnam GazilerineEri∆im Merkezi arac¨l¨·ÿla hastahaneve bak¨mevi, ayakta tedavi ve di∆ bak¨-m¨ hizmeti sa·lar. Ayr¨ca 35 eyalette, hastahane ve huzurevlerinde bulunangazilere destek sa·lar. Bu bakanl¨k ayn¨zamanda geriatri, kad¨n sa·l¨·¨, AIDSve travma sonras¨ ortaya ç¨kan gerilimrahats¨zl¨klar¨ gibi alanlarda t¨bbiara∆t¨rmalar¨ yönetir. Gazilere yard¨mbölümü, malüllük, emeklilik, özel düzenlenmi∆ ev ve hizmet taleplerinide·erlendirir.

Bu bölüm ayr¨ca, gaziler için e·itimprogramlar¨ düzenler, gazilere ve görev-de olan askeri personele, hak ediyorlar-sa, mesken kredisi kolayl¨klar¨ sa·lar.Anma i∆leri bölümü, Ulusal Mezarl¨kServisi’ni yöneterek, hak sahibi gazilerve e∆lerine Birle∆ik Devletler’deki 116 mezarl¨kta defin hizmetleri, mezarta∆lar¨ ve i∆aretler sa·lar.

BAÊIMSIZ DA¿RELERBakanl¨klar federal hükümetin temelyürütme birimleridir; fakat, hükümetinve ekonominin düzgün çal¨∆mas¨n¨ sa·lamakta önemli sorumluluklar¨ bulunan pek çok ba∆ka daire daha vard¨r. Bunlar bakanl¨klar¨n bölümleriolmad¨klar¨ için ba·¨ms¨z daireler adÿla an¨l¨r.

Bu dairelerin yap¨s¨ ve amac¨ çok çe∆itlidir. Baz¨lar¨ ekonominin belirlikesimlerini denetleme gücüne sahipdüzenleme birimleridir. Di·erleri hükü-

57

lar¨n¨ i∆letir; Federal Karayollar¨¿daresi eyaletlere eyaletleraras¨karayollar¨, köy ve ∆ehir yol ve köprüsiseminin iyile∆tirilmesine yard¨mcölmak üzere parasal destek sa·lar; Ulusal Karayolu Trafik Güvenli·i ¿daresi, motorlu araçlar için güvenlikve yak¨tta ekonomi standardlar¨n¨ geli∆tirir; Denizcilik ¿daresi de, ABDdeniz ticaret filosunu i∆letir. Ulusun denizcilik yasalar¨n¨ uygulama ve ehliyet verme konusunda ba∆ta gelenbirimi olan ABD Sahil Koruma Komutanl¨·¨, denizde arama ve kurtar-ma görevi yapar, uyu∆turucu kaçakç¨la-rÿla sava∆¨r ve petrol s¨z¨nt¨lar¨n¨ veokyanus kirlili·ini denetleme çal¨∆ma-lar¨ yürütür.

Maliye Bakanl¨·¨ (Department of the Treasury)Maliye Bakanl¨·¨ ulusun mali ve para-sal gereksinimlerini kar∆¨lamakla yü-kümlüdür. Bakanl¨·¨n dört temel görevivard¨r: maliye, vergi ve para politikala-r¨n¨ haz¨rlamak; ABD hükümetinin maliye dairesi olarak hizmet vermek;uzman yasa uygulama hizmetleri sa·la-mak; madeni ve kâ·¨t para basmak.Maliye Bakanl¨·¨, hükümetin ve ulusalekonominin mali durumu konusundaKongre’ye ve Ba∆kana raporlar sunar.Eyaletler aras¨nda ve ülke d¨∆¨nda alkol, tütün ve ate∆li silahlar sat¨∆¨n¨düzenler; ABD Posta Hizmetleri içinpul bas¨lmas¨n¨ denetler; Ba∆kan¨,Ba∆kan Yard¨mc¨s¨n¨, ailelerini, ülkeyiziyaret eden yabanc¨ resmi konuklar¨ ve devlet ba∆kanlar¨n¨ koruyan Gizli

56

Bir Federal Havac¨l¨k ¿daresi trafik kontrol görevlisi Washington’un Seattle kentindeki

bölge merkezinde radar ekran¨n¨ izliyor.

1993’te Ba∆kan Bill Clinton’un yemin

töreni sonras¨ yap¨lan geçit resmi s¨ras¨n-

da Gizli Servis görevlileri Ba∆kan¨n¨n

otomobili çervresinde.


yürütür. Federal Rezerv, özel bankac¨-l¨k kurulu∆lar¨n¨ denetler, finans piya-salar¨ndaki sistem risklerini s¨n¨rlamakiçin çal¨∆¨r ve ABD hükümetine, kamu-ya ve finans kurulu∆lar¨na belirli malihizmetlerde bulunur.

FFeeddeerraall TTiiccaarreett KKoommiissyyoonnuu ((FFTTCC)),, tü-keticiler ve i∆letmeler taraf¨ndan ve kongre ara∆t¨rmalar¨ ya da medya ha-berleri sonucu ∆irketler aleyhinde ileri sürülen ∆ikâyetleri kovu∆turarak federalantitröst ve tüketiciyi koruma yasala-r¨n¨n uygulanmas¨n¨ sa·lar. Komisyon,ticaret istismarlar¨n¨ ve adil olmayan ticaret uygulamalar¨n¨ ortadan kald¨ra-rak, ülke pazarlar¨n¨n rekabete aç¨k biçimde i∆lemesini güvence alt¨na almaya çal¨∆¨r.

GGeenneell HHiizzmmeett ¿¿ddaarreessii ((GGSSAA)),, federalhükümetin ta∆¨nmaz mal varl¨·¨n¨n büyük bir kesimini denetler. Federalta∆¨nmaz mallar¨n, binalar¨n ve gereçle-rin sat¨n al¨nmas¨, hizmete sunulmas¨,

i∆letilmesi ve bak¨m¨ndan ve hizmetfazlas¨ olanlar¨n sat¨lmas¨ndan sorumlu-dur.

UUlluussaall HHaavvaacc¨̈ll¨̈kk vvee UUzzaayy ¿¿ddaarreessii ((NNAASSAA)) ABD uzay program¨n¨ yönet-mek için 1958’de kurulmu∆ olup, ilkAmerikan uydular¨n¨ ve astronotlar¨nÿörüngeye yerle∆tirdi ve 1969’da ayailk insan¨ indiren Apollo uzay gemisinif¨rlatt¨. NASA günümüzde, Dünya yö-rüngesindeki uydularla ve gezegenleraras¨ inceleme araçlarÿla ara∆t¨rmalaryürütmekte, geli∆tirilmi∆ uzay teknoloji-sinde yeni kavramlar¨ ara∆t¨rmakta veABD’nin insan ta∆ÿan uzay meki·i filosunu yönetmektedir.

UUlluussaall AArr∆∆iivvlleerr vvee SSiicciilllleerr ¿¿ddaarreessii ((NNAARRAA)),, tüm federal kay¨tlar¨n yöneti-mine gözetmenlik ederek, ülke tarihininmuhafaza edilmesini sa·lar. UlusalAr∆ivlerin depolar¨nda, özgün belgemetinleri, sinema filmleri, ses ve görün-tü kay¨t bantlar¨, haritalar, foto·raflarve bilgisayar verileri bulunmaktad¨r.Ba·¨ms¨zl¨k Bildirgesi, ABD Anayasas¨ve Anayasaya Temel Haklarla ¿lgili ¿lkEk Washington, D.C.’deki UlusalAr∆ivler binas¨nda muhafaza edilmekteve sergilenmektedir.

UUlluussaall ÇÇaall¨̈∆∆mmaa ¿¿llii∆∆kkiilleerrii KKuurruulluu((NNLLRRBB)),, ABD’nin temel çal¨∆ma yasasölan Ulusal Çal¨∆ma ¿li∆kileri Yasas¨’nüygular. Uygunsuz çal¨∆ma uygulamala-r¨n¨ önleyip düzeltmek ve i∆çilerin, onlar¨ pazarl¨klarda sendikalar¨n temsiledip etmeyece·i konusunda seçim düzenleme ve bu yolla karar verme

59

mete ya da halka özel hizmet verirler.Çok kez bu daireler, yürürlükteki yasa-larla ba∆ edilemeyecek kadar karma∆¨kduruma gelen sorunlarla ilgilenmeleriiçin Kongre taraf¨ndan ihdas edilmi∆ler-dir. Sözgelimi, Kongre 1970’te, çevreyikoruma konusundaki hükümet çal¨∆ma-lar¨n¨n koordinasyonu için Çevre Koruma ¿daresi’ni kurmu∆tur. En önem-li ba·¨ms¨z daireler aras¨nda ∆unlar vard¨r:

MMeerrkkeezzii ¿¿ssttiihhbbaarraatt ÖÖrrggüüttüü ((CCIIAA)),, belirlibakanl¨k ve hükümet dairelerinin istih-barat çal¨∆malar¨nda i∆birli·i sa·lar;ulusal güvenli·e ili∆kin bilgi toplar, s¨-n¨fland¨r¨r ve de·erlendirir; ve Ba∆kanOfisi bünyesindeki Ulusal GüvenlikKonseyi’ne önerilerde bulunur.

ÇÇeevvrree KKoorruummaa ¿¿ddaarreessii ((EEPPAA)),, Birle∆ikDevletler’deki tüm eyalet ve bölge hü-kümetleriyle birlikte, hava ve su kirlili-·ini denetlemek ve azaltmak, kat¨ at¨k-lar, böcek ilaçlar¨, radyasyon ve zehirlimaddelerin yaratt¨·¨ sorunlarla ilgilen-mek için çal¨∆¨r. ¿dare, hava ve su nite-li·i standardlar¨ haz¨rlar ve uygular, bö-cek ilaçlar¨n¨n ve kimyasal maddelerinetkisini de·erlendirir, zehirli at¨klar¨ndöküldü·ü yerleri temizlemeye yönelik“Süperfon” denilen program¨ yönetir.

FFeeddeerraall ¿¿lleettii∆∆iimm KKoommiissyyoonnuu ((FFCCCC)),, eya-letler ve uluslar aras¨ndaki radyo, tele-vizyon, telgraf, uydu ve kablo ileti∆imi-ni düzenlemekle yükümlüdür. Radyo ve televizyon yay¨n istasyonlar¨n¨n ça-l¨∆mas¨n¨ izne ba·lar, radyo frekanslar¨-n¨ tahsis eder ve kablolu yay¨n ücret-

lerinin makul olmas¨n¨ sa·layan yönet-meliklerin uygulanmas¨n¨ sa·lar. FCC,telefon ve telgraf gibi genel ileti∆im ∆ir-ketlerinin yan¨ s¨ra, telsiz haberle∆mesihizmeti veren kurulu∆lar¨ da düzenler.

FFeeddeerraall OOllaa··aannüüssttüü DDuurruumm YYöönneettiimmAAjjaannss¨̈ ((FFEEMMAA)),, federal hükümet, eya-let ve bölge düzeyindeki kurulu∆lar¨nsel, kas¨rga, deprem ve di·er do·al fe-laketler kar∆¨s¨ndaki ortak çal¨∆malar¨n¨düzenler. FEMA, konut, i∆yeri ve kamu tesislerinin yeniden yap¨m¨ için birey-lere ve hükümetlere mali yard¨m sa·lar;itfaiyecileri ve ola·anüstü durum sa·l¨kgörevlilerini e·itir; Birle∆ik Devletler ve ona ba·l¨ topraklardaki ola·anüstüdurum planlamalar¨na parasal destekverir.

FFeeddeerraall RReezzeerrvv KKuurruulluu,, Birle∆ik Dev-letler’in merkez bankas¨ olan Federal Rezerv Sistemi’ni yöneten kuruldur.Sirkülasyondaki para ve kredi hacmini etkileyerek ülkenin para politikas¨n¨

58

Federal Ola·anüstü Durum Yönetim

Ajans¨’n¨n 1999’da North Carolina’n¨n

Rocky Mount kentini vuran Floyd

Kas¨rgas¨ kurbanlar¨ için kurdu·u

karavanlar.

Ohio’nun Dayton kentindeki Büyük Miami

Nehri’nde bir bal¨kç¨ olta atÿor; nehir,

Çevre Koruma ¿daresi’nce konulan stan-

dardlar uyar¨nca temizlenmi∆tir.


SSoossyyaall GGüüvveennlliikk ¿¿ddaarreessii ((SSSSAA)),, emekli-lik ve sakatl¨k ödeneklerinden ve afet-lerden kurtulanlara yap¨lan yard¨mlar-dan olu∆an ulusal sosyal sigorta progra-m¨n¨ yönetir. Amerika’da çal¨∆anlar¨nço·unlu·u bu yard¨mlardan yararlana-bilmek için ücretlerinden Sosyal Sigortavergisi öderler; ileride sa·lanacak yar-d¨mlar çal¨∆anlar¨n katk¨lar¨na ba·l¨d¨r.

BBiirrllee∆∆iikk DDeevvlleettlleerr UUlluussllaarraarraass¨̈ KKaallkk¨̈nn--mmaa KKuurruummuu ((UUSSAAIIDD)),, kalk¨nmakta olanülkelerdeki, Orta ve Do·u Avrupa’dakive eski Sovyetler Birli·i’nden yeni ba·¨ms¨zl¨k kazanm¨∆ ülkelerdeki ABDd¨∆ ekonomik ve insani yard¨m prog-ramlar¨n¨ idare eder. USAID dört alan-daki programlar¨ destekler: nüfus vesa·l¨k, geni∆ tabanl¨ ekonomik büyüme,çevre ve demokrasi.

BBiirrllee∆∆iikk DDeevvlleettlleerr PPoossttaa SSeerrvviissii,,1971’de Posta Bakanl¨·¨n¨n yerine ge-çen özerk bir kamu te∆ebbüsü taraf¨n-

dan yönetilmektedir. Servis, postan¨ntoplanmas¨, ta∆¨nmas¨ ve da·¨t¨lmas¨ndanve ülkedeki binlerce yerel postanenini∆letilmesinden sorumludur. Ayr¨ca,Küresel Posta Birli·i ve yabanc¨ ülkelerleyap¨lan ba∆ka anla∆malar çerçevesindeuluslararas¨ posta hizmeti sa·lar. Yine1971’de kurulmu∆ olan ba·¨ms¨z PostaÜcretleri Komisyonu, çe∆itli mektuptürleri için al¨nacak ücretleri saptar. ❏

61

hakk¨n¨ korumak için bu Kurula yetkitan¨nm¨∆t¨r.

UUlluussaall BBiilliimm VVaakkff¨̈ ((NNSSFF)),, üniversitele-re, kolejlere, kâr amac¨ gütmeyen ku-rumlara ve küçük i∆letme kurulu∆lar¨naba·¨∆larda bulunarak, sözle∆meler vedi·er anla∆malar yaparak, Birle∆ik Devletler’de temel bilimsel ve mühen-dislikle ilgili ara∆t¨rmalara ve e·itimedestek verir. NSF, üniversiteler, en-düstri kurulu∆lar¨ ve hükümet aras¨ndai∆birli·ini te∆vik eder ve bilim ve mü-hendislik arac¨l¨·ÿla uluslararas¨ i∆bir-li·i sa·lanmas¨n¨ destekler.

PPeerrssoonneell YYöönneettiimm BBüürroossuu ((OOPPMM)),, fede-ral hükümetin insan kaynaklar¨ dairesi-dir. Ülkedeki kamu görevlilerinin poli-tik etkilerden uzak kalmas¨n¨ ve federalhükümet memurlar¨n¨n adil bir biçimdeve yeteneklerine uygun olarak seçilipmuamele görmelerini güvence alt¨naal¨r. OPM, devlet dairelerini personelhizmeti ve siyasa önderli·i sa·layarakdestekler ve federal emeklilik sisteminive sa·l¨k sigortas¨ program¨n¨ yönetir.

BBaarr¨̈∆∆ GGöönnüüllllüülleerrii,, 1961 y¨l¨nda kurul-mu∆tur ve yabanc¨ ülkelerde iki y¨l süreyle çal¨∆acak gönüllüleri e·itir. Günümüzde yakla∆¨k 80 ülkede görevyapmakta olan Bar¨∆ Gönüllüleri, tar¨m-köy kalk¨nmas¨, küçük te∆ebbüsler,sa·l¨k, do·al kaynaklar¨n korunmas¨ vee·itim konular¨nda yard¨mc¨ olurlar.

HHiissssee SSeenneettlleerrii vvee SSeenneett BBoorrssaass¨̈ KKoommiissyyoonnuu ((SSEECC)), hisse senedi ve bonoalan yat¨r¨mc¨lar¨ korumak amacÿlakurulmu∆tur. Federal yasalar, kendihisselerini satarak nakit sa·lamak iste-yen ∆irketlerin bu çal¨∆malar¨ konusun-daki bilgileri Komisyon’a duyurmalar¨n¨zorunlu k¨lmaktad¨r. Komisyon, hissesenedi sat¨∆lar¨ndaki sahtekârl¨klar¨ önlemek ve cezaland¨rmak gücüne sahiptir; ayr¨ca, sermaye piyasalar¨n¨düzenlemeye de yetkilidir.

KKüüççüükk TTee∆∆eebbbbüüsslleerr ¿¿ddaarreessii ((SSBBAA)),,küçük te∆ebbüslere kredi verir, sel vedi·er do·al afet kurbanlar¨na yard¨meder, küçük te∆ebbüslerin federal hükümetle mal ve hizmet sa·lama söz-le∆meleri yapmalar¨nda yard¨mc¨ olur.

60

Birle∆ik Devletler Posta Servisi görevlileri

Washington Eyaleti, Seattle kentindeki

tesiste mektup ay¨r¨m¨ yapmak için ileri

teknoloji ürünü araçlar kullanÿorlar.

Küçük Giri∆imler

¿daresi, Califor-

nia’n¨n Pasede-

na kentindeki

i∆letmelerinden

internet arac¨l¨-

·ÿla ac¨l¨ sos

satan Perry ve

Monica Lopez

gibi yeni fikirlere

sahip olan ki∆i-

lere yard¨mda

bulunur.

Astronot Fred W. Leeds 1995’te atmos-

fer ve ak¨∆kan dinamiklerini inceledi·i

uçu∆ s¨ras¨nda uzay meki·i Columbia’da

çal¨∆ÿor.


KKoonnggrreeSSeennaattoo TTeemmssiillcciilleerr MMeecclliissii

Kongre Binas¨Kongre Bütçe Bürosu

Genel Saymanl¨k BürosuHükümet Bas¨n Bürosu

Kongre KütüphanesiTeknoloji De·erlendirme BürosuStennis Kamu Hizmetleri Merkezi

BBaa··¨̈mmss¨̈zz KKuurruulluu∆∆llaarr,, HHüükküümmeett KKuurruulluu∆∆llaarr¨̈ vvee YYaarr¨̈ RReessmmii

¿¿ddaarreelleerr

ABD Posta Servisi

ABD Ticaret ve Kalk¨nma Ajans¨

ABD Uluslararas¨ Kalk¨nma Ajans¨

ABD Uluslararas¨ Ticaret Komisyonu

Alivre Mal Ticareti Komisyonu

Amerikan¨n Sesi

Bar¨∆ Gönüllüleri

Ba∆ar¨ Yöntemi Koruma Kurulu

Birle∆ik Devletler ¿hracat-¿thalat Bankas¨

Çevre Koruma ¿daresi

Çiftlik Kredisi Yönetimi

Demiryollar¨ Emeklilik Kurulu

Deniza∆¨r¨ Özel Yat¨r¨m Kurulu∆u

Emekli Maa∆¨ Koruma Kurulu∆u

Federal Çal¨∆ma ¿li∆kileri Kurulu∆u

Federal Denizcilik Komisyonu

Federal Emeklilik Tasarruf Yat¨r¨m Kurulu

Federal ¿leti∆im Komisyonu

Federal Mevduat Sigortas¨ Kurulu∆u

Federal Ola·anüstü Durum Yönetim Ajans¨

Federal Rezerv Kurulu

Federal Ticaret Komisyonu

Federal Seçim Komisyonu

Genel Hizmet ¿daresi

Hisse Senetleri ve Senet Borsas¨ Komisyonu

Hükümet Ahlak Bürosu

¿stihdamda F¨rsat E∆itli·i Komisyonu

¿∆ Güvenli·i ve Sa·l¨·¨ ¿nceleme Komisyonu

Kura Yoluyla Askere Alma Yönetimi

Küçük Te∆ebbüsler ¿daresi

Merkezi ¿stihbarat Örgütü

Nükleer Düzenleme Komisyonu

Özel Dan¨∆man Bürosu

Personel Yönetim Bürosu

Posta Ücretleri Komisyonu

Smithsonian Enstitüsü

Sosyal Güvenlik ¿daresi

Tarihsel Koruma Dan¨∆ma Konseyi

Tenessee Vadisi Yönetimi

Tüketici Mal Güvenli·i Komisyonu

Ulusal Ar∆ivler ve Siciller ¿daresi

Ulusal Ba∆ar¨ ¿nceleme Kurulu

Ulusal Bilim Vakf¨

Ulusal Çal¨∆ma ¿li∆kileri Kurulu

Ulusal Havac¨l¨k ve Uzay ¿daresi

Ulusal Hizmet Kurulu∆u

Ulusal Sanat ve Hümaniter Bilimler Vakf¨

Ulusal Tren Yolcular¨ Kurulu∆u

Ulusal Ula∆t¨rma Güvenli·i Kurulu

Vatanda∆l¨k Haklar¨ Komisyonu

6362

BB¿¿RRLLEE≈≈¿¿KK DDEEVVLLEETTLLEERR

HHÜÜKKÜÜMMEETT¿¿

YYAASSAAMMAA OORRGGAANNII

BBaa∆∆kkaann BBaa∆∆kkaann YYaarrdd¨̈mmcc¨̈ss¨̈BBaa∆∆kkaannll¨̈kk OOffiissii

Ekonomik Dan¨∆manlar KonseyiÇerve Niteli·i Konseyi

Ulusal Ekonomi KonseyiUlusal Güvenlik KonseyiYönetin ve Bütçe Ofisi

Ulusal AIDS Politikas¨ OfisiUlusal Uyu∆turucu Kontrol Politikas¨ Ofisi

Bilim ve Teknoloji Politikas¨ OfisiBa∆kan’¨n D¨∆ ¿stihbarat Dan¨∆ma Kurulu

ABD Ticaret TemsilcisiBeyaz Saray Kad¨n Giri∆im ve Eri∆im Bürosu

YYÜÜRRÜÜTTMMEE OORRGGAANNII

YYüükksseekk MMaahhkkeemmee

ABD Temyiz MahkemeleriABD Federal Çevre Temyiz Mahkemesi

ABD Bölge MahkemeleriABD Federal Talepler Mahkemesi

ABD Uluslararas¨ Ticaret MahkemesiABD Vergi Mahkemesi

ABD Silahl¨ Kuvvetler Temyiz MahkemesiABD Gaziler Temyiz ahkemesi

ABD Mahkemeleri Yönetim BürosuFederal Yarg¨ Merkezi

YYAARRGGII OORRGGAANNII

AANNAAYYAASSAA

Adalet Bakanl¨·¨

Çal¨∆ma Bakanl¨·¨

D¨∆i∆leri Bakanl¨·¨

E·itim Bakanl¨·¨

Enerji Bakanl¨·¨

Gazi ¿∆leri Bakanl¨·¨

¿çi∆leri Bakanl¨·¨

¿skân ve Kentsel Geli∆me Bakanl¨·¨

Maliye Bakanl¨·¨

Sa·l¨k ve ¿nsani Hizmetler Bakanl¨·¨

Savunma Bakanl¨·¨

Tar¨m Bakanl¨·¨

Ticaret Bakanl¨·¨

Ula∆t¨rma Bakanl¨·¨


6564

YASAMA ORGANI:

KONGRE’N¿NYETK¿ ALANI

“Hükümet yasalar¨n yap¨lmas¨ gücünü

temsil eder.” – Alexander Hamilton,

Federalist Yaz¨lar,1787–1788

BÖLÜM

IV

ABD Kongre binas¨


Temsilciler Meclisi’nin toplam üye say¨s¨ Kongre taraf¨ndan saptanm¨∆t¨r.Bu say¨, eyaletler aras¨nda nüfuslar¨naoranla payla∆t¨r¨l¨r. Her eyaletin, nüfusu ne olursa olsun, TemsilcilerMeclisi’ne en az bir üye göndermesiAnayasa ile güvence alt¨na al¨nm¨∆t¨r.Günümüzde yedi eyaletin (Alaska, Delaware, Montana, North Dakota, South Dakota, Vermont ve Wyoming)sadece birer temsilcisi vard¨r. Bunakar∆¨n alt¨ eyalet 20’nin üzerinde tem-silciye sahiptir; yaln¨z California’n¨n 52 temsilcisi vard¨r.

Anayasa uyar¨nca on y¨lda bir nüfus sa-y¨m¨ yap¨l¨r ve Temsilciler Meclisi san-dalyelerinin da·¨l¨m¨ nüfus hareketleri-ne göre yeniden saptan¨r. Özgün Ana-

yasa hükmüne göre, her bir 30.000 va-tanda∆ için en çok bir temsilci seçilebi-liyordu. Birinci Temsilciler Meclisi’nde65 üye vard¨; ilk nüfus say¨m¨ndan sonra bu say¨ 106’ya yükseldi. 30.000vatanda∆a bir temsilci kural¨ sürdürül-seydi, Birle∆ik Devletler nüfusunun art¨∆¨ kar∆¨s¨nda toplam üye say¨s¨7.000 dolay¨nda olurdu. Bunun yerine,geçti·imiz y¨llarda bu formül de·i∆tiril-di ve günümüzde nüfus ba∆¨na temsilcioran¨ yakla∆¨k 600.000’e 1 olarak gerçekle∆mektedir.

Eyalet yasama organlar¨, eyaletleri toplam nüfuslar¨ a∆a·¨ yukar¨ e∆it olankongre bölgelerine ay¨r¨r. Her bölgede-ki seçmenler, iki y¨lda bir Kongre’yebir temsilci gönderirler.

67

Anayasan¨n ilk maddesi, federal hükümetin tüm yasama gücünü, Senatove Temsilciler Meclisi ad¨ ile an¨lan,iki meclise ayr¨lm¨∆ bir Kongre’ye ver-mi∆tir. ¿ki meclisin küçü·ü olan Senato,Anayasa gere·i, her eyaletin iki∆er üye-sinden olu∆ur. Günümüzde 100 üyesivard¨r. Temsilciler Meclisi üyeli·i isenüfus oran¨na göre saptand¨·¨ için üyesay¨s¨ Anayasada belirlenmemi∆tir. Günümüzdeki üye say¨s¨ 435’tir.

Anayasan¨n kabulünden sonra yüz y¨lsüreyle senatörler do·rudan halk tara-f¨ndan seçilmemi∆, eyalet yasama or-ganlar¨nca saptanm¨∆lard¨. Senatörlere,kendi eyaletlerinin temsilcileri gözüylebak¨lÿordu. Görevleri, tüm yasalardaeyaletlerine e∆it i∆lem yap¨lmas¨n¨ sa·-lamakt¨. 1913’te kabul edilen 17’nciDe·i∆iklik’le, Senato’nun halk taraf¨n-dan do·rudan seçimi sa·land¨.

Kurucu Meclis üyelerinin görü∆üne gö-re, her yasa tasla·¨n¨n, biri eyalet hü-kümetlerini di·eri de halk¨ temsil edeniki ayr¨ grup taraf¨ndan onaylanmas¨halinde, yasalar¨n Kongre’den acele veözensiz geçirilmesi tehlikesi çok azal¨r-d¨. ¿ngiltere Parlamentosunda oldu·ugibi, bir meclis di·erini sürekli biçimdedenetlerdi. 17’nci De·i∆iklik, iki meclisaras¨ndaki bu güç dengesini pek fazlade·i∆tirmedi.

Kongre’nin yap¨s¨ ve gücü konusundaKurucu Meclis’te büyük tart¨∆malar yap¨lmas¨na kar∆¨n, pek çok temsilci,yasama organ¨n¨n göreli biçimde dahaaz önem ta∆ÿaca·¨na inanÿorlard¨.

Baz¨lar¨, Kongre’nin daha çok d¨∆ ili∆ki-lerle ilgilenmesi ve iç sorunlar¨n eyalethükümetlerine ve yerel hükümetlere b¨rak¨lmas¨ gerekti·ini dü∆ünüyorlard¨.Bu görü∆ler, gerçe·i do·ru olarak yan-s¨tmÿordu. Kongre’nin çok hareketli oldu·u ve tüm ulusal sorunlar konusun-da büyük güç ve yetkiye sahip bulun-du·u ortaya ç¨kt¨. Yürütme organ¨kar∆¨s¨ndaki gücü Amerikan tarihininbelirli dönemlerde zay¨flay¨p azalmaklabirlikte, Kongre, hiçbir zaman, ne iktidars¨z kalm¨∆ ne de ba∆kan¨n karar-lar¨n¨ sorgusuz sualsiz onaylayan birkurum olmu∆tur.

KONGRE ÜYELER¿N¿N N¿TEL¿KLER¿Birle∆ik Devletler senatörlerinin, 30 ya∆¨n¨ tamamlam¨∆, en az dokuz y¨ld¨r Birle∆ik Devletler vatanda∆¨ veseçildikleri eyalette ya∆ÿor olmalarÄnayasa gere·idir. Temsilciler Meclisiüyelerininse, 25 ya∆¨nda, en az yedi y¨ld¨r vatanda∆ ve Kongre’ye geldiklerieyalette oturuyor olmalar¨ gereklidir.Kongre’ye seçilebilmek için Eyaletlerek nitelikler isteyebilir; fakat, Anayasa,üyelerin niteliklerini saptama yetkisinifederal meclislere vermi∆tir.

Her eyaletin iki senatör seçme yetkisivard¨r. Böylelikle, 3.156 kilometre karelik Rhode Island ile 1.524.640 ki-lometre karelik yüzölçümü ile en büyükeyalet olan Alaska, Senato’da e∆it temsile sahip bulunmaktad¨r. Yakla∆¨k480.000 nüfusu olan Wyoming, nüfusu32.270.000’e eri∆en California ile e∆itsay¨da senatör seçmektedir.

66

106. Dönem Kongre Üyeleri Ocak 1999’da ABD Temsilciler Meclisi toplant¨ salonun-

da yemin ediyorlar.


❏ vergi koymak ve toplamak;❏ hazine için borç almak;❏ eyaletler aras¨nda ve yabanc¨ ülke-

lerle yap¨lan ticaret konusunda tüzük ve yönetmelikler ç¨karmak;

❏ yabanc¨ devlet uyruklar¨n¨n vatan-da∆l¨·a al¨nmalar¨ konusunda tekdü-ze tüzükler haz¨rlamak;

❏ para ç¨karmak, de·erini aç¨klamakve sahte para basanlar¨n cezaland¨-r¨lmalar¨n¨ sa·lamak;

❏ a·¨rl¨k ve uzunluk ölçüsü standard-lar¨n¨ belirlemek;

❏ tüm ülkede geçerli iflas yasalar¨ ç¨karmak;

❏ postaneler ve posta yollar¨ kurmak;❏ patent ve telif haklar¨ vermek;❏ federal mahkeme a·¨ olu∆turmak;❏ korsanl¨·¨ cezaland¨rmak;❏ sava∆ ilan etmek;❏ ordu kurmak ve beslemek;❏ deniz kuvvetleri olu∆turmak;❏ federal yasalar¨ uygulamak, yasad¨∆¨

davran¨∆lar¨ bast¨rmak ya da yabanc¨güçlerin i∆galini önlemek için milisgüçlerini harekete geçirmek;

❏ Washington, DC’deki hükümet ile ilgili tüm yasalar¨ ç¨karmak; ve

❏ Anayasan¨n uygulanmas¨ için gerekli tüm yasalar¨ ç¨karmak.

Bu yetkilerden baz¨lar¨ art¨k eskimi∆olmakla birlikte hala yürürlüktedir.10’uncu De·i∆iklik, ulusal hükümetedevredilmemi∆ yetkilerin eyaletlere ya da halka b¨rak¨ld¨·¨ hükmü ileKongre’nin yetkilerine kesin s¨n¨rlama-lar getirmi∆tir. Kongre:

❏ isyan ya da i∆gal durumlar¨nda gerekli de·ilse, ihzar emirlerini (habeas corpus – getirile emirleri)erteleyemez;

❏ suç i∆leyen ya da yasa d¨∆¨ davra-n¨∆larda bulunan bireyleri yarg¨s¨zmahkûm eden yasalar ç¨karamaz;

❏ belirli bir davran¨∆¨ makable ∆amil(retroactive – geriye yürüyen) suç sayan herhangi bir yasa ç¨karamaz;

❏ yeni yap¨lm¨∆ bir servet say¨m¨nadayanmadan vatanda∆lara dolays¨zvergi uygulayamaz;

❏ herhangi bir eyaletten vergi toplaya-maz;

❏ limanlara ya da onlar¨ kullanan tek-nelere ticaret ya da vergi konular¨n-da kay¨r¨c¨ i∆lem uygulayamaz; ve

❏ asalet unvan¨ veremez.

KONGRE YETK¿L¿LER¿Anayasaya göre, ba∆kan yard¨mc¨s¨ Senato’nun ba∆kan¨d¨r. Oylarda e∆itlikolmad¨kça oy kullanamaz. Senato, ba∆-kan yard¨mc¨s¨n¨n bulunmad¨·¨ günler-de ba∆kanl¨k yapmas¨ için bir geçiciba∆kan seçer. Temsilciler Meclisi dekendi ba∆kan¨n¨ seçer. Meclis ba∆kanïle senato geçici ba∆kan¨, daima hermecliste sandalye ço·unlu·una sahippartiden seçilirler.

Her yasama döneminin ba∆¨nda, partiüyeleri, yasa taslaklar¨na ili∆kin gö-rü∆melerde ak¨∆¨ sa·layacak olan idareamirlerini ve di·er yetkilileri seçer. Bugörevliler, meclis ba∆kanlar¨ ve komiteba∆kanlarÿla birlikte, yasa yap¨m¨ndabüyük etkiye sahip olurlar.

69

Senatörler, sonu çift rakamla biten y¨l-larda eyalet çap¨nda yap¨lan seçimlerlebelirlenirler. Senatörlerin görev sürelerialt¨ y¨ld¨r ve iki y¨lda bir Senato’nunüçte biri için seçim yap¨l¨r. Böylece her zaman senatörlerin üçte ikisini, ulusaldüzeyde yasama deneyimi bulunanki∆iler olu∆turur.

Temsilciler Meclisi’nin tümüyle, hiçbir yasama deneyimi bulunmayanüyelerden olu∆mas¨ kuramsal aç¨danmümkündür. Fakat uygulamada, pek çok üye birkaç kez ard¨ ard¨na seçildi·i için, Senato gibi TemsilcilerMeclisi’nde de deneyimli üyelerdenolu∆an bir çekirdek gurup bulunaca·¨nagüvenilebilir.

Temsilciler Meclisi üyeleri iki y¨l sü-reyle görev yapt¨klar¨ için, Kongre’ninçal¨∆ma süresinin de iki y¨l oldu·udü∆ünülmektedir. 20’nci De·i∆iklik,Kongre’nin, kendisi ba∆ka bir tarih belirlemezse, her Ocak ay¨n¨n 3’ündeola·an toplanmas¨n¨ öngörmektedir.Kongre, genellikle üyeleri y¨l sonunado·ru tatil karar¨ al¨ncaya kadar çal¨∆¨r.Ba∆kan gerekli gördü·ünde ola·anüstütoplant¨ ça·r¨s¨ yapabilir. Kongre top-lant¨lar¨ Washington, D.C.’de Capitolbinas¨nda yap¨l¨r.

TEMS¿LC¿LER MECL¿S¿N¿N VE SENATO’NUN GÜCÜKongre’deki her iki meclis de, Temsil-ciler Meclisi’nde haz¨rlanmas¨ gerekliolan gelir yasalar¨ d¨∆¨nda, her konudayasa tasla·¨ sunmak yetkisine sahiptir.Bu nedenle, kamu maliyesi konusunda

büyük eyaletler küçük eyaletlere oranladaha fazla etkiliymi∆ gibi görünmekte-dir. Uygulamada ise, her meclis di·ermecliste kabul edilmi∆ olan yasalarakar∆¨ oy kullanabilir. Senato, TemsilcilerMeclisi’nden gelen gelir yasas¨ taslak-lar¨n¨ – gerçekte herhangi bir konudakitasla·¨ – kabul etmeyebilece·i gibi, içeriklerini farkl¨ hale getirecek de-·i∆iklikler de yapabilir. Böyle durum-larda, tasla·¨n yasala∆abilmesi için, her iki meclisin üyelerinden kurulanbir konferans komitesinin, iki taraf¨n da kabul edece·i bir uzla∆ma metni haz¨rlamas¨ gerekir.

Senato’nun, ayr¨ca, ba∆kan¨n seçece·iyüksek dereceli federal hükümet me-murlar¨n¨n ve büyükelçilerin atanmala-r¨n¨ kabul etmek ve tüm antla∆malar¨ üçte iki oy çoklu·uyla onaylamak gibi,bu kuruma tan¨nm¨∆ özel yetkileri devard¨r. Bu iki konuda verilecek olum-suz bir karar yürütmeyi iptal eder.

Federal yetkililer hakk¨nda meclis so-ru∆turmas¨ aç¨lmas¨ için, yarg¨lamay¨sa·layacak yolsuzluk suçlamas¨nda bulunma hakk¨ yaln¨z Temsilciler Meclisi’ne aittir. Gerekli yarg¨lamayÿaparak yetkililerin suçlu ya da suçsuzolduklar¨na karar vermek hakk¨ da sadece Sento’ya tan¨nm¨∆t¨r. Federalkamu yetkilisi suçlu bulunursa görevin-den al¨n¨r.

Kongre’nin geni∆ yetkileri, Anayasan¨nbirinci maddesinin sekizinci bölümün-de say¨lm¨∆t¨r:

68


sayesinde, yasama sürecine halk¨n kat¨-l¨m¨ sa·lanm¨∆ olur.

Komite sisteminin bir erdemi, Kongreüyeleri ile onlar¨n bürolar¨nda çal¨∆anmemurlar¨n çe∆itli yasama alanlar¨ndaönemli deneyim kazanmalar¨na yard¨m-c¨ olmas¨d¨r. Cumhuriyetin ilk y¨llar¨n-da, nüfus az ve federal hükümetin gö-revleri çok s¨n¨rl¨ oldu·u için, böyle birdeneyim önemli de·ildi. Her kongreüyesi genel bilgilere sahipti ve tüm konularda uzmanca çal¨∆abiliyordu.Günümüzde ulusal ya∆am¨n çok kar-ma∆¨k olmas¨ özel bir bilgi birikimi gerektirdi·i için temsilciler genelliklekamu politikasÿla ilgili bir ya da ikialanda deneyim kazanmaktad¨rlar.

Bir komite, bir yasa önerisini onayla-d¨ktan sonra, yasa tasla·¨ aç¨k görü∆me-ler yap¨lmas¨ için genel kurula gönderi-lir. Kurallar Senato’daki görü∆me süre-sinin hemen hemen s¨n¨rs¨z olmas¨naizin vermektedir. Temsilciler Meclisi’n-deyse üye say¨s¨n¨n çoklu·u nedeniyle,¿çtüzük Komitesi genellikle süreyi be-lirler. Görü∆meler sonunda üyeler yasatasla·¨n¨n onaylanmas¨, reddedilmesi,oylaman¨n ertelenmesi – ki tasla·¨nreddedilmesiyle hemen hemen e∆ anlaml¨d¨r – ya da komiteye geri gönde-rilmesi yönünde oy kullan¨rlar. Birmecliste onaylanan yasa tasla·¨, gö-rü∆ülmek üzere di·er meclise gönderi-lir. Tasla·¨n ikinci mecliste de·i∆tiril-mesi durumunda, her iki meclisin üyelerinden olu∆turulacak bir konferanskomitesi uzla∆ma sa·lamaya çal¨∆¨r.

Taslak, yasala∆mas¨ Anayasa gere·iolarak Ba∆kan¨n onay¨na ba·l¨ bulun-du·u için, Ba∆kana gönderilir. Ba∆ka-n¨n tasla·¨ imzalama – ki böylelikletaslak yasala∆¨r – ya da veto etme seçe-ne·i vard¨r. Ba∆kan¨n veto etti·i bir tasla·¨n yasala∆mas¨ için her iki mec-liste de yeniden oylanmas¨ ve üçte ikiço·unlukla onaylanmas¨ gereklidir.

Ba∆kan bir tasla·¨ imzalamak ya da ve-to etmekten kaç¨nabilir. Bu gibi durum-larda, taslak Ba∆kana eri∆tikten on günsonra (Pazar günleri hariç) onun imzasölmadan yasala∆¨r. Bu kural¨n tek istis-nas¨, tasla·¨n Ba∆kana gönderilmesininüzerinden on gün geçmeden önce Kongre’nin tatile girmesidir; o zaman,Ba∆kan¨n herhangi bir i∆lem yapmama-s¨ tasla·¨ geçersiz k¨lar – bu i∆leme“cep vetosu” denilmektedir.

KONGRE’N¿N ARA≈TIRMA YETK¿S¿Kongre’nin yasama d¨∆¨ i∆levlerinin enönemlilerinden biri ara∆t¨rma yetkisi-dir. Bu yetki genellikle, sürekli komite-lerden birine, belirli bir görev için kurulmu∆ bir komiteye ya da her ikimeclisin üyelerinden olu∆an bir ortakkomiteye devredilir. Ara∆t¨rmalar, yeniyasalar ç¨kar¨lmas¨ gere·ine ili∆kin bilgi toplamak, yürürlükteki yasalar¨netkinli·ini ölçmek, di·er organlarda çal¨∆an yetkililerin niteliklerini ve çal¨∆ma yeteneklerini ö·renmek ve çokseyrek olarak da bir meclis ara∆t¨rmas¨sürecini ba∆latmak için yürütülür. Komiteler, ara∆t¨rmayla ilgili ifade almaoturumlar¨nda yard¨mc¨ olmalar¨ ve

71

KOM¿TE SÜREC¿Kongre’nin ba∆ta gelen özelliklerindenbiri, komitelerin çal¨∆malar üzerindeegemen rol oynamas¨d¨r. Anayasada komitelerin kurulu∆una ili∆kin bir hü-küm olmad¨·¨ için, komiteler bugünküönemini, anayasa gere·i olarak de·ilgeçirdikleri evrim sonucu kazanm¨∆t¨r.

Günümüzde Senato’da 17, TemsilcilerMeclisi’nde 19 sürekli (ya da daimi)komite vard¨r. Her komite bir ba∆ka yasama alan¨nda uzmanla∆m¨∆t¨r:d¨∆i∆leri, savunma, bankac¨l¨k, tar¨m,ticaret, ödenekler ve di·er konular.Meclislerden birine sunulan yasa öneri-si, incelenmesi ve tavsiyelerde bulunul-mas¨ için bir komiteye havale edilir.Komite kendisine gönderilen bir öneriyi

onaylayabilir, de·i∆tirebilir, reddedebi-lir ya da gündemine almayabilir. Biryasa tasla·¨n¨n, komite onay¨ olmad¨kçaTemsilciler Meclisi ya da Senato genelkurulunda görü∆ülmesi hemen hemenolanak d¨∆¨d¨r. Bir yasa tasla·¨ üzerin-deki komite inceleme yetkisinin kald¨r¨lma önergesi için TemsilcilerMeclisi’nde 218 üyenin ve Senato’datüm senatörlerin imzas¨ gereklidir. Uygulamada, bu tür önergelerin yeterlideste·i sa·lamas¨ pek seyrek gerçek-le∆ir.

Her mecliste ço·unluk partisi komiteçal¨∆malar¨n¨ yönlendirir. Komite ba∆-kanlar¨, parti guruplar¨ ya da özel birüye gurubu taraf¨ndan seçilirler. Az¨nl¨k partileri, komitelerde, meclis-lerdeki sandalye say¨lar¨ ile orant¨lölarak temsil edilirler.

Yasa taslaklar¨ çe∆itli biçimlerde sunu-labilir. Baz¨lar¨ sürekli komiteler tara-f¨ndan kaleme al¨n¨r; baz¨lar¨, belirliyasama konular¨n¨ ele almak üzere kurulacak özel komiteler taraf¨ndan ha-z¨rlan¨r; baz¨lar¨ da, ba∆kan ya da di·eryürütme organ¨ yetkilileri taraf¨ndanönerilir. Kongre d¨∆¨ndaki ki∆iler ve örgütler meclis üyelerine yasa önerile-rinde bulunabilecekleri gibi, üyeler debireysel olarak yasa teklif edebilirler.Yasa taslaklar¨ ilk sunu∆tan sonra ilgilikomiteye havale edilir ve komite de,çok kez, yasa önerisini destekleyen yada ona kar∆¨ ç¨kan ki∆ilerin görü∆leriniaç¨klayabilmeleri için bir dizi halkaaç¨k oturum düzenler. Birkaç hafta yada birkaç ay sürebilecek bu oturumlar

70

Senato Ço·unluk Lideri Mississippi’li

Cumhuriyetçi Trent Loft, Haziran 1997’de

Senato vergilerin indirilmesine ili∆kin

yasay¨ 18’e kar∆¨ 80 oyla kabul ettikten

sonra Florida’l¨ Demokrat Senatör Bob

Graham’la el s¨k¨∆ÿor. Loft “iki partinin

her mükellefe ya∆am¨n her a∆amas¨nda

vergi rahatl¨·¨ getirmek amacÿla ortak

çal¨∆mas¨” nedeniyle Senato’yu övdü.



KONGRE’N¿N SÜREKL¿, YA DA DA¿M¿, KOM¿TELER¿

TEMSILCILER MECLISI

Tar¨m

Ödenekler

Silahl¨ Kuvvetler

Bankac¨l¨k ve Mali Hizmetler

Bütçe

Ticaret

E·itim ve ¿∆gücü

Hükümet Reformu ve Denetleme

Meclis Yönetimi

Uluslararas¨ ¿li∆kiler

Adalet

Kaynaklar

Kurallar

Bilim

Küçük ¿∆letmeler

Resmi Davran¨∆ Standardlar¨

Ta∆¨ma ve Altyap¨

Gazi ¿∆leri

Yöntemler ve Araçlar

73

KOM¿TE S¿STEM¿

Kongre komiteleri olu∆turulmas¨ konusu Anayasada aç¨kça belirtilmi∆ de·ildir. Buna kar∆¨n,

ulus geli∆tikçe, haz¨rlanan yasalar¨n daha iyi incelenmesi gereksinimi de artt¨.

Temsilciler Meclisi üyeleri, önerilen yeni yasalar üzerinde bitip tükenmeyen tart¨∆malara

bo·ulmu∆ bir duruma dü∆ünce, 1789’da komite yöntemi uygulamas¨ ba∆lat¨ld¨. ¿lk Komiteler,

Devrim Sava∆¨’ndan do·an tazminat taleplerini, posta yollar¨n¨ ve bölgelerini ve yabanc¨

ülkelerle yürütülen ticareti ele ald¨. Y¨llar boyunca, siyasal, toplumsal ve ekonomik

de·i∆iklikler kar∆¨s¨nda komiteler kuruldu ve da·¨ld¨. Sözgelimi, Devrim Sava∆¨’ndan do·an

tazminat talepleri ile ilgilenecek bir komiteye günümüzde gereksinim bulunmamas¨na kar∆¨n,

Kongre’deki her iki mecliste de birer Gazi ¿∆leri Komitesi vard¨r.

106’nc¨ Kongre’de (1999–2000) Temsilciler Meclisi’nde 19 ve Senato’da 17 sürekli komiteye

ek olarak her iki meclisten üyenin kat¨ld¨·¨ 4 ortak daimi komite (Kongre Kütüphanesi,

bas¨m, vergileme ve ekonomi) vard¨. Ayr¨ca, her meclis belirli konular¨ incelemek için özel ya

da seçme komiteler kurabilir. Çal¨∆ma yükünün artmas¨ sonucu sürekli komiteler taraf¨ndan

150 dolay¨nda alt-komite olu∆turulmu∆tur.

Tüm bu komiteler ne i∆ yapar? Her yasa tasar¨s¨ sunuldu·unda, konuyla ilgili komite,

önerinin ayr¨nt¨l¨ bir biçimde incelenmesinden sorumludur. Komite, bilgi edinmek için,

genellikle uzmanlar¨n dinlenece·i oturumlar düzenler. Tan¨klar aras¨nda, komitenin üyesi

olmayan Kongre üyeleri, yürütme organ¨ yetkilileri, özel sektör kurulu∆lar¨n¨n temsilcileri

ve tek tek vatanda∆lar bulunabilir.

Tüm bilgiler al¨nd¨ktan sonra komite, yasa tasar¨s¨ için olumlu görü∆ mü verilece·ine yoksa

de·i∆iklikler yap¨larak onaylanmas¨n¨n m¨ önerilece·ine karar verir. Zaman zaman, eldeki

yasa tasar¨s¨ bir yana b¨rak¨l¨r ya da ask¨ya al¨n¨r; bu da tasar¨n¨n incelenmesinden vaz ge-

çilmi∆ oldu·u anlam¨na gelir. Buna kar∆¨n, bir tasar¨ komiteden geçip Temsilciler Meclisi ya

da Senato genel kurullar¨ taraf¨ndan onayland¨ktan sonra, iki meclisçe kabul edilen metinler

aras¨nda olabilecek farkl¨l¨klar¨ uzla∆t¨rmak için bir ba∆ka komite devreye girer. Her iki mec-

lisin üyelerinden olu∆an “Müzakere Komitesi”, tasar¨ya tüm üyelerin kabul edecekleri bir bi-

çim verir ve son kez tart¨∆¨l¨p onaylanmak için Temsilciler Meclisi ve Senato genel kurullar¨-

na gönderir. Tasar¨ onaylan¨rsa, imzalanmak üzere Ba∆kan’a sunulur.

72

SENATO

Tar¨m, Beslenme ve Ormanc¨l¨k

Ödenekler

Silahl¨ Kuvvetler

Bankac¨l¨k

Bütçe

Ticaret, Bilim ve Ta∆¨ma

Enerji ve Do·al Kaynaklar

Çevre ve Bay¨nd¨rl¨k

Maliye

D¨∆ ¿li∆kiler

Hükümet ¿∆leri

Sa·l¨k, E·itim, Çal¨∆ma ve Emeklilik

Yerli (Indian) ¿∆leri

Adalet

Kurallar ve Yönetim

Küçük ¿∆letmeler

Gazi ¿∆leri


ler”e oranla Kongre kulislerinde dahaçok güç kazanabilirler. Muhaliflerininpolitikalar¨ ne kadar a∆¨r¨ ve kabul edi-lemez olursa olsun, Meclis üyelerininmeslekta∆lar¨na kar∆¨ sayg¨l¨ davranma-lar¨ ve ki∆isel sald¨r¨lardan kaç¨nmalar¨beklenir. Üyelerin, ayr¨ca, tüm yasamaçal¨∆malar¨ konusunda uzman oldukla-

r¨n¨ ileri sürmek yerine, belirli politikaalanlar¨nda uzmanla∆malar¨ uygun görülür. Bu resmi olmayan kurallarauyan üyelerin, daha güçlü ya da enaz¨ndan seçmenlerinin önemli bir bölümünün ç¨karlar¨n¨ etkileyebilecek konumdaki komitelere atanmalar¨ olas¨l¨·¨ çoktur. ❏

75

konular¨ derinine incelemeleri için s¨ks¨k uzmanlara ba∆ vurur.

Ara∆t¨rma yetkisinin önemli do·al sonuçlar¨ vard¨r. Bunlardan biri,ara∆t¨rmalar¨n ve sonuçlar¨n¨n kamuyaaç¨klanmas¨d¨r. Komite ifade alma oturumlar¨n¨n ço·u halka aç¨k yap¨l¨rve medya taraf¨ndan ayr¨nt¨l¨ biçimdeyay¨mlan¨r. Bu nedenle Kongre ara∆t¨r-malar¨, yasa yap¨c¨lar¨n vatanda∆lar¨ ayd¨nlatmalar¨ ve ulusal ç¨karlar konu-sunda kamunun ilgisini uyand¨rmalarïçin önemli bir araç olu∆turmaktad¨r.Kongre komitelerinin, isteksiz tan¨klarïfade vermeye zorlama, ifade vermektenkaç¨nan tan¨klar¨ Kongre’ye hakaret etmekle ve yanl¨∆ bilgi verenleri yalantan¨kl¨k yapmakla suçlama yetkisi vard¨r.

KONGRE’N¿N RESM¿ OLMAYANUYGULAMALARIAvrupa parlamento sistemlerinin aksi-ne, ABD yasa yap¨c¨lar¨n¨n seçilmelerive davran¨∆lar¨ ile genel parti disipliniaras¨nda pek az ili∆ki vard¨r. Amerikansiyasi partilerinin her biri, temelde, yerel örgütlerin ve eyalet örgütlerinindört y¨lda bir ba∆kanl¨k seçimleri s¨ras¨nda i∆leyen bir siyasal parti olarak– Cumhuriyetçi ya da Demokrat – biraraya gelmelerinden olu∆an bir koalis-yondur. Bu yüzden, Kongre üyeleri, konumlar¨n¨, ulusal parti ba∆kanl¨·¨naya da Kongre’deki çal¨∆ma arkada∆lar¨-na de·il, yerel düzeydeki ya da eyalet-teki seçmenlerine borçludurlar. Bununsonucu olarak da senatörlerin ve temsilciler meclisi üyelerinin yasama

çal¨∆malar¨ s¨ras¨ndaki davran¨∆lar¨,temsil ettikleri seçmenlerin çok de·i∆ikalanlardan gelmesi ve sad¨k bir ki∆iselseçmen gurubu olu∆turman¨n bir özgür-lük yaratmas¨ nedeniyle, bireysel ve özgün olma e·ilimindedir.

Bu nedenle Kongre bir amir-memur de·il bir meslekta∆lar toplulu·udur.Güç bir ∆irkette oldu·u gibi yukar¨dana∆a·ÿa akmaz, hemen hemen her yönde da·¨l¨r. Cezaland¨rma ya da ödül-lendirme gücü pek zay¨f oldu·u için deçok küçük bir merkezi yetki vard¨r.Kongre’de politikalar, konudan konuyayap¨s¨ de·i∆ebilen koalisyonlarca yürü-tülür. Zaman zaman Beyaz Saray’dan veönemli ekonomik ya da etnik guruplar-dan çeli∆kili bask¨lar gelince, meclisüyeleri içtüzü·ü kullanarak kararlar¨n¨geciktirirler ve böylelikle etkili bir ke-simi gücendirmemi∆ olurlar. Bir sorunaili∆kin karar, yetkili komitenin yeterliaç¨k ifade alamad¨·¨ ileri sürülerek ertelenebilir. Ya da Kongre konuyu elealmadan önce, bir kurulu∆un ayr¨nt¨l¨bir inceleme yapmas¨n¨ emredebilir. Ya da bir konu, üzerindeki çal¨∆mameclislerden biri taraf¨ndan bir kenarab¨rak¨larak, içeri·i üzerinde bir kararavar¨lmadan reddedilmi∆ olur.

Meclis üyelerinin görevlendirilmelerinive etkilerini belirleyen resmi ya da yaz¨l¨ olmayan yöntemler vard¨r. “¿çeridekiler” denilen, çal¨∆malar¨nÿasama görevleri üzerinde yo·unla∆t¨r-m¨∆ olan Senatör ve Temsilciler Meclisiüyeleri, ulusal sorunlar üzerinde aç¨kla-malar yapmakla ünlenen “d¨∆ar¨daki-

74



7776

1983’te ABD Gümrük Servisi ile ABD Göç ve Vatanda∆l¨·a Alma Servisi’nin çal¨∆malar¨n¨

birle∆tirmeye yönelik bir öneri üzerinde yürütülen kongre ara∆t¨rmas¨ sonucu, yürütme orga-

n¨n¨n yeni bir yasa ç¨kar¨lmadan böyle bir de·i∆iklik yapmaya yetkili olup olmad¨·¨ konusun-

da tereddütler yaratm¨∆t¨r. 1987’de denetleme çabalar¨, yürütme organ¨n¨n ¿ran’a gizli silah

sat¨∆lar¨ yaparak yasalar¨ ihlal etti·i, ve Nikaragua’da “Kontralar” diye bilinen hükümet

kar∆¨t¨ güçlere silah sat¨∆¨ kârlar¨n¨n aktar¨ld¨·¨n¨ ortaya ç¨karm¨∆t¨r. Kongre’nin elde etti·i

bilgiler sonucu, bu gibi olaylar¨n yinelenmesini önlemek için yasa önerileri yap¨lm¨∆t¨r.

1996 ve 1997’de iki partiyi de temsil eden bir kongre komisyonunun yapt¨·¨ kovu∆turma ve

Senato duru∆malar¨ sonucu, gelir vergisi tahsilat¨ndan sorumlu federal daire olan ¿ç Gelirler

Servisi’nde (IRS) yetkiyi kötüye kullanma ve yanl¨∆ yönetim olaylar¨ ortaya ç¨kar¨ld¨. Senato

Maliye Komitesinin dinledi·i IRS görevlileri, verdikleri ifadelerde, ödenmemi∆ vergileri

tahsil etmeleri için kendilerine yap¨lan çok büyük bask¨ sonucu zaman zaman mükelleflere

kar∆¨ kötü davran¨∆larda bulunduklar¨n¨, vatanda∆lar da, IRS taraf¨ndan vergi ödememekle

haks¨z olarak suçland¨klar¨n¨ ve rahats¨z edici biçimde izlendiklerini belirttiler. Kongre

1998’de IRS reform yasas¨n¨ kabul ederek ba·¨ms¨z bir denetleme kurulu olu∆turdu ve vergi

anla∆mazl¨klar¨nda kan¨tlama yükümlülü·ünün mükelleften al¨n¨p IRS’ye aktar¨lmas¨n¨

da içeren mükellefi koruyucu önlemleri artt¨rd¨.

Denetleme yetkisi, ba∆kanl¨k makam¨n¨n izlenmesinde ve kamu politikas¨n¨n kontrolünde

temel bir fren i∆levi yapmaktad¨r.

KONGRE’N¿N DENETLEME YETK¿S¿

Kongre’nin yürütme organ¨n¨ etkilemek için benimsedi·i çe∆itli yöntemler aras¨nda en güçlü-

lerinden biri de denetleme i∆levidir. Kongre denetlemesi gereksiz harcamalar¨ ve yolsuzlukla-

r¨ engeller; insan özgürlüklerini ve bireysel haklar¨ korur; yürütme organ¨n¨n yasalara

uymas¨n¨ güvence alt¨na al¨r; yasa yapmak ve halk¨n e·itimini sa·lamak için bilgi toplar;

ve yürütmenin çal¨∆malar¨n¨ de·erlendirir. Bu i∆lev, Bakanl¨klara, yürütme organ¨ kurulu∆la-

r¨na, düzenleyici komisyonlara ve ba∆kanl¨k makam¨na uygulan¨r.

Kongre’nin denetleme yetkisi çe∆itli biçimlerde kullan¨l¨r:

❏ komite ara∆t¨rmalar¨ ve ifade alma oturumlar¨;

❏ yürütmenin raporlar¨ üzerinde resmi dan¨∆malar;

❏ yürütmedeki atamalara ve antla∆malara ili∆kin Senato onay¨;

❏ Temsilciler Meclisi’nde meclis ara∆t¨rmas¨ ve ard¨ndan Senato’da yarg¨lama çal¨∆malar¨;

❏ ba∆kan¨n çal¨∆amaz duruma gelmesi ya da ba∆kan yard¨mc¨l¨·¨ makam¨n¨n bo∆almas¨

durumlar¨nda 25’inci De·i∆iklik uyar¨nca Senato ve Temsilciler Meclisi’nde yap¨lacak

çal¨∆malar;

❏ meclis üyeleri ve yürütme yetkilileri aras¨nda düzenlenecek resmi olmayan toplant¨lar;

❏ hükümet komisyonlar¨ndaki Kongre üyelikleri;

❏ Kongre komiteleri ve tümü Kongreye ba·l¨ olan Kongre Bütçe Bürosu, Genel Muhasebe

Bürosu ya da Teknoloji De·erlendirme Bürosu gibi yard¨mc¨ kurulu∆lar¨n yapacaklar¨ in-

celemeler.

Kongre’nin denetleme gücü, yetkilileri görevlerinden ayr¨lmak zorunda b¨rakm¨∆, politikalar¨

de·i∆tirmi∆ ve yürütme üzerinde yeni yasal kontroller getirmi∆tir. Sözgelimi 1949’da Senato

özel ara∆t¨rma alt komitelerinin incelemeleri sonucu, Truman yönetimi üst düzey yetkilileri

aras¨nda yolsuzluk yapanlar bulundu·u ortaya ç¨km¨∆t¨r. Bunun sonucunda, belirli daireler

yeniden düzenlenmi∆ ve hükümette yolsuzluklar¨ incelemek için özel bir Beyaz Saray komisyo-

nu kurulmu∆tur. 1960 sonlar¨nda Senato D¨∆ ¿li∆kiler Komitesi’nin televizyonda yay¨nlanan

ifade alma oturumlar¨, Vietnam Sava∆¨na kar∆¨ muhalefetin ba∆lamas¨na yard¨mc¨ olmu∆tur.

1973 Watergate ara∆t¨rmas¨, konumlar¨n¨ politik üstünlük sa·lamak için yasa d¨∆¨ kullanan

Beyaz Saray yetkililerini ortaya ç¨karm¨∆, ertesi y¨l Temsilciler Meclisi adalet Komisyonunun

meclis ara∆t¨rmas¨ çal¨∆malar¨ sonucu, Richard Nixon ba∆kanl¨ktan ayr¨lmak zorunda kal-

m¨∆t¨r. 1975 ve 1976’da özel komitelerin ara∆t¨rmalar¨, istihbarat örgütlerinde önemli yetkiyi

kötüye kullanma olaylar¨ bulundu·unu göstermi∆ ve belirli istihbarat çal¨∆malar¨n¨ denetleye-

cek yeni yasalar ç¨kar¨lm¨∆t¨r.


7978

YARGI ORGANI:

ANAYASAYI YORUMLAMA

“...Yasama organ¨, özgürlü·ümüzün

ve mülkümüzün anayasal güvencesidir.”

– Charles Evans Hughes,ABD Yüksek Mahkemesi

Ba∆kan¨, 1930–1941

BÖLÜM

V

ABD Yüksek Mahkeme binas¨.


Anayasa, federal yarg¨çlar¨n “dürüst olduklar¨” sürece – uygulamada ölün-ceye, emekli oluncaya ya da istifa edin-ceye de·in – görevde kalmalar¨n¨ sa·la-yarak yarg¨ ba·¨ms¨zl¨·¨n¨ güvence alt¨na almaktad¨r; fakat, görevi s¨ras¨n-da suç i∆leyen bir yarg¨ç hakk¨nda,Ba∆kan ya da di·er federal hükümetyetkililerinde oldu·u gibi, meclisara∆t¨rmas¨na ba∆ vurulabilir. ABD yarg¨çlar¨n¨n atanmalar¨n¨ Ba∆kan yapar ve bu atamalar Senato taraf¨ndanonaylan¨r. Kongre, yarg¨çlar¨n maa∆ düzeylerini de saptar.

YÜKSEK MAHKEMEAnayasa taraf¨ndan özel olarak ihdasedilen tek mahkeme olan Yüksek Mahkeme, Birle∆ik Devletler’in en üstdüzey yarg¨ organ¨d¨r. Yüksek Mahke-me kararlar¨ ba∆ka hiçbir mahkemedetemyiz edilemez. Kongre, Yüksek Mah-kemedeki yarg¨ç say¨s¨n¨ ve – belirli s¨n¨rlar içinde – hangi davalara bakabi-lece·ini saptayabilir; fakat, Anayasa taraf¨ndan Yüksek Mahkemeye verilmi∆ olan yetkileri de·i∆tiremez.

Yarg¨çlar¨n nitelikleri konusunda Anayasada bir hüküm yoktur. Yarg¨çlar¨navukat olmalar¨ zorunlulu·u da yoktur;ancak, uygulamada, tüm federal veYüksek Mahkeme yarg¨çlar¨ baro üyelerinden olagelmi∆lerdir.

Yüksek Mahkemeye, yakla∆¨k 200 y¨lönce ihdas edildi·inden beri, 100’ü pekaz a∆an say¨da yarg¨ç atanm¨∆t¨r. ¿lk kurulan Yüksek Mahkeme’de, birba∆kan ve be∆ yarg¨ç bulunuyordu.

Bunu izleyen 80 y¨l süresince yarg¨çsay¨s¨ de·i∆ti ve 1869’da Mahkemeninbir ba∆kan ve sekiz yarg¨çtan olu∆mas¨karara ba·land¨. Ba∆kan, Yüksek Mahkemenin ba∆ yöneticisi olmakla beraber, davalar hakk¨nda karar al¨n¨r-ken, di·er yarg¨çlar gibi, tek oyu bulun-maktad¨r.

Yüksek Mahkemenin sadece iki tür davada özgün yetkisi vard¨r: yabanc¨devlet ileri gelenlerine ili∆kin bulunan-lar ve taraflar¨ndan biri bir eyalet olan-lar. Bunun d¨∆¨ndaki tüm davalar, dahadü∆ük düzeydeki mahkemeler taraf¨n-dan temyiz edilmek üzere Yüksek Mahkemeye gönderilenlerdir.

Yüksek Mahkeme her y¨l gönderilenbinlerce davadan genellikle 150 kadar¨-na bakar. Davalar¨n ço·u, yasalar¨n yorumlanmas¨na ya da Kongre’nin yasa-la∆t¨rmak istedi·i taslaklara ili∆kindir.Buna kar∆¨n, Yüksek Mahkeme i∆ yükü-nün önemli bir bölümünü, yasa ya da kararnamelerin anayasaya uygunolup olmad¨·¨n¨ saptama çal¨∆malarölu∆turur. Bu yarg¨sal inceleme yetkisi, Anayasa taraf¨ndan özellikle verilmi∆de·ildir. Aksine, Mahkemenin Anayasa’y¨de·erlendirmesinden ve 1803 y¨l¨ndaMarbury–Madison davas¨nda verdi·igüçlü ve bir dönüm noktas¨ olu∆turankarardan kaynaklanan bir doktrindir.Bu davaya ili∆kin karar¨nda Mahkeme,“Anayasaya ayk¨r¨ bir yasama ürünü yasa de·ildir” demi∆ ve “yasan¨n ne oldu·unu belirlemek, kesinlikle yargörgan¨n¨n yetki alan¨ içindedir ve onungörevidir” görü∆ünü eklemi∆tir. Doktrin,

8180

Federal Hükümetin üçüncü organ¨ olan yarg¨, ba∆¨nda Birle∆ik Devletler Yüksek Mahkemesinin bulundu·u, ül-keye yay¨lm¨∆ bir mahkemeler a·¨ndanolu∆ur.

Anayasa kaleme al¨nmadan önce, bireyalet mahkemeleri sistemi bulunmak-tayd¨. Bir federal mahkeme sistemi kurulmas¨ gere·i ve bu sistemin eyaletmahkemelerinin yerine geçmesi konu-sunda, Kurucu Meclis’e kat¨lan temsil-cilerin görü∆leri aras¨nda büyük uyu∆-mazl¨klar vard¨. Tart¨∆mal¨ di·er konu-larda oldu·u gibi bu noktada da bir uzla∆maya var¨ld¨ ve Anayasa uyar¨ncas¨n¨rl¨ yetkisi olan bir federal yarg¨ sistemi yarat¨lmas¨na kar∆¨l¨k, eyaletmahkemelerinin de görevlerini sürdür-meleri benimsendi. Anayasan¨n III’üncü maddesi’ne göre federal mahkeme sisteminin temeli ∆uydu:

Birle∆ik Devletler’in yasama gücü, birYüksek Mahkeme ve Kongre taraf¨ndanzaman zaman kararla∆t¨r¨l¨p kurulabile-cek daha dü∆ük düzeydeki mahkemele-re verilecektir.

FEDERAL MAHKEME S¿STEM¿Bu yönteme uyarak, Kongre, ülkeyi bölgelere ay¨rd¨ ve her bölge için fede-ral mahkemeler yaratt¨. Bu ba∆lang¨ç,giderek bugünkü yapÿa dönü∆tü: Yüksek Mahkeme, 13 temyiz mahke-mesi, 94 bölge mahkemesi ve iki özelgörevli mahkeme. Kongre, günümüzdede, federal mahkemeleri kurma ve kapatma, ayr¨ca federal yarg¨ a·¨ndakiyarg¨ç say¨s¨n¨ saptama yetkisine sahip

bulunmaktad¨r. Buna kar∆¨n, YüksekMahkeme’yi kapatamaz.

Yarg¨ organ¨n¨n yetki alan¨, Anaya-sadan do·an davalar¨; Birle∆ik Devlet-ler’in yasalar¨n¨ ve antla∆malar¨n¨; de-niz kuvvetlerine ve deniz ticaretineili∆kin davalar¨; yabanc¨ devletlerinBirle∆ik Devletler’de görevli büyükelçi-lerini, elçilerini ve konsoloslar¨n¨ ilgi-lendiren davalar¨; ABD hükümetinintaraf oldu·u anla∆mazl¨klar¨; ve eyalet-ler (ya da vatanda∆lar¨) ile yabanc¨ dev-letler (ya da vatanda∆lar¨ ya da uyrukla-r¨) aras¨ndaki uyu∆mazl¨klar¨ da kapsar.Anayasadaki 11’inci De·i∆iklik, bireyalet vatanda∆¨n¨n davac¨ ve ba∆ka bir eyalet hükümetinin daval¨ oldu·udavalar¨ federal yarg¨ yetkisi d¨∆¨na ç¨karm¨∆t¨r. Buna kar∆¨n, bir eyalet hükümetinin davac¨ ve ba∆ka bir eyaletvatanda∆¨n¨n daval¨ oldu·u durumlarakar¨∆mam¨∆t¨r.

Federal mahkemelerin yetki alan¨, taz-minata ve ba∆ka türde telafiye ili∆kinhukuk davalar¨ ile federal yasalardando·an ceza davalar¨n¨ kapsar. MaddeIII, eyalet mahkemeleriyle federal mah-kemeler aras¨nda karma∆¨k bir ili∆kilersistemine neden olmu∆tur. Federalmahkemeler, genel olarak, eyaletlerinkendi yasalar¨ndan do·an davalara bakmaz. Ancak, federal mahkemelerinyetki alan¨na giren baz¨ davalar eyaletmahkemeleri taraf¨ndan da görülüp karara ba·lanabilir. Böylelikle bu ikimahkeme sistemi, belirli alanlarda tamyetkiye, di·er baz¨lar¨nda ise örtü∆en bir yetkiye sahip bulunmaktad¨r.


8382

Temyiz mahkemeleri, bölgelerindekimahkemelerin (federal yarg¨ yetkisiolan dava mahkemeleri) ald¨·¨ kararlarïnceler. Temyiz mahkemeleri, FederalTicaret Komisyonu benzeri ba·¨ms¨zdüzenleme kurulu∆lar¨n¨n emirlerineili∆kin iç denetim çal¨∆malar¨ tamam-land¨·¨ halde yasal noktalarda hâlâönemli anla∆mazl¨klar görülürse, buemirleri incelemeye de yetkilidir. Ayr¨ca, Federal düzeydeki TemyizMahkemesi, patent yasalar¨n¨ ilgilendi-ren davalar ile özel görevli mahkeme-ler, Uluslararas¨ Ticaret Mahkemesi veFederal Talepler Mahkemesinin kararaba·lad¨·¨ özel davalar¨ ilgilendiren temyiz taleplerini ülke genelinde ele alma yetkisine sahiptir.

Temyiz mahkemelerinin alt¨nda bölgemahkemeleri yer almaktad¨r. 50 eyalet,dava sahiplerinin kendilerine yak¨n biryerde mahkeme bulabilmeleri için 94bölgeye ayr¨lm¨∆t¨r. Her bölge mahke-mesinde en az iki, pek ço·unda birkaçve en kalabal¨k bölgelerde iki düzine-den çok yarg¨ç görevlidir. ¿∆ yükününa·¨rl¨·¨na göre gerekirse, bir bölgeninyarg¨c¨ ba∆ka bir bölgede geçici olarakçal¨∆abilir. Kongre, nüfusu, büyüklü·üve i∆ yükünü göz önünde bulundurarakbölgelerin s¨n¨rlar¨n¨ saptar. Küçükeyaletlerden baz¨lar¨ kendi ba∆lar¨nabirer bölge olu∆tururken, New York,California ve Texas gibi daha büyükeyaletlerde dörder bölge vard¨r.

ABD Yüksek Mahkemesi

üyeleri (soldan sa·a)

Clarence Thomas,

Antonin Scalia,

Sandra Day O’Connor,

Anthony M. Kennedy,

David H. Souter,

Stephen G. Breyer,

John Paul Stevens,

Mahkeme Ba∆kan¨

William H. Rehnquist ve

Ruth Bader Ginsburg.

eyalet hükümetlerinin ve yerel hükü-metlerin çal¨∆malar¨n¨ da kapsayacakbiçimde geni∆letilmi∆tir.

Mahkemenin kararlar¨n¨n oybirli·iyleal¨nmas¨ gerekli de·ildir; yasal toplantÿeter say¨s¨ olan alt¨ yarg¨c¨n karardayer almas¨ ko∆uluyla, basit ço·unlukgeçerlidir. Oylar¨n bölündü·ü kararlar-da, Mahkeme genellikle bir az¨nl¨k vebir ço·unluk ya da muhalefet oyu aç¨k-lamas¨ yay¨nlar ve bunlar Mahkemeningelecekteki kararlar¨na temel olu∆tura-bilir. Yarg¨çlar, al¨nan bir karara uymalar¨na kar∆¨n uyma nedenleri ço·unlu·unkilerden farkl¨ oldu·u durumlarda, çok kez ayr¨ ayr¨ oy aç¨k-lamas¨ yazarlar.

TEMY¿Z MAHKEMELER¿ VE BÖLGE MAHKEMELER¿Federal yarg¨ organ¨n¨n ikinci en yük-sek düzeyinde, davalar¨n sonuçland¨r¨l-mas¨n¨ kolayla∆t¨rmak ve Yüksek Mahkemenin i∆ yükünü azaltmak amacÿla 1891’de kurulan, temyiz mahkemeleri bulunmaktad¨r. Kongre,bölge düzeyinde 12 temyiz mahkemesive federal düzeyde de ABD Temyiz Mahkemesini kurmu∆tur. Temyiz mah-kemelerinde görevli yarg¨ç say¨s¨ büyükölçüde de·i∆mekle (6’dan 28’e kadar)birlikte, mahkemelerin ço·unda 10–15aras¨ yarg¨ç bulunmaktad¨r.


konularla ilgilenecek mahkemeler ku-rulmas¨ gerekmektedir. Bunlar Kongrekarar¨yla kuruldu·u için “yasama”mahkemeleri olarak an¨l¨r. Bu mahke-melerin yarg¨çlar¨ da, federal mahke-melerdeki meslekta∆lar¨ gibi, ba∆kantaraf¨ndan ya∆am boyu göreve atan¨rlarve Senato’nun onay¨ al¨nd¨ktan sonragöreve ba∆larlar.

Günümüzde, belirli davalar¨ ele almayetkisi bulunan iki özel mahkeme var-d¨r. Uluslararas¨ Ticaret Mahkemesi,uluslararas¨ ticaret ve gümrük sorunla-r¨ndan do·an davalar¨ görür. ABD Fe-deral Talepler Mahkemesi, Birle∆ikDevletler’den olan para taleplerinin ço-·unu, federal sözle∆melerden do·an an-la∆mazl¨klar¨, özel ta∆¨nmaz mallara fe-deral hükümet taraf¨ndan yasa d¨∆¨ “elkonulmas¨” davalar¨n¨ ve Birle∆ik Dev-letler’e kar∆¨ çe∆itli di·er talepleri kara-ra ba·lamaya yetkilidir. ❏

8584

Washington, D.C. d¨∆¨ndaki yarg¨çlar,sürekli görev yapt¨klar¨ bölgede ya∆¨yorolmal¨d¨rlar. Bölge mahkemeleri, otu-rumlar¨n¨ bölgenin de·i∆ik kentlerindedönü∆ümlü olarak yürütür.

Bu mahkemelerin bakt¨·¨ davalar¨n ço-·u, postan¨n kötü amaçla kullan¨lmas¨,federal mallar¨n çal¨nmas¨, temiz besin,bankac¨l¨k ve sahtekârl¨k yasalar¨n¨nihlali gibi federal suçlar ve amaç d¨∆¨kullanmalarla ilgilidir. Bunlar, san¨kla-r¨n büyük jüri taraf¨ndan resmen suçla-n¨p jürilerce yarg¨land¨klar¨ tek federalmahkemelerdir.

Kongre, iflas davalar¨n¨n eyalet mahke-meleri yerine federal mahkemelerde eleal¨nmas¨na karar verdi·i için, her yarg¨bölgesinde bir de ABD iflas mahkemesibulunur. Borçlar¨n¨ ödeyemeyecek du-rumda olan bireyler ya da i∆letmeler, iflas süreci içinde ya varl¨klar¨n¨n mah-keme gözetiminde tasfiyesini isteyebilirya da parasal i∆lemlerini yeniden dü-zenleyerek bir borç ödeme plan¨ uygu-larlar.

ÖZEL MAHKEMELERZaman zaman, genel yarg¨ görevi yapanfederal mahkemelere ek olarak, özel

Bir ressam¨n çizdi·i, Terry Nichols’un (sa·dan ikinci) Colorado’nun Denver

kentindeki Bölge Mahkemesinde görülen davas¨na ili∆kin eskiz. Nichols, 1995’te

Oklahoma’n¨n Oklahoma City kentindeki bir Federal Hükümet ofis binas¨na bomba

konulmas¨ndaki rolü nedeniyle yarg¨lanm¨∆ ve mahkûm edilmi∆ti.


8786

YÜKSEK MAHKEMEN¿N

DÖNÜM NOKTASI

OLU≈TURANKARARLARI

“Mahkeme, fizik bilimlerindeçok verimli sonuç veren

deneme ve yan¨lma sürecininadalet i∆levinde de uygunoldu·unu kabul etti·i için,

deneyimle elde edilen derslere sayg¨ gösterir.”

– Louis D. Brandeis, ABD Yüksek Mahkemesi Üyesi, Burnet-Coronado

Petrol ve Gaz ≈irketi davas¨na ili∆kin karar, 1932

BÖLÜM

VI

Ba∆kan John Adams’¨ (sa·da) Beyaz Saray’da geçirdi·i son gece kendi partisi

Federalistler yanda∆lar¨n¨ hükümette görevlere atama belgelerini imzalarken

gösteren bir resim. Adams’¨n yarg¨ organ¨na atad¨·¨ William Marbury atama belgesini

almad¨·¨ halde göreve ba∆layabilmek için bir sonraki hükümetteki bakanlardan

James Madison aleyhine Yüksek Mahkeme’de dava açt¨. Mahkemenin Marbury-Madison davas¨nda verdi·i karar yarg¨n¨n denetleme yetkisi ilkesini yaratt¨.


8988

Anayasa, ABD Kongresine “eyaletleraras¨ndaki ticareti düzenlemek” yetkisitan¨m¨∆t¨; fakat, ekonomik konulardakontrolu elinde tutmak isteyen eyaletlerbu yetkiye s¨k s¨k kar∆¨ ç¨kÿordu.

1800’lerin ba∆lar¨nda New York eyaleti,New York’la New Jersey aras¨ndaki buharl¨ gemi çal¨∆t¨r¨c¨lar¨n¨n NewYork’tan izin belgesi almalar¨n¨ gerekti-ren bir yasa kabul etti. Aaron Ogden’inizin belgesi olmas¨na kar∆¨n ThomasGibbons’un yoktu. Ogden, Gibbons’unkendisiyle rekabet etti·ini, ancak NewYork’tan al¨nm¨∆ izin belgesi bulunma-d¨·¨n¨ ö·renince onu durdurmak içindava açt¨.

Gibbons’un elinde 1793 tarihli Kÿ¨Ta∆¨mac¨l¨·¨ yasas¨ uyar¨nca al¨nm¨∆ federal izin belgesi vard¨; fakat, New York Eyalet mahkemeleri, New York Eyaleti izin belgesi olmayan

Gibbons’un yasalara ayk¨r¨ davrand¨-·¨n¨ ileri süren Ogden’i hakl¨ buldu. Gibbons davas¨n¨ Yüksek Mahkemeyegetirince, mahkeme üyeleri, ABDKongresinin ticareti düzenleme gücü-nü ihlal etti·i gerekçesiyle New York yasas¨n¨ anayasaya ayk¨r¨ buldular.Mahkeme’ye göre, “düzenlemek’ keli-mesi, do·al olarak, düzenlenmesi gere-ken konu üzerinde tam yetki anlam¨nagelmekte...” idi. Bu nedenle “ba∆kalar¨-n¨n ayn¨ konu üzerinde ayn¨ i∆lemi yapmalar¨n¨n bahis konusu olmamas¨gerekli...” idi.

DRED SCOTT-SANDFORD (1857)Dred Scott bir köleydi ve sahibi JohnEmerson onu köleli·e izin veren bireyalet olan Missouri’den al¨p köleli·inyasakland¨·¨ Illinois’ye götürmü∆tü.Birkaç y¨l sonra Scott, Emerson’la birlikte Missouri’ye geri döndü. Scott,özgürlük olan bir eyalette ya∆am¨∆

New York liman¨ 1800’lerde Yüksek Mahkemenin, Kongre’nin eyaletleraras¨

ticareti düzenleme yetkisi bulundu·unu karara ba·lad¨·¨ Gibbons-Ogden davas¨na

sahne oldu.

Yüksek Mahkeme, 1790’da ilk toplan-t¨s¨n¨ yapt¨·¨ndan beri, hükümetin yetkilerinden vatanda∆l¨k haklar¨na ve bas¨n özgürlü·üne kadar her konudabinlerce karar vermi∆tir. Bu kararlardanço·unun çok az bilinmesine ve kamuo-yunu pek fazla ilgilendirmemesinekar∆¨n, baz¨lar¨, Amerikan tarihindekietkileri nedeniyle göze çarpmaktad¨r.En önemli davalardan birkaç¨ a∆a·¨daözetlenmi∆tir.

MARBURY-MADISON (1803)Çok kez Yüksek Mahkemenin tarihin-deki en önemli karar olarak bilinenMarbury-Madison, yarg¨ incelemesi ilkesini ve Mahkeme’nin yasama ve yürütme i∆levlerinin anayasaya uygun-lu·unu karara ba·lama gücünü yaratt¨.

Dava, 1800 y¨l¨ ba∆kanl¨k seçimlerinde,Demokrat-Cumhuriyetçi Thomas Jefferson’un, o s¨rada görevdekiBa∆kan, Federalist John Adams’¨ yen-mesi sonras¨nda ortaya ç¨kan politikanla∆mazl¨ktan do·du. Adams yöneti-minin son günlerinde, Federalistlerinegemenli·i alt¨ndaki Kongre, aralar¨ndaDistrict of Columbia’da görevlendirilen42 yarg¨c¨n¨n bulundu·u çok say¨da si-yasal makam yaratt¨. Senato atamalarönaylad¨, Ba∆kan imzalad¨ ve s¨ra mazbatalar¨n bu i∆ten sorumlu devletsekreteri taraf¨ndan mühürlenip sahip-lerine verilmesine geldi. Görevi sonaeren devlet sekreteri son andaki çal¨∆malar¨n tela∆¨ içinde, aralar¨ndaWilliam Marbury’nin de bulundu·udört yarg¨c¨n mazbatalar¨n¨ göndermeyiihmal etti.

Ba∆kan Jefferson’un devlet sekreteri James Madison, yeni yönetim, kendiparti üyelerini adalet mekanizmas¨nayerle∆tirmeye çal¨∆an Federalistlerek¨zg¨n oldu·u için mazbatalar¨ gönder-meyi reddetti. Marbury, mazbatas¨n¨nMadison taraf¨ndan gönderilmesininemredilmesi için Yüksek Mahkemededava açt¨.

Mahkeme, Marbury lehinde karar verseydi, Madison yine de mazbatay¨göndermeyi reddedebilirdi ve Mahke-menin Madison’u bu karara uymayazorlama yetkisi yoktu. E·er Marburyaleyhine karar al¨nsayd¨, Mahkeme bukez de, onun yasal hakk¨ olan görevineba∆lamas¨n¨ reddetmelerine izin vere-rek adalet yetkisini Jefferson’culara teslim etme riskiyle kar∆¨la∆acakt¨.Yüksek Mahkeme Ba∆kan¨ John Marshall, bu davada yetkili olmad¨kla-r¨na karar vererek ikilemi çözdü. Marshall, Mahkeme’ye bu yetkiyi verenAdalet Yasas¨’n¨n 13’üncü maddesininanayasaya ayk¨r¨ oldu·unu; çünkü,Anayasan¨n kendisi taraf¨ndan verilmi∆olan özgün yetkiyi geni∆letti·ini aç¨kla-d¨. Yüksek Mahkeme, bu davay¨ görme-meyi kararla∆t¨rarak, yasalara ili∆kin enüst düzeydeki hakem olma konumunugüvence alt¨na ald¨.

GIBBONS-OGDEN (1824)Konfederasyon Maddeleri uyar¨nca kurulan ilk Birle∆ik Devletler hüküme-ti, eyaletleraras¨ ticaretin ak¨∆¨ da dahilolmak üzere, bir bak¨ma yeni ulusunekonomisini düzenleme gücüne sahipbulunmad¨·¨ için zay¨f kalÿordu.


bulundu·u için kendisine bundan böyleköle gözüyle bak¨lmayaca·¨na inan¨-yordu.

Emerson 1843’te öldü ve üç y¨l sonraScott özgürlü·üne kavu∆mak için Emerson’un dul e∆i aleyhine dava açt¨.Bir Missouri mahkemesinde görülendavay¨ Scott kazand¨; fakat, eyalet yüksek mahkemesi bu karar¨ bozdu. Bu arada Bayan Emerson yeniden evlendi ve Scott, onun karde∆i JohnSandford’un (duru∆ma tutanaklar¨ndayanl¨∆ olarak Sandford diye yaz¨lm¨∆t¨)yasal mal¨ oldu. Scott özgürlü·ünü elde etmek için Sandford’u dava etti vemahkeme 1854’te Scott aleyhine kararverdi.

Dava Yüksek Mahkemeye gitti·indemahkeme üyeleri, özgür bir eyaletteya∆amas¨n¨n Scott’u özgür bir adamyapmad¨·¨na, siyah oldu·u için Scott’unvatanda∆ say¨lmad¨·¨na ve bu nedenlede bir mahkemede dava açma hakk¨bulunmad¨·¨na karar verdiler. Mahkemenin bu karar¨ büyük ele∆tiri-lere yol açt¨, kölelik kar∆¨t¨ Abraham Lincoln’un 1860’ta ba∆kan seçilmesinekatk¨da bulundu ve 1861’de ¿ç Sava∆’¨nba∆lamas¨n¨ çabukla∆t¨rd¨. Dred Scott-Sandford karar¨, 1865’te Anayasayagetirilen ve köleli·i ortadan kald¨ran13’üncü De·i∆iklik ile bozuldu, 14’ün-cü De·i∆iklik ile de 1868’de eski köle-lere vatanda∆l¨k verildi.

ULUSAL ¿≈Ç¿ ¿L¿≈K¿LER¿ KURULU(NLRB)-JONES VE LAUGHLIN ÇEL¿K A.≈. (1937)Gibbons-Ogden karar¨ nas¨l Kongre’nineyaletleraras¨ ticaret üzerindeki ege-menli·ini kurmu∆sa, NLRB-Jones veLaughlin karar¨ da Kongre’nin ticaretidüzenleme yetkisini, eyaletleraras¨ ticaret yapan ∆irketlerin çal¨∆malar¨n¨da kapsayacak biçimde geni∆letmi∆tir.

Ülkede çelik üreten en büyük ∆irket-lerden biri olan Jones ve Laughlin, sen-dika çal¨∆malar¨na kat¨ld¨klar¨ gerekçe-siyle on i∆çisini kovarak, 1935 tarihliUlusal ¿∆çi ¿li∆kileri Yasas¨’n¨ ihlal etti.An¨lan yasa, i∆çilere kar∆¨ adil olmayançok say¨da i∆lemi yasaklÿor, i∆çilerinsendika kurma ve toplu sözle∆me görü∆meleri yapma hakk¨n¨ güvence alt¨na alÿordu. ≈irket, çal¨∆anlar¨n yeniden

i∆e al¨nmalar¨ yolundaki NLRB emrineuymay¨ reddetti. Bir Gezici TemyizMahkemesi de Kurul’un karar¨n¨ uygu-lamay¨ reddetti ve dava Yüksek Mahke-meye geldi.

Bu davada ortaya ç¨kan sorun, eyaletle-raras¨ ticaret yapan ∆irketlerin “yerel”,yani tek eyalet içindeki çal¨∆malar¨ üze-rinde Kongre’nin düzenleme yetkisi bu-lunup bulunmad¨·¨ idi. Jones ve Laughlin,fabrikas¨ndaki geli∆melerin eyaletlera-ras¨ ticareti etkilemedi·ini ve bu ne-denle Kongre’nin bu çal¨∆malar¨ düzen-leme gücü olmad¨·¨n¨ savunuyordu.Yüksek Mahkeme bu görü∆e kar∆¨ ç¨kt¨ve “an¨lan (imalata yönelik) çal¨∆mala-r¨n endüstriyel anla∆mazl¨klar nedeniy-le durdurulmas¨n¨n eyaletleraras¨ tica-ret üzerinde çok ciddi etkileri oldu·unu.... Deneyimler, i∆çilere kendilerini

örgütleme ve toplu sözle∆me pazarl¨kla-r¨na kat¨lacak kendi temsilcilerini seç-me hakk¨n¨n tan¨nmas¨n¨n, endüstriyelbar¨∆ sa·lanmas¨nda çok kez temel birko∆ul olu∆turdu·unu” aç¨klad¨. YüksekMahkeme, Ulusal ¿∆çi ¿li∆kileri Yasa-s¨’n¨n Anayasaya uygunlu·una kararvererek, örgütlenmi∆ i∆ gücüne büyükbir zafer kazand¨rd¨ ve federal hüküme-tin endüstri üzerinde geni∆ kapsamlÿeni düzenlemeler yapmas¨na yol açt¨.

BROWN-EÊ¿T¿M KURULU (1954)Bu tarihsel davadan önce çok say¨daeyalette ve Washington, D.C.’de, Yüksek Mahkemenin, e∆it tesisler sa·land¨·¨ takdirde ¨rk bak¨m¨ndan ayr¨lm¨∆ okullar i∆letilmesine izin veren1896 tarihli Plessy-Ferguson karar¨nadayan¨larak, ¨rk ay¨r¨mc¨l¨·¨ güden bire·itim sistemi uygulanÿordu. 1951’deTopeka, Kansas’l¨ Oliver Brown, sekizya∆¨ndaki k¨z¨ ad¨na kentin e·itim kurulu aleyhine dava açarak bu “ayr¨fakat e∆it” doktrinine kar∆¨ ç¨kt¨.Brown, k¨z¨n¨n 21 sokak uzaktaki siyahlara ayr¨lm¨∆ okul yerine evlerine5 sokak uzakl¨ktaki beyazlar okulunagirmesini istiyordu. Okullar¨n temeldeayn¨ oldu·unu dü∆ünen bir federalmahkeme Brown aleyhine karar verdi.

Bu s¨rada, South Carolina, Virginia veDelaware’de ya∆ayan ba∆ka siyah ço-cuklar¨n velileri de ayn¨ konuda davaaçm¨∆lard¨. Delaware mahkemesi, siyahokullar¨n¨n beyaz okullar¨na oranla da-ha dü∆ük nitelikte olduklar¨n¨ gördü vesiyah çocuklar¨n beyaz okullar¨na akta-r¨lmas¨n¨ emretti; ancak, okul yetkilileri

9190

Pannsylvania’n¨n Pittsburgh kentindeki

Jones & Laughlin çelik fabrikas¨ önünde

1946’da bekleyen i∆çiler. On y¨l önce

Yüksek Mahkeme i∆çilerin sendika kurma

ve toplu sözle∆me yapma haklar¨n¨ redde-

den Jones & Laughlin ∆irketi aleyhinde

karar alm¨∆t¨.

Bir köle olan Dred Scott kölelik bulunma-

yan bir eyalette k¨sa bir süre ya∆ad¨·¨

için özgür bir insan oldu·unu ileri sürdü.

Yüksek Mahkeme’nin 1857’de Scott

aleyhine verdi·i karar yayg¨n bir biçimde

ele∆tirildi ve daha sonra da de·i∆tirildi.


ölüm cezas¨ gerektiren davalarda avu-kat atanabilece·ini belirterek bu talebireddetti. Gideon kendi savunmas¨n¨kendi yapt¨ ve suçlu bulundu. Gideon,hapishane kütüphanesinde uzun uzad¨-ya hukuk kitaplar¨n¨ inceledi, YüksekMahkeme’ye el yaz¨sÿla yaz¨lm¨∆ birdilekçe gönderdi ve davas¨n¨n incelen-mesini istedi. Mahkeme, Gideon’a adilbir biçimde yarg¨lanma hakk¨ tan¨nma-d¨·¨na ve her eyalette, suç i∆leme iddi-asÿla kar∆¨la∆¨p avukat tutmaya maligücü bulunmayan ki∆ilere o eyalet tara-f¨ndan bir avukat sa·lanmas¨ gerekti·i-ne karar verdi. Gideon, bir savunmaavukat¨n¨n yard¨mc¨l¨·ÿla yeniden yar-g¨land¨ ve akland¨.

Bundan hemen üç y¨l sonra YüksekMahkeme, suçlanan ki∆inin mahkeme-ye ç¨kar¨lmadan çok önce bir avukatkullanma hakk¨ bulundu·unu karar-la∆t¨rd¨. Ernesto Miranda, Arizona’dabir eyalet mahkemesi taraf¨ndan adamkaç¨rma ve tecavüz suçundan mahkûmedilmi∆ti. Mahkûmiyet, Miranda’n¨n,avukat bulundurma hakk¨ oldu·u söy-lenmeden, polis taraf¨ndan iki saat bo-yunca sorguya çekilmesi sonunda eldeedilen itiraf¨na dayand¨r¨lm¨∆t¨. YüksekMahkeme karar¨nda, polis memurlar¨-n¨n bir tutuklama s¨ras¨nda, günümüzdeMiranda uyar¨s¨ diye bilinen bir aç¨kla-ma yaparak, san¨klar¨n sessiz kalmayahaklar¨ oldu·unu, söyledikleri her∆eyinaleyhlerine kullan¨labilece·ini, sorgula-ma s¨ras¨nda bir avukat bulundurabile-ceklerini ve mali güçleri yoksa kendile-rine bir avukat atanaca·¨n¨ söylemelerigerekti·ini belirtti.

Miranda-Arizona, Yüksek Mahkemeninen iyi bilinen kararlar¨ndan biridir veAmerikan filmlerinde ve televizyonprogramlar¨nda s¨k s¨k sahnelenmekte-dir. Buna kar∆¨n, 1999’da bir federaltemyiz mahkemesi, haklar¨n¨n kendisi-ne bildirilmedi·ini iddia eden bir ban-ka soyguncusuna ili∆kin Dickerson-Birle∆ik Devletler davas¨nda al¨nan karara kar∆¨ ç¨kt¨. Yüksek MahkemeDickerson davas¨n¨ incelemeye ve buinceleme s¨ras¨nda Miranda karar¨n¨ dayeniden gözden geçirmeye karar verdi.

9392

Clarence Earl Gideon Yüksek Mahke-

me’de kendi açaca·¨ davay¨ haz¨rlamak

için hapiste bulundu·u s¨rada yapt¨·¨

gibi bir hukuk kütüphanesinde çal¨∆¨rken.

Mahkeme 1963’de Gideon lehinde karar

verdi ve avukat tutamayacak durumda

olan daval¨lara Amerikan mahkemelerinin

avukat sa·lamas¨ zorunlu·unu getirdi.

bu karar¨ Yüksek Mahkemede temyizettiler.

Mahkeme, tüm davalara ili∆kin görü∆le-ri bir arada dinledi. Siyah davac¨larsunduklar¨ dava dilekçelerine, psiko-loglar¨n ve sosyal bilimcilerin, niçinay¨r¨mc¨l¨·¨n siyah çocuklar üzerindezararl¨ etkileri oldu·unu dü∆ündükleri-ni gösteren bilgi ve kan¨tlar içeren belgeleri eklediler. Yüksek Mahkeme1954’te oybirli·i ile ald¨·¨ kararda“....e·itim alan¨nda ayr¨ fakat e∆it’doktrinine yer olmad¨·¨n¨” belirtti vekamu okullar¨nda uygulanan ay¨r¨mc¨l¨-·¨n “14’üncü De·i∆iklik taraf¨ndan güvence alt¨na al¨nm¨∆ olan e∆it yasal

korunma”y¨ siyah çocuklardan esirgedi-·ini aç¨klad¨.

GIDEON-WAINWRIGHT (1963)MIRANDA-ARIZONA (1966)1960’larda verilen iki Yüksek Mahkeme karar¨, suç i∆ledi·i iddia olunan ki∆ilerin haklar¨n¨ güvence alt¨na almaktad¨r.

Clarence Earl Gideon 1961’de Florida’dabir bilardo salonuna kap¨s¨n¨ k¨rarakgirdi·i için tutukland¨. Kendisini savunmak için mahkeme taraf¨ndan biravukat atanmas¨n¨ istedi·inde yarg¨ç,eyalet yasalar¨na göre ancak ölümle sonuçlanan olaylara ili∆kin olan ya da

Yüksek Mahkemenin 1954’teki Brown-E·itim Kurulu davas¨nda devlete ait okullarda

ortak e·itim yap¨lmas¨ yolundaki karar¨ndan sonra birlikte okuyan beyaz ve siyah

çocuklar.


95

NEW YORK TIMES CO.-SULLIVAN (1964)ABD Anayasas¨nda yap¨lan Birinci De·i∆iklik bas¨n özgürlü·ünü güvencealt¨na almaktad¨r; fakat, Yüksek Mahkeme y¨llard¨r, medyay¨ iftira davalar¨na yani, bireylerin ününe zararverecek biçimde yanl¨∆ haber yay¨mlan-mas¨na ili∆kin davalara kar∆¨ korumakiçin Birinci De·i∆ikli·i kullanmay¨ reddetti. Yüksek Mahkeme, Birle∆ik Devletler’deki iftira yasalar¨nda reformyaratan New York Times Co.- Sullivankarar¨nda, kamu görevlilerinin iftira davas¨ açabilmeleri için, sadece yay¨m-lanan haberin yanl¨∆ oldu·unu kan¨tla-malar¨n¨n yeterli say¨lmayaca·¨n¨ belirtti. Mahkeme, davac¨n¨n ayn¨ zamanda, muhabirlerin ya da yay¨n sorumlular¨n¨n “gerçekten kötü niyetli”davrand¨klar¨n¨ ve “haberin do·ru mu yanl¨∆ m¨ oldu·unu incelemeyi sorumsuz bir biçimde ihmal ederek” yay¨mlad¨klar¨n¨ da kan¨tlamas¨ gerekti-·ine karar verdi.

Davan¨n ortaya ç¨k¨∆ nedeni, 1960’taAlabama’da tutuklanan insan haklar¨ lideri Martin Luther King Jr.’nin yasalsavunmas¨ için para toplamak amac¨ylaGüney Hristiyan Liderlik Konferans¨taraf¨ndan New York Times gazetesindeyay¨mlat¨lan tam sayfa bir iland¨. Montgomery, Alabama emniyet müdür-lü·ünden sorumlu bir belediye meclisiüyesi olan L.B. Sullivan, kentteki polisgüçlerinin davran¨∆lar¨n¨ yanl¨∆ biçimdetan¨mlayan ilanla kendisine iftira edildi·ini ileri sürdü. Sullivan, ilan¨ veren dört din görevlisi ve ilan¨n do·ru-

lu·unu incelemeyen New York Timesgazetesi aleyhine dava açt¨.

¿landa gerçekten belirli yanl¨∆l¨klarvard¨ ve jüri Sullivan lehine 500.000dolar tazminata karar verdi. Times veinsan haklar¨ liderleri bu karar¨ YüksekMahkeme’ye götürdüler ve mahkeme

94

oybirli·iyle onlar lehinde karar verdi.Mahkeme, iftira yasalar¨n¨n “kamu görevlilerinin resmi davran¨∆lar¨n¨ele∆tiren aç¨klamalara kar∆¨ yapt¨r¨mgetirmek için” kullan¨lamayaca·¨n¨ ve aç¨klamalar¨n¨n do·rulu·unu garanti

etmelerinin ele∆tirmenlerden istenmesi-nin kendi kendini sansüre yol açaca·¨n¨kararla∆t¨rd¨. Mahkeme, ne Times gazetesinin ne de din görevlilerinin ilan¨ kötü niyetle yay¨mlad¨klar¨naili∆kin kan¨t buldu. ❏

Martin Luther King (sa·da) 1960’ta

Georgia’n¨n Atlanta kentinde tutukland¨·¨

s¨rada. King’in ayn¨ y¨l Alabama’n¨n

Montgomery kentinde tutuklanmas¨

üzerine New York Times Co.- Sullivandavas¨ aç¨ld¨ ve Yüksek Mahkeme,

aç¨klamalar “gerçekten kötü niyetle”

yay¨mlanmad¨kça ve “(haberlerin) do·ru

mu yanl¨∆ m¨ oldu·unun incelenmesi so-

rumsuz bir biçimde ihmal edilmedikçe”

kamu görevlilerinin iftira davas¨ açama-

yacaklar¨na karar verdi.


9796

ÇOK HÜKÜMETL¿B¿R ÜLKE

“Bu Anayasa ile Birle∆ik Devletlere verilmeyen ya

da eyaletlere yasaklanmayanyetkiler, s¨ras¨yla eyaletlere

ya da halka aittir” – Birle∆ik Devletler Anayasas¨,

10’uncu De·i∆iklik – 1789

BÖLÜM

VII

Texas yasama organ¨ Temsilciler Meclisi eyalet ba∆kenti Austin’deki kongre

binas¨nda toplant¨ halinde.


kentsel geli∆me gibi konularda giderekartan sorumluluklar yüklenmi∆tir; fakat,federal hükümetin eyaletlerde bu gibisorumluluklar ald¨·¨ durumlarda, programlar yukar¨dan gelen bir zorlama gibi de·il, iki ayr¨ düzeydeki hükümetaras¨nda i∆birli·i temeline dayand¨r¨la-rak uygulanmaktad¨r.

Ulusal hükümette oldu·u gibi eyalethükümetlerinde de üç organ vard¨r: yasama, yürütme ve yarg¨. Bunlar¨ni∆levleri ve yetkileri de a∆a·¨ yukarülusal düzeydekilerle e∆de·erlidir. Eyaletin ba∆ yöneticisi validir ve do·ru-dan halk oyuyla dört y¨ll¨k (birkaç eyalette iki y¨ll¨k) bir süre için seçilir.Tek yasama kurulu∆u olan Nebraskad¨∆¨nda, tüm eyaletlerde iki meclisli yasama organlar¨ vard¨r. Üst meclisegenellikle Senato; alt meclise ise

Temsilciler Meclisi, Delegeler Meclisiya da Genel Kurul ad¨ verilir. Eyaletlerinço·unda senatörler dört y¨l ve alt meclis üyeleri de iki y¨l için seçilirler.

Eyaletlerin anayasalar¨ belirli ayr¨nt¨-larda de·i∆iklikler ta∆ÿabilir; ancak,genelde federal Anayasaya benzer yap¨dad¨r ve bir insan haklar¨ bildirgesiile hükümetin düzenine ili∆kin bir planiçerir. Ticaretin, bankalar¨n, kamu hizmetlerinin ve insanc¨l yard¨m kurumlar¨n¨n yürütülmesine ili∆kinko∆ullar gibi konularda eyalet anayasa-lar¨ federal Anayasaya oranla daha aç¨k ve ayr¨nt¨l¨ bir biçimde kalemeal¨nm¨∆t¨r. Buna kar∆¨n her eyalet anayasas¨, nihai yetkinin halka ait oldu·u hükmünü getirir ve hükümetinkurulu∆u gibi konulardaki belirli standardlar¨ ve ilkeleri ortaya koyar.

9998

California Valisi Gray

Davis Eyaletteki devlet

okullar¨n¨n iyiel∆tirilme-

sine ili∆kin yasay¨

imzalarken ö·renciler

ve eyalet e·itim görev-

lileri onu izliyorlar.

Anayasa taraf¨ndan yarat¨lm¨∆ bulunanFederal varl¨k, Amerikan hükümet sis-teminin en egemen özelli·idir. Sisteminkendisi ise, gerçekte daha küçük bin-lerce birimden – bir araya gelerek tümüortaya ç¨karan yap¨ bloklar¨ndan –olu∆an bir mozaiktir: 50 eyalet hüküme-ti, bir Washington, D.C. hükümeti vemerdivenin a∆a·¨daki basamaklar¨ndailçeleri, kentleri, kasabalar¨ ve köyleriyöneten daha da küçük birimler vard¨r.

Hükümet birimlerinin çoklu·u, Birle∆ikDevletler’in evrimi aç¨s¨ndan bak¨ld¨-·¨nda en iyi biçimde anla∆¨l¨r. Bir evrim sürecinde, federal sistemin sona∆ama oldu·u görülmü∆tür. Anayasadanönce, kolonilerin (daha sonra eyaletle-rin) ayr¨ ayr¨ hükümetleri ve onlardanönce de ilçelerin ve daha küçük birim-lerin hükümetleri vard¨. ¿ngiltere’denen önce gelen göçmenlerin ba∆ard¨klarïlk ∆ey, Atlantik kÿ¨s¨ boyunca kurduk-lar¨ küçük yerle∆im birimleri için birerhükümet olu∆turmak olmu∆tu. Öncüler(Pilgrims) 1620’de gemilerinden bileinmeden önce, ilk Amerikan anayasas¨-n¨ olu∆turan Mayflower Sözle∆mesi’nihaz¨rlad¨lar. Yeni ulus batÿa do·ruilerledikçe her yeni yerle∆im birimi,i∆lerini yürütmek amacÿla kendi hükü-metini kurdu.

ABD Anayasas¨n¨ kaleme alanlar, buçok katl¨ hükümet sistemine dokunma-d¨lar. Ulusal yapÿ¨ en tepeye yerle∆ti-rirken, halkla daha yak¨ndan ili∆kisiolan ve onlar¨n gereksinimlerine çokdaha iyi uyan bir dizi hükümetin gerek-lili·inin fark¨na varma bilgeli·ini de

gösterdiler. Bunun sonucu olarak, savunma, parasal düzenlemeler ve d¨∆ ili∆kiler gibi belirli konulardaki çal¨∆malar sadece güçlü bir merkezihükümet taraf¨ndan yürütülebilecek; fakat, hijyen, e·itim ve yerel ta∆¨mac¨-l¨k alanlar¨ndaki i∆ler temelde yerel yönetimlere ait olacakt¨.

EYALET HÜKÜMET¿Koloniler, ba·¨ms¨zl¨klar¨ öncesinde ¿ngiltere Taht¨ taraf¨ndan ayr¨ ayr¨ yönetilirlerdi. Cumhuriyetin ilk günle-rinde, Anayasan¨n kabulünden önce,her eyalet hemen hemen özerk bir birim olu∆turuyordu. Kurucu Meclis’ekat¨lan temsilciler, daha güçlü ve yeter-li bir federal birlik kurmak istediler;ancak, eyaletlerin haklar¨n¨ güvence alt¨na almaya da kararlÿd¨lar.

Genelde, eyalet s¨n¨rlar¨ içinde ortayaç¨kan sorunlar sadece eyalet hükümet-lerinin yetki alan¨na girer. Bu konulararas¨nda, iç ileti∆im, mülkiyet, endüstri, ticaret ve kamu hizmetlerine ili∆kin düzenlemeler, eyalet ceza yasas¨ veeyalet içindeki çal¨∆ma ko∆ullar¨ davard¨r. Bu ba·lamda, federal hükümet,eyalet hükümetlerinin demokratik yap¨-da olmas¨n¨ ve federal Anayasay¨ ya da Birle∆ik Devletler’in yasa ve antla∆malar¨n¨ ihlal eden yasalar ç¨ka-r¨lmamas¨n¨ ister.

Do·al olarak eyaletlerin ve federal hükümetin yetki alanlar¨ pek çok konu-da çak¨∆maktad¨r. Özellikle geçti·imiz y¨llarda federal hükümet, sa·l¨k, e·itim,sosyal yard¨m, ula∆t¨rma, iskân ve


yapar. Meclisin kararlar¨n¨ veto yetkisivard¨r ve çok kez belediye bütçesinihaz¨rlamakla yükümlüdür. Meclis, kentin yasalar¨n¨ olu∆turan kararlaräl¨r, emlak vergisi yüzdesini saptar ve ödenekleri çe∆itli belediye daireleriaras¨nda bölü∆türür.

KKoommiissyyoonn:: Kent genelinde seçilmi∆olan ve hem yasama hem de yürütmei∆levi bulunan üç ya da dört ki∆ilik birguruptan olu∆ur. Her komiser, bir ya da daha çok belediye dairesinin çal¨∆malar¨n¨ denetler. Aralar¨ndan biri,kurulu∆un ba∆kanl¨·¨na getirilir ve, yetkileri di·er komiserlerinkinin aynölmakla birlikte, çok kez belediyeba∆kan¨ olarak adland¨r¨l¨r.

KKeenntt YYöönneettiicciissii:: Seçilmi∆ kamu yetkili-leri, çok kez kentsel sorunlar¨n giderekdaha karma∆¨k bir durum almas¨ sonu-cu ortaya ç¨kan yönetim uzmanl¨·¨ niteliklerine sahip bulunmad¨klar¨ için,kent yöneticili·i kurumu ortaya ç¨k-m¨∆t¨r. Sorunun çözümü, yasalar¨n uygulanmas¨ ve hizmet sa·lanmas¨ dadahil yürütme i∆levlerinin ço·unun, iyie·itim görmü∆ ve deneyimli bir profes-yonel kent yöneticisine teslim edilme-sinde bulunmu∆tur.

Kent yöneticisi plan¨, giderek artan say¨da kentte uygulanmaktad¨r. Bu planuyar¨nca, seçilmi∆ küçük bir meclis,kentle ilgili kararlar¨ almakta ve politi-kay¨ belirlemekte, fakat, kararlar¨n¨nuygulanmas¨ için, ad¨na kent yöneticiside denilen maa∆l¨ bir yönetici tutul-maktad¨r. Yönetici bütçeyi haz¨rlar ve

dairelerin ço·unu denetler. Genelliklebir görev süresi belirlenmez; yönetici, meclis çal¨∆malar¨ndan memnun oldu·usürece i∆ini sürdürür.

¿LÇE HÜKÜMET¿¿lçe eyaletin bir alt bölümüdür ve herzaman olmasa bile genelde iki üç buca-·¨ ve birkaç köyü içine al¨r. New YorkKenti o denli büyüktür ki, her biri kendi çap¨nda bir ilçe olan be∆ bölümeayr¨lm¨∆t¨r: The Bronx, Manhattan, Brooklyn, Queens ve Staten Island. Buna kar∆¨n, Washington, D.C.’nin hemen kar∆¨s¨nda ve Potomac Nehri kÿ¨s¨nda olan, Virginia Eyaleti’nin Arlington ¿lçesi, tek bir ilçe yönetimialt¨nda bulunan kentsel bir d¨∆ yerle∆imbölgesidir.

¿lçelerin ço·unda, bir kasaba ya dakent, ilçe merkezi olarak belirlenir; hükümet binalar¨ buradad¨r ve komiser-ler ya da denetçi kurullar¨ burada toplan¨r. Küçük ilçelerde kurullar ilçegenelinde seçilir, daha büyük ilçelerdeise denetçiler ayr¨ mahalle ya da bölge-leri temsil ederler. Kurullar, vergi koyar, borç para al¨r ve ödenekleri ay¨r¨r; ilçe görevlilerinin maa∆lar¨n¨saptar; seçimleri denetler; karayollar¨ve köprüler yapar ve bak¨m¨n¨ yürütür;ve ulusal, eyalet ve ilçe sa·l¨k program-lar¨n¨ yönetir.

KASABA VE KÖY HÜKÜMETLER¿Binlerce belediye görev bölgesi, kenthükümeti olamayacak kadar küçüktür.Bunlar kasaba ve köyler olarak kurulurve a∆a·¨da say¨lanlar gibi tümüyle yerel

101

KENT HÜKÜMET¿Önceleri genelde k¨rsal yerle∆im bölge-lerinden olu∆an Birle∆ik Devletler, gü-nümüzde büyük ölçüde kentle∆mi∆ birülkedir ve nüfusunun yakla∆¨k yüzdesekseni kasabalarda, büyük kentlerdeya da d¨∆ mahallelerde ya∆amaktad¨r.Bu istatistik, Amerikan hükümetiningenel biçimlendirilmesinde çok önemlibir rol oynamaktad¨r. Halk¨n emniyetve itfaiye güvenli·inden, temizlik yasa-lar¨na, sa·l¨k düzenlemelerine, e·itim,toplu ta∆¨ma ve iskâna kadar her gerek-sinimine, federal ya da eyalet düzeyin-den daha çok, kent yönetimi do·rudankar∆¨l¨k vermektedir.

Amerika’n¨n büyük kentlerini yönetmeçal¨∆malar¨ çok karma∆¨kt¨r. Sözgelimi,Birle∆ik Devletler’deki eyaletlerden sa-dece dokuzunun nüfusu New York ken-tinden fazlad¨r. Ülkede, ba∆kanl¨ktansonra gelen en güç yürütme görevininNew York belediye ba∆kan¨na yüklen-di·i s¨k s¨k söylenir.

Kent yönetimleri eyaletler taraf¨ndankurulur ve buna ili∆kin yasalarda bele-diye yönetiminin amaçlar¨ ve yetkileribelirlenir. Buna kar∆¨n belediyeler, çokkonuda eyaletlerden ba·¨ms¨z olarak çal¨∆¨r; ancak, hem∆ehrilerinin gereksi-nimlerini kar∆¨lamak için, büyük bele-diyelerin ço·unun hem eyaletlerdekihem de federal düzeydeki kurulu∆larlai∆birli·i halinde çal¨∆mas¨ gereklidir.

Ülkedeki kent hükümeti türleri çokçe∆itlidir; fakat, hemen hepsinde, kent-le ilgili i∆lerin yürütülmesi için, halk¨nseçti·i bir tür merkez meclisi ve çe∆itlidaire ba∆kanlar¨n¨n yard¨mc¨ oldu·u biryönetici bulunur.

Genelde üç tür kent hükümeti vard¨r:belediye ba∆kan¨ – meclis, komisyon,ve kent yöneticisi. Bunlar, kat¨∆¨ks¨zyönetim türleridir; çok kentte, bunlar¨niki ya da üçünün bir kar¨∆¨m¨ bulunur.

BBaa∆∆kkaann –– MMeecclliiss:: Bu tür, Birle∆ik Devletler’deki en eski kent hükümetibiçimi olup, yirminci yüzy¨l¨n ba∆¨nade·in hemen hemen tüm Amerikankentlerinde uygulan¨lmaktayd¨. Yap¨s¨,eyalet ve ulusal hükümetlerin e∆idir:seçimle göreve gelmi∆ bir belediyeba∆kan¨ yürütmenin ba∆¨d¨r ve çe∆itlimahalleleri temsil eden, seçilmi∆ birmeclis de yasama organ¨n¨ olu∆turur.Belediye ba∆kan¨, baz¨ durumlardameclisin de onayÿla, daire ba∆kanlar¨-n¨n ve di·er yetkililerin atanmas¨n¨

100

≈ikago Belediye Ba∆kan¨ Richard M.

Daley 1999’da bir Dünya Günü etkinli-

·inde konu∆uyor.


103

olan gereksinimleri kar∆¨lar: sokaklar¨nkaplanmas¨ ve ayd¨nlat¨lmas¨; su geti-rilmesi; emniyet ve itfaiye güvenli·isa·lanmas¨; yerel sa·l¨k yönetmelikleri-nin haz¨rlanmas¨; çöplerin ve s¨v¨ vekat¨ at¨klar¨n toplat¨lmas¨; hükümet çal¨∆malar¨n¨ desteklemek için yerelvergilerin tahsil edilmesi; eyalet ve ilçeile i∆birli·i yap¨larak yerel okullar¨ndo·rudan yönetilmesi.

Hükümet yetkileri, a∆a·¨da say¨lançe∆itli adlarla an¨labilen bir kurula yada konseye verilir: kasaba ya da köykonseyi; meclis üyeleri kurulu; denetçi-ler kurulu; komiserler kurulu. Kurulunba∆ yönetici olarak görev yapan birba∆kan¨ ya da ∆efi bulunabilir; ya daseçilmi∆ bir belediye ba∆kan¨ bu göreviyapabilir. Hükümet görevlileri aras¨ndakâtip, veznedar, emniyet ve itfaiye yetkilileri, sa·l¨k ve sosyal yad¨m yetki-lileri bulunabilir.

Birle∆ik Devletler’in New England bölgesinde daha s¨k görülen ve ba∆ka

bir benzeri bulunmayan yerel hükü-met biçimi, “kasaba toplant¨s¨”d¨r. Kasabadaki tüm kay¨tl¨ seçmenler, y¨lda bir kez, – gerekirse daha s¨k aral¨klarla – görevlileri seçmek, yerelsorunlar¨ tart¨∆mak ve hükümetin i∆lemesi için gerekli yasalar¨ ç¨karmakamacÿla, aç¨k bir oturumda bir arayagelirler. Bir kurul olarak, yol yap¨m¨ ve onar¨m¨, kamu binalar¨n¨n ve tesisle-rinin yap¨m¨, vergi oranlar¨ ve kasababütçesi ile ilgili kararlar al¨rlar. ¿kiyüzy¨ldan daha uzun bir süredir varolan kasaba toplant¨lar¨, çok kez, hükü-met yetkilerinin devredilmek yerinedo·rudan do·ruya tüm halk taraf¨ndandüzenli biçimde kullan¨ld¨·¨ en ar¨ dolays¨z demokrasi örne·i olarak göste-rilmektedir.

D¿˘ER YEREL HÜKÜMETLERBurada ele al¨nan federal ve yerel hükümetler ile. eyalet hükümetleri,Amerikan hükümet birimleri yelpazesi-ni tümüyle içermemektedir. Ticaret

102

Bakanl¨·¨n¨n bir bölümü olan ABD Nüfus Say¨m¨ Bürosu, Birle∆ik Devletler’de, ilçeler, belediyeler, kasa-balar, okul bölgeleri ve özel bölgeleride içeren en az 84.955 hükümet birimioldu·unu belirlemi∆tir.

Amerikal¨lar, cumhuriyetin ilk günle-rinde halk¨n kendi ba∆¨na yürütmekteoldu·u, çok say¨da görevin yerine getirilmesinde hükümetlerine güven-mektedirler. Koloni günlerinde pek az say¨da emniyet ve itfaiye görevlisivard¨; hükümetler sokaklar¨ ne ayd¨nla-

tÿor ne de temizletiyordu. Her birey,geni∆ ölçüde, kendi mülkünü koruyorve ailesinin gereksinimlerini kendi sa·lÿordu.

Günümüzde bu gereksinimlerin kar∆¨-lanmas¨, hükümet arac¨l¨·ÿla hareketeden tüm toplumun görevi olarak alg¨lanmaktad¨r. Küçük kasabalarda bile, emniyet, itfaiye, sosyal yard¨m ve sa·l¨k görevleri, hükümetlerce yerine getirilmektedir. Bu nedenle de ∆a∆¨rt¨c¨ say¨da çok yetki katman¨ görülmektedir. ❏

Pennsylvania’n¨n Montgomeryville

kentinde itfaiyeciler üç evi saran yang¨n¨

söndürmeye u·ra∆ÿorlar. Birle∆ik

Devletler’de yang¨na kar∆¨ koruma yerel

hükümetlerin görevidir.

Eyalet Senatörü Elizabeth Ready

Vermont’un Weybridge kentindeki bir

toplant¨da kent bireylerine hitap ediyor.


105104

HALKIN HÜKÜMET¿:

VATANDA≈INROLÜ

“Hükümetin yanl¨∆ yapmas¨n¨ önlemek

vatanda∆¨n i∆levidir.”– Robert H. Jackson

– ABD Yüksek MahkemesiÜyesi, Amerikan

¿leti∆im Derne·i-Douds davas¨, 1950

BÖLÜM

VIII

California’n¨n Los Angels kentinde seçmenler oy vermeye haz¨rlan¨yor.


kapsam¨n¨ büyük ölçüde de·i∆tirdi.1865’te onaylanan 13’üncü De·i∆iklikköleli·e son verdi. 1868’de onaylanan14’üncü De·i∆iklik’e göre, Birle∆ikDevletler’de do·mu∆ ya da uyru·unagirmi∆ olan her birey devletin ve otur-du·u eyaletin vatanda∆¨d¨r; ya∆am, özgürlük, mülkiyet ve yasalarca e∆it korunma haklar¨, federal hükümet tara-f¨ndan uygulan¨r. 1870’te onaylanan15’inci De·i∆iklik’le, federal hükümetya da eyalet hükümetleri taraf¨ndan,¨rklar¨, renkleri ya da geçmi∆teki köle-

likleri nedeniyle vatanda∆lar¨n oy kul-lanma hakk¨ konusunda ay¨r¨mc¨l¨k yap¨lmas¨ yasaklanm¨∆t¨r.

Çok önemli olan “cinsiyet” kelimesi bilinçli olarak listenin d¨∆¨nda b¨rak¨l-m¨∆t¨; bu nedenle kad¨nlar¨n oy kullan-ma yasa·¨ sürdü. Oy kullanma hakk¨n¨neski kölelere de tan¨nmas¨, uzun süredir için için kaynayan kad¨n oyhakk¨ kampanyas¨na yeni bir canl¨l¨kkazand¨rd¨. 19’uncu De·i∆iklik’te, oy hakk¨n¨n “cinsiyet nedeniyle” engel-lenemeyece·inin aç¨klanmasÿla, bu sava∆ nihayet 1920 y¨l¨nda kazan¨ld¨.

¿∆in garip yan¨, bu a∆amada durum tersine dönmü∆tü. Kad¨nlar oy kullana-biliyor, ancak pek çok siyah kullanam¨-yordu. 1890’lardan ba∆layarak güneyli beyazlar, atalar¨ 1868’den önce seçmen olmayan vatanda∆lar¨n okuma-yazma s¨nav¨ndan geçirilmesini öngören “büyükbaba maddesi” benzeri oy kullanma düzenlemeleri, oy vergisi ödeme zorunlulu·u ve çok kez güç kul-lanarak sindirme yoluna ba∆ vurarak,siyahlar¨ sürekli biçimde seçim sand¨k-lar¨ndan uzak tuttular. Bu engellemeler20’nci yüzy¨lda da uzun zaman uygu-land¨. 1950’lerde ba∆layan insan hakla-r¨ hareketi, 1965 tarihli Seçim HaklarŸasas¨ ile sonuçland¨. An¨lan federalyasa, adil olmayan seçim yöntemleriniyasaklad¨ ve Adalet Bakanl¨·¨’n¨n güneydeki seçimleri denetlemesi gere-·ini getirdi. 1964’te onaylanan 24’üncüDe·i∆iklik, oy kullanabilmek için seçimvergisi ödenmesi ko∆ulunu kald¨rd¨ ve böylelikle, Afrikal¨-Amerikal¨’lar¨n

107106

Kad¨n Seçmenler Derne·i taraf¨ndan

yay¨nlanan bir afi∆te kad¨nlar Anayasada

1920 de yap¨lan 19. De·i∆iklikle kendile-

rine tan¨nan oy hakk¨n¨ kullanmaya

ça·r¨lÿor.

Ülkenin Kurucu Atalar¨, ABD Anayasas¨n¨ kaleme alarak yeni bir hükümet sistemi yaratt¨lar. Bunun ard¨nda yatan ve o zamanlar devrimcibulunan temel görü∆, ilk bak¨∆ta çokbasit ve aç¨k gibi görünür. Yönetme gücü do·rudan do·ruya halktan, verasetya da silahl¨ zorlama ile de·il, Birle∆ikDevletler vatanda∆lar¨n¨n kat¨laca·¨ özgür ve aç¨k seçimler yoluyla gelir. Bugörü∆, kuramsal olarak derli toplu vedolambaçs¨z say¨labilirdi; fakat, uygula-mada hiç kapsaml¨ de·ildi. Seçme yet-kisi konusu, daha ilk günlerde ba∆layanbir sorun yaratt¨: kimlere oy kullanmaizni verilecek, kimlere verilmeyecekti?

Kurucu Atalar, ku∆kusuz, zaman¨nönemli ki∆ileriydiler. Onlar¨n görü∆ünegöre, bir toplumu kimin yönetebilece-·ine karar verme hakk¨na, sadece otopluma bir katk¨s¨ bulunan kimselerinsahip olabilecekleri çok aç¨kt¨. Hükü-met mal varl¨·¨n¨ ve bireysel özgürlü·ükorumak amacÿla kuruldu·una göre, o hükümeti seçecek ki∆ilerin her iki olgudan da pay almalar¨ gerekti·inidü∆ünüyorlard¨.

Bir ba∆ka deyimle, o günlerde, yaln¨zmülk sahibi beyaz Protestan erkekleroy kullanabilirlerdi. Kad¨nlar¨n, yoksul-lar¨n, sözle∆meli hizmetkârlar¨n, Katoliklerin ve Yahudilerin, Afrika’dangetirilmi∆ kölelerin ve Amerikan yerlilerinin oy haklar¨ yoktu. TarihçiMichael Schudson, “Köleler ve hizmet-kârlar gibi kad¨nlar da ba·l¨ ki∆iler olarak tan¨mlan¨rlard¨” diye yazmakta-d¨r. “Vatanda∆l¨k, sadece kendi ya∆am-

lar¨na egemen olan ki∆ilere aitti.” Bus¨n¨rlamalar nedeniyle, yepyeni Birle∆ikDevletler nüfusunun ancak yakla∆¨kyüzde 6’s¨ George Washington’u ülke-nin ilk ba∆kan¨ olarak seçti.

Yeni Amerikal¨lar, kraliyete ve asaleteson vermekten onur duymakla birlikte,“s¨radan” ki∆iler, ba∆lang¨çta, “kibar-lar”a öncelik tan¨may¨ sürdürdüler. Bunedenle de, varl¨kl¨ ve iyi ba·lant¨larölan ailelerin üyeleri, genellikle pekmuhalefetle kar∆¨la∆madan politik ma-kamlar elde ediyorlard¨. Ancak, an¨landurum pek uzun sürmedi. Demokrasikavram¨ çok büyük bir güç kazand¨ ves¨n¨rlanamaz hale geldi; çok varl¨kl¨ olmayan ve iyi ba·lant¨ sahibi bulun-mayanlar i∆lerin yürütülmesinde kendi-lerine de f¨rsat tan¨nmas¨ gerekti·ineinanmaya ba∆lad¨lar.

OY KULLANMA HAKKININ YAYGINLA≈TIRILMASI19’uncu yüzy¨l boyunca Birle∆ik Devletler’de politika, yava∆ fakat önle-nemez bir biçimde daha yayg¨n durumagelmeye ba∆lad¨. Eski yöntemler bozul-du, önceleri d¨∆lanm¨∆ olan guruplarpolitika sürecine kat¨lmaya ba∆lad¨ vedaha çok say¨da bireye oy kullanmahakk¨ azar azar tan¨nd¨. ¿lk olarak dineve mülkiyete ba·l¨ s¨n¨rlamalar kald¨r¨l-d¨ ve yüzy¨l¨n ortalar¨nda beyaz yeti∆kinerkeklerin ço·u oy kullanabildiler.

Kölelik sorunu yüzünden ortaya ç¨kan¿ç Sava∆’¨n (1861–1865) ard¨ndan,ABD Anayasas¨nda yap¨lan üç tadilat,Amerikan demokrasisinin yap¨s¨n¨ ve



Zaman zaman, k¨sa bir süre için, oylar¨n bir bölümünü payla∆an üçüncü partiler de ortaya

ç¨kar. Geçti·imiz y¨llarda en büyük ba∆ar¨y¨ gösteren üçüncü parti, Ross Perot taraf¨ndan

kurulan ve 1992 ve 1996 ba∆kanl¨k seçimlerinde belirli bir varl¨k gösteren Reform Partisi

oldu. Jesse Ventura adl¨ bir profesyonel güre∆çi 1998’de seçimlere Reform Partisi aday¨

olarak kat¨ld¨ ve Minnesota valili·ini kazand¨. Buna kar∆¨n, üçüncü partiler, en çok destek

gören vaadlerini iki büyük partiden biri ya da her ikisi birden benimsedi·i için zorlukla

hayatta kalabilmektedir.

Siyaset bilimleri profesörü Nelson W. Polsby Yeni Federalist Yaz¨lar: Anayasay¨ SavunmaDenemeleri adl¨ kitab¨nda, “Amerika’da seçimle göreve getirilen hemen hemen herkesin

siyasal etiketi ayn¨d¨r, Demokrat ya da Cumhuriyetçi; bu nedenle, her yerde seçmenlerin

ço·unlu·u bu iki parti için harekete geçmi∆tir,” diye yazmaktad¨r. “Ancak, her yerdeki

Demokratlar ve Cumhuriyetçiler ayn¨ de·ildir. Eyaletlerdeki 50 siyasal kültürde görülen

baz¨lar¨ ufak baz¨lar¨ da çarp¨c¨ de·i∆iklikler nedeniyle, Demokrat ya da Cumhuriyetçi

olman¨n ya da onlara oy vermenin ne anlama geldi·i konusunda önemli farkl¨l¨klar ortaya

ç¨kmaktad¨r. Bu farkl¨l¨klar, Amerika’daki iki partili sistemin, asl¨nda yüz partiliye benzeyen

bir sistemi maskeledi·ini söyleyenleri hakl¨ ç¨karmaktad¨r.”

109108 109

S¿YAS¿ PART¿LER

Amerika’n¨n Kurucu Atalar¨’n¨n ço·u, genel gönenç için u·ra∆mak yerine birbirleriyle

rekabete giri∆en kavgac¨ “hizipler” gözüyle bakt¨klar¨ siyasi partilerden nefret ediyorlard¨.

Vatanda∆lar¨n, örgütlü guruplar¨n müdahalesi olmaks¨z¨n, ki∆iler için oy kullanmalar¨n¨

istiyorlard¨; ancak, bu gerçekle∆medi.

1790’lara gelindi·inde, yeni ülkenin ilerleyece·i uygun yolun hangisi oldu·u konusunda

farkl¨ görü∆ler zaten ortaya ç¨km¨∆t¨ ve bu kar∆¨t amaçlar¨ ta∆¨yanlar, görü∆lerine destek

bulmak için bir araya gelmeye ba∆lad¨lar. Alexander Hamilton’un izleyicileri kendilerine

Federalistler ad¨n¨ verdiler; ticaret ve endüstri kurulu∆lar¨n¨n ç¨karlar¨n¨ destekleyecek güçlü

bir merkezi hükümetten yanayd¨lar. Thomas Jefferson’un izleyicileri kendilerine Demokratik-

Cumhuriyetçiler dediler; federal hükümetin s¨n¨rl¨ yetkilere sahip oldu·u, merkezile∆memi∆

ve tar¨ma dayal¨ bir cumhuriyeti ye·liyorlard¨. 1828’de Federalistler bir örgüt olarak

ortadan kalkt¨ ve onlar¨n yerini, o y¨l Andrew Jackson’un ba∆kan seçilmesine muhalefet

etmek için ya∆ama geçirilen Whig’ler ald¨. Demokratik-Cumhuriyetçiler, Demokratlar’a

dönü∆tü ve günümüzde de varl¨·¨n¨ sürdüren iki partili sistem do·du.

1850’lerde kölelik sorunu gündemin ba∆¨na geçti ve özellikle, Bat¨’da yeni edinilen topraklar-

da köleli·e izin verilip verilmeyece·i konusu tart¨∆malar yaratt¨. Whig Partisi ikili oynad¨

ve yok oldu; 1854’te yerini, temel politikas¨ köleli·in tüm ülkede yasaklanmas¨ olan Cumhu-

riyetçi Parti ald¨. Bu yeni parti alt¨ y¨l gibi k¨sa bir süre sonra 1860’ta Abraham Lincoln’un

seçilmesiyle ba∆kanl¨·¨ eline geçirdi. O günlere gelindi·inde, partiler ülkedeki egemen siya-

sal örgütler olarak konumlar¨n¨ güçlendirmi∆ ve bir partiye ba·l¨l¨k çok ki∆inin bilincinde

önemli bir yer kazanm¨∆t¨. Partiye sadakat babadan o·ula geçiyor ve üniformal¨ üyelerin

yapt¨·¨ geçit resimlerini ve fener alaylar¨n¨ da içeren çarp¨c¨ kampanya etkinlikleri, pek çok

yörede toplum ya∆am¨n¨n bir parças¨n¨ olu∆turuyordu.

Buna kar∆¨n, 1920’lere gelindi·inde, bu gösteri∆li halk yak¨nl¨·¨ azalm¨∆t¨. Belediye reformla-

r¨, kamu hizmeti reformlari, yolsuzluk kar∆¨t¨ yasalar ve politikac¨lar¨n parti kongreleri

üzerindeki a·¨rl¨klar¨n¨n yerini alan ba∆kanl¨k ön seçimleri, siyasetin temizlenmesine yard¨m-

c¨ oldu ve bunu çok daha az e·lenceli bir i∆lev durumuna getirdi.

Ülkede neden sadece iki siyasi parti kald¨? Amerika’da çok say¨da görevli tek üyeli bölgeler-

den seçilmekte ve “çizgiyi ilk geçen” diye bilinen bir seçim galibi saptama yöntemiyle

rakiplerini yenmektedir. En çok oyu alan seçimi kazan¨r ve bir oran hesab¨ yap¨lmaz. Bu

uygulama iki-kutupluluk yarat¨lmas¨n¨ te∆vik eder; partinin biri iktidara gelir, di·eri

gider. “D¨∆ar¨da” olanlar birlikte davran¨rsa, “içeride” olanlar¨ yenme ∆anslar¨ ço·al¨r.

108


sorunlar bulundu·u yönünde yayg¨n bir duygu oldu·unu gösteriyor,” demek-tedir. “Baz¨ ki∆iler, bu sorunlar¨nönemsiz oldu·una ve ¨l¨ml¨ reformlarlaa∆¨labilece·ine inanmakta; baz¨lar¨ isesorunun çok daha derinlere indi·ini ve ancak yayg¨n siyasal bir ameliyatlaiyile∆tirilebilece·ini ve hatta toplumsaldüzende yap¨lacak geni∆ çapl¨ de·i∆ik-liklerin de buna eklenmesi gerekebile-ce·ini dü∆ünmektedirler. Seçim kam-panyalar¨na çok para harcand¨·¨ vekampanyalar¨n uzun sürdü·ü, kamudaadaylara ili∆kin alg¨lamalar¨n biçimlen-mesinde medyan¨n büyük rol oynad¨·¨ve hem adaylar¨n saptanmas¨nda hemgenel seçimler üzerinde özel ç¨karlar¨ngereksiz etki yapt¨·¨ da yak¨nmalar ara-s¨ndad¨r.”

Çok say¨da gözlemci, ABD’de daha dolays¨z olan ve daha az temsile daya-nan bir demokrasiye gereksinim bu-lundu·una inanmaktad¨r. Sözgelimi, televizyonda yay¨mlanan ve seçmenle-rin gerek seçilmi∆ yetkililerle gerekse siyasal adaylarla do·rudan konu∆abil-dikleri belediye meclisi toplant¨lar¨,halk¨ “yetkili k¨lma”n¨n bir yolu olarakte∆vik edilmektedir. Oya ba∆vurma giri∆imleri, referandumlar ve azil se-çimleri uygulamalar¨ h¨zla artmaktad¨r.Yöntemler eyaletten eyalete de·i∆meklebirlikte bu giri∆imler, genel olarak,önerilen belirli yasa tasar¨lar¨na ili∆kindilekçelere gerekli say¨da imza toplaya-rak seçmenlerin eyalet yasama organla-r¨n¨ atlamalar¨na, hatta baz¨ eyaletlerdeanayasa de·i∆ikliklerini bile do·rudando·ruya seçim pusulalar¨na yazmalar¨-

na olanak sa·lamaktad¨r. Referandum-lar, kamunun onay¨n¨ almak için, söz-gelimi tahvil ç¨kararak para toplamaamac¨ güden belirli tür yasalar¨n oyasunulmas¨n¨ gerektirmektedir; seçmen-ler, eyalet yasama organlar¨ taraf¨ndankabul edilmi∆ olan yasalar¨n iptali içinde referanduma ba∆ vurabilirler. Azilseçimleri, i∆ ba∆¨ndaki yetkililerin ola-·an süreleri dolmadan önce görevdenal¨n¨p al¨nmamalar¨na oy sahiplerincekarar verilebilmesine olanak sa·lar.

24 eyalette yap¨lmas¨na izin verilen oyaba∆ vurma giri∆imleri özellikle Bat¨’daçok tutulmakta olup Oregon’da 300’dençok, California’da 250’den çok ve Colorado’da yakla∆¨k 200 kez gerçek-le∆tirilmi∆tir. Çe∆itli eyaletlerde, mes-leklerin ve i∆letmelerin düzenlenmesi,sigara yasa·¨ yasalar¨ ç¨kar¨lmas¨, araçsigorta prim rayiçleri saptanmas¨, kürtajhakk¨ kullan¨lmas¨, kumar oynaman¨nyasalla∆t¨r¨lmas¨, marihuanan¨n ilaç olarak kullan¨lmas¨, nükleer enerjidenyararlan¨lmas¨, silah kullan¨m¨n¨n k¨s¨tlanmas¨ benzeri çok çe∆itli konularseçim pusulalar¨nda yer alm¨∆t¨r.

VATANDA≈LARIN SORUMLULUKLARIBirle∆ik Devletler vatanda∆lar¨n¨n, onlara, pek çok ki∆inin kutsal sayd¨·¨özgürlükleri sa·layan haklara sahip bulunduklar¨ aç¨kt¨r: istedikleri gibidü∆ünme; bu görü∆lerini, seçtikleritemsilcilerine bireysel olarak bildirmeya da küçük ya da büyük topluluklarhalinde aç¨klama; istedikleri gibi tap¨n-ma ya da hiç tap¨nmama; üzerlerinin,

111

ve yoksullar¨n oy kullanmas¨n¨n eyalet-ler taraf¨ndan k¨s¨tlanabilmesini sa·la-ma çabalar¨ndaki son birkaç yöntemdenbiri daha ortadan kald¨r¨lm¨∆ oldu.

Oy kullanma hakk¨n¨n yayg¨nla∆t¨r¨lma-s¨ için Aanayasada son bir de·i∆iklikdaha yap¨ld¨. ABD’nin 1960’larda ve 1970’lerin ba∆lar¨nda Viyetnam Sava∆¨na bula∆mas¨ ile, ilk kez DevrimSava∆¨ s¨ras¨nda tart¨∆¨lan ve ondansonra da her sava∆a kat¨l¨∆ta yinelenenbir görü∆ü yeniden canland¨rd¨: ülkesiiçin silaha sar¨lacak ya∆ta olan herkesoy verebilecek kadar da ya∆l¨yd¨.

1971’de onaylanan 26’nc¨ De·i∆iklik’le,oy kullanma ya∆¨ 21’den 18’e indirildi.Günümüzde, ABD’de do·mu∆ ya da uyru·una girmi∆ ve 18 ya∆¨ndan büyükhemen hemen her yeti∆kin Birle∆ikDevletler vatanda∆¨n¨n oy kullanmahakk¨ vard¨r. Yaln¨z, belirli eski suçlu-lar¨n ve ruhsal engelli olduklar¨ sapta-nanlar¨n oy kullanmalar¨ yasalarla engellenmektedir.

DOLAYSIZ DEMOKRAS¿ABD seçim politikalar¨nda son günler-de ortaya ç¨kan en önemli sorun, kimle-rin oy kullanabilece·i de·il, bu hakkasahip olan kaç ki∆inin zaman ay¨r¨p oy kullanma zahmetine katlanaca·¨d¨r.Günümüzdeki ba∆kanl¨k seçimlerindebu oran yakla∆¨k olarak yar¨ yar¨yad¨r.1876 seçimlerine kat¨l¨m yüzde 81,1olarak en üst düzeyine eri∆ti. 1880’lerve 1890’lar boyunca bu oran ortalamayüzde 80 oldu ve giderek azal¨p 1924’teyüzde 48,9’a dü∆tü. Demokrat Parti’nin1930 Büyük Bunal¨m¨ s¨ras¨ndaolu∆turdu·u “Yeni Düzen Koalisyonu”günlerinde seçmenlerin ilgisi yenidenartt¨ ve ortalama kat¨l¨m oran¨ yüzde 60 dolay¨nda gerçekle∆ti. 1968’de kat¨l¨m yeniden azalmaya ba∆lad¨ ve1996 ba∆kanl¨k seçimlerinde yüzde49,1’e kadar dü∆tü.

Oy kullanmayanlar¨n say¨s¨ndaki art¨∆pek çok ki∆inin huzurunu kaç¨rmakta-d¨r. Siyaset bilimcisi A. James ReichleyAmerikan Usulü Seçim adl¨ kitab¨nda,“Son günlerde, kamu yoklamalar¨n¨nsonuçlar¨ ve uzman gözlemcilerin ya-k¨nmalar¨, Amerikan seçim sisteminde

110

1867’de yap¨lan bu resimde Washington,

D.C.’deki bir belediye seçimi s¨ras¨nda

Afrikal¨-Amerikal¨lar oy kullan¨rken bir

Afrikal¨-Amerikal¨ seçim görevlisi de

masada otururken görülüyor.



113

evlerinin ya da özel belgelerinin haks¨zyere aranmas¨ndan masun olma özgür-lükleri. Bunlara kar∆¨n, demokratik hükümet kuram¨, bu haklar¨n yan¨ s¨rasorumluluklar¨n da bulundu·unu vurgulamaktad¨r: yasalara uyma; yasalolarak konulan vergileri ödeme; ça·¨r¨l-d¨·¨nda jürilerde görev yapma; sorunlar

ve adaylar konusunda bilgi sahibi olma;ve atalar¨n¨n çaba harcayarak ve gözya∆¨ dökerek çok ki∆i için elde ettiklerioy hakk¨n¨ kullanma.

Bir ba∆ka önemli sorumluluk da kamugörevi yapmakt¨r. Milyonlarca Amerikalërkek ve kad¨n, ulusal ola·anüstü du-

112

rumlarda ülkelerini savunmak için si-lahl¨ kuvvetlere kat¨lm¨∆lard¨r. Milyon-larcas¨ da, bar¨∆ zaman¨nda ülkenin as-keri gücünü ayakta tutmak için görevyapm¨∆lard¨r. Amerikal¨lar, genç olsunya∆l¨ olsun, ülkelerinde ya da d¨∆ ülke-lerde toplumsal hizmet yapmak için Bar¨∆ Gönüllülerine ve di·er gönüllüörgütlere kat¨lm¨∆lard¨r.

En kal¨c¨ de·i∆ikli·i yapabilen sorum-luluk ise, siyasal sürece kat¨lmakt¨r. Si-yaset bilimleri profesörü Craig Rimmer-man Yeni Vatanda∆l¨k: Ola·an D¨∆¨ Po-litika, Eylemcilik ve Hizmet adl¨ kita-b¨nda ∆öyle demektedir: “Kat¨l¨mc¨ de-mokrasi yanda∆lar¨n¨n görü∆üne göre,bireylerin, daha büyük toplum içindekirollerini ve sorumluluklar¨n¨ kavraya-bilmeleri için, birer vatanda∆ olarak,toplumlar¨nda ve i∆ yerlerinde karar al-ma sürecine kat¨lmalar¨n¨n yayg¨n-la∆mas¨ önemlidir. Sözgelimi, toplumbirliktelikleri, vatanda∆lara di·er vatan-da∆lar¨n gereksinimleri konusunda bilgisa·lar. Gerçek bir kat¨l¨mc¨ ortamda,vatanda∆lar yaln¨z kendi ç¨karlar¨n¨ iz-leyen özerk bireyler gibi davranmazlar;bunun yerine, bir karar verme, tart¨∆mave uzla∆ma süreci arac¨l¨·ÿla, sonuçtakendi ç¨karlar¨n¨ toplumun gereksinim-leriyle ba·larlar.”

ABD Iowa senatörü Tom Harkin, bun-dan önce insan haklar¨, Viyetnam Sava∆¨ kar∆¨tl¨·¨ ve çevrecilik hareket-lerini ate∆leyen eylemcilerin, günümüz-de enerjilerini a∆a·¨da say¨lan “yuvayadaha yak¨n, konularda yo·unla∆t¨rd¨kla-r¨n¨ söylemektedir: daha iyi iskân

ko∆ullar¨, daha adil vergiler, daha ucuzbelediye hizmetleri sa·lanmas¨ ve zehirli at¨klar¨n temizlenmesi gibi konularda sava∆mak için kom∆ular¨n¨örgütlemek....Irk, s¨n¨f ve co·rafya s¨n¨rlar¨n¨ a∆an bu eylemler, milyonlar-ca ki∆iye, ortak ç¨karlar¨n¨n bireyselolanlardan çok daha önemli oldu·unugöstermi∆tir. [Hepsi için] vatanda∆ eyleminin mesaj¨ ayn¨d¨r: “Sinirlenme,dü∆ k¨r¨kl¨·¨na u·rama, pes etme. Örgütlen ve kar∆¨ sava∆a gir.”

SANAL TOPLUMLAROlaylarla yak¨ndan ilgilenen belirliAmerikan seçmenleri, oy verdikleri yet-kililerle, özellikle de ba∆kan, senatörlerve temsilciler meclisi üyeleriyle, sürek-li ili∆kide bulunmay¨ ye·lerlerdi. An¨-lan seçmenler, mektup yazar, telgrafçeker, telefon eder ve Washington’daolsun, eyalette ya da seçim bölgesindeolsun, yetkililerle bürolar¨nda görü∆ür-lerdi. Ancak geçti·imiz birkaç y¨l için-de, yeni bir ileti∆im ortam¨ bomba gibipatlad¨ ve seçmenlere ola·anüstü birgüç, yani dünyada neler olup bitti·iniö·renme, bu olaylar hakk¨nda görü∆ bil-dirme ve be·enmedikleri geli∆meleride·i∆tirme gücü kazand¨rd¨. Bu ortamÏnternet, World Wide Web ve Informa-tion Superhighway olu∆turdu. Ad¨ neolursa olsun, bu ortam, Amerika’da si-yaseti h¨zla ve geri dönülmez bir biçim-de de·i∆tirmektedir.

Siyasal eylemci Ed Schwartz Net Ey-lemcilik: Vatanda∆lar ¿nternet’i Nas¨lKullanÿor adl¨ kitab¨nda, ¿nternet’in“yararlan¨lmak, istenirse toplu hareket

¿nsanl¨k ¿çin Yuva

Gönüllüleri Texas’¨n

Houston kentinde bir

ev yapÿorlar. Bahis

konusu kurulu∆ Bir-

le∆ik Devletler vatan-

da∆lar¨n¨n toplumlar¨-

n¨ daha iyi duruma

getirme çabalar¨na

katk¨da bulunmak

amacÿla kurduklar¨

binlerce örgütten

biridir.


al¨∆ veri∆inde bulunabilece·i “chat oda-lar¨” da olu∆turmaktad¨r.

Yerel düzeydeki eylemciler ¿nternet’iözellikle yararl¨ bulmaktad¨rlar. Bunlar,kendi kom∆u mahallelerindeki ve top-lumlar¨ndaki ko∆ullar¨ daha iyiye götür-mek amacÿla politikaya at¨lan ki∆iler-dir. Sokak temizleme, çöpleri de·erlen-dirme, suç gözetim guruplar¨ olu∆turma,yeti∆kinleri e·itme programlar¨ düzen-lerler. Ed Schwartz’a göre, “Her ne kadar, arzular¨n¨n bir bölümü toplumahizmet vermek ise de, tüm amaçlar¨ bu de·ildir. Sadece, sa·l¨kl¨ toplumlar¨nancak bireyler kendi gönençlerine katk¨da bulunmak için ki∆isel bir çabagöstermeyi amaçlarlarsa olu∆turulabile-ce·ine inanmaktad¨rlar.”

Bahis konusu ki∆ilerin ¿nternet’i nas¨lkulland¨klar¨n¨n bir örne·i, Birle∆ikDevletler genelinde mahalle eylemcili-·ini geli∆tirmek için Schwartz taraf¨n-dan olu∆turulan Neighborhood Onlineweb sitesidir. Siteyi her gün, aralar¨ndaörgütleyiciler, kâr amac¨ gütmeyen kurulu∆lar¨n görevlileri, seçilmi∆ yetki-liler, gazeteciler, üniversite ö·retimüyeleri ve ö·rencileri ve mahalle sorun-lar¨na yeni çözüm yollar¨ arayan s¨radan vatanda∆lar da bulunan yüzler-ce ki∆i ziyaret etmektedir.

Schwartz, “Gösteri∆siz bir ba∆lang¨çtansonra ∆imdi öyle bir noktaya geldik ki,hemen hemen her toplum kalk¨nd¨rmakurulu∆u, mahalle dan¨∆ma komitesi,yeti∆kinleri e·itme program¨, mesleke·itimi bürosu ve insanc¨l hizmet sunu-

cusu ya ∆imdiden siteden yararlanmak-ta ya da nas¨l yararlanaca·¨n¨ anlamayaçal¨∆maktad¨r.

ÖZEL ÇIKAR GURUPLARIYukar¨da say¨lanlar ve benzerleri, ba∆a-r¨lmas¨ belki de kendi üyelerine birfayda getirmeyecek olan toplum yarar¨-n¨ sa·lamak amacÿla çal¨∆t¨klar¨ için,kamu ç¨kar¨ guruplar¨ adÿla tan¨nmak-tad¨r. Bu, an¨lan guruplar¨n amaçlar¨n¨ndo·ru oldu·u anlam¨na gelmez; sadece,kâr ya da ki∆isel ç¨kar ö·esi çok önem-sizdir.

Buna kar∆¨n, özel ç¨kar guruplar¨ genel-likle savunduklar¨ politikadan bir eko-nomik yarar bekler. ¿∆letme örgütleri,daha dü∆ük kurumlar vergisi al¨nmas¨ve grev hakk¨n¨n k¨s¨tlanmas¨n¨ ister-ken, i∆çi sendikalar¨, asgari ücret yasalar¨n¨ ve toplu sözle∆me güvencesi-ni destekler. Kiliseler ve etnik guruplargibi di·er özel ç¨kar guruplar¨ ise, örgütlerini ve inançlar¨n¨ etkileyebile-cek daha kapsaml¨ siyasal sorunlarla ilgilenir.

Son y¨llarda üye say¨s¨ ve etkisi artanbir tür özel ç¨kar gurubu, siyasal eylemkomitesi ya da PAC, (Political ActionCommittee) dir. Bunlar, tek bir siyasalkonu ya da konular paketi çevresindeörgütlenen, Kongre ya da ba∆kanl¨k seçim kampanyalar¨ için parasal yar-d¨mda bulunan ba·¨ms¨z guruplard¨r.PAC’lerin federal seçimlerde adaylarado·rudan do·ruya yapabilecekleri para yard¨m¨ s¨n¨rl¨d¨r. Buna kar∆¨n,PAC’lerin, bir görü∆ü desteklemek

115

için çok güçlü bir araç” oldu·unu yaz-maktad¨r. “[¿nternet] geçti·imiz 50 y¨liçinde, siyasal örgütlenme alan¨nda geli∆tirilmi∆ olan en güçlü ve her vatan-da∆¨n kullanabilece·i bir araçt¨r....top-lumsal eylemcilerin en büyük gereksi-nimi, çok kez, hem hükümet dairelerineve belirli programlara hem de siyasalsistemin i∆leyi∆ine ili∆kin sa·l¨kl¨ bilgiedinmektir.” ¿nternet sayesinde, bu bilgileri kolayl¨kla ve hemen hemen hiç para ödemeksizin sa·layabilirler.

Belki birbirinden binlerce kilometreuzakta ya∆ayan, ba∆ka bir yoldan tan¨∆ma olas¨l¨·¨ bulunmayan ve ilgialanlar¨ ayn¨ olan erkek ve kad¨nlar¨nolu∆turdu·u “sanal toplumlar”, ∆imdi¿nternette bir araya gelmektedir. Çokkez, bu ki∆iler hiç kar∆¨ kar∆ÿa gelme-mi∆lerdir, ama, en çok ilgi duyduklar¨konularda sürekli ve ak¨lc¨ görü∆meler

yaparak bir zaman sonrabirbirlerini yak¨ndan tan¨maya ba∆larlar.

Bir ba∆ka büyük de-·i∆iklik de, pek çok ki∆iiçin hükümet, siyaset ve sorunlar hakk¨ndabugüne de·in elde edil-mesi olanaks¨z ya da zor

olan bil-gilere ¿nternetarac¨l¨-·ÿla ko-laycaeri∆ilebil-

mesidir. Sözgelimi EnviroLink, çevresorunlar¨na ayr¨lm¨∆ bir Web sitesidir.Toplum örgütleri, sera gazlar¨, zararlät¨klar ya da zehirli kimyasal maddelerkonusunda belirli gerçekleri bu sitedebulabilir. Geçmi∆te, bu guruplar, an¨lansorunlar hakk¨nda ancak genel aç¨kla-malar yapmakla yetinmek zorunda kalabilirdi. ≈imdi ise EnviroLink, gerekli bilgi kaynaklar¨n¨ ayr¨nt¨l¨ birbiçimde hemen vermektedir.

An¨lan site, konulara göre liste halindedüzenlenmi∆ biçimde, e·itim kaynakla-r¨na, hükümet dairelerine, çevre örgüt-lerine ve yay¨nlara eri∆im sa·lamakta-d¨r. EnviroLink ayr¨ca, belirli çevre sorunlar¨ konusunda temasa geçilmesigereken ki∆ilerin isimlerini ve elektro-nik posta adreslerini vererek, do·rudando·ruya nas¨l harekete geçilebilece·ineili∆kin bilgi ve öneriler sunmakta vekullan¨c¨lar¨n tart¨∆abilece·i ve görü∆

114


EnviroLink ve Neighborhoods Online

Birle∆ik Devletler’in her yöresindeki ve

dünyan¨n her yan¨ndaki ortak ilgi alanla-

r¨ bulunan bireyleri bir araya getiren

iki internet Web sitesidir.


MEDYA

Amerikal¨lar, yeni demokrasilerinin düzenli i∆lemesi için, bilgi kaynaklar¨na kolayl¨kla

eri∆im sa·lanmas¨ gerekti·inin hemen fark¨na vard¨lar. Bu olmadan, adaylar ve politikalar

konusunda sa·l¨kl¨ kararlar veremezlerdi. Ayr¨ca, bu bilgiler, her an haz¨r oldu·u ve geni∆

ölçüde yay¨ld¨·¨ zaman etki yaratabilirdi.

Yan¨t gazetelerdi. Amerika’n¨n ilk günlük gazetesi 1783’te Philadelphia, Pennsylvania’da

yay¨mland¨. 1880’e gelindi·inde, Philadelphia’da alt¨, New York kentinde be∆, Baltimore,

Maryland’da üç, Charleston, South Carolina’da iki günlük gazete vard¨ ve ülke genelinde,

ço·u haftal¨k olan yakla∆¨k 250 gazete yay¨mlanmaktayd¨. 1850’de, 200’ü günlük olmak

üzere, 2000 gazete bulunmaktayd¨. Bu güçlü parti sadakati döneminde, gazetelerin ço·unlu·u

taraf seçmi∆ ve iki partiden biriyle tan¨mlan¨r olmu∆tu.

Gazetecilerin ba·¨ms¨z kat¨l¨·¨, ülkenin ilk günlerinden ba∆layarak, çok say¨da Amerikan

politikac¨s¨ ile aralar¨nda çat¨∆malara yol açt¨. George Washington 1792’de, “e·er hükümet

ve hükümet görevlileri sürekli biçimde gazeteler için istismar konusu olurlarsa ve bu, neden-

leri ve gerçekleri ara∆t¨rma gere·i görülmeden yap¨l¨rsa, ya∆ayan hiç kimsenin makinay¨

yönetmeyi ya da bir arada tutmay¨ ba∆aramayaca·¨na inan¨yorum,” diye yazm¨∆t¨. Öte

yandan, politikac¨lar, medyan¨n seçmenlere bilgi sa·lamaktaki ya∆amsal önemini de

anlad¨lar. Thomas Jefferson 1787’de yay¨mlanan bir yaz¨s¨nda, “hükümetimiz olsun da

gazetelerimiz olmas¨n görü∆ü ile gazetelerimiz olsun da hükümetimiz olmas¨n görü∆ü aras¨n-

da bir seçim yapmak bana kalsayd¨, hiç dü∆ünmeden ikincisini tercih ederdim,” diyordu.

1924’te siyasi parti kongreleri ilk kez canl¨ yay¨mlan¨nca, radyo, politikada önemli bir yer

edindi. O y¨l, siyasi partiler radyo ilanlar¨ için para harcamaya ba∆lad¨lar ve Cumhuriyetçi-

ler 120.000, Demokratlar da 40.000 dolar ilan bedeli ödedi. Dört y¨l sonra, iki partinin

harcamalar¨ bir milyon dolara f¨rlad¨ ve seçim kampanyas¨ harcamalar¨nda geçti·imiz

y¨llarda izlenen yükselme sarmal¨n¨ ba∆latt¨.

117116

¿lk deneyimini pazarlama konusunda kazanan George Gallup 1934’te, önceleri anahtar

bölgelerde özenle seçilmi∆ denekler kullanarak, kamu oyu yoklamalar¨ yapmaya ba∆lad¨.

Bu yoklamalar¨n, “yasama organ¨ üyeleri, e·itimciler, uzmanlar ve gazete yazarlar¨ kadar,

ülkenin her yöresinde ya∆ayan s¨radan vatanda∆lar için de, demokrasinin nabz¨n¨ duyarl¨

bir biçimde ölçebilmekte kullan¨lacak daha h¨zl¨ ve verimli bir yöntem sa·layaca·¨na”

inan¨yordu. Günümüzde bu yoklamalar, deneyimlerden yararlan¨larak daha duyarl¨ sorular

seçildi·i ve çözümlemelerde modern teknoloji kullan¨ld¨·¨ için, çok daha kusursuz bir duruma

gelmi∆tir. Zaman zaman görülen yan¨lg¨lara kar∆¨n, genelde bu yoklamalar¨n, kamunun

görü∆ünü izlemekte etkili bir yöntem oldu·u dü∆ünülmektedir.

Bir siyasi kongre ilk kez 1940’ta televizyonda yay¨mland¨ ve 100.000 ki∆i taraf¨ndan izlendi.

1950’lerde Amerika’daki ailelerin üçte birinin televizyonu vard¨. 1952 seçim kampanyas¨nda

iki parti televizyon ilanlar¨ için 3,5 milyon dolar harcad¨ ve Cumhuriyetçiler, harcama konu-

sunda, Demokratlar¨ çok büyük bir farkla geride b¨rakmay¨ sürdürdü. 1960 y¨l¨ndaki Ken-

nedy-Nixon tart¨∆malar¨, televizyonun modern seçim kampanyalar¨ndaki ya∆amsal rolüne son

noktay¨ koydu.

Tarihçisi Philip John Davies ABD Seçimleri adl¨ kitab¨nda, “Pek çok Amerikal¨ için televiz-

yon en önemli bilgi kayna·¨ durumuna gelmi∆tir,” demektedir. “Önemli makamlara aday

olanlar çarp¨c¨ bir etki yapmak istiyorlarsa, ne televizyon haber yay¨nlar¨n¨ göz ard¨ edebilir-

ler, ne de bu ortam¨ reklam için kullanma f¨rsat¨n¨ tepebilirler....Buna ek olarak, halk, en

az¨ndan yüksek makam adaylar¨n¨n televizyona ç¨kmalar¨n¨ beklemeye ba∆lam¨∆t¨r; kongre

ve eyalet meclisi üyeli·ine ve hatta önemli herhangi bir yerel makama aday olan kimse,

radyo ve bas¨l¨ yay¨n reklamlar¨n¨ hala etkili bir araç olarak kullanabilir; fakat, televizyon

yay¨nlar¨ olmad¨kça, yürüttü·ü kampanya pek inand¨r¨c¨ görülmez.”

117116

ABD ba∆kan adaylar¨ Richard Nixon

(solda) ve John F. Kennedy (s¨rt¨

kameraya dönük) 1960’ta televizyonda

yay¨nlanan tarihsel tart¨∆malar¨na

haz¨rlan¨rlarken.


ya da adaylar¨n seçilmesini sa·lamakiçin ba·¨ms¨z olarak harcayacaklar¨ para miktar¨ için bir s¨n¨rlama yoktur.Günümüzde binlerce PAC bulunmak-tad¨r.

Michael Schudson ¿yi Vatanda∆: Amerikan Yurtta∆l¨k Tarihi adl¨ kita-b¨nda, “Ç¨kar guruplar¨n¨n h¨zla ço·al¨pher geçen gün daha çok say¨da gurubunWashington, D.C.’de büro açmas¨ vedo·rudan do·ruya Kongre’de ve federaldairelerde temsil edilmesi sonucu, siya-sal partiler bir tehditle kar∆¨ kar∆¨yakalm¨∆t¨r,” demektedir. “Washington’ugözleyen çok say¨da örgüt, s¨radan vatanda∆lardan parasal ve moral destekbeklemektedir. Bunlar¨n pek ço·u, küçük bir ç¨karlar paketi hatta tek bir konu ve çok kez de büyük ahlaksala·¨rl¨·¨ olan tek bir sorun üzerindeodakland¨·¨ndan, vatanda∆¨n dolarlar¨-n¨, zaman¨n¨ ve tutkular¨n¨ çekebilmekiçin partilerle rekabet etmektedir.

Seçim kampanyalar¨ giderek daha pahal¨ olmaya ba∆lad¨·¨ için, bu “özelç¨kar çevreleri”nin harcamalar¨ da art¨∆¨n¨ sürdürmektedir. Çok say¨daAmerikal¨n¨n dü∆üncesine göre, belirlibir görü∆ü desteklemek için ∆irketler,sendikalar ya da PAC’ler biçiminde örgütlenen bu zengin ç¨kar guruplar¨çok güçlü oldu·undan, onlar¨n etkinli-·ini dengelemek için s¨radan vatan-da∆larca yap¨labilecek pek az ∆ey kalmaktad¨r.

Ancak, seçmenler bir ∆ey yapabilirler.Bilgi edinip bu bilgi çerçevesinde hare-kete geçebilirler. Seçtikleri yetkililerinher birinin çal¨∆mas¨n¨ izlemek için deen h¨zl¨ ve verimli yol Internet’i kullan-mak olabilir. Bir yetkiliye hangi “özelç¨kar çevreleri”nin siyasal amaçla yar-d¨mc¨ oldu·unu ve bu yetkilinin songünlerde hangi yasalar için hangi yöndeoy kulland¨·¨n¨ birkaç dakika içinde ö·renebilirler. Bundan sonra, elde ettikleri bilgiye dayanarak görü∆leriniaç¨klarlar.

Siyasal ya∆amda bir gerçek vard¨r: sorunlar üzerinde kafa yormak, onlarhakk¨nda bilgi toplamak, sorunlar¨dostlarla ve kom∆ularla tart¨∆mak, seçimle göreve gelen ki∆ilerin davra-n¨∆lar¨n¨ ve daha da önemlisi, kullan-d¨klar¨ oylar¨n yönünü de·i∆tirmez. Buna kar∆¨n an¨lan ki∆iler, kendileriniseçmi∆ olanlar¨n onlar¨ yeniden seçipseçmeyeceklerine büyük önem verirler.Seçmenlerden mektuplar, telefonlar,fakslar ve elektronik posta mesajlar¨gelmeye ba∆lay¨nca dikkat kesilirler.Yine de en büyük güç, her biri bir oy sahibi olan ve bunu ne zaman kulla-naca·¨na kendisi karar veren vatan-da∆¨n elindedir.

1787’de ba∆layan ve ABD Anayasas¨n¨nkaleme al¨nmas¨ndan günümüze kadaruzanan yol düz bir çizgi izlememi∆tir.Seçmenler, tutkular¨n ve olaylar¨n etki-siyle bir o bir bu yönde oy kullanm¨∆-lard¨r. Buna kar∆¨n sonuçta, her zaman ortaya en yak¨n bir noktada birle∆meninyolunu bulmu∆lard¨r. Birle∆ik Devletler

118


halk¨, uzun y¨llar içerisinde, pragmatik-le ideal olan aras¨nda, yerelle ulusalolan aras¨nda, kamununkiyle özel olanaras¨nda, bencillikle ba∆kalar¨n¨ dü∆ün-mek aras¨nda, eyaletlerin haklar¨ylatüm ulusun gönenci aras¨nda, güçlü,

varl¨kl¨ ve özgür bir ülke kurmu∆lard¨r.Bu ülkede aksakl¨klar bulundu·u kabuledilmektedir; fakat, daha güzel günlerekavu∆ulaca·¨ umudu, her zaman iticibir güç olu∆turmu∆tur. ❏

119


121120

Fisher, LouisConstitutional Conflicts Between Congress and the President(Kongre ile Ba∆kan Aras¨nda Anayasa Anla∆mazl¨klar¨)4. bask¨, Topeka, Kansas: University Press of Kansas, 1997

Fisher, LouisThe Politics of Shared Power: Congress and the Executive(Payla∆¨lm¨∆ Güç Politikas¨: Kongre ve Yürütme)4. bask¨, College Station, Texas: Texas A&M University Press, 1998

Freidman, Lawrence M.American Law: An Introduction(Amerikan Hukuku: Bir Giri∆)2. bask¨, New York, New York: W.W. Norton, 1998

Graber, DorisMass Media and American Politics(Kitlesel Medya ve Amerikan Politikas¨)5. bask¨, Washington, D.C.: CQ Press,1997

Greenstein, FredLeadership in the Modern Presidency(Modern Ba∆kanl¨kta Önderlik)Cambridge, Massachusetts: HarvardUniversity Press, 1988

Hall, Kermit, (der.)The Oxford Guide to United States Supreme Court Decisions(Birle∆ik Devletler Yüksek Mahkemesi Kararlar¨ Oxford K¨lavuzu)New York, New York: Oxford University Press, 1999

Hanson, Russell, (der.)Governing Partners: State-Local Relations in the United States(Yönetici Ortaklar: Birle∆ik Devletler’de Eyalet-Yerel Yönetim ¿li∆kileri)Boulder, Colorado: Westview Press,1998

Hedge, DavidGovernance and the Changing American States(Yönetim ve De·i∆en Amerikan Eyaletleri)Boulder, Colorado: Westview Press,1998

Hoffman, DanielOur Elusive Constitution: Silences, Paradoxes, Priorities(Kaypak Anayasam¨z: Suskunluklar, Çeli∆kiler, Öncelikler)New York, New York: SUNY Press,1997

Kurian, George T.Historical Guide to the U.S. Government(Tarihsel ABD Hükümeti K¨lavuzu)New York, New York: Oxford University Press, 1997

Loomis, BurdettThe Contemporary Congress(Günümüz Kongresi)2. bask¨, New York, New York: St. Martins Press, 1998

Mason, AlpheusAmerican Constitutional Law: Introductory Essays and Selected Cases(Amerikan Anayasas¨: Giri∆ Denemeleri ve Seçilmi∆ Davalar)12. bask¨, New York, New York: Prentice Hall, 1998

Abraham, Henry J.Justices, Presidents, and Senators: A History of the U.S. Supreme Court Appointments from Washington to Clinton(Yüksek Mahkeme Üyeleri, Ba∆kanlarve Senatörler: Washington’dan Clinton’aKadar ABD Yüksek Mahkeme’sine Yap¨lan Atamalar¨n Tarihi)4. bask¨, Lanham, Maryland: Rowmanand Littlefield, 1999

Baum, LawrenceSupreme Court(Yüksek Mahkeme)Washington, D.C.: CQ Press, 1997

Bibby, JohnTwo Parties or More?: The AmericanParty System(¿ki Parti mi, Daha Çok mu?: AmerikanParti Sistemi)Boulder, Colorado: Westview Press,1998

Bowen, CatherineMiracle at Philadelphia: The Story of the Constitutional Convention, May to September 1787(Philadelphia’da Mucize: Kurucu Meclis, May¨s-Eylül 1787)Boston, Massachusetts: Little Brown,1986

Boyte, Harry C., Heather Booth ve Steve MaxCitizen Action and the New AmericanPopulism(Vatanda∆ Eylemi ve Yeni Amerikan Popülizmi)Philadelphia, Pennsylvania: Temple University Press, 1986

Brinkley, Alan, Nelson W. Polsby ve Kathleen M. SullivanThe New Federalist Papers: Essays in Defense of the Constitution(Yeni Federalist Yaz¨lar: Anayasa’y¨ Savunma Denemeleri)New York, New York: Norton, 1997

Brookhiser, RichardAlexander Hamilton, American(Alexander Hamilton, Amerikal)New York, New York: Free Press, 1999

Carp, Robert A., ve Ronald StidhamJudicial Process in America(Amerika’da Yarg¨ Süreci)4. bask¨, Washington, D.C.: CQ Press,1998

Davies, PhilipU.S. Election Today(Günümüzde ABD Seçimleri)2. bask¨, New York, New York: Manchester University Press, 1999

Edwards, George c.Government in America: People, Politics, and Policy(Amerika’da Hükümet: Halk, Politika ve Siyasa)8. bask¨, New York, New York: Longman, 1999

Fine, Toni M.American Legal Systems: A Resource and Reference Guide(Amerikan Yasal Sistemleri: Bir Kaynak ve Ba∆vuru K¨lavuzu)Cincinnati, Ohio: Anderson Publishing,1997

D¿˘ER OKUMA KAYNAKLARI


123122

Rossiter, Clinton, der.The Federalist Papers(Federalist Yaz¨lar, Alexander Hamilton,James Madison ve John Jay taraf¨ndanyaz¨lm¨∆)New York, New York: Mentor 1999

Schudson, MichaelThe Good Citizen: A History of American Civic Life(¿yi Vatanda∆: Amerikan Yurtta∆l¨k Tarihi)Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1999

Schwartz, EdNet Activism: How Citizens Use the Internet(Net Eylemcilik: Vatanda∆lar InternetiNas¨l Kullan¨yor)Sebastopol, California: Songline Studios,Inc., 1996

Selnow, Gary W.Electronic Whistle Stops: The Impact of the Internet on American Politics(Elektronik Duraklar: Internet’in Amerikan Siyasetine Etkisi)Westport, Connecticut: Praeger Press,1998

Van Horn, Carl E.The State of the States(Eyaletlerin Durumu)3. bask¨, Washington, D.C.: CQ Press,1996

Weisberg, Herbert, der.Great Theatre: The American Congressin the 1990s(Büyük Tiyatro: 1990’larda AmerikanKongresi)Cambridge, ¿ngiltere: Cambridge University Press, 1998

Wilson, JamesAmerican Government: Institutions and Policies(Amerikan Hükümeti: Kurumlar ve Siyasalar)7. bask¨, Boston, Massachusetts: Houghton Mifflin, 1998

Woll, Peter, der.American Government: Readings and Cases(Amerikan Hükümeti: Metinler ve Örnekler)13. bask¨, New York, New York: Longman, 1999

Meador, Daniel J.American Courts(Amerikan Mahkemeleri)St. Paul, Minnesota: West PublishingCo., 1991

Nelson, MichaelThe Presidency and the Political System(Ba∆kanl¨k ve Politik Sistem)5. bask¨, Washington, D.C.: CQ Press,1998

Notess, Greg R.Government Information on the Internet(Internet’te Hükümet Konusunda Bilgi)2. bask¨, Lanham, Maryland: BernanPress, 1998

O’Brien, David M.Storm Center: The Supreme Court in American Politics(F¨rt¨na Merkezi: Amerikan Politikas¨ndaYüksek Mahkeme)5. bask¨, New York, New York: W.W. Norton, 1999

Perloff, Richard M.Political Communication: Politics, Press, and Public in America(Siyasal ¿leti∆im: Amerika’da Siyaset,Bas¨n ve Kamu)Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, 1998

Polsby, NelsonPresidential Elections: Strategies and Structures of American Politics(Ba∆kanl¨k Seçimleri: Amerikan Politikas¨n¨n Stratejileri ve Yap¨lar¨)9. bask¨, Chatham, New Jersey: Chatham House, 1996

Reichley, A. James, (der.)Elections American Style(Amerikan Usulü Seçim)Washington, D.C.: The Brookings Institution, 1997

Relyea, Harold C., (der.)The Executive Office of the President: A Historical, Biographical, and Bibliographical Guide(Ba∆kan’¨n Yürütme Dairesi: Bir Tarihsel, Biyografik ve BibliyografikK¨lavuz)Westport, Connecticut: GreenwoodPress, 1997

Rimmerman, Craig A.The New Citizenship: UnconventionalPolitics, Activism, and Service(Yeni Vatanda∆l¨k: Al¨∆¨lm¨∆ D¨∆¨ Politika, Eylemcilik ve Hizmet)Boulder, Colorado: Westview Press,1997

Ripley, RandallReadings in American Government and Politics(Amerikan Hükümeti’ne ve Politikas¨na¿li∆kin Metinler)3. bask¨, Boston, Massachusetts: Allyn and Bacon, 1999

Rogers, Donald, (der.)Voting and the Spirit of American Democracy: Essays on the History of Voting and Voting Rights in America(Oy Kullanma ve Amerikan Demokrasi-sinin Ruhu: Amerika’da Oy KullanmaTarihi ve Oy Kullanma Haklar¨na ¿li∆kinDenemeler)Urbana, Illinois: University of IllinoisPress, 1992


Resimler: Resimlerin sa·land¨·¨ kaynaklar soldan sa·a noktal¨ virgülle, yukar¨dan a∆a·¨ çizgiyle ayr¨lm¨∆t¨r.

Kapak: © Brian Lawrence/Pictor. 4–5: © Bettmann/CORBIS.6, 11, 13, 14: North Wind Picture Archives. 16: Dosya foto·raf¨.26: AP/Wide World Photos. 32–33, 35: North Wind PictureArchives. 40–41: © Robert Trippett/Sipa Press. 45: © MartinSimon/SABA. 46: AP/Wide World Photos. 47: © Mark Reinste-in/IPOL – Mary Anne Fackelman/Beyaz Saray. 52: ABD Tar¨mBakanl¨·¨. 53, 54: AP/Wide World Photos. 55: © Jonathan Elderfield/Liaison Agency. 56: © David Butow/SABA. 58:AP/Wide World Photos. 59: © Matthew McVay/SABA. 60: ©Nina Bermann/Sipa Press. 62–63: AP/Wide World Photos (3).65: © Kim Kulish/SABA – AP/Wide World Photos. 68–69: ©James Colburn/IPOL. 71: © Christy Bowe/IPOL. 74: AP/WideWorld Photos. 82–83: © Robert Trippett/Sipa Press. 86–87, 88:AP/Wide World Photos. 90–91: Lisa Biganzoli, Ulusal Co·raf-ya Derne·i. 93, 94: North Wind Picture Archives. 95, 96: ©Bettmann/CORBIS. 97: Dosya Foto·raf¨. 98: AP/Wide WorldPhotos. 100–101: © Robert Daemmrich/Tony Stone Images.103: AP/Wide World Photos. 105: © Cathlyn Melloan/TonyStone Images. 106: © George Bellerose/Stock Boston, Inc. 107:AP/Wide World Photos. 108–109: © David Butow/SABA. 111:Hulton Getty Picture Library/Liaison Agency. 114: North WindPicture Archives. 117: © Greg Smith/SABA. 118: © 1991–1999The EnviroLink Network – libertynet örgütünden. 120: ArchivePhotos.

Distributed byPUBLIC AFFAIRS SECTION

EMBASSY OF THE UNITED STATES OF AMERICA

Produced byREGIONAL PROGRAM OFFICE, VIENNA

RPO 2002-0121 Turkish(Outline of U.S. Government)


abd devlet yapısı

Documents