PEYGAMBER EFENDİMİZ Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem Ahmed Cevdet Paşa Muallim Mahir iz HEDİYE KİTAPLAR ____ı____ Peygamber Efendimiz'e Dair Birkaç Âyet­i Kerîme Meali MUHAMMED, ALLAH'IN RESULÜDÜR. Fetih sûresi, âyet 29 * GERÇEKTEN SEN BÜYÜK BÎR AHLAK ÜZERİNDESİN. Kalem sûresi, âyet 3 * BİZ SENİ ALEMLERE RAHMET OLARAK GÖNDERDİK. Enbiyâ sûresi, âyet 107 * GERÇEKTEN SiZiN iÇiN RESÜLÜLLAHTA EN GÜZEL ÖRNEK VARDIR. Ahzâb sûresi, âyet 21 * O'NA UYUN Ki DOĞRU YOLU BULAŞINIZ. A'râf sûresi, âyet 158 AHMED CEVDET PAŞA MUALLİM MÂHÎR ÎZ PEYGAMBER EFENDİMİZ Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem DOĞUMUNDAN, VEFATINA KADAR BÜTÜN HAYATI • PEYGAMBERLİĞİ MU'CIZELERI • GETİRDİĞİ DÎN • HİCRETİ SAVAŞLARI • KURDUĞU DEVLET • ASHABI YAKINLARI ve HASIMLARI • AHLÂKI YAŞAYIŞI ve ÖZELLiKLERi ile EN BÜYÜK İNSAN Neşre Hazırlayan M. ERTUĞRUL DÜZDAĞ İSTANBUL ' 2002

iÇiNDEKiLER HEDİYE BASKISIDIR. PARA İLE SATILMAZ. Hayır için dağıtmak isteyenlere maliyetine bastırılarak gönderilir. Bilgi için kitabın son sayfasına bakınız. BASKI­CİLT ERKAM MATBAASI Organize Sanayi Bölgesi, Turgut Özal Cad. No: 117/4 İkitelli ­ istanbul Tel: (0212) 671 07 00 (pbx) Fax:(0212)6710717 Birkaç Söz ................................................................................ ............IX Ahmed Cevdet Paşa, Hayatı ve Eserleri..............................................XI Muallim Mahir iz, Hayatı ve Eserleri................................................XIII BiRiNCi KISIM MEKKE DEVRİ BİRİNCİ BÖLÜM PEYGAMBERLİK ÖNCESİ Doğuşu, Çocukluğu, Gençliği.........................................................3 Peygamberimizin ecdadı.................................................................4 Peygamberimizin doğuşu.............................................................. 13

Çocukluk yılları......................................................................... ...20 Gençlik yılları......................................................................... .......26 İKİNCİ BÖLÜM PEYGAMBERLİK "Beni örtün!"......................................................................... ........35 "Tebbetyedâ" ................................................................................ 41 Hazret­i Hamza ve Ömer................................................................46 Boykot.......................................................................... ..................52 Kur'an mucizesi........................................................................ ......55 Kur'ân'ın te'siri......................................................................... .......57 Hüzün yılı............................................................................ ..........63 Birinci Akabe........................................................................... ......67 Mi'râc.......................................................................... ....................69 ikinci Akabe ................................................................................ ..72 V İKİNCİ KISIM MEDİNE DEVRi BiRiNCi BÖLÜM HlCRET Mucizeli yolculuk........................................................................ ...78 Medine'de....................................................................... ................86 Kılıç çekiliyor....................................................................... ..........94 İKİNCİ BÖLÜM BEDİR Mekke'ye düşen kaya.....................................................................99 Bedir'de iki ordu.......................................................................... 103 Savaş. .110 Tevrat'ta yazılı olan.......................................................................128 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM UHUD Savaş hazırlığı ..............................................................................13 4

Kılıcın hakkı........................................................................... ......139 Bozgun. ................................................................................ . 143 Kahramanlar..................................................................... ........... 148 Şehidler........................................................................ .................154 Galip düşmanın peşinde .............................................................159 Bi'r­i Maûne vak'ası.....................................................................163 Nadîroğulları gazvesi..............:.....................................................166 Dûmetü'l­Cendel gazvesi............................................................ 169 Müreysî' gazvesi......................................................................... .170 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HENDEK Mucizeler ve yahudi ihaneti........................................................175 Hazret­ iAli............................................................................ .......180 "Harb hiledir"........................................................................ ...... 183 Hâin yahudiye ceza.....................................................................187 Bazı seferler........................................................................ .........191 islâm'ın te'siri......................................................................... .......193 VI BEŞiNCi BÖLÜM HUDEYBlYE Ashabın bağlılığı....................................................................... ... 199 EbûBasîr........................................................................ ..............210 Hayber'in fethi........................................................................... ..212 Peygamberimizin elçiler göndermesi..........................................216 Peygamberimizin umresi..............................................................221 Hicretin sekizinci yılı..................................................................222 Mûte muharebesi...................................................................... ...223 Bazı harb vak'aları....................................................................... .227

Ashabın tabakalan....................................................................... 230 ALTINCI BÖLÜM MEKKE'NİN FETHi Karar........................................................................... .................234 Mekke'ye doğru........................................................................... 238 Mekke'de........................................................................ .............246 Af ve emân............................................................................ .......251 YEDiNCi BÖLÜM HUNEYN ve TEBÜK Garip bir vak'a........................................................................... ..264 Tâif'in muhasarası...................................................................... .266 Mekke'ye ve oradan Medine'ye dönüşte bazı vak'alar................270 Sözün kudreti ..............................................................................27 2 Tebük savaşı ...............................................................................2 77 Bazı vak'alar........................................................................ .........284 Hicretin onuncu yılı.....................................................................288 ÜÇÜNCÜ KISIM SON DEViR BiRiNCi BÖLÜM VEDA HACCI, VEFATI, VASIFLARI Veda hutbesi ................................................................................ 296 "Dininiz tamamlandı" ................................................................299 Hastalığı ve vefatı .......................................................................303 .308 Üzüntü Hilâfet......................................................................... ..................311 Cenaze ve defin ..........................................................................313 Vasıfları....................................................................... .................315 Mirası. 318 VII İKİNCİ BÖLÜM YAKINLARI, MEMURLARI Zevceleri....................................................................... ......... Çocukları ............................................................................. Âzadlıları ............................................................................. Hizmetinde bulunanlar .......................................................

Müezzinleri..................................................................... ...... Hatip ve şâirleri ................................................................... Fakihleri .............................................................................. Kâtipleri....................................................................... ......... Kumandanları.................................................................... . Memurları....................................................................... .... Elçileri........................................................................ ..................__ Ashabı.......................................................................... ................341 DÖRDÜNCÜ KISIM BİR DEMET HADÎS­İ ŞERÎF.........................343 Birkaç Söz 321 .324 .325 .326 .327 .330 330 .331 ..334 ..337 339

VIII (~y7ir müslüman için dünyaya gelmiş veya gelecek insanların V(J içinde, Peygamber'inden daha büyük, önemli ve sevgili, hiç kimse yoktur ve olmayacaktır. Peygamberimiz Hazret­i Muhammed Mustafa sallâllâhu aleyhi ve sellem efendimiz, insanların en büyüğüdür. Beşeriyet, dünyada ancak onun getirdiği nizâma uymakla mutluluğa erebilir. Bu uyum ne kadar çok, doğru ve samimî olursa; mutluluk da o kadar büyük, devamlı ve tatmin edici olur. Sevgili Peygamberimiz'in getirdiği ilâhî nizâma, bu dünyada ne kadar uyabilirsek, âhiretteki yüz aklığımız da o kadar güzel olacaktır. Rahman ve Rahîm olan yaratıcımız, tek ilâhımız, yüce Allah'ımızın izni ve rahmeti, Resûlümüz'ün şehâdet ve şefaati ile, âhiret saadetine de ancak bu yoldan kavuşmayı umuyoruz. Peygamberimiz aleyhissalâtu vesselam efendimize dünya ve âhiretteki saadetimizi borçluyuz. Yüce ve kutlu nizâmı bize getiren, öğreten ve uygulayarak gösteren odur. istediği güzel ve olgun kulluğun örneğini, Alîm ve Hakîm Rabbi­miz, bütün kemâl ve cemâliyle, bize, onunla bildirmiştir. Resûlullah Efendimiz, bütün hâl ve hareketleri ile bize en güzel ve tek örnek olmuştur.

Bizler için onun hayat hikâyesini, yaşayış ve hareket tarzını, ahlâkını ve davranışlarını öğrenmek, her şeyden daha önemli ve hayatî bir vazife, ihtiyaç ve gerekliliktir. Gerçek bir müslüman olabilmek için onu çok iyi tanımalıyız. Hâl ve hareketlerimizi ona ve onun tavsiyelerine ne kadar benzetip uydu­rabilirsek, o kadar iyi bir insan, o derecede tam bir mü'min ve müslüman olabiliriz. IX PEYGAMBER EFENDİMİZ Bu kitabı, yukarıda belirttiğimiz zaruri ihtiyâca bir cevap olacağı ümidi ile yayınlıyoruz. Kitabımız gerekli bütün bilgileri ihtiva etmekle beraber okumayı düşünenlerin gözünü korkutacak kadar hacimli de değildir. Bu kitapta, Peygamber Efendimiz'in hayatı, her yaş ve seviyedeki müslümanm öğrenmeyi arzu edeceği ve esasen bilmesi de gerekli olan hususları içine alacak bir genişlikte ve sadelikte anlatılmıştır. Bu eser ciddî bir âlim ve samimî bir mü'min olan merhum Ahmed Cevdet Paşa'nın "Kısas­ı Enbiyâ" adlı meşhur eserinin Hazret­i Pey­gamber'e dâir olan kısımlarından meydana gelmiştir. Kitabın tamamı, ihlâsının ve Resûlullah'a olan

aşkının şahidi bulunduğumuz, merhum hocamız Muallim Mahir iz Bey tarafından sadeleştirilmişti.1 Merhum hocamızın, daha önce de "Din ve Cemiyet" ve "Tasavvuf" adlı eserlerini neşre hazırlamıştık. Kendisinin bize lütfedip verdiği izne dayanarak, ilk ikisinde olduğu gibi bu kitapta da yeniden tertip, tashih ve ilâveler yapıldı: Eserde bulunmayan veya kısa geçilmiş önemli bazı bahisler ilâve edildi. Dipnotlarla gerekli açıklamalar yapıldı. Kitabın başına merhum yazarların hayat hikâyeleri konuldu. Arka kapağa yer ve kabile isimlerini gösteren bir harita çizildi. Bölümlere ayrılarak her sayfaya bir arabaşlık konularak, eserin kolay okunmasına yardımcı olundu. Nihayet, Allah'ın vahyi ve teyidi ile konuşan Yüce Peygamber'in, her derde şifa mübarek sözlerinden bir demet derlenerek, kitabın sonunda, aziz okuyucularımızın istifadesine sunuldu. Merhumlar için bir sadaka­i câriye olan bu eserin, bizler için de iki dünyada istikamet ve selâmete vesile olmasını niyaz ediyoruz. M. Ertuğrul Düzdağ Kasım 2002, Şenlikköy

l Eser Kültür Bakanlığı Yayınlan arasında, altı cilt olarak, 1972'de basılmış, 3. baskısı 2000 yılında yapılmıştır. ' AHMED CEVDET PAŞA Hayatı ve Eserleri d^) .^akın tarihimizin önemli şahsiyetlerinden, âlim, dev­t­ylet adamı, tarihçi ve fikir adamı Ahmed Cevdet Paşa, 1823 yılında Lofça'da doğdu; 26 Mayıs 1895'te istanbul'da vefat ederek, Fatih Sultan Mehmed Türbesi hazîresine defno­lundu. Lofça eşrafından Hacı ismail Ağa'nın oğlu olan Ahmed Cevdet, Lofça müftüsünden okuyarak, küçük yaşta başladığı tahsil hayatına, on altı yaşından sonra istanbul'da devam etti. Fevkalâde çalışkanlığı ve zekâsı ile kısa zamanda öne çıktı. Devrin tanınmış şahsiyetlerinden ders okudu. Medrese derslerinden icazet alırken, hesap, cebir ve geometri de öğrendi. Mesnevîhânlık icazeti de aldı. Tanınmış mutasavvıfların sohbetlerine devam etti. Şiir ve edebiyat sahasında belirli bir seviyede eserler verdi. Fransızca ve Bulgarca öğrendi. Kendisinin bayramlar dışında hiç tatil yapmadığı, devamlı okuduğu ve çalıştığı bilinmektedir. 1844 yılında Rumeli'de Premedi kazası kadılığı ile devlet hizmetine başladı. Meclis­i Maarif azalığı, "Öğretmen Okulu" müdürlüğü, Encümen­i Dâniş üyeliği gibi vazifelerde bulundu, ilmî payesi kazaskerliğe kadar yükselmişken, ilmiye sınıfından mülkiye sınıfına geçirilerek "Paşalık" rütbesi verildi. Işkodra, Kozan, Bosna Hersek ve Bulgaristan hadiselerinde fevkalâde memuriyetle vazife yaptı. Halep ve Yanya valilikle­ X XI PEYGAMBER EFENDİMİZ rinde, Adalet, Maarif, Evkaf ve Ticaret Bakanlığı makamlarında defalarca bulundu. Adliye ve Milli Eğitim teşkilatlarında ıslahatlar yaptı. Bir taraftan da 1853'te kendisine vazife olarak verilen "Os­manlı Tarihi"ni yazıyor; ayrıca resmî vak'anüvislik vazifesi gereği "Tezâkir" adlı eserini, Türkçe'nin en güzel örneklerinden sayılan "Kısas­ı Enbiyd"yı ve okullar için Türkçe ve dilbilgisi kitapları kaleme alıyordu. Ahmed Cevdet Paşa'nın mühim bir hizmeti de başkanlığını yaptığı "Mecelle CemiyetF'nde, Hanefî fıkhına dayanan bir kanun kitabının hazırlanmış olmasıdır. 1890 yılında devlet hizmetinden ayrılan merhum, vefatına kadar ilmî çalışmalarına devam etmiştir. Zamanındaki bütün gelişmelerden haberdar olan Ahmed Cevdet Paşa, Batı taklitçiliğinin ve maddeciliğin karşısında durmuş; millî, Islâmî şahsiyeti hakkıyla temsil etmiştir. Ancak Batı'mn faydalı buluş, teknik ve metodlarını alarak, gerekli olan ıslahat ve yenilikleri yapmak istemiştir. Türkçe'nin bir ilim dili olarak geliştirilip kullanılması, Is­lamî geleneklerin korunması, eğitim kurumlarının ve ders kitaplarının yenilenip mükemmelleştirilmesi onun gayeleri arasında bulunmuştur. Allah rahmet eylesin. ESERLERİ: Tarih­i Cevdet (1774­1826 olayları, 12 cilt); Te­zâhir­i Cevdet (1855­ 1866 olayları, 40 tezkire); Ma'rûzât (1839­1876 olayları); Kısas­ı Enbiya

(1439'a kadar islâm tarihi); Kırım ve Kafkas Tarihçesi; Mukaddime­i Ibni Haldun (tercüme) ; ayrıca ders kitapları ve dinî risaleler... , XII

MUALLİM MAHiR ÎZ Hayatı ve Eserleri n devrin önemli şahsiyetlerinden olan Abdullah Mâ­ir iz, 28 Ocak 1895 tarihinde istanbul'da doğmuş, 9 Temmuz 1974'te aynı yerde vefat ederek Sahra­yı Cedid kabristanına defnedilmiştir. Âlimler yetiştiren Külâhîzâde ailesine mensup olan Mahir Iz'in babası, Medine ve Ankara kadılıklarında bulunan Abdül­halim Efendi'dir. Babasının vazifesi dolayısı ile tahsilinin bir kısmını da Medine'de yapan Mahir iz, Ankara'da bulundukları sırada Sultanî Mektebi'ni bitirdikten sonra aynı okulda öğretmenliğe başlamış (1916) ve bu meslekte elli dört yıl devam eden hizmeti sırasında binlerce genç yetiştirmiştir. 1938 yılında istanbul Edebiyat Fakültesini de bitiren merhum, muhtelif okullarda Türkçe ve Edebiyat öğretmenliği ve idarecilikler yapmıştır. Son yıllarında Haydarpaşa Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği (1949­57), istanbul imam Hatip Lisesi Müdürlüğü (1958­59) ve Fatih Koleji kurucu müdürlüğü (1965­68) ile istanbul Yüksek islam Enstitüsü'nde Edebiyat, Tasavvuf Tarihi, Hitabet ve Irşad dersleri (1960­70) hocalığı vazifelerinde bulunmuştur. Zamanın tanınmış ilim ve edebiyat şahsiyetlerinden istifade eden Mahir iz, 23 Nisan 1920'de açılan Birinci Büyük Millet Meclisi'nde zabıt kâtipliği de yapmış ve bu sırada tanıştığı XIII PEYGAMBER EFENDİMİZ Mehmed Akif Ersoy'un dostluğunu kazanarak, kendisinden çok faydalanmıştır. Bâzı cemiyet ve vakıfların kuruluşuna da katılan Mahir iz, Sönmez Neşriyat Şirketi'nin kuruluş yıllarında idare heyeti başkanlığı yapmış; ilim Yayma Cemiyeti'nin Müşavere ve ilim Heyeti'nde çalışmış; Islâmî ilimler Araştırma Vakfı ile Türk Kültürü Vakfı'nın kurucuları arasında bulunmuştur. Kendisinin bütün faaliyetleri içinde en fazla öne çıkan hizmeti ise, çok sevilen bir sohbet adamı olarak, gençlerle yaptığı konuşmalar ve onları dinî, edebî sahalarda ve hayat yolunda ikaz ve irşad etmesi olmuştur. Merhum bu sohbetlerine bilhassa ömrünün son on yılında hemen her hafta kesintisiz devam etmiştir. Merhum Mahir iz Hoca'nın en büyük eseri, sohbetle­riyle yetiştirdiği ve gelecek nesillere, kendisi gibi birer "muallim" olarak bıraktığı, talebeleri olmuştur. Merhum, Islâmî çizgide bulunan, Allah'a ve Resulüne bağlı olan herkesi kardeş sayar, islâm'a en küçük bir hizmeti dokunanı, kim olursa olsun, baştâcı eder, iman ve gönül eri bir mücâhid idi. Allah rahmet eylesin. ESERLERi: Memuriyeti sırasında içtimaî ve edebî yazılarını "Namık Yaz'\ ilmî yazılarını "Abdullah Söğüt" imzaları ile, emekli olduktan sonra ise kendi adıyla yayınladı. Sebilürreşad, Yeni istiklâl, islâm Düşüncesi, Diyanet Dergisi, Bugün ve Yeni Asya gibi dergi ve gazetelerde yazıları çıkmıştır. Kitap olarak eserleri: Yılların izi (hatıralar, 3.baskı 2000), Din ve Cemiyet (5.bas­kı 1998), Tasavvuf (9.baskı 2000), Kısas­ı Enbiya (Ahmed Cevdet Paşa'dan sadeleştirme, Kültür Bakanlığı yayını, 6 cilt, 3.baskı 2000), Adanalı Hayret Efendi (basılmamış, fakülte mezuniyet tezi), Sohbetleri (hazırlanıyor). XIV B t R | N C l KISIM MEKKE DEVRİ BiRiNCi BÖLÜM PEYGAMBERLİK ÖNCESİ DOĞUŞU, ÇOCUKLUĞU, GENÇLİĞİ x\ —.//hir zamanda, Arap ülkesinde, ismail aleyhisselâm O5^Q evlâdından "Hâtemü'l­Enbiyâ"nın, yâni "Son Pey­gamber"in geleceği, daha evvel gelen Peygamberlere gönderilen kitaplarda yazılıydı. Geçmiş Peygamberlerden bazıları da, onun vasıflarını sayarak tarif etmişlerdi. Âlemlerin övüneceği Son Peygamber, Âdem oğullarının en yükseği ve en şereflisidir.

O vaktin hükmünce, kendisinin Arapların arasından çıkması, işin gösterdiği lüzum ve Allah'ın bir hikmetiydi. Çünkü Araplar, o vakit dünyaya yayılmış olan fenalıklara bulaşmamış ve Romalıların çirkin âdetlerine alışmamışlardı. Arap yarımadasındaki bedeviyet, yâni köylülük sayesinde, asıl yaradılışları üzere kalmışlardı. Şiir ve Hitabet Her ne kadar Araplar, ilimlerden ve san'atlardan yoksun iseler de, içlerinde lisanlarının zenginlik ve güzelliği dolayısıyle, fesahat ve belagat, yâni edebiyat merakı çoğalmış ve pek çok şâirlerle, büyük edipler yetişmişti. Ümmî, yâni okuyup yazma bilmez oldukları halde, gayet güzel şiir söylerlerdi ve güzel söz söylemekle övünürlerdi.

Hattâ Mekke civarında "Şuhu Ukâz" denilen yerde her yıl Zilka'de ayında büyük bir panayır kurulur, her taraftan oraya PEYGAMBER EFENDİMİZ şâirler ve edipler toplanır, güzel şiirler ve seçkin hutbeler okunur, söz meydanında yarışlar yapılır, birinci olanlar takdir görür ve şiiri Kabe duvarına asılırdı. Bu suretle Kabe duvarına asılmış yedi kaside vardı ki, onlara "Muallâkât­ı Seb'a" yâni "Yedi Askı" denilir. Onların birincisi Imrü'l­Kays'ın şiiri idi ki, en yukarıya asılmış ve Hazret­i Mu­hammed aleyhissalâtu vesselam efendimizin peygamberliğine kadar öylece kalmıştı. Câhiliyet zamanında Arapların edebiyatça bu kadar ilerlemeleri dikkat edilecek ve ibret alınacak bir iştir. Belki de Arap dilinin o derece bir yüksekliğe gelmesi, Allah tarafından bu lisanla bir kitap indirileceğine işaret idi. _ ı_ •'••'••• ••''•••/•• • PEYGAMBERİMİZİN ECDADI Peygamberler babası ibrahim aleyhisselâm, oğlu ismail aleyhisselâma dua edip, Allah da onun duasını kabul ederek, Is­mâiloğullarmdan bir büyük millet zuhur edeceğini müjdelemiş olduğu Tevrat'ta yazılıdır. Hazret­i ibrahim'in öteki oğlu Hazret­i Ishâk aleyhisselâm evlâtlarından pek çok Peygamberler gelip geçmiş ve onların devri bitip artık ismail soyuna nöbet gelmişti. Ishâk'ın soyundan gelen birçok Peygamberlere karşı, ismail'in soyundan ancak Son Peygamber gelecekti. Hazret­i İsmail'in Soyu Hazret­i ismail'in evlâtları ve torunları çoğaldı ve Arap yarımadasının her tarafına yayıldı, içlerinde Adnanoğulları arasında Mudaroğulları ve onların içinde Kureyş kabilesi, diğerlerinden üstün ve seçkindi. Kureyşliler içinde de Hâşim kolu hepsinin üzerinde şerefli ve itibarlı bir mevkideydi. l MEKKE DEVRİ Hâşim'in babası Abdi Menâf, onun babası Kusay, onun babası Hakîm ve sırayla Mürre, Kâ'b, Lüvey, Gâlib, Fihr, Mâlik, Nadr, Kinâne, Huzeyme, Müdrike, Ilyas, Mudar, Nizâr, Me'ad ve Adnan'dır. Adnan da Kayzar bin ismail aleyhisselâm neslindendir. işte Hâtemü'l­Enbiyâ, yâni Peygamberlerin sonuncusu olan Aleyhisselâm Efendimiz'in büyük cedleri bu zâtlardır ki, her birinin zürriyeti çoğalmış ve her biri pek çok toplulukların reisi ve birçok kabilelerin ve aşiretlerin dedesi ve babası olmuşlardır. Nûr­i Muhammedi Fakat her ne zaman, birinin iki oğlu olsa veya bir kabile iki kola ayrılsa, Efendimiz'in soyu en şerefli ve hayırlı olan tarafta bulunur ve her asırda onun yüksek ceddi kim ise yüzündeki ül­kerden, parıltıdan bilinirdi. Çünkü Hazret­i ismail'in alnında bir nur Ülker yıldızı gibi parlardı. Bu parlaklık ona babasından kalmış, sonra evlâddan evlâda geçerek Adnan'a ve ondan Me'ad ve Nizâr'a gelmiş idi. Bu nur ise, Nûr­i Muhammedi, yâni Muhammed aleyhisselâma mahsus nur olup, Hazret­i Âdem'den beri evlâddan evlâda geçerek gelmiş, nihayet asıl sahibi Hâtemü'l­Enbiyâ'da karar kılmıştır. işte bu suretle, Adnanoğulları içinde, Hazret­i Muham­med'in nuru kendisinde bulunan seçkin bir soy meydana çıkmıştı ki, her asırda bu soydan olan kimse

yüzünün çok güzel ve nurlu olması dolayısıyle başkalarından kolaylıkla seçilir ve bu hangi kabileden ise, o kabile diğer kabilelerden üstün olurdu. işte bundan dolayı, Nizâr'ın oğulları ve torunları içinde, Mudaroğulları, öteki kabilelerden daha çok şan ve şöhret buldu. Kureyş Kabilesi Mudaroğulları da çoğaldı. Etrafa yayıldı, birçok kabilelere ayrıldı; içlerinden Kureyş kabilesi hepsinin seçkini oldu. Ku­

PEYGAMBER EFENDİMİZ reyş kabilesi Fihr bin Mâlik'in çocukları ve torunları demek olup, onun oğulları içinde Gâlib, onun oğulları içinde Lüvey ve onun evlâtları arasında da Kâ'b, diğerlerinden seçkin ve muhterem olmuştu. işte bu Kâ'b bin Lüvey, Cuma günleri, kavmini toplayarak hutbe okurdu. Kendi neslinden Son Peygamber geleceğini söyler ve onun zamanına kim yetişirse ona iman etsin diye nasihat ederdi. Kâ'b'ın torunlarından adı geçen Kusay da, Kureyş kabilesi içinde pek büyük bir zâttır ki, şurada burada dağınık olan Ku­reyşlüeri toplayıp kuvvet buldu ve Mekke'de başa geçti. Kabe Hizmeti Kabe'nin hizmeti, aslında Hazret­i ismail'in evlâdı ve torunlarında bulunurken, bu şerefli hizmet Cürhüm kabilesine geçmiş, sonra onların Mekke'den ayrılmasıyle o civarda yerleşmiş bulunan Huzâa kabilesi bir müddet Kabe hizmeti ile Mekke reisliğim ele geçirmişti. Kusay bir aralık, Kabe'nin anahtarlarını Huzâa'dan aldı. Ondan sonra da Kabe hizmeti Kureyş kabilesinde kaldı. Kusay'ın Zühre adında bir kardeşi olup, onun da çoluk çocuğu çoğaldı. Kureyş kabilesi içinde itibar kazandı. Hâtemü'l­Enbiyâ efendimizin annesi olan Âmine, onun soyundandır. Kusay ölünce Abdi Menâf, Abdü'd­Dâr, Abdü'1­Uzzâ adlarında üç oğlu kaldı. Abdi Menâf öteki kardeşlerinden fazla şan ve şöhret kazandı. Mekke reisliği ve kabile efendiliği onun neslinde karar kıldı. Abdü'd­Dâr'ın neslinden de, şerefli Kabe hizmetinde bulunan Şeybeoğulları geldi. ; ; ' ' Benî Hâşim • •• "'«••^ <;' .• ­•"' '>;•.' \ Abdi Menâfin, Hâşim, Abdi Şems, Muttalib, Nevfel adında dört oğlu oldu. Her birinin soyu çoğaldı. Hattâ Ümeyyeoğulla­ MEKKE DEVRİ rı denilen Emevîler, Abdi Şems'in neslinden gelmiştir. Fakat hepsinin en faziletlisi ve en şereflisi Hâşim'dir ki, Abdi Menâf'tan sonra Kureyş boyunun ulusu o idi. Onun temiz neslinden gelenlere "Benî Hâşim" ve "Hâsimi" denilir. Hâtemü'l­Enbiyâ efendimiz de onlardandır. Kureyş kavmi, ticaretle meşgul bir kabileydi. Kışın Yemen'e, yazın da Şam'a giderler, her sene iki tarafla birçok alışveriş yaparlardı. Hâşim de Şam kafilesiyle Mekke'den çıkıp giderken Medine'ye uğradı. Orada Benî Neccâr taifesinden Selmâ adındaki kızla evlendi. Oradan Şam'a gitti. Gazze'de öldü. Şeybe Selmâ ise, ondan gebe kalıp gayet güzel ve yüzü nurlu bir erkek çocuk doğurdu ve Şeybe diye ad koydu. Şeybe büyüdü, dayızâdeleriyle beraber gezip dolaşmaya başladı. Fakat hiçbirine benzemiyordu. Yüzünde Ülker'i vardı. Alnı da ay gibi parlıyordu. Bu güzelliği görenler hayran kalıyorlardı. Başka bir soydan olduğu yüzünden belli oluyordu. Ensâr'dan yâni Medine ahalisinden, Allah'ın Resûlü'nü metheden meşhur şâir Hassân'ın babası Sabit o zamanlar, Medine'den Mekke'ye gelip, Hâşim'deri sonra Kureyş'in reisi olan kardeşi Muttalib ile görüştü. Sabit, "Ah... Eğer kardeşinin oğlu Şeybe'yi görsen şaşmr&m. Babasına ne kadar benziyor, ne güzel bir çocuk. Tarif edilemez" diye Şeybe'yi methedince, Muttalib'in kalbine Şeybe'yi görme arzusu düştü. Kureyş kavmi içinde, dededen babaya geçen Peygamberlik Nuru, Hâşim'e gelmiş ve onun yüzünde görülmüştü.

Halbuki, Hâşim'in Şeybe'den başka Esed adında bir oğlu olmuşsa da, ondan yalnız Fâtıma adlı bir kız kalmıştı ki, Hazret­i PEYGAMBER EFENDİMİZ Ali'nin annesidir. Şu hale göre Hâşim'e ancak Şeybe'nin vekil olması tabiiydi. Sâbit'in sözü, bunu kuvvetlendirdi. Muttalib'in Kölesi Muttalib, Şeybe'yi görmek için Medine'ye gitti. Bir yerde Neccâroğullarınm çocukları arasında Şeybe'yi gördü. Yüzündeki güzelliğe ve nura baktı, tavır ve hareketlerini çok beğendi. Hiç kimse bir şey söylemeden kardeşinin oğlu olduğunu bilip, gözlerinden yaş geldi. Muttalib bu hâlini, bazı şiirlerinde, pek yanık olarak hikâye eder. Muttalib, hemen Şeybe'ye bir kat elbise giydirdi ve annesine gönderdi. Sonra annesinden izin alarak Şeybe'yi Mekke'ye götürdü. Mekke'ye girerken Şeybe'yi görenler, "Acaba bu çocuk, Muttalib'in kölesi midir?" demişler ve ondan dolayı Şeybe'nin adı Abdü'l­Muttalib kalmış ve Muttalib'in vefatında yerine geçip, Kureyş kavminin efendisi ve başı olmuştur. Bir Rüya Abdü'l­Muttalib'in alnında, Hazret­i Muhammed aleyhisse­lâmın nuru parlıyordu. Kureyş kavmi ondan dolayı kendisini çok uğurlu sayarlardı. Hattâ Mekke taraflarında bir kıtlık olsa, onun elini tutup, Seblr dağına çıkarlar, onun yüzü suyu hürmetine Cenâb­ı Hak'tan yağmur isterlerdi. Allah da Muhammed aleyhisselâmın nuru hürmetine onlara rahmet ve bereket ihsan ederdi. Hâtemü'l­Enbiyâ'nın dünyaya gelmesi yaklaştıkça, kâhinler, yâni bakıcılar onu haber vermeye ve birçok garip ve fevkalâde alâmetler belirmeye başladı. MEKKE DEVRİ Bunlardan biri şudur: Abdü'l­Muttalib, birgün Harem­i Şerifte Liyurken bir rüya görüp, korku ile uyandı. Kâhinlere gidip rüyasını anlattı. Onlar da, "Senin soyundan bir çocuk doğacak, yer ve gök halkı, ona iman getirecek" dediler. Bunun üzerine Abdü'l­Muttalib, Kureyş kızlarından Fâtıma adlı bir kız aldı. Ondan Abdullah dünyaya geldi ve Hazret­i Muhammed aleyhisselâmın nuru onun alnında göründü. Zemzem Evvelce, Mekke'de hüküm süren Cürhüm kabilesi, üzerlerine düşman saldırınca, Yemen taraflarına kaçmaya mecbur olduklarından, Kabe hazinesinden birçok eşya alıp Zemzem kuyusuna atmışlar ve üzerine taş, toprak döküp yerini belirsiz etmişlerdi. Zemzem kuyusu, nice seneler bu hâl üzere kaldı. Zem­zem'in nerede olduğunu kimse bilmiyordu. Bir gece Abdü'l­Muttalib'e rüyasında Zemzem'in yeri haber verilmiş ve bir nişan gösterilmişti, işte bu suretle Abdü'l­Muttalib, Zemzem kuyusunu buldu ve oğulları ile beraber gösterilen yeri kazmaya başladı, içinden kılıçlar, zırhlar ve altından yapma geyik heykelleri çıktı. Abdü'l­Muttalib onları aldı ve geyik heykellerini Kabe'nin kapısının önüne koydu. Zemzem kuyusunu tamamiyle ayıklayıp temizledikten sonra, hacılara Zemzem dağıtmaya başladı. Kureyşliler büyük dedeleri olan Hazret­i ismail'den kalma mübarek bir kuyunun meydana çıkmasından dolayı fevkalâde sevindiler ve müteşekkir oldular. Bu yüzden Abdü'l­Muttalib'in şanı ve şöhreti halk arasında iki kat yükseldi. Abdü'l­Muttalib'in oğulları Haris, Ebû Tâlib, Ebû Leheb, Gaydak, Hacl, Abdü'1­ Kâbe, Mukawim, Zübeyr, PEYGAMBER EFENDİMİZ r, Kuşem, Abdullah, Hamza ve Abbâs'tır. Fakat Kuşem kü­culi iken ölmüştür. Abdullah ve Âmine Abdü'l­Muttalib, oğulları içinde en çok Abdullah'ı severdi. Çünkü kardeşlerinin en güzeli ve en iyi ahlâklısı o idi. Peygamberlik nuru onun yüzünde görünüyordu. Benî Zühre'nin ulusu olan Vehb'in kızı Âmine, soy ve sop­ça Kureyş kızlarının en üstünü olduğundan dolayı, Abdü'l­Mv'ttalib onu, Abdullah'a aldı. Âmine, Abdullah'tan Son Peygamber'e hâmile kaldı ve he­men Abdullah'ın alnındaki güzellik nuru Âmine'nin alnında parlamaya başladı.

O sırada Kureyşliler, kıtlığa düşmüşlerdi. Çok sıkıntı çeki­y^rlardı. Resûl­i Ekrem, anne rahmine düşer düşmez, onun hürmetine Allah, Kureyş'in bağlarına ve bostanlarına o kadar bereket verdi ki, hepsi zengin oldu. O seneye Araplar "Senetü'l­Mhi ve'1­ibtihâc" yâni "Ferahlık ve sevinç yılı" dediler. Âmine hâmile iken, Abdullah, Şam kafilesiyle Medine'ye oitti. Orada hastalanıp yirmi beş yaşında iken, dayılarının ya­nitıda vefat etti. Bu suretle Peygamberlerin Sonuncusu, kıymetli tek inci tanesi gibi, annesinin karnında yetim kaldı, işte o sıralarda fevkalâde vak'alardan olarak meşhur Fil Vak'ası meyda­ Fil Vak'ası Nice yıllar, Yemen' de hüküm süren Himyer hükümdarları­jıin kuvvetleri azalmış ve Habeşler, Arabistan yakasına geçip Yemen ülkesini zaptetmişlerdi. Bu Habeşlilerden hükümdarlık jırası Ebrehe adındaki padişaha gelince, Yemen'in başşehri olan $an'a'da bir büyük kilise yaptı. Bundan maksadı, Arapları Kabe'yi ziyaretten vazgeçirip, onları San'a'ya çevirmekti. 10 MEKKE DEVRİ Araplar ise eskiden beri Mekke'ye gidip Kabe'yi ziyaret ede­geldiklerinden, böyle yeni yapılmış bir kiliseye dönmek şöyle dursun, ona hakaret gözüyle bakıyorlardı. Hattâ içlerinden birisi, o kilisenin içine girip kirletti. Bundan dolayı Ebrehe pek çok kızdı. Hemen Kabe'yi yıkmak üzere büyük bir ordu ile Mekke'ye doğru yürüdü. Tâif şehrine gelince, bir miktar askerle bir adamını Mekke'ye gönderdi. O da Mekke ahalisinin hayvanlarım sürüp çıkardı ve Abdü'l­Muttalib'in dahi dört yüz devesini götürdü. "Kabe'nin Sahibi Vardır..." Abdü'l­Muttalib hemen Ebrehe'nin ordusuna gitti. "Kureyş'in reisi geldi" diye haber verdiler. Ebrehe, onu yanına çağırarak pek çok saygı gösterdi ve, "Niçin geldin?" diye sordu. Abdü'l­Muttalib develerini istedi. Ebrehe, "Ben de Kabe'yi yıkmayayım diye yalvarmaya geldin sandım" dedi. Abdü'l­Muttalib şu cevabı verdi: "Develerin sahibi benim, onları isterim. Kabe'nin de sahibi vardır, onu o korur." Ebrehe hemen emretti; hayvanlarını geri iade ettiler. Abdü'l­Muttalib, hayvanlarını alarak Mekke'ye getirdi ve Kureyşlilere, "Bu beytin sahibi, onu korur. Korkmayınız" diye teselli verdi. Çünkü Peygamberlerin Sonuncusu anne rahmine düşmüş ve doğumları pek yaklaşmış ve hemen dünyayı şereflendireceklerine dair nice fevkalâde alâmetler belirmiş ve Abdü'l­Muttalib rüyasını görmüş; bundan dolayı da Ebrehe'nin "Beytullâh"ı yıkamayacağını kendi vicdanında kestirmişti. Fil Durdu! Hakikaten iki ay sonra, Peygamberlerin Sonuncusu dünyaya gelecek, sonra Kabe'yi kıble yapacak ve Ebrehe ordusunun 11 PEYGAMBER EFENDİMİZ hâli bütün âleme büyük bir ibret olacaktır. Şöyle ki: Ebrehe'nin büyük bir fili vardı. Onu daima askerinin önünde yürütür, onunla nereye giderse muzaffer olup kazanacağına inanırdı. Tecrübesi o yolda idi. Bu sefer de Ebrehe, o fili, ordusunun önüne kattı ve Mekke üzerine yürüdü. Mekke'ye yaklaşıp içeri girmeye hazırlanırken, fil yere çöktü. Kaldırıp yürütmeye çalıştılar, yürümedi. Başını başka tarafa çevirdikçe, hemen o tarafa koşup gider, fakat Mekke tarafına çevirildikçe gitmeyip yere yatardı. Ebâbîl Ebrehe'nin ordusu bu çekişmede iken Allah tarafından birçok Ebabil kuşları geldi. Her birinin ağzında ve ayaklarında birer ufak taş vardı. Bu taşlan Ebrehe askerinin üzerine sahverir­lerdi. Hangisine rastlarsa, yaralanır ve ölürdü. Birçoğu bu suretle mahvoldu. Geri kalanı da, düşe kalka Yemen'e kaçıp kurtuldu, ı Ebrehe de, bu suretle San'a'ya gidebilmiş ise de, fena halde hasta olduğundan, aradan çok geçmeden ölmüştü. Kendisinden sonra iki oğlu sıra ile az bir müddet San'a'da hüküm sürmüş iseler de, çok geçmeden devletleri batmıştır.

Fil Yılı Ebrehe'nin askeri bu suretle dağılınca, Mekke ahalisi dışarı çıkıp ordusundan kalan mallan ve eşyaları aldılar. Peygamberlerin Sonuncusu hürmetine, Kureyşliler, hem öyle büyük bir düşmanın şerrinden kurtuldular, hem de böyle zahmetsizce birçok ganimet malına nail oldular. Şan ve şöhretleri de bir kat daha arttı. l "Allah'ın fillerle gelenlere ne yaptığını bilmez, değilsin. Ebâfalt Sunileri gönderip, üzerlerine taşlar attırarak, onları, yenik ekinler gibi yerlere! serdi de, ti&tü niyetlerini boşa çıkarmadı mı?" Fil (105) sûresi, meâlen. <' •''•'•••','.••': .•"••'• < 12 MEKKE DEVRİ Kureyş kabilesiyle çekişmekte olan diğer Arap kabileleri, artık onlarla savaşmaktan vazgeçip, Allah'ın onlan koruduğuna inandılar. Araplar bu seneye "Fil Yılı" diye ad koydular. Bu tarih Hazret­i Isâ'nin doğumunun 569. senesiydi. Peygamberlerin Sonuncusu da o sene doğdu. Ebrehe'nin fil ile Mekke'ye gelip gitmesi Muharrem ayının ortalarındaydı. Elli bu kadar gün sonra, Arabî aylarından Rebiûlevvel içinde de Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellemin doğumu vuku buldu. • ' ": ­2­ . .,;. :', "v;.:.,y,v ,,,;..;!.' • PEYGAMBERİMİZİN DOĞUŞU Fil yılında ve Nisan içinde, Arabî aylarından Rebiûlevvel'in on ikinci Pazartesi gecesi, sabaha doğru tanyeri ağarırken dünya bir başka dünya oldu. Yâni Peygamberlerin sonuncusu Hazret­i Muhammed Mustafa sallallâhu aleyhi ve sellem hazretleri doğdu ve gün doğmadan cihan nur ile doldu. "Geldi Bir Ak Kuş..." Abdullah'tan Âmine'nin alnına geçmiş olan o güzellik nuru, oğlunun alnına geçti. Hazret­i Âdem devrinden beri, evlâddan evlâda geçen bu nur, şimdi sahibini buldu ve onda karar kıldı. Ertesi, Pazartesi günü sabahleyin bütün putlann yüzüstü düşmüş olduğu görüldü. Herkes hayrette kaldı. Annesi Âmine'den rivayet edilir ki: "Ben başka kadınlar gibi, gebelik zahmeti çekmedim. Gebelerde olan ağırlıkları duymadım. Fakat gece rüyamda biri gelip: Ey Amine, iyi bilmelisin ki, sen âlemlerin hayırlısına hamilesin. Doğduğu vakit adını MUHAMMED koyasın, dedi. "Doğum yaklaşınca kulağıma şiddetli bir ses geldi. Ürktüm Bir ak kuş gelerek kanadı ile arkamı sıvadı. Benden o ürkme ve 13 PEYGAMBER EFENDİMİZ korkma hâlleri geçti. Yanıma bakınca, bir beyaz kâse ile şerbet verildiğini gördüm. Onu alıp içince her tarafımı nur kapladı. "O anda Muhammed aleyhisselâm dünyaya geldi. Etrafıma bakınca, Abdi Menfi/ kızlarına benzeyen, fakat gayet uzun boylu birçok kızların etrafımda tavaf ettiklerini şaşarak gördüm. Yâ Rabbi, bunlar kim ola, dedim." Hazret­i Muhammed doğarken Âmine'nin gözünden perde kaldırılıp, cennet hurileri ve melekleri ve daha birçok harikulade hâller gördüğü rivayet olunur. Peygamberlik Mührü Aşere­i Mübeşşere'den, yâni cennetle müjdelenen on kişiden Abdurrahman bin Avf hazretlerinin annesi Şifâ, yahut Şef­fâ adındaki kadın, o gece Âmine'nin yanında bulunmuş ve onun gözüne, doğum sırasında, şarktan garba kadar bütün dünyanın nur ile dolduğu görünmüş. Bundan başka daha birtakım fevkalâde şeylerin görülmüş olduğunu Abdurrahman'a söylemiş, o da, başkalarına anlatmıştır. O gece Abdü'l­Muttalib, Kabe'de Cenâb­ı Hakk'a yalvanp, dua ederken, "Müjde ey Abde'l­Muttalib, şimdi Âmine'den bir çocuk doğdu. Vücudu âleme rahmettir" diye hatiften, yâni gaybdan bir ses işitmiş ve hemen Âmine'nin yanına gitmiş. O da orada nice fevkalâde şeyler görmüştür. Peygamberlerin sonuncusu, sünnetli ve göbeği kesilmiş olduğu halde doğmuştu. Arkasında, iki küreği arasında, tâ kalbinin hizasında bir nişan vardı ki ona, "Hâtem­i Nübüvvet" ve "Mühr­i Nübüvvet" yâni "Peygamberlik Mührü " denir. 14 MEKKE DEVRİ Yahudi Kâhin'in Üzüntüsü

Hazret­i Âişe demiş ki: Mekke'de bir Yahudi vardı. Hazret­i Muhammed aleyhisse­lâmın doğduğu gecenin ertesi, Kureyş'in toplu bulunduğu yere gelip, "Bu gece aranızda bir oğlan doğdu mu?" diye sormuş. "Evet, Abdü'l­Muttalib'in oğlu Abdullah'ın bir oğlu oldu" demişler. "işte son Peygamber odur ve arkasında alâmeti vardır" diye haber vermiş. Gitmişler, Hazret­i Muhammed aleyhisselâmı görmüşler. Yahudi o Peygamberlik Mührü'nü görünce, aklı başından gitmiş ve, "Peygamberlik artık hrailoğulları'ndan alınmıştır. Bundan sonra, başka Peygamber gelme ümidi kalmamıştır. Kureyşliler büyük bir devlete erecek ve şöhretleri, doğudan batıya kadar ulaşacak" demiş. Israiloğullarından gelen Peygamberler, Peygamberlerin sonuncusunu, bazen Muhammed ve bazen Ahmed diye zikretmiş ve alâmetlerini söylemişlerdi. Gayb ilminden haber verenler de bunu söyledikleri için, o zamanki Yahudi kâhinler arasında, Hâte­mü'1­Enbiyâ'ya dair çok sözler konuşulur ve geleceği beklenirdi. Onlar doğum tarihini de bu suretle anlamış ve belirtmişlerdi. "Ahmed'in Yıldızı Doğdu..." Hassan bin Sabit der ki: Ben sekiz yaşındaydım, hatırlıyorum ki, bir gün sabahleyin Medine'de bir yahudi, diğer yahudi­lere haykırıp, "Bu gece Ahmed'in yıldızı doğdu" dedi. Hesap ettim, Muhammed aleyhisselâmın doğduğu geceye uygun düştü. Abdü'l­Muttalib bu gibi hayırlı alâmetleri görüp, fevkalâde memnun oldu ve, 15 PEYGAMBER EFENDİMİZ MEKKE DEVRİ "Bu oğlumun sânı pek büyük olacak" dedi. Kendisine Allah'ın öyle şerefli bir oğul ihsan ettiğine dair güzel bir kaside söyledi ve büyük bir ziyafet vererek bütün Kureyş kavmini davet etti. Herkes geldi. Yediler, içtiler, "Bu ziyafete sebep olan çocuğa ne ad koydun" diye sordular. Abdü'l­Muttalib, "Muhammed" diye cevap verdi. Onlar da, "Böyle dedelerinde olmayan adı koymaktan maksadın nedir?" dediler. "Maksat ve isteğim budur ki: Onu Allah ve halk pek çok övsünler" diye cevap verdi. : ••'•'•: Hazret­i Peygamber'in İsimleri Peygamberlerin sonuncusu Hazret­i Muhammed'in pek çok isimleri vardır. En meşhurları "Muhammed" ve "Ahmed"dir. [uhammed, Arapçada "pek çok övülmüş zât" demektir. "Mah­Mustafa, Sâhibü'l­Beyan, Sâhibü'l­Hâtem, Sâhibü'l­•<*ni'l­ Mahmüd, Sâhibü'l­Kadîb, Sâhibü'l­Hirâve" de Peygam­x^nuncusunun yüksek lâkaplarmdandır. Kendilerinin Aşında meydana gelen fevkalâde hâllerden bir kısmı \ mı lâdt ­o' & düğü ı nin hiz^, "Mühr­i ı ir Şeyler Oluyor! ed'in doğuşu sırasında Iran hükümdarı­\t şehnişini yâni balkonu yıkıldı. adı verilen şehirde ateşe tapan­^a oldukları âteşgedeleri sönü­ lâv e vadisinde sular taştı. Aİ olan Mûbedan o gece rüya­ 16 sında görmüş ki, bir alay sert ve serkeş develer bir bölük Arap atlarını yederek, Dicle nehrini geçip Fars içine yayılmışlar. O zaman, Sâsânîler sülâlesinden Iran şahı, Nûşirevan idi. Şehnişinlerin yıkılmasından çok üzülerek saraydaki yakınlarıyla bu mes'eleyi görüşürlerken, Istahrâbâd'dan âteşgedenin söndüğü haberi geldi. Arkasından Sâve gölünün battığı ve Semâ­ve'de suların taştığı işitildi. Hesap ettiler, hep şehnişinlerin yıkıldığı vakte tesadüf etmişti. Nûşirevan'ın Telâşı Bunun üzerine Nûşirevan telâşlanıp Mûbedan'ı çağırttı, vak'aları anlattı. O da, o gece görmüş olduğu rüyayı söyledi. Nûşirevan daha çok telâşlanıp, acaba bu hâdiseler neye alâmettir diye Mûbedan'dan sordu. Mûbedan ne olacağını biliyordu.

"Arabistan'da büyük bir hâdise olmak gerektir" diye cevap verdi. Derhal Nûşirevan Arap hükümdarlarından kendisine tâbi olan Nu'man bin Münzir'e emir gönderip, "Bana bir bilgiç adam yolla" diye haber saldı. Nu'man da Abdü'l­Mesih adında tanınmış bir âlimi gönderdi. Abdü'l­Mesih, Kisrâ'nın başşehri olan Medâyin'e vardı ve Nûşirevan'ın huzuruna girdi. Nûşirevan vak'aları anlatıp, "Bu alâmetler neye delâlet eyler" deyince, Abdü'l­Mesih, "Benim Şam taraflarında oturan Satıh adında bir dayım vardır. Bunların açıklamasını ancak o bilir" diye cevap verdi. Bunun üzerine Nûşirevan, "Haydi, çabuk Satlh'in yanına git. Ondan s&f, bana cevabını getir" diye emretti. Abdü'l­Mesih de hemen Meiââyin'den çıkıp Şam diyarına gitti. Satıh Kâhin O vakit Araplar içinde kâhin ve arrâfe denen birtakım bilgiç adamlar vardı ki, Allah'ın herkes tarafından bilinmeyen sırla­ 17 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bu oğlumun sânı pek büyük olacak" dedi. Kendisine Allah'ın öyle şerefli bir oğul ihsan ettiğine dair güzel bir kaside söyledi ve büyük bir ziyafet vererek bütün Kureyş kavmini davet etti. Herkes geldi. Yediler, içtiler, "Bu ziyafete sebep olan çocuğa ne ad koydun" diye sordular. Abdü'l­Muttalib, , ,, "Muhammed" diye cevap verdi. Onlar da, "Böyle dedelerinde olmayan adı koymaktan maksadın nedir?" dediler. "Maksat ve isteğim budur ki: Onu Allah ve halk pek çok övsünler" diye cevap verdi. > * Hazret­i Peygamber'in isimleri Peygamberlerin sonuncusu Hazret­i Muhammed'in pek çok isimleri vardır. En meşhurları "Muhammed" ve "Ahmed"dir. Muhammed, Arapçada "pek çok övülmüş zât" demektir. "Mah­mud, Mustafa, Sâhibü'l­Beyan, Sâhibü'l­Hâtem, Sâhibü'l­Makûmi'l­ Mahmûd, Sâhibü'l­Kadlb, Sâhibü'l­Hirâve" de Peygamberler sonuncusunun yüksek lâkaplarmdandır. Kendilerinin doğuşu sırasında meydana gelen fevkalâde hâllerden bir kısmı da şunlardır: •ı ı ' Arabistan'da Bir Şeyler Oluyor! Hazret­i Muhammed'in doğuşu sırasında Iran hükümdarının sarayı sarsıldı. Ondört şehnişini yâni balkonu yıkıldı. Fars vilâyetinde Istahrâbâd adı verilen şehirde ateşe tapanların bin seneden beri yakmakta oldukları âteşgedeleri sönü­verdi. Sâve gölü yere batıp kayboldu. Semâve vadisinde sular taştı. Fars'ın en büyük kadısı demek olan Mûbedan o gece rüyâ­ MEKKE DEVRİ smda görmüş ki, bir alay sert ve serkeş develer bir bölük Arap atlarını yederek, Dicle nehrini geçip Fars içine yayılmışlar. O zaman, Sâsânîler sülâlesinden Iran şahı, Nûşirevan idi. Şehnişinlerin yıkılmasından çok üzülerek saraydaki yakınlarıyla bu mes'eleyi görüşürlerken, Istahrâbâd'dan âteşgedenin söndüğü haberi geldi. Arkasından Sâve gölünün battığı ve Semâ­ve'de suların taştığı işitildi. Hesap ettiler, hep şehnişinlerin yıkıldığı vakte tesadüf etmişti. Nûşirevan'm Telâşı Bunun üzerine Nûşirevan telâşlanıp Mûbedan'ı çağırttı, vak'aları anlattı. O da, o gece görmüş olduğu rüyayı söyledi. Nûşirevan daha çok telâşlanıp, acaba bu hâdiseler neye alâmettir diye Mûbedan'dan sordu. Mûbedan ne olacağını biliyordu. "Arabistan'da büyük bir hâdise olmak gerektir" diye cevap verdi. Derhal Nûşirevan Arap hükümdarlarından kendisine tâbi olan Nu'man bin Münzir'e emir gönderip, "Bana bir bilgiç adam yolla" diye haber saldı. Nu'man da Abdü'l­Mesih adında tanınmış bir âlimi gönderdi. Abdü'l­Mesih, Kisrâ'nın başşehri olan Medâyin'e vardı ve Nûşirevan'm huzuruna girdi. Nûşirevan vak'aları anlatıp, "Bu alâmetler neye delâlet eyler" deyince, Abdü'l­Mesih, "Benim Şam taraflarında oturan Satıh adında bir dayım vardır. Bunların açıklamasını ancak o bilir" diye cevap verdi. Bunun üzerine Nûşirevan,

"Haydi, çabuk Salih'in yanına git. Ondan sor, bana cevabını getir" diye emretti. Abdü'l­Mesih de hemen Medâyin'den çıkıp Şam diyarına gitti. Satıh Kâhin ; ^ ­ ' '* O vakit Araplar içinde kâhin ve arrâfe denen birtakım bilgiç adamlar vardı ki, Allah'ın herkes tarafından bilinmeyen sırla­ 16 17 PEYGAMBER EFENDİMİZ rından bahseder ve gelecek şeyleri haber verirlerdi. En meşhurları işte bu Satlh Kâhin dedikleri zât idi ki çok yaşlı bir adam olup Nizâr'ın vefatında mirasını oğlu Mudar ile diğer oğulları arasında taksim eden o idi. Aslı Yemenli olup Şam tarafında bir savmaada, yâni manastırda yerleşip kalmıştı. Vücudunda kemik yoktu. Şekil ve kıyafetçe kimseye benzemezdi. Daima arkası üzerine yatardı. Bir tarafa götürülecek olursa kendisim yatak gibi devşirip hayvan üzerine yüklerlerdi. Hâsılı insana benzemez, dilinden başka âzası oynamaz, çok acayip bir şahıs idi. Fakat gayet güzel ve edebî sözler söyler ve seneler sonra olacak vak'alardan bahsederdi. Büyük İşler Abdü'l­Mesih büyük bir sür'atle Satîh'in bulunduğu yere gitti, yanına girdi, selâm verdi. Satıh ise ölüm döşeğine uzanmış ve gözleri kapanmış olduğundan, Abdü'l­Mesih'in selâmını işitmiyor ve dünya kelâmı kulağına gitmiyordu. Satîh'in bu hâli Abdü'l­Mesih'i fazlaca üzdü ve hemen Sa­tîh'e te'sir edecek yanık sözleri hâvi bir şiir söyledi. Şiirin mânâsı şöyleydi: "Acaba Yemen'in büyüğü sağır mıdır? Yoksa işitiyor mu? Yoksa öldü de bizleri bütün bütün me'yus mu etti? Ey müşkülen çözen büyük adam, bir büyük ve muhterem topluluğun şeyhi olan kız kardeşinin oğlu, han şahı tarafından gönderilmiş olduğundan dağ ve düz, gece ve gündüz demeyip yollardaki büyük tehlikelere ehemmiyet vermeyip sür'atle sana geldi... Bütün bilgiçlerin içinden çıkamadığı büyük işleri senden sorup öğrenmek ister" dedi. Sâhib­i Hirâve Bunun üzerine Satîh gözlerini açtı ve dedi ki: "Abdü'l­Mesih koşarak Satîh'e geldi, Satîh ise kabre girmek üzeredir. Seni Sâsan hükümdarı gönderdi. Sarayının sarsılması l 18 MEKKE DEVRİ ve ibadet için ateş yakılan yerin sönmesi, neye delâlet ettiğini soruyor. Bir de Mûbedan'ın gördüğü rüyanın tâbirini istiyor ki, rüyasında bir alay serkeş develer, bir bölük Arap atlarını yede­rek, Dicle'yi geçip memleketine daldığını görmüştü. "Ey Abdü'l­Mesih, o zaman ki, okuma çoğala ve Sâhib­i Hirâve zahir ola ve Fars'ın ateşi sone, Semâve vadisi taşa, Sâve gölü bata, Şam artık Satîh için Şam değildir. Sâsânilerden yıkılan şeh­nişinlerin sayısınca on dört hükümdar gelir ve artık olacak olur" dedi ve hemen vefat etti. On Dört Hükümdar •'>'.< i Abdü'l­Mesih Medâyin'e döndü ve Satîh'ten işittiği sözleri Nûşirevan'a söyledi. Nûşirevan ise kendinin saltanat zamanında bir fenalık meydana çıkmasından korku içindeydi. Ondan dolayı bu haberden teselli buldu ve memnun oldu. "Bizim neslimizden on dört hükümdar gelip gidinceye kadar, neler olur" dedi. Hakikaten on dört hükümdarın gelip geçmesi için bir hayli asırlar geçecekti. Fakat Nûşirevan'dan sonra Sâsâniler devletinin hâli bozuldu. Yalnız dört sene içinde sülâleden on hükümdar gelip geçti. Sâsânilerin saltanat müddeti, zannolunduğu kadar uzama­yıp, az vakit içinde memleketleri müslümanların eline geçmiş ve Nûşirevan'dan sonra on dördüncü hükümdar olan Yezdi­cürt, Hazret­i Osman'ın hilâfetinde ölerek, Sâsâniler devleti batıp gitmiştir. 19 _, PEYGAMBER EFENDİMİZ İ ­3­ '. ÇOCUKLUK YILLARI

Mekke ahalisi öteden beri, yeni doğan çocuklarını, aşiretlerden bir sütanneye verirler, havası güzel yerlerde büyütürlerdi. Bundan dolayı aşiretlerden arasıra Mekke'ye sütanneler gelir ve emzirip büyütmek üzere birer çocuk götürürler, onları büyütüp ana ve babasına teslim ettikleri zaman da mükâfat alırlardı. Hazret­i Peygamber'in doğumunda da Sa'doğulları kabilesinden Mekke'ye birçok sütanneleri geldi. Her biri birer çocuk aldı. içlerinden Haris adında bir adamın kansı olan Halime de Hazret­i Muhammed aleyhisselâmı aldı ve kendi yurduna götürdü. Uğurlu Çocuk O sene Sa'doğulları diyarında kıtlık vardı. Halime, Hazret­i Muhammed aleyhisselâmı alıp da götürdüğü zaman, hayvanlarının sütü çoğaldı ve evinde bereket peyda oldu. Haris buna dikkat edip, "Ey Halime, bu getirdiğin yetimin ayağı ne uğurlu imiş, o geleli gecemiz hayır oldu. Aman ona iyi bafeahm"dedi. Halime ise onu öz evlâdından çok seviyordu. Hattâ büyüyüp de yürümeye başlayınca annesi Âmine onu almak istedi. Lâkin Halime, "Mekke'nin havası ağırdır. Aman dokunmayın, bir müddet daha bizim yanımızda kalsın" diyerek, Âmine'yi razı etti ve onu kendi yanında alıkoydu. Halime onu canı gibi seviyor, esen rüzgârdan koruyor, asla yanında ayırmıyordu. Gölge Eden Bulut Birgün her nasılsa, Halime'nin dalgın bir zamanında, Hazret­i Muhammed aleyhisselâm, Halime'nin kızı ile öğle üzeri 20 MEKKE DEVRİ kuzuların yanına gitmiş. Dönüşlerinde Halime işi farketmiş. Kızı Şeymâ'ya, "Niçin böyle güneşin şiddetli zamanında dışarı çıkıyorsunuz" demiş. Şeymâ da, "Biz sıcak görmedik. Kardeşimin başı ucunda bir bulut dolaşıyor, o nereye giderse bulut da beraber gidiyor, bir yerde durursak duruyor. Biz buraya kadar hep gölgelikte geldik" diye cevap vermiş. Bunun üzerine Halime ve Haris, Hazret­i Muhammed aley­hisselâmm tavrına ve hareketlerine dikkat ettikleri zaman gördüler ki, yüzündeki nur, simasının parlaklığı dolayısıyle başka çocuklardan seçkindir. Hâl ve tavırları başka çocuklara benzemiyor. Onlar oynarken, o karşıdan bakıp oyuna karışmıyor. Bu hâller dikkatlerini çekmiş ve eskisinden daha çok ona saygılı davranmışlardı. Şakk­ı Sadr Hâdisesi Bu hâdise, Peygamberimiz dört beş yaşlarında iken vuku bulmuştur. , ,; Peygamberimizin sahabîlerinden bazıları, "Ya Resülallah! Bize, kendinden biraz bahs et!" dediler. . Peygamberimiz, "Olur! : "Ben, Atam ibrahim'in Duası'yım! , "isa'nın, geleceğini müjdelediği Peygamber'im! "Annem de, bana hâmile kaldığı zaman, rü'yasında, kendisine Şam köşklerini aydınlatıp gösteren birNür'un kendisinden çıktığını görmüştü. "Ben, Sa'd bin Bekrler'de emdirilip büyütüldüm. "O sıralarda, süt kardeşim ile birlikte evlerimizin arkasında kendimize âid küçük kuzuları yayıyorduk. "Üzerlerinde ak elbise bulunan iki adam, içi, kar dolu altından bir leğen ile yanıma geldi. 21 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Beni, tutup karnımı yardılar, kalbimi, çıkardılar. Onu dayardılar. Kalbimin içinden kara ve pıhtılaşmış bir kan parçası çıkarıp attılar. "Sonra, kalbimi ve kamımı, o, karla iyice yıkayıp temizlediler..."^ Halime'nin Gördükleri Peygamberimizin süt annesi Halime Hatun, yemin ederek der ki: Muhammed, süt kardeşi Abdullah ile birlikte, evlerimizin arkasında küçük kuzularımızın yanında bulundukları sırada, süt kardeşi Abdullah, telâş ve heyecanla koşarak bize geldi.

Bana ve babasına, "Üzerlerinde ak elbise bulunan iki adam, O Kureyşı kardeşimi tutup yere yatırdılar, karnını yardılar! Şimdi de, onun içini karıştırıyorlar! " dedi. Ben ve babası, hemen ona doğru vardık. Kendisini, ayakta ve yüzü sararmış bir halde bulduk. Ben, hemen tutup bağrıma bastım. Babası da kucakladı. "Sana ne oldu yavrucuğum?" diye sorduk. "Üzerlerinde ak elbise bulunan iki adam gelip beni yatırdılar, karnımı, yardılar! Karnımda, bilemediğim bir şey aradılar!" dedi. Birlikte çadırımıza döndük. Süt babası Haris, bana, "Ey Halime! Ben, bu çocuğun başına bir felâket gelmesinden korkuyorum! Sen, başına bir felâket gelmeden önce, onu, hemen ailesine götürüp teslim et!" dedi.2 1­2 Efendinıiz'in "Göğsünün Yarılması" vak'asıyla ilgili iki parça, tarafımızdan eklenmiştir. Alındığı yer: M. Asım Koksal, islâm Tarihi, c. 2, s. 38, istanbul 1987. Aynı hâdise, Efendimiz'in hayatında iki kere daha tekerrür etmiştir. Bunlardan ikincisi on yaşlarında iken (bkz. aynı eser, c. 2, s. 86) ve üçüncüsü Mi'râc'a çıkmadan önce (bkz. aynı eser, c. 5, s. 157) vuku bulmuştur. 22 MEKKE DEVRİ Halime de ister istemez, onu alıp Mekke'ye götürdü ve muhterem validesi Amine'ye verdi. Sonra Amine onu alıp Medine'ye götürdü ve dayızadeleri olan Neccâroğulları ile görüştürdü. O vakit Medine'de bulunan Yahudi kâhinleri, onun şekline ve hâline bakıp, "Bu ümmetin Peygamberi işte bu çocuk olsa gerektir" diyorlardı. Âmine onunla beraber Medine'den Mekke'ye dönüşünde yolda vefat etti. Âlemlerin Fahri, anneden de yetim kaldı ve dedesi Abdü'l­Muttalib onu yanına aldı. Yağmur Yağdıran Parmaklar O vakit, Mekke'de büyük bir kıtlık vardı. Kureyşliler Ab­dü'1­Muttalib'e gelip yağmur duasına çıkması için ricada bulundular. O da, Hazret­i Muhammed'in elini tutup, Ebû Kubeys dağına çıktı. Allah'a yalvardı. Cenâb­ı Hak da Fahr­i Âlem'in hürmetine yağmur yağdırdı ve büyük feyiz ve bereket verdi. Arap şâirlerinden bazıları, bu hâdiseden dolayı şiirler söylemişler ve Abdü'l­ Muttalib'e teşekkür etmişlerdi. Fahr­i Âlem o vakit yedi yaşındaydı. Bir sene sonra, Abdü'l­Muttalib yüz yaşını geçmiş olduğu halde vefat etti. Fahr­i Âlem, amcası Ebû Tâlib'in evinde kaldı. O sene de, Mekke'de kıtlık vardı. Kureyşliler Ebû Tâlib'e gelip, yağmur duasına çıkmasını rica ettiler. O da, Fahr­i Âlem'in elinden tutup birlikte Harem­i Şerife gitti. Kabe duvarına dayanıp dua etti. Fahr­i Âlem parmağını göğe doğru kaldırdığı vakit yağmur yağmaya başladı. Yüzü Güneş Gibi O vakit, Mekke'de bulunan Cülhüme bin: Urfuta adındaki zât bu vak'ayı şöyle anlatır: ' •;.,' •• • : 23 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bir sene Mekke'ye gittim. Ahalinin kıtlıktan hâli yamandı. Aralarında birbirleriyle danışıyorlardı. Bir kısmı, Lât ve Uzzâ adlarındaki putlardan, bazıları da Menât adındaki puttan yardım isteyelim dedikleri sırada, içlerinden bir ihtiyar: Hâla aranızda ibrahim sülâlesinden kalan kimseler vardır. Niçin başka şey arıyorsunuz, dedi. "Bunun üzerine, Kureyş'in ileri gelenleri hemen kalkıp Ebû Tâlib'in yanına gittiler ve yağmur duası için yalvardılar. O da evden çıkıp, Harem­i Şerife geldi. Arkasını Kabe duvarına dayayıp duaya başladı. Yanında yüzü güneş gibi parlak bir oğlancık vardı. Parmaklarıyla göğe işaret etti. Gökyüzünde hiçbir bulut yokken, her taraftan bulutlar peyda olup yağmurlar yağdı, seller aktı." Bu vak'adan, Ebû Tâlib de bir kasidesinde büyük bir belâ­gatle bahsetmiş ve Fahr­i Âlem'in kerametine dair sözler söylemiştir. Rahip Bahlra Fahr­i Âlem on iki yaşında iken Ebû Tâlib, ticaret kafüesiy­le Şam'a gidiyordu. Onu da beraber götürdü.

Şam vilâyetinde Busra şehrine geldiklerinde, bir savmaa yâni manastır karşısına indiler ve bir ağaç altına kondular. Orada, Bahîra diye tanınan, Cercis adında, köşesine çekilmiş bir zâhid rahip yaşıyordu. Kervan yaklaşırken Bahîra baktı ki, kervanın üzerinde bir bulut beraber geliyor. Kervan gelip konduğunda, bulut da o ağacın üzerinde duruyor ve o ağaç çoktan beri kurumuş iken, derhal yeşerip canlanıyor... Bahîra, bu husustaki bilgilerini, bu olanlarla karşılaştırınca, anladı ki, Son Peygamber bu kafilenin içinde ve o ağacın altındadır. Hemen bir ziyafet hazırlatıp, Ebû Tâlib'i arkadaşlarıyla beraber manastıra davet etti. Ebû Tâlib de Fahr­i Âlem'i yüklerin başında bırakıp, diğer arkadaşlarıyla beraber davete gitti. 24 MEKKE DEVRİ Allah Adına... Hepsi sofraya oturduktan sonra Bahîra, gelenleri bir bir gözden geçirdi. Hiçbirinin yüzünde aradığı alâmetleri görmedikten başka, bulutun hâlâ ağaç üzerinde durduğunu gördü ve, "Arkadaşlarınızdan gelmeyen var mı?" diye Ebû Tâlib'e sordu. O da, "Yalnız bir küçük çocuk kaldı" diye cevap verdi. Bahîra, "Onun da şeref vermesini rica ederim" demesiyle, Ebû Tâlib, Hazret­i Muhammed aleyhisselâmı da alıp sofraya getirdi. Bahîra, yemekte çocuğa dikkatli bakınca, Peygamberlerin sonuncusu hakkında, evvelce gelen Peygamberlerden ve eski âlimlerden rivayet edilen alâmetleri hep onun yüzünde gördü. Yemekten sonra, Hazret'i yanına davet etti ve, "Sana bir şeyler soracağım, Lât ve Uzzâ hakkı için doğru söyle" dedi. Hazret­i Muhammed aleyhisselâm, "Lât ve Uzzâ'ya yemin verme, çünkü benim âlemde en çok tiksindiğim şey puttur" buyurdu. Bunun üzerine Bahîra, Allah Teâlâ adına yemin teklif etti ve Hazret'in hallerini lâyıkıyla anlamak için soracağı şeyleri sordu. Aldığı cevaplar, kendisinin düşüncesini kuvvetlendirdi ve kanaatini pekiştirdi. Hemen bir bahane ile o Hazret'in arkasını açıp iki küreği arasındaki Peygamberlik mührünü gördü ve büyük bir ihtiram ile onu öptü. ..••'.; "Bu Çocuk O'dur!..." ^ Bahîra, Ebû Tâlib'e, . > • • • < •••••' "Adın nedir ve bu şeref ve saadet fidanı kimdir?" diye sordu. O da, "Bana Ebû Tâlib derler, bu da oğlumdur" diye cevap verdi. Bahîra, "Yok yok, şekline ve şemailine bakılırsa, bu eşsiz inci, bir yetimdir" dedi. Ebû Tâlib, 25 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Evet, çocuk benim değildir, kardeşimin oğludur. Annesi ve babası vefat ettiğinden dolayı yetimdir. Fakat benim terbiyem altında bulunduğu için oğlum yerindedir" diye cevap verdi. Bahîra, düşüncesinin doğru çıkmasından memnun oldu. Artık kendisine tam bir inanç geldi ve, "Ey Ebâ Tâlib, bu çocuk bütün Peygamberlerin sonuncusudur. Şam Yahudileri içinde onun hususiyetlerini bilen ve alâmetlerini tanıyan kâhinler vardır. Ola ki bir hıyanet etmeye kalkarlar. Sen onu Şam'a götürme; buradan geri dön" diye öğüt verdi. Ebû Tâlib de Bahîra'nm sözünü tuttu ve malını Busra şehrinde satarak geri döndü. GENÇLİK YILLARI Fahr­i Âlem çocukluk çağını geçip, gençlik çağına ulaştı. Yüzü nurlu ve sözü ruhlu idi. Birisine söz söylerken, yahut cevap verirken, olgun, akıl ve fikirde emsalsiz bir edası vardı. Her sözünde doğru, yumuşak huylu ve insanlıkça herkese üstündü. Bundan dolayı Kureyşliler içinde seçkin bir yer tutmuştu ve "Muhammedü'l­Emîn" diye şöhret bulmuştu. . ,, ., .;.,.,­,. Melekler On yedi yaşında iken amcası Zübeyr bin Abdilmuttalib ile beraber Yemen'e gidip geldi. Bu yolculuğunda da, kendisinde fevkalâde hâller görüldü. Mekke'ye

döndüklerinde arkadaşları bu hâlleri herkese nakil ve hikâye edince, Kureyşliler, "Bu zâtın sânı pek büyük olacak" diye söylenirlerdi. Yirmi yaşına gelince, gözüne bazı melekler görünmeye başladı. Melekler birbirlerine onu işaret edip, "işte bütün âleme hidâyet getirecek budur. Fakat daha davet zamanı gelmedi" diyorlardı. ... > 26 ' MEKKE DEVRİ Fahr­i Âlem, bu hâlleri Ebû Tâlib'e açtı. O da bu bir hastalık olmasın diye onu Arap kâhinlerinden birine gösterdi ve ilâcını sordu. Kâhin onu dikkatle muayene etti: "Ey Ebâ Tâlib, endişe etme, bu mübarek vücut, her türlü hastalıklardan uzaktır. Gözüne görünen şeyler ise melekler ile alışıp tanışmasına başlangıç olsa gerektir. Belki de Âhir Zaman Peygamberi budur"dedi. Ticaret O zamanlarda Kureyş'in ileri gelenlerinden, genç iken dul kalmış, Hadîce adında gayet zengin bir kadın vardı. Bazı kimselere ortaklıkla sermaye verirdi. "Muhammedü'l­Emîn'e biraz sermaye versen çok fayda göreceğini zannederiz" diye bazı kimseler tarafından kendisine hatırlatılmakla, Hadîce, o Hazret'e oldukça büyük bir sermaye verdi ve kölesi Meysere'yi yanma katarak, Şam'a gönderdi. Fahr­i Âlem, Şam kafilesiyle giderken, Bahîra'nm manastırı önünde indiler ve Meysere ile beraber bir ağaç altına oturdular. Bahîra daha evvel vefat etmiş olduğundan, yerine geçen Nestu­ra adındaki papaz oraya geldi ve Meysere'yi daha evvel tanıdığından onunla konuşmaya başladı. Allah'ın birliğine ve Mu­hammed'in Peygamberliğine inandığını söyledikten sonra, "Ey Meysere, Hazret­i isa'nın haber verdiği Peygamberlerin sonuncusu işte budur. Şam'a gitmeyiniz, Yahudi hâinler onu görünce tanırlar ve bir fenalık teşebbüsünde bulunurlar" dedi. Onlar da Şam'a gitmeyip, Busra'da alışveriş ederek geri döndüler. Hadîcetü'l­Kübrâ Çok sıcak bir günde Mekke'ye ulaştılar. Hadîce, birkaç kadınla bir yerde oturup Şam kafilesinin gelişini seyrediyordu. Bir de baktı ki, yolculardan birinin başının üstünde, iki kuş kanat gerip geliyor. Âdeta bir çadır gibi gölge ediyorlar. . , 27 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bu kim ola" diye düşünürken, Meysere çıkageldi. Onun Muhammedül­Emîn olduğunu bildirdi ve sıcaklarda iki meleğin, onun başının üstüne kanat gerip gölgelendirmesi gibi birtakım fevkalâde hâller gördüğünü söyleyerek, Nestura'nın sözlerini de tekrar etti. Ticaret hesaplarına bakıldı. Geçen senelere göre daha çok kâr edildiği anlaşıldı. Varaka bin Nevfel Fakat Hadîce'nin artık bu kâra baktığı yoktu. Çünkü evvelce bir rüya görüp, amcazadesi olan Varaka bin Nevfel'e rüyasını anlattığında, Nevfel, "Sen Âhir Zaman Peygamberi'nin zevcesi olacaksın" diye tâbir etmişti. Varaka bin Nevfel, hıristiyan idi. incil ve Tevrat okuyan ve gelecek şeylerden haber veren çok ihtiyar meşhur bir kâhindi, işte bundan dolayı Hadîce'nin fikri bu düşüncelere dalmış ve başka şeyleri düşünmez olmuştu. Ebû Tâlib'in Nikâh Konuşması işte bu sırada, iki taraftan aracılar çıktı ve Hadîce'nin Fahr­i Âlemle nikâhının kıyılmasına karar verildi. Hadîce'nin evinde nikâh meclisi kuruldu ve Kureyş'in ileri gelenleri toplandı. Fahr­i Âlem de amcası Hamza ile beraber oraya gitti. Önce Ebû Tâlib, edebiyatça çok yüksek bir hutbe söyleyerek işe girişti ve dedi ki: "Allah'a şükürler olsan ki, bizleri ibrahim'in zürriyetinden ve ismail'in neslinden ve Me'ad'ın aslından ve Mudar'ın unsurundan yarattı ve bizi mükerrem olan Beyt'inin bekçisi ve Harem­i Şerifinin hizmetçisi ve bu suretle insanların, hâkim ve reisi yaptı.

"Şimdi maksada gelelim: Kardeşim Abdullah'ın oğlu Muham­med ile Kureyş'ten hiçbir genç karşılaştırılamaz. Kiminle karşılaş­tınlsa bu ona soyca, sopça, akılca, ahlâkça ve faziletçe üstün olur. 28 MEKKE DEVRİ Her ne kadar malı azsa da ona bakılmaz. Çünkü mal gelip geçici bir şeydir, gölge gibidir. Altın, alıp verilen eğreti bir şeydir. "Allah'a yemin ederim ki, bundan sonra, yâni ileride onun sânı pek büyük olacaktır, işte bu haliyle, sizin sân ve şeref sahibi olan kerîmeniz Hadîce ile evlenmeyi istedi ve şu kadar ağırlık ve başlık verdi." Varaka'nm Hitabesi Ebû Tâlib'in bu hutbesi üzerine, Varaka bin Nevfel de bir hutbe söyleyerek: "Allah'a şükürler olsun ki, bizleri senin beyan ettiğin gibi yarattı ve saydığın şeylerden ziyâde şeref ve şanla seçkin kıldı. Şimdi biz, Arabın uluları ve reisleriyiz. Siz de böylesiniz. Aşiret sizin yüksekliğinizi inkâr etmez ve hiç kimse sizin hayır ve şerefinizi reddetmez. "Biz de sizinle akraba olmak istiyoruz­ Ey cemaat, şahit olunuz. Ben Abdullah'ın oğlu Muhammed'e Huveylid'in kızı Hadîce'yi nikahladım" dedi ve Kureyş'in uluları şahit oldu. Fahr­i Âlem o vakit, yirmi beş yaşında olup, Hadîce ise ona nisbetle haylice yaşlı idi. işte Hadîcetü'l­Kübrâ, yâni Büyük Hadîce denilen Seyyidetü'n­nisâ, yâni "baş kadın" budur. Onun vefatına kadar Fahr­i Âlem kendisinden çok memnun ve hoşnut yaşadı. Dirlik içinde geçindiler ve onun sağlığında başka bir kadınla evlenmedi. Ebu'l­Kâsım Fahr­i Âlem'in Hazret­i Hadîce'den ilk olarak Kasım adlı bir oğlu dünyaya geldi. Arap âdetince Fahr­i Âlem'e "Ebu'l­Kâsım", yâni "Kâsım'ın Babası" denildi. Fakat Kasım küçükken vefat etti. Fahr­i Âlem otuz yaşında iken Zeyneb ve otuzüç yaşında iken Rııkayye ve sonra Ummü Külsum adındaki kerîmeleri dünyaya geldi. 29 PEYGAMBER EFENDİMİZ Kendisine Peygamberlik geldiği zamanda da Fâtımatü'z­Zehra adındaki muhterem kerîmeleri doğmuştur ki, Fahr­i Âlem onu bütün evlâtlarından çok severdi ve onun hakkında Seyyidetü'n­nisâ, yâni "kadınların ulusu" derdi. Yine Fahr­i Âlem'in Peygamberliğinden sonra Abdullah adında bir oğlu dünyaya gelmiş, fakat o da küçükken vefat etmiştir. O vakit Kureyşliler cemiyet halinde yaşarlardı. Hakka ve hukuka çok riâyet ederlerdi. Kendi uluları ve reisleri eliyle mazlumun hakkını zâlimden alırlardı. Hattâ bir büyük meclis yapıp Mekke'de, kimsenin kimseye zulmetmemesi için birbirleriyle sözleşip yemin etmişlerdi. O mecliste Fahr­i Âlem de bulunmuştu. Hdfu'l­Fudûl Fahr­i Âlem sallallâhu aleyhi ve sellem efendimiz, gençlik yıllarında, zulme ve zâlimlere karşı kurulmuş olan ve adına "Hılfu'l­Fudûl" denilen bir birliğin içinde bulunmuştur.1 Bu dernek, zayıfları ve mazlumları korumak ve onların haklarını zâlimlerden alıvermek üzere edilmiş bir yemin ile kurulmuştur. Efendimiz'in, bu kuruluşa katıldığı sırada 20­25 yaşlarında bulundukları rivayet edilmektedir. Arap kabileleri arasında çıkan ve dokuz sene devam eden "Ficâr Savaşları" sonunda, Mekke'nin nizamı bozulmuş, ahlâk ve hukuk dışı zorbalıklar yayılmıştı. Güçlü olanların, aldıkları malların parasını vermedikleri; Kabe'yi ziyarete gelenlerin yanlarındaki kadınları kaçırdıkları görülüyordu. Hılfu'l­Fudûl üyeleri, kendilerine başvuranların yardımlarına hep birlikte ve kılıçlarıyla koşarak, bu haksızlıkların önü­ 1 Hılfu'l­Fudûl, "Faaller Sözleşmesi" demektir, ilk olarak daha önceki bir tarihte, "Fad/" adım taşıyan üç kişi tarafından kurulduğu için bu isimle anılmış ve bu sefer yapılan andlaşma da ona benzediği için aynı şekilde adlandırılmıştır. "Fad/" kelimesinin manası "fazilet, erdem" demek olduğu için aynı zamanda "Faziletler Sözleşmesi" demek olur. , 30 MEKKE DEVRİ

ne geçmiş, yeniden nizam ve intizâmın yerine gelmesini sağlamışlardır. "Dağlar Yerinde Durdukça" Kureyş kabilelerinin bazıları tarafından meydana getirilen bu birliğin üyeleri, şu yemini ediyorlardı: "Allah'a yemin ederiz ki, zulme uğrayanın yanında, zâlim, gasbettiği hakkını ona iade edinceye kadar, hepimiz tek bir el gibi olacağız­ Denizlerde bir kıl parçasını ıslatacak kadar su kaldıkça, Hıra ve Sebîr dağları yerlerinde durdukça, bu birliğe ve bu söze bağlı kalacağımıza and içeriz­" Bu birliğe amcalarıyla birlikte katılmış olan Peygamber Efendimiz, daha sonraki Risâlet yıllarında da bununla iftihar ettiğini bildirmiş ve, '' :; "Şayet bu anda da çağırılırsam, ona hemfenfââbet ederim" buyurmuşlardır.1 ; ; ' Hacer­i Esved r ; < r Evvelce Kabe'nin içinde bir kuyuyu hazine yapmışlardı. Kabe'ye gelen hediyeleri oraya koyarlardı. Selden Kabe'nin bazı yerleri yıkılmakla, bir hırsız, Kabe'deki bu kuyu hazinesinden bazı şeyleri çalmıştı. Kureyş'in uluları arasında verilen karar ile hırsızın elleri kesildi. Bunun üzerine Kureyşliler Kabe'yi yemden yapmaya başladılar, bina yükselince bazı kabileler, "Hacer­i Esved'i yerine biz koyacağız" diye iddia ettiler. Öteki kabileler ise buna karşı çıktıklarından, aralarında kavga çıktı. Bu dâvayı kılıçla bitirmek için muharebeye karar verdiler. Fakat sonra, bu karardan vazgeçip Muhammedü'l­Emîn'i l "Hılfu'l­Fudâl" bahsi, kitabın aslında yoktur. Önemi dolayısıyle, aziz kardeşim, muallim Rüstem Zaloğlu Bey'in hatırlatması üzerine tarafımızdan ilâve edilmiştir. 31 PEYGAMBER EFENDİMİZ aralarında hakem yaptılar ve onun hükmüne razı oldular. Haz­ret­i Muhammed aleyhisselâm da bir bez parçası getirip Hacer­i Esved'i onun içine koydu ve her kabileye bir ucundan tutturup yukarı kaldırttı ve mübarek elleriyle Hacer­i Esved'i alıp yerine koydu. Kureyşliler onun bu tedbirini çok beğendiler ve bu suretle aralarındaki çekişme de bitti. Gâibden Sesler O vakit Fahr­i Âlem otuz beş yaşındaydı. Otuz yedi yaşına gelince hatiften, yâni gâibden kendisine, "Yâ Muhammed" diye ses gelmeye ve bazı taraflarda da nur görünmeye başladı. Bu sırları yalnız Hadîce'ye söylüyordu. Hâtemü'l­Enbiyâ'nm geleceğini evvelce haber vermiş olanlardan birisi de lyâd kabilelerinin ulusu, meşhur Kus bin Sâ­ide'dir ki uzun yaşamış ve güzel söz söylemekle tanınmış bir zâttır. Hattâ çok yaşlı iken Şuhu Ukâz'da yâni Ukâz panayırında bir kızıl deve üzerinde, Arabın en yüksek hatipleri ve beliğleri orada hazır iken çok güzel ve beliğâııe bir hutbe okumuştu. O vakit Fahr­i Âlem orada bulunup onun bu hutbesini dinlemişti. Fakat henüz halkı hak dine çağırmaya memur olmamıştı. Kus bin Sâide'nin o hutbesi, Arap şâirleri arasında çok fazla şöhret bulmuş ve dillere destan olmuştur. Bir hülâsa ola­ l rak tercümesini buraya yazalım: Kus bin Sâide'nin Hutbesi "Ey nâs, geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, ibret alınız... Yaşayan ölür, ölen fena bulur, olacak olur, yağmur yağar, otlar biter, çocuklar doğar, analarının, babalarının yerini tutar. Sonra hepsi mahvo­lup gider. Vah'alann ardı arası hesilmez, birbirini tahip eder. "Kulak veriniz, dihhat ediniz, gökte haber var, yerde ibret alacak şeyler var. Yeryüzü bir sarayın döşemesi, gökyüzü bir yühseh tavan, yıldızlar yürür, denizler durur, gelen kalmaz, giden gelmez, 32 MEKKE DEVRİ acaba vardıkları yerden hoşnut olup da mı kalıyorlar, yoksa orada bırakılıp uykuya mı dalıyorlar. "Yemin ederim, Allah'ın bir dini vardır ki, şimdi bulunduğunuz dinden daha sevgilidir ve Allah'ın gelecek bir Peygamberi vardır ki, onun gelmesi pek

yakındır. Gölgesi başınızın üstüne geldi. Ne mutlu o kimseye ki ona inanacak, o da ona doğru yolu gösterecek. Ne yazık o talihsize ki ona isyan edecek ve karşı gelecek. Yazıklar olsun ömürleri gafletle geçen ümmetlere. "Ey lyâd topluluğu, hani babalarınız ve dedeleriniz', hani süslü köşkler ve taştan evler yapan Ad ve Semüd kavmi; hani dünya varlığına aldanıp da başında bulunduğu kavmine 'Ben sizin en büyük Rabbinizim' diyen Firavun ile Nemrut? "Onlar size bakılınca daha zengin ve kuvvetçe sizden fazla değil miydiler? Bu toprak onları değirmeninde öğütüp toz Mi, yok etti. Kemikleri bile çürüyüp dağıldı. Evleri yıkılıp ıssız kaldı. Yerlerini, yurtlarını şimdi köpekler şenlendiriyor. "Sakın onlar gibi etmeyin. Onların yolunda gitmeyin. Her şey geçicidir. Kalan ancak Cenâb­ı Hak'tır ki, birdir, eşi ve benzeri yoktur. Tapacak ancak O'dur. Doğmamış ve doğurmamıştır. Evvel gelip geçenlerden bizim ibret alacağımız şey çoktur. "Ölüm ırmağının girecek yerleri var, ama çıkacak yerleri yoktur. Büyük, küçük hep göçüp gidiyor. Giden geri dönmüyor, iyice inandım ki, herkese olan bana da olacaktır. .." Cârud ve Cemaati Kus bin Sâide, Son Peygamber'in yakında geleceğini anlayıp Sûku Ukâz'da böylece herkesin önünde, açıkça söylerken, Hâtemü'l­Enbiyâ'nm orada bulunup kendisine bakarak dinlediğini bilmiyordu. Aradan çok geçmeden, Hazret­i Muhammed'e Peygamberlik geldi. Fakat Kus bin Sâide vefat etmiş olduğundan gelip de görüşmek kendisine kısmet olmadı. 33 PEYGAMBER EFENDİMİZ lyâdoğullarmın ondan sonraki büyüğü olan Cârud adındaki zât da onun gibi, Allah'ın birliğine ve Isa aleyhisselâmın dinine inandığı halde, kavminin büyükleriyle birlikte birgün Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellemin huzuruna geldi ve müslüman oldu. Onunla beraber kavminin eşrafının hepsi iman ettiler, Hâtemü'l­ Enbiyâ hazretleri bundan memnun oldu, ve "içinizde Kus bin Sâide'yi bilen var mı?" diye sordu. Cârud da, "Yâ Resûlâllah, hepimiz biliriz, husûsiyle ben daima, onun idinde gidenlerdenim" diye cevap verdi. ;', Hâtemü'l­ Enbiyâ hazretleri, "Kus bin Sâide'nin Sûku Ukâz'da deve üstünde: Yaşayan ölür, ölen fena bulur, olacak olur, diyerek hutbe okuduğu hatırımdan çıkmaz­ Birçok sözler daha söylemişti. Zannetmem ki hepsi hatırlarda kalmış olsun" dedi. Ebû Bekir orada bulunuyordu: "Yâ Resûlâllah, ben de o gün Sûku Ukâz'da idim. Kus bin Sâide'nin söylediği sözler hep hatınmdadır" diyerek, yukarıda yazılı hutbeyi baştan sonuna kadar okudu. :;••'. :,, („ ':'î\ :,;;\v/ Kus bin Sâide'ye Bunun üzerine Cârud'un arkadaşlarından biri ayağa kalkıp Kus bin Sâide'nin bazı şiirlerini okudu ki, Harem­i Şerifte, Benî Hâşim'den Muhammed aleyhisselâmın peygamberliğini açıkça bildirmişti. Hâtemü'l­Enbiyâ hazretleri de, "Umarım ki, Cenâb­ı Hak kıyamet günü, Kus bin Sâide'yi ayrıca bir ümmet olarak zuhura getirsin" dedi. Biz şimdi Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellemin peygamberliği hususuna ve ondan sonra meydana gelen vak'aları etraflıca anlatmaya gelelim. 34 iKiNCi BÖLÜM PEYGAMBERLİK CTahr­i Âlem, Resûl­i Ekrem, Muhammed Mustafa sallal­£/ lâhu aleyhi ve sellem hazretlerine kırk yaşında iken nübüvvet ve kırk üç yaşındayken risâlet geldi. Yâni kırk yaşında peygamberliği bildirildi; kırk üç yaşında da halkı davet etmesi emredildi. Peygamberliği, doğru çıkan rüyalarla başladı. Altı ay kadar, rüyasında her ne görürse olduğu gibi çıkardı. O esnada bir köşeye çekilmeyi ve yalnızlığı severdi ve Hirâ dağına gidip oradaki mağarada kendi kendine ibadet ederdi.

işte o sıralarda Cibril aleyhisselâm gelip kendisine göründü ve "Ikra", yâni "Oku" diye başlayan şu mealdeki âyet­i kerîmeleri getirdi: "Seni yaratan Rabbinin adını anarak oku. O, insanoğlunu kan pıhtısından yaratmıştır. Oku, senin en kerîm olan Rabbin, insanoğluna bilmediğini kalemle öğretti."1 < ­l­ ' ,",/';'/. . • •• * .'..'ı > "BENİ ÖRTÜN!" ilk hamlede Allah'ın vahyinin heybeti, Fahr­i Âlem'e korku ve dehşet verdi. Hemen titreyerek Hadîce'nin yanına gitti. "Beni örtün, beni örtün" diye seslendi. Derhal Hadîce üzerini l Alâk (96) sûresinin ilk dört âyetinin meali, sûrenin tamamı on dokuz âyettir. PEYGAMBER EFENDİMİZ örttü. O da biraz dinlendikten sonra, olan hâli Hadîce'ye anlattı. Hadîce, Fahr­ i Âlem'i alıp amcazadesi olan meşhur Varaka bin Nevfel'in yanma gitti. Vahiy vak'asını ona hikâye ettiler. Varaka, "Müjdeler ey Mııhammed, sen Meryem'in oğlu isa'nın haber verdiği Âhir Zaman Peygamberimin. Sana görünen melek, Musa'ya da gelen Nâmûs­ı Ekber'dir, yâni Cibril'dir. Keşke, genç olup da, senin insanları hak dine çağıracağın zamana erseydim; Kureyşli­ler seni Mekke'den çıkaracakları vakit, sana y ardım etseydim" dedi. O zaman Fahr­i Âlem, "Ydl.. Kavmim beni Mekke'den çıkaracak mı?" diye sordular. Varaka, "Evet, peygamberlik her kime ihsan edildiyse, kavmi ona düşman olagelmiştir. Seni kavmin Mekke'den çıkarsalar gerektir" diye cevap verdi. . ,­. . ; .,.,,, "Ey Bürünen!.." ' ''; '• • • "'•""'"' ' " '' : : '*'"<•>:• •''• Bundan sonra vahyin arkası kesildi ve Cibril aleyhisselâm görünmez oldu. Hazret­ i Peygamber bundan çok fazla sıkıldı. Fakat israfil aleyhisselâm arasıra gelip gider ve Resûl­i Ekrem'e bazı şeyler öğretirdi. Bu durum üç sene kadar sürdü. Sonra birgün kendisine gökten bir ses geldi. Yukarı bakınca, Cibrîl­i Emîn'i gördü. Yine kendisine korku ve dehşet geldi. Hadîce'nin yanına gitti. Elbisesine büründü. O vakit yine Cibril aleyhisselâm gelip göründü ve, "Ya Eyyühe'l­Müddessir" sûresini getirdi, işte Hazret­i Mu­hammed'in Peygamberliğinin başlangıcı budur. Ondan sonra, Cebrail, yavaş yavaş Kur'ân âyetleri ile gelip gitmeye başladı ve yirmi sene bu hâl üzere devam etti.l , ,> ,, ; l Buhârî'de bulunan bir hadis­i şerifte. Peygamber Efendimiz Bu vak'ayı şöyle anlatmaktadır: 36 MEKKE DEVRİ Hâsılı, Fahr­i Âlem bir yeni şeriat ile, insanların ve cinlerin hepsine Peygamber oldu. Onun şeriatı ile kendinden evvelki Peygamberlerin şeriatı ortadan kalktı. Kendisi Peygamberlerin sonuncusu olup, ondan sonra Peygamber gelme ihtimali kalmadı. İlk Müslümanlar Varaka bin Nevfel, evvelce vefat etmiş olduğundan, dediği gibi, bu Peygamberlik zamanına yetişemedi. Fahr­i Âlem'in dâvetine uyup hak din olan islâm'a ilk giren ve Hazret­i Peygamberle beraber namaz kılan, Hazret­i Hadîce radıyallâhu anhâ­ dır. Sonra Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ali, islâm ile müşerref oldular. Her ne kadar o vakit, Hazret­i Ali çocukluktan çıkmamıştı. Fakat küçükken Resûl­ i Ekrem'in evinde ve onun terbiyesi altında bulunduğundan, Hazret­i Peygamber, insanları hak dine çağırmaya başlayınca, o da iman etmişti. Fakat islâm olduğunu dışarı vurmayıp gizli tutardı. Fakat Ebû Bekir hazretleri câhiliyyet zamanında, Kureyş içinde büyümüş olduğu halde, Hazret­i Peygamber gibi, o da putlara kızgın bir gözle bakar ve onlara secde etmezdi. Kendi aklı ve sağ duyusu ile, Kureyş'in dininden başka, Allah katında makbul bir din olduğunu düşünür. Fakat kendine yol gösterecek bir kılavuz bulamazdı. Resûl­i Ekrem, islâm'a davete başlayınca, herkesten evvel iman etti. Emniyet ettiği kimseleri de el altından çağırmaya başladı.

"Hirâ'da idim. Bana seslenildiğini duydum. Sağıma soluma bahtım, bir şey göremedim. Yukarıya baktım, bir de ne göreyim, bana seslenen melek, yerle gök arasında bir tahta oturmuş! Korktum, Hadîce'ye vardım: Beni örtün, dedim. Cibril indi ve: Yâ Eyyühe'l­Müddessir.. dedi." Müzzemmil sûresi de bu vak'a üzerine inmiştir. Muddessir: Elbisesine bürünen, Müzzanmil: Örtüsüne bürünen, demektir. Kufân­ı Kerim'in 73. ve 74. sûreleridirler. 37 • ıliP PEYGAMBER EFENDİMİZ Açık Davet Bu sıralarda, Peygamber'in âzadlı kölesi olan Zeyd bin Harise de müslüman olmuştu. Bundan sonra Hazret­i Ebû Bekir'in daveti ile Osman bin Affân, Abdurrahman bin Avf, Sa'd bin Ebî Vakkas, Zübeyr bin Awam, Talha bin Ubeydillah iman ettiler. Hazret­i Ebû Bekir­i Sıddîk ile beraber Hazret­i Muhammed'in huzuruna gittiler; abdest alıp namaz kıldılar. Allah hepsinden razı olsun, işte en evvel, islâm ile şeref bulan ashâb bu zâtlardır. Daha sonra Ebû Ubeyde bin Abdillah bin Cerrah ve Habbâb bin Eret ve Ömer bin Hattâb'ın amca oğullarından Said bin Zeyd bin Amr bin Nüfeyl ile zevcesi Fâtıma binti Hattâb ve Ebû Seleme bin Abdilesed ve Erkam bin Ebil Erkam el­Mahzûmî, Osman bin Maz'ûn ve kardeşleri Kudâme ile Abdullah ve Ubeyde bin Haris bin Muttalib bin Abdi Menâf ve Abdullah bin Mes'ud ve Bilâl­i Habeşî ve Suheyb­i Rûmî ve Ammâr bin Yâsir ile annesi Sümeyye iman ettiler. Sonra halk takım takım iman etmeye başladı. Önceleri Hazret­i Peygamber'in çağrısı gizliydi. Hattâ namazda Kur'ân­ı Kerîm açıkça okunmazdı. Sonra "Fasda' bimâ turner" âyet­i kerîmesi1 geldi ki, "Me'mûr olduğun şeyi açıkla" demektir. Bunun üzerine Re­Jj sûl­i Ekrem aleyhisselâm, halkı alenen hak dine çağırmaya ve;| Kur'ân­ı Kerîm'i açıkça okumaya başladı. "Güvenilir Muhammed" Önceleri Kureyş'in çoğu imana gelmediyse de, kendisinden pek de uzak durmadılar. Hazret, onların putları hakkında söz söylemedikçe, onlar da, onun hakkında fena muamelede bulunmadılar. l Hicr (15) sûresi, 94. âyet. Meali: "Artık, sana emr edileni açıkça ortaya koy; müj­ : riklere aldııma." ', 38 MEKKE DEVRi Sonra, putlara tapmanın, Allah'a ortak koşmak ve sapıklık olduğuna ve yalnız Allahu Teâla hazretlerine ibadet etmek lâzım geldiğine dair ve bu hususu emreden âyetler indi. Bu ise Kureyş'e güç geldi. O vakte kadar Hazret­i Muhammed aleyhisselâmın hiç yalan söylemediğini herkes biliyordu. Hattâ aralarında "Muhom­medü'1­Emln", yâni "Doğru Muhammed" diye ün salmıştı. Putlar ve Babalar Her sözüne inanıyorlardı. Fakat bu daveti kabul etmediler. Her ne kadar mucizeler gösterdiyse de ikna olmadılar, içlerinden hangisine, Allah'ın hidâyeti eriştiyse imana geldi, geri kalanları Resûl­i Ekrem aleyhisselâma karşı buğz ve düşmanlık etmek üzere birleştiler. Rebîa bin Abdi Menâfin oğulları olan Utbe ve Şeybe ve Ümeyyeoğlu Harb'in oğlu Ebû Süfyân ve Ebu'l­Bahten ve Hi­şâm'ın oğlu Ebû Cehil ile amcası Velid bin Muğire ve Amr bin As'ın babası olan As bin Vâil ve Kureyş'in diğer ileri gelenleri toplanıp, hepsinin büyüğü olan Ebû Tâlib'in yanma gittiler. "Kardeşinin oğlu, bizim dinimize taarruz ediyor. Babalarınız ve dedeleriniz sapıklıktaydı, diyor. Onu ya men et, yahut himayeden vazgeç" dediler. Ebû Tâlib onları tatlı yüz ve yumuşak sözlerle geri gönderdi. Resûl­i Ekrem de evvelki gibi insanları hak dine çağırmaya devam etti. "Ne Olacaksa Olsun!"

Bu hâl Kureyş'e gittikçe ağır geldi, tekrar toplanıp Ebû Tâlib'in yanına gittiler; "Artık biz bu hâle dayanamıyoruz. Ne olacaksa olsun, iki taraftan biri mahvolup diğeri rahatlasın. Eğer sen Muhammed'den vazgeçmezsen, biz senden ayrılacağız" dediler. , . • . 39 PEYGAMBER EFENDİMİZ Ebû Tâlib, işin biraz daha güçleştiğini anladı ve Resûl­i Ekrem'e, "Kavmin, şöyle böyle diyor" diye anlattı; "Artık seni himaye edemeyeceğim" demediyse de, sözün gelişinden o anlaşıldı. Resûl­i Ekrem bundan pek fazla üzüldü, o kadar kederlendi ki, gözlerinden yaş geldi. "Ey babamın yerinde olan amcam! Ben Allahu Teâlâ tarafından hak dini bildirmeye memurum, O'nun emrini yerine getirmeye mecburum. Onlar her ne yaparlarsa yapsınlar, ben bundan vaz­geçemem" dedi ve kalkıp yürüdü. Din Birliği Ebû Tâlib, her ne kadar iman etmemişse de, Resûl­i Ekrem'i öz evlâdından çok fazla severdi ve onu korumaya çok dikkat ederdi. Resûl­i Ekrem'in böyle çok üzülerek kalkıp gitmesi, Ebû Tâlib'e çok te'sir ettiğinden hemen arkasından seslendi: "Ey hardeşimin oğlu, sen işine bak, ben sağ oldukça sana bir şey yapamazlar" diye teminat verdi ve bu mealde birkaç beyit söyledi. Ebû Tâlib, dediği gibi, Resûl­i Ekrem'i korumakta sebat gösterdi. O da eskisi gibi, halkı hak dine davete devam etti. Araplar arasında taassup ve akrabalık gayreti gütmek pek çoktu. Herkes kendi aşiret ve akrabasının gayretini güderdi. Icab ederse her kabile yekvücud olarak düşmana karşı giderdi. islâm dininin ortaya çıkmasından sonra, mü'minler arasında, din birliği üzerine yeni bir ittifak meydana çıktı. Ona niş­; betle akrabalık gayreti geri kaldı. Resûl­i Ekrem, inen âyeti okuyup halkı dine davet ettikçe, amcası Ebû Leheb, arkasından dolaşır ve halka, "Muhammed sizi babalarınızın ve dedelerinizin dininden döndür*; mek istiyor, sakın ona aldanmayınız ve sözlerine inanmayınız" derdi. 40 ; MEKKE DEVRİ ­2­"TEBBED YEDÂ...." Ebû Leheb'in kansı Ümmü Cemil ki, Ebû Süfyân'ın kız kardeşidir; kocası gibi o da, eliyle ve diliyle, Resûl­i Ekrem'e eza ve cefâ ederdi. Hattâ dikenleri toplayıp, gece Resûl­i Ekrem'in geçeceği yollar üzerine saçardı. Resûl­i Ekrem'in kızlarından Rukayye radıyallâhu anhâ, Ebû Leheb'in oğlu Utbe'ye ve Ümmü Külsum radıyallâhu anhâ yine Ebû Leheb'in diğer oğlu Uteybe'ye nikâh olunmuşlardı. Fakat iki damat da, müşrik olduklarından, anaları ve babaları gibi onlar da Resûl­i Ekrem'e düşman olmuşlardı. "Bana İnanır mıydınız?" "Yakın akrabalarını uyar" mealindeki âyet­i kerime inince, Resûl­i Ekrem, bilhassa yakın akrabasını Allah'ın gazabıyla korkutarak hak dine davet etmek için, Harem­i Şerife gitti ve Safa Tepesi üzerine çıkarak kavmini yanına çağırdı. Hâşimoğulları, hepsi oraya gelip Resûl­i Ekrem'in ne diyeceğini beklediler. Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sel­lem: "Ey Abdü'l­Muttaliboğullan! Ey Fihroğullan! Eğer şu dağın ardında bir düşman var, gelip sizi yağma edecek desem, bu sözüme inanır mıydınız" diye sordu. Hepsi "evet" dediler. \> "Öyleyse, ben sizi önünüzdeki kıyamet gününün azabı ile uyarmaya me'mürum. îman ediniz" dedi. Odun Hamalı Amcası Ebû Leheb kızdı ve kızgınlıkla ağzını bozdu: "Bizi bu söz için mi çağırdın?" diye, Hazret'i azarladı ve onun hatırını kıracak sözler söyledi. ...... ., . ',­ , , •­.•.­ Bunun üzerine "Tebbet Yedâ Ebî Leheb" sûresi nazil oldu.

41

f!W PEYGAMBER EFENDİMİZ Ebû Leheb'in kendi aleyhinde böyle husûsî surette bir sûre inmesinden ve karısı Ümmü Cemil'in "odun hamalı" diye adlandırılıp, bu adın etrafa yayılmasından dolayı çok canı sıkıldı. Hemen oğulları Utbe ile Uteybe'yi çağırdı ve karıları Rukay­ye ile Ümmü Külsum'u boşamaları için kat'i surette emir verdi. Onlar da müşrik olduklarından, hemen bu emri yerine getirdiler ve Hazret'in damatlığı gibi bir devleti ellerinden çıkardılar. Ommü Külsum'un nikâhlısı olan Uteybe, yalnız onu boşamakla yetinmeyip, Peygamber'in huzuruna gitti, "Ben senin dinini inkâr ediyorum; seni sevmem, sen de beni sevmezsin, onun için kızını boşadım" diyerek, Hazret­i Peygamber aleyhisselâmın üzerine hücum etti ve yakasından tutup gömleğini yırttı. Resûl­i Ekrem de, "Yâ Rabbi, bunun üzerine canavarlarından bir canavarı sal­dırt" diye beddua etti. Cenâb­ı Hak sevgili kulunun duasını kabul etti. Uteybe, Şam'a giderken, Zerka konağında bir aslan çıkıp onu parçaladı, Resûl­i Ekrem, kızı Rukayye'yi, Osman bin Affân radıyallâ­hu anha vermiştir. Ümmeti, Onun Çocukları Hazret­i Peygamber'in önce Kasım, sonra da Abdullah adlarındaki oğulları vefat edip, onlardan başka erkek evlâdı kalmadığından, Kureyşlilerden imana gelmeyenlerin bir kısmı, "Muhammed'in yerini tutacak oğlu kalmadı, ölünce adı unutulur" dediler. Onlar Cenâb­ı Hakk'ın sevgili kuluna neler vermiş olduğunu ve onu ne büyük rütbelere eriştirmiş bulunduğunu bilmiyorlardı. Şeriatının kıyamete kadar kalacağını, ümmetinin de kendisinin oğulları ve torunları makamında olabileceğini düşü­ ?| nemiyorlardı. MEKKE DEVRİ Peygamberlerin sonuncusu, evlâddan evlâda kalacak bir devlet ve saltanat kurmak için gelmedi ki, erkek evlâdı kalmadı diye endişe edilsin. O ancak âlemi, Allah'a ortak koşmaktan ve sapıklıktan kurtarmak için geldi. Kıyamete kadar baki kalacak bir şeriat bırakıp gitmek için geldi. Belki arkasında erkek evlâdının olmaması, bu inceliğe işaret ve birtakım hikmetlere daha uygundu. Şehid Sümeyye Müşrikler Resûl­i Ekrem'i, fırsat buldukça dilleriyle incitirlerdi. Fakat amcası Ebû Tâlib'in himayesinde olduğu için birşey yapamazlardı. Ebû Bekir'in de akrabası çok olduğundan, ona da birşey diyemezlerdi. Fakat diğer mü'minlere, türlü türlü eza ve cefâ ederler ve islâm dininden döndürmeye pek çok çalışırlardı. Hattâ Ammâr bin Yâsir'in annesi Sümeyye hatuna, islâm dininden dönmesi için eziyet ederken Ebû Cehil gelip bir kargı ile zavallıyı şehid etmiştir. Bilâl­i Habeşî Kölelerden, önce islâm ile şeref bulan Bilâl­i Habeşî'dir. Ku­reyşliler ona türlü türlü eziyet ederlerdi. Hattâ boynuna ip takıp ve çocukların ellerine verip, Mekke sokaklarında dolaştırırlardı. Bilâl­i Habeşî ise, "Allah bir, Allah bir" der ve inancında sebat ederdi, işte bu eziyetlerden dolayı, islâm olanlardan bazıları, dinini izhâr edemeyip gizli tutarlardı. Ebû Bekir radıyallâhu anh ise, inandığı günden itibaren islâm olduğunu açıklamakla beraber, kabiliyetli gördüğü kimseleri de inandırmaya çalışır ve kölelerden imana gelenleri de sahiplerinden satın alarak âzâd eylerdi. 42 43 PEYGAMBER EFENDİMİZ ilk Hicret

Müşriklerin islâm'a yaptıkları eza ve cefâlar günden güne artmakta idi. Bundan dolayı Fahr­i Âlem, Peygamberliğinin beşinci yılında, müslümanlara Habeşistan'a hicret etmeleri için izin verdi. Önce Osman bin Affân ile zevcesi, Hazret­i Peygamber'in kerimesi olan Rukayye ve Zübeyr bin Avvâm, Osman bin Maz'ûn, Abdullah bin Mes'ud ve Abdurrahman bin Av/, Mekke'den çıkıp deniz kenarına indiler ve denizden Afrika yakasına geçtiler; Habeş Sultanı olan Necâşî'nin yanma gittiler. Sonra Hazret­i Ali'nin ağabeysi olan Ca'fer bin Ebl Tâlib de hicret ederek onların yanına gitti. Necâşî, Hıristiyan dininde olduğu halde gelen müslümanlara çok saygı gösterdi. Doğrusu insanlığa bu suretle htonet etmiş Necâşî'nin İnsanlığı Daha sonra islamlardan birçok kimseler birbiri arkasından oraya gittiler. Bu suretle Necâşî'nin yanında islâmlar epeyce çoğaldı. Habeşistan'da müslümanların çoğalmasından ve islâm dininin etrafa yayılmasından dolayı Kureyşliler telâşa düşüp, düşünceye daldılar. Hemen islâm muhacirlerini geri çevirmek için Abdullah bin Ebî Rebîa ile Amr bin Âs'ı Habeşistan'a gönderdiler. Bu ikisi, Necâşî'nin yanına gittikleri zaman, müslümanların kendilerine teslim edilmesini istediler. Necâşî ise, kendisine sığınanları düşmanlarına teslim etmeyi insanlığa uygun bulmadı ve bu isteği geri çevirdi. Bu suretle her ikisi de me'yus olarak Mekke'ye döndüler. : , . 44 MEKKE DEVRİ Ebû Cehil'in Rezilliği Hazret­i Peygamber, Peygamberliğinin altıncı senesinde birgün Safâ'da otururken, oradan geçen Ebû Cehil, kendilerine sövüp, hakeret etti. Hazret­i Peygamber ona bir şey demeyip sükût etti. Fakat Abdullah bin Cüd'an'ın bir cariyesi olan biteni görüp işitti. Peygamber'in amcası olan Hamza bin Abdi'l­Muüalib o gün avda bulunuyordu. Avdan dönüp evine giderken, her zaman yaptığı gibi, silâhları üzerinde bulunduğu halde Kabe'yi tavaf için Harem­i Şerife gitti, işte o esnada bu câriye, Ebû Cehil'in o kötü sözünü Hamza'ya haber verdi. Hamza'nın Mertliği Hamza henüz imana gelmemişti. Fakat kardeşinin oğlu hakkında fena söz söylendiğini işitince akrabalık hisleri kaba­rarak, Kureyşlilerin toplandığı yere gitti: "Benim kardeşimin oğluna söven ve hatırım inciten sen misin?" diyerek, boynundaki yay ile Ebû Cehil'in başım yardı. Orada bulunan bazı kimseler Hamza'nın üzerine hücum edecek oldular; fakat Ebû Cehil, "Dokunmayınız, Hamza'nın hakkı vardır, çünkü ben onun kardeşinin oğluna hakikaten fena sözler söyledim" diye, büyük bir kavganın çıkmasını önledi. Hamza'yı başından savdı ve kendi arkadaşlarına, "Aman ona ilişmeyiniz, hiddetlenerek gider, müslürnan olur ve Muhammed'in taraftarları bu suretle kuvvet bulur" diyerek öğüt verdi. Çünkü Hamza, Kureyşliler içinde sevilen ve sayılan bir insan olmakla beraber, çok yiğit bir adam idi. Henüz imana gelmemiş ise de, kendisinde akraba bağlılığı çok kuvvetli olduğundan, kardeşinin oğlu için her şeyi gözüne almıştı. 45 PEYGAMBER EFENDİMİZ Resûl­i Ekrem'in Duası Ebû Cehil'in de akraba ve taraftarları çok ise de, kavga çıktığı takdirde, Hamza'ya da katılanlar çok olacağından, islâm taraftarlarının artacağını düşünerek çekmiyorlardı. Yoksa Ebû Cehil, Kureyş'in ulularından, hatırı sayılır, sözü geçer ve te'sirli, taraftarı çok ve kimseden pervası olmayan bir adamdı. Hattâ Resûl­i Ekrem, "Yâ Rabbi, bu dini Ebû Cehil ile, yahut Ömer bin Hattâb ile yükselt, kuvvetlendir" diye Cenâb­ı Hakk'a dua etmişti.

Çünkü o vakit Kureyş içinde en çok sözünü yürüten ve hatırını saydıran bu ikisi idi. ­3­ • .••••...•;.' HAZRET­İ HAMZA VE ÖMER Hamza, ruhu Müslümanlığa pek ısınmış olduğu halde, Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve selemin huzuruna vardı ve Ebû Cehil ile aralarında geçen vak'ayı hikâye ederek onu teselli etti. Resûl­i Ekrem ise, ancak onun iman etmesiyle teselli bulacağını ve memnun olacağını beyân buyurdu. Bunun üzerine Hamza derhal kelime­i şehâdet getirdi. Hazret­i Hamza radıyallâhu anh islâm ile şeref bulunca, bundan sonra Resûl­i Ekrem'i koruyacağını Kureyşlilere ilân etti ve bunu anlatan güzel bir kaside söyledi. Onun iman etmesiyle islâm dini pek çok kuvvet buldu, müslümanlar fevkalâde memnun oldular; bu ise Kureyş'e pek güç geldi. ,, .;.... , , . MEKKE DEVRi Ömer'in Fedailiği Bunun üzerine Kureyş'in ululan toplanıp, aralarında danışma yaptılar: "Muhammed'in taraftarları gittikçe çoğalıyor, bu işin sonu fena görünüyor, vaktiyle buna bir çare düşünmeliyiz" dediler. Her biri bir fikirde bulundu, Ebû Cehil de, "Mııhammed'i öldürmekten başka çare yoktur ve bunu kim yaparsa, ona şu kadar deve ve bu kadar da para vereceğim" dedi. Ömer bin Hattâb yerinden kalktı, "Bu işi Hattâboğlu'ndan başka yapacak yoktur" dedi. Mecliste olanlar Ömer'i alkışladılar, "Haydi îbni Hattâb, görelim seni" dediler. Ömer'in giriştiği bu hareket doğrusu gayet tehlikeli idi. Çünkü başladığı işin uhdesinden gelmiş olsa bile, Araplar, din dâvasını bir tarafa bırakacak, âdetleri üzere büyük bir kan dâvasına kalkacaklardı. Kureyş ikiye bölünecek, aralarında büyük ölüm vak'aları olacak ve bu suretle yalnız Ömer bin Hattâb değil, belki Hat­tâb'ın bütün soyu sopu mahvolacaktı. Fakat Ömer, kendi kararında ısrarcı, çok cesur ve kahraman bir adam olduğundan, fedaî olarak kendisini meydana atmıştı... "Sen, Kardeşine Bak!" Ömer hemen kılıcını kuşanıp dışarı çıktı. Yolda giderken, Nuaym bin Abdillah'a rastladı. Ömer'i pek hiddetli gören Nu­aym: "Ey Ömer, nereye?" diye sordu. O da: "Arapların arasına ayrılık sokan Muhammed'in vücudunu dünyadan kaldırmaya gidiyorum" diye cevap verdi. Nuaym, 46 47 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Ey Ömer, müşkil işe girişmişsin. Muhammed'in arkadaşları onun başının ucunda dolaşıyorlar, isteğini elde etmen zordur. Tutalım ki öldürdün; sonra Abdü'l­ Muttaliboğulları'nın elinden kurtulamazsın" dedi, Ömer bu söze hiddetlendi, "Öyle ise sen de onlardansın, önce senin işini bitirmeliyim" diyerek kılıcına el attı. Nuaym, "Ey Ömer, sen beni bırak, kızkardeşin Fâtıma ile kocası Sala bin Zeyd'e bak; ikisi de islâm'a girdiler" dedi. Ömer bu söze inanmadı. Nuaym, "Eğer inanmazsan soruştur, o vakit öğreneceksin" dedi. "Başımızı Kessen Dönmeyiz!.." Ömer, Nuaym'm söylediği sözü çok merak ettiğinden, önce eniştesi Saîd'in evine gitti. O esnada Saîd ile Fâtıma yeni nazil olmuş olan Tâhâ Sûre­si'ni bir sahife üzerine yazdırıp, evlerine davet ettikleri Habbâb bin Eret'ten öğrenmekte idiler. Ömer evin önüne gelince onlann sesini işitti, hemen şiddetle kapıyı çaldı. Ömer'in kılıç belinde ve hiddetli bir halde geldiğini gören Saîd ile Fâtıma telâşlanarak, Kur'ân sahifesini kaldırdılar ve Habbâb'ı bir köşeye sakladılar. Ömer kapı açılıp da içeri girince,

"Okuduğunuz neydi" diye sordu. Saîd telâşla, "Hayır, bir şey yok" dedi. Ömer hiddetlenip, "işittiğim doğru imiş, siz de Muhammed'in büyüsüne aldan­mışsınız" diyerek, Saîd'i yakasından tutup yere savurdu. Fâtıma onu kurtarayım derken, Ömer, onun yüzüne de bir tokat attı. Ömer'in tokadını yiyen Fâtıma'mn ağzından burnundan kan akmaya başlamıştı. Ömer, kız kardeşinin yüzündeki kam görünce pişman oldu; öfkesi dinmeye yüz tuttu. 48 MEKKE DEVRİ Fâtıma canı yandığı ve al kana boyandığı halde, inandığı din duygusu coştu ve Allah'a dayanarak, "Ey Ömer, niçin Allah'dan utanmazsın?Ay etler ve mucizelerle gönderdiği Peygamber'e inanmazsın? işte ben de, kocam da islâm ile şeref bulduk, başımızı kessen bundan dönmeyiz" deyiverdi ve kelime­i şehâdet getirdi. Bunun üzerine, Ömer ne yapacağını şaşırdı. Yere oturdu ve yumuşak bir tavırla, "Hele şu okuduğunuz kitabı çıkarınız" dedi. Fâtıma, okudukları sahifeyi getirdi, Ömer'e verdi. Ömer okuma biliyordu, Tâhâ Sûresi'ni okumaya başladı.1 "Lehul Esmâulhüsnâ" Kur'ân­ı Kerîm'in çok yüksek olan üslûbu, derin mânâsı, ifâdesindeki güzellik ve tatlılığı Ömer'in kalbine te'sir etti. Yukarıdan aşağıya doğru okuyarak: "Göklerde ve yeryüzünde ve bunların arasında ve toprağın altındaki şeyler hep O'nundur, yâni Allahu Teâlâ'nındır" mealindeki âyet­i kerimeye2 gelince, derin bir düşünceye daldı ve kız kardeşine, "Ey Fâtıma, bu kadar mahlükat hep sizin taptığınız Tanrı'nın mıdır?" diye sordu. >. Fâtıma, :: ' "Evet öyledir, şüphe mi var?" diye cevap verdi. : Ömer, "Ey Fâtıma, bizim bin beşyüz kadar süslü püslü putlarımız var, hiç birisinin yeryüzünde bir dirhem mülkü yok" diye söylenerek, hayret ve tereddütler içinde kaldı. Fakat içi hak dine doğru iyice yönlendi ve âyetin alt tarafına baktı: 1 Kur'ân­ı Kerim'in yirminci sûresi. Yüz otuz beş âyettir. ' 2 Tâhâ sûresi altıncı âyet. ' 49 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Başka tapacak yoktur, ancak O'dur. En güzel isimler O'nun­dur" mânâsmdaki "La ilahe illâ hû lehul esmâulhüsnâ" âyetini okuyarak düşünmeye başladı ve birdenbire kendini tutamaya­rak, yüksek bir sesle kelime­i şehâdet getirdi. Habbâb bunu işitince, tekbir getirerek gizlendiği yerden meydana çıkıverdi: "Ey Ömer, Hazret­i Peygamber: Yârab bu dini, Ebü Cehil yahut Ömer'le aziz et, diye dua etmişti, işte bu saadet sana nasib oldu" diye Ömer'e müjde verdi. "İmana Gel, Yâ Ömer!" Ömer'in islâm aleyhindeki fikirleri tamamiyle tersine döndü. Hemen, "Resûl­i Ekrem nerededir?"diye sordu. O gün Resûl­i Ekrem, Safa taraflarında bir evde ashabı ile gizlice bir görüşme yapıyorlardı. Habbâb, Ömer'i alıp oraya götürdü. Evin kapısını çaldılar. Kapıda ashâbdan biri gözcü idi. Ömer'in silâhlanmış olarak geldiğini haber verdi. Ömer hakikaten herkesin korktuğu bir adam olduğu için onun böyle gelişinden Peygamber'in arkadaşları ürktüler. Hamza radıyallâhu anh, "Ömer'den korkacak ne var? Eğer iyilik için gelmiş ise hoş geldi safa geldi; yok öyle değilse, o kılıcını çekmeden ben onun başını yere düşürürüm" dedi. O esnada Ömer içeri girdi. Fakat ashabın Ömer'e emniyeti olmadığı için bir kişi sağından, öteki solundan tutarak Peygamber'in huzuruna getirdiler. Halbuki daha evvel, Cebrail gelip Ömer'in iman ettiğini ve İ Peygamber'in yanına gelmek üzere olduğunu, Resûl­i Ekrem'e l bildirmişti. Ondan dolayı ashâb, Ömer'in gelişinden telâş ederken, kendileri tebessüm ediyordu. Ömer'i huzura getirirlerken, Hazret­i Peygamber, "Bırakınız" dedi. Hemen bıraktılar, o da Peygamber'in önünde diz çöktü.

MEKKE DEVRİ Resûl­i Ekrem, Ömer'in kolundan tutup, "imana gel yâ Ömer" dedi. O da bütün kalbiyle şehâdet getirdi. Bu vak'adan ashâb o kadar çok memnun oldular ki, o vakte kadar iman edenleri ilân etmek âdet değilken, yüksek sesle tekbir aldılar. Sesler Mekke sokaklarında işitildi. Kırkıncı Müslüman Önce Hazret­i Hamza, üç gün sonra da Hazret­i Ömer'in iman etmesiyle islâm dini çok kuvvet buldu. Bunun üzerine Ömer radıyallâhu arih, "Arkadaşlarımız kaç kişidir?" diye sordu. Saydılar; i : "Seninle tam kırk kişi olduk" dediler. "'•'•, "Öyle ise ne duruyoruz? Haydi çıkalım, Harem­i Şerife gidelim ve Allah'ın adını yükseltelim" demesiyle, hep birden kalktılar ve gittiler. Sıra şöyle idi: Önde Ömer, sonra Ali, sonra Resûl­i Ekrem, sağında Ebû Bekir ve solunda Hamza ve arkasında diğer ashâb olduğu halde Harem­i Şerife geldiler. Kureyş'in uluları Harem­i Şerifte toplanıp, Ömer'den bir haber beklemekte idiler, Baktılar'ki Ömer, islâm topluluğunun önüne düşmüş .geliyor. Birbirlerine, : "Baksanıza, Ömer bütün Muhammed'e inananları arkasına almış, getiriyor" dediler. . Ebû Cehil,.cin fikirli .şeytan bir herif olduğundan, bu gelişi beğenmedi. Koşup ilerledi, . . "Hayrola Ömer, bu ne?" diye sordu. H.azret­i Ömer, ağırbaşlılığını bozmayarak, "Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden Re­sûlullah" ­diye cevap verdi. Bunun üzerine Ebû Cehil ne diyeceğini şaşırdı, Kureyş ululan, da hayret içinde kaldılar. ,... 50 51 PEYGAMBER EFENDİMİZ Hazret­i Ömer oradakilere dönerek, "Beni bilen bilir, bilmeyen bilsin ki Ömer bin Haüâb'ım" dedi. Bu söz üzerine Kureyşlilere bir şaşkınlık geldi ve hepsi birer tarafa dağıldılar. i işte o gün kırk müslüman, Harem­i Şerif'de saf oldular ve açıkça tekbir alarak meydanda namaz kıldılar. ­4­BOYKOT Kureyşliler gördüler ki: Müslümanlar günden güne çoğalıyor ve islâm dîni kuvvet buluyor. Kureyşlilerin reisi olan Ebû Tâlib, her ne kadar iman etmemiş ise de, Hazret­i Peygamber'i evlâdı gibi sevip koruyor. Hâşimoğullarından diğer iman etmeyenler de onunla beraber olup, yine kabile ve akrabalık gayretini güdüyorlar... Kureyşliler bütün bunları aralarında görüşüp danışıp, enine boyuna ölçüp biçtiler. Nihayet, Peygamberliğin yedinci senesi başında, müslüman olsun olmasın, Hâşimoğulları ile görüşüp konuşmaktan vazgeçtiler. Hâşimîlerle alışveriş etmemeyi, kız alıp vermemeyi kararlaştırarak, aralarında bir antlaşma yaptılar, bunu yazıp Kabe'ye astılar ve onun aksine hiç bir hareket yapmamak üzere and içtiler. Ebû Tâlib Mahallesi Bu suretle Hâşimîler, müslüman olsun olmasın, "Ebû Tâlib ŞiTji"nde âdeta kale içinde gibi kaldılar. Yalnız Ebû Leheb, onlardan ayrıldı ve müşriklerin yanma gitti. Bu, Ebû Tâlib'in Şi'bi, Mekke'nin bir mahallesidir ki, Pey­gamber'in doğduğu mahalledir. Hâşimoğulları'nın evleri hep oradadır. Ebû Tâlib'den evvel, başlan Abdü'l­Muttalib olduğundan, o mahalleye evvelce "Abdü'l­Muttalib Şi'bi" denirdi. 52 MEKKE DEVRİ Hâşimîler, akrabalık gayreti ile, Resûl­i Ekrem'i düşman şerrinden koruyor ve müslüman olanlar da daima o Hazret'in etrafında pervane gibi dolaşıyorlardı. Başka mahallelerde evleri olan müslümanlar da semtlerini bırakarak, buraya toplandılar. İnşikâk­ı Kamer

Peygamberliğin sekizinci senesinde "Inşikâk­ı Kamer" yâni "ayın ortadan yarılması" mucizesi oldu. Kureyş'ten bazıları mehtaplı bir gecede Resûl­i Ekrem'den mucize istediler. O da dua etti. Ay iki parça oldu, hatta bir parçası Hi­râ dağının bir tarafında ve öteki parçası diğer tarafında görüldü. Resûl­i Ekrem, oradakilere seslenerek, "Bakınız, şâhid olunuz" dedi ve orada bulunanların hepsi ayın ikiye bölündüğünü gördüler. Müşrikler, yine iman etmeyip, "Bu da Muhammed'in şimdiye kadar gösterdiği sihirlerden biridir" dediler. Eskisi gibi müslü­ınanlara ve bütün Hâşimîlere düşmanlık etmekte ısrarlı bir surette devam ettiler. ; Muhasarada Çekilen Eziyet Ebû Tâlib'in mahallesindeki muhasara iki seneden fazla sürdü ve bu, müslümanlara pek çok sıkıntı verdi. Çünkü müs­lümanlardan biri pazara gitse, müşrikler tahammül edilemeyecek kadar eza ve cefâ ediyorlardı. Hac mevsiminde tüccardan biri Hâşimoğullarından biri ile alışveriş edecek olsa mâni oluyorlardı. Hâsılı müslümanlar çarşı pazarda serbest gezemiyorlardı. Hazret­i Ali kerremallâhu vecheh bile Resûl­i Ekrem'in sa­adethanesinde bulunduğu halde, müslüman olduğunu meydana koyamıyor, gizliyordu. Fakat Hazret­i Hamza kılıcı sayesinde istediği yerde gezip dolaşıyordu. Hazret­i Ömer ise müşriklerle pençe pençeye pervasızca uğraşıyordu. 53 PEYGAMBER EFENDİMİZ Bütün ashabın en büyüğü olan Hazret­i Ebû Bekir, Kureyş­liler içinde pek ziyâde hatırı sayılır bir zât olduğu halde, ona bile hor bakarlardı. Fakat o, onların bu hâline ehemmiyet vermeyip, aşikâre namaz kılardı ve devamlı yaptığı gibi islâm'a yakın ı gördüğü kimseleri el altından davet ederdi. Allah'ın Yaktığı Işık Kureyşlilerin müslümanlar hakkında bu kadar şiddet göstermeleri, onları geri döndürmek, hiç olmazsa Müslümanlığın daha ziyâde ilerlemesinin önüne geçmek içindi. Halbuki düşünmüyorlardı ki, güneş balçık ile sıvanmaz ve Allah'ın yaktığı ışık onların soğuk nefesleri ile sönmez. Müşrikler ne yaparlarsa yapsınlar, müslümanlar bildiklerinden şaşmıyorlardı. Din gayretleri gün geçtikçe artıyor ve Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellemin mucizeleri ile islâm dini her tarafa yayılıyordu. Müslümanlar, âhiret saadetini kazanmak için, dünya nimetlerini hiçe sayıp., dinleri uğrunda her şeyi feda ediyorlar; bâzıları vatanlarını bırakıp Habeşistan'a gidiyorlar; bâzıları da her türlü tehlikeyi göze alıp Ebû Tâlib mahallesinde kapanıp kalmayı hoş görüyorlardı. '.'•'.'•­. '•­­ ."" •'•'/; •' Tevrat ve İncirden Haberler Aklı başında ve insafı yerinde olanlar, Resûl­i Ekrem'in mu­ | cizelerini görerek ve Hak. Peygamber'olduğunu bilerek, birer ,l birer imâna geliyorlardı. .... Hazret­i Peygamber anadan doğduğu gibi ümmî idi. Oku­ J yup yazmak bilmiyordu.. Eskiden gelen milletlerin hâllerinden l habersiz bir halkın içinde ve âlimleri bulunmayan bir şehirde j| büyümüştü. . Onun başka memleketlere­gidip de kimseden bir şey öğrenmediğini herkes biliyordu. Fakat Allah'ın vahiy ve ilhamı ile ni­ 54 MEKKE DEVRİ ce nice kimsenin bilmediği şeyleri bilir; Tevrat, incil ve Allah'ın indirdiği diğer kitaplardaki emirleri doğru olarak haber verirdi. Bu bile onun Peygamberliğine yetecek bir vesika ve delil olduğu ve başkaca ispata lüzum kalmadığı halde, birçok mucizeler de göstermekteydi. . • ' • . ..•;•• ­5­ ' ' .'; ' '.. KUR'AN MUCİZESİ Resûl­i Ekrem sallallâhu aleyhi ve sellemin en büyük mucizelerinden biri, belki birincisi Kur'ân­ı Kerim'dir ki, kıyamete kadar kalacaktır. Eskiden gelen Peygamberlerin zamanlarında hangi şey halkın arasında dikkat nazarı çekiyor ve

kıymet veriliyor, şöhret buluyor ise, o zaman gelen Peygamberlerin mucizeleri de ona göre oluyordu. Meselâ, Hazret­i Musa'nın zamanında en çok meşhur olan sihirbazlık idi. Onun için Allah, Musa'nın elindeki asa ile bütün sihirbazlara mucizesini gösterdi. Hazret­i Isa zamanında, hikmet ve doktorluk pek ileride idi. O da körlerin gözlerini açmak ve ölüleri diriltmek gibi mucizelerle gönderildi, Yedi Askı ] Son Peygamber Hazret­i Muhammed zamanında da şiir ve hatiplik pek ziyade itibarda idi. Arapların şehirlerde oturanları . da, köylerde bulunanları da, güzel ve te'sirli sözü, kıymetin ve büyüklüğün ölçüsü olarak tanırlardı. Yukarıda da söylediğimiz gibi kabileler birbirine karşı güzel şiirler ve iyi sözlerle üstün gelmeyi başlıca öğünülecek şeylerden sayarlardı. Bir kısmı Kabe duvarına astıkları ve adına "Muallâkât­ı Seb'a" yâni "yedi askı" dedikleri emsalsiz şiirler söyleyerek, başka şâirlere meydan okurlardı. Bir kısmı da "Sûku Ukâz"da, : . 55 .•••••••• PEYGAMBER EFENDİMİZ Ukâz'daki panayır gibi büyük topluluklarda umuma vaaz ve nasihat yollu güzel hutbeler okurlardı. Bedevi denen köylüler dahi şehirdeki çok yüksek şâirler derecesinde şiirler söylerler ve hutbeler yaparlardı. Vezinli vezinsiz söyledikleri çok yüksek şiir ve hutbeler, dinleyenlere, âdeta sihir gibi te'sir ederdi. Kur'ân Meydan Okuyor işte bundan dolayı, Fahr­i Âlem Hazret­i Muhammed aley­hisselâma, belagat denen, edebiyatın en yüksek tabakasında olan bir kitap indirildi. Bütün şâir ve hatipler onun benzerini meydana getirmekten âciz kaldılar. Resûl­i Ekrem, Kur'ân­ı Kerîm âyet âyet nazil oldukça, "Buna benzer bir söz söyleyemezsiniz" diye, bütün Arap ediplerine, şâirlerine meydan okurdu. O esnada, "Bütün insanlar ve cinler bir araya gelseler ve birbirine yardımcı olsalar, bu Kur'ân'ın eşini meydana getiremezler"1 mealindeki âyet­i kerime indi. Gerçekten de Kur'ân­ı Kerîm'i inkâr ederek, Resûl­i Ekrem'e karşı çıkan şâirlerin ve hatiplerin içinden, bir tanesi çıkıp da, Kur'ân'ın kısa bir sûresine benzer bir söz bile söyleyemedi. Kur'ân­ı Kerîm'in bazı yerinde az kelimenin içinde çok mânâ mevcut olduğu gibi, uzunca ve etraflı olanlarda da başka bir güzellik ve tatlılık vardır. Buralarım, ancak Arapçayı bütün incelikleri ve san'atları ile anlayanlar bilirler ve zevkine varırlar. Kur'ân­ı Kerîm'i tekrar tekrar okuyanlar, onda başka başka safa ve tad bulurlar ve okudukça okuyacakları gelir. Halbuki başka hiç bir yazı ve kitap böyle değildir. •; l Isrâ (17) sûresi 88. âyetin meali. Ayrıca Bakara (2) sûresi 23., Yûnus (10) : si 38. ve Hûd (11) sûresi 13. âyetler de aynı mânâyı ifâde ederler. 56 •m m MEKKE DEVRİ Herhangi bir nesir veya şiir, ne kadar güzel ve san'atlı olsa, birkaç kere okunduktan sonra insan tabiatı ondan usanır. işte bundan dolayıdır ki, büyük şâir ve hatiplerden bir kısmı, Kur'ân'ın o yüksek edebî kıymeti karşısında hayran kalarak, islâm'a girdiler, imana gelmeyenler bile, Kur'ân âyetlerinin, beşerin kudreti dışında bir söz olduğunu ikrar ve itiraf ederek, karşı gelmeyip, bir tarafa çekildiler. ­6­KUR'ÂN'IN TE'SİRÎ Kureyş'in imana gelmemiş ulularından Velid bin Mugîre, birgün Resûl­i Ekrem'in huzuruna gelerek, "Bana biraz Kur'ân oku da dinleyeyim" dedi. Hazret­i Peygamber de "Innallâheye'muru bi'l­adli..." l diye başlayan âyet­i kerimeyi okudu. Bunu can kulağı ile dinleyen Velid,

"Allah'a yemin ederim ki bunda büyük bir tad ve pek çok güzellik vardır, çok derin ve faydalı bir söz, bu sözü insanoğlu söyle­yemez"diye hayranlığını bildirdi ve oradakilere dönüp, "Sizin aranızda şiiri benden daha iyi bilen kimse yoktur, şiirin her nev'ini ve cinsini hepinizden iyi bilirim. Muhammed'in okuduğu kelâm, onların hiç birine benzemez. O söz, her sözden üstündür. O'nun üstünde hiç bir söz söylenemez" dedi. "Biraz Nasihat Etsem..." Yine birgün Resûl­i Ekrem, Harem­i Şerifin bir köşesinde otururken, karşı tarafta da müşrik Kureyşliler oturuyordu. On­ 1 Nahl (16) sûresinin 90. âyeti. Meali: "Allah size, adaleti, iyilik yapmayı ve yakınlarınıza bakmayı emreder; edepsizlik, kötülük ve aşırılıktan ise sizi men eder Allah, düşünüp anlar da tutarsınız diye, size öğüt veriyor." Bu âyet, her Cuma, hutbenin sonunda, minberlerden okunmaktadır. 57 PEYGAMBER EFENDİMİZ ların ulularından Ebû Velid diye tanınan Utbe bin Rebîa, orada­kilere, "Ne dersiniz bilmem, gidip Muhammed'e biraz nasihat etsem, bizden ne istersen verelim ve seni istediğin mevkie çıkaralım, yeteı ki bizim ilâhlarımıza söz atma, dinimizi kötüleme desem, olur ki kabul eder de aramızdan bu çekişme gider" deyince, müşrikler, "Hay hay, bir kere nasihat ediver" dediler. Bunun üzerine, Utbe, Resûl­i Ekrem'in yanına geldi, birçok sözler söyledi, kendi kanaatince birçok nasihatlerde bulundu. "Bir Söz ki..." Resûl­i Ekrem, "Sözün bitti mi?" diye sordu. Utbe, "Evet" diye cevap verince, Hazret­i Peygamber,"Öy!e ise şimdi beni dinle" dedi. "Bismillâhirrahmânirrahîm, ha mim tenzllün minerrahmâniı ­rahim" l diye başlayan Fussilet sûresini, secde âyetine kadar okudu ve secde âyetine gelince kalkıp secde etti... "işittin mi ey Ebâ Velid?" dedi. Utbe, . "işittim, işte sen, işte o" diyerek yerinden kalktı ve perişan bir hâlde arkadaşlarının yanına gitti. Müşrikler, "Ne oldu?" diye sordular. . "Hiç sormayın, bir söz işittim ki, ömrümde onun eşini işitmemişim. Allah'a yemin ederim ki bu söz, şiir değil, sihir değil, kâhinlik değil. Ey Kureyşoğullan, beni dinlerseniz, bu adamı kendi hâline bırakınız" dedi. l Fussilet (41) veya Secde sûresi denilen sûre 54 âyettir. Secde âyeti 37. âyettıı Buraya kadar olan kısım bugünkü Mushaflarda dört sayfa tutmaktadır. 3.7. âyetin meali: "Gece, gündüz, güneş ve ay O'nun âyetlcrindendir. Güneşe de, aya da secde etmeyin. Onları yaratan Allah'a secde edin. Eğer kulluk ediyorsanız." MEKKE DEVRİ "O'na Ne Diyelim?" Müşrikler, birbiri ardınca gördükleri mucizeleri ve ardarda inen âyetleri işitip, Resûl­i Ekrem hakkında ne diyeceklerini şaşırdılar. Kimi mecnûn, kimi sihirbaz, kimi de şâir dediler. Hiç birinin uymadığını kendileri de anladılar. Hattâ Kureyşliler islâm dininin etrafa yayılmasından korktukları için bir Hac mevsiminde biraraya toplandılar: "Her taraftan Arap kabileleri gelmek üzeredir. Muhammed hakkında ne diyeceksek karar verelim ve sözbirliği yapalım da birbirimizi yalancı çıkarmayalım" dediler, içlerinden bir kısmı, "Kâhindir diyelim" dedikleri zaman Velid bin Mugîre, "Kâhin değildir, sözleri asla kâhin sözüne benzemez" dedi. "Öyleyse, mecnûndur diyelim" dediklerinde, Velid bin Mugîre yine, "Mecnûn desek kim inanır, onda asla delilik yok" dedi. Bunun üzerine bazıları, "Şâirdir diyelim" dedikleri zaman, Velid bin Mugîre yine: "Şâir de değildir, çünkü biz şiirin bütün inceliklerini biliriz, onun sözleri şiirin bu hususiyetlerine uymaz" dedi. , "Şâir değil ise sihirbaz diyelim" dedikleri zaman yine Velid bin Mugîre, "Sihirbaza neresi benziyor? Okuyup ufürmesi yok, düğüm bağlaması yok, sihirbazlara benzeyen bir taraf ı yok, bundan dola* yi ona sihirbazda diyemeyiz" dedi.

O'na Ancak "Peygamber" Denir "Öyle İse ne diyelim?" dediler. Velid.bin Mugîre, "Ne demeli bilmem. Şu söylediğiniz sözlerin hiç birisi ona uymuyor. Hangisini söylesek inanılmaz" dedi. Hâsılı ne diyeceklerine bir karar veremediler, çünkü "Pey­gamber"den başka ona yakışık alır bir sıfat bulamadılar. Orada o sözü söylemeye de gönülleri razı olmadı. PEYGAMBER EFENDİMİZ Resûl­i Ekrem ise, her sene Hac zamanı Mekke'nin dışına çıkıp, gelen kabilelere, "Ey filân oğulları" diye, hepsine başka başka seslenerek, yerine göre uygun olan âyetleri okur ve onları hak dine davet ederdi. Bu suretle kabilelerden birçok kimseler islâm'a girdiler ve islâm dini Arabistan'ın her tarafına yayılmaya başladı. Kur'ân'm Edebî Kudreti Selemoğulları'ndan birkaçı Mekke'ye geldi, bazı Kur'ân âyetlerini dinleyip, Hazret­i Peygamber'in önünde hemen müs­lüman oldular. Sonra dönüp yerlerine gittiler. Peygamber'in hâllerini, vasıflarını ve gördüklerini, kabilelerine anlattılar. Onların içlerinden birisinin babası olan Amr bin Cemûh, oğluna, "O zâttan işittiğin sözleri bana söyle" demiş. O da, "Fatiha" sûresini okumuş. Amr, "Bu ne güzel sözdür, başka sözleri de böyle güzel midir?" diye sorunca, oğlu, "Daha güzelleri var" diye cevap vermişti. Yine köylü Araplardan biri, "Fasda' bimâ tu'mer"1 âyet­i kerimesini işitince, yere kapanıp secde etmiş; "Bu sözün yüksek beyânına secde ettim" demişti. Bir başkası, Sûre­i Yûsuf okunurken, "Felemmesteye'sû min­hu halasü neciyyâ"2 âyet­i kerimesini işittikte, "Ben şehâdet ederim ki, hiç bir mahlûk buna benzer bir söz söyleyemez" demiştir. 1 Hicr (15) sûresi, 94. âyet. 2 Yûsuf (12) sûresi, 80. âyet. 60 MEKKE DEVRİ Ebû Zer'in İmanı Ebû Zer radıyallâhu anhın imana gelmesine de şu hâdise sebep olmuştur: Kendisi tanınmış şâirlerdendi. Kardeşi Enis ise şiirde onun ve ona benzerlerin üstünde idi. Enis, Mekke'ye gelip gitmiş ve kardeşi Ebû Zer'e Peygamber'in ahvâlinden bahsetmişti. Ebû Zer, "Halk onun hakkında ne söylüyor?" diye sormuş. Enis de, "Şâirdir, kâhindir, sihirbazdır diyorlar. Fakat ben şâirlerin sözlerini işittim ve şimdiye kadar yazılan ve söylenen şiirlerle karşılaştırdım. Yemin ederim ki, hiç birine uymaz ve bundan sonra ona şâir demek, kimseye yakışmaz. Hâsılı Muhammed sâdıktır ve onlar yalancıdır" diye cevap vermiş; bunun üzerine Ebû Zer de hemen islâm'ı kabul etmiştir. Kur'an Bir Mucizedir Evet, Kur'ân­ı Kerîm, ne vezinli sözdür, ne de bizim bildiğimiz nesirdir, iki kısmın dışında lâtif bir beyândır. Baştan aşağı berrak ifadeli ve edebî tarzdadır. Bütün Kur'ân­ı Kerim âyetleri belagat, yâni edebiyat bakımından birbirinden farklıdır. Fakat hepsi bir mucizedir. Yâni eşini vücuda getirmekten insan âcizdir. Önceleri Arap şâirleri Kur'ân âyetlerini, tanınmış meşhur şiirlerle ölçmek ve kıyaslamak istediler. Sonraları, onların hiç birine benzemediğini ve beşer sözünü andırmadığım anladılar. "Artık Diyecek Söz Kalmadı!" Bununla beraber Muallâkât­ı Seb'a, yâni yedi büyük şâirin şiirleri Kabe duvarında asılı durur, arasıra okunur ve edebî değer bahsine örnek olarak alınırdı. Belagat ve edebiyatın en üstün derecesinde bulunduğu 61 PEYGAMBER EFENDİMİZ

Araplarca kabul edilen "Yâ ardublaî mâefei.."1 âyet­i kerimesi nazil olunca, en yüksek şâirlere müthiş bir te'sir yaptı. O vakit Imru'l­Kays'm kız kardeşi sağ idi. O âyet­i kerimeyi işitince, "Artık kimsenin diyeceği bir söz kalmadı. Kardeşimin şiiri bile övünülecek yerde duramaz" diyerek, Imru'l­Kays'm kasidesini Kabe duvarından indirdi. Öteki kasideler de daha sonra birer birer indirildi. Artık meydanda, övünülecek, başlı başına bir edebî şaheser olarak, yalnız Kur'ân­ı Kerîm vardı. Onun ifâde ve mânâsının te'siri altında bütün Arap şâirleri, edipleri tutuldu kaldı. Pek çokları Kur'ân­ı Kerîm'in Allah kelâmı olduğuna inandılar. Kabile Reislerinin Makam Hırsları Mü'minlerin bir kısmı, islâm dini uğrunda her şeyden vazgeçip, akraba ve tanıdıklarını ve vatanlarını terkederek, Habeşistan'a gittiler; kimisi de Ebû Tâlib'in mahallesinde kapalı yaşayıp, müşriklerin eza ve cefâsına katlandılar. Kureyş'in uluları, bu kadar mucizeleri ve Kur'ân­ı Kerîm'in belâgatini görüp acze ve hayrete düştükleri halde, inatlarından dolayı inkârlarında ısrar ettiler ve sapkınlık içinde, dalâlette kaldılar. O zamanlar Araplar, aşiret ve kabile halinde dağınık olarak yaşarlardı ve hepsinin kendi reisleri vardı, idare onların elinde idi. Araplar, kendi kabilelerinin reisleri bulunurken, içlerinden başka birine uymak istemezlerdi. islâm şeriatinde fakir ve zengin, zayıf ve kuvvetli arasında fark yoktu. Kureyş kabilelerinin başları ise, alelade halk ile beraber olmaktan utanırlardı. Bundan dolayı kabile reislerinden her biri, kendine bağlı olanları müslüman olmaktan ve islâm dinini etrafa yaymak­ 1 Hûd (H) sûresi, 44. âyet. 62 MEKKE DEVRİ tan menetmek için ellerinden geleni geri kovmazlar ve buna bir çare ararlardı. ­ • „ , ­ 7 ­ ..•.'; ••• ; ' r•••'••'•' HÜZÜN YILI ' •'••;'••. ' ' • Arap kabilelerinin en şereflisi olan Kureyş kabilesinin iki fırkaya ayrılıp üç seneye yakın bir zamandan beri aralarında alışverişin, görüşüp konuşmanın kesilmesinden dolayı, müşriklerin çoğu pişman olmuştu. Aynı zamanda o antlaşmayı yazmış olan Mansûr bin Ikrime'nin eli kuruyup çolak kalmıştı. Antlaşmayı Güve Yedi Bir de Allah tarafından o antlaşmaya güve nevinden bir böcek musallat olarak, orada Allah'ın isminden başka ne kadar yazı varsa hepsini yiyip mahvetmişti. Cebrail aleyhisselâm, gelip bunu Resûl­i Ekrem'e bildirdi. O da amcası Ebû Tâlib'e haber verdi. Ebû Tâlib, Kureyş'in toplandığı yere gitti; Peygamber'den işittiğim onlara anlattı ve, "Muhammed'in dediği doğru ise, artık siz de insaf ediniz, aramızdaki ayrılığı kaldıralım; eğer onun dediği çıkmazsa, ben de onu korumaktan vazgeçerim" dedi. Boykot Bitti Kureyş'in büyükleri bu sözü uygun gördüler, hemen antlaşmayı oradan alıp getirdiler. Bir de baktılar ki,"Bismikâllâhüm­me" sözünden başka ne kadar yazı varsa hepsi mahvolmuş. Bunu görünce utandılar; her ne kadar Ebû Cehil inadında ısrar etmek istedi ise de, çoğunluk o anlaşmayı yırttılar ve Hâşimîler aleyhinde verdikleri kararı bozdular. Bu suretle Hâşimîler alışverişte ve başka bütün muamelelerde serbest kaldı. Müslümanlar Ebû Tâlib'in mahallesindeki 63 PEYGAMBER EFENDİMİZ muhasara belâsından kurtuldu, Mekke'yi umumî bir sevinç kapladı. Fakat bu ferahlık ve bu sevinç çok sürmedi. Araya başka felâketler girdi. Peygamberliğin onuncu senesi Ebû Tâlib vefat etti. Üç gün sonra da Hazret­i Hadîce radıyallâhu anhâ göçtü. Her ikisinin böyle ard arda vefat etmeleri, Resûl­i Ekrem'i çok kederlendirdi. Ondan dolayı bu seneye "Senetü'l­hazen" yâni hüzün yılı dendi. f tf\ ' Ebû Tâlib'in Çekindiği Ü

Ebû Tâlib'in Resûl­i Ekrem'le övündüğü ve onun Peygamberliğini kalbi ile tasdik ettiği, bazı şiirlerinden anlaşılır. Fakat kendisi Kureyş'in reisi olup, Resûl­i Ekrem ise onun elinde büyümüş olduğundan, dili ile Müslümanlığı ikrar edip, ona tâbi olmaktan utanırdı. Hattâ, "Ben bilirim ki Muhammed yalan söylemez ve bâtıl söz ondan çıkmaz, eğer Kureyş'in kadınları beni ayıplamasa, ben ona tâbi olurdum" derdi. Ebû Tâlib'in vefatından evvel, Resûl­i Ekrem, "Ey babamın yerinde olan amcam, bir kere olsun dilinle keli­me­i şehâdet getir ki, âhirette sana şefaat edebileyim" dediği zaman, Ebû Tâlib, "Korkarım ki Ebû Tâlib ölümden ürktü de imana geldi diye, benim aleyhimde konuşurlar. Bundan utanmasam şehâdet getirirdim" demişti. Ebû Tâlib'in Vasiyeti Bununla beraber vefat edeceği zaman Kureyş'in ulularını J toplamış ve onlara, "Muhammed emindir, doğrudur, hiç yalan söylemez­ Benim size verebileceğim nasihatları O kendinde toplamıştır. Getirdiği Is­ 64 MEKKE DEVRİ lam dini ise, kalbin kabul edeceği bir şeydir. O'nu inkâr eden ancak dildir. "Allah'a yemin ederim ki ben gözümle görmüş gibi biliyorum: Kureyş'in fakirleri ve zayıfları ve sahrada oturanlar ve bütün dünya halkı hep O'nun çağrısını kabul edip, sözüne inansalar yeridir. Kureyş'in başları ayak olsa yeridir. ­Yâni O'na uymayan Kureyş'in ileri gelenleri hep hor ve hakir olsalar yeridir ­ "Ey Kureyşliler, Allah'a yemin ederim ki ben sağ olsam O'nu düşman şerrinden korurdum. Siz de O'na yardım etmelisiniz" diye vasiyet etmişti. Hidayet Allah'tandır Cenâb­ı Hak hidâyet etmezse, kimse doğru yolu bulamaz ve Rabbimiz lûtf u ihsanda bulunmazsa, kimse devlet ve saadete ulaşamaz. Nitekim Kur'ân­ı Kerîm'de, "Ey Muhammed, sen sevdiğine hidâyet edemezsin; fakat Allah istediğini doğru yola sev­keder" l mealinde bir âyet­i kerîme vardır. Resûl­i Ekrem, amcası Ebû Tâlib'in islâm'a girmesini pek çok istediği, o da kendisini pek çok sevdiği halde, dili ile Peygamberliğini ikrar etmedi. Vefatından sonra da Kureyş kendisinin vasiyetini tutmadı. Ebû Tâlib'den sonra Ebû Leheb, Kureyş'in başına geçmek, Kureyş büyükleri de kendi aşiretlerinin reisliğini elden çıkarmamak istiyorlardı. Ebû Cehil ise, Kureyş içinde hepsinden fazla mevki tutup sözünün geçmesini arzuluyordu. Bunlar, Ebû Tâlib ile Hazret­i Hadîce'nin vefatlarını fırsat bildiler ve kendileri için birinci rakip saydıkları Resûl­i Ekrem'e evvelkinden daha çok eza ve cefâ etmeye başladılar. l Kasas (28) sûresi, 56. âyet. 65 PEYGAMBER EFENDİMİZ Tâif'te Çekilen Eziyet Hazret­i Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem, bunların ezalarından usanarak, Zeyd bin Harise ile beraber Taife gitti ve orada Safe i/kabilesi büyüklerini islâm dînine çağırdı. Onlar ise imana gelmek şöyle dursun, Peygamber'e sövüp saydılar ve içlerinden bazıları onu taşladılar. Hattâ Zeyd, Resûl­ı Ekrem'i atılan taşlardan korumak için kendisini siper ettiğinden, birkaç yerinden yaralandı. . Bundan dolayı Hazret­i Peygamber geri döndü, Mekke'ye bir konak arası olan Batn­ ı Nahîe adındaki yere indi. Cinlerin İmanı işte orada insanlara ve cinlere Peygamber olarak gönderilen : Hazret­i Muhammed, "er­Rahmân" sûresini okurken, Cin taifesinden bir kalabalık gelip dinlemişler ve ona iman etmişlerdi. Resûl­i Ekrem, bir müddet Batn­ı Nahje'de kaldıktan sonra, •" Mekke'ye geldi ve Mut'im bin Adiy adındaki zâta misafir oldu. Hemen Harem­i­Şerife gitti, Hacer­i Esved'i ziyaret ederek iki rek'at namaz kıldı. Sonra evine döndü. Arap âdeti üzerine Mut'im, kendi evlâd ve akrabası ile birlikte, Hazret­i Muhammed aleyhissalâtu vesselamın etrafında dolaşıp, onu korumak hususunda çok gayret gösterdi.

Bu sırada, Zem'a'nın kerimesi Şevde, radıyallâhu anhâ, Resûl­i Ekrem'le evlendirildi. Yirie o sıralarda Ebu Bekir radıyallâhu anhin kızıAişe radıyallâhu anhânın da Resûl­i Ekrem'e ni­: kâhı kıyıldı. Fakat yaşı küçük olduğundan, düğün geri bırakıl­ ' ' : 66 MEKKE DEVRİ ­8­BİRİNCİ AKABE Resûl­i Ekrem her Hac mevsiminde ve Sûku Ukâz panayırı günlerinde, Mekke'nin dışına çıkıp, etraftan gelen kabilelerle görüşerek onları islâm dinine davet ederdi. Peygamberliğin on birinci senesi Hac mevsiminde de yine böyle Mekke dışına çıkmıştı. Akabe yanında Medine ahalisinden bir topluluğa rast geldi. Meğer onlar Hazrec kabilesinden imişler. Hazrecîlerle Hâşi­mîler arasında ise akrabalık vardı. Resûl­i Ekrem, "Siz kimlersiniz?" diye sordu. "Hazrec kabilesindeniz" diye cevap verdiler. "Olursanız da sizinle biraz konuşsak olmaz mı?" deyince, "Pekâlâ" deyip oturdular. Resûl­i Ekrem onlara biraz Kur'ân­ı Kerîm okuyarak, islâm dînine davet eyledi. Onlar, Gâlib bin Fihr evlâdından bir Peygamberin geleceğini, ihtiyarlarından işitirlermiş. Medine'deki Yahudiler de, "Peygamber'in geleceği vakit yaklaştı" derlermiş. Resûl­i Ekrem onları dine davet edince, birbirlerine bakıştılar, "Yahudilerin dediği Peygamber işte budur" diye söyleştiler. Ensâr'ın İlkleri Öteden beri Yahudilere düşman olduklarından hemen iman edip, Peygamber'in önünde kelime­i şehâdet getirdiler. Onlar şu zâtlardı: Es'ad bin Zürâre, Raf i bin Mâlik, Avfbin Haris, Kutbe bin Âmir, Ukbe bin Âmir ve Câbir bin Abdillah bin Riyâb. işte Ensâr'dan en önce islâm'a girenler bu altı zât idi. Allah onlardan razı olsun. Bunlar Hac mevsiminden sonra Medine'ye döndüler ve islâm dininin yayılmasına çalıştılar. Bu suretle islâm dini Hazre­ 67 PEYGAMBER EFENDİMİZ cîler arasında gereği gibi yayıldıktan başka, Evs kabilesine de geçti. Peygamberliğin on ikinci senesi Hac mevsiminde Es'ad bin Zürâre ile arkadaşları olan Râfi, Avf, Ukbe ve yine Hazrecîler­den olan Muâz bin Haris, Zekvan bin Abdi'l­Kays, Ubâde bin Sâ­mit, Ebû Abdillah Yezid bin Sa'lebe ile Alabaş bin Ubâde bin Fadla ve Evs kabilesinden de Ebû Heysem Mâlik bin Teyyihan ve Uveym bin Sâide, Mekke'ye gittiler ve yine Akabe'de Resûl­i Ekrem ile görüşüp ona bîat edip, anlaştılar. Allah cümlesinden razı olsun. Evlâdlanm Öldürmeyeceksin! Antlaşmada şunlar var idi: O günden sonra Allah'a şirk koşmayacaklarına, zina ve hırsızlık yapmayacaklarına, iftiradan sakınacaklarına ve evlâdlarını öldürmeyeceklerine, söz verdiler. Câhiliyet devrinde Araplar, ancak erkek evlâtları ile övünürler, kız evlâdı olanlar halktan utanırlardı. Bundan dolayı pek çoğu yeni doğan kız çocuklarım diri diri gömerek öldürürlerdi. Bir de Arapların geçimi dar olduğundan, çoluk çocuğunu geçindirmekte sıkıntı çektikleri için, bunu bahane ederek kız çocuklarım, hattâ bâzı kere erkek çocuklarını öyle diri olarak gömüp öldürürlerdi. Bundan dolayı Medinelilerle yapılan sözleşmede evlâdını öldürmeme hususu ayrı bir lütuf oldu. Bu suretle Peygamber'e bağlananlar yukarıda yazıldığı gibi on iki kişi olup, ikisi Evs kabilesinden, geri kalanı da Hazrec kabilesindendi ve hepsinin reisi Es'ad bin Zürâre idi. Bu görüşmeden sonra, hepsi dönüp Medine'ye geldiler ve islâm dinini yaymaya başladılar. 68 MEKKE DEVRi ­9­MÎ'RÂC

O sıralarda Hazret­i Muhammed'in mi'râcı vuku buldu. Cebrail aleyhisselâm bir gece geldi, Resûl­i Ekrem'i aldı ve Kabe'den Mescid­i Aksâ'ya götürdü. Oradan yukarı çıkardı. Bütün semâları dolaştırdı. Sonra o Allah'ın sevgilisi, bu görünen âlemin dışına çıkarıldı. Kendisine, insanı şaşırtacak birçok fevkalâde şeyler seyrettirildi. Cenâb­ı Hakk'ın kelâmını işitti ve cemâlini gördü. Yine o gece evine döndü. Beş vakit namaz, bu mi'râc gecesi farz kılındı. Her ne kadar ondan evvel de namaz kılınıyorduysa da, sıra ile beş vakit namaz kılmak, o gece emrolundu. Ertesi gün Resûl­i Ekrem, mi'râcını ümmetine söyledi. Önce Ebû Bekir ve sonra diğer ashâb tasdik ederek, tebrik ettiler. Müşrikler inkâr edip, Mescid­i Aksâ'dan nişan sordular. Resûl­i Ekrem olduğu gibi haber verdi. Fakat onlar inkârlarında inat ettiler. Medine'de islâm Bu esnada islâm dini Arabistan'ın her tarafında ve bilhassa Medine'de pek hızla yayılmakta idi. Evs ve Hazrec kabileleri as­hâbdan birinin kendilerine Kur'ân­ı Kerîm'i ve islâmiyet'i öğretmek üzere Medine'ye gönderilmesini rica etmiş olduklarından, Hazret­i Peygamber bu iş için Mus'ab bin Umeyfi Medine'ye gönderdi. Mus'ab Medine'ye gidince, oradaki müslümanların sayısı kırka varmış bulunuyordu. Reisleri olan Es'ad ve hocaları olan Mus'ab ile beraber hepsi birden Cuma günleri Medine dışına çıkıp bir yerde cemaatle namaz kılmaya başladılar. Fakat Es'ad'ın teyzezadesi ve Evs kabilesinin reisi olan Sa'd 69 PEYGAMBER EFENDİMİZ bin Muâz ile, yine reislerden olan Useyyid bin Hudayr henüz imana gelmemiş olduklarından, islâm dini tamamiyle yayılamıyordu. Useyyid'in Müslüman Oluşu Birgün Mus'ab ile Es'ad, Zuferoğulları'nın evlerinin birinde sohbet ederlerken, Useyyid bin Hudayr harbesi elinde, onların üzerine geldi: "Maksadınız nedir? Birtakım âcizleri aldatıp azdırıyorsunuz" diye hiddetle bağırdı. Mus'ab ona nazikâne, "Hele biraz dur, otur, sözümüzü dinle, maksadımızı anla" deyince, Useyyid oturdu. Mus'ab ona islâm dinini anlattı ve biraz Kur'ân okudu. Kur'ân'ın yüksek belâgati kendisine te'sir edince, "Bu ne güzel şey, bu dine girmek için ne yapmalı?" diye sordu. Mus'ab ona dini anlattı. O da kabul ederek müslüman oldu. Sonra da, "Ben varayım size birini göndereyim, eğer o da imana gelirse, artık bu şehirde iman etmeyen kimse kalmaz" deyip gitti ve Sa'd bin Muâz'ı gönderdi. Sa'd oraya hiddet ederek çıkageldi, "Ey Es'ad, eğer seninle aramızda akrabalık olmasa, kabilemizin içine soktuğunuz böyle çirkin şeylere sabır ve tahammül edemezdim" diye, Es'ad bin Zürâre'yi azarladı ve tehdit etti. Mus'ab ona da, "Hele biraz durunuz, oturunuz, dinleyiniz, anlayınız da, beğenirseniz kabul ediniz, beğenmezseniz, biz de size, çirkin gördüğünüz işi tekliften vazgeçeriz" diye nazikâne söyledi. Bunun üzerine Sa'd oturdu, Mus'ab'ın sözlerine kulak verdi. Sa'd bin Muâz'ın İslâmı Mus'ab ona islâm dininin ne demek olduğunu anlattı, biraz da Kur'ân­ı Kerîm okudu. Kur'ân okunurken Sa'd'ın yüzünde iman işaretleri belirdi. Hemen, 70 MEKKE DEVRi "Siz bu dine girerken ne yapıyorsunuz?" diye sordu. Mus'ab ona islâm dininin esaslarını ve yapılacak şeyleri bildirdi. O da bunları dinledikten sonra bütün kalbi ile islâm dinine girdi. Sa'd, islâm olduktan sonra, kalkıp kabilesi olan Abdü'1­Eş­lıeloğulları'nın yanına gitti. Onlara, "Ey cemaat, siz beni nasıl bilirsiniz?" dedi. Onlar da, "Sen bizim ulumuz ve en şereflimizsin" dediler. Bunun üzerine Sa'd, "Öyle ise siz de benim gibi, AHah'a ve Resülü'ne iman etmelisiniz­ Siz iman etmedikçe, bundan sonra hiç birinizle görüşemem" deyince, Abdü'l­Eşheloğulları içinde o gün iman etmedik kimse kalmadı.

Sonra Sa'd ile Mus'ab, Es'ad bin Zürâre'nin evinde oturup, başkalarını da islâm dinine çağırmakla meşgul oldular. Az zamanda islâm dini Medine'ye o kadar yayıldı ki, Evs ve Hazrec kabileleri içinde, Benî Ümeyye bin Zeyd'in evinden başka islâm nuru ile aydınlanmayan ev kalmadı. Evs ve Hazrec Evs ve Hazrec kabileleri Ezd kabilelerinden ayrılmış bir fırkadır. Asıl vatanları Sebâ diye bilinen Me'rib şehri idi. Zamanla bu şehrin su bendleri harab olduğundan Ezd kabileleri şuraya buraya dağıldılar. işte onların bir fırkası da gelip, o vakit Medine'de yerleşmiş bulunan Yahudilerle anlaşma ve mukavele yaparak, Medine civarında kalmışlardı. O vakit Medine civarında yerleşmiş olan Yahudiler, Ku­rayza ve Nadir adıyla iki kabileye ayrılmış idi. Ezdî'lerin başı olan Harise ölünce, Evs ve Hazrec adında iki oğlu kaldı. Bir takımı ona ve bir takımı buna uymakla, Ezdîler de iki kabileye ayrıldı. . 71 PEYGAMBER EFENDİMİZ Sonra Yahudiler ile Ezdiler arasına düşmanlık girdi ve pek çok muharebeler oldu. Her ne kadar Ezdiler iki kabileye ayrıl­ l mış iseler de, düşmana karşı birleşirler ve Yahudilere nisbetle çokluk olduklarından, çok kere Yahudilere galip gelirlerdi. Sonraları Evs ve Hazrec kabileleri arasına da düşmanlık girdi. Birbiriyle uğraşarak ikisi de zayıfladılar. Fakat islâmiyet'i kabul edince, islâm onları birleştirdi. Barıştılar ve kuvvetlenerek yine Yahudilere galip geldiler. ­10­IKİNCÎ AKABE Peygamberliğin on üçüncü senesi Hac mevsiminde, Medine'ye islâmiyet'i öğretmek için gitmiş olan Mus'ab, Mekke'ye geri döndü. Onunla beraber, Medine'li müslümanlardan yetmiş üç erkek ve iki kadın da birlikte geldiler. Bunların kimi Evs'den, kimisi de Hazrec kabilesindendi. Neccâroğulları'ndan Ebû Eyyûb Ensârî diye bilinen Hazret­i Hâlid de onlardan biri idi. Mekke'ye geldiklerinde, hepsi yine Akabe'de Resûl­i Ekrem'le buluştular ve Hazret­i Peygamber'in Medine'ye hicret buyurması hususunu konuştular. ;; Can Verip Cennet Alanlar * Resûl­i Ekrem, onlara bâzı âyet­i kerimeler okuduktan sonra, kendi nefislerini ve evlâd ü iyâllerini nasıl korurlarsa, kendisini de öyle koruyacaklarına dair söz vermeleri şartıyla onlardan bîat istedi. Düşündüler, taşındılar, "Yâ Resülallah, senin uğrunda ölürsek bize ne var?" dediler. Resûl­i Ekrem, "Cennet var" deyince, "Öyle ise elini ver" dediler. O da mübarek elini uzattı, hemen bîat ettiler. Yâni can verip cennet aldılar ve pek hayırlı bir alışveriş yaptılar . Sonra hemen dönüp Medine'ye vardılar. 72 MEKKE DEVRİ İlk Muhacirler Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, artık Medine'ye göç etmek üzere ashabına izin verdi. Onlar da yol hazırlığına kalktılar. Muharrem ve Safer aylarında vatanlarını bırakıp, birbiri arkasından Medine'ye gittiler. Önce Habeşistan'a gidip de sonra Mekke'ye gelmiş ve müşriklerin ezasından, cefâsından bıkmış olan Ebû. Seleme bin Ab­di'1­Esed radıyallâhu anh bu müsâadeyi işitince, herkesten evvel kalkıp Medine'ye gitti. Arkasından birçok müslümanlar da hicret ettiler. Sonra Ömer bin Hattâb ve kardeşi Zeyd ve Abbâs bin Rebîa, yirmi kişi olarak Medine'ye gittiler ve Medine'nin Avali denilen köylerine yerleştiler. Sonunda evvelce Habeşistan'a gidip gelenlerden Peygamber'in damadı Osman bin Affân da Medine'ye gitti. Mekke'de Resûl­i Ekrem'le beraber, ashâbdan yalnız Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ali kaldılar. Muhacirin ve Ensâr

Hazret­i Peygamber de hicret etmek niyetinde ise de, ancak kendisi için Allah'ın iznini bekliyordu. Hattâ Ebû Bekir hazretleri Medine'ye gitmek istedikçe, Resûl­ i Ekrem, "Sabret, belki Cenâb­ı Hah sana bir yol arkadaşı ihsan eder" derdi. Birbiri ardısıra Medine'ye giden ashabı, Evs ve Hazrec kabileleri karşılayıp, onları yerleştirirler ve kendilerine çok saygı ve yardım gösterirlerdi. Din uğrunda bu suretle vatanlarını bırakıp, hicret eden ashaba "Muhacirin" denir. Medineli olup da, Muhacirleri sevgi ile karşılayıp, onlara yardım edenlere de "Ensâr" denir. Muhacir olsun, Ensâr olsun, Allah cümlesinden razı olsun ki, islâm dinine büyük hizmet etmişlerdir. 73 İ K l N C İ K I S I M MEDİNE DEVRİ 75 BİRlNCt BÖLÜM HİCRET müşrikleri baktılar ki, Evs ve Hazrec kabileleri mâna geldi ve bu suretle islâm dini Medine'de kuvvet bulup, kökleşti. Onların Akabe'deki biatlerinden sonra, as­hâb da arkalarından gitti ve bir iki ay içinde pek çoğu Medine'ye gidip, onlarla birleşti. Müşrikler inandılar ki, Hazret­i Peygamber de onların yanına giderse, Medine'de büyük bir islâm kuvveti peyda olacak ve Kureyş'in Şam yolunda pek mühim bir geçiti olan Medine yolu, islamların elinde kalacak. Kureyş'in ululan bunlan düşündükçe telâşa düştüler ve hemen aralarında bir danışma için Dârü'n­Nedve'de birleştiler. Her ne vakit Kureyş'in önemli bir işi olsa, orada toplanıp görüşürlerdi. Cinayet Karan Bu sefer de orada toplanıp, "Mohammed için, ne gibi bir tedbir almak lâzım geliyor" diye aralarında görüşmeye başladılar. Her biri bir söz söyledi. Bazıları, "Onu bir yerde hapsedelim" dediler, uygun görülmedi. Bir kışımı da, "Bir tarafa sürelim" dediler, bu fikir ise hiç kabul edilmedi. Sonunda Ebû Cehil, "Onu öldürmekten başka çare yoktur, fakat her kabileden bili PEYGAMBER EFENDİMİZ rer adam gidip, hepsi birden vurup öldürmelidir ki katil belli olmasın. O zaman Hâşimîler çaresiz diyete razı olurlar; bu suretle iş biter ve kan dâvası kabileler içinde kaybolup gider" dedi. Ötekiler de bu fikri kabul ettiler. Bu kararın yapılması için birtakım kötü adamlar ayrılıp seçildiler ve hepsi gece Resûl­i Ekrem'in evinin önünde toplanıp, onun uyumasını beklediler. ­1­MUCİZELt YOLCULUK Cebrail aleyhisselâm gelip, Kureyş müşriklerinin aldığı cinayet kararım, Resûl­i Ekrem'e haber verdi ve Medine'ye gitmek için kendisine taraf­ı Ilâhî'den izin verildiğini, Ebû Bekir'i de beraber götürmeye memur olduğunu bildirdi. Resûl­i Ekrem, hemen Ali bin Ebî Tâlib hazretlerini çağırdı ve kendisinde şunun bunun emânetleri olan eşyayı teslim etti. "Ey Ali, ben Medine'ye gidiyorum, bu emânetleri sahiplerine ver, ondan sonra sen de durma gel; fakat şimdi benim yatağıma yat ki, müşrikler beni uykuda zannetsinler" dedi. Ali kerremallâhu vechehu hazretleri, Resûl­i Ekrem'in yatağına yattı ve yeşil hırkasını kendi üzerine örttü. Bakar Körler Hazret­i Peygamber bir avuç toprak aldı ve Yasin sûresinin başından, "Ve cealnâ min beyni eydihim şedden.." l âyet­i kerimesinin sonuna kadar okudu. O toprağı kapısının önünde bekleyen müşriklerin üzerine saçtı ve aralarından çıkıp gitti. Kör gibi bakıp durdular ve onu görmediler. l Ydsin (36) sürat, 9. âyet. Meali: "Ünlerine ve arkalannased çektik; gözlerini perdeledik: Artık göremezler." 78 MEDİNE DEVRİ

Biraz sonra müşriklerin kendi adamlarından biri geldi, "Burada ne bekliyorsunuz?" dedi. "Muhammed'i bekliyoruz" dedikleri zaman, "Muhammed sizin başınıza toprak saçıp aranızdan geçip gide­li çok zaman oldu, bir kere kılığınıza bakınız" diyerek onlarla alay etti. Birbirlerine baktıkları zaman üstlerinin, başlarının toz toprak içinde kalmış olduğunu gördüler. Fakat hâne­i saadetin içerisine bakıp, yatakta Hazret­i Ali'nin yattığını fark edemeyerek, "işte Muhammed yatıyor" dediler. Sonra Hazret­i Ali kalktı, onu gördükleri zaman şaşırıp kaldılar. "Muhammed nerede?" diye sordular. Hazret­i Ali, "Bilmem" deyince, habisler hayrette kalıp ne yapacaklarını şaşırdılar. Resûl­i Ekrem'in böyle gözlerden kayboluvermesi Kureyş'in ulularına pek güç geldi. Mekke'yi altüst edip, Hazret­i Muhammed'i bulamadıkları için çıkası canlan çok sıkıldı. "Muhammed'i kim bulursa yüz deve vereceğiz" diye, her tarafa ilân ettiler, içlerinde ne kadar hırsız, katil ve hayr u şerri bilmez delikanlı varsa, kimi kılıcı, kimi sopası ile Mekke dışına çıkıp araştırmaya başladılar. "Ben de Birlikte miyim?" Resûl­i Ekrem ise, o gece evden çıktıktan sonra bir yerde gizlendi. Ertesi gün öğle vakti Ebû Bekir'in hanesine gitti. Kapısının önünde durdu, şeriat terbiyesi üzere, "içeri girmeye ev sahibinin izni var mı?" diye sordu. Hazret­i Ebû Bekir, "Buyurun ey Allah'ın Resulü" deyince içeri girdi ve Allah tarafından hicrete izin verilmiş olduğunu bildirdi. Hazret­i Ebû Bekir, "Ben de birlikte miyim?" diye sorunca, Resûl­i Ekrem, "Evet" cevabını verdi. Hazret­i Sıddîk, bu müj­ 79 PEYGAMBER EFENDİMİZ deyi alınca o kadar sevindi ki, gözlerinden sevinç yaşları döküldü. Hemen evinde bulunan develerden birini Hazret­i Peygam­ber'e arzetti. Resûl­i Ekrem, "Teşekkür ederim, ama şimdi hediye kabul etmem, satın alırım" dedi ve hemen parasını verdi. O deve, Hazret­i Peygamber için, başka bir deve de Ebû Bekir için hazırlandı. Usta bir kılavuz olan Abdullah bin Ureykıt adında bir kılavuzu ücretle tuttular. Develeri belli zamanda Mekke'nin alt tarafında aşağı yukarı bir saat uzakta bulunan Sevr dağına götürmek üzere kendisi ile anlaşarak, develeri teslim ettiler. Sevr Dağındaki Mağara Hazret­i Peygamber o gün akşama kadar Hazret­i Ebû Bekir'in evinde oturup, gece Ebû Bekir ile beraber yola çıktılar ve Sevr dağına gittiler. Orada ıssız bir mağara vardı, içine girdiler. Allah'ın emri ile hemen bir örümcek gelip, mağaranın ağzına ;: ağını gerdi ve bir çift güvercin de gelip oraya yumurtladı. Kureyş'in arayıcıları, Sevr dağının her tarafını dolaştılar, bir kısmı da Ümeyye bin Halef ile beraber mağaranın önüne ulaştılar, "Şu mağarayı da arayalım" diye birbirleri ile konuştular. Ümeyye, "Allah akıllar versin, orada ne işiniz var? Muhammed doğmadan örümcekler orada ağ kurmuş, sonra güvercinler yuva yapmış" demesi üzerine hepsi birlikte dönüp gittiler. Halbuki mağara ağzına geldikleri zaman, Resûl­i Ekrem ile Hazret­i Ebû Bekir onları görüyordu; fakat onlar göremiyorlar­dı. Hattâ onlar mağara kapısına yaklaştıkları sırada, Hazret­i Ebû Bekir pek ziyade üzülerek, "Yâ Resülâllah, beni öldürürlerde gam yemem; fakat Allah 80 MEDİNE DEVRİ göstermesin sana bir zarar gelirse, bütün ümmet mahvolur" deyince, Resûl­i Ekrem, "Gam çekme, Allah bizimle beraberdir" diye onu teselli etti. "Onların Üçüncüsü Allah îdi" Müşrikler dönüp gittikten sonra, Hazret­i Ebû Bekir, "Ey Allah'ın Resulü eğer içlerinden biri şöylece önüne bakıver­se idi bizi görürdü" deyince, Resûl­i Ekrem,

"Sen o iki arkadaşı ne zannediyorsun? Onların üçüncüsü Allah idi" buyurdu.1 Hazret­i Ebû Bekir mağaraya girince bir delik görmüştü. Oradan yılan ve çiyan gibi bir zararlı hayvan çıkıp da Resûl­i Ekrem'e bir ziyan vermesin diye, orasını ayağı ile tıkayıp oturdu. Resûl­i Ekrem de ona dayanıp uykuya vardı. O esnada o delikten bir yılan Ebû Bekir'in ayağını soktu. Fahr­i Âlem uykudan uyanmasın diye Hazret­i Ebû Bekir ayağını çekmedi. Fakat cam çok acıdığı için gözlerinden yaş geldi ve bu yaşlar, mübarek yüzüne damlayınca, Resûl­i Ekrem, uykudan uyandı, "Ne var yâ Ebâ Bekir?" diye sordu. O da: "Ayağımı bir şey soktu, ama zarar yok, anam babam sana feda olsun, ya Resülâllah" diye cevap verdi. Resûl­i Ekrem kalktı, yılanın soktuğu yere tükürüğünü sürdü; derhal ayağının acıması durdu ve Hazret­i Ebû Bekir iyileşti. Hazret­i Ebû Bekir'in âzadlısı olan Âmir bin Füheyre, Sevr dağında bir sürü koyun güder ve geceleri sağıp mağaraya bir miktar süt getirirdi. Hazret­i Ebû Bekir'in oğlu Abdullah da, geceleri gizlice mağaraya gelip, Kureyş'in yaptıklarına ettiklerine dair haberler verirdi. l Tevbe (9) sûresi, 40. âyette bu vak'a zikredilmektedir. 81 PEYGAMBER EFENDİMİZ Arık Koyunu Sağan Zât Resûl­i Ekrem ile "yâr­ı gâr"\ (mağara arkadaşı), bu hâl ile o mağarada üç gece kaldılar. Sonra Abdullah bin Ureykıt develeri getirdi, bindiler, onu ve Âmir'i de beraber aldılar, sahil yolu ile Kudeyd denilen yere geldiler. Orada bulunan Ebû Ma'bed'in çadırı önünden geçerken, "Satın almalı üzere, hurma yahut başka yiyecek bir şey var mı?" diye sordular. Ebû Ma'bed orada yoktu, fakat karısı Hâlid Hu­zâî'nin kızı olan 'Âtike Ümmü Ma'bed orada bulunuyordu, "Yiyecek bir şey yoktur" diye cevap verdi. Resûl­i Ekrem ileride bir koyun gördü, "Bu nedir?" diye sordu. Ümmü Ma'bed, "Bu çok zayıf bir koyundur, yürüyecek hâli yoktur, sürü ile gidemediği için burada kaldı" deyince, "izin verirsen sağalım" buyurdular. Ümmü Ma'bed ne desin? Sürü ile otlamaya gidemeyen bir zayıf hayvandan ne çıkar, fakat misafire, olmaz demek âdet olmadığından, "Pekâlâ, eğer süt bulursanız sağınız" dedi. Resûl­i Ekrem, koyunu tutup memesini sıvadı ve "Bismillâ­hinahmânirrahîm" diyerek sağmaya başlayınca, koyunun sütü geldi. Bir büyük kap istedi; kap doldu. Önce Ümmü Ma'bed'e ve sonra orada bulunanlara doyuncaya kadar içirdi ve en sonra kendisi içti. Tekrar sağdı, yine içtiler. Üçüncü defa sağıp onu da Ümmü Ma'bed'e bıraktı. Sonra mağara arkadaşı ile beraber yola revân oldular. "Ona Tâbi Olurdum" Aradan çok geçmeden Ebû Ma'bed geldi, kap içindeki sütü gördü, "Bu ne?" diye sordu. Karısı Ümmü Ma'bed, "Vallahi buraya bir mübarek zât geldi, şu arık koyunu sağdı" diyerek olanı anlattı. Ebû Ma'bed, 82 MEDİNE DEVRİ "Bunda bir hikmet var. O zâtın şekli ve siması nasıldı?" diye sorunca, karısı da, "Orta boylu, kara kaşlı, kara gözlü ve gayet nur yüzlü lâtif bir adamdı" diyerek, Hazret­i Peygamber'in şeklini tarif etti. Kocası Ebû Ma'bed, "Allah'a yemin ederim ki, bu senin anlattığın zât, Kureyş içinde çıkan peygamberdir. Eğer ben burada bulunsa idim ona tâbi olurdum" dedi. Daha sonraları nakledilmiştir ki, Ümmü Ma'bed: "O koyun Hazret­i Ömer'in halifeliği zamanında hâsıl olan kuraklık zamanına kadar yaşadı, yeryüzünde hayvanlar yiyecek bir şey bulamazken, biz onu akşam sabah sağardık" dermiş. Sürâka'nın Atı Resûl­i Ekrem'i ele geçireceklere, Kureyş'in yüz deve vâdet­tiği, Kinâne kabilesinden olup, o taraflarda çadırda yaşayan Benî Müdlic aşireti içinde de duyulmuş ve sahil yolundan iki deve ile dört kişinin geçip gittiği de işitilmiş idi.

Bunun üzerine, Sürâka bin Mâlik el­Müdlicî, yüz devenin tamahı ile atına binip onların arkasına düşmüştü. Onlar Ku­deyd'de Ümmü Mâbed'in çadırından kalkıp giderken, Sürâka yetişti. Hazret­i Ebû Bekir, "Aman yâ Resülâllah, tutulduk" diyerek telâşlandı. Resûlullah, "Gam yeme, Allah bizimle beraberdir" diye onu teselli ederken, Sürâka gelip çattı; fakat atının ayakları dizlerine kadar yere battı. Sürâka, "Yâ Muhammed, dua et de kurtulayım, boynuma borç olsun ki, geriden gelen arayıcıları savıp defedeyim" diye yalvardı. Hazret­i Peygamber dua etti, Cenâb­ı Hak da duasını kabul 83 PEYGAMBER EFENDİMİZ buyurdu. Sürâka kurtulunca, Hazret­i Peygamber'in yanına gel­ ,; di. Üç gün onlardan kimseye bahsetmeyeceğine dair söz verdi : ve ileride islâmiyet kuvvetli olarak meydana çıktığı zaman, kendisine bir zarar gelmemesi için bir emannâme istedi. Sürâka'y3 Emannâme Resûl­i Ekrem, Âmir bin Füheyre'ye deri üzerine bir emannâme yazdırıp Sürâka'ya verdi ve yoluna devam etti. Sürâka orada kaldı ve Kureyş'in geriden gelen arayıcılarına, "Ben buralarını arayıp taradım kimseler yok, başka tarafa bakalım" diyerek onları geri çevirdi. Sonraları Ebû Cehil, Sürâka'nın yaptığı işi anlayınca, pek ziyâde hiddetlenip, Sürâka'yı bir şiirle hicvetmiştir. Sürâka da ona, "Eğer atımın ayaklarının nasıl yere gömüldüğünü göreydin, sen de Muhammed'in Peygamberliğine imân ederdin" diye bir şiir ile cevap vermiştir. Daha sonra Hazret­i Ebû Bekir de bu vak'aya dâir güzel bir kaside yazmıştır. Kisrâ'mn Bilezikleri Mekke'nin fethi senesi, Resûl­i Ekrem'in Huneyn muharebesinden dönüşünde, Sürâka o emannâme ile huzuruna gelmiş ve müslüman olarak iltifatlarına nail olmuştur. Bu sırada Resûl­i Ekrem ona, "Yâ Sürâka, Kisrâ'mn bileziklerini takınacağın vakit ne hâlde olacaksın" demiş ve "Sanki seni, Kisrâ'mn bileziklerini takınıyor gibi görüyorum, Sürâka.." demişti. O vakit bu sözlerin mânâsı iyice anlaşılmamış idi. Hazret­i Ömer'in halifeliği zamanında, Iran hükümdarı Kisrâ'mn malları ganimet olarak alındığı zaman, Medine'ye getirilmiş ve bile­ 84 MEDİNE DEVRİ ziklerini Sürâka'nın takındığı görülünce, Hazret­i Muhammed'in mucizelerinden biri olduğu meydana çıkmıştır. Yeri gelince anlatılacaktır. Resûl­i Ekrem, mağara arkadaşı Ebû Bekir ile beraber Ku­deyd denilen yerden ayrılıp giderlerken, yolda bir çobana rast gelip süt istediler. Çoban, "Sağılır koyunum yok, şurada bir keçi var, onun da sütü kalmadı" dedi. Hazret­i Peygamber, "Onu getir" dedi, çoban da o keçiyi getirdi. "Aman bana kendini bildir!" Resûl­i Ekrem, mübarek elini onun memesinin üzerine koydu, keçinin hemen sütü geldi. Hazret­i Ebû Bekir kalkanını tuttu, kalkan süt ile doldu. Fahr­i Âlem onu Hazret­i Ebû Bekir, Âmir, Abdullah ve çobana içirdi, sonra yine sağıp kendi içti. Çoban, "Sen kimsin? Ben senin gibi adam görmedim. Aman bana kendini bildir" diye yalvardı. Resûl­i Ekrem, "Eğer kimseye duyurmazsan söyleyeyim" dedi. Çoban da kimseye söylemeyeceğine söz verdi. Fahr­i Âlem, "Muhammed Resûlullah dedikleri benim" deyince çoban, "Ha, şu Kureyş'in dininden dönen kişi dedikleri sen misin?" dedi. Hazret­i Peygamber de, "Elbette onlar öyle söyler ya!" dedi. Çoban, "Ben şehâdet ederim ki sen hak Peygamber'sin ve senin yaptığını kimse yapamaz, meğer ki Peygamber ola. Ben seninle beraber giderim" dedi. Resûl­i Ekrem,

"Şimdi olmaz, sonra benim adımın yayıldığını haber aldığın vakit gel" dedi ve yoluna devam etti. Ebû Bekir, Şam'a çok gidip gelmiş olduğundan, yol üzerinde onu tanıyanlar çoktu: "Bu önündeki kimdir?" diye soranlara, "Kılavuzdur, bana yol gösterir" diye cevap verirdi. 85 PEYGAMBER EFENDİMİZ Zübeyr bin Avvâm radıyallâhu anh hazretleri, Şam kafilesi ile Medine'den çıkıp Mekke'ye gelirken onlara rast geldi; Resûl­i Ekrem ile "yâr­ı gâr"ma beyaz ve yeni elbiseler giydirdi. Zübeyr hazretleri kafile ile Mekke'ye gelip işlerini hallettikten sonra, o dahi Medine'ye hicret etmiştir. — 2 — MEDİNE'DE Hazret­i Peygamber'in Mekke'den çıktığı daha önce Medine'de duyulmuştu. Müslümanlar birkaç gündür sabahleyin Medine dışına çıkıp, sıcak basıncaya kadar Hazret­i Muhammed'in teşrifini beklerlerdi. Yine bir Pazartesi günü, sabahleyin çıkıp, sıcaklar basınca geri dönmüşlerdi. Bir iş için evinin damına çıkmış olan bir Yahudi, uzaktan Resûl­i Ekrem ile Hazret­i Ebû Bekir'in beyaz elbiselere bürünmüş oldukları halde geldiklerini gördü ve, "işte istediğiniz geliyor" diye müslümanlara müjde verdi. Ehl­i islâm silâhlanıp o tarafa koştular ve Fahr­i Âlem'i büyük saygı ile karşıladılar. Peygamber Efendimiz'in Medine'ye vusulleri, Peygamberliğin on dördüncü senesinde ve Rebîülev­vel ayının başlarında idi. İlk Mescid O gün pek sıcak bir gündü ve Resûl­i Ekrem yorgundu. Medine'ye bir saat kadar uzaklıkta Küba köyüne indi ve Neccâro­ğulları'ndan birinin evinde konakladı. Bir müddet Küba'da kalmaya karar verdi ve orada bir mescid inşa buyurdu. Daha önce bazı müslümanlar kendileri için mescid yapmışlarsa da, daha büyük cemaat için en önce yapılan mescid, bu Küba mescididir. 86 MEDİNE DEVRİ Resûl­i Ekrem'in Küba'ya gelişinde Ensâr, tebrik için gittikleri sırada, Medine'nin en usta ve meşhur şâiri olan Hassan bin Sabit radıyallâhu anh hazretleri dahi, Peygamber'in teşrifini tasvir eden güzel bir medhiye kasidesi söyledi ve onu şükrâne olarak Hazret­i Peygamber'e arzeyledi. Hazret­i Ali kerremallâhu vecheh, Resûl­i Ekrem'den sonra üç gün Mekke'de kalmış ve kendisine bırakılmış olan emânetleri sahiplerine teslim ettikten sonra, Mekke'den çıkmıştı. Resûl­i Ekrem Küba'da iken, o da gelip kendileriyle buluştu. İlk Cuma ve İlk Hutbe Resûl­i Ekrem bir Cuma günü kendi devesine binip, yüz kişi kadar müslüman halk ile Küba'dan kalktı. Medine'ye doğru yol almaya başladı. Giderken sol taraftaki Benî Salim bin Avf yurdunda Rânûna denilen vadinin üst tarafına indi ve orada çok beliğ bir hutbe okuyup Cuma namazı kıldı. Hazret­i Muhammed'in ilk kıldığı Cuma namazı budur ve aşağıda hülâsa olarak tercüme edilen de ilk hutbesidir. Resûl­i Ekrem, kalkıp Hak Teâlâ hazretlerine lâyık olduğu şekilde hamd ü sena ettikten sonra, hülâsa olarak şöyle buyurdu: "Ey nâs, sağlığınızda âhirdiniz için tedârik görünüz, muhakkak bilmelisiniz ki kıyamet gününde herkes sorumludur. Herkes çobansız bıraktığı koyunundan sorumlu tutulacaktır. Sonra Ce­nâb­ı Hak ona tercümansız ve vasıtasız diyecek ki: "Benim Resulüm gelip de sana emirlerimi bildirmedi mi? Ben sana mal­mülk verdim, pek çok iyiliklerde, ihsanlarda bulundum, sen kendin için ne getirdin? "Bu soru ile karşılaşan, sağına, soluna bakacak, bir şey göremeyecek, önüne baktığı zaman cehennemi görecek. "O halde uyanınız, bir yarım hurma kadar iyilikle, bir hayır işleyerek, ateşten korununuz. Onu dahi bulamayan, şükretmesini 87 PEYGAMBER EFENDİMİZ bilsin, o suretle olsun ateşten kurtulsun. Bir hayır için on katından yedi yüz misline kadar sevap verilir. Allah'ın selâm, rahmet ve bereketi sizlere olsun."

Sözün En Güzeli Resûl­i Ekrem birinci hutbeyi bitirdikten bir müddet sonra, ikinci hutbeye kalkıp dedi ki: "Allah'a hamd ederim ve O'ndan yardım isterim. Nefislerimizin şerlerinden ve kötü amellerimizden Allah'a sığındık. Allah'ın doğru yola götürdüğünü kimse saptıramaz. Allah'in y oldan çıkarttığına da kimse doğru yolu gösteremez­ Allah'tan başka ilâh olmadığına, O'nun tek ve eşsiz olduğuna şehâdet ederim. "Sözün en güzeli Allah'ın kitabıdır. Cenâb­ı Hak kimin kalbini Kur'ân'la süslerse, onu kâfirken islâm'a sokar. O da Kur'ân'ı başka sözlere üstün kılarsa kurtulur, iyi bilin ki, Allah'ın kitabı sözlerin en güzel ve en üstünüdür. Allah'ın sevdiğini seviniz. Allah'ı içten ve gönülden seviniz. Allah'ın kelâmından ve O'nu zikretmekten usanmayınız ve Allah'ın kelâmından kalbinize bir karartı gelmesin. Çünkü Allah kelâmı her şeyin en iyisini ayırıp seçer, işlerin hayırlısını ve kulların seçkini olan Peygamberleri ve onların kıssalarını anlatır, helâl ve haramı bildirir. "Siz ancak Allah'a ibadet ediniz ve O'na hiçbir şeyi ortak yapmayınız­ O'ndan hakkı ile sakınınız. Sözleriniz Allah'a yönelmiş güzel sözler olsun ve aranızda Allah kelâmı ile sevişiniz, iyi biliniz ki Allah, ahdini bozanlara, sözünde durmayanlara gazap eder. Vesselama aleyküm." Akabe'de bîat eden Ensâr, Resûl­i Ekrem ne vakit kendi memleketlerine gelirse, onu her suretle koruyacaklarına dair söz vermiştiler. Hazret­i Peygamber, Medine civarına gelip, bir müddet Küba'da kaldıktan sonra, bu sefer Medine'nin içine girmek üzere 88 MEDİNE DEVRİ bulunduğundan artık onlar için verdikleri sözü yerine getirme zamanı gelmiş demekti. Dikkat edilirse, hutbenin sonu, ahdini bozanlara Allah'ın gazab edeceği cümlesi ile bitirilmişti. Medine'de Şenlik Resûl­i Ekrem sallâllâhu aleyhi sellem, Rânûna'da Cuma namazını kıldıktan sonra yine devesine bindi ve Medine şehrine doğru gitmeye başladı. Fakat kimin evine konacağını kimse bilmiyordu. Ensâr'm önceleri ve sonraları Muhacirlere yaptıkları yardım ve haklarında gösterdikleri saygı ve riâyet, doğrusu tarif olunamaz derecelerde idi. Bu sefer Hazret­i Peygamber'in Medine'ye gelişinde de âdeta düğün bayram edercesine şenlik ettiler. O gün Medinelilerin hakikaten bir bayram günü idi. Ensâr çocukları sevinip, sokaklarda, "Allah'ın Resulü geldi" diye çağırışıyorlar; kadınları damların üstüne çıkıp, güzel güzel şiirler okuyorlar ve, "Hoş geldiniz" diye bağrışıyorlardı. Efendimiz, her kimin evinin önünden geçse, "Buyurunuz yâ Resülâllah" diye evlerine davet ediyorlar ve devesinin yularından tutup döndürmeye çalışıyorlardı. Onlar devenin yularına sarıldıkça, Resûlullah, "Ona dokunmayınız, memurdur, Allah tarafından emr olunduğu yere gidiyor, durunuz bakalım nereye gidecek" derdi. Kendileri de devenin yularını bırakıp hiç dokunmazdı. O mübarek hayvan da sağa sola bakarak kendiliğinden yürürdü. Ebû Eyyûb'un Evi Nihayet Mâlik bin Neccâr'ın evinin önündeki boş arsaya çöktü. Fakat hemen kalkıverdi ve tavus kuşu gibi süzülüp, Neccâroğulları'ndan Hâlid yâni Ebû Eyyûb Ensârî radıyallâhu 89 PEYGAMBER EFENDİMİZ anh hazretlerinin evinin önüne vardı ve orada çöktü; fakat durmayıp yine kalktı ve dönüp tekrar aynı yere çöktü ve boynunu uzatıp bağırdı. Resûl­i Ekrem, "Insaallah konağımız burasıdır" diyerek deveden indi ve Ebû Eyyûb Ensârî'nin evini şereflendirdi. Hazret­i Hâlid, Zeyd bin Harise ile beraber devenin üzerindeki şeyleri alıp evine getirdi. Ensâr'ın en ulusu olan Es'ad bin Zürâre radıyallâhu anh te­berrüken deveyi alıp, kendi evine götürdü.

Medine şehri Hâtemü'l­Enbiyâ'nın teşrifleri ile mes'ûd oldu ve nur ile doldu. Vatanlarından ayrı düşüp de gönülleri üzgün olan Muhacirlere taze can geldi, Ensâr'ın da yüzü güldü. O gün Medine ahalisi Hazret­i Hâlid'in evine gelip, Resûl­i Ekrem'i ziyaret ettikleri sırada, Yahudi âlimlerinden Abdullah bin Selâm dahi geldi ve dikkatle Hazret­i Peygamber'in yüzüne baktı, "Bu yüz yalancı yüzü değildir" deyip islâm'la müşerref oluverdi. Ensâr'ın her biri ResûH Ekrem'i kendi evinde misafir etmek istiyordu. Kimi tercih etse, ötekilerin üzüleceği hatıra gelirdi. Halbuki konak yerini deve tayin ettiği için, kimsenin bir diyeceği kalmadı. Peygamber Mescidi Fakat Neccâroğulları'nm o boş arsasında devenin çökmesinin sebep ve hikmeti şu idi: O arsa, Neccâroğulları'ndan iki çocuğa miras kalmıştı. Resûl­i Ekrem, onu on mıskal altına satın aldı. Paranın verilmesini Hazret­i Ebû Bekir'e havale buyurdu, o da sahiplerine verdi. Sonra Resûl­i Ekrem, kerpiç kestirdi ve kereste aldı; o arsada bir mescid ve bir tarafına da kendisi için odalar yaptırmaya başladı. MEDİNE DEVRi işte daha sonraları zaman zaman, nice büyük binalar ilâve olunarak bugünkü mâmur ve ziynetli olan "Mescid­i Nebevi" yâni "Peygamber Mescidi" işte bu cami­i şeriftir ve kapısı devenin gidip de ilk çöktüğü yerdir. Bu cami yapılırken Resûlullah, ashabı ile beraber orada çalışır ve elleri ile kerpiç taşırlardı. Kâbe­i Mükerreme müşrikler elinde bulunduğu için, Resûl­i Ekrem, Medine'ye geldikten sonra Beytu'l­Mahdis'e yâni Mescid­i Afcsâ'ya doğru namaz kılardı. Mescid'in kıblesi de Kudüs tarafına yönelmiş olarak yapılmaya başlanmıştı. Mekke'ye Özlem Resûl­i Ekrem'in kerimelerinden Hazret­i Rukayye, evvelce zevci Osman bin Affân radıyallâhu anh ile beraber hicret etmişti. Bu sefer mescidin yapılmasına başlandıktan sonra Resûl­i Ekrem, diğer kızları ile zevcesi Sevde'yi getirmek üzere, kendi âzadlıları olan Zeyd bin Harise ve Ebû Râfi'i Mekke'ye gönderdi. Onlar da Resûl­i Ekrem'in kerimeleri olan Ümmü Külsum ve Fâtıma ile, zevcesi Şevde hazretlerini ve Zeyd bin Hârise'nin zevcesi Ümmü Eymen ve oğlu Üsâme radıyallâhu anhüm hazretlerini alıp Medine'ye getirdiler. Onlarla beraber Hazret­i Ebû Bekir'in oğlu ile aile efradı da geldiler. Fakat Resûl­i Ekrem'in büyük kızı Hazret­i Zeyneb radıyallâhu anhâ, kocası Ebu'l­Âs bin Rebî' henüz islâm olmadığından, Mekke'den çıkamayıp geri kalmış ise de, sonra o da Medine'ye hicret etmişti. Hâsılı, Muhacirlerin hepsi Mekke'den alâkalarını kestiler, Resûl­i Ekrem'in teşrifi ile şenlenen Medine şehri artık kendilerinin vatanı oldu. , , Fakat arası çok geçmeden Hazret­i Ebû Bekir ile Bilâl­i Ha~ 91 PEYGAMBER EFENDİMİZ beşî radıyallâhu anhümâ sıtmaya tutuldular. Sıtma nöbeti içinde Mekke'nin havasını, suyunu hatırlayıp, hasret çekerlerdi. Bilâl­i Habeşî, Mekke'den çıkmalarına sebep olanlara, husûsiyle Rebîa'nın oğlu Utbe ve Şeybe ile Halefin oğlu Ümey­ye'ye beddua ederdi. Fahr­i Âlem hazretleri de, "Yârabbi, sen bize Mekke gibi Medine'yi de sevdir ve burada bize bereket ve geçimimize genişlik ver" diye Allah'a yalvarırdı. Cenâb­ı Hak da duasını kabul buyurdu ve Medine'yi Muhacirlere sevdirdi. Hazret­i Ömer de, "Yârabbi, bana senin yolunda şehid olmayı ve Resulünün şehrinde ölmeyi mukadder et" diye dua ederdi. Küçük Enes /l Yapılmakta olan mescidin yanındaki odalar bitinceye kadar, Resûl­i Ekrem yedi ay Ebû Eyyûb Ensâri'nin evinde kaldı. Ensâr, her gün oraya Hazret­i Peygamber için nöbetle yemek getirirlerdi.

Resûl­i Ekrem'in teşriflerine şükrâne olmak üzere, Ensâr'ın her biri böyle birer suretle hizmet etmiş ve her biri birer şey ve­regelmiş iken, Enes bin Mâlik'in annesi pek fakir olduklarından, hiçbir şey getirmediğine üzülürdü. Nihayet birgün on yaşında olan oğlu Enes'in elinden tuttu ve götürüp, "Yâ Resülâllah, bu da size hizmet etsin" diyerek bıraktı. Bundan sonra Enes radıyallahu anh, Peygamber'in hizmetine devam etti. Peygamber'in mescidi ile yanındaki odalar tamamlandıktan sonra, Resûl­i Ekrem, Ebû Eyyûb Ensâri'nin evinden Hâne­i Sa­adet'ine göç etti. Hazret­i Ebû Bekir'in kerimesi olup, Mekke'de iken, Resûl­i Ekrem'e nikâh edilmiş olan Âişe radıyallahu anhânın düğünü 92 MEDİNE DEVRİ de o esnada yapıldı; onun odasından Mescid­i Şerife bir yol açıldı. O vakit Hazret­i Peygamber'in hicretinden sekiz ay geçmişti. Ashâb­ı Sûffe Mescid­i Şerifin bir tarafında bir sofa var idi ki üstü sundurma idi. Ashabın fukarası orada yatardı ve onlara Ashâb­ı Sûffe denirdi. Onların akşam yiyecekleri olmazdı. Her gün akşam olunca birazını Resûl­i Ekrem kendi yanında alıkoyup, diğerlerini de ashâb­ı kiramın evlerine gönderirlerdi. Her biri bir evde yemek yerlerdi. Resûl­i Ekrem, sadaka kabul etmez, ancak hediye kabul ederdi. Kendisine sadaka diye gelen şeylere el sürmeyip, onları Ashâb­ı Sûffe'ye verirdi. Hediye olarak gelenlerden de onlara hisse çıkarırdı. Ashâb­ı Sûffe daima mescidde bulunurlardı; fakat diğer as­hâb namaz vakti olunca mescide gelir, Hazret­i Peygamber ile birlikte namaz kılıp giderlerdi. Sonraları ezan okunmaya başlandı. Namaz vakti olunca, Bilâl­i Habeşî radıyallahu anh ezan okurdu. Aslıâb ezanı işitince cami içine toplanırlardı. • ' . ' "ı" !'•'•' Hicrî Tarihin Başı ; \ , : Bu sene Mekke müşriklerinin ulularından As bin Vâil Seh­mî ile Velid bin Mugîre dünyâdan göçüp ceza diyarına gittiler. Medine­i Münevvere'de dahi Ensâr'ın en büyüklerinden olan Es'ad bin Zürâre ile Berâ' bin Ma'rûr radıyallahu anhümâ hazretleri dünya gailesinden geçip islâm'a ettikleri hizmetin mükâfatını almak üzere beka diyarına azimet ettiler. Hicretin ilk senesine "senetü'l­izn" yâni ruhsat yılı denir ki, sene başında Mekke'den Medine'ye hicret etmek için ashaba izin verilmiş, onlar da Muharrem ayında hicrete başlamışlardı. 93 PEYGAMBER EFENDİMİZ Nihayet Safer ayında da Resûl­i Ekrem, Mekke'den çıkıp, Rebî­ülevvel'de Medine'ye vâsıl olmuştu. işte, sonradan bu senenin Muharrem'inin başı islâm tarihine başlangıç olmuştur. Hicret tarihi dediğimiz budur. Hazret­i Muhammed'in doğumunun elli dördüncü ve Hazret­i isa'nın doğuşunun altı yüz yirmi ikinci yılıdır ­3­KILIÇ ÇEKİLİYOR Müslümanların hep birden Mekke'den çıkıp gitmeleri, ilk bakışta müşriklerce bir muvaffakiyet diye biliniyordu ve Mekke artık yabancılardan kurtulmuş zannolunuyordu. Halbuki Medine'de Muhacirler yerleşip, Ensâr ile birleşerek müşriklerin aleyhine bir büyük ordu toplanıyordu. Hakikat gözü ile bakanlara, bu sene Muharrem'inin hilâli, sanki müşriklere karşı islâm'ın elindeki yalın kılıç gibi bir zafer silâhı şeklinde görünüyordu. Evvelce ashâbdan bazıları, "Biz kâfirlerin bu kadar eza ve cefâlarını niçin çekelim?" diye kendilerine saldıran müşriklere silâh ile karşı koymak istedikçe, Resûl­i Ekrem, "Daha muharebeye izinli değilim" derdi. Bu sene ise, müşriklerle döğüşmek için müslümanlara izin verildi. Çünkü Evs ve Hazrec kabileleri imân etmekle, islâm dini kuvvet bulmuş ve müslümanlann kudreti, müşrikler ile cenk edebilecek hâle gelmişti. İlk Gazveler

Hazret­i Peygamberin hicretinden beş altı ay geçtikten son­ j ra, arasıra Muhacirlerden birer fırka teşkil edilerek, Resûl­i Ek­ ;| İM 94 MEDİNE DEVRİ rem'in amcası olan Hamza bin Abdi'l­Muttalib ve amcazadesi olan Ubeyde bin Haris gibi ashabın ileri gelenlerinden biri kumandan tâyin ve bir beyaz bayrak verilerek, Mekke müşriklerinin kervanlarına hücum edilmek üzere Medine'den gönderilirdi. Hicretin ikinci senesi Safer'inde Resûl­i Ekrem, altmış Mu­hâcir'le Medine'den çıktı. Sa'd bin Ubâde'yi Medine'de yerine kaymakam bıraktı. Sancağını amcası Hazret­i Hamza'ya verdi. Mekke ile Medine arasında bulunan Veddan ve Ebva köylerine doğru yürüdüler. Bu seferden maksat, o taraflardan geçip giden bir Kureyş kervanına yetişmek ve Kinâne kabilesinden olan Benî Damra aşiretini itaat altına almak idi. ..•...• , : İlk Anlaşmalar Halbuki Ebva köyüne varıldığı zaman, kervanın gitmiş olduğu anlaşıldı, Damraoğulları şeyhi de gelip eman diledi. Resûl­i Ekrem de, bundan sonra islâm'ın düşmanlarına yardım etmemek ve icab ederse, müslümanlara taraftar olmak üzere, Damraoğulları ile bir anlaşma yaptı ve kendilerine bir de emannâme verdikten sonra Medine'ye döndü. Bir müddet sonra Ebû Süfyân'm bir kafile ile Mekke'den çıkıp Şam'a gittiği işitilmekle, hicretin ikinci senesi Cemâdilû­lâ'sında Resûl­i Ekrem yüz elli kadar müslüman ile Medine'den çıktı ve bu sefer Ebû Seleme'yi Medine'de yerine kaymakam bıraktı. Bayrak yine Hamza'nın omuzunda idi. Yenbü taraflarında Uşeyre adındaki yere vardılar. Kureyş kervanının yine savuşup gitmiş olduğu haber alındı ve hemen Kinâne kabilesinden orada yerleşmiş olan Müdlicoğulları ile anlaşma yapılarak, onlara da Damraoğulları gibi emannâme verildikten sonra Medine'ye dönüldü. > • • 95 PEYGAMBER EFENDİMİZ İlk Ganimet Birkaç gün geçtikten sonra, Mekke taraflarında göçebe olan Kureyş taifesinden ve Fihr bin Mâlik neslinden Câbiri'1­Fih­rî'nin oğlu Kürz'ün müşriklerden bir bölükle Medine civarına gelip, ahalinin hayvanlarını yağma ettikleri haber alındı. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem derhal Zeyd bin Harise'7! Medine'de kaymakam bırakıp ve bayrağım Hazret­i Ali'ye verip, Muhacirlerden bir bölük ile Medine'den çıktı. Kürz'ün peşine düştü. Kürz ise sapa yollardan savuşup gitmiş olduğundan, Resûl­i Ekrem ona yetişemeyip geri döndü. Sonra Resûl­i Ekrem'in halazadesi olan Abdullah bin Cahş­i Esedî, on kadar Muhacir ile Kureyş'in ahvâlini anlamak için Mekke taraflarına gönderildi. Receb'in sonlarında Mekke ile Tâ­if arasında Nahle denen yerde Kureyşlilerden Mekke'ye gelmekte olan bir kervana rast geldiler. Reisleri Amr bin Hadramî idi. Beraberinde Osman bin Abdillah ve Hakem bin Keysân da vardı. Müslümanlar Amr'ı öldürdüler ve Osman ile Hakem'i esir aldılar, öteki arkadaşları kaçtı. Abdullah bin Cahş da bu iki esirle, kervanda bulduğu eşyayı aldı ve dönüp arkadaşları ile beraber Medine'ye geldi, işte müslümanların ilk ganimeti budur. Osman bin Abdillah, sonra bedel vererek esaretten kurtuldu. Hakem ise, islâm olup Medine'de kaldı. Ehl­i islâm'ın böyle Mekke yakınlarına kadar gidip kervan vurmaları, Kureyşlilere pek ziyâde dokundu. "Kıblem Kabe...." Bu senenin Şaban'mda ise kıble, Kudüs'ten Kabe'ye çevrildi. Yâni Mescid­i Aksâ'ya doğru namaz kılınırken, Kabe'ye doğru namaz kılınması emrolundu. Bu suretle müslümanların yüzü Mekke'ye döndü. 96 MEDİNE DEVRİ Beş vakit namazda Muhacirlerin asıl vatanları olan Mekke hatırlarına gelirdi. Mekke müşriklerine galebe çalmak, gönüllerde kuvvetle yer etmeye başladı.

Bu zamana kadar Medine'den şuraya buraya gönderilen askerler, hep Muhacirlerden olup, Ensâr'dan muharebeye kimse gitmemişti. Muhacirlere bakarak onlara da cihâd etmek arzuları geldi. Münafıklar Evs ve Hazrec kabileleri içinde birtakım münafıklar vardı ki, reisleri Abdullah bin Übey bin Selûl idi. Bu Übey'in oğlu Abdullah, Hazrec kabilesinin ileri gelenlerindendi. Medine'de sözü geçenlerdendi. islâm'dan sonra eski nüfuzu kalmadı; hasedinden dolayı islâm aleyhine döndü. Öteki münafıklarla beraber, Yahudilerle birleşip, gizlice fitne ve fesad çıkarırlardı. Fakat açıkça karşı gelmeye cesaret edemezlerdi. Çünkü islâm'ın kuvveti olgunlaşmıştı. Oruç Bu sene Ramazan ayında oruç tutmak farz oldu ve Ramazan ortalarında Bedir muharebesi vuku buldu. Bedir muharebesinde kazanılan zaferle islâm'ın yüzü güldü, Mekke müşriklerinin kuvveti kırıldı. Hazret­i Peygamber zamanında vuku bulan gazaların hepsinin etraflıca yazılmasına risalemizin hacmi müsâid değildir. Fakat en meşhur olan muharebeleri kısaca beyân edelim ve Bedir muharebesinden başlayalım ki bu muharebe, islamların geniş bir nefes almasına ve Müslümanlığın her tarafa yayılmasına sebep olmuştur. 97 İKİNCİ BÖLÜM ^=5^ BEDİR >edir Savaşı, hicretin ikinci senesi Ramazan'mda vuku _'buldu. Bu, evvelden hazırlanan ve düşünülen bir muharebe değildi. Rastgele büyük bir vak'a hâlini aldı. Yukarıda söylediğimiz gibi, Mekke'den çıkıp Şam'a giden Kureyş kervanına yetişmek üzere Resûl­i Ekrem Medine'den çıkıp Uşeyre denen yere kadar gitmişti ve kervana tesadüf edemeyip, Müdlicoğullarım itaat altına alarak Medine'ye dönmüştü. Bu kervanın reisi Ebû Süfyân'di ve şimdi Şam'dan külliyetli mal alarak, Mekke'ye geri dönüyordu. Amr bin As da Ebû Süfyân ile beraberdi ve yanlarında elli kişi vardı. O kadar külliyetli mallar ile Şam'dan çıktıklarının haber alınması üzerine Resûl­i Ekrem, o mallan ganimet olarak almaları için ashabını teşvik etti ve kervanın durumunu anlamak üzere Talhâ bin Ubeydillâh ile Said bin Zeydi Şam tarafına gönderdi. Hazırlıklar Sonra Resûl­i Ekrem, Ramazan başında Medine'den çıkıp, Revhâ denen yere vardı. Orada ordusunu teftiş etti, küçük çocuklarla hasta ve sakatları geri gönderdi. Ibni Ümmü Mektûm radıyallâhu anh hazretleri Peygam­ber'in mescidinde imamlık vazifesi ile Medine'de kaldı ve Ebû Lubâbe el­Ensârî hazretleri de kaymakam bırakıldı. 98 MEDİNE DEVRİ Medine'nin Avali denilen köylerinde karışıklıklar olduğuna dair bâzı sözler işitilmiş olduğundan, Âsim bin Adiy el­Aclânî de Küba ve Avâlî köylerine hâkim tâyin edildi. Osman bin Af­fân da zevcesi Rukayye hasta olduğundan, orduya katılamadı. Ebû Ümâme bin Salebe, validesi ağırca rahatsız olduğundan Medine'de kalmak için izin almış idi. 1 — l ­ ' MEKKE'YE DÜŞEN KAYA Ashâb­ı Kirâm'ın diğer büyükleri hep Resûl­i Ekrem ile beraber oldukları hâlde, Revhâ'dan kalkıp Safra durağına gittiler. islâm askerlerinin yekûnu üç yüz beş kişi idi. Bunların altmış dördü Muhacirlerden, geri kalanı da Ensâr'dan idi. içlerinde üç atlı vardı. Bunlar Mikdâd bin Esved, Zübeyr bin Avvâm ve Mersed­i Ganevî idi. Askerlerin yanlarında yetmiş deve vardı, nöbetle binerlerdi. Resûl­i Ekrem, Hazret­i Ali ve Zeyd için bir deve tahsis edilmiş olup, her üçü nöbetle binerdi. İlk İslâm Ordusu

Muhacirlerin beyaz sancağını Mus'ab bin Umeyr çekiyordu. Ensâr'ın da biri Hazrec, öteki Evs kabilesine mahsus iki sancakları vardı. işte sonraları küre­i arzın meşhur kıt'alarmda zafer bayrakları açıp da âlemi titreten islâm milletinin birinci ordusu budur. Resûl­i Ekrem'in, kervanın üzerine hareket ettiğini, Ebû Süfyân evvelce haber aldığından Zamzam bin Amr el­Gaffârî'yi ücretle feryatçı olarak tutarak Mekke'ye göndermiş, o da hemen Mekke'ye varıp Kureyş'i telâşa düşürmüştü. 99 PEYGAMBER EFENDİMİZ Ebû Süfyân ise Mekke'ye o şekilde feryatçı göndermekle beraber, sahil yolundan büyük bir sür'atle hareket ederek, islâm ordusunun Medine'den çıktığı esnada o da kervanla Bedir civarından savuşup gitmişti. Bir Rüya Tuhaftır ki Zamzam'ın Mekke'ye gelmesinden üç gün evvel, Âtike binti Abdi'l­ Muttalib, bir rüya görmüş. Rüyasında, birisi deve ile Mekke'ye gelip; "Ev ahali, aç güne kadar muharebe meydanına y etisiniz" diye seslendikten sonra, Ebû Kubeys dağının üzerine çıkıp, bir büyük kayayı yerinden koparıp aşağı atmış ve o kaya parça parça olup, her parçası Mekke'nin bir evine düşmüştü. Sabahleyin Âtike, bu rüyayı kardeşi Abbâs'a söylemiş, "Bugünlerde Kureyş'e büyük bir musibet gelecek" diye tâbir etmiş ve rüyayı gizli tutmasını tenbih etmişti. Abbâs ise bunu bir sır olarak Velid'e, o da babası Utbe'ye, o da başkalarına söylemiş olduğundan, ağızdan ağıza yayılarak, bütün Kureyş'in uluları bu suretle rüyayı öğrenmiş idiler. Bir gün sonra Utbe ve kardeşi Şeybe, Ebû Cehil ve Ümeyye bin Halef, Zem'a bin Esved ve Ebu'l­Buhterî ve Kureyş'in diğer ululan, Kabe'de toplanıp Âtike'nin rüyasını konuşurlarken Abbâs da onların yanma vardı. Ebû Cehil, Abbâs'a, "Hemşirenize ne vakit peygamberlik geldi? Ey Abdü'l­Mutta­lib'in oğullan, erkeklerinizde peygamberlik dâvası çıktığına kanaat etmeyip de, şimdi kanlarınızla mı peygamberlik dâvasına kalkışacaksınız?" yollu dil uzattı ve bütün Abdü'l­Muttalib hanedanına dokunacak sözler söyledi. Zamzam'ın Feryadı Ebû Cehü'in bu sözleri bütün Mekke içinde yayıldı, hattâ kadınların kulaklarına bile gitti. Akşam olup Abbâs evine dön­ 100 MEDİNE DEVRİ düğü zaman, bütün Abdü'l­Muttalib kadınları onun başına toplandılar ve hep bir ağızdan, "Ebû Cehil'e niçin bu kadar yüz veriyorsunuz? Erkekleriniz hakkında söylenmedik söz bırakmadı, şimdi kadınlarınıza da dil uzatmaya başladı. Buna da mı susacaksınız?" diye söylendiler. Kadınların bu sözleri Abbâs'ın pek gücüne gitti, "Hele sabah olsun da varıp şu herife bulaşayım ve dilimle olsun öcümü alayım" diye niyet etti. Ertesi sabah Harem­i Şerife gidip, Ebû Cehü'in yanına doğru yürüdü ve onunla mücâdele etmek için bir sebep aradı, işte tam o sırada, Ebû Süfyân'm gönderdiği feryatçı Zamzam gelip, "Ey Kureyş, çabuk yetişiniz, yoksa Şam kervanı Muham­med'in eline düşer ve bunca mallarınız elden gider" diye Âtike'nin rüyasında gördüğü gibi bağırmaya başladı, herkes de onun sesine doğru koşup gitti. Bunun üzerine Abbâs'ın Ebû Cehü'le konuşmasına meydan kalmayıp, onlar da bu sesin ne olduğunu anlamak için Zamzam'ın yanma koştular. tçine Korku Düşenler Kureyş'in büyükleri hepsi orada toplanmışlardı ve hemen Ebû Süfyân'a yardım etmek üzere halkı teşvike başladılar. Bilhassa Ebû Cehil, bütün Mekke ahalisini umûmi seferberliğe davet ediyor ve Süheyl bin Amr da halkın gayret ve hamiyet damarlarına te'sir edecek sözler söylüyordu. Nihayet Kureyş'in büyükleri hazırlanıp toplu bir halde bütün döğüşçüleri ayağa kaldırdılar.

Fakat Âtike'nin rüyası, birçok kimseleri evhama düşürmüştü. Ebû Leheb, Islâmlara pek büyük bir düşmanlığı olduğu halde, kendi gitmeye cesaret edemeyerek, yerine bir bedel tutup göndermeye karar verdi ve Ebû Cehü'in kardeşi As bin Hişâm'ı 101 PEYGAMBER EFENDİMİZ ondan alacağı olan dört bin dirheme karşılık tutup yerine gön­ H derdi. Onun gibi Utbe bin Rebîa ile kardeşi Şeybe de geri kalmak istedilerse de yakalarını Ebû Cehil'in elinden kurtaramadılar. Halbuki Utbe'nin, Ebû Süfyân ile akrabalığı olduğu için, herkesten evvel onun koşması lâzımdı. Çünkü Utbe, Rebîa'nın oğlu, Ebû Süfyân da Ümeyye'nin oğlu olup, Ümeyye ile Rebîa da Abdülmenâfın oğlu Abdüş­şems'in oğulları idi. Bundan başka Ebû Süfyân'ın karısı olan meşhur Hind de Utbe'nin kızıydı. Sürmelik ve Buhurdan Ümeyye bin Halef de ihtiyarlığından bahsederek kalmak istediyse de, Ebû Cehil bir sürmelik, Ukbe bin Ebî Muayt da bir buhurdan alıp, Ümeyye'nin evine giderek, "Kanlar gibi oktan ve kılıçtan korkanlara bunlar yakışır" diye alay etmeleri üzerine o da gitmeye mecbur oldu. Âtike'nin rüyasından dolayı Abbâs ile Ebû Cehil'in arası bozulmuş, hattâ bütün Abdülmuttaliboğulları Ebû Cehil'e darılmış ise de, Zemzem dağıtma memuriyeti ve Kabe'nin tamiri vazifesi Abbâs'ın uhdesinde olduğu cihetle, kendisinin geri kalması kabil değildi. Diğer Abdülmuttaliboğulları da ister istemez, Kureyş ordusu ile beraber gitmeye mecbur oldular. Hâsılı Ebû Leheb'den başka Kureyş'in ne kadar uluları varsa, hepsi büyük bir topluluk ile Mekke'den çıkıp gittiler ve Ebû Süfyân'ın imdadına koştular. Mekke'deki Kureyşlilerin hepsi bu orduda idiler. Yalnız Hazret­i Ömer'in kabilesi olan Adîoğulları yoktu. 102 MEDİNE DEVRİ ­2­BEDİR'DE İKi ORDU Bu ordu, Mekke'den kalkıp, Bedir köyüne varıncaya kadar her konakta Ebû Cehil, Safvân bin Ümeyye, Süheyl bin Amr, Şeybe ve Utbe bin Rebîa, Kays bin Sahabe, Abbâs ve Ebu'1­Buh­terî nöbetleşe onar yahut dokuzar deve kesip, askere yedirdiler. Onlar Mekke'den kalkıp da Bedir'e gelirken, Ebû Süfyân, sahil yolu ile kervanı kaçırarak maksadına ulaşmış ve ordunun geri dönmesi için haber göndermişti. Lâkin Ebû Cehil'in teşvikleri üzerine Kureyşliler geri dönmeyip, ehl­i islâm'dan intikam almak üzere Bedir'e kadar gelmişlerdi. Fakat Zühreoğulları ile anlaşmalı olan Übeyye bin Şerîk, "Kervan kurtuldu, maksad hâsıl oldu, artık geri dönmek lâzım geldi" diyerek, Zühreoğulları'ndan orduda bulunanlarla anlaşıp, geceleyin çıkıp gittiler. Adîoğulları zaten ordu ile gitmemişti. Zühreoğulları da bu suretle ayrılarak dönmüş olduklarından, Bedir vak'asında bu iki kabileden telefat olmamıştır. Fakat öteki Kureyş kabileleri hepsi bu vak'ada bulunduğu için, hâllerine göre zarar görmüşlerdir. Kervan Başka, Ordu Başka Resûl­i Ekrem, Kureyş kervanının nerede olduğunu araştırmakta iken Safra konağına gelince, Mekke'den bir ordunun çıkmış olduğu haberi alındı ve islâm ordusu müşkil bir durumda kaldı. Çünkü elli kişi ile korunan bir kervanın üzerine gönderilen bir topluluk ile, öyle iyi hazırlanmış bir ordu karşısına çıkmak güç idi. . Halbuki kervanın peişine düşülse, uygunsuz bir y€rde Ku­ 103 PEYGAMBER EFENDİMİZ reyş ordusu ile karşılaşmak ihtimâli vardı. Geri dönülmek ise büyük bir utanç olurdu. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem ashabını toplayıp, istişare ederek, "Ne dersiniz? Kervanın peşine mi düşmek istersiniz, yoksa Kııreyş ordusunun karşısına mı çıkmayı tercih edersiniz? Bu iki yoldan birini bana Cenâb­ı Hak va'detmişti" dedi. Onlar da,

"Biz kervan niyeti ile çıktık, eğer büyük bir ordu ile muharebe edeceğimizi bilse idik daha tedarikli gelirdik" diye cevap verdiler ve kervanı takip tarafını tercih ettiklerini söylediler. "Biz İtaat Ederiz!" Resûl­i Ekrem onların bu cevabından üzüldü. Fakat Hazret­i E bu Bckir, Hazret­i Peygamber'i memnun edecek sözler söyledi. Hazret­i Ömer de oııu te'yid etti. Bunun üzerine Mikdâd bin Esved radıyallâhu anh ortaya çıkıp, "Ey Allah'ın Resulü, Allah'ın emri ne ise biz ona itaat ederiz. Her ne surette olursa olsun, seninle beraberiz. Allah'a y emin ederim ki, dünyanın neresine gitsen, seninle beraber gideriz" dedi. Resûl­i Ekrem, Mikdâd'm sözlerinden pek ziyâde memnun oldu. Ensâr evvelce Akabe'de biat ettikleri zaman, Hazret­i Peygamber kendi memleketlerine giderse onu evlâd ve iyâlleri gibi koruyacaklarım taahhüd etmişlerdi. Eakat Medine dışında muharebe edeceklerine dair bir sözleri olmadığından, onların da fikirlerini sormak lâzım geldi. Resûl­i Ekrem, Ensâr'a hitaben, "Siz de bir fikir veriniz" dedi. "Denize Girsen Seninle Gireriz!" Eıısâr'daıı Sa'd bin Muâz radıyallâhu anh, "Bizlerden mi bahsediyorsunuz, ey Allah'ın Resulü?" diye sordu. Hazret­i Peygamber, "Evet" dedi. Hazret­i Sa'd, şu yiğitçe cevabı verdi: 104 MEDİNE DEVRİ "Yâ Resûlâllah, biz sana inandık; Allah tarafından getirdiğin şeylerin hak olduğunu kabul ettik; sana itaat ederek uyduk ve bu hususda söz verdik. Artık siz ne dilerseniz emrediniz. Seni gönderen Allah hakkı için, eğer denize girsen, seninle beraber gireriz, hiç birimiz geri kalmayız. "Biz düşmana karşı çıkmaktan çekinmeyiz, muharebeden geri dönmeyiz, biz sabredicileriz ve doğru kimseleriz. Cenâb­ı Hakk'a yalvaralım ki, bizden memnun olacağınız işleri bize göstersin. Hemen Allah'ın lütfü ile, bizimle istediğiniz tarafa buyurun gidelim" dedi. Resûl­i Ekrem fevkalâde memnun oldu, "Öyle ise Allah'ın lütf u bereketi ile yürüyünüz" dedi. Ordusunu, Bedir köyüne doğru yürüttü. Yolda Resûl­i Ekrem, "Sizi müjdelerim, Allah bana iki taifeden birini va'detti. Allah'a yemin ederim ki, ben âdeta Kureyş'in düşüp, telef olacakları yerleri görüyorum" dedi. Bedir'e varılınca da, "Burada filân, şurada da filân ölecektir" diye mübarek eli ile gösterdi. Muharebe esnasında hep öyle oldu, hiç birinin yeri şaşmadı. Yâni müşriklerden her kim için yer gösterdiyse, muharebe esnasında o müşrik orada düşüp can verdi. Harbe Hazırlık islâm ordusu Kureyşlilerden önce Bedir'e vardı. Resûl­i Ekrem, nereye karargâh kurulmasının uygun olacağım ashâbıyle görüştü. Hubâb bin Münzir radıyallâhu anhın reyi üzere ordunun mevkii değiştirildi. Bedir köyünün en sonundaki kuyusu önünde ordu kuruldu ve yanında askerler için bir büyük havuz yapıldı ve suyla dolduruldu. Öteki kuyuların üzerine de. çerçöp atıldı, bu suretle Kureyş ordusu susuz kaldı. 105 PEYGAMBER EFENDİMİZ Fakat müslümanlarm suyu da azdı. Abdeste ve hayvanlara yetmiyordu. Şeytan da bazılarının kalbine vesvese vererek, susuz kalacakları korkusuna düştüler. Halbuki Cenâb­ı Hak o gece Kureyş ordusunun içine bir korku düşürdü ve ehl­i islâm'a da bir tatlı uyku verdi. Kureyş taifesi islâm ordusuna nazaran kuvvetleri kat kat olduğu halde, telâş ve düşünce içinde idiler. Müslümanlarsa emniyetle uyuyordu. Ertesi günkü Ramazan­ı Şerifin on yedinci Cuma günü idi. Sabahleyin yağmurlar yağdı ve seller aktı, islâm ordusu suya kandı ve bazılarının kalbindeki şeytan vesvesesi gitti. Yerler de pekleşip, yürüyüş kolaylaştı. Bire Üç Sa'd bin Muâz radıyallâhu anh, Resûlullah için hurma dallarından bir gölgelik yaptırdı. Hazret­i Peygamber, "yâr­ı gâr"ı, yâni "mağara arkadaşı" Hazret­i Ebû

Bekir ile birlikte onun altına girdi. Sa'd da kılıcını takınıp, Ensâr'dan birkaç zât ile beraber o gölgeliğin kapısında nöbet tutmaya başladılar. O sırada Kureyş ordusu meydana çıktı. Müşrikler hep zırhlı bir hâlde ileri yürüdüler. Sayıları bin kadardı, içlerinde yüz atlı ve yedi yüz develi vardı. Sayıları müslümanlarm üç misli, silâh ve kuvvetleri de kat kat üstün idi. Üç bayrakları vardı. Biri Ebû Aziz Zürâre bin Umeyr'de, ikincisi Nadr bin Hâris'de, üçüncüsü Talhâ bin Tal­hâ'da idi. Harp meydanına geldiler yer tutup saf oldular. Akrabalar Karşı Karşıya Müslümanlar da onlara karşı saf olup durdu. Ne tuhaf tesa­düfdür ki, Umeyr'in oğlu Ebû Aziz, Kureyş ordusunun birinci bayraktarı, kardeşi Muş'ab ise islâm ordusundaki Muhacirlerin sancaktan idi. 106 MEDİNE DEVRİ Kureyş ordusunun eşrafı ve uluları ile Muhacirlerin çoğu, uzak yakın hep birbirinin akrabası idi. Meselâ Resûl­i Ekrem'in büyük düşmanları olan Halefin oğlu Ümeyye ve kardeşi Übey Resûl­i Ekrem'in cedd­i âlâsı olan Mürre bin Kâ'b'ın kardeşi Hasîs'in soyundan ve Ebû Süf­yân'ın adı geçen kervanda yoldaşı olan Amr bin As da Benî Sehm'den, Benî Sehm ise böylece Hasîs'in neslinden oldukları gibi, ashabın büyüklerinden Ömer bin Hattâb ve Saîd bin Zeyd de Mürre'nin diğer kardeşi olan Adiy bin Kâ'b neslinden idiler. Bütün ashabın en büyüğü olan Ebû Bekir ile yine ashabın büyüklerinden Talhâ, Mürre'nin oğlu Teym'in soyundan oldukları halde, Resûl­i Ekrem'in en büyük düşmanı olan Hişâm'ın oğlu Ebû Cehil ile Hâlid bin Velid de Mahzumoğullarından idiler. Mahzumoğulları ise, Mürre'nin oğlu Yakaza'nın torunlarından idiler. Daha garibi ise, Hazret­i Ebû Bekir'in oğlu Abdullah kendi yanında, diğer oğlu Abdurrahman ise müşrikler arasında idi. Nadr bin Haris ki Resûl­i Ekrem'e çok büyük düşman olup, hattâ Hazret­i Peygamber Kur'ân okurken, "Muhammed size eski masalları söylüyor" diye alay ederdi. O da Abdi Menâfin kardeşi olan Abdüddâroğulları'ndan olduğu halde, ashâbdan Zü­beyr bin Avvâm, Abdi Menâfin diğer kardeşi olan Abdü'1­Uz­zâ evlâdındandı. Kadınların efendisi Hadîcetü'l­Kübrâ da Abdü'1­Uzzâ evlâdından olup, kardeşi Nevfel bin Huveylid ise ehl­i islâm'ın büyük düşmanlarından idi. Düşman Kardeşler Yukarıda adı geçen kervanın reisi olan Ebû Süfyân, Resûl­i Ekrem'e büyük düşmanlığı olan Ebû Muayt oğlu Ukbe, Abdi Şems'in oğlu Ümeyye'nin torunları ve Kureyş ordusunun en 107 PEYGAMBER EFENDİMİZ büyük reislerinden olan meşhur Utbe ve Şeybe, Abdi Şems'in oğlu Rebîa'nın oğulları oldukları halde, Muhacirlerin büyüğü olan Ubeyde radıyallâhu anh da Abdi Menâfin torunu ve Haris bin Abdilmuttalib'in oğlu idi. Rebîa oğlu Utbe'nin bir oğlu Velid, kendi yanında, öteki oğlu Ebû Huzeyfe müslümanlar arasında idi. Evvelce Mekke Emîri yerinde bulunan Abdülmuttalib'in oğlu ve Resûl­i Ekrem'in amcası Abbâs da, Kureyş ordusunun en büyüklerinden olduğu halde, muharebe meydanına gelince karşısında büyük kardeşi, Abdülmuttalib'in oğlu Hamza'yı buldu. Abdülmuttalib'in oğlu Hâris'in çocukları olan Ebû Süfyân ile Nevfel de müşriklerle beraberdi. Abdülmuttalib'den sonra Kureyş'in Hâşimî kolunun reisi olan Abdülmuttalib'in oğlu Ebû Tâlib'in çocuğu Hazret­i Ali de, muharebe meydanında büyük kardeşi Akîl'in karşısında idi. Resûl­i Ekrem'in kerimesi Zeyneb radıyallâhu anhâ hazretlerinin zevci olan Ebu'l­Âs bin Rebî' de mazhar olduğu Peygamber hısımlığı şerefini bir tarafa bırakarak, Resûlullah'a karşı silâh çekip geliyordu. . ; ; ..••••.. • ,/, İman Kardeşliği

Araplar, şimdiye kadar ırk ve soy gayreti ile muharebe ederlerken, o gün aynı kavim ve kabileden birçokları iki bölük olup, birbirine karşı safta bulunmaları, Kureyşlilerin çoğunu tereddüte düşürdü. Husûsiyle Abdülmuttaliboğulları'nın harbe girişmeleri, öteki Kureyş ulularının zoru ileydi. Karşılarında kardeş çocuklarını, amca ve dayı çocuklarını görünce, çok büyük hayret ve tereddüt içinde kaldılar. , :i işte Utbe bin Rebîa bütün bunları düşünerek, derin bif mütalaaya vardı ve, 108 MEDİNE DEVRİ "Ey cemaat, kim kiminle cenk edecek, birbirlerinin kardeşini, amca yahut dayılarının oğullarını mı öldürecek? Sonra bunlar nasıl yüzyüze bakacak? Bu olur şey mi? Siz bu işten vazgeçiniz ve aradan çıkınız. Muhammed'i Arabın başka kabilelerine bırakınız. Eğer onlar Muhammed'e galib gelirlerse, sizin de istediğiniz olmuş olur, siz bir şey kaybetmiş olmazsınız" diye Hakim bin Hizam ile Ebû Cehil'e haber gönderdi. Yenilmez (!) Topluluk Ebû Cehil ise, daima halkı muharebeye teşvik ve tahrik eder ve halkın gayret ve hamiyet damarlarına dokunacak sözler söylerdi. Hattâ o gün atını mahmuzlayıp, harp safından ileri atılarak, "Bizler tek vücüd hâlinde bir topluluğuz, üzerine varılmaz ve yenilmez bir cemaatiz; biz bugün Muhammed'den ve arkadaşlarından intikam alacağız" der ve galebe çalacağından hiç şüphe etmezdi. Hakikaten islâm ordusuna nisbetle Kureyş'in kuvveti kat kat fazlaydı. Fakat Peygamber ordusunun manevî kuvveti fevkalâde idi. Kureyş ordusunda muharebe etmek istemeyenler çoktu ve kendilerine soysop gayretinden başka canlarını feda ettirecek bir keyfiyet yoktu. :" '',•:•••<•.•" r ı Ebû Cehil'in Cehli Müslümanlar ise, din gayretini her şeyin önüne alarak, hep birden aynı ruh ve aynı fikirde ve şehid olduklarında gideceği yeri görür gibi bir hâlde idiler. Onların nazarında muharebede şehid olmaktan daha kıymetli bir saadet yoktu. işte Ebû Cehil bu incelikleri düşünemiyor, muharebeyi kazanmak için askerin çokluğu yetecek zannediyordu ve, 109 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Muhammedîleri öldürmeye lüzum yok, onların ellerini arkalarına bağlayıp, yederek Mekke'ye götüreceğiz" diyordu. Bundan dolayı Utbe'nin sözlerinden canı sıkılıp, onun nasihatini garazkârlığına verdi ve ona kötü sözler söyledi. "Utbe, oğlu Ebû Huzeyfe'yi düşündüğü için, halkın fikrini bozuyor" yollu sözlerle Utbe'yi halk nazarında küçük düşürerek fikrim çürüttü. ' ' ı ­3­ ;'.;'':/i ;" ' '.':' SAVAŞ Batn­ı Nahle'de Abdullah bin Cahş vak'asında ölen Amr bin Hadramî'nin kardeşi Âmir, Ebû Cehü'in öğretmesi ve teşviki ile ilk olarak meydana çıkıp, kardeşinin ismini anarak feryada başladı. Sanki kardeşinin kanını almak üzere ehl­i islâm tarafına ok attı. Savaşta İlk Şehid Tesadüfen Âmir'in oku Hazret­i Ömer'in âzâdlısı olan Mih­ca' radıyallâhu anha isabet ederek onu şehid etti. O vakit Resûl­i Ekrem, "Mıhça şehidlerin efendisidir" dediler, işte islâm milletinde ilk yaralanıp şehid olan budur. Radiyallâhu anh. O asırlarda iki taraf muharebeye girişmeden önce, karşılıklı birer veya ikişer kişi meydana çıkıp da döğüşmeleri âdet idi. Buna "mübâreze" ve döğüşenlere de "mübâriz" denilirdi. Önce mübârizler meydana çıkıp da halkı cenge kızıştırmak . âdet iken, bu sefer Ebû Cehü'in teşviki ile Âmir'in meydana çıkıp, kardeşinin kanını dâva etmesinden ve müslümanlara ok atmasından dolayı, mübârezeden evvel muharebe kızıştı ve araya kan düştü. Mahzumoğulları'ndan Esved bin Abdilesed,

"Ben, ya Muhammedllerin havuzundan su içerim veya o havuzu yıkarım, yahut o havuzun yanında ölürüm" diye yemin etti ve 110 MEDİNE DEVRİ fedailik yolunda kılıcını sıyırarak, müslümanlann havuzuna doğru koştu. Resûlullah'ın aslanı Hamza radıyallâhu anh da o tarafa koşarak, havuzun yanında Esved'e yetişti. Hemen bir kılıç vurdu, Esved arkası üzerine düştü. Fakat yemini yerine gelsin diye kendisini havuza attı, Hazret­i Hamza da onu havuz içinde öldürdü. Resûl­i Ekrem meydana çıkıp, müslümanlann saflarını düzeltti, bazıları saftan dışarı durmakla, mübarek elindeki asa ile hafifçe dokunarak, sıraya soktu ve, "Ben emretmedikçe düşmana hücum etmeyiniz" dedi. "Fakat tamam ok menziline geldiklerinde ok atınız" diye tenbih etti. iki tarafın zihinlerinde kaynaşma başladı ve Ebû Cehü'in maksadı hâsıl oldu. Er Meydanı Utbe bin Rebîa, Ebû Cehü'in sözlerinden dolayı, halkın nazarında küçük düştüğünden, şerefini kurtarmak için ileri atıldı. Bir tarafına kardeşi Şeybe'yi, öteki tarafına da oğlu Velid'i aldı. Bu üçü, meydana çıkıp er istediler. Neccâroğulları'ndan Afra adındaki kadının yedi oğlu olup, yedisi de Bedir'deki islâm ordusunda bulunuyorlardı. Onlardan ikisi Av/ ile Muâz adındaki gençler ve Hazrec kabilesinden Abdullah bin Revâhâ onlara karşı çıktılar. Utbe onlara, "Siz kimlersiniz" dedi. Onlar da, "Filân ve filânız" diye cevap verdiler. Utbe, "Bizim sizinle bir işimiz yok, biz amcazadelerimizi isteriz" diye onları kabul etmedi. Çünkü Medine ahalisi çiftçilik ile geçinirlerdi. Mekkeliler ise, büyük ticaretlerle uğraşarak, çiftçilere hakaret gözü ile bakarlardı. Onun için Utbe ve Şeybe, Ensâr ile mübârezeye tenezzül etmeyip, 111 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Yâ Muhammed, bize kendi eşimiz ve akranımız olan amca çocuklarımızı gönder" diye bağırdılar. Resûl­i Ekrem de, "Kalk yâ Ubeyde, kalk yâ Hamza, kalk yâ Ali" diye seslendi. Üçü de kalkıp Ubeyde bin Haris, Utbe'ye ve Hazret­i Hamza, Şeybe'ye, Hazret­i Ali de Velid'e karşı gittiler. Allah'ın Arslanlan O vakit Ubeyde altmış üç ve Hamza elli sekiz ve Ali yirmi bir yaşlarında olup, her biri yaşça karşısındaki düşmanın akranı idi. Hepsi Arabın en ileri gelen bahadırlarmdandı. Husûsiyle Hazret­i Hamza, Allah'ın heybetli bir aslanı idi. Her ne kadar Hazret­ i Ali, henüz böyle büyük vak'alarda bulunmamıştı. Fakat onun da bir aslan yavrusu olduğu, yüzünden belli idi. Üçü de meydana atılıp, âdet olduğu gibi adlarını sanlarını söylediler. Utbe, Şeybe ve Velid, "Tamam, siz bizim hakkıyle eşimiz, ve akranımızsınız, buyurunuz" dediler. Hepsi birden kılıçlarını sıyırdı. Bu suretle Kureyş'in ulularından, cesaretleri ve kahramanlıkları tanınmış olan altı büyük zâtın böyle karşılaşmaları, o vaktin hükmünce seyretmeye değer vak'alardandı. Her iki taraf cenge hazırlanmış idi. Kiminin ok yayı elinde, kiminin eli kılıcının kabzasında olduğu halde, her iki taraf bu yiğitlerin çarpışmasını seyre başladılar. Hazret­i Ubeyde ile Utbe, birbirlerine bir iki kere saldırdı ve iki ihtiyar birbirlerini yaraladı ise de, birisi ötekinin işini bitiremedi. Hazret­i Hamza ve Ali ise, bir hamlede düşmanlarını öldürdüler ve dönüp Ubeyde'ye yardım ederek, Utbe'nin de işini bitirdiler ve Ubeyde'yi alıp, Peygamber'in huzuruna getirdiler. Ubeyde ayağındaki kılıç yarasından akan kanlarla Peygam­ 112 MEDİNE DEVRİ ber'in huzuruna gelince, "Yâ Resülâllah, ben şehid miyim?" diye sordu. Resûl­i Ekrem, "Evet" diye cevap verdi ve yerinin "Cenne­tü'l­Firdevs" olduğunu müjdeledi.

Bunun üzerine Ubeyde, çok memnun olarak islâm jdini uğrunda ayağının kesilmesinden dolayı asla kasavet çekmeyeceğine dair güzel ve te'sirli beyitler söyledi. Yarası ağır olduğundan, üç gün sonra Medine'ye götürürlerken yolda cennete gitti. Allah kendisinden razı olsun. Müşriklerin Korkusu Öte tarafta Utbe ve Şeybe gibi Kureyş ordusunun ileri gelenlerinden iki büyük adam ile, bir de genç olan Velid'in mübâ­reze esnasında ölüp gitmeleri müşriklere dehşet verdi. Ebû Cehil ise, asla fütur getirmeyip, "Siz Utbe ve Şeybe'ye bakmayınız, onlar kendilerine çok güvendiler ve tehlikeye atıldılar" diye Kureyşlilere cesaret verir ve, "Hemen yürüyünüz" diye emrederdi. O esnada Ebû Bekir radıyallâhu anh, oğlu Abdurrahman'ı müşriklerin arasında görünce, meydana atılıp, onunla dövüşmek üzere izin istedi ise de, Resûl­i Ekrem, "Yâ Ebâ Bekir! Bilmez misin ki sen, benim görür gözüm ve işitir kulağım y erindesin" diyerek izin vermedi ve yanından ayırmadı. Ecel Oku iki taraf ilerlemeye ve birbirine yaklaşmaya başladılar. Oklar da her iki taraftan işliyordu. Hazrec kabilesinden Haris bin Sürâka adında bir genç, geriden gelenlerin arasında idi. Düşman tarafından atılıp da, öndeki safın üstünden geçen bir ok, ona dokundu ve zavallıyı şehid etti. Ensâr'dan ilk şehid olan da budur. 113 PEYGAMBER EFENDİMİZ Bu ok çenginde, öndeki harp safında bulunan gazilerin üzerinden aşıp giden bir okun, en arkada bulunan Hâris'e dokunması, herkese ibret dersi oldu. Ecel oku gelince, öndeki ile arkadakinin farkı olmadığı ve önde bulunanların tehlikesi, geridekilerin tehlikesinden daha fazla olmadığı anlaşıldı. Sonra, Hâris'in annesi olan Rubeyyi, Peygamber'in huzuruna gelip, "Yâ Resülâllah, oğlum cennette ise kendimi teselli edip sabredeyim, değilse ne yapayım?" diye sorunca, Resûl­i Ekrem, "Cennet bir değil, türlü türlüdür. Senin oğlun Cennetü'l­Fir­devs'tedir" demişlerdir. "O Topluluk Perişan Olacak!" Resûl­i Ekrem, mağara arkadaşı ile birlikte, Sa'd bin Mu­âz'ın yaptırmış olduğu gölgelikte bulunuyordu. "Yârabbi, bana va'dettiğin yardımı ver" diye yana yakıla dua ve niyaz eylerken, kendisine hafifçe bir uyku geldi ve gülümseyerek uyandı. "Ey Ebâ Bekir, müjde, işte melâike ile beraber, Cebrail aleyhis­ " selâm imdada geldi" dedi. Sonra zırhını giyip, "Yakında o topluluk perişan olacak ve arkasını dönüp gidecektir" mealdeki âyet­i kerimeyi1 okuyarak, bulunduğu yerden dışarı çıktı. Bu âyet­i kerimenin üst tarafındaki âyet, "Kureyş müşrikleri, biz toplu ve tek vücud hâlinde bir cemaatız mı diyorlar" meâlindedir. Yukarıda geçmişti; Ebû Cehil, Bedir günü, l "Bizler, tek vücud halinde yardımlaşan bir cemaatız­ Bugün Muhammed'le arkadaşlarından intikam alacağız" demişti. l Kamer (54) sûresi, 45. âyet. 114 MEDİNE DEVRİ Bu âyet­i kerime, evvelce Mekke'de nazil olmuş bulunduğundan, gelecek vak'alardan haber veren âyetler arasındadır ve Hazret­i Muhammed'in Peygamberliğinin açık bir delili olan mucizelerdendir. Hazret­i Ömer'den rivayet edilmiştir ki, "Bu âyet­i kerime indiği vakit kendi kendime acaba hangi cemiyet bozulacak, demiştim. Bedir günü Resûl­i Ekrem zırhını giyip de bu âyeti okuduğu zaman, işi anladım" demiştir. İlâhî Yardımlar

Evvelce Medine yakınlarına kadar gelip de Medine ahalisinin hayvanlarını sürüp götürmüş olan Câbir­i Fihrî'nin oğlu Kürz'ün, sahrada oturan Kureyş taifeleri ile beraber Mekkelüer ordusuna yardım için geleceği o gün işitildi. Halbuki Kureyş ordusunun kuvveti zaten islâm ordusuna nisbetle kat kat fazla olduğu halde, kırlardaki bedevî Arapların da gelip onlara katılması ile, kuvvetleri artacağı için, islâm ordusu telâşa düştü. Bunun üzerine Allah tarafından meleklerle islâm ordusuna yardım edileceği müjdelendi. Kürz bin Câbir, her ne kadar Mekke ordusuna yardım etmeye niyet etmiş ise de, sonradan Kureyş ordusunun bozulduğunu haber aldığı zaman, yardımdan vazgeçmiştir. Rivayet edilir ki, o sırada eşi görülmemiş çok şiddetli bir rüzgâr çıkıp, göz gözü görmez oldu. Cebrail aleyhisselâmın melâike ile gelişi böyle tecelli etmiş ve melekler gösterişli atlara binmiş insanlar şeklinde görünmüşler ve müşriklere karşı saf bağlayıp durmuşlardı. ,,,.'' • • 115 PEYGAMBER EFENDİMİZ İblis'in Müşriklere Oyunu Bu da meşhur rivayetlerdendir ki: Kureyş ile Kinâne kabilesi arasında vaktiyle muharebeler yapılmış olduğundan, bu sefer Kinâne kabilesi fırsatı ganimet bilerek, arkadan gelip de hücum etmesinler diye, Kureyşliler düşünüp dururlarken, Kinâne şeyhlerinden Sürâka bin Mâlik bir bölük süvari ile Kureyş ordusuna gelip, "Ben de sizinle beraberim" diyerek onlara cesaret vermişti. Sürâka, Haris bin Hişâm ile elele tutuşup dolaşırlarken, o şiddetli bora ile melekler gelince, Sürâka, Hâris'ten ayrılıp, askerini alıp kaçmış, onun bu gidişi ise, Kureyşlileri telâşa düşürmüştü. Hattâ Ebû Cehil, "Siz Sürâka'ya bakmayınız­ Onun Muhammed ile gizli ittifakı vardır. Muhammed ordusunun işini bitirdikten sonra, dönüp Ku­deyd menziline varınca, ben ona Muhammed'in taraftarlığının ne demek olduğunu öğretirim. Siz hemen yürüyünüz" diye askerlerine cesaret vermişti. Kureyş ordusu bozulup da Mekke'ye döndükleri zaman, "Bozguna Sürâka sebep oldu" demişler. Sürâka bunu işitince, "Yemin ederim, ben sizin Bedir'e gittiğinizi duymadım, fakat bozulduğunuzu işittim" demiş. Meğer Sürâka suretinde görünen iblis ve Müdlicoğulla­rı'ndan birtakım adamların suretinde görünenler de, İblis'in yardımcısı olan şeytanlarmış. Bir zaman sonra, Sürâka ile arkadaşları rnüslüman olunca, bu mes'eleyi aralarında konuşmuşlar ve bunun şeytan işi olduğuna iyice inanmışlardı. "Sen Atmadın Allah Attı" Bedir sahrasında, savaş başlamak üzere olduğu sırada, Re­ | sûl­i Ekrem, bir avuç ufak taşlar alıp, 116 MEDİNE DEVRİ "Yüzleri kararsın" diyerek düşmanların üzerine atmıştır. O taşların her biri müşriklerin gözlerine ve burun deliklerine girerek onları sersem etti.1 Bu hâl, Hazret­i Muhammed'in mucizelerinden ve Kureyş ordusunun bozulmasının manevî sebeplerindendir. işte Kureyş ordusu bu gibi hâllerden dolayı, sarsılmış olduğu için, Hazret­i Peygamber hücum için emir verdi. Ve buyurdular ki: "Her kim bugün düşmandan yüz çevirmeyip de direnir ve şehid olarak vefat ederse, Cenâb­ı Hak onu cennete koyacaktır. Bugün şehid olanlara Firdevs cenneti hazır ve onlara melekler muntazırdır." Bu te'sirli sözlerle askeri teşvik ederek, "Haydi şiddetle hücum ediniz" dediler. . . ,; Yiğitler ve Şehidler Hazrec kabilesinden Ümeyr bin Hümâm radıyallâhu anh, hurma yerken, cennet müjdesini işitince, "Oh oh, cennete girmek için, şu heriflerin elinde ölmekten başka bir şey lâzım değil mi? Pek iyi öyleyse!" diyerek elindeki hurmaları yere attı, hemen kılıcını

çekerek ve şehidliğin güzelliğine dair te'sirli şiirler söyleyerek düşmana hücum etti. Artık geri dönmedi, birçok müşrikleri öldürdükten sonra kendisi de şehid olarak cennete gitti. islâm ordusunda oktan başka silâh ile şehid olanların birincisi işte bu Ümeyr'dir. Allah kendisinden razı olsun. Afra adındaki kadının büyük oğlu Av/da, kolayca şehid olmak için zırhını sırtından çıkartıp attı ve hemen kılıcını sıyırarak düşmana hücum etti, o da birçok müşrikleri öldürdü, niha­ 1 Enfâl (8) sûresi, 17. âyetin başı, meâlen: "Onları siz öldürmediniz, Allah öldürdü. Attığın zaman da sen atmamıştın, Allak atmıştı.." 117 PEYGAMBER EFENDİMİZ yet kendisi dahi şehid olarak, muradına erdi. Geri kalan ashâb da hep dalkılıç ileri koştular ve yer yer hücum ederek, düşmanın saflarını yırttılar. Müşrikler Cezalarını Buluyor Husûsiyle Allah'ın aslanı Hazret­i Hamza, hangi tarafa hücum etse, düşman bölüklerini yarıp geçiyordu. Hazret­i Ali de ona uyarak, önüne gelen müşrikleri kılıçla ikiye biçiyordu. Kureyş'in meşhur reislerinden Zem'a bin Esved, Hazret­i Ali'nin karşısına çıkmakla, derhal onu da katletti. Zem'a'nın kardeşi Akîl de bu sırada öldürüldü. Sehmoğulları reislerinden olan Amr bin As, Ebû Süfyân ile beraber olduğu için bu vak'ada bulunmadı. Fakat Sehmoğulla­rı'nın büyük reislerinden dört kişi bu muharebede öldürüldü. Bunlardan Haccâc­ı Sehmî'nin oğlu Münebbih'i Ebû Yusr Ensârî hazretleri, kardeşi Nebih'i Hazret­i Hamza ile Sa'd bin Ebî Vakkas, Münebbih'in oğlu As ile Kays­ı Sehmî'nin oğlu Ebu'1­Âs'ı Hazret­i Ali öldürdüler. Bunlardan başka, Hazret­i Ali, Kureyş reislerinden Hazret­i Talhâ'nın amcası Amr bin Osman'ı ve Hazret­i Hadîce'nin biraderi Nevfel bin Huveylid'i ve Ubeyde bin Saîd'i de öldürdü. Ümeyyeoğulları'nın reisi olan Ebû Süfyân, adı geçen kervan ile savuşup gitmiş olduğundan, bu büyük savaşta bulunmadı. Eakat oğlu Hanzale harbe girmiş idi, bu sırada o da öldürüldü. Kureyş'in meşhur reislerinden Ebu'l­Buhterî bin Hişâm da Mücezzer bin Ziyâd tarafından öldürüldü. Ebû Cehil Müslümanların büyük düşmanı olan Ebû Cehil'i öldürmek, herkes için övünülecek bir şey olduğundan, bütün ashâb onunla karşılaşmak istiyorlardı. 118 MEDİNE DEVRİ Hattâ Hazret­i Hamza, Ebû Cehil zannederek, müşriklerin ileri gelenlerinden ve Mahzumoğulları'ndan Hâlid bin Velid'in kardeşi olan Ebû Kays'ı, Hazret­i Ali de yine öyle zannederek, aynı kabileden Abdullah bin Münzir'i öldürmüşlerdi. Yine Kureyş'in büyüklerinden Ümmü Seleme'nin kardeşi olan, Mahzum kabilesinden Mes'ûd bin Ümeyye'yi de Hazret­i Hamza kılıçtan geçirdi. Ebû Seleme'nin kardeşi olan Esved de bu sırada öldürüldü. Ebû Cehil, yetmiş yaşında olduğu halde, gözü pek, yüzü korkunç, çok inatçı bir mel'un olup, "Anam beni bugün için doğurmuştur" diye cesaret gösterip, askerini muharebeye sürer ve kendi aşireti olan Mahzumoğul­ları'nm yiğitleri onun etrafını, mıh çıkını gibi, sımsıkı sardıkları için, yanına varılamazdı. Afra Hâtun'un Oğullan iki ordu birbirine yaklaştığı esnada, harp safında bulunan Abdurrahman bin Avf radıyallâhu anhın sağında ve solunda Neccâroğulları'ndan birer genç vardı. Onlardan biri, Abdurrahman'ın kolundan çekip, gizlice sordu: "Amca, sen Ebû Cehil'i tanır mısın, bana göstersene?" Ibni Avf: "Neyapacaksın?" deyince, "Allah ile ahdettim, Ebû Cehil'i görür görmez, üzerine atılıp onu öldüreceğim, yahut bu uğurda öleceğim" diye cevap vermiş, öteki genç de yine Ebû Cehil'i sormuş, sonra aynı sözü söylemiş.

Abdurrahman, böyle tehlikeli bir zamanda, zamanın acısını tatlısını görmemiş iki çocuk arasında kaldım diye düşünürken, onların bu cesurca sözlerine hayret etmiş. Bu iki nevcivan ise meğer, yukarıda adı geçen Afra Hâtun'un oğulları Muâz ve Muavvez adında iki fedai kardeşmiş. 119 PEYGAMBER EFENDİMİZ işte bu sırada Ebû Cehil Mahzumoğulları yiğitleri ile domuz topu olup gelirlerken, Ibni Avf onlara, "işte aradığınız Ebû Cehil budur" der demez, ikisi birden, çifte şahin gibi süzülüp, Ebû Cehil'in üzerine hücum etmişler. Fakat o esnada yine Ensâr'dan Muâz bin Amr bin Cemûh adındaki bir fedai de, Ebû Cehü'i gözetiyormuş; fırsatım bulup, Ebû Cehil'in ayağına bir kılıç vurmuş; fakat Ebû Cehil'in oğlu Ikrime de kılıç ile onun kolunu yaralamış, işte tam bu sırada Afrâ'nm oğullan Muâz ile Muavvez yetişip, Ebû Cehil'in işini tamam eylemişler. Ebû Cehil'in Ölümü Ebû Cehil, kendisini, Arap kabilelerinin en şereflisi olan Kureyş'in reisi bilip, Medinelüeri çiftçi diye küçük gördüğünden, onların elinde ölmek pek gücüne giderdi. Hatta Hazret­i Muâz, kendisine kılıçla vurduğu zaman, "Keşke beni çiftçilerden başka bir adam öldürseydi" demişti. O esnada Resûl­i Ekrem, "Acaba Ebû Cehil ne yapıyor? Kim gidip de ondan bize bir haber getirir?" deyince, Abdullah bin Mes'ûd bu sözü işitir işitmez, koşarak Ebû Cehil'in yanına gitti. Onun can çekiştiğini gördü ve başını kesmek üzere sakalından tuttu, ayağı ile boynuna bastı. Ebû Cehil gözlerini açınca, Hazret­i Abdullah, "Ey Ebâ Cehil, sen misin?" dedi. Ebû Cehil, son nefesini vermekte olduğu halde, pervasızca Ibni Mes'ûd'a, "Ey koyun çobanı, pek sarp yere çıkmışsın, bir büyük adamı kendi kabilesinin öldürmesi yeni olmuş bir iş değildir, bu olağan şeydir; fakat galebe hangi taraftadır onu söyle?" diye sordu. Ibni Mes'ûd da, "Hakk'ın yardımı ile galebe müslümanlara yüz gösterdi" dedi 120 MEDİNE DEVRİ ve bu söz Ebû Cehü'i büyük ye'se düşürdü. Ebû Cehil böylece her şeyden ümidini kesince, "Muhamtned'e söyle ki, şimdiye kadar onun düşmanı idim, şimdi düşmanlığım bir kat daha arttı" dedi. Ibni Mes'ûd da hemen başını kesti. Son nefeste de imâna gelmeyen, küfür ve dalâlette ısrar eden Ebû Cehil, böylece ye's içinde ölüp gitti. "Bu Ümmetin Firavunu" Ibni Mes'ûd'un cüssesi küçük ve kendisi zayıf, Ebû Cehil'in ise, başı büyük olduğundan, onu taşıyıp getirmesi seyre değer bir hâl idi. Yükünü, "işte Allah'ın düşmanı Ebû Cehil'in başı" diyerek Peygam­ber'in huzuruna koydu. Resûl­i Ekrem de Allah'ın yardımına şükredip, "Bu ümmetin firavunu işte budur" diye buyurdular. Bu esnada Afra Hâtun'un oğlu Muavvez de nice işler gördükten sonra, kardeşi Avf gibi o da şehid oldu. Allah her ikisinden razı olsun. Ebû Cehil'in kardeşi oğlu olan As bin Hişâm da bu esnada öldürüldü ve Kureyş'in meşhur reislerinden Tu'ayme, müslü­manlardan bir iki kişiyi şehid ettikten sonra o da Hazret­i Ham­za'nın kılıcından geçti. Ebû Cehil'in öldürülmesinden sonra, Kureyş ordusunda dayanacak kimse kalmadı, kaçmaya başladılar. Kaçabilenler kurtuldu, kaçamayanlar da esirliği canına minnet bildi. "İşte Kâfirlerin Başı!" Kureyş'in birinci derecedeki reislerinden biri olan Ümeyye bin Halef hem ihtiyar, hem şişman bir adamdı. Muharebenin sonuna kadar dayandı. Nihayet oğlu Ali ile beraber, Abdurrahman bin Avf'a teslim oldu. 121 l PEYGAMBER EFENDİMİZ Abdurrahman hazretleri, eski tanışıklığa binâen, onları öl­dürmeyip, esir etmeye karar vermek üzere iken, aralarında şöyle bir konuşma geçti. Ümeyye:

"Şu demirlere bürünüp safları yırtan kahraman kimdir?" Ibni Avf: "ResüMlah'm amcası Hazret­i Harazadır." Ümeyye: "Ah, bize bu işleri yapan ve bizleri bu hâle koyan hep odur." Onlar böyle konuşurlarken, Ümeyye, Bilâl­i Habeşî'nin, gözüne ilişti. Ümeyye, Mekke'de Hazret­i Bilâl'e çok eziyetler etmiş idi. Bilâl onu görünce, "Ey Allah'ın Ensârı, işte kâfirlerin ve fâdrlerin başı Ümeyye budur. Vurunuz, öldürünüz" demesiyle, Afra Hâtun'un oğlu Mu­âz ile Ensâr'dan bazıları, koşup onu öldürdükleri esnada, Am­mar bin Yâsir de Ümeyye'nin oğlu Ali'yi öldürdü. Hâsılı Kureyş ordusu pek fena halde bozuldu ve ehl­i islâm büyük muzafferiyete kavuştu. . .• Ölüler ve Esirler • • Muharebe meydanında düşüp kalanlar ile, yaralanıp sonra vefat eden şehidlerin hepsi on dört kişiden ibaret olup, altısı Muhacirlerden, altısı Hazrec kabilesinden, ikisi de Evs kabilesinden idi. Müşriklerden ölenlerin sayısı ise yetmiş kişi olup, yirmi dördü Kureyş'in eşrafından ve reislerinden idiler. Esir olan müşrikler de yetmiş kişi olup, Hazret­i Peygam­ber'in amcası Abbâs bin Abdilmuttalib ve amca çocukları Akîl bin Ebî Tâlib ile Nevfel bin Abdilmuttalib ve Hazret­i Zeyneb'in zevci Ebu'l­Âs esirlerin eşrafından idiler. Bunların hepsi bir müddet sonra müslüman olmuşlardır. Mus'ab bin Ümeyr'in kardeşi Ebû Aziz de, bu esirlerin eşrafından olduğu halde, Bedir günü müslüman olmuştu. 122 MEDİNE DEVRİ Amr­ı Âmirî'nin oğlu Süheyl, Hişâm­ı Mahzûmî'nin oğlu Hâlid, Übey bin Halefin oğlu Abdullah ve Hazret­i Sevde'nin biraderi Abd bin Zem'a, Velid bin Velid, Ümeyye bin Halefin âzadlısı olan Nestas da bu esirlerin eşrafından idiler. Resûl­i Ekrem'in emri ile, öldürülen Kureyş ulularının cesetleri, bir kuyu içine atıldı. Fakat Ümeyye bin Halef, zırhı içinde şişmiş olduğundan, olduğu yerde üzerine taş toprak yığılarak örtüldü. Öteki ölüler de şuraya buraya gömüldü. Resûl­i Ekrem, bu zaferi müjdelemek için Zeyd bin Hâri­se'yi Medine'ye gönderdi. Zeyd Medine'ye vardığı zaman, Resûl­i Ekrem'in kızı Ru­kayye radıyallâhu anhâ vefat etmiş ve henüz gömülmüş olduğundan, Medine halkı keder içindeydiler. Abbâs'ın iniltisi Esirlerin kaçmaması için, Hazret­i Ömer onları bağlamaya memur edilmişti. Hepsinin büyüğü olan Abbâs'ı ise pek sıkı bağlamış olduğundan, gece inliyordu. Resûl­i Ekrem o gece amcasının iniltisinden üzülerek, gözüne uyku girmedi. Ensâr, Resûl­i Ekrem'in rahatsız olmasını hiç istemediklerinden, kendisinin gece uykusuz kaldıklarını işitince, bazıları gelip, Abbâs'ın bağlarını çözdüler ve onun affedilerek serbest bırakılmasını istediler. Halbuki esirler hakkında ne suretle muamele edileceğine dair henüz hiç bir vahiy gelmemişti, o zaman bunlar hakkında başlı başına bir karar vermek lâzım geliyordu. Ömerü'l­Fârûk Rey ile yapılacak işlerde ashaba danışmada bulunmak, Fahr­i Âlem'in sünnetleri idi. Danışma meclislerinde herkes fikrini serbest söylerdi. 123 PEYGAMBER EFENDİMİZ MEDİNE DEVRİ Husûsiyle Hazret­i Ömer, vahye uymakta ne kadar sür'at ve metanet gösterir ise, rey ile yapılacak işlerde de asla hatıra gö­nüle bakmayıp, tereddütsüz fikrini söyler ve sözü kestirirdi. Çok kere fikrinde isabet ederdi. Birçok defa söylediği fikir, sonradan inen vahy­i ilâhîye uygun düşmüştü. Hak ile bâtılın arasını tam bir olgunlukla ayırt ettiği için, kendisine Ömerü'l­ Fârûk denilmiştir. Bu seferki danışma meclisinde Hazret­i Peygamber ashabına, "Cenâb­ı Hak sizi onlara galip ve muzaffer etti. Şimdi onların hakkında ne yapmak istersiniz?" diye sordu. Hazret­i Ömerü'l­Fârûk, "Yâ Resûlâllah, hepsinin boynunu vurdur"dedi. Sa'd bin Mu­âz da aynı fikirde bulundu.

Resûl­i Ekrem'in merhameti bu fikre karşı geldiğinden, evvelki sualini tekrar etti. Hazret­i Ömer, "Yâ Resûlâllah, onlar müşriklerin reisleridir, hepsinin boynunu vurmalı" deyip, kendi fikrinde ısrar etti ise de, Resûl­i Ekrem yine kabul buyurmadı. Bunun üzerine Hazret­i Ebû Bekir kalkıp, esirlerden bedel alınarak, affedilmeleri fikrini ileri sürdü. Resûl­i Ekrem de onun fikrini kabul edip, esirlerden dörder bin dirhem bedel alınarak salıverilmelerini emretti. Yalnız, Peygamber'e ağır hakaret şiirleri yazan ve müslü­manlara eza cefa eden Ukbe bin Ebî Muayt ile Nadr bin Haris öldürüldü. Bedir Dönüşü Resûl­i Ekrem, Bedir'de üç gece kaldıktan sonra, ordusu ile beraber Medine'ye döndü. Esirler ve ganimet malları da beraber idi. Neccâroğulları'ndan Abdullah bin Kâ'b bu malları korumaya memur edilmiş idi. 124 Kureyş kervanını aramaya memur olan Zeyd'in oğullan Tal­hâ ve Saîd de etrafı gözetleyerek, Medine'ye gelmişler; fakat Resûl­i Ekrem'in Bedir tarafına gittiklerini haber almakla onlar da o tarafa yönelmişler ve bu sefer Resûl­i Ekrem'in Medine'ye dönüşünde yolda karşılaşıp, gazasını tebrik etmişlerdi. Safra Boğazı'ndan çıkıldıktan sonra Resûl­i Ekrem, ganimet mallarını müsavat üzere ashabına taksim etti ve esirleri geride bırakıp Medine'ye gitti. Resûl­i Ekrem'in Medine'den çıkışı ile dönüşü arasında on dokuz gün geçmişti. Kendilerinden bir gün sonra esirler de Medine'ye getirildi. Resûl­i Ekrem, onları ashabına dağıttı ve "Onlara iyi bakınız" diye tenbih etti. Bu suretle herkes kendi evindeki esire güzelce bakar, yiyeceğine içeceğine dikkat ederdi. Saklı Altınlar Resûl­i Ekrem'in amcası, Abdülmuttalib'in oğlu Abbâs oldukça zengin bir zâttı. Mekke'den çıkarken, karısı Ümmü'l­Fazl'a birçok altın verip, "Ben muharebeye gidiyorum, şayet bana bir hâl olursa, bu altınlar seninle evlâdımındır" demiş, fakat bu vasiyetten ikisinden başka kimsenin haberi olmamıştı. Bundan başka Abbâs, askere sarfedilmek üzere yanına da birçok altın almış, fakat harp esnasında elinden alınmıştı. Resûl­i Ekrem, ona gerek kendisi için, gerekse kardeşinin çocukları olan Akîl ve Nevfel için bedel vermesini emredince, o da muharebe esnasında elinden alınmış olan altınların bu bedellere karşılık tutulmasını rica etti. Resûl­i Ekrem, "Bizim aleyhimize kullanmak üzere taşıdığın altınları sanabı­rakamayız" diyerek onun bu ricasını kabul etmedi. Abbâs: "Beni avuç açtırıp dilendirecek misin?" dedi. 125 PEYGAMBER EFENDİMİZ Onun üzerine Resûl­i Ekrem, "Hani Ümmü'l­Fazl'a bıraktığın altınlar?" diye sordu. Yukarıda söylediğimiz gibi, Abbâs, o altınları karısına verirken yanında kimse yoktu. Abbâs, "Sana bunu kim haber verdi?" dedi. Resûl­i Ekrem, "Rabbim haber verdi" deyince, Abbâs, "Ben artık inandım ki sen söylediğin sözlerde sâdık imişsin" diyerek kelime­i şehâdet getirmiştir. Fakat bedeli affettiremeyip, öteki esirler gibi, belirtilmiş olan bedeli bulup vererek, Mekke'ye döndü. Kureyş'in öteki reisleri de bedellerini Mekke'den getirterek, yavaş yavaş dönmeye başladılar. Bedel vermeye kudreti olmayıp da, yazı yazmasını bilen esirlerle de Ensâr'dan onar çocuğa yazı öğretmek ve sonra Medine'ye gitmeleri için sözleşildi. Mekke ahalisinde okur yazar kimse çoktu, Medine ahalisi ise, yazı yazmak bilmiyorlardı. Bu suretle Medine'de de okur yazar kimseler çoğalmış oldu. Hadîce'nin Gerdanlığı Bu sırada Resûl­i Ekrem'in kızı Zeyneb radıyallâhu anhâ, kocası olan Ebu'l­Âs bin Rebî'in bedeli olmak üzere, boynundaki gerdanlığı çıkarıp, Medine'ye gönderdi. Ebu'l­Âs ile evlendiği vakit, bu gerdanlığı boynuna, annesi, kadınların efendisi HaHîcetü'l­Kübrâ radıyallâhu anhâ takmıştı.

Hazret­i Hadîce'nin büyük kızına kıymetli bir hediyesi olan gerdanlığın tellâl elinde satılık mal gibi, esaret karşılığı olarak meydana çıkması, ashaba te'sir etti. Resûl­i Ekrem de onu görünce, fevkalâde üzüldü, "Eğer uygun görürseniz Zeyneb'in esirini salıveriniz, bedelini de geri veriniz" dedi. Ashâb da Ebu'1­Âs'ı salıverdiler ve gerdanlığı geri çevirdiler. 126 :^ MEDİNE DEVRİ Bu suretle Ebu'l­Âs, bedelsiz olarak esaretten kurtulup, Mekke'ye gitmiş, fakat küfründe ve eski dininde kalmakta ısrar ettiğinden, Hazret­i Zeyneb ondan ayrılıp, Medine'ye hicret etmiştir. Esirlerden Ebû Azze Cumahî adındaki meşhur şâir, şiirinden başka sermayesi olmadığı için, bir daha islâm aleyhinde bulunmamak şartıyla, bedelsiz salıverildi. Ramazan­ı şerifin sonlarında Sadaka­i F ıtır vermek vâcib oldu ve bayram günü Bayram Namazı kılındı. Zekât vermek de bu sene farz oldu. Ebû Leheb'in Ölümü Yukarıda yazıldığı gibi, Kureyşlilerin Bedir'de mağlup olan ve dağılan ordusundan, yetmiş kişi ölmüş, yetmişi esir düşmüş, geri kalanı da perişan bir halde, düşe kalka Mekke'ye gitmişlerdi. Ebû Süfyân bin Haris de onlarla beraber Mekke'ye vardı. Abbâs'ın karısı Ümmü'1­Fazl ve müslüman olduğu halde gizli tutan kölesi Ebû Râfi'in bulunduğu bir mecliste, Ebû Le­heb, Ebû Süfyân'dan Bedir vak'asını sordu. O da: "Vallahi hiçbir şey değil, biz Muhammedllerle karşılaştığımızda onlara hep sırtımızı çevirdik, istediklerini öldürüp, istediklerini esir aldılar. Fakat bizimkiler hakkında kötü söylemem ve ayıplamam; çünkü karşımızda iri ve gösterişli atlara binmiş bir alay süvari vardı. Onlara karşı koymak mümkün değildi" diye cevap verdi. O sırada Ebû Râfi, "O gördüğünüz süvari, melâike idi" deyince, Ebû Leheb gazaba gelip ona bir tokat vurdu. Ümmü'1­Fazl ise, gayrete gelip, "Zavallı köleyi efendisi burada yok diye dövüyorsun" diyerek bir çadır direği ile Ebû Leheb'in başını yardı. Onun üzerine Ebû Leheb kederinden ağır surette hastalandı, bir hafta sonra da canını cehenneme ısmarladı. 127 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­4­TEVRAT'TA YAZILI OLAN Resûl­i Ekrem Bedir'den muzaffer olarak döndükten sonra, İslâm dini pek ziyâde kuvvet buldu ve bütün düşmanların gözleri yıldı. Medine'deki Yahudiler, "Tevrat'ta y azdı olan âhir zaman Peygamberi budur" demeye başladılar. Bazıları imân etti, bazıları da imân etmiş göründü, işte bu suretle islâm arasında birçok münafıklar peyda oldu. Kureyza, Nadîr ve Kaynuka Hazret­i Peygamber'in hicretinden sonra Yahudiler, Resûl­i Ekrem ile harp etmemek ve onun düşmanlarını savaşa teşvik etmemek üzere muahede yaptılar. Medine taraflarındaki Yahudiler her ne kadar Kureyza ve Nadir adında iki kabileye ayrılmıştı, fakat bunlardan başka, Benî Kaynuka denen bir kabile vardı ki, Medine'nin Afiye denen semtinde Cisr­i Buthan adındaki yerde yerleşmişlerdi. Kaleleri pek sağlam, cesaretleri meşhur idi. Hazrec kabilesi onların hâmisi idi ve aralarında anlaşma vardı. Yahudilerle Savaş Bunlar müslümanlardan birini öldürerek, yaptıkları sözleşmeyi bozdukları için, Resûl­i Ekrem hicretin on ikinci senesi Şevval'inin ortalarında Ensâr'dan ve Evs kabilesi eşrafından Ebû Lübâbe bin Abdilmünzir'i Medine'de yerlerine kaymakam bırakıp, sancağı da amcası Hazret­i Hamza'ya verip, gazilerle Medine'den çıktı. Gidip on beş gün kadar Kaynukaoğulları'nı muhasara etti. Nihayet Zilka'de'nin başında teslime mecbur oldular. Haz­; rec'den ve kabilenin büyüklerinden, münafıkların reisi Abdul­1 128 MEDİNE DEVRİ

lah bin Übey onların öldürülmeyip, affedilmelerini Hazret­i Peygamber'den ısrarla istirham etti. Resûl­i Ekrem de onları idamdan vazgeçerek, Şam tarafına sürdü ve kalelerinde bulunan silâhların ve malların beşte birini Beytülmâl'e alıp, gerisini müslüman ordusundaki askerler arasında taksim etti. Kaçan Düşman Ebû Süfyân bin Harb bin Ümeyye, yukarıda adı geçen kervanla Mekke'ye gitmişti. Arkasından da Bedir'de dağılan asker, bozuk düzen bir halde Mekke'ye vâsıl oldular. Kureyş'in birinci derecedeki reislerinin kimi ölmüş, kimi esir olmuştu. Ebû Süfyân, tabiatiyle Kureyş'in reisi makamında idi. Müslümanlar üzerine bir sefer yapmadan, karılarının yanına varmamak ve güzel kokular sürünmemek üzere yemin etmişti. işte bundan dolayı iki yüz atlı ile Mekke'den çıkıp, Medine civarına gelmiş ve birkaç atlıyı öncü olarak göndermişti. Onlar da Medine'ye bir saat kadar mesafesi olan bir yere gelip, müslümanlardan birini şehid etmişlerdi. Resûl­i Ekrem bunu işitince, seksen süvari ve yüz yirmi piyade ile Medine'den çıkıp o tarafa gitti. Kureyş taifesi henüz Bedir bozgunluğunun acısını unutmamış olduklarından, kaçmaya başladılar ve yüklerini hafifletmek için yanlarındaki erzak çuvallarını atarak, hızla kaçıp gittiler. Bu suretle müslümanlar, Kureyş'e yetişemediler, fakat bırakılmış olan çuvalları sıkıntısızca toplayıp, bir hayli yiyeceğe kavuştular. Resûl­i Ekrem, beş gece Medine dışında kalarak, Zilhic­ce'nin dokuzuncu günü Medine'ye avdet buyurdu. Ertesi gün Bayram Namazı kıldı ve kurban kesti. Ashaba ela kurban kesmeleri için emretti. 129 PEYGAMBER EFENDİMİZ Hazret­i Fâtıma'nın Nikâhı Yine bu Zilhicce ayında Resûl­i Ekrem, muhterem kerimesi Fâtımatü'z­Zehra radıyallâhu anhâyı amcazadesi Hazret­i Ali bin Ebî Tâlib ile evlendirdi. O vakit Hazret­i Fâtıma on beş yaşında ve Hazret­i Ali de yirmi bir yaşında idi. Ashabın büyüklerinden Osman bin Maz'ûn bu sene vefat etti. Aynı sene Kureyş'in büyüklerinden Ümeyye bin Salt da dünyadan göçüp gitmiştir. Bu Ümeyye, eski semavî kitapları görmüş, Peygamber'in geleceğini öğrenmişti. Fakat kendisi âhir zaman peygamberi olmak hevesine düştüğünden, Muhammed Mustafa sallallâhu aleyhi ve sellem, Peygamber olarak gönderildiği zaman, hasedinden dolayı küfründe ve sapıklığında ısrar etti. Bedir vak'asında Şam'da bulunuyordu. Sonra Mekke'ye giderken Bedir köyüne uğradığı zaman kendisine Bedir muharebesinde ölen Kureyş'in büyüklerinin atıldığı kuyu gösterilmiş ve dayızadeleri olan Rebîa'nın oğlu Utbe ve Şeybe'nin o kuyuda oldukları haber verilmiş olduğundan, kuyu başına gidip uzun bir kaside ile onlara mersiye söylemiş, sonra kendisi de ölmüştür. Bir İdam Hicretin üçüncü senesinin Rebiülevvel'inde Yahudilerden ve Nadîr kabilesi reislerinden Kâ'b bin Eşref idam edildi. Bu Kâ'b şâir idi ve Resûl­i Ekrem'i hicvederdi. Mekke'ye gidip gelmiş, Mekke'de iken Bedir muharebesine dair mersiyeler söyleyip, Kureyş'i müslümanlar aleyhine kışkırtmıştı. Ensâr'dan ve Evs kabilesinden Muhammed bin Mesleme, kendi kabilesi kahramanlarından dört kişiyi alıp, Kâ'b'ın yanına gittiler ve emsaline ibret olsun diye Kâ'b'ın başını kestiler. 130 MEDİNE DEVRİ Sabahleyin Yahudiler, Peygamber'in huzuruna gelip, bundan şikâyet ettiler. Resûl­i Ekrem de Kâ'b'ın nasıl fesat çıkarmak istediğini anlattı ve Yahudiler birşey diyemeyip gittiler. Bedir muharebesinden sonra Kureyşliler, öteden beri gidip gelmekte oldukları Şam yolu tehlikeli olduğundan, Irak yolu ile dolaşarak Şam'a gidip gelmeye başladılar. Bu sıralarda Safvân bin Ümeyye ile Huveytıb bin Abdiluz­zâ'nın da bulunduğu bir Kureyş kervanının Irak yolu ile Mekke'den çıktığı işitildi.

Resûl­i Ekrem yüz süvari ile Zeyd bin Hârise'yi üzerlerine gönderdi. Necid'de Karde adındaki subaşma vardılar, kervanı vurdular, elde ettikleri malları alıp, Medine'ye getirdiler, Beytülmâl için ayrılan beşte birin kıymeti yirmi bin dirhem kadardı. Zî'n­nûreyn Yukarıda bildirildiği gibi Bedir vak'ası sırasında Resûl­i Ekrem'in kerimesi ve Osman bin Affân'ın zevcesi Hazret­i Rukay­ye vefat etmişti. Sonra da Hazret­i Ömer'in damadı Huneys bin Huzâfe vefat edince, kızı Hafsa dul kaldı. Hazret­i Ömer, kızı Hafsa'yı Hazret­i Osman'a vermek istedi. Hazret­i Osman da bu niyette bulunmuşken sonradan vazgeçti; fakat Hazret­i Ömer'in bundan canı sıkıldı. Resûl­i Ekrem bunun üzerine Hazret­i Hafsa ile evlenerek, Hazret­i Ömer'i ka­yınpederlik şerefi ile memnun etti ve kendi kızı Ümmü Kül­sum'u da Hazret­i Osman'a verdi, işte o zaman ona Osman­1 Zi'n­nüreyn (iki nurlu) denildi. 131 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM <^5>> UHUD CYJ edir Savaşı esnasında Ebû Süfyân bin Harb ve Amr V <ybin As, sahil yolu ile savuşup, Bedir vak'asına sebep olan kervanı Mekke'ye ulaştırmışlardı. Bu kervanda bin deve yükü mal vardı, sermayesi elli bin altındı. Bunda Kureyş'in eşrafından pek çok kimselerin hissesi bulunuyordu. Fakat onların çoğu Bedir muharebesinde harb etmekte idiler. Ondan dolayı kervan Mekke'ye gelince, bütün mallar Dârü'n­Nedve'ye konup saklandı. Kureyş ordusu Bedir'de fena halde bozulup dağılarak Mekke'ye döndükleri zaman, Ümeyye'nin oğlu Safvân, Ebû Cehil'in oğlu Ikrime, Rebîa'nın oğlu Abdullah gibi, babaları veya kardeşleri ölenler, Ebû Süfyân'm yanına gittiler, "Mııhammed bizini büyüklerimizi öldürdü, bizleri kimsesiz bıraktı, şu kervanın kârını bize yardım olarak veriniz de ondan intikam alalım" dediler. Ebû Süfyân bu teklifi hemen kabul etti. Öteki sermaye sahiplerini de ikna ettiler ve kervandaki eşyayı sattılar. Kureyşliler, Şam ticaretinden, öteden beri, bire bir kâr ederlerdi. Bu sefer de mallarını satınca, sermayesi olan elli bin altını sahiplerine verdiler, elli bin altın da kâr kaldı, işte bu kârdan yirmi beş bin altım ayırıp, onunla Bedevilerden asker toplamaya karar verdiler. 132 MEDİNE DEVRİ Kışkırtıcılar Fakat Bedir'de ölen Kureyş'in büyüklerini hatırlatıp, onlar için mersiyeler söyleyerek, halkı muharebeye teşvik etmek üzere, sözü te'sirli ve hitabeti kuvvetli birkaç kimsenin bu işe katılmaları lüzumlu görüldü, işte bundan dolayı Amr bin As, Hü­beyre bin Ebî Vehb, Ibni Rib'î ve Ebû Azze Cumahî seçilerek kabileler arasına gönderildi. Her ne kadar Ebû Azze, Bedir vak'asında esir edildiği zaman bir daha islâm aleyhinde bulunmamak şartıyle affolunduğundan dolayı bu vazifeyi kabulde tereddüt etmiş ise de, Safvân bin Ümeyye keskin dili ile kavmine yardım etmesi için pek çok ısrar etti. O da dayanamayıp islâm aleyhine halkı kışkırtıcı şiirler söylemekle meşgul oldu. Bu suretle Kureyşliler, Mustalikoğulları, Hevnoğulları ve Hârisoğulları kabilelerinden iki bin kadar asker topladılar ve üç bin kişiden ibaret bir ordu ile Mekke'den çıktılar. Yedi yüzü zırhlı ve iki yüzü atlı idi. Üç bin de develeri vardı. .,,,.­ Hind Bu ordunun başı ve kumandanı Ebû Süfyân idi. Karısı Hind de beraberdi. Hind, Bedir'de ölen babası Utbe ile amcası Şeybe ve kardeşi Velid'in intikamını almak için, askeri kışkırtıyordu. Ebû Cehil'in oğlu Ikrime'nin karısı ve Haris bin Hişâm'ın kızı olan Ümmü Hakîm ve yine Hâris'in karısı ve Velid bin Mu­gîre'nin kızı Fâtıma, Safvân bin Ümeyye'nin karısı ve Mes'ûd Sakafî'nin kızı Berze, Amr bin Âs'ın karısı ve Münebbih Seh­mî'nin kızı Rey ta, kocaları ile beraberdiler.

Mus'ab bin Ümeyr'in kardeşi Ebû Aziz'in validesi Hannâs da oğlu Ebû Aziz ile beraberdi. Bunlarla beraber başka kadınlar da vardı. Hepsi on beş kadardı. Bunlar tef çalarlar ve askeri gayrete getirecek şiirler okurlardı. ,,.•>, ', ;: •.''.•••••,• 133 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­1­SAVAŞ HAZIRLIĞI Abbâs bin Abdilmuttalib, Bedir vak'asında felâkete uğradığından bahsederek özür diledi ve hazırlık kafilesine katılmadı. Kureyş'in bu hazırlığını bir mektupla Hazret­i Peygamber'e haber vermek için ve üç günde Medine'ye ulaşmak üzere Gifâro­ğulları'ndan para ile bir ulak tutup gönderdi. Ulak Medine'ye gidip, Resûl­i Ekrem'i Küba köyünde buldu ve mektubu verdi. Resûl­i Ekrem, o mektubu Übey bin Kâ'b'a okuttu ve gizli tutulmasını tenbih etti. Sonra Küba köyünün eşrafından ve En­sâr'ın büyüklerinden Sa'd bin Rebî'in evine gitti ve gizli olarak bu işi görüştü. Sonra Medine­i Münevvere'ye gelerek Kureyş ordusunun durumunu araştırıp öğrenmek için Hubâb bin Münzir'i gönderdi. O da gidip, Medine'ye bir konak arası olan Urayz adındaki yerde Kureyş ordusunu gördü. Durumlarını öğrenerek Medine'ye dönüp, işi Resûl­i Ekrem'e haber verdi. Hubâb'm getirdiği haber, Abbâs'ın gönderdiği mektuba uygun düştü. Hicretin üçüncü senesi Şevval ayının ilk Çarşamba günü idi. Kureyş ordusu Medine hizasına geldi ve Uhüd Dağı yanındaki Ayneyn denen dağa kondu. Perşembe ve Cuma günleri orada kaldı. Hazret­i Resûl'ün Rüyası Cuma gecesi Resûl­i Ekrem bir rüya gördü. Rüyasında, birtakım sığırların boğazlandığını, Zülfikâr adlı kılıcının ucu kırılıp bir gedik peyda olduğunu ve arkasına sağlam bir zırh giyip, , mübarek elini o zırhın yakasına sokmuş olduğunu gördü. Sa­ ı bahleyin bu rüyasını ashabına söyledi. •' "Boğazlanan sığırlar ashabımdan şehid olacak kimselere ve • kılıcımın ucundaki gedik, ehl­i beytimden birinin şehid edileceği­ ! i l 134 ' \ MEDİNE DEVRİ ne işarettir. O kuvvetli zırh da Medine demektir" diye tâbir etti. Sonra, "Siz Medine içinde kalınız, düşman şehre hücum ederse karşı koymak ve korunmak için harb edersiniz." dedi, ashâbdan bazıları da bunu uygun buldu. Münafıkların başı olan Abdullah bin Übey de, "Ey Allah'ın Resulü, Câhiliyet zamanında karşımıza düşman çıkarsa biz ne vakit dışarı çıksak mağlûp olurduk, ne vakit Medine'de kapanıp da müdafaa etsek galip gelirdik" dedi. Şehir Müdafaası Hakikatte de bu fikir yâni müdafaa tarafını tutmak daha uygundu, çünkü Medine'nin her tarafı bina ve duvarlarla çevrilmiş, geçit yerleri de istihkâmlarla kapanmış olduğundan, bir kale hükmünde idi ve Resûl­i Ekrem'in rüyasında gördüğü gibi, kuvvetli bir zırh halinde idi. Eğer bir müddet Medine'de sabr u sebat olunsa, Kureyşliler ordugâhlarında durup, müslümanların çıkmasını bekleyeceklerdi. Bu hâl can sıkıcı olduğundan, Bedeviler ümitsizlenerek birçoğu savuşup gidecekti. Şayet Medine üzerine hücum ederlerse, içeriden atılacak oklarla birçoğunun ölmesi tabiî idi. Her iki surette de Kureyş ordusuna ümitsizlik gelecekti, işte ancak o zamanda dışarı çıkılarak üzerlerine hücum edilirse muharebeyi kazanmak daha kolay olacaktı. Dışarda Savaşmak İsteyenler Fakat Bedir muharebesinde bulunmayan yiğitler, orada bulunan gazilerin kazandıkları sevapları ve Bedir muharebesi şe­hidlerinin vâsıl oldukları dereceleri Resûl­i Ekrem'den işittikleri zaman, o muharebede bulunmadıklarına çok üzülmüşlerdi. "Yâ Resûlâllah, biz Allah'dan bugünü istiyorduk, bizleri dışa­ 135 PEYGAMBER EFENDİMİZ n çıkar, düşmanlarımızla göğüs göğüse harb edelim" dediler. As­hâbdan bir kısmı da,

"Eğer dışarı çıkmazsak, düşman bizim zayıf olduğumuza ve korkaklığımıza hükmederek şımarır" diye şehirden çıkıp, muharebe etmeyi daha uygun buldular. Hazret­i Hamza, çok yiğit ve cesaretli kahraman bir zât olduğundan, Medine'de kapanıp kalmaya tahammülü olmadığı için hemen çıkıp düşman üzerine hücum etmek istiyordu. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem de çaresiz dışarı çıkıp meydan muharebesi yapılmasına karar verdi ve, "Eğer sabır ederseniz bu sefer de Cenâb­ı Hak size yardım eder" buyurdu. Cuma hutbesinde cihâdın faziletlerini beyân etti. ikindi namazını da cemaatle kıldıktan sonra, "Şeyhayn"i, yâni Ebû Bekir ile Ömer hazretlerini beraberine alarak hücresine gitti. ikisi birlikte Resûl­i Ekrem'in sarığını düzelttiler ve savaş elbisesini giydirdiler. Resûl­i Ekrem, birbiri üzerine iki zırh giydi ve kılıcını k^j sanıp, onlarla beraber dışarı çıktı. < l Pişmanlık Diğer ashâb ile etraftaki köy halkı da hazırlanıp, Hazret­i Peygamber'in çıkmasını bekliyorlardı. Askerlikte en mühim iş, harb hareketlerinde kumandan kim olursa, onun emrine tamamiyle itaat ederek, onun tedbirlerine ve fikirlerine asla karışmamaktır. Fahr­i Âlem, müdafaa suretiyle muharebeyi münasip görmüşken, bazılarının onu dışarı çıkmaya mecbur etmeleri büyük bir hata idi. Evs kabilesinin reisi ve Ensâr'ın en büyüğü olan Sa'd bin Muâz ile Useyyid bin Hudayr, ..... << 136 MEDİNE DEVRİ "Siz Allah'ın Resulünü istemediği halde çıkmaya mecbur ettiniz, işi ona bırakmalıydınız­ Ona vahiy gelir; ne yapılması lâzım geldiğini o sizden iyi bilir" diye onları azarladılar. Onlar da yaptıklarına pişman oldular. Resûl­i Ekrem evinden çıkınca, "Yâ Resûlâllah, biz senin emrine karşı gelmeyiz, dilediğini yap" dediler. "Bir Peygambere Dönmek Yakışmaz!" Hazret­i Peygamber onların ısrarı üzerine silâhlandığı ve atına binmek üzere olduğu için, "Bir Peygamber'e silâhlandıktan sonra cenk etmeden dönmek yakışmaz" dediler ve hemen atına binip, ordusu ile Medine'nin dışına çıktılar. Ibni Ommü Mektûm'u Medine'de kaymakam bıraktılar. Sa'd bin Muâz ile Sa'd bin Ubâde, zırhlarını giymiş oldukları halde Resûl­i Ekrem'in önünde yürüyorlardı. Uhud dağına doğru gittiler. Medine ile Uhud arasındaki mesafe bir saatten azdır. Ancak o gün oraya kadar gitmeyip, yarı yolda Şeyhayn denilen yerde gecelediler. Üsâme bin Zeyd, Abdullah bin Ömer, Zeyd bin Sabit, Ebû Saîd Hudrî gibi küçük çocukları Resûl­i Ekrem buradan geri çevirdi. O gece Muhammed bin Mesleme, elli kadar askerle müslü­man ordusunun etrafını dolaşmak üzere karakola çıktı. Müşrikler tarafından da Ikrime bin Ebî Cehil bir fırka ile karakol çıkıp dolaşmakta idi. Münafıklar Zekvân bin Abdilkays, gece ordu içinde dolaşıp, Resûl­i Ekrem'in çadırını muhafaza ediyordu. Seher vakti Resûl­i Ekrem, 137 PEYGAMBER EFENDİMİZ ordusu ile oradan kalkıp, Uhud dağına doğru yürüdü. Yanındaki askerin hepsi bin nefer kadardı. Fakat münafıkların reisi olan Abdullah bin Übey kendisine bağlı olan üç yüz kadar münafıkla geri döndü. Onların geri dönmesi, Hazrec kabilesinden Hâriseoğulla­rı'nı, Evs kabilesinden de Selemeoğulları'nı tereddüte düşürdü. Bu bir şeytan vesvesesi idi. Allah'ın hidâyeti erişti; tereddüt eden o iki taife münafıklara uymayıp, Peygamber ordusu ile Uhud dağı eteğine vardılar. tslâm Ordusu

Ordunun toplamı yedi yüz nefer kaldı. Onların da yalnız yüz neferi zırhlı idi. Yalnız Resûl­i Ekrem ile Ebû Bürde'nin birer atı vardı. islâm ordusu Uhud dağına arka verdi ve Medine'ye karşı saf tuttu. Müşrikler de islâm ordusunun karşısındaki çorak yerde saf oldular. Kureyş'in sancağı, öteden beri Abdüddar bin Kusayoğulla­rı'nda olduğundan, bu sefer de yine onlardan Talhâ bin Talhâ, Kureyş ordusunun sancakdârı idi. Resûl­i Ekrem de, Muhacirlerin sancağını yine Abdüddaro­ğulları'ndan Muş'ab bin Umeyr'e vermişti. Evs kabilesinin sancağı Useyyid bin Hudayr'da, Hazrec kabilesinin sancağı ise, Hubâb bin Münzir'in elinde idi. "Sakın Buradan Ayrılmayın!" Kureyş ordusunun kumandanı Ebû Süfyân'dı. Kemankeşle­ i rin başı Abdullah bin Rebîa, sağ kol kumandam Hâlid bin Ve­lid, sol kol kumandanı da Ikrime bin Ebî Cehil idi. Resûl­i Ekrem, ordusunun ortasında bulunuyordu. Ebû Ubeyde bin Cerrah ile Sa'd bin Ebî Vakkas öncü, Mikdâd bin 138 MEDİNE DEVRİ Amr arka kuvvetlere, Ukkâşe bin Mihsan Esedî sağ kola, Ebû Seleme bin Abdilesed sol kola kumanda ediyorlardı. Allah hepsinden razı olsun. islâm ordusunun sol tarafındaki Ayneyn adındaki dağda bir vadi vardı. Düşman süvarisinin oradan hücum etmesi umulabi­lirdi, Resûl­i Ekrem, Abdullah bin Cübeyr'i elli nefer okçu ile, süvari hücumunu önlemek için o vadinin ağzına memur buyurdu ve, "Düşman gerek gâlib gelsin, gerekse mağlup olsun, benden haber gelmedikçe siz buradan ayrılmayınız" diye kuvvetli emir verdi. '• •' ' ­ 2 ­ ' ' ­ KILICIN HAKKI Sonra Resûl­i Ekrem, eline bir kılıç aldı, kılıcın üzerinde şöyle bir cümle vardı, "Korkaklıkta utanç ve ileri gitmekte şeref var, kişi korkaklıkla kaderden kurtulamaz." Resûl­i Ekrem, "Bu kılıcın hakkını yerine getirmek şartıyla kim alır?" dedi. Ashâbdan bazıları, "Biz alırız" dedilerse de, Resûl­i Ekrem onlara iltifat etmeyip, evvelki sözünü tekrarladı. Nihayet Ensâr'ın kahramanlarından Ebû Dücâne radıyallâ­hu anh, "Yâ Resûlâllah, bu kılıcın hakkı nedir?" diye sordu. Resûl­i Ekrem de: "Onun hakkı, eğilip bükülünceye kadar düşmanın yüzüne vurmaktır" dedi. Ebû Dücâne, "O şart ile ben alırım" deyince, Resûl­i Ekrem kılıcı ona verdi. 139 PEYGAMBER EFENDİMİZ Esasen Ebû Dücâne harb meydanlarında korkusuzca seğirtip dolaşan bahadırlardan olduğu için, böyle hususî bir iltifata nail olunca, hemen kılıcı çekip ileri yürüdü. Bu sırada bir münafık ile, bir mürted tarafından harbe başlandı. Şöyle ki: Kuzman adında bir münafık, Resûl­i Ekrem ordusu ile Medine'den çıktığı zaman geri kalmıştı. Medine'deki kadınların onunla eğlenmesi, namusuna dokunduğu için, derhal orduya gelmiş ve en ileri geçip muharebeye hazır vaziyet almıştı. Bre Fâsık Herif! Evs kabilesinden Ebû Âmir Râhib adındaki adam Hazret­i Peygamber'e peygamberlik gelmeden, bir peygamberin geleceğini haber vermişti. Hazret­i Muhammed peygamberlikle meydana çıkınca, hasedinden dolayı küfür ve sapıklığa girmiş olduğundan, Resûl­i Ekrem'den ayrılıp, kendisine bağlı elli kişi ile Mekke'ye gitmişti. "Muharebe meydanında ben kavmimle karşılaşırsam hepsi bana uyarlar" diye Kureyş içinde övünüyordu. Halbuki Resûl­i Ekrem onu Ebû Âmir Fâsık diye adlandırmış olduğundan, değil kendi tayfası, kendi oğlunun bile ona uymak ihtimâli yoktu. Harp meydanında Ebû Âmir, Evs kabilesine karşı dönüp, "Ben Ebû Âmir'im" diye bağırdığı vakit, Evs kabilesi,

"Brejâsıh heri/" diye ona sövüp saydılar. Ebû Âmir, kendi kabilesinden böyle ummadığı bir karşılığı görünce, "Ben onların içinden çıkalı fikirleri bozulmuş" diyerek, Evs kabilesi ile harbe başladı. Kuzman ise, kadınlardan utanmış ve cenk etmek için pek 140 MEDİNE DEVRİ hırslı bir hâle gelmiş olduğundan, herkesten evvel düşmana ok atarak şiddetle harbe başladı. Evs kabilesi kahramanları, Ebû Âmir'i taşa tuttular, taşları ve okları yağmur gibi yağdırdılar. Yedi Müşrik Sancaktar Ebû Âmir Fâsık kaçmaya mecbur olunca, o tarafta bulunan Havâzin kabilesi de ürküp geri döndüler, nihayet gerideki safa dayandılar. Bunun üzerine Kureyş'in bayraktarı olan Talhâ bin Talhâ, meydana atılıp, er diledi. Hazret­i Ali radıyallâhu anh hazretleri ona karşı çıktı ve başına bir kılıç vurup, kâfiri öldürdü. Ondan sonra Kureyş'in sancağını Osman bin Talhâ almıştı. Allah'ın aslanı Hazret­ i Hamza onun üzerine hücum edip, kılıç ile kolunu yaraladı. O zaman sancağı derhal Ebû Saîd bin Talhâ aldı, onu da Sa'd bin Ebî Vakkas okla vurdu. Sancak, Nâfi' bin Talhâ'ya geçti. Onu da Âsim bin Sabit okla öldürdü. Bu sefer sancağı Haris bin Talhâ aldı; Asım onu da bir ok ile vurup düşürdü. Sancak kardeşi Kilâb bin Talhâ'nın eline geçmiş ise de, Zübeyr bin Avvâm hücum ederek onu da öldürdü. Sonra kardeşi Cülâs bin Talhâ aldı. Onu da Talhâ bin Ubeydil­lâh öldürdü. Hâsılı Abdüddaroğulları'ndan baba, oğul, birader ve amca olmak üzere yedi kişi bu sancak altında can verdi. Sonra sancağı Abdüddar soyundan Ertad bin Şürahbil aldı. Onu da Hazret­i Hamza öldürünce, sancağı Şüreyh bin Kârız tuttu, onu da as­hâbdan biri öldürdü. Artık Abdüddaroğulları'ndan sancağı tutacak kimse kalmadığından, onların kölelerinden Savab adındaki biri sancağı aldı, o da Kuzman'ın bir hamlesiyle öldü. 141 PEYGAMBER EFENDİMİZ Şehid Olmayan Ölü Tuhaftır ki Kuzman'm adı anıldıkça, Resûl­i Ekrem onun hakkında, "Cehennemliktir" derdi. Kuzman ise bu muharebede o kadar mertçe cenk etti ki, müşriklerden yedisini yere serdi, nihayet kendisi de yaralanarak harp meydanında düştü ve pek çok yerinden kan akmaya başladı. O sırada Katâde bin Numan onu görünce, "Şehâdet rütbesi mübarek olsun ey Kuzman" diye hatırını sordu. Kuzman, "Benim maksadım şehâdet değildir, dini korumak da asla hatırımdan geçmemiştir; yalnız Kureyşlilerin, Medine hurmalıklarına zarar ve ziyan vermemesi için çalışıp çabaladım" diye cevap vermiş, hayatından ümidini kesince, kendi kendisini öldürmüştür. Şehidler ve Kahramanlar Bu muharebede ilk önce şehid olan Ibni Harâm'ın torunu Amr'ın oğlu Ebû Câbir radıyallâhu anhdır. Sonra onun kızkar­deşinin kocası olan Amr bin Cemûh'dur ki, muharebeye giderken, "Yâ Rabbi, beni geri döndürme" diyerek Cenâb­ı Hak'dan şehid olmasını niyaz etmişti. Duası makbul olarak, oğlu Hallâd ile beraber şehidler mertebesine ulaşmışlardır. Allah her ikisinden razı olsun. Yukarıda adı geçen Ebû Âmir Fâsık'ın oğlu Hanzale radıyallâhu anh, münafıkların başı Abdullah bin Übey'in kızkardeşi Cemile ile evlenip, henüz bir gecelik yeni güvey idi. Babası mürted ve kayınbiraderi münafıkların reisi olduğu halde, kendisi din uğrunda canını veren yiğitlerden olmakla, kendisini düşman safına attı ve düşman ordusunun baş kumandanı olan Ebû Süfyân'ın üzerine yürüdü. Fakat Şeddâd bin Evs adındaki müşrik koşup, ona şehâdet şerbetini içirdi. 142 MEDİNE DEVRİ

Ebû Dücâne Ebû Dücâne'ye gelince: Resûl­i Ekrem'den yukarıda geçen şarta karşılık o kılıcı aldıktan sonra, başına kırmızı bir sargı sardı ve önüne gelen müşrikleri kılıcı ile vurup, kimini yaralayarak, kimini de öldürerek, düşman safını yardı. Öyle ki, safın öte tarafına geçip, Ebû Süfyân'ın kansı olan Hind'in yanma kadar gitti. Hind ise, diğer kadınlarla beraber tef çalarak müşrikleri muharebeye kışkırtırlarken, Ebû Dücâne dalkılıç üzerine gelince, ne yapacağını şaşırdı ve Hind'i kurtarmak için kimse yanma gidemedi. Fakat Ebû Dücâne, "Resülullah'ın kılıcı ile böyle yalnız bir kadının başını kesmek lâyık değildir" diyerek geri donuverdi. O gün Ebû Dücâne'nin gösterdiği fevkalâde şecaat herkese hayret verdi. Bu sıralarda Hazret­i Hamza, arslan gibi her tarafa hamle ve hücum ederek, karşısına çıkan müşrikleri sürü sürü önünden kaçırıyordu. Müşriklerin tek istedikleri şey ise, onu öldürmekten ibaret idi. Kükremiş bir arslan olduğundan, yanına vanla­mıyordu. Onu uzaktan vurup düşürmenin çaresini aradılar. ';ı' ' ­3­ , ':', .;' '" . , BOZGUN Hazret­i Hamza'nın Bedir muharebesinde öldürmüş olduğu Tu'ayme'nin kardeşinin oğlu olan Cübeyr bin Mut'im'in, Vahşî adında bir Habeşî kölesi vardı. Habeşistan usulü mızrak atmakta pek mahir idi. Cübeyr ona, "Eğer Hamza'yı öldürür isen âzâd ol" demiş; Hind de bu iş için Vahşî'ye pek çok mükâfatlar vaadetmişti. Bu yüzden, Vahşî, bir taşın arkasında pusuya girmiş, başka kimseye bakmadan, yalnız Hazret­i Hamza'yı gözetlemeye başlamıştı. 143 PEYGAMBER EFENDİMİZ Halbuki bu sırada muharebenin şiddeti artmış, Kureyş ordusu fena halde bozulmuştu. Hattâ geride tef çalan Hind ile arkadaşları olan diğer kadınlar, paçaları sıvayıp "Vaveyla" kopararak, dağa doğru kaçmaya başlamışlar; islâm askerleri de yağmaya koyulmuşlardı. Okçular Okçular bu hâli görünce, ••••••• "Yoldaşlarımız gâlib geldi, düşman bütün bütün bozuldu, ne duruyorsunuz? Ganimet ey cemaat, ganimet!" dediler. Abdullah bin Cübeyr, "Siz Resûlullah'ın emrini unuttunuz mu?" diyerek yağmacıların önüne geçmek istediyse de, onlar dinlemeyip, "Biz de biraz ganimet malı alalım" diyerek dağıldılar. Abdullah bin Cübeyr, yedi sekiz nefer sâdık arkadaşları ile Hazret­i Peygamberin emrine uyarak, korumasına memur oldukları yerde sebat edip kaldılar. Kureyş ordusunun sağ kol kumandanı olan Hâlid bin Velid, süvari askeriyle oradan geçip, islâm ordusunun sol kanadına hücum etmeyi birkaç kere düşünmüşken, okçulardan çekinip, bu niyetini icra edememişti. Bu sefer okçuların dağıldıklarını görünce, fırsatım buldu ve ganimet için dağılan okçuların üzerine şiddetle hücum etti. Onları çiğneyerek, Abdullah'ın yanına geldi ve arkadaşları ile beraber onları da şehid etti. Allah hepsinden razı olsun. Hâlid bin Velid, o mevkii aldıktan sonra islâm ordusunun sağ tarafından dolaşıp arka taraftan hücum ederek müslüman­ları şaşırttı ve aralarına büyük bir kargaşa düşürdü. Hazret­i Hamza'nm Şehâdeti islâm ordusu galip olmuşken, bu galibiyet birdenbire mağlûbiyete döndü. O esnada Hazret­i Hamza önüne gelen müşrik­ 144 MEDİNE DEVRİ leri vurup dağıtmakta iken, Siba' bin Abdiluzzâ adlı bir bahadırla karşılaştı. Hazret­i Hamza onu bir vuruşla düşürüp öldürdükten sonra, dönüp diğer tarafa koşarken, yukarıda adı geçen Habeşli Vahşî pusudan çıkıp mızrağını attı ve Hamza hazretlerini vurup şehid etti.

Şehidlerin ulusu olan Hazret­i Hamza, bu suretle sekiz meşhur müşriki öldürdükten sonra kendisi dahi Vahşî'nin bir darbesiyle şehid oldu, radıyallâhu anh. Hazret­i Hamza'nm hemşirezadesi olan meşhur Abdullah bin Cahş ile Şemmâs bin Osman hazretleri dahi o esnada şehid olmuşlardır. ­ Ciğer­yiyen Vahşî bir aralık Hazret­i Hamza'nm yanına gidip karnını yardı ve ciğerini çıkarıp Hind'e götürdü. Hind, fevkalâde memnun oldu ve büyük bir hırs ile o haz­retin ciğerini ağzına alıp çiğnedi. Üstünde başında bulunan kıymetli ziynetlerini ve yanında mevcut mallarım şükrâne olarak Vahşî'ye verdi. Bundan başka Mekke'ye dönüşünde kendisine yine altınlar vereceğini vâdetti ve ölünceye kadar Vahşî'ye teşekkür edeceğine dair beyitler söyledi. Hazret­i Hamza'nm vefatı, müslümanlar için büyük bir musibet oldu. Fakat o muharebenin şiddeti esnasında kimsenin kendinden başkasını düşünecek hâli yoktu. Çünkü Hâlid bin Velid'in geriden hücum etmesi üzerine, islâm ordusu bozguna yüz tutmuştu. O sırada, "Arkanıza bakınız ey cemaat" diye bir ses işitildi, bu sesten orduya bir karışıklık ve müslümanlara bir şaşkınlık geldi, ileri doğru gidenler telâş ve dehşetle geri döndüler ve arkalarındaki müslümanları düşman zannederek, üzerlerine hücum ettiler. 145 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Öldür! Öldür!" Her ne kadar islâm ordusu muharebe sırasında birbirini tanımak için evvelce aralarında, "Emit.1 Emit!" yani "Öldür! Öldür!" parolasını koymuşlardı; lâkin şaşkınlıkla onu unuttular ve bu suretle dostu düşmandan ayıramadılar, birbirini kırmaya başladılar. Bozulup dağılmış olan müşrikler de toplanıp geri dönerek, müslümanlara hücum ettiler, işte bu kargaşalıkta Ensâr'dan bir çokları yaralandı ve şehid oldu. Ashabın büyüklerinden Huzeyfe radıyallâhu anhın babası Yemân dahi bu sırada şehid olmuştur. Bu Yemân ile Sabit bin Vakş çok ihtiyar olup, muharebede bir iş göremeyecekleri bilindiği için, Resûl­i Ekrem Uhud gazasına giderken, onları geri çevirmek istemişti. Fakat bunların ikisi de şehidlik mertebesini kazanmak için ordu ile birlikte gelmek istediklerinden, müsaade edilmiştir. Bu sefer ikisi de muradlarına kavuştular. "Yâ Rabbi, Kavmim Câhildir.." Düşmanlar bu suretle fırsat bulduktan sonra, Fahr­i Âlem'in üzerine hücum ettiler ve yanındaki topluluğu dağıttılar, üzerine pek çok oklar ve taşlar attılar. Sa'd bin Ebî Vakkas radıyallâhu anhın kardeşi olan Utbe mel'unu, Hazret­i Peygam­ber'in dudağını yardı ve bir dişini kırdı. Abdullah bin Kamie adlı mel'un da, Resûl­i Ekrem'in yanağının üst tarafını yardı. Bu sırada miğfer zırhının iki halkası da l kırılıp, koparak, bu yarılan yere batıp, içeri girdi. * Resûl­i Ekrem ise, kendisinin kanı yeryüzüne damlayıp, | ondan dolayı kavmine azap gelmesin diye yüzünden akan kan­ l ları siliyor ve, ' "Yâ Rabbi, kavmim câhildir, sen onlara hidâyet et" diye d«a ediyordu. . •,.... • 146 MEDİNE DEVRİ Hazret­i Ali O sırada müşriklerin bir fırkası, Resûl­i Ekrem üzerine hücum edince, Hazret­i Ali karşı çıkıp, onların reisi olan Hişâm bin Ümeyye'yi öldürdü, arkadaşları da kaçtı. Daha sonra başka bir fırka ile Amr bin Abdullah Cumahî hücum edince, Hazret­i Ali onu da öldürdü ve arkadaşlarını kaçırttı. Sonra başka bir fırkanın hücumunda yine Hazret­i Ali, onların reisi olan Bişr bin Mâlik Âmirî'yi öldürünce, öteki Ku­reyşliler de savuşup gitti.

Hazret­i Ali o gün düşmanların gözünü korkuttu ve amcası Hamza gibi Allah'ın bir arslanı olduğunu ispat etti. Kahraman Nesibe Hâtûn O sıralarda Ümmü Umârc diye tanınan Nesibe Hâtûn ortaya atılıp, erkek gibi muharebe ediyordu. Bu kadın, Ibni Neccâr evlâdından olan Kâ'b'ın kızı ve Ensâr'dan Zeyd bin Âsım'm zevcesi idi. Hicretten evvel Mekke'ye gidip, Akabe'de Resûl­i Ekrem'e imân getirenlerdendi. Bu kere kocası ve iki oğlu ile beraber Uhud muharebesinde bulunup, dosta düşmana kahramanlığını beğendirdi ve nice bahâdır erkekleri utandırdı. Hattâ, Resûl­i Ekrem'in üzerine hücum eden müşrik fedailerden bir süvarinin ayağını kılıç ile kalem gibi ayırdı ve atından aşağı düşürüp öldürdü. Kendisi birkaç yerinden yaralanıp kanlan aktığı halde, korkusuzca kocasını ve oğullarını muharebeye teşvik ediyordu. Resûl­i Ekrem'in üzerine düşman, ne zaman ve hangi taraftan olursa olsun, hücum etse, hemen kocası ve oğulları ile yetişip, onu koruyordu. Resûl­i Ekrem de, "Yâ Rabbi, bunları bana cennette arkadaş et" diye dw« etti. 147 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Peygamber Öldü" Haberi O sırada mel'un Ibni Kamie, "Bana Muhammed'i gösterin, ya o, ya ben!" diyerek, Resûl­i Ekrem'in üzerine hamle edince, Nesibe Hâtûn ona karşı çıktı ve Ibni Kamie'ye üç kere kılıç çaldı; fakat o üst üste iki zırh giymiş olduğundan, yaralayamadı. Ibni Kamie ise, kılıçla Hazret­i Nesibe'nin omuzunu yaraladı ve Hazret­i Peygamber'in bayraktarı olan Mus'ab bin Ümeyr radıyallâhu anh, zırh giyince, Resûl­i Ekrem'e benzediğinden, Ibni Kamie, onu Hazret­i Peygamber zannı ile vurup şehid etti. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, ordunun sancağını Hazret­i Ali'ye verdi ve üzerine gelen düşmanların yüzlerini geri çevirdi. Ibni Kamie ise, hemen Ebû Süfyân'ın yanına gidip, "Muhammed'i öldürdüm" diye müjde verdi. Bu haberden müşrikler çok memnun oldular, havadis asker içine yayıldı ve dağın tepesinden birisi, yüksek sesle, "Muhammed katlolundu" diye bağırdı. Bu ses müslümanlan bütün bütün şaşırttı ve tarif olunmaz bir derecede ye'se ve hayrete düşürdü. Müşrikler ise Resûl­i Ekrem'in üzerine ardarda hücum ederek, yanındaki topluluğu dağıttılar ve her taraftan onu sardılar. KAHRAMANLAR Müslümanlar, Resûl­i Ekrem'i göremedikleri gibi, vefatı hakkındaki sözleri de işitince, ne yapacaklarını şaşırdılar; hepsi dağınık ve şaşkın bir hâlde, dehşet içinde, kaza ve belâ oklarına göğüslerini siper ederek, işin sonunu beklemeye başladılar. içlerinden bazıları, "Madem ki Resül­i Ekrem katlolundu, biz de başımızın çaresine bakmalıyız" diyerek birtakımı dağılıp dağlara çekildiler, az bir kısmı da dönüp Medine'ye gittiler. 148 MEDİNE DEVRi Enes bin Nadr O vakit Enes bin Mâlik'in amcası olan Enes bin Nadr radıyallâhu anh, "Ey islâm cemâati, Muhammed katlolunduysa, Tanrısı bakidir. Din uğrunda cenk edip, şehid olarak O'na kavuşmak istemez misiniz?" diyerek herkese cesaret vermiş ve şehid oluncaya kadar savaşmıştı. Allah ondan razı olsun. Resûl­i Ekrem, dünyanın kutbu gibi hiç kıpırdamadan yerinden asla ayrılmamıştır. Ashabın büyüklerinden bir kısmı da pervane gibi Resûl­i Ekrem'in etrafından dolaşarak, derhal onun başı ucunda toplandılar. Bunlar Muhacirlerden Ebû Bekir, Ömer, Ali, Abdurrahman bin Avf, Sa'd bin Ebî Vakkas, Zübeyr bin Avvâm, Talhâ bin Ubeydillâh, Ebû Ubeyde bin Cerrah ve Mikdâd ile Ensâr'dan Ebû Dücâne, Hubâb bin Münzir, Âsim bin Sabit, Haris bin Sım­me, Sehl bin Huneyf, Sa'd bin Muâz, Useyyid bin Hudayr, Sa'd bin Ubâde ve Muhammed bin Mesleme idiler. Allah onlardan razı olsun.

Belâ tufanı içinde dümensiz gemi gibi dolaşan ashâbdan Kâ'b bin Mâlik, karşıdan Resûl­i Ekrem'i gördü ve etrafındaki ashaba haber verdi. Hemen birer ikişer Hazret­i Peygamber'in yanında toplandılar ve otuz kişi oldular, sonra diğer müslü­manlar da gelip toplanmaya başladı. O sırada Ziyâd bin Seken radıyallâhu anh da Ensâr'dan on dört fedai ile gelip, Peygamber'in huzuruna çıktı. Müşrikler ise, arasıra Resûl­i Ekrem'e ok ve taş atıyorlar, zaman zaman da takım takım üzerine hücum ediyorlardı. Ebû Dücâne, Talhâ, Sa'd Ebû Dücâne, Resûl­i Ekrem'in üzerine kapanıp, düşmanın oklarına ve taşlarına kendisini siper ediyordu. Bu suretle pek 149 PEYGAMBER EFENDİMİZ çok yerinden yaralandı. Hazret­i Talhâ da kendisini siper ederek, Resûl­i Ekrem'i korurken, şiddetli bir darbe ile eli yaralanıp çolak kaldı. Sa'd bin Ebî Vakkas radıyallâhu anh da, Peygamber'in huzurunda okla muharebe ediyordu. Resûl­i Ekrem dua ederek ona ok veriyor, o da aldığı okları atıyordu. O gün Sa'd'ın düşmana bin ok attığı söylenir. Ziyâd bin Seken Bu sırada müşriklerin bir fırkası şiddetli bir hücuma geçti. Resûl­i Ekrem, "Bunlara kim karşı çıkacak?" diye sordu. Ziyâd bin Seken radıyallâhu anh, "Ben çıkarım yâ Resûlâllah" diye cevap verdi ve kendisinin fedai arkadaşları ile beraber, müşriklere karşı çıkıp, hepsi şehid oluncaya kadar dövüştüler. Allah cümlesinden razı olsun. Ziyâd bin Seken, kılıçla yaralanıp yere düşünce, Resûl­i Ekrem, oradaki ashabına emretti; kaldırıp yanına getirdiler. Resûl­i Ekrem onu kucağına aldı ve son nefesinde Resûl­i Ekrem'in mübarek yüzüne bakarak can verip, Cennet­i Âlâ'ya gitti. Radıyallâhu anh. Peygamberlik mevkiinden sonra, şehâdet rütbesinin üstünde bir mertebe yoktur. Fahr­i Âlem'in kucağında can vermek ise, pek büyük bir meziyettir. "Yâ Vehb!" Vehb bin Kabus Müzeni ile kardeşinin oğlu Haris bin Ukbe, vak'adan haberleri olmadığı halde, Resûl­i Ekrem'i ziyaret için, Müzeyne dağından kalkıp Medine'ye gelmişler ve Resûl­i Ekrem'in Uhud muharebesine gittiğini haber almışlar. Derhal Medine'den çıkıp islâm ordusuna kavuştular. O va­ 150 MEDİNE DEVRİ kit henüz islâm askerleri sarsılmaya başlamış olduklarından, hemen savaş meydanına girdiler ve merdâne cenge giriştiler. O vakit Vehb radıyallâhu anhda görülen mertlik ve kahramanlık, doğrusu her iki tarafa hayret verdi. Hattâ iki defa Resûl­i Ekrem'in üzerine hücum eden fırkalara karşı çıkıp, onları geri çevirdi. Sonra üçüncü bir fırka hücum edince, Resûl­i Ekrem, "Ya bunlara kim karşı çıkacak?" diye sordu. Vehb bin Kabus, "Yine ben, yâ Resûlâllah" diye cevap verince, Fahr­i Âlem, Vehb'in bu sözünden çok memnun olarak, "Yâ Vehb, kalk ve cennet ile müjdelen" dediler. Vehb'in bütün emeli, Hazret­i Peygamber'in önünde şehid olmaktı. O fırkaya karşı da yürüdü; onları da vurup geri çevirdi; fakat kendisi de şehid olarak muradına erdi. Allah ondan razı olsun. Sonra Resûl­i Ekrem, Vehb'in cenazesi yanına gitti, ruhuna selâm ve dua ettiği sırada, "Ben senden hoşnudum" buyurdular. Bu sebeple Hazret­i Ömer, "Kabus oğlu gibi ölmeyi canıma minnet bilirim" der idi. Yahudi Milletinin En Hayırlısı Medine'de Muhayrık adında hem âlim ve faziletli, hem de zengin bir Yahudi vardı. Resûl­i Ekrem'in semavî kitaplarda yazılı olan Âhir Zaman Peygamberi olduğuna inanmıştı. Fakat birdenbire dindaşlarından ayrılıp da islâm'ım açığa vuramıyordu. Uhud muharebesi günü Yahudi reislerinin yanına gidip, "Bugün Uhud'da muharebe eden zâtın semavî kitaplara nazaran Âhir Zaman Peygamberi olduğunda şüphe yoktur. Ona yardım etmek üzerimize f arzdır" deyince; onlar,

151 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bugün Cumartesidir. Bir iş tutamayız, muharebeye nasıl gidelim?" demişler. Muhayrık, "Onun getirdiği şeriat, Cumartesi günü âdetini bozdu, kalkınız gidelim; o şanlı şerefli Peygamber'eyardım edelim" dediyse de dinlemediler. O da dayanamayıp, müslümanlığmı açıklayarak, Peygamber'in huzuruna geldi, "Yâ Resülâllah, eğer ben şehid olursam, bütün mallarımı muharebe işlerine sarf et" diye vasiyet etti. Sonra kendisini ortaya atıp ve erkekçe muharebe ederek, şehid oldu. Onun hakkında Resûl­i Ekrem, "Muhayrık Yahudi milletinin en hayırlısıdır" dedi. Allah ondan razı olsun. O sıralarda Osman bin Mugîre, Resûl­i Ekrem'in üzerine at sürdü; fakat yukarıda adı geçen Ebû Âmir Fâsık'ın müslüman­ları düşürmek için kazmış olduğu kuyuya düşüverdi. Hemen Haris bin Sımme radıyallâhu anh koşup, kılıç ile onu vurup öldürdü. Atını ve silâhlarını alıp götürürken, Ubeyd bin Âmirî arkadan geldi, Hâris'in omuzunu yaraladı. Tam bu esnada Ebû Dücâne yıldırım gibi yetişerek, bir hamlede Ubeyd'i öldürdü. "At Yâ Sa'd!" Müşriklerin mahir okçularından Hayyan bin Araka ile Mâlik bin Züheyr, yakın yerde bir taşın arkasına saklanıp ok atarak, ashabı rahatsız ediyorlardı. Hattâ Resûl­i Ekrem'in âzâdlısı Ümmü Eymen radıyallâhu anhâ, gazilere su taşıyarak yaralılara bakarken, Hayyan bir ok attı, az kaldı bîçare kadını öldürecekti. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Sa'd bin Ebî Vakkas'a bir ok verdi, "At yâ Sa'd, Allahu Teâlâ rast getire" dedi. Hazret­i Sa'd, oku atınca, Hayyan, derhal yıkılıp, can verdi. O sırada Mâlik bin Züheyr ok atmak için yılan gibi taş ar­ 152 MEDİNE DEVRİ kasından başını çıkarır çıkarmaz, Hazret­i Sa'd ona da bir ok attı ve başından vurup öldürdü. Hâsılı düşmanlar her ne taraftan hücum ettiyse, müslüman­lardan birtakım fedailer büyük cesaretle karşıladılar. Müşrikler de artık istedikleri gibi islâm kuvvetlerini bütün bütün yok edemeyeceklerini anladılar. Bu suretle muharebe pazarı biraz tavsadı ise de, ashâb öyle açık ve tehlikeli yerde durmayı uygun bulmayıp, Resûl­i Ekrem ile beraber emin bir vadiye girdiler ve Uhud dağına arka verdiler. Bereden Ölen Müşrik Kureyş'in ileri gelenlerinden ve islâm'ın en büyük düşmanlarından olan Obey bin Halef, Mekke'de iken Resûl­i Ekrem'e tesadüf ettikçe, "Yâ Muhammedi Bir at besliyorum, onun üstünde iken seni vurup öldüreceğim" dermiş, Hazret­i Peygamber de, "Inşâallah sen onun üzerinde iken, ben seni öldürürüm" diye cevap verirmiş. Bu Ubey, Bedir'de esir olup bedel vererek kurtulmuşken; uslanmayıp Mekke'ye dönünce yine o sözü tekrar edermiş. Bu sebeple, Resûl­i Ekrem, "Ben Ubey'den emin değilim, olur ki arkadan hücum eder, bana haber veriniz" diye ashabına tenbih etmiştir. işte tam bu sırada Resûl­i Ekrem'in dediği çıkmış ve Obey bin Halef bir nâra atıp, ansızın "Ya sen, ya ben!" diyerek dolu dizgin Resûl­i Ekrem'in üzerine hücum etmiştir. Ashâbtan bazıları onun karşısına çıkmak isteyince, Resûl­i Ekrem, "Dokunmayınız" dedi ve eline bir mızrak alıp attı ve onu yaralayıp, atından aşağı düşürdü. Mel'unun bir eğe kemiği kırılmıştı, 153 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Muhammed beni öldürdü!" diye feryâd ederek kaçıp, Ku­reyşlilerin yanına gitti. Ebû Süfyân yarayı görmek istedi, baktı ki beresi varsa da yarası yoktu, kan akmıyordu, "Beyhude telâş ediyorsun, bir şey yoktur" diye teselli verdi. Ubey, "Evvelce Muhammed bana, ben seni öldürürüm derdi, dediği de oldu, çünkü aldığım bu bereden sonra benim için kurtuluş yoktur" diyordu. Mekke'ye dönüp giderken öküz gibi bağırarak yolda öldü.

"Allah, Ibni Kamie'yi hor ve hakir ederek kahretsin" diye Re­sûl­i Ekrem beddua etmişti. Ibni Kamie, Mekke'ye döndükten birkaç gün sonra, dağa gittiğinde, Allah'ın emri ile ona bir yaban keçisi musallat olup, boynuzları ile süserek, onu parça parça etmişti. Resûl­i Ekrem, Utbe bin Ebî Vakkas'a da, "Yılını doldurmasın" diye beddua etmiş olduğundan, o da senesi içinde müşrik olarak öldü. Hepsine lanet olsun. ­5­ • •..•... ••'• ŞEHİDLER Resûl­i Ekrem yukarıda söylendiği gibi ashâbıyla beraber Cebel­i Uhud'un vadisine gidip, toplandılar. Şurada burada dağınık olan müslümanlar da oraya gelip barındılar. Sonra Resûl­i Ekrem, Hazret­i Ali'nin getirdiği su ile abdest alıp öğle namazını kıldı. Mübarek yüzüne batmış olan iki halkayı Ebû Ubeyde bin Cerrah, ön dişleri ile tutup çıkardı ve çıkanrken kendisinin iki dişi kırıldı. Halkalar çıktıktan sonra, yerlerinden kan boşandı. Bunun üzerine Ebû Saîd Hudrî'nin babası Mâlik bin Sinan akan kanları emdi. Allah onlardan razı olsun. 154 MEDİNE DEVRİ Hind ile yoldaşları olan Kureyş kadınları, meydanı boş bulunca, şehidlerin burunlarını ve kulaklarını kestiler, onlardan bilezikler ve gerdanlıklar yaptılar. Ebû Süfyân, Uhud dağının vadisinde bir müslüman topluluğunun peyda olduğunu görünce, onları dağıtıp mahvetmek için, müşriklerden bir fırka ile başka yoldan onların üst tarafına çıkmak istedi. Resûl­i Ekrem, "Ya Rabbi, artık oraya çıkamasınlar" diye dua etti ve duası kabul edildi. Ebû Süfyân ne kadar çabaladıysa da, yukarı çıkamadı ve Resûl­i Ekrem'in duasının te'siri ile, harp ve fitne tufanı dindi. Fakat Hazret­i Peygamber'in sağ olup olmadığında Ebû Süf­yân'm şüphesi olduğundan, bu şüphesini çözmek istiyordu. O islâm topluluğuna karşı üç kere, "içinizde Muhammed var mı?" diye sordu. Resûl­i Ekrem, ashabına, "Susunuz, cevap vermeyiniz" dedi. Ebû Süfyân yine üç kere, "içinizde Ebû Bekir var mı?" diye bağırdı. Ses çıkmayınca üç kere de, "Ömer bin Hattâb var mı?" diye seslendi, yine ses çıkmayınca, Ebû Süfyân artık diğer ashabı sormadı. "Allâhu A'lâ ve Ecel!" Ebû Süfyân, islâm dininin ancak bu üç kişi ile ayakta durabileceğine inandığından, başkalarını arayıp sormaya lüzum görmedi ve hemen kendi kabilesine dönüp, "Eğer sağ olsalar, elbette cevap verirlerdi, bunların üçü de vefat etmiş ve artık iş bitmiştir" dedi. Hazret­i Ömer, dayanamayıp, "Ey Allah'ın düşmanı, yalan söyledin, saydığın zâtlar hep sağdır, senin hakkından gelecek olanlar yaşıyor" dedi. Ebû Süfyân cevap olarak, 155 11 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Muharebe nöbetledir, bugün Bedir gününün karşılığıdır" dedi. Hazret­i Ömer de, "Evet ama beraber değiliz, çünkü bizim ölülerimiz cennette, sizinkiler ise cehennemde" dedi Ebû Süfyân, "Alî ol Hübel, azız ol Hübel" diyerek, Hübel adındaki puta dua ve şükürde bulundu. Hübel, Kabe'de büyük bir puttu. Ebû Süfyân bu sefer harp için yola çıkacağı vakit, o putun yanına gitmiş, "Gideyim mi, gitmeyeyim mi?" diye kur'a atmış ve, "Evet" diye kur'a çıkınca, bu galebesini Hübel'den bilerek, yukarıda yaptığı dua ile ona teşekkür etmiş idi. Bunun üzerine, Resûl­i Ekrem'in emri ile, Hazret­i Ömer de, "Allâhu a'lâ ve ecel" dedi. Yâni: "Allah her şeyden âlı ve azametlidir" meâlindedir. Ebû Süfyân, "Bizim Uzzâ'mız var, sizin Uzzâ'nızyok" diyerek, "Uzzâ" dedikleri put ile övündü

"Allah Bizim Mevlâmızdır" Hazret­i Ömer de, "Allah bizim mevlâmızdır, sizin mevlânız yoktur" dedi. Ebû Süfyân, "Biraz yaklaş yâ Ömer" dedi. Hazret­i Ömer, Resûl­i Ekrem'den izin alıp biraz ileri gitti. Ebû Süfyân, "Yâ Ömer, Allah için söyle, biz Muhammedi öldürdük mü?" diye sordu. Hazret­i Ömer, "Yok vallahi, Resûi­i Ekrem, şimdi senin söylediğin sözleri işitiyor" diye cevap verdi. Bunun üzerine Ebû Süfyân da, "Ben sana Ibni Kamie'den daha çok inanırım" dedi. . 156 MEDİNE DEVRİ Ebû Süfyân, dönüp giderken, "Gelecek sene sizinle Bedir'de buluşalım" dedi. Hazret­i Ömer de, Resûl­i Ekrem'in emri ile, "Inşâallah" diye cevap verdi. Müşrikler, bu kadar galip bir durumda iken, Cenâb­ı Hak onların kalplerine korku verdi. Savaştan bütün bütün vazgeçtiler ve Mekke yolunu tutup geri döndüler. Sa'dbinRebî' O vakit Resûl­i Ekrem, "Acaba Sa'd bin Rebî' ne hâldedir? Şehidler arasında mıdır, yaralılar içinde midir? Ona doğru on iki kargılının hücum ettiğini gördüm" buyurdu. Onu bulmak için, Muhammed bin Mesle­me'yi gönderdi. O da şehidlerin olduğu yere gitti ve birkaç kere, "Ey Sa'd bin Reb'ı'! " diye seslendi. Bir ses çıkmayınca, tekrar, "Yâ Sa'd, Resûlullah beni sana gönderdi" dediği zaman Sa'd, zayıf bir sesle, "Ben ölülerin içindeyim" diye cevap verdi. Muhammed bin Mesleme, onu şehidler arasında buldu, vücudunun kılıç, kargı ve ok yaraları ile delik deşik olduğunu ve can çekişmekte bulunduğunu gördü. Sa'd, o sırada gözünü açarak, Mesleme'nin oğluna, "Resûiullah'a benim selâmımı söyle, ben cennetin kokusunu duyuyorum, kavmine de benden selâm söyle ve de ki, kirpikleriniz kı­mıldadıkça, Peygamber'inize ihlâs üzerine bulunmazsanız, Allah yanında mazur olamazsınız" dedi ve hemen ruhunu teslim etti. Bu Sa'd bin Rebî', Akabe'de Resûl­i Ekrem'e biat eden ashabın büyüklerindendi. Saîd bin Zürâre'den sonra, Ensâr'ın en büyüğü idi. •• , , , , • 157 PEYGAMBER EFENDİMİZ Muhammed bin Mesleme, Peygamber'in huzuruna gelip, Sa'd'ın selâmım ve sözünü arzedince, Resûl­i Ekrem, "Yâ Rabbi, sen de Sa'd bin Rebı'den razı ol" diye dua etti. Allah'ın Arslanı Hamza Sonra Resûl­i Ekrem, şehidleri gözden geçirdi. Hazret­i Hamza ile karşılaştığı zaman gördü ki, burnu ve kulakları kesilmiş, karnı yarılmış, vücudu parça parça edilmişti. Hazret­i Peygamber, o kadar üzüldü ki, o zamana kadar hiç bir vakit o derece müteessir olduğu görülmemiştir. O sırada Cibrîl­i Emîn geldi ve Hazret­i Hamza için göklerde, "Allah'ın arslanı ve Resülulldh*m arslanı" diye yazılmış olduğunu haber verdi. Abdullah bin Cahş Gariptir ki o gün sabahleyin, Abdullah bin Cahş ile, Sa'd bin Ebî Vakkas radıyallâhu anhümâ bir kenara çekilip, Cenâb­ı Hakk'a dua etmişler. Sa'd, "Yâ Rabbi, büyük bir düşmanla karşılaşıp, cenk edeyim ve ona galip geleyim" demiş. Abdullah da bu duaya "Âmin" dedikten sonra, "Ben de bir büyük düşmana rastgeleyim, cenk edeyim, sonunda şehid olayım, burnum ve kulaklarım kesilsin, mahşer günü Allak bana burnun ve kulakların nerede kesildi? deyince, yâ Rabbi, senin ve Resulünün yolunda kesildi diyeyim" diye dua etmiştir. Sa'd bin Ebî Vakkas, şehidlerin arasında dolaşırken, Abdullah'ı dua ile istediği şekilde görünce, şaşırıp kalmıştı. Hazret­i Hamza, Resûl­i Ekrem'den iki yaş büyüktü. Abdullah bin Cahş da o vakit kırk yaşını geçmişti. 158 MEDİNE DEVRİ

Parmaklarından Tanınabildi! Ensâr'dan Ebû Câbir radıyallâhu anh da o kadar parça parça edilmişti ki, kim olduğu güçlükle parmaklarından bilinebildi. Hâsılı, Kureyş taifesinin şehidlere reva gördüğü insanlık dışı, vahşice muameleler nefret uyandırdı. Resûl­i Ekrem, şehidleri bulundukları hâlde defnettirdi. Hayatta iken birbirleriyle tanışıp görüşen şehidleri ikişer, üçer aynı mezara gömdürdü. Bu harpte müşriklerin verdiği ölü miktarı yirmi ile otuz arasında olduğu halde, şehidlerin sayısı yetmiş neferdi. Bundan başka müslümanların birçok yaralıları da vardı. Şehid olan bu yetmiş kişiden yalnız beş altısı Muhacirlerden, geri kalanı hep Ensâr'dan idi. ' . , ­6­ ' , ;;...!, GALİP DÜŞMANIN PEŞİNDE Bu bozgun, ehl­i islâm hakkında bir büyük musibet ve felâket olmakla beraber, islâm askerleri için Allah tarafından manevî bir terbiye idi. Çünkü asker, askerlik icâbı, kumandanın işine kat'iyyen karışamaz iken, bu ordudaki askerler, Resûl­i Ekrem'in fikrine, tedbirine, kararına karıştılar ve Resûl­i Ekrem, Medine­i Mü­newere'de durup, müdâfaa muharebesi yapmak niyetinde iken, onu meydan savaşına mecbur ettiler. Askerlik İtaat Demektir Neyse hataları affolunarak, Resûl­i Ekrem düşman karşısına çıktı. Düşmanın süvarisine karşı, süvarileri yokken, islâm ordusunu o surette tabiye etti ki, süvarinin hücum edebileceği yal­ 159 PEYGAMBER EFENDİMİZ < mz sol kolda bir mevki kalmıştı, onu da okçularla kapattı. Düş­ ' manın kuvveti islâm askerinden kat kat fazla olduğu halde, / düşman ordusunu kaçırdı ve perişan etti. \ Ne fayda ki okçuların çoğu, yağmacılık sevdasına düşerek, vazifeli oldukları yeri bırakıp dağıldılar ve bu suretle büyük bir bozgunluğa sebep oldular. Askerlik, kumandanın emrine itaatten ibarettir. Kendi başına hareket eden erlerin, büyük fenalıklara, zararlara sebep ola­geldikleri tecrübelerle bilinir. Bunun ne büyük cinayet olduğu işte şu vak'adan da iyice anlaşılır. Müşrikler Tekrar Saldıracak Resûl­i Ekrem, şehidleri gömdükten sonra, mübarek yüzü yaralı ve kalbi üzgün olarak ashabı ile beraber Uhud'dan kalkıp Medine'ye geldi. Şehidlerin çoluğu çocuğu ve akrabaları ağladıkça, münafıklar güruhu memnun oluyordu. Müslümanların bu yenilmeleri üzerine, Yahudi taifesi dahi şımardı. Hâsılı, müslümanlarm dostu düşmanı ayrıldı ve hakiki müslümanlar seçildi. Kureyş ordusu dönerken, Ebû Cehü'in oğlu Ikrime, öteki reislere karşı, "Ne iş yaptınız? Bu kadar kazanmış bir durumda iken Mu­hammedîleri bütün bütün bitirmeden geri döndünüz­ Çok geçmeden onlar yine toplanırlar ve intikam almak için üzerimize: gelirler. Akıllı işi budur ki, hemen dönüp Medine'ye gidelim ve onları kökünden mahvedelim" demişti. Ümeyye'nin oğlu Safvân ise, "Olur ki Evs ve Hazrec kabileleri bu kadar adamlarının ölmesinden dolayı kızıp da, muharebeye gitmemiş olanları da intikam almaya kalkarak, hep birden harekete geçerlerse, iş tersine döner. 160 MEDİNE DEVRi Hazır harbi kazanmışken, ağzımızın tadı ile Mekke'ye gidelim" diyerek Ikrime'nin fikrini baltalamıştı. Ebû Süfyân ise, bu iki fikir arasında mütereddid bir hâlde idi. Böylece konuşarak Revhâ konağına varmışlar ve oradan geri dönüp, tekrar Medine üzerine yürümeye karar vermişlerdi. Müslümanlar Hücumda Kureyş taifesi yolda böylece mübâhese edip giderlerken, Abdullah bin Amr el­ Müzenî yanlarında bulunduğu için, onların sözlerini işitmiş ve ertesi gün sabah namazından evvel Medine'ye gelip, işittiklerini Resûl­i Ekrem'e bildirmişti.

Resûl­i Ekrem bunun üzerine Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ömer'i çağırtıp, Müzenî'nin söylediklerini onlara anlatarak, istişareye başladı. Onlar da dünkü muharebeden dolayı müslümanlarm zayıf düşmediğini göstermek ve düşmana bir gözdağı vermek için çıkıp arkalarına düşmenin uygun olduğunu söylediler. Resûl­i Ekrem, sabah namazını cemâatle mescidde kıldıktan sonra, ashabını çağırması için, Bilâl­i Habeşî'ye emir verdi. Oda, "Dünkü Uhud muharebesinde bulunanlar hazırlanıp gelsinler, düşmanın arkasına düşülecektir" diye herkese haber verdi. Bütün ashâb hazırlandılar, hattâ yaralı olanlar bile yaralarını, berelerini sarıp geldiler. Resûl­i Ekrem, Ibni Ümmü Mektûm radıyallâhu anhı Medine kaymakamlığına tâyin etti ve sancağı da Hazret­i Ali'ye verdi. Kendileri de yaralı olduğu halde atına bindi ve altı yüz otuz kadar Uhud ğâzisiyle Medine'den çıkıp, Hamrâü'1­Esed adındaki yere vardı. Hamrâü'1­Esed, Medine'ye sekiz mil uzaklıkta ve Medine'den Zü'1­Huleyfe denen yere giderken yolun sol tarafında 161 PEYGAMBER EFENDİMİZ bir semtin adıdır. Resûl­i Ekrem, bu sefer ordusunu burada konaklattı. Müslümanlar Geliyor! Ebû Ma'bed Hüzâî'nin oğlu Ma'bed bir iş için Mekke'ye giderken, oraya uğradı ve Resûl­i Ekrem'in yanına gelip, dünkü muharebede şehid olan ashâbdan dolayı başsağlığı diledi, sonra kalkıp gitti. Ma'bed, Revhâ'dan geçerken, Ebû Süfyân ile karşılaşınca, Ebû Süfyân ona, "Arkada ne var?" diye sormuş. O da, "Muhammed büyük bir ordu ile çıkmış, ömrümde öyle kalabalık görmedim. Dünkü muharebeye girmeyenler de gitmediklerine pişman olmuşlar, hepsi bir araya toplanmışlar, sizin için diş bileyip geliyorlar" diye cevap vermiş. Ebû Süfyân, "Sen ne söylüyorsun? Onlarda kıpırdayacak hâl kaldı mı?" deyince, Ma'bed: "Onlar, Hamrâü'l­Esed'e geldiler. Zannederim siz buradan kalkmadan onların atlarının alınlarını göreceksiniz" demiş. Bunun üzerine Safvân bin Ümeyye, "Gördünüz mü? işte benim dediğim çıktı, haydi bir belâya uğramadan savuşup gidelim" deyince, Ebû Süfyân'ın da kalbine korku düştü, hemen ordularını kaldırıp göç ettiler ve Mekke'ye doğru gittiler. ; .' i ' i Savaşın Sonu Ma'bed, o vakit henüz müslüman olmamıştı. Fakat müslü­manların taraftarı idi. Ondan dolayı Kureyşlileri öyle korkuttu ve savuşup gittiklerini de bir adamla Resûl­i Ekrem'e haber verdi. Kureyş ordusundan geri kalmış olan iki kişi, bu sefer islâm ordusunun eline düştü. 162 MEDİNE DEVRİ Biri Ümeyyeoğulları'ndan Muâviye bin Mugîre, öteki de Be­dir'de esir edilip, bir daha islâm aleyhinde bulunmamak şartıyla bedelsiz affolunmuş iken, yukarıda söylendiği gibi, bedevileri muharebeye teşvik eden meşhur şâir Ebû Azze idi. Ebû Azze, bu sefer de çok yüksek edîbâne sözler söyleyerek, müslümanlarm pençesinden yakasını kurtarmak istedi. Fakat fayda vermeyip, her ikisi de öldürüldü... Resûl­i Ekrem, birkaç gün ordu ile dışarıda kaldı. Sonra dönüp Medine'ye geldi. Abdullah bin Cahş radıyallâhu anhm karısı Zeyneb binti Huzeyme bin Haris, daima fakirleri yedirir içirir bir kadın olduğundan, kendisine "Fakirlerin Anası" denirdi. Kendisi bu muharebede dul kaldığından, Resûl­i Ekrem'le evlendi. Fakat bir iki ay sonra vefat etti. Allah kendisinden razı olsun. Yine o esnada Ali bin Ebî Tâlib kerremallâhu vechehu ve radıyallâhu anh hazretleriyle Seyyidetü'n­nisâ Fâtımatü'z­Zehrâ radıyallâhu anhâ hazretlerinden "Hasan" radıyallâhu anh hazretleri doğdu. Yine bu sıralarda, şarap ve diğer sarhoş edici içkileri içmek ve kumar oynamak haram kılındı. — 7 _ • • ••'••' ' • •

— / •— : . , Bİ'R­İ MAÜNE VAK'ASI Benî Âmir'den ve Necid şeyhlerinden Ebû Berâ Âmir bin Mâlik bin Cafer, hicretin dördüncü senesi başlarında Medine'ye geldi ve Hazret­i Peygamberle görüşüp, "Yâ Muhammed, eğer Necid halkına ashabından bir kısmını gönderirsen, umarım ki onlar müslüman olurlar" dedi. Resûl­i Ekrem, Necidlilere emniyet edemeyip, "Korkarım ki ashabıma bir kötülükleri olur" diyerek, bunu kabul etmek istemedi. Fakat Ebû Berâ, 163 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Onlar Necid'e gelince, benim emânım altına girmiş olur, onlara kimse bir şey yapamaz" diye teminat verdi. Bir Mel'unun Alçaklığı Bunun üzerine Resûl­i Ekrem de, Ebû Berâ'nm kardeşinin oğlu olan Âmir bin Tufeyl bin Mâlik için bir mektup yazdırdı ve Necidlüere Kur'ân­ı Kerîm'i öğretmek için Safer ayı içinde En­sâr'ın büyüklerinden Münzir bin Amr ile yetmiş Kur'ân hocası (kurrâ) gönderdi. Hazret­i Ebû Bekir'in âzâdlısı olan Âmir bin Füheyre de onlarla beraberdi. Kılavuzları da Muttalib Süleymî idi. Münzir bin Amr radıyallâhu anh, bu kurrâ topluluğu ile Medine'ye dört konak arası olan Bi'r­i Maûne (Maûne Kuyusu) denen yere vardı ve oradan Enes bin Mâlik'in dayısı bulunan Haram bin Milhan ile, Resûl­i Ekrem'in mektubunu Âmir bin Tufeyl'e gönderdi. O mel'un da, Hazret­i Peygamber'in mektubunu okumadan, Haram'ı öldürdü. Sonra kurrâ topluluğuna hücum için Âmiroğulları'm çağırdı. Onlar ise, "Biz Ebû Berâ'nm vermiş olduğu sözü ayak altına alamayız" diye bu teklife yanaşmadılar. Onun üzerine Âmir, Süleymoğullan'ndan Üseyye, Ri'l ve Zekvan kabilelerini toplayıp, Bi'r­i Maûne'ye gitti ve ansızın o kurrâ topluluğu üzerine hücum ederek, hepsini şehid etti. Yalnız Neccâroğullarından Ka'b bin Zeyd'i öldü zannederek, şehidler arasında bırakmış olduklarından, bir aralık oradan savuşarak Medine­i Münevvere'ye geldi. "Sağ Dönmeyi İstemem!" Bir de Ümeyyetü'd­Damrî'nin oğlu Amr ile, Ensâr'dan, Uk­be'nin torunu Münzir bin Muhammed, bir tarafta develeri ot­ 164 MEDİNE DEVRi latmakta oldukları cihetle, bu döğüşte bulunmayıp, sonradan muharebe yerine gelerek, duruma vâkıf olmuşlar. Münzir, arkadaşı Amr'a, "Neyapalım?" diye sordu. Amr da, "Hemen dönüp Medine'ye gidelim ve işi Resûl­i Ekrem'e anlatalım" diye cevap verdi. Münzir bin Muhammed, "Ben Münzir bin Amr'ın şehid olduğu y erden ayrılıp da yalnızca sağ dönmeyi istemem" deyince, düşmanla döğüşmeye başlamışlar. Nihayet Münzir bin Muhammed de şehid olmuş, arkadaşı Amr'ı da esir almışlar... Ancak Amr, kendisinin Mudaroğulları'ndan olduğunu söyleyince, Âminler de Mudar soyundan oldukları için onu âzâd etmişler ve bu suretle o da sağ salim Medine'ye gelmiş... Resûl­i Ekrem, bu vak'ayı haber alınca, çok üzüldü, "Bu iş Ebû Berâ'nındır, ben bunu ancak onun ısrarı ile istemeyerek yapmıştım" dedi. Ebû Berâ, Resûl­i Ekrem'in bu sözünü işitince, fevkalâde üzülerek, kederinden hastalandı ve öldü. Fakat emânımn bu suretle ayaklar altına alınması, Arap âdeti üzere, hanedanı için bir leke olarak kaldı. Hattâ oğlu Re­bîa, bu lekeyi amcazadesi olan Âmir bin Tufeyl'in kam ile yıkamak üzere onu öldürmeye niyet etmişti. Resûl­i Ekrem ise, ona beddua ettikten başka, bir ay kadar her sabah Üseyye, Ri'l ve Zekvan kabilelerine beddua etti.

Çok geçmeden Âmir, vücudunda bir ur peyda olarak hastalandı ve öldü. Yukarıda adı geçen üç kabileye dahi veba, sıtma ve kıtlık gelmekle az vakitte içlerinden yedi yüz kişi öldü. 165 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­8­NADÎROĞULLARI GAZVESİ Nadîroğulları, Yahudi milletinden ve Harun aleyhisselâm neslinden büyük bir kabiledir. Medine'ye iki mil mesafesi olan bir nahiyede yerleşmişlerdi. Muhkem kaleleri ve mükemmel si­ . lâhlan vardı. islâm aleyhinde bulunmamak üzere, Resûl­i Ekrem ile söz­leşmişler ve Bedir'deki muzafferiyetten sonra, "Semavî kitaplarda geleceği bildirilen Âhir Zaman Peygamberi budur" demeye başlamışlarken, Mekkelilerle ve Medine mü­ ., nâfıklan ile haberleşmeleri de sürüp gidiyordu. Suikasd Plânı Uhud vak'asından sonra ise fikir ve tavırlarını bütün bütün değiştirmişlerdi. Hattâ birgün Resûl­i Ekrem on beş kadar ashabı ile onların nahiyesine gittiği zaman, bir hiyle ile Hazret­i Peygamber'i ve ashabını öldürmeye karar vermişlerdi. içlerinden Sellâm bin Mişkem onlara, "Siz bu fikirden vazgeçiniz, yemin ederim ki, bu sizin suikastınız, Allah tarafından ona haber verilir. Bu düşünceniz, onunla aramızdaki sözleşmeyi bozmak demektir" diye nasihat ettiyse de kulak asmadılar. Halbuki Cebrail aleyhisselâm gelip, Nadîroğulları'nm bu kötü düşüncesini Resûl­i Ekrem'e haber vermişti. Resûl­i Ekrem, "On gün içinde bu diyardan çıkıp gitsinler" diye Muhammed bin Mesleme ile Nadîroğulları'na haber gönderdi. Münafık Fitnesi Bunun üzerine Nadîroğulları, vatanlarını bırakıp gitmeye hazırlanırken, münafıkların reisi olan Abdullah bin Übey bin Selûl onlara, 166 MEDİNE DEVRİ "Yerinizde kalınız, biz size yardım ederiz, Kureyza Yahudileri ve anlaşmalı olduğunuz Gatafan kabilesi dahi yardım ederler" diye gizlice haber göndermiş olduğundan, Nadîroğulları ilk niyetlerinden vazgeçerek, "Biz vatanımızdan çıkmayız, elinden geleni geri koyma" diye Resûl­i Ekrem'e haber gönderdiler. Bunun üzerine Hazret­i Peygamber, hicretin dördüncü senesi Rebiülevvel'inde, sefer için ashabını topladı. Mescid­i Şerif'de imamlık etmek üzere, Ibni Ümmü Mektûm'u memur etti. Sancağı Hazret­i Ali'ye verip, ordu ile Medine dışına çıktı ve Nadîroğulları'nı sardı. Ibni Selûl, açıkça yardıma cesaret edemedi. Kureyzaoğulları ile Gatafan kabilesinden de yardım gelmedi. Altı gün muhasara edilip, ok ve taş atılarak sıkıştırıldıktan sonra eman dilediler. Silâhlarından başka develerine yükleyebildikleri mallarını alarak çıkmak için izin istediler. Resûl­i Ekrem, buna müsaade buyurmakla, altı yüz deveye yükleyebildikleri mal ve eşyayı alıp, kimi Hayber'e, kimi de Şam taraflarına gittiler, münafıklar da gizlice matem tuttular. Nadîroğulları'nm diğer mallan ile elli kadar zırh, elli demir miğfer ve üç yüz kırk kılıç islamların eline geçti. Ensâr'm Fedâkârlığı Ensâr, Muhacirlerin geçimlerini üzerlerine alıp, âdeta kendi mallan ile ortak eylediklerinden, Muhacirlerin idaresi hususu Ensâr'm üzerine oldukça bir yük idi. işte onların bu yükünü hafifletmek için Resûl­i Ekrem, Na­dîroğullarından alınan ganimetleri yalnız Muhacirlere taksim etmek istedi ve Ensâr'a, "Eğer isterseniz eskisi gibi Muhacirleri mallarınıza ortak etmek üzere bu ganimet mallarını hepinize taksim edeyim; yok eğer

167 F PEYGAMBER EFENDİMİZ isterseniz, sizin mallarınız sizin olmak üzere bu ganimet mallarını Muhacirlere vereyim " dedi. Ensâr da, "Yâ Resûlâllah, bu mallan Muhacirlere taksim buyurunuz, bizim mallarımızdan da istediğiniz kadarını alıp onlara veriniz" dediler. Bunun üzerine Hazret­i Ebû Bekir kalkıp Ensâr'a açıkça teşekkür etti ve o vakit Ensâr'ı metheden, "ihtiyaçları olsa bile Muhacirleri kendi nefisleri üzerine tercih ederler" mealindeki âyet­i kerîme1 nazil oldu. Nadîroğulların­dan ganimet alınan mallar yalnız Muhacirlere üleş tirildi. Yalnız Nadîroğullarınm reislerinden Ibni Hukeyk'in meşhur kılıcı Sa'd bin Muâz hazretlerine ihsan buyuruldu. Yine Ensâr'dan Ebû Dücâne ile Sehl bin Huneyf in ihtiyaçları olduğundan, onlara da ganimetten bir miktar verildi. Gatafan Üzerine Sefer Sonra Necid kabilelerinden Gatafan kabilesinin Medine'ye hücum etmek için asker topladıkları işitilince, Resûl­i Ekrem, damatları Hazret­i Osman'ı Medine'de kaymakam bırakıp, ordusu ile Necid taraflarına yürüdü. Gatafan topraklarından Medine'ye iki konak arası olan Şedh denen yere kadar gitti. Fakat halk karşı çıkmayıp, dağlara dağılmış olduğundan, orada muharebe olmaksızın avdet edildi. Hicretin bu dördüncü senesinin Şaban'ında Seyyidetü'n­ni­sâ Fâtımatü'z­Zehrâ radıyallâhu anhâ hazretlerinden Hüseyin bin Ali radıyallâhu anh doğmuştur. Resûl­i Ekrem de, Mahzumoğulları'ndan Omeyye bin Mu­1 gîre'nin kızı olan Ümmü Seleme radıyallâhu anhâyı aldı. Dul bir hâtûn olan Ümmü Seleme o zaman kırk dört yaşında idi. l Haşr (59) sûresi, 9. âyet. 168 MEDİNE DEVRİ Ordu Tekrar Bedir'de Bedir'de her sene Zilka'de ayında bir panayır kurulurdu ve her taraftan oraya ticaret için birçok halk gelirdi. Yukarıda geçtiği gibi, Ebû Süfyân, Uhud'dan dönüp giderken, Hazret­i Ömer'e, "Sizinle gelecek sene Bedir'de buluşalım" demişti. O da Resûl­i Ekrem'in emri ile, "Inşâallah" diye cevap vermişti. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Abdullah bin Revâhâ'yı Medine kaymakamı tâyin etti. Sancağı Hazret­i Ali'ye verdi ve bin beş yüz kişi ile Medine'den çıkıp, Zilka'de'nin başında Bedir'e vardı, içlerinde on kişi atlı idi. Ebû Süfyân da, Kureyş ordusu ile Mekke'den çıkmış iken, Resûl­i Ekrem'in öyle büyük bir toplulukla Medine'den geldiğini işitince, korkup geri döndü. Bu suretle kabilelerin nazarlarında Kureyşlilerin itibarı kırıldı. Ehl­i islâm'ın ise, sânı ve şerefi yükseldi. Panayırda çok iyi alış veriş eden müslümanlar, fazlası ile kâr ettiler, ferahlık ve hoşnudlukla dönüp Medine'ye geldiler. ­9­DÛMETÜ'L­CENDEL GAZVESİ Hazret­i Peygamber, Medine'ye hicretinin beşinci senesi Re­biulewel'inde Dûmetü'l­Cendel şehrine gitmek üzere yola çıktı. Bu şehrin Medine ile arası on beş, Şam ile beş günlüktür. Orada birtakım eşkiya, gelen geçen yolculara saldırdıkları için, hem onları yola getirmek, hem de müslümanların Şam ticaretim emniyet altına almak için Resûl­i Ekrem, bu ayın başında bin kişilik bir ordu ile Medine'den çıkıp, Dûmetü'l­ Cendel'e yürüdü. .; Şehre yaklaştıkları sırada, şehir halkının hayvan sürülerine 169 PEYGAMBER EFENDİMİZ rast geldiler. Orduyu gören çobanlar kaçınca, hayvanlar meydanda kalmıştı. Daha sonra ordu şehre vardı. Ahalisi dağılıp kaçmış olduklarından, yalnız içlerinden bir adam ele geçirilebildi, Resûl­i Ekrem ona din teklif edince, o da hemen islâm oldu.

Orada birkaç gün kalındı, etrafa kol kol asker çıkarıldı, kimseye rast gelinemediğinden, muharebe olmadan Medine'ye dönüldü. ­ 10 ­MÜREYSÎ' GAZVESİ Müreysf, Huzâa taraflarında Kudeyd nahiyesinde bir suyun adıdır. Fur'a bir günlük mesafededir. Fur' ise Medine'ye otuz iki saat mesafededir. Huzâa kabilesinden Mustalikoğulları oymağının reisi olan Hars bin Ebî Dırar'ın müslümanlarla savaşmak üzere kendi kabilesinden ve etrafındaki başka yerlerden asker toplamakta olduğu haber alındı. Resûl­i Ekrem, hemen, bin nefer islâm ordusu ile Şaban ayında sür'atle Medine'den çıktı. Orduda on kişi atlı idi. Haz­ret­i Âişe ve Ümmü Seleme radıyallâhu anhümâ da ordu ile beraberdiler. Bu orduda münafık çoktu. Hiç bir vakit islâm ordusu ile bu kadar münafık beraber bulunmamıştı. ! * Su Başında Savaş Resûl­i Ekrem'in Medine'den çıktığı, Huzâa içinde işitildi! Hars'ın başında bulunduğu topluluğa büyük bir korku geldi ve etraftan topladığı bedeviler dağıldı. J Onlar dağınık olarak Müreysf adındaki sudan hayvan su­?i larlarken, ansızın islâm ordusu gelip çattı. 170 MEDİNE DEVRİ . ' Resûl­i Ekrem onlara, "La ilahe illallah deyiniz de, canınız ve malınız kurtulsun" diye islâmiyet'i teklif etti. Onlar dinlemeyip, başıbozuk bir halde karşı durmaya başladılar ve hemen ok çengine giriştiler. Resûl­i Ekrem, askerini saf yaptı ve toplu olarak düşman üzerine yürüttü. Mustalikoğulları, bu hücuma dayanamayıp, perişan oldular, on kişi öldü, kalanları esir alındı, beş bin koyun ile on bin deve ele geçirildi. Esirlerin sayısı yedi yüzden fazla idi. Onlardan birisi de, kabile reisi Hars'ın kızı Cüveyriye idi. O da Sabit bin Kays'ın hissesine düşmüş, onu bedele bağlamış idi. Fahr­i Âlem, onun bedelini verdi ve kendisini nikâhına aldı. Ashâb onu görünce, "Resûlullah'm akrabası nasıl esir olur?" diye ellerindeki esirlerin hepsini âzâd ettiler. Cüveyriye, ne bahtiyar kızmış ki, bir gün içinde esir iken, Peygamber'in zevcesi olmak saadetine erişti, aynı zamanda kendi kabilesinin esaretten kurtulmasına sebep oldu. Münâfıkbaşının Çirkin Sözleri Medine'ye dönülürken, yolda Muhacirlerden biri, En­sâr'dan biri ile kavgaya tutuştular. Bunu gören münafıkların reisi Abdullah bin Obey bin Selûl, yanındaki adamlarına, "Hele şu Muhacirlere bakınız ki, bizim yardımımızla geçinirlerken bizi tahkir etmek istiyorlar, artık bir şey vermeyiniz ki, dağılıp gitsinler. Hele Medine'ye varalım, şanı şerefi üstün olan, elbette zelil ve düşkün olanı oradan çıkarır" demiş. Bu sözle, "Medine'ye vardıktan sonra, müslümanları oradan çıkarırım" demek istemiş. Onun bu sözünü Zeyd bin Erkam işitip Resûl­i Ekrem'e haber verince, mecliste bulunan Hazret­i Ömer, "Yâ Resûlâllah, izin ver de gidip o münafığın başım vurayım" 171 PEYGAMBER EFENDİMİZ dediyse de, Resûl­i Ekrem izin vermemiştir. Bu savaş yirmi sekiz gün sürdü ve Ramazan'ın başında ordu Medine'ye döndü. Baş Münafık ile Oğlu Peygamberimiz, Akîk vadisine geldiği zaman, baş münafık Abdullah bin Übey'in oğlu Abdullah, ilerleyip babasının önünü kesti. Devesini ıhdırıp çöktürdü. "izzet ve kuvvetin, Allah ve Resulüne âid olduğunu, ikrar ve itiraf edinceye kadar, senden ayrılmayacağım!" dedi. Abdullah bin Übey, "Demek, sen, beni bu kadar insanlar arasında Medine'ye bırakmayacaksın?'." dedi. Abdullah, "Evet! Ben, bugün, insanlar arasında en aziz kimdir? En zelil kimdir? Sana öğretinceye kadar seni bırakmayacağım!

"izzet ve kuvvetin Allah ve Resulüne âid olduğunu ikrar ve itiraf etmeyecek olursan, boynunu vuracağım!" dedi. Abdullah bin Übey, "Yazıklar olsun sana! Sen, bu işi işleyecek misin?!" dedi. Abdullah, "Evet!" dedi. Abdullah bin Übey, oğlunun kararlı olduğunu anlayınca, "Ben, şehâdet ederim ki: izzet ve kuvvet, Allah'a, Resulüne ve mü'minlere aiddir!" demek zorunda kaldı. Peygamberimiz, "Allah, seni, Resulünden ve mü'minlerden dolayı hayırla mükâfatlandırsın!" diyerek Abdullah'a dua etti ve babasının yolunu açmasını da emr eyledi. "Bırak onu. Vallahi, aramızda bulundukça, biz, onunla gü^el­ce görüşüp konuşacağız." buyurdu.1 l Bu parça tarafımızdan eklenmiştir. Alındığı yer: M. Âsim Koksal, islâm Tarihi, c. ı 12, s. 49, istanbul, tarihsiz. ' j 'l MEDİNE DEVRİ Selmân­ı Fârisî Selmân­ı Fârisî radıyallâhu anh, Resûl­i Ekrem'in büyük ashabından ve kendilerine yardımda bulunmak şerefini kazananlardandı. Aslen Iran ahalisindendi. Mecûsî iken bir aralık Hıristiyan dinine girip Şam'a gitmiş, orada din ilmini tahsil ettikten sonra, Ninova ve Âmuriye taraflarına varıp, Resûl­i Ekrem'in zuhurunu işitince, Kelboğulla­rı'ndan bir kısım hıristiyanlarla arkadaş olarak Medine­i Mü­nevvere'ye gelmek için yola çıkmıştı. Fakat yolda arkadaşları olan hırisüyanlar onu kimsesiz buldukları için, bir Yahudiye satmışlar, ondan da başka bir Yahudi satın alarak, Medine'ye getirmişti. Selmân, bir aralık Hazret­i Peygamber'in huzuruna gelip, hâlini anlattı, kendisini bedele bağlattı. Hicretin bu beşinci yılı içinde, Resûl­i Ekrem, onun bedelini verdi ve bu suretle Selmân da ol Hazret'in âzâdlıları sırasına geçti. 173 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HENDEK CT) Dukanda geçtiği gibi, Yahudilerden Kaynukaoğulları l/ı ile Nadîroğullan, Medine civarından harb edilerek uzaklaştırılmışlardı. Huyey bin Ahtab, Kinâne bin Ebî Rebf, Sellâm bin Ebî Hu­kayk ve emsali Yahudi reisleri Mekke'ye yürüyüp, Resûl­i Ekrem'e karşı savaşmak üzere, Kureyşlilerle anlaşma yaptıktan sonra, Necid diyarına gitmişler ve orada Gatafan ve Süleymoğulları kabileleri ile başka bazı kabileleri de bu anlaşmaya sokmuşlardı. On Bin Kişilik Düşman Ordusu Bunun üzerine Kureyş'in büyükleri de Dârü'n­Nedve'de toplanıp, Hazret­i Peygamber ile muharebeye karar vermişler ve üç yüzü atlı olmak ve bin beş yüz de deve te'min etmek suretiyle, dört bin kişilik asker toplamışlardı. Reisleri Ebû Süfyân, sancaktarları da Osman bin Ebî Talhâ idi. Ebû Süfyân, bu ordu ile Mekke'den çıkıp Merru'z­Zahran adındaki yere gelince, Necid tarafından Gatafan askeri gelip kendisine katıldı. Onların baş kumandanları Fezâre kabilesi şeyhi olan meşhur Uyeyne bin Hısn idi. Benî Mürre kabilesi şeyhi olan Haris bin Avf da, onların hatırı sayılır reislerindendi. Yine orada Necid kabilelerinden Süleymoğulları, Esedoğul­ları ve Eşca' kabileleri dahi gelip, Kureyş ordusuna katıldılar. Hâsılı Kureyş ordusu gittikçe büyüdü ve Ebû Süfyân on bin neferden fazla olan kudretli bir ordu ile Medine­i Münevvere'ye 174 MEDİNE DEVRİ Hendek Kazılıyor Resûl­i Ekrem, bunu haber alınca, ashabını toplayıp istişareye başladı. Selmân­ı Fârisî, "Yâ Resûlâllah, bizim memleketimizde bir şehir üzerine düşman hücum edecek olursa, etrafını kazmak âdettir" dedi.

Araplarda hendek kazmak âdet değil idiyse de, Selmân'm bu hatırlatması üzerine Medine'nin etrafına hendek kazılarak korunmak uygun görüldü. Hemen Medine'de ne kadar kazma, külünk ve ona benzer kazıcı âletler varsa, hepsi toplandı. Yahudilerden Kureyzaoğulları ile aralarında anlaşma olduğundan dolayı, onlardan da ödünç olarak birçok kazmalar ve kazı âletleri alındı. Hemen Hazret­i Peygamberle beraber bütün müslümanlar şehrin dışına çıkıp, hendek kazmaya başladılar. Resûl­i Ekrem, halkı teşvik için kendisi de toprak taşıyor ve mübarek elleri ile hendek kazmada çalışıyordu. Herkes bu işe büyük ehemmiyet vererek, ciddiyetle çalışıp çabalamaktaydı. Selmân­ı Fârisî hazretleri, hem vücudu kuvvetli, hem de bu gibi işlere alışık olduğundan, on kişinin işini tek başına görüyordu. Münafıklar da çalışıyorlar, fakat istemeyerek iş gördükleri için pek ağır davranıyorlardı. ­l­ •.., „•,•­•,.. .:,.> MUCİZELER VE YAHUDİ İHANETİ Bu şekilde hendek kazılırken, Fahr­i Âlem'den az yemek ile çok adam doyurmak gibi garip mucizeler zuhur etmiştir. Meselâ Ensâr'dan Beşir bin Sa'd'ın kızı ki, Nu'man bin Be­şir'in kız kardeşidir; annesi onunla, babası Beşir'e ve dayısı Abdullah bin Revâhâ'ya biraz hurma gönderiyordu. O kızcağız ge­ 175 PEYGAMBER EFENDİMİZ çerken Resûl­i Ekrem çağırdı ve, "O hurmaları bana getir" dedi. O da hurmaları Resûl­i Ekrem'in iki avucuna koydu. Avuçları dolmadı. Fahr­i Âlem, bir bez getirdi ve hurmaları o bezin üzerine yaydı. Sonra ashâbdan birine emrederek hendekte çalışanları çağırttı. Takım takım geldiler, her yiyen doyup gitti. Onlar yedikçe, hurma artıyor ve yaygının dışına taşıyordu. Bitmeyen Yemek Yine bu cümleden olarak, Ensâr'dan Câbir bin Abdillah ra­dıyallâhu anhın zayıf bir koyunu vardı. Hendek kazmaya giderken karısına o koyunu kestirip pişirmesini ve biraz da arpa ekmeği yapmasını tenbih etti. Akşam üstü evine dönerken Resûl­i Ekrem'i akşam yemeğine davet etti. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, hendekte çalışanlara, "Bu akşam Allah'ın Resulü ile birlikte yemek yemek üzere Câ­bir'in hanesine buyurunuz" diye tellâl çağırttı. Câbir ise yalnız Resûl­i Ekrem'i davet ettiği ve böyle bir kalabalığa hiç hazırlığı olmadığı için şaşırdı. Fakat yapacak hiçbir şey olmadığından, evine döndü ve bir miktar arpa ekmeği ile o koyunu Hazret­i Peygamber'in önüne getirdi. Fahr­i Âlem, yemeğin bereketi için dua etti ve "Bismillah" deyip yedi. Sonra hendekte çalışanların hepsi geldiler, takım takım oturup doyuncaya kadar yediler ve,; bir koyunu bitiremediler. Şam, Medâyin, San'a Bir üçüncü mucize de şöyle zuhur etti: Hendek kazılırken bir yerde bir büyük kaya çıktı. Külünk­ler işlemez oldu; gelip Resûl­i Ekrem'e haber verdiler. Resûlul­lah oraya gitti, eline külüngü aldı ve "Bismillah" deyip vurdu, kayanın üçte birini kopardı ve, U "Allâhuekber, bana Şam'ın anahtarları verildi, Allah'a 176 MEDİNE DEVRİ ederim ki, ben şimdi Şam'ın kırmızı köşklerini görüyorum" buyurdular. Sonra yine "Bismillah" diye külüngü vurdu, üçte birini daha kopardı ve, "Allâhuekber, bana Fâris ikliminin anahtarları verildi, yemin ederim ben şimdi Kisrâ'nın şehri Medâyin'in beyaz köşklerini görüyorum" buyurdular. Ondan sonra üçüncü defa olarak yine"B;smillâh" deyip külüngü vurdu, kayanın geri kalan parçasını yerinden kopardı. Yine, "Allâhuekber, Yemen'in anahtarları verildi, yemin ederim ben şimdi Şan'a'nın kapılarını görüyorum" buyurdular. Hendek iki Haftada Kazıldı iki hafta içinde hendek tamam oldu. Sonra müşriklerin büyük ordusu da geldi çattı.

Ebû Süfyân ile Kureyşliler ve Kinâne askerleri Medine'nin günbatısı tarafından göründüler. Uyeyne bin Hısn ve Haris bin Avf ile Necid'den gelen kabileler gündoğusu tarafından gelip, Uhud dağı cihetine kondular. Resûlullah, askeri ile şehrin dışında, Sel' adındaki tepeye arka verdiler ve hendeğin berisinde düşmana karşı saf olup durdular. islâm askerleri üç bin kişi idi. Ve otuz altı atları vardı. Muhacirlerin sancağını Zeyd bin Harise, Ensâr'ın sancağını da Sa'd bin Ubâde eline almıştı. , ; Müşriklerin Şaşkınlığı Müşrikler bir hamlede ehl­i islâm'ın işini bitirmek üzere Medine­i Münevvere üzerine yürüdü, halkı korku ve dehşet bürüdü. Fakat onlar böyle dehşetle hücum ederek gelirken, önlerine hendek çıktığını görünce dura kaldılar ve hatıra gelmeyen 177 PEYGAMBER EFENDİMİZ bu acaip şeyin karşısında hayretle bakışmaya başladılar. Öteye beriye dolaştılar, geçecek yer aradılar, bulamadılar. Her nereye koştularsa karşılarından ok ve taş atıldığı için, onlar da çaresiz ok ve taş çengine karar verdiler. Yahudilerin Hainliği O sırada Kureyzaoğulları'nın evvelce müslümanlarla yaptıkları anlaşmayı bozdukları ve Medine müslümanları hendekle meşgul iken, onlar geceleyin gelip Medine şehrini basacakları havadisi yayıldı. Kureyzaoğulları, Yahudilerden büyük bir kabile olup, Medine dışında bir nahiyede yaşıyorlardı. Orada sağlam kaleleri vardı. Reisleri olan Kâ'b bin Esed ile Resûl­i Ekrem arasında evvelce muahede yapılmış olduğundan, müslümanlar onlardan emin idiler. Andlaşmayı bozdukları işitilince, vaziyet değişti. O tarafa bir adam gönderilip, iş tahkik edilmek istendi. Neticede Nadî­roğulları'nın reisi olan Huyey bin Ahtab'ın gelip Kâ'b'ı kandırdığı ve Kureyzaoğulları'na sözleşmeyi bozdurduğu anlaşıldı. Kureyzaoğulları ise, Evs kabilesinin emânı altında bulunduğundan, Sa'd bin Muâz, Sa'd bin Ubâde, Abdullah bin Revâ­hâ ve Havvât bin Cübeyr hazretleri ­Allah hepsinden razı ol­sun­Kureyzaoğulları'nın kalesine gittiler. Anlaşmayı bozmanın uğursuzluğunu anlatıp, nasihat ettilerse de onlar kulak asmadılar ve sözleşmeyi bozduklarını ilân ettiler, Resûl­i Ekrem hakkında da fena sözler söylediler. Bu sözlerden Sa'd bin Muâz'ın pek çok canı sıkılıp, "Kureyzaoğulları ile savaşmadıkça, Allah benim canımı almasın" diye dua etti. Hâsılı Sa'd radıyallâhu anh bu üzüntü ile dönüp arkadaşları ile beraber Peygamber'in huzuruna geldiler ve işi anlattılar. 178 MEDİNE DEVRİ Resûl­i Ekrem, "Allah bize yeter, en güzel vekil O'dur" buyurdu ve, "Müjde size ey müslüman cemaati, bu işin sonu hayırdır" dedi. Zor Günler Bununla beraber kadınlar ve çocuklar şehrin içinde olduklarından, Kureyzaoğulları'nın sözlerinden dönmesi, müslümanları telâşa düşürdü. Bu yüzden Resûl­i Ekrem, geceleri Medine şehrini korumak için üç yüz asker ile, Zeyd bin Hârise'yi ve iki yüz kişi ile de Seleme bin Eslem'i gönderdi. Kendileri de geri kalan askerle sabaha kadar hendek hattını korurdu. Hendeğin bir tarafı istenildiği gibi kazılamadığm­dan, geceleyin düşmanın oradan geçmesi düşünülerek, Resûl­i Ekrem bizzat orasını beklerdi. Münafıklar ise, "Çoluğumuzu, çocuğumuzu yalnız bırakıp da burada sefalet içinde beklemek akıllı işi değildir" diyerek birtakım kuş beyinli ve inancı zayıf olanlara korku ve vesvese veriyorlardı. Bunun üzerine şehir dışında evi olanlardan bazıları Hazret­i Peygamber'e gelerek ve "Bizim evlerimiz sağlam değildir" diyerek, evlerini takviye etmek ve çoluğunu çocuğunu korumak bahanesiyle savuşup gitmek üzere izin istediler.

Bir de muhasara zamanı on beş gün kadar sürdü, islâm ordusuna bıkkınlık geldi, kıtlık ve geçim sıkıntıları günden güne artmaya başladı. Bu yüzden de canları çok sıkıldı. Münafıklar da bu hâli fırsat bildiler, "Muhammed bize Kayser ve Kisrâ'nm hazinelerini vâdediyor, bizler ise bugün hendek içinde kapalı kalıp, bir adımlık bir yere gidemiyoruz" demeye başladılar. 179 "ü­ PEYGAMBER EFENDİMİZ ­2­HAZRET­İ ALİ Arap kabileleri, böyle muhasara işlerine alışık değillerdi. Onların usulleri, çarpışıp vuruşmak ve galip veya mağlup, her ne olacaklarsa, cenge bir netice verip savuşmaktı. Dolayısıyla Arabistan'da âdet olmayan bir hendeğin etrafında haftalarca dolaşmaktan, dışarıdaki düşman da usanıp sıkılmıştı. Husûsiyle kış mevsimi olduğundan, üşüyüp titremekte idiler. Hayvanlarına yiyecek ot da bulamadıkları için, şaşırıp kalmışlardı. Hâsılı arada hendek olduğundan, iki ordu birbiri ile çarpışamayıp, yalnız ok atışmakta idiler. Hendeği Aşanlar Fakat Âmir bin Luvey'in neslinden Amr bin Abdived adındaki meşhur cengâver ve Mahzumoğulları'ndan Ebû Cehil'in oğlu Ikrime, Hübeyre bin Vehb, Nevfel bin Abdillah ve Hazret­i Ömer'in kardeşi Dırâr ve Mirdâs bin Muhârib adındaki cengâ­ verler atlarını zorlayıp, hendeğin dar bir yerinden karşıya atladılar. Ebû Süfyân ile Hâlid bin Velid onlara arka olmak üzerç, müşriklerden bir fırka ile hendek kenarına kadar geldiler, fakat hendeği geçemeyip, öte tarafta seyirci gibi durdular. Hendeği geçenlerden Amr bin Abdived, arkadaşlarında^ •• ayrıldı ve atını ileri sürüp, müslümanlardan er diledi. Müşrik Savaşçı Meydan Okuyor Bu Amr, pek çok vak'alar görüp geçirmiş, düşmanına galebe çalmış ve yalnız başına nice toplulukları vurup dağıtmış, emsalsiz bir kahraman ve silâhşörlükte usta bir süvari idi. Bütün Arap kabileleri onu bir bölük süvariye bedel tutarlardı. Onunla döğüşmek, arslan ile pençeleşmek gibi olup, bunun/ 180 ..i. MEDİNE DEVRİ için de büyük cesaret gerekirdi. Bundan dolayı kimse ona karşı çıkmaya heveslenmedi. ' Resûlullah'ın aslanı Hazret­i Ali, "Ona karşı ben çıkarım yâ Resûlâllah" deyince, Resûî­i Ekrem, "Sen otur yâ Ali, gelen Amr'dır" buyurdu. Amr, tekrar ehl­i islâm'a meydan okudu, "içinizde benimle döğüşe çıkacak er yok mudur? Hani sizin ölülerinize vâdettiğiniz cennet?" dedi. Hazret­i Ali tekrar çıkmak istedi, yine Resûl­i Ekrem izin vermedi. Amr ise büsbütün şımardı: "Er meydanına çıkacak kimse yok mu?" diye üst perdeden bağırdı. "Amr da Olsa Çıkarım!" ! Bunun üzerine Hazret­i Ali, "Amr da olsa çıkarım yâ Resûlâllah!" diyerek yerinden kalkınca, Resûl­i Ekrem kendi zırhını ona giydirdi, Zülfikâr adın­^ daki kılıcını onun beline kuşattı ve, "Yâ Rabbi, amcam Ubeyde Bedir'de, öteki amcam Hamza Uhud'da şehid oldular, yanımda bir amcamın oğlu Ali kaldı, sen onu muhafaza buyur, beni yalnız bırakma" diye dua etti. Hazret­i Ali, piyade olarak meydana çıkıp, Amr'a doğru yürüdü. Her iki ordunun askeri yapılacak mübârezeyi seyre hazırlandılar. Hazret­i Ali önce Amr'ı hak dine çağırdı. Amr kahkaha ile gülerek, "Bu ağızla bir kimsenin karşıma çıkacağı hatırıma gelmezdi. Sen kimsin hele söyle bakayım?" diye sordu. O da, "Ben Ebû Tâlib'in oğlu Ali'yim" diye cevap verdi. Amr, "Senin amcaların içinde meydana çıkacak yaşlı başlı biri yok

mu? A kardeşimin oğlu, senin ağzın hâlâ süt kokuyor. Ben senin 181 PEYGAMBER EFENDİMİZ babanla pek çok zaman kardeş gibi görüştüm; şimdi senin kanını dökmek bana güç geliyor" dedi. Hazret­i Ali, "Evet ama ben senin kanını dökmekle çok memnun olacağım; fakat sen de atından inip de benim gibi piyade olmalısın" dedi. Bir Vuruşta Kati ü îdâm Eyledi Bu söz Amr'm kanma dokundu, pek çok öfkelendi ve hemen atından indi; yıldırım gibi Hazret­i Ali'nin üzerine hücum etti, o da kalkanını karşı tuttu. Amr o kadar şiddetli bir kılıç vurdu ki, Hazret­i Ali'nin kalkanı iki parça oldu, başı da biraz yaralandı. Nöbet Hazret­i Ali'ye gelince, Zülfikâr ile bir vuruşta Amr'ı kati ü îdâm eyledi. "Onu Yapan Bilektir!" Nevfel Mahzunu dahi meydana at sürdü, ona karşı da Zü­beyr bin Avvâm atıldı ve kılıcıyla öylesine vurdu ki, Nevfel'i yukarıdan aşağı iki şak ederek, altındaki eğeri bile parçaladı. Bunun için Hazret­i Zübeyr'e arkadaşları, "Senin kılıcın gibi kılıç görmedik" dedikleri zaman, "Onu yapan kılıç değildir, bilektir" demiş olduğunu söylerler. Sonra Hazret­i Ömer, kardeşi Dırâr üzerine, Hazret­i Ali ile Zübeyr de Ikrime, Hübeyr ve Mirdâs üzerine hücum edince, dördü birden geri döndüler ve geldikleri yerden çıkıp gittiler. Ikrime, can korkusu ile kaçıp giderken, mızrağım düşürmüş olduğundan, Hazret­i Hassan, onu ayıplayarak, beyitler söylemişti. Amr bin Abdived'in ölümü, müslümanları ne kadar çok memnun ettiyse, müşrikleri de o kadar müteessir etti ve Ebû Süfyân, "Bugün bizim için bir hayırlı iş yok" diyerek, hendek başından çekilip, karargâhına gitti. 182 MEDİNE DEVRİ "Yarın Ne Olacak?" Ertesi gün bütün müşrikler, Kureyzaoğulları Yahudilerle beraber, her taraftan islâm ordusunu kuşattılar ve akşama kadar göz açtırmadan ok attılar. Kıtlık dolayısıyla müslümanlar pek ziyâde halsiz ve mecalsiz düştükleri halde, düşmanların böyle kara bulut gibi her taraftan sıkıştırmaları ile hâlleri pek yaman oldu. Bereket versin akşam olunca düşman çekildi. Müslümanlar da biraz nefes aldılar. Fakat, "Düşman yarın böyle her taraftan hücum ederse hâlimiz ne olur?" diyerek herkes telâşlı bir düşünceye dalmıştı. Cenâb­ı Hak ise onların kurtulması için lâzım olan sebepleri hazırlamıştı. "HARB HİLEDİR" Mes'ûd Gatafânî'nin oğlu Nuaym o sırada imân etmiş olup, henüz açığa vurmamıştı. Hendek kenarına gelip, karakolların izni ile karşı tarafa geçti; hemen Peygamber'in huzuruna çıktı, kelime­i şehâdet getirdi ve dedi ki: "Arap kabileleri henüz benim islâm olduğumu bilmezler, emrederseniz dîn­i islâm'a bir hizmet edebilirim." Resûl­i Ekrem, "Muharebe bir nev'i aldatma ve hiyledir, sen de bizim için münasip bir hiyle yap" dedi. "Haberiniz Var mı?..." Nuaym, Eşca' kabilesi eşrafından her işe yarar, cin fikirli, iyi düşünür bir adamdı. Kalkıp Kureyzaoğulları nahiyesine gitti, Kâ'b bin Esed ile görüştü. Kâ'b'ın yanında Yahudilerin ileri gelenlerinden birkaç adam vardı. Nuaym, onlara, ; , ;, 183 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Ey Kureyza.ogu.llan eşrafı, sizi ne kadar sevdiğimi bilirsiniz, size olan muhabbetim dolayısıyla kaç gündür, sizin halinizi düşünüyorum" deyince, Yahudiler, "Bizim sana her veçhile emniyetimiz vardır, söyle bakalım" demişler. Nuaym,

"Ben şöyle düşünüyorum: Kureyş kabileleri ile, Gatafan buraya geldiler, Muhammedîleri ortadan kaldırmak üzere gayret ediyorlar. Fakat onlar da karşı çıkmaktan geri durmuyorlar. Bu kabileler artık usanmaya başladı, pek sıkıhrlarsa sizi yalnız bırakıp giderler, o zaman siz Muhammedilerin pençesine düşersiniz. "Vaktiyle sözleşmeyi bozduğunuzdan dolayı suçlu olduğunuzdan, bir daha yakanızı onların elinden kurtaramazsınız­ Bana kalırsa, siz Kureyş'in ve Gatafan'ın eşrafından birtakım adamları rehin almalısınız ki, onlar da bitirmedikçe bir yere gitmesinler" de­ rfl mesiyle Yahudiler bu sözü tasdik ettiler. Akılh Müslümanın Faydası ;; Nuaym, oradan kalkıp Ebû Süfyân'a giderek, "Haberiniz var mı? Yahudiler Muhammed'in sözleşmesini bozduklarına pişman olmuşlar ve onunla gizlice anlaşmışlar, suçlarını af ettirmek için Kureyş ve Gatafan'ın eşrafından rehin suretiyle birtakım kimseleri alıp da ona vermeyi vâdetmişler. Eğer sizlerden rehin isterlerse sakın vermeyiniz, o zaman birtakım eşrafınıza yazık olur" diye Kureyş'in reislerini şüpheye düşürdü. Ebû Süfyân da Kureyzaoğulları'mn fikrini yoklamak üzere, "Biz buraya sizin reislerinizin teşviki ile geldik, siz şimdi ağır davranıyorsunuz. Burası bizim için uzun uzadıya oturulacak yer değildir, askerimiz açlıktan şikâyet ediyor, hayvanlarımız telef olup gidiyor, bari yarın hep birlikte şiddetli bir hücum edelim de, işe bir son verelim" diye haber göndermiş. Kureyzaoğulları, "Yarın Cumartesidir, biz hiç bir iş yapamayız. Öbür gün mu­ 184 MEDİNE DEVRİ harebe yapabiliriz; fakat o şartla ki bize, sizin eşrafınızdan yetmiş kişiyi rehin etmelisiniz ki, onları kalemize kapayalım ve sizden emin olalım" diye cevap vermişler. Kureyş'in reisleri ve Gatafan, bunu işitince, "Nuaym'ın dediği doğru imiş" demişler ve, "Biz size ne rehin veririz, ne de sizden imdat isteriz, canınız isterse birlikte harp ederiz, yoksa günahı boynunuza! Biz memleketimize gideriz, siz Muhammedilerin pençesine tutulursunuz ve belânızı bulursunuz" diye haber göndermişler. Benî Kureyza da, "Nuaym'ın dediği doğru imiş" diyerek, Resûl­i Ekrem ile anlaşmalarını bozduklarına pişman olmuşlar ve hemen kalelerine kapanıp, muharebeden vazgeçmişler. işte bu sebepten dolayı Arap kabileleri ile Yahudiler arasına ihtilâf düştü ve işin rengi değişti. Her ne kadar ondan sonra birkaç gün daha muhasara uza­dıysa da, muharebede eski şiddet kalmadı. ilâhî Yardımlar Nihayet birgün Resûl­i Ekrem, öğle ile ikindi arasında Ce­nâb­ı Hakk'a dua ve niyaz ederken, yüzünde memnunluk eserleri göründü. Meğer Cebrail aleyhisselâm gelip, Allahu Teâlâ tarafından kendisine rüzgâr ve melâike ile yardım edileceğini haber vermiş olduğundan, bunu ashabına müjdeledi ve ikindi ile akşam arasında bir büyük fırtına çıktı, rüzgâr hem soğuk, hem de eşi görülmedik surette şiddetli esmeye başladı. Rüzgârın yerden kaldırdığı toz toprak, müşriklerin yüzlerine ve gözlerine çarpıp, göz gözü görmez oldu. Akşam yemeği pişirmek için ateşe koydukları çömlekler, başaşağı devrildi; çadırları, çocuklann uçurdukları uçurtma gibi havada uçmaya başladı. 185 PEYGAMBER EFENDİMİZ Aks»111 °^unca karanlık bastı, etrafı bir kat daha korku ve dehşet Kapadı. •o fırtına yalnız düşman ordusuna doğru esiyordu. Onun dışında ^r Şey y°^tu­ Fakat müslüman askerlerinin kimi soğuktan kimi açlıktan dağılıp, Resûl­i Ekrem'in yanında üç yüz kişi kali*1?11­ Aşinanın hâlinden bir haber almak üzere Resûl­i Ekrem, Huzeyfe bin Yemân hazretlerini gönderdi. O da Kureyş ordusunun içi116 §ircu; baktı ki düşman şaşırmış, ne yapacağını bilmiyor. Ebû SufYân Ye'se kapılıp, «py arkadaşlar, burası oturup eğlenilecek yer değildir, Benî KurevZö ''e aramızda ihtilâf çıktı, işte ben gidiyorum, siz de göç

ediniz" diy°rdu' up0$tuna Haber Ver..." Pjyayet olunur ki o vakit düşmana dehşet vermek üzere •• ktelı bin melek inmişti. Hattâ düşman ordusunun etrafında kbir seteri ve silâh şakırtıları işitiliyordu. Huzeyfe radıyallâ­ı j, dönüp gelirken, yolda gözüne yirmi kadar süvari görünüp ona demişler ki: «ngstuna haber ver, Allah onun düşmanlarını dağıttı." uâzret­i Huzeyfe Medine'ye döndü, Peygamber'in huzuruna girdi, işittiklerini olduğu gibi haber verdi, Resûl­i Ekrem de tatlı tad1 tebessüm ettiler. cjjû Sûfyân ise, devesine binip gitti, öteki Kureyş taifeleri de onutl Akasından hareket ettiler. pjkat Amr bin As ile Hâlid bin Velid iki yüz süvari ile artçı tâyin olunduklarından, Kureyş ordusunun arkası alınıncaya kadar o^ar geride kalıp beklediler. Gatafan kabileleri, Kureyş ordusunun gittiğini görünce, onlar d«kalklP' Necid'e gittiler. 186 MEDİNE DEVRİ "Artık Sıra Sizde!" Müşrikler, geceleyin kalkıp giderken, ordu karargâhında birçok yiyecek ve eşya bırakmışlardı. Ertesi gün müslümanlar onları toplayıp, orduya getirdiler. Bundan başka yirmi tane de yüklü deve ele geçirdiler ki, Ebû Sûfyân onları Yahudilerin reislerinden Huyey adındaki şahsa göndermiş, o da hurma ve zahire yükleyip, Kureyşlilere göndermişti, islâm askerleri o develerin çoğunu kesip pişirdiler, hurmayı da bol bol yeyip karınlarım doyurdular. Bu suretle islâm askeri kıtlık ve açlık belâsından kurtuldu ve ordu­yu hümâyunda bir anda bolluk peyda oldu. Resûl­i Ekrem, ashabına dönerek, "Artık sıra size geldi, bundan sonra Kureyş sizin üzerinize gelecek değildir" buyurdu: Bu muharebede müşrikler dört ölü vermişlerdi, islâm'dan da beş şehid vardı. Bunların ikisi Evs, üçü de Hazrec kabilesin­dendi. Bir de Ensâr'm en büyüğü olan Sa'd bin Muâz, muharebenin son günlerinde ok ile kolundan ağırca yaralanmıştı. Elhâsıl, şiddetli rüzgâr ve göze görünmez asker ile düşman ordusu bozuldu ve ehl­i islâm muzaffer oldu. .., , HÂtN YAHUDİYE CEZA Zilhicce ayına bir hafta kala, Resûl­i Ekrem, Hendek muharebesinden dönerek evine geldi ve silâhlarını çıkardı. Hemen o sırada Cebrail aleyhisselâm gelip, Benî Kureyza üzerine gitmesi için taraf­ı Ilâhî'den emir getirdi. Resûl­i Ekrem tekrar silâhlandı ve Bilâl­i Habeşî'ye, "Allah'ın emrine itaat edenler, ikindi namazını Kureyzaoğulla­rı'nın nahiyesinde kılsın" diye halka seslenmesi için emir verdi. 187 PEYGAMBER EFENDİMİZ Sancağı Hazret­i Ali'ye verip, onu ileri gönderdi, kendisi de arkadan hareket etti. Önce Hazret­i Ali, sancakla Kureyza'nın kalesi önüne vardı. Yahudiler onu görünce, fena halde kızıp, kötü sözler söylemeye, hattâ Resûl­i Ekrem'e sövmeye başladılar ve derhal müdafaaya kalktılar. Sonra Resûl­i Ekrem de oraya varıp, bir su başına indi. islâm askerleri de bölük bölük gelerek akşama kadar hepsi bir araya toplandı. Ordu üç bin kişi kadardı. Otuz altısı atlı idi. Bu suretle Beni Kureyza hisarı pek şiddetli muhasara altına alındı. Yahudiler o vakit neye uğradıklarını anladılar ve haksız olarak anlaşmayı bozduklarına pek çok pişman oldular. "Müslüman Olalım.." Reisleri olan Kâ'b, bir Cuma günü onları topladı ve danışma meclisini açtı. Dedi ki: "Kitaplarımızda yazılı olan Ahir Zaman Peygamberi'rim bu Zât olduğu anlaşıldı, isterseniz müslüman olalım ve bu belâdan kurtulalım." Yahudiler Müslümanlığa hiç yanaşmadılar, Kâ'b da,

"Öyle ise çoluğumuzu çocuğumuzu öldürelim, arkada bir düşüneceğimiz kalmasın, ondan sonra kılıcı sıyırarak, çıkıp Muham­medîlerin üzerine hücum edelim, görelim ne olur" dedi. Yahudiler, "Çoluğumuz çocuğumuz gittikten sonra bize yaşamak ne lâzım" diyerek bu fikri de kabul etmediler. Kâ'b, "Öyle ise başka bir tedbir arayalım: Bu gece Cumartesi gecesi olması dolayısıyle, Muhammedîler bizden emindir, bizi o kadar mühimsemezler. Ansızın çıkıp üzerlerine hücum edelim, ihtimal ki kazanırız" dedi. Yahudiler, "Biz Cumartesi gününün hürmetini bozamayız" diyerek bu tedbiri de kabul etmediler. 188 MEDİNE DEVRİ Şartsız Teslim Nadîroğullarımn yaptığı gibi, develerinin taşıyabileceği kadar eşya yükletip gitmek şartı ile Resûl­i Ekrem ile haberleşmeye başladılar. Bu dilekleri, Hazret­i Peygamber tarafından reddedildi. Muhasaraları da yirmi günü geçmişti. Yahudilerin açlıktan kuvvetleri kesildi, hepsine bir ümitsizlik çöktü. O sırada "Allah'ın Arslanı" Hazret­i Ali, Zübeyr bin Avvâm ile birlikte ilerleyip, "Ya ben amcam Hamza'nın içtiği şerbetten içerim ve bu tatlı candan geçerim, yahut bu kalenin içine dalarım" diyerek, Benî Kureyza kalesine hücum etmeye hazırlandı. Eğer ordu muharebe ederek hisara girmiş olsa, birçok kadınlar ve çocuklar ayaklar altında kalır ve istenmeyen işlerin olabilmesi hatıra gelirdi. Yahudilerde karşı durmaya hiç kuvvet kalmadığından, kayıtsız şartsız teslime mecbur oldular. Hepsi dokuz yüz kişi idi. içlerinde döğüşebilecek olanları dört yüz kadardı. Onların elleri arkalarına bağlandı. Kaynukaoğlu taifesi, Hazrec kabilesinin emâmnda bulundukları gibi, bu Kureyzaoğulları dahi Evs kabilesinin emâmnda oldukları halde, müslümanların aleyhinde bulunmamak üzere, Resûl­i Ekrem'e söz vermişlerdi. Hakemin Karan Halbuki islâm'ın pek dar bir zamanında sözleşmelerini bozdular, sonra üzerlerine gidildiği zaman, Resûlullah'a sövmek gibi pek çirkin sözler söylediler, işte bundan dolayı müslümanların çoğu onların idamım istedi. Fakat evvelce Kaynuka kabilesi de böyle ele geçirilmiş iken, Hazrec kabilesi eşrafından Ibni Selûl'ün ısrarlı yalvarması ile 189 PEYGAMBER EFENDİMİZ serbest bırakılmış oldukları gibi, bunların da o suretle âzâd olunmaları, Evs kabilesi tarafından rica edildi. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Sa'd bin Muâz'ı hakem tâyin etti. Sa'd ise Hendek muharebesinde yaralandığından, yatağında yatıyordu. Hemen onu bir hayvana bindirdiler ve Peygam­ber'in huzuruna getirdiler. Evs kabilesi, "Ey Sa'd, Resûlullah seni Kureyzaoğullan hakkında hakem tâyin etti. Eski haklan unutma, onlara merhamet et" diye yalvardılar. Hazret­i Sa'd ise, Benî Kureyza'ya sebepsiz yere ahdi bozduklarından ve gidip kendilerine nasihat ettiği vakit, kötü muamele ile karşılandığından dolayı çok gücenmişti ve onlardan intikam almak için fırsat beklemekteydi. Hemen, "Ben hükmederim ki, Beni Kureyza'nm harbe yarayan erkeklerini idam, çoluk çocuklarını esir ve mallarını taksim edesiniz" dedi ve dediği gibi yapıldı. Ganimetler Bin beş yüz kılıç, üç yüz zırh, bin mızrak, beş yüz kalkan ve birçok deve ve hayvanlar ele geçirildi. Ganimet mallarından beşte biri Beytülmâl için çıkarıldı, geri kalan gazilere taksim edildi. Kureyzaoğullan arazisi, Ensârın da rızâsı alınarak din uğrunda evlerinden ve barklarından uzak düşen Muhacirlere ihsan buyuruldu. Resûl­i Ekrem, kendileri için, esirler arasından Reyhâne adındaki kızı seçerek onunla evlendiler. Daha sonra Sa'd bin Muâz'ın yarası fenalaşıp, şehid olarak | vefat etti.

Muhacirlerin efdali Hazret­i Ebû Bekir olduğu gibi, Ensâr'm efdali de Sa'd bin Muâz hazretleri idi. Tavır ve hareket bakımın­ 190 MEDİNE DEVRİ dan Hazret­i Ömer'e benzerdi. Vefatı müslümanlara pek ziyade hüzün ve keder verdi. Resûl­i Ekrem, "Sa'd bin Muâz'ın vefatı ile arş­ı a'lâ titredi ve cenazesinde yetmiş bin melek hazır oldu" dediler. Bu esnada Bilâl­i Müzeni, kendi kabilesinden dört yüz kişi ile Medine'ye geldiler ve islâm ile müşerref oldular. Allah onlardan razı olsun. : . , • • ­5­ . _ . • ' BAZI SEFERLER Hicretin altıncı senesi Muharrem'inde Muhammed bin Mes­leme radıyallâhu anh, otuz süvari ile Necid'e gitti ve orada bir aşireti vurdu, yüz elli deve ile bir hayli koyun ele geçirdi. Hanî­feoğulları eşrafından Surname bin Esâl adındaki zâtı esir etti. Bu Surname, Medine'ye getirildiği zaman Resûl­i Ekrem onu meccâneri âzâd etti, sonra o da imâna geldi ve ashabın büyüklerinden oldu. Ebu Zer ve Oğlu Rebiülevvel içinde Ebû Zer radıyallâhu anh Medine'ye üç saat mesafesi olan bir mer'ada oğlu ile beraber Resûl­i Ekrem'in develerini güderken, Hısn­ı Fezârî'nin oğlu Uyeyne, kırk atlı ile gelip, Ebû Zer'in oğlunu öldürmüş ve develeri alıp götürmüştü. Hadise duyulunca, Resûl­i Ekrem hemen Mikdâd bin Es­ved'in eline bir sancak verdi ve onu bir süvari bölüğü ile ileri gönderdi. Kendileri de beş yüz kadar askerle Necid ülkesindeki Gatafan diyarına gittiler. Hayber yolunda Medine'ye iki günlük arası olan Zû Kared adındaki yerde düşmanlara yetişildi ve birkaçı öldürüldü, develer de geri alınarak, Medine'ye dönüldü. 191 PEYGAMBER EFENDİMİZ Kureyş Kervanı O sırada Kureyş'in bir kervanının Şam'dan çıkıp, Mekke'ye gitmekte olduğu işitildi. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Cumâ­del'ûlâ içinde Zeyd bin Harise radıyallâhu anhı yetmiş nefer askerle Medine'den çıkardı. Zeyd, Medine'ye dört mil arası olan Is namındaki yerde Kureyş kervanına yetişti ve kervanı vurup, mallarını aldı. Bu mallar içinde Safvân bin Ümeyye'nin külliyetli gümüşü vardı. Bunlardan başka bir hayli de esir alındı. Resûl­i Ekrem'in kerimesi Hazret­i Zeyneb'in kocası olan Ebu'l­Âs bin Rebî de bu esirler arasında bulunuyordu. Medine'ye gelince Hazret­i Zey­neb'e sığındı, o da himaye etmekle, Resûl­i Ekrem onu meccâ­nen âzâd etti. Ondan sonra Ebu'l­Âs da müslüman olunca, Resûl­i Ekrem, Zeyneb'i yine ona verdi. Benî Kelb'e Sefer Şaban ayı içinde Resûl­i Ekrem, Abdurrahman bin Avf'ı bir miktar asker ile Benî Kelb kabilesini dine davet etmek için Dû­metü'l­Cendel'e gönderdi. O da gidip onları üç gün dine davet etti. Reisleri Asbağ bin Amr ki, Hıristiyan dininde idi, müslüman olunca, kabilesi halkının çoğu imâna geldi, imân etmeyenler de haraç vermek üzere orada kaldı. Ibni Avf, Asbağ'ın kızı Turnadır ile evlendi ve onu alıp, Medine'ye getirdi. Meydan Müslümanlara Kaldı Yine Şaban içinde Benî Sa'd bin Bekir kabilesinin Hayber Yahudileriyle islâm aleyhine birleşmek üzere toplandıkları işitilince, Hazret­i Ali bir miktar askerle o tarafa gitti. Fakat Benî Sa'd'a rast gelemedi, ancak Gamec adındaki bir yerde hayvanları ile karşılaştı, beş yüz deve ile iki bin koyun alıp Medine'ye getirdi. Resûl­i Ekrem de onların beşte birini Beytülmâl'e çıkar­ 192 « MEDİNE DEVRİ diktan sonra, gerisini müslüman gazilere taksim etti.

Hâsılı Hendek muharebesinde kâfirler dağılıp, perişan olarak gittikleri için, meydan müslümanlara kaldı. Her tarafa korkusuzca fırkalar gönderiyorlardı. islâm dini günden güne kuvvet ve şeref buldu. ÎSLÂM'IN TE'SlRİ Arapların, câhiliyet zamanında haksız yere kan dökmek ve yoksulluk bahanesiyle kız evlâdları diri diri toprağa gömmek gibi, insanlığa yakışmayan fena huylan, hırsızlık ve zina gibi çirkin âdetleri vardı. Hazret­i Muhammed sallâllâhu aleyhi ve sellemin şeriatin­de böyle kötü huylar ve çirkin işler yasak oldu ve halka güzel huylar ve yararlı işler ile hareket etmeleri emir ve nasihat edildi. Aklı ve insafı olanlar, Hazret­i Peygamber'in mucizelerini ve islâm dininin güzelliklerini görüp imân ettiler. Kur'ân­ı Kerîm'i Anladılar | Kabilelerin ve aşiretlerin ileri gelenleri ile, eşrafın çoğu, edebiyat zevki ve kabiliyeti yüksek, şâir kimseler idiler. Bunlar, Kur'ân­ı Kerîm'in belagat noktasından çok yüksek olduğunu ve insan sözü olamayacağını anlamışlardı. Fakat kabilelerine reislik etmeye alışmış olduklarından, bu mevkii elden çıkarmamak için, halkı eski ve bâtıl inançlarında tutmakta ısrar ettiler. Husûsiyle Kureyş kavminin uluları, kendi içlerinden yetişip büyümüş olan Peygamber'e halk ile beraber olarak tâbi olmaktan utanıyorlardı. Hattâ bazıları Kur'ân'm belâgatine diyecek bir söz bulamayıp, 193 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bu Kur'ân, Mekke'nin eşrafından Vel'ıd bin Mugîre veya Tâif şehrinin beyi olan Urve bin Mes'ûd Sakafî gibi bir büyük adama inmeliydi" dediler. .', Yanlış Değer Ölçüleri Bunlar nasıl bâtıl düşüncelerdir. Kendi aralarında malca ve şöhretçe büyük bildikleri kimseleri, hakikaten büyük sandıkları için, Peygamberlik gibi büyük bir makamı da kendi beğendiklerine verdirmek isterlerdi. O büyük bildikleri adamlardan Velid bin Mugîre gibi bazıları, çok geçmeden Mekke'de öldü; birçoğu da Bedir'de telef oldu. Bundan dolayı Mekke'nin reisliği Ebû Süfyân'da karar kıldı. Urve bin Mes'ûd Sakafî, henüz yaşamakta idi ve Tâif'de hükümet ediyordu. Fakat kardeşinin oğlu olan Mugîre, Benî Mâlik'den Lât adındaki puthanenin hademesi olan on üç kişiyi öldürmüş olduğundan dolayı, Mâlikoğulları ile Mugîre'nin kabilesi arasına büyük düşmanlık girmişti. Urve, tedbirli ve hatırı sayılır bir adam olduğundan, bu on üç kişinin diyetlerini verdi ve iki kabileyi birbiriyle barıştırdı. Mugîre ise, Hendek muharebesinden sonra Medine­i Münevve­re'ye geldi ve müslüman oldu. Bu Mugîre, hazırcevap ve cin fikirli, amcası gibi şan ve şöhret sahibi bir adamdı. Onun imâna gelmesi, müslümanları sevindirdi ve müşriklerin gücüne gitti. İslâm'a Perde Olanlar . Kureyş'in büyüklerinden olup, ölenlerin yerine geçen Ebû Cehil'in oğlu Ikrime ve Ümeyye'nin oğlu Safvân gibi yeni reisler, babalarının yolunda ısrar etmekte idiler; ama halkın efkârına karşı pek kuvvetli duramıyorlardı. Kureyşliler müslümanlarla harb ettikleri için, onlara tâbi olan halkın çoğu, bu yüzden, müslümanlarla görüşüp, tanışa­ 194 MEDİNE DEVRİ mıyorlar ve Islârn dininin güzelliklerini bilemiyorlardı. Diğer kabile ve aşiretler de Kureyş ile müslümanlar arasındaki muharebelerin sonunu beklemekteydiler. Resûl­i Ekrem'i Görenler Fakat bir vesile bularak islâm dininin güzelliklerini öğrenenler, husûsiyle Resûl­i Ekrem'in mübarek yüzünü görenler, yavaş yavaş imâna geliyorlardı. Hakikaten Fahr­i Âlem'in yüzü herkesten güzel ve huyu da mükemmeldi. Bütün âzası tam ve birbirine uygun ve bütün evsâfı en güzel şekilde idi. Yüzünde nur ve ince bir güzellik, sözünde akıcılık ve tatlılık, lisânında ve ifâdesinde güzellik ve açıklık ve herkesin kolayca anlayabileceği fevkalâde husûsi bir edası vardı.

Boş söz söylemezdi. Her sözü hikmet ve nasihat idi. Herkesin anlayışına göre söz söylerdi. Güler yüzlü ve tatlı sözlü olup, ailesine ve kendisine hizmet edenlere ve arkadaşlarına iyi muamele ettiği gibi, diğer halka da yumuşaklıkla ve iyilikle muamele ederdi. Yumuşak ve mütevazı ve bütün insanlık olgunluğunu kendinde toplamış idi. Bununla beraber ağır başlı ve heybetli idi. Meclisine girenler ferahlanırlar ve sohbetinden faydalanırlardı. Onu bilmeyen bir kimse birdenbire görse ona karşı saygı hissi duyardı. Hâsılı güzel ahlâkın ve beğenilen huyların hepsi onda vardı. Eşi yaratılmamış, mübarek ve yüksek bir varlık idi. Eğer Kureyş ile sulh yapılıp da iki taraf birbiriyle serbestçe görüşebilselerdi, müşrikler de islâm dininin güzelliklerini ve Resûl­i Ekrem'in mucizelerini görüp öğrenebilirlerdi. işte bu suretle her taraftan islâm dinine karşı umûmî bir akış olacağı ve az vakitte taraf taraf yayılacağı tabiî idi. Hâsılı islâm dininin Arabistan'da kolaylıkla yayılabilmesi için bir uzlaşmaya ihtiyaç vardı. 195 BEŞiNCi BÖLÜM <­<a^ HUDEYBÎYE l­i Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem hazretleri, V vyhicretin altıncı senesinin Zilka'de ayı başlarında bin beş yüz kadar ashabı ile Medine'den çıkıp, Mekke'ye gitti. Muhterem zevceleri Ümmü Seleme radıyallâhu anhâyı da beraber götürdü. Niyetleri muharebe etmek değildi. Yalnız "Umre" yapmaktı. Yâni sa'y ve Kabe'yi tavaf ile ziyaretten ibaretti ve buna bir delil olsun diye yanlarına harp âletleri almadılar. Ashabına yalnız yolcu silâhı olan birer kılıç taktırdı. Medinelilerin hac mîkâtı olan Zülhuley/e adındaki yere gelince, kendileri ihrama girdi ve yetmiş kadar kurbanlık deveye nişan vurdu. Belki Kureyşliler bu ziyarete mâni olurlar ve muharebeye kalkışırlar diye Gifâr, Müzeyne ve Cüheyne gibi Medine'nin etrafında bulunan bedevi kabileleri de birlikte haccetmek üzere davet buyurdu. . : Bu bedevi kabileleri ise, "Peygamber evvelce kendisini Medine'de muhasara eden Ku­reyş taifesinin içine gidiyor, tehlikeye atılıyor, artık geri gelmek ihtimali yoktur" diye gitmekten çekindiler. Güya evlerinin işine bakacak kimseleri olmadığını bahane ederek özür dilediler. 196 MEDİNE DEVRi Düşman Bekliyor Resûl­i Ekrem, Kureyş'in ahvâlini araştırmak için Mekke taraflarına casus gönderdi. Usfân adındaki yere vardıklarında, o casus dönüp geldi: Kureyş taifesinin, Resûl­i Ekrem'in Medine'den çıktıklarını haber alınca toplanmış ve bazı Arap kabilelerini çağırarak, muharebeye hazırlanmış olduklarını ve iki yüz atlı ile Hâlid bin Velid'i öncü göndermiş bulunduklarını, onun da Gamım adındaki yerde beklemekte olduğu haberini getirdi. Usfân'dan biraz ileri gidildikten sonra Fahr­i Âlem, "Sağ tarafı tutunuz" dedi. Bu suretle ordu yolun sağ tarafına yönelerek, sarp bir yokuşa vurdu. Hâlid uzaktan bunu görünce, hemen dönüp Kureyş'in yanına gitti ve işi haber verdi. Ordu­yu hümâyûn ise öyle bir tepeye geldi ki, o geçilince Kureyş'in Mekke dışında "Hudeybiye" adındaki yerde ordu kurdukları mevkie iniliyordu. Kusvâ Durdu! Allah'ın hikmeti, Resûl­i Ekrem'in bindiği Kusvâ adındaki deve çöküverdi. Ashâb, deveyi haydadılar, kalkmadı, serkeş hayvan gibi inat edip durdu. Ashâb, "Kusvâ durdu" dediler, Resûl­i Ekrem, "Hayır durmadı, onun durma huyu y oktur; fakat f ili Mekke'ye girmekten alıkoyan, onu da durdurdu." Yâni, Allah fil ordusunu Mekke'ye girmekten bu suretle nasıl önlediyse, bize de bu hâl ile girmeye izin vermedi, dediler.

Eğer doğruca Kureyş üzerine varılsa, mutlaka muharebe etmek lâzım geliyordu. Halbuki Medine etrafındaki kabileler, ordu ile beraber gelmediğinden, hac niyeti ile yola çıkan müslü­manların sayısı bin beş yüz kadardı. Ve niyetleri hac olduğu için, harp hazırlıkları da tamam değildi. , : i 197 PEYGAMBER EFENDİMİZ Mekkeliler ise, onlardan çok fazla oldukları halde Mekke civarında bulunan kabileleri de toplamışlardı. Hattâ yukarıda adı geçen Urve bin Mes'ûd Sakafî ile bedeviler arasında cengâverlikle tanınan Ehâbiş kabilesi şeyhi Huleys de orada idiler. Her ne kadar islâm ordusu kalpleri bir, hedefi bir ve tam bir disiplin içinde olduğundan, onlara göre Kureyş ordusu, başı bozuk bir topluluk sayılırdı. Buna nazaran müslümanların Allah'ın yardımı ile muharebeyi kazanmaları umulursa da, birçok telefat verilecek ve Mekke'ye harben girilerek, ister istemez Harem­i Şerife bir hürmetsizlik yapılmış olacaktı. Bu ise Allah'ın takdirine uygun birşey değildi. Bir de Mekke'de müslümanlığını meydana koyamayıp, canı gibi imânı da içinde gizli olan birçok müslümanlar vardı. Bu kargaşalıkta bilinmeyerek onlara da bir zarar gelebilirdi. Kaldı ki, henüz imân etmemiş olan Kureyş eşrafından birçok kimselerin, yakın zamanda imâna gelip de islâm dinine büyük hizmet etmeleri ve nice hayırlı evlâd yetiştirmeleri Allah'ın takdiri idi. işte devenin öyle âdeti olmadığı halde, Hakk'ın hikmeti ile çöküvermesi, bunlar gibi nice inceliklerin birer işareti idi. Ashâb, deveyi kaldırıp yürütmek istedikleri halde, kımılda­mamıştı. Sonra Resûl­i Ekrem kendileri yürütmek isteyince kalkıp yürüyüverdi. Fakat doğru olan yoldan gitmeyip, bir tarafa saparak, Hudeybiye'nin sonunda suyu çekilmiş bir kuyu başına indi. Ötekiler de gelip etrafına kondular. Ashâb orada susuzluktan şikâyet edince, Resûl­i Ekrem, sadağından bir ok çıkardı ve onu kuyunun içine bıraktırdı. Kuyudan o kadar su kaynadı ki, bütün ordu halkı doyuncaya kadar içtiler, abdest aldılar, hayvanlarını suvardılar; hepsine yetti. 198 MEDİNE DEVRİ ­ı ­ ASHABIN BAĞLILIĞI Resûl­i Ekrem, savaşmak niyetinde olmadığını bildirmek için Ümeyyetü'l­Hüzâî'nin oğlu Hirâş'ı, Kureyş'e gönderdi. Kureyş ise, onu öldürmek için üzerine hücum ettiler, Ehâ­bîş Arapları araya girip onu kurtardılar, o da gelip işi Resûl­i Ekrem'e bildirdi. Hazret­i Peygamber, muharebe niyetinde olmadığını Kureyş reislerine güzelce anlatması için Hazret­i Ömer'i göndermek istedi. Hazret­i Ömer, "Kureyş reisleri benim onlar hakkında ne kadar kızgın ve sert olduğumu bilirler. Korkarım ki bana bir fenalık yaparlar; Mekke içinde akrabalarım da yok ki beni korusunlar. Osman bin Affân gitse daha uygun olur; çünkü onun Mekke'de aşiret ve akrabası çoktur, kendi nefsi için bir korkusu yoktur" dedi. Hakikaten de Mekke eşrafından olan Ümeyyeoğulları, Hazret­i Osman'ın amcazadeleri idi. "Resûl­i Ekrem'den Ayrı Tavaf Edemem!" Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Ebû Süfyân ve diğer Kureyş reisleri ile görüşüp, kendisinin maksadının yalnız tavaf ve ziyaret olduğunu onlara bildirmek, gizli müslüman olanlarla görüşüp, onları da teselli etmek üzere, Hazret­i Osman'ı gönderdi. Kureyş reisleri onu memnunlukla karşıladılar ve "Kabe'yi tavaf et" diye teklif ettiler. '• , *.'••"< Hazret­i Osman ise, !' "Resûl­i Ekrem tavaf etmedikçe ben tavaf edemem" demekle, Kureyş reislerinin canı sıkıldı ve onu tevkif ederek, göz hapsine aldılar. ı ' • ''•'•"• O sırada Huzâa kabilesinin reisi oUttt­'Büdeyl bin Verka, 199 PEYGAMBER EFENDİMİZ

kendi kavminden birtakım adamlarla birlikte islâm ordusuna geldi. Huzâa kabilesi, Tihâme kabilelerinden olup, câhiliyet zamanında bir husustan dolayı, Benî Hâşim ile bir sözleşme yapmışlardı. Jslâm'm zuhurundan sonra, bu sözleşmeyi unutmadılar ve Resûl­i Ekrem'e taraftarlıktan geri durmadılar. Bundan dolayı Huzâa kabilesi henüz müslüman olmadıkları halde, Resûl­i Ekrem ile, Kureyş'in ahvâline dair gizlice ha­berleşirlerdi. Ya Mütâreke Ya Savaş Bu sefer Büdeyl'in gelişi dahi iyi niyetli idi. Peygamber'in huzuruna girdi ve, "Kureyş taifesini gördüm. Hudeybiye'nin sulu yerlerine konmuşlar ve tedarikli bulunuyorlar, geri dönmek niyetinde~­değiller. Size engellik etseler gerek" diye haber verdi. Resûl­i Ekrem ona da, "Biz kimse ile harb etmeye gelmedik, Umre ve tavaf için geldik. Kureyşlıler evvelki muharebelerde zayıf düştü, harbe darbe mecalleri kalmadı, isterlerse onlarla bir mütâreke yaparım. Sonra benim seriatim yayıldığı zaman, isterlerse onlar da başkaları gibi tâbi olurlar. Yok eğer böyle yapmak istemezler ise, onlarla yalnız kalıncaya kadar muharebe ederim. Artık Cenâb­ı Hak ne murad ettiyse o olur" dediler. Büdeyl, "Öyle ise ben gidip bunu Kureyş'e haber vereyim" diye izin alarak gitti. Kureyş reislerinin yanına gittiği zaman, "Ben o zâtın yanından geliyorum. Kendilerinden şöyle bir söz işittim, isterseniz size söyleyeyim" deyince, Ikrime bin Ebî Cehil ve Hakem bin As gibi bazı kıt akıllılar, "Senin vereceğin habere ihtiyacımız yok" dediler. . Urve bin Mes'ûd ise, , . 200 MEDİNE DEVRİ "Büdeyl'in sözünü dinleyiniz, işinize gelirse tutar, gelmezse atarsınız" diye nasihat verdi. "Çek Elini!" Bunun üzerine Haris bin Hişâm ile Safvân bin Ümeyye, Bü­deyl'e, "Söyle bakalım" demişler. O da Resûl­i Ekrem'den işittiğini söylemiş. Urve bin Mes'ûd, kalkıp, Kureyş reislerine hitaben, "Bana emniyetiniz var mı?" deyince, hep birden, "Evet senden her veçhile eminiz" demişler. O da, "Bu adam size insaflı ve sulh isteyen bir yol göstermiş, bırakınız beni, bir kere onun yanına gideyim" demiş; onlar da, "Git bakalım" demişler. Sonra Urve bin Mes'ûd, islâm ordusuna gelerek, Resûl­i Ekrem'e, "Yâ Muhammed, Kureyş'in ileri gelenleri ve eşrafı büyük harp hazırlığı ile çıktılar ve seni Mekke'ye sokmamak üzere aralarında anlaştılar. Senin yanındaki asker ise, derleme bir kalabalıktır. Yarın hepsi kaçıp seni meydanda yalnız bırakıverirler" dedi. Urve'nin sözünden Hazret­i Ebû Bekir'in canı sıkıldı, kaşlarını çattı ve, "BiZ mi dağılıp da, Hazret­i Peygamber'i yalnız bırakacağız?" diyerek Urve'ye çıkıştı. Sonra Urve, Arap âdeti üzere Resûl­i Ekrem'in sakalını tutup okşamak istedi. Bu hâl, edebe aykırı bir iş olduğu halde, Resûl­i Ekrem, Urve'ye nezaketle muamele ediyordu. Fakat Mugîretü's­Sakafî, Resûl­i Ekrem'in başı ucunda duruyordu. Hemen Urve'nin elini şiddetle itti; ,, .; "Çek elini!" diyerek, amcasına sert muam'ele etti. 201 PEYGAMBER EFENDİMİZ Urve, bu kim diye baktığı zaman, karşısında kardeşinin oğlu Mugîre'yi gördü; "Be zâlim, ben senin döktüğün kan lekesini henüz temizledim; şimdi bu tavrın ve bu muamelen nedir?" diyerek Mugîre'yi azarladı. Mugîre de ona karşılık olarak sert sözler söyledi. Sözü uzattılar ve Peygamber'in huzurunda haylice çekiştiler. Ashâb­ı Kiram Pervane Gibi Sonra Resûl­i Ekrem, sırf tavaf için geldiğini ve bir mütâreke yapabileceğini, eğer Kureyş kabul etmezse, son hadde kadar döğüşeceğini bildirdi. Hâsılı Büdeyl'e ne söylediyse, Urve'ye de onu söyledi. Urve,

"Yâ Muhammed, tutalım ki sen galip geldin, Arapta senden evvel aslını öldürüp bitirmiş kimse var mı?" dedi. Urve bu konuşmalar sırasında ashabın Hazret­i Peygam­ber'e karşı davranışlarına dikkat edip duruyordu: Ashâb­ı Kiram, pervane gibi Fahr­i Âlem'in başı ucunda dolaşıyorlar; ne emrederse koşarak yapmaya çalışıyorlar; karşısında güler yüzle, hürmetle ve alçak sesle konuşuyorlar; abdest alırken, dökülen damlaları alıp da yüzlerine gözlerine sürmek için başına üşüşüyorlar ve bir kılı yere düşecek olsa, alıp koyunlarında saklamak için kapışıyorlardı... Sanki Urve'nin zannettiği gibi Fahr­i Âlem'i yalnız bırakıp da, dağılacak bir topluluk olmadıklarını hâlleri ile gösteriyorlardı. "Bu Bağlılığı Kimsede Görmedim!" Urve dönüp Kureyş ordusuna gittiği zaman, "Ey cemâat, ben Kayserin, Kisrâ'nın ve Necâşî'nin divanlarını gördüm, saraylarına gittim, birçok hükümdarlarla görüştüm. Yemin ederim ki, hiç birinin milletinde, Muhammed'e ashabının yaptığı hürmeti, itaati görmedim. Bunlar kolaylıkla dağılacak .bir topluluk değildir" diyerek, sulh yapılması fikrinde bulunmuştu. MEDİNE DEVRİ Bunun üzerine, Ehâbiş Araplarmm reisi olan Huleys, "Hele ben de bir kere göreyim" diyerek kalkıp islâm ordusuna gelmiş, bir de bakmış ki, Kabe'ye kurban edilmek üzere birçok develer nişanlanmış, Hazret­i Muhammed'in ashabı "Lebbeyk" diye çağrışıyorlar... Hemen dönüp Kureyş'in yanına giderek, "Böyle Beytullah'ı ziyarete gelmiş olan cemaat nasıl men olunabilir? Biz vakıa sizinle anlaşmışız, fakat Beytullah'ı ziyaret edecekleri önlemek üzere, sizinle bir bağlılığımız ve sözümüz y oktur" deyince, Kureyş reisleri de çaresiz sulh olmaya razı oldular ve sulh yapmak üzere, Arabm en iyi hatiblerinden meşhur Süheyl bin Amr'ı gönderdiler. Sulh Görüşmeleri Süheyl, islâm ordusuna gelip, Resûl­i Ekrem ile görüştü ve hemen sulh şartlarının müzâkeresine girişti. Bu müzâkerelerde uzun tartışmalar oldu. Nihayet on sene için sulh sözleşmesi yapıldı. Bu müddet içinde iki tarafın birbirine saldırmamasına karar verildi. Hazret­i Peygamber müslümanların Mekke'ye girip, Kabe'yi tavaf etme şartını da öne sürdü. Süheyl ise, "Şimdi bu olamaz, çünkü Mekke'ye zorla girilmiş olduğu havadisi, Araplar arasına yayılır ve bu suretle Kureyş'in şanına ve şerefine halel gelir. Fakat gelecek sene olabilir" dedi. Böylece ziyaretin gelecek seneye bırakılması, Hazret­i Peygamber'ce de kabul buyuruldu. Sonra Süheyl, pek ağır bir şart öne sürdü: "Sizden biri bize gelirse, geri çevirmeyelim; fakat bizden size bir adam giderse, müslüman olsa bile, geri çevirirsiniz" dedi. As­hâb, bu sözden hiddetlendiler, "Hiç bu olur şey mi? Bize bir müslüman geldiği halde onu müşriklerin eline nasıl teslim ederiz?" dediler. 202 203 PEYGAMBER EFENDİMİZ Ashabı Şaşırtan Kabul Süheyl ise, bu şart kabul edilmeden sulhun yapılmayacağını kat'i suretle açıklayınca, Resûl­i Ekrem onu da kabul buyurdu. Ashâb, buna şaşarak, "Yâ Resûlâllah, bu şartı dayandıracak mısın?" dediler. Resûl­i Ekrem, "Evet, bizden onlara gidenleri Allah bizden ırak etsin. Onlardan bize gelenler için de Cenâb­ı Hak elbette bir çâre yaratır" buyurdular. Eğer Medine etrafındaki kabileler de hac ve tavaf niyetiyle gelmiş olsaydılar, islâm ordusunda Kureyş'in gözünü yıldıracak kadar kalabalık peyda olurdu. Fakat onlar korkup orduya katılmadıklarından, islâm askerleri sayıca az, aynı zamanda da yol ve harp hazırlıkları tamam değildi. Kureyş ise, kendi yerlerinde kuvvetli ve savaş âletleri tam olduğu gibi, Mekke etrafındaki kabileleri de toplamış olduklarından, islâm ordusuna nisbetle kuvvetleri kat kat fazla idi. Sulhun Faydalan

Şu durum karşısında islâm ordusunun Mekke'nin kenarına kadar gelip de Kureyşlileri hiçe saymaları, fevkalâde bir kahramanlık olmakla beraber, o kadar kuvvetli bir düşmana karşı orada uzun zaman durmak da tehlikeli idi. işte bundan dolayı müslümanlara göre her nasıl olursa olsun, Kureyşlilerle bir musâlâha yapmak, akla ve hikmete daha uygun idi. Aynı zamanda Mekke'de söz Kureyş reislerinde idi. Muharebe uzaymca, herkes sürü ile onlara uyacak ve islâm'ın yayılması için, taraflardan pek çok kan dökülmesi lâzım gelecekti. Fakat musâlâha yapılınca, her iki taraf birbiriyle serbestçe görüşecekleri için, müşrikler de Hazret­i Peyğamber'in mucize­ 204 MEDİNE DEVRİ lerini, güzel tavır ve hareketlerini, âdetlerini ve islâm dininin güzelliklerini işitecek ve müslümanlardan her birinin kavuştuğu hürriyeti görerek, müşriklerin halk tabakasının kimi müslü­man olacak, kimi de islâm dinine yönelip, müslümanlara karşı olan düşmanlıkları azalacak ve Kureyş reisleri yalnız kalacaklardı. Sulh Ne İçin Yapılır? Öbür kabileler de Kureyş'e bakmakta olduklarından, Kureyş'in reislerini zayıf bir halde görünce, onlar da islâm tarafına meyi edeceklerinden, islâm dini az vakitte tabiatiyle bütün Arabistan'a yayılacak idi. Hâsılı halk tabakasından olan müşriklerin, müslümanlarla serbestçe görüşüp konuşması, islâm dininin kısa zamanda yayılmasına sebep olacaktı. Her ne zaman olursa olsun, sulh yaparken aranacak şey, gelecekte elde edilecek faydaları düşünmekten ibarettir. Fakat ashâb, buralarını gerektiği gibi düşünemediklerinden, öyle ağır şartların kabulü pek güçlerine gitti. Ashabın Üzüntüsü Resûl­i Ekrem, Medine'de iken, rüyasında ashabı ile birlikte Mekke'ye gidip, hac ettiklerini görmüş ve bu rüyanın olduğu gibi zuhur edeceğini de haber vermişti. Ashâb da, rüya hemen bu sene çıkacak zannetmişlerdi. Mekke'ye girip, Kabe'yi tavaf edeceklerinden hiç şüphe etmiyorlardı. Öyle ağır şartlarla bir musâlâha yapıp da Kabe'yi tavaftan mahrum olarak geri dönmek, kendilerine çok ağır geldi ve az kaldı birçoğu emre itaatten çıkayazdılar. Hattâ Hazret­i Ömer, Peyğamber'in huzurunda, "Sen Allah'ın Resulü değil misin? Bizim dinimiz hak değil mi? 205 PEYGAMBER EFENDİMİZ Niçin bu kadar zillet ve hakareti kabul ediyoruz?" dedi. Resûl­i Ekrem de, "Ben Allah'ın resulüyüm, lâkin O'na âsi olamam, O benim yar­dımcımdır" diye cevap verdi. Hazret­i Ömer, "Ya sen Beytullah'a gidip tavaf edeceksiniz demedin mi?" demesi üzerine, Resûl­i Ekrem, "Evet dedim ama bu sene demedim, yine de diyorum ki, Mekke'ye girip sa'y ve tavaf edeceğiz" buyurdu. Hâsılı yukarıda söylendiği veçhile musâlâha maddeleri üzerinde anlaşmaya varıldı ve Hazret­i Ali sulhnâmeyi yazmaya memur oldu. Resûl­i Ekrem, "ilk önce (Bismillâhirrahmânirrahîm) yaz" dedi. Süheyl, "Bu cümleyi tanımam, öteden beri yazıla­geldiği gibi (Bismi­kâllahümme) yaz" dedi. Ashâb, buna karşı çıktılarsa da, kelime üzerinde anlaşmazlık olması istenmediğinden ve mânâca da arada pek fark olmadığından, Resûl­i Ekrem, "Bismikâllâhümme yaz" dedi ve sonra sulhnâmenin başlığına, (Muhammed Resûlullah) diye yazdırdı. Süheyl, "Eğer biz senin Resûlullah olduğunu tasdik etseydik, seninle muharebe ve mücâdele etmezdik, onun yerine babanın ismini yaz" dedi. Resûl­i Ekrem, "Siz kabul etmeseniz de, ben Allah'ın Resulüyüm, fakat beis yok. Ey Ali, onu boz da Abdullah'ın oğlu yaz" diye emretti. Hazret­i Ali, "Ben Resûlullah lâfzını bozamam" deyince, Resûl­i Ekrem onu kendi eli ile bozdu ve "Muhammed bin Abdillah" diye yazıldı. • • .. .. • . . .~ • .• . ..­, , • j 206 MEDİNE DEVRİ

Anlaşmanın Şartlan Sonra on sene müddetle musâlâha yapıldığı yazıldıktan sonra, o sene müslümanlar Kabe'yi tavaf etmeden geri dönmek ve ertesi sene gelip Kabe'yi tavaf etmek ve üç günden fazla kalmamak ve o zaman Kureyş taifesi Mekke'den dışarı çıkmak şartları yazıldı. Sonra da islamların tarafına geçenlerin geri verileceği maddesi yazıldı. Fakat bu madde yalnız Kureyş'e mahsus idi. Öteki kabileler müstesna tutuldu. Öyle ki, Kureyş'in dışındaki kabileler ister Hazret­i Pey­gamber'in ve isterlerse Kureyş'in emânına girebileceklerdi. Bu madde tasdik olunur olunmaz, Huzâa kabilesi kalkıp, Hazret­i Peygamber'in emânına girdiklerini açıkladılar. Bekiro­ğulları kabilesi de, Kureyş'in emânına girdiler. Sulhnâme tamamlandıktan sonra, altına Muhacir ve En­sâr'ın büyükleri ve müşriklerin reislerinden orada bulunanların adları yazıldı. O sırada pek acı bir vak'a meydana geldi. Ebû Cendel Süheyl'in oğlu Ebû Cendel, müslüman olduğundan, babası onu bağlayıp hapsetmişti. Nasılsa bu arada kurtulup kaçtığından, zincirini sürüyerek ve tekbir getirerek islâm ordusuna çı­kageldi. Süheyl onu görünce, "işte sıılhnâme gereğince sizden geri çevrilmesini ilk isteyeceğim budur" dedi. Karşı taraftan, "Musalâhaya daha şimdi karar verildi. Bu arada kaçıp kurtulan müstesna olmak lâzım gelir, bundan sonra gelecekler geri çevrilir" denildiyse de, Süheyl eğer kendisine oğlu teslim olunmaz ise, sulhnâmeyi hiçe sayacağını kesin olarak açıklayınca, ahdin bozulmasından çekinilerek Ebû Cendel kendisine verildi ve, 207 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Sabret, yakında Cenâb­ı Hak seni bu belâdan kurtarır" diye teselli olundu. Bîat­i Rıdvan Bu esnada Hazret­i Osman'ın Mekke'den dönüşü gecikmiş olduğu için, öldürüldü diye bir rivayet çıkmakla, Resûl­i Ekrem, "Artık muharebe etmedikçe geri dönemeyiz" dedi. işte o vakit "Bîat­i Rıdvan" yapıldı. Şöyle ki: Resûl­i Ekrem bir ağaç altında oturdu ve ashâb gelip, ölünceye kadar sabır ve sebat etmek ve asla kaçmamak üzere, Peygamber Efendimize bağlandılar. Yalnız Ced bin Kays devesinin arkasına saklandı ve gelip bîat etmedi. Resûl­i Ekrem, iki elini birbirine bağlayıp, Hazret­i Osman'ın biatini kendisi bulunmadığı halde icra etti. Müslümanların bu bîati Kureyş'e korku ve dehşet verdi. Hemen Hazret­i Osman'ı islâm ordusuna gönderdiler, diğer taraftan da Süheyl gitti ve musâlâhayı ilân etti, dedikodu da bitti. Resûl­i Ekrem, kurbanlık devesini kesti ve başım traş etti, bunu gören ashâb da kurbanlarını kestiler, onların da kimisi başlarını traş etti, kimisi de saçlarını kestiler. Her ne kadar Mekke'nin içine girip Kabe'nin etrafını tavaf edemedikleri için üzüldülerse de, o sırada esen kuvvetli bir rüzgâr, kesilen saçlarını Harem­i Şerife götürdüğü için memnun oldular ve teselli buldular. Rûm Sûresi ve Bir İddia Hicretten evvel Iran devleti Roma devletine galebe çalarak Antakya, Şam ve Kudüs taraflarında Hıristiyanlığı kaldırıp bir çeşit müşrik dîni olan Mecûsî âyinim yürütmeye girişmişti. 208 MEDİNE DEVRİ Rumlar ise, Hıristiyan dininde olup ve kitap sahibi olmak dolayısı ile müslümanlara yakın olduğundan, Kureyş'in müşrikleri iranlıların Rumlara galebesini işitince, memnun olarak müslümanlara, "Bizim kardeşlerimiz sizin kardeşlerinize galebe çalmış, elbette biz de size gâlib geliriz" demeleriyle, müslümanlar çok üzülmüşlerdi.

Onun üzerine, "Elif, lam, mim gulibeti'r­Rûm" sûresi1 nazil olarak on seneye varmadan Rumların iranlılara galebe çalacağı müjdelenmiş olduğundan, Hazret­i Ebû Bekir o vakit Kureyş müşriklerine, "O kadar sevinmeyiniz, on seneye varmaz Rumlar, iranlılara galebe çalacaktır" deyince, Obey bin Halef onu yalanlayarak, "Gel seninle bahse tutuşalım" demişti. Hazret­i Ebû Bekir de kabul edince, şu suretle bahse tutuştular: "Dokuz sene içinde Rumlar galebe eder ise Übey ona yüz deve verecek, etmez ise Hazret­i Ebû Bekir ona yüz deve verecekti." Hudeybiye seferi esnasında Rumlann iranlılara lâyıkıyla galebe ettiği yayıldı. Fakat Übey bin Halef, Uhud muharebesinde Resûl­i Ekrem'in bir darbesi ile berelenip öldüğünden, Hazret­i Ebû Bekir vârislerinden istedi. Onlar da verdiler. Hazret­i Ebû Bekir develeri alıp Resûl­i Ekrem'e getirdi. O da, "Onları fukaraya dağıt" diye emrettiler. ; l Rûm (30) süresi, 1­4. âyetlerin meali: "Elif, lam, mim, Rumlar çok yakınlarda bir yerde mağlûp oldular Onlar bundan sonra ­on yıla kalmaz­ galip geleceklerdir işin başı da, sonu da Allah'a aittir. O gün mü'minler sevinecekler." ' ' 209 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­ 2 ­EBÛ BASÎR Resûl­i Ekrem, Hudeybiye'de yirmi gün kaldıktan sonra, kurbanları kesip ashabı ile beraber Medine'ye döndüler. Her ne kadar Kabe'yi tavaf etmeden geri döndüklerinden dolayı üzgündüler; ancak yolda, yakında büyük fetihlere kavuşacaklarına dair Fetih sûresil nazil olduğundan memnun oldular ve onu okuyarak, sağ salim Medine'ye ulaştılar. Aradan çok geçmedi Ebû Basîr Sakafî adındaki zât, Mek­' ke'de müslüman oldu, hemen Kureyş'in içinden çıkıp, Medine'ye geldi. Ebû Basîr'in Cihâdı Arkasından, üç gün sonra, Kureyş tarafından iki memur gelip, muahedeye göre onu Resûl­i Ekrem'den istediler. Resûl­i Ekrem de vermeye mecbur oldu. Ebû Basîr her ne kadar, "Ben kendimi şirkin pisliğinden daha yeni temizlemişken, onların içine nasıl dönebilirim" diye feryada başladıysa da, Resûl­i Ekrem, "Yâ Ebâ Basîr, biz ahdimizi bozmayız, artık sen de biraz sabret. Cenâb­ı Hak elbette sana ve senin gibi müşrikler içinde kalan müslümanlara bir kurtuluş yolu gösterecektir" diyerek, çaresiz, onu memurlara teslim etti. Medine'den çıkıp, Zü'1­Huleyfe'ye vardıklarında, oturup hurma yerlerken, Ebû Basîr, birinin kılıcını, "Bakayım nasıldır?" diyerek, kınından çıkarmış ve hemen onu vurup öldürmüştü. Öteki ise kaçıp kurtularak Medine­i Münevvere'ye geldi ve Resûl­i Ekrem'e Ebû Basîr'den şikâyet etti. Arkasından Ebû Ba­ . Kur'ân­ı Keıim'in 48. suresi. Birinci âyetinin meali: "Biz sanftapaçık bir fetih verdik." 210 MEDİNE DEVRİ sîr de gelip, Peygamber'in huzuruna çıkarak, "Yâ Resülâllah, sen beni onlara teslim etmekle verdiğin sözü yerine getirmiş oldun, ama şimdi beni Cenâb­ı Hak kurtardı" diye Medine'de kalmak istedi. Fakat sözleşmeye uyulmak lâzım olduğundan, Resûl­i Ekrem onu Medine'de alıkoyamadı ve "Çık istediğin yere git" diye kendisine izin verildi. Ebû Basîr dahi Medine'den çıkıp, deniz sahili tarafına gitti ve Mekke'den Şam'a giden yol üzerinde Is denen yeri tuttu. Ebû Basîr, Mekke'den Şam'a giden müşriklere hücum eder dururdu. Mekke'de gizli olan müslümanlar onu işitince takım takım çıkıp, Ebû Basîr'in yanında toplandılar. Az zamanda yetmiş kişi oldular ve Kureyş'in Şam yolunu kestiler. Mekke'den her ne vakit yolcu çıksa, hemen yolunu keserler, malını yağma ederlerdi. Ve Ebû Basîr, etrafındaki cemâate imam olur, namazlarını kılarlardı. Şartın İptali

Ebû Cendel bin Süheyl de, bir aralık babasının tutsağından kurtulup kaçarak, Ebû Basîr'in yanma geldi. Ondan sonra cemaate Ebû Cendel imamlık etmeye başladı. Ebû Cendel'in kaçışı etraftan işitilince, Gifâr, Eşlem, Cüheyne kabilelerinden ve başka kabilelerden müslüman olan birçok kimseler onun yanına gelip, o cemaate katıldılar. Az vakitte üç yüz kişi oldular. Mekke'nin Şam yollarını bütün bütün kestiler. Kureyş ise, ticaret ile geçindiklerinden, pek ziyâde sıkıldılar. Resûl­i Ekrem'e elçi gönderip o topluluğu Medine'ye çağırmak için Kureyş'ten Medine'ye gidenlerin geri çevrilmesine dâir olan şartın anlaşmadan çıkarılmasını ve bundan sonra Kureyş'ten her kim Medine'ye giderse geri çevrilmemesini rica ettiler. 211 PEYGAMBER EFENDİMİZ Onun üzerine Resûl­i Ekrem de, Ebû Basîr ile arkadaşlarını davet için kendisine mektup gönderdi. Fakat Ebû Basîr o esnada ağır hasta olup, mektup kendisine geldiği sırada son nefesini vermek üzere idi. Mektubu eline alıp, yüzüne ve gözüne sürerek, ruhunu teslim etti. Allah kendisinden razı ölsün. Ebû Cendel, onu orada gömdükten sonra, arkadaşlarım alıp, Medine'ye geldi ve ondan sonra her taraftan müslüman olup gelenler çoğaldı. HAYBER'İN FETHi Hayber, Medine'nin Şam tarafında ve Medine'ye dört konaklık bir uzaklıkta, büyük bir şehir idi. Etrafında birçok kaleler, pek çok hurmalıklar ve tarlalar vardı. Yukarıda söylendiği gibi Medine civarında yerleşmiş olan Yahudilerin kimi sürülmüş, kimi öldürülmüş olduğundan, geri kalanın çoğu Hayber'de toplanmışlardı. Nadîroğullarının reisi olan Huyey bin Ahtab, Hukayk soyunun kıymetli eşyasını getirip, Hayber'de gizli bir yere gömmüştü. Arabın en büyük ticareti Şam'la olduğu için, Şam yolu üzerinde Yahudilerin toplanıp da kuvvet bulmaları, müslümanlar hakkında zararlı idi. Fakat müslümanların şüphe ve endişeleri hep Mekke tarafından olduğu için Şam tarafını hiç düşünmüyorlardı. Sonradan Hudeybiye'de Kureyş ile anlaşma yapılınca, artık Şam tarafını da düşünmeye başladılar. ı Muhasara Resûl­i Ekrem, Hudeybiye'den döndükten yirmi gün kadarı sonra hicretin yedinci senesi Muharrem ayı içinde bin dört yüz)^ îjj • ^ f (i 212 MEDİNE DEVRİ piyade ve iki yüz süvari ile Medine'den çıkıp, Hayber tarafına doğru gitti. Bir sabah erkenden Hayber'e vardı ve kalelerini sardı. Bu muhasara on günden fazla sürdü. Devs kabilesi reisi olan Tufeyl bin Amr Devsî radıyallâhu anh hazretleri ki, hicretten evvel Mekke'ye gelerek, müslüman olmuş ve o vakitten beri kabilesi halkını imâna getirmeye çalışıp çabalamakta bulunmuş idi. Bu sefer dört yüz adamı ile Medine'ye geldi. Resûl­i Ekrem'in Hayber gazasına çıktığını haber alınca, orduya katılarak bu şanlı muharebede bulundu. Yine bu esnada Devs kabilesinden meşhur Ebû Hureyre radıyallâhu anh gelip, Ashâb­ı Sûffe'ye katıldı ve Fahr­i Âlem'in yanından ayrılmayıp, ezber kuvveti çok sağlam olduğundan, pek çok hadîs rivayet etti. Kendisi dermiş ki, "Benden çok hadîs bilen yalnız Abdullah bin Ömer'dir. O işittiğini yazardı, ben yazmazdım." Hayber muharebelerinde müslümanlardan on beş kişi şehid oldu. Yahudilerden ise doksan üç kişi öldürüldü. Bu muharebede Hazret­i Ali'nin çok büyük kuvveti ve şecaati görülmüştür. Hattâ bir kale kapısını koparıp, kalkan gibi kullandı. Nihayet Hayber kaleleri birer birer alındı, pek çok mal ve eşya ele geçirildi. Yukarıda söylenen Âl­i Hukayk'in definesi de bulundu. Yalnız bu gömüden çıkan kap ve süs eşyasının kıymeti on bin altın tahmin edildi. Zehirli Koyun r

O esnada Hayber Yahudileri tarafından Resûl­i Ekrem'e kızartılmış bir koyun ikram olundu, bazı ashâb ile onu yemek üzere sofraya oturdu. Bir parçasını biraz çiğnedikten sonra, ağzından çıkarıp attı ve ashabına, . , . : , •• .; ...• •;•: " 213 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Elinizi çekiniz, bu. koyun zehirli olduğunu bana haber veriyor" dediler. Fakat Berâ bin Ma'rûr'un oğlu Bişr bir lokma yutmuştu. Resûl­i Ekrem, o zehirli eti biraz ağzında çiğnemekle, mübarek vücuduna biraz te'siri olmuştu, hemen tedavi için iki küreği arasından kan aldırdı ve zehirin te'siri kalmadı. Fakat Bişr, pek hasta oldu. O koyunu zehirleyen Sellâm bin Mişkem'in karısı ve Hâris'in kızı Zeyneb olduğundan, Peygamber'in huzuruna getirildi ve, "Bu hainliğe nasıl cesaret ettin?" diye soruldu. Zeyneb de, "Eğer hak Peygamber işeri, zarar vermez, eğer yalancı isen elinden kurtulmuş oluruz, diye bu işe »cesaret ettim. Şimdi hak Peygamber olduğunu anladım ve sana imân ettim" diye cevap verdi; Resûl­i Ekrem de onu salıverdi. Fakat sonradan Bişr vefat edince, onun vârislerinin isteği ile Zeyneb de kısas olarak idam edildi. ­'.;• ' • ; • Fedek Arazisi Hayber arazisi Beytülmâl için alındı, kadınlarla çocuklar esir edildi. Geri kalan ahalisi de yarıcılıkla yerlerinde bırakıldılar ve Hazret­i Ömer'in halifeliği zamanında bütün Yahudiler o taraflardan sürüldükleri vakte kadar Hayber'de kaldılar. Medine'ye iki konak arası olan Fedek adındaki köy ahalisi, Hayber'in feth olunduğunu işitince, çok büyük korkuya düşerek, bütün yerleri Resûl­i Ekrem'in olmak üzere yarıcılıkla yerlerinde bırakılmalarını rica ettiklerinden, öylece memleketlerinde bırakıldılar. Hayber esirleri içinde Huyey bin Ahtab'ın kızı Safiye de vardı. Safiye, Yahudi reislerinden birinin oğlu olan ikinci kocası Kinâne bin Rebî' ile yeni evlenmiş, ancak Kinâne Hayber'de öldürülmüş olduğu için tekrar dul kalmıştı. 214 MEDİNE DEVRİ Hazret­i Safiye Safiye'yi, Hazret­i Peygamber'in izni ile, önce Dihye almak istemişse de, ashabdan birinin, Yahudi kavminin reisinin kızını, âdet olduğu üzere, kendisinin almasının uygun olacağını hatırlatması üzerine, Resûl­i Ekrem, Safiye'yi kendisi için seçmiştir. Fakat câriye olarak mı kalacak? Yoksa mü'minlerin anaları olan zevcât­ı mutahharât sırasına mı konulacak? Ashâb burasını bilmediklerinden, örtünüp örtünmeyeceği hususunu bekliyorlardı. Çünkü Hazret­i Peygamber'in zevcelerini ashâb hep kendi anaları makamında tutarlardı. Kadınların yabancı erkeklere görünmeleri daha evvel haram kılınmış ise de, bu hür olan kadınlara mahsus idi. Cariyelere örtünmek vâcib olmadığından, onlar açık gezerlerdi. Sonra Resûl­i Ekrem, Safiye'yi örtünce, mü'minlerin anaları sırasına geçeceği anlaşıldı, çok geçmeden de Hazret­i Peygamber onunla evlendi. Vâdi'1­Kurâ Yahudileri Resûl­i Ekrem, Hayber'den döndükten sonra Vâdi'l­Kurâ nahiyesine gitti ve oradaki Yahudileri dine davet etti. Yahudiler imâna gelmeyip karşı durdular, içlerinden biri dışarı çıkıp, er diledi. Hazret­i Zübeyr radıyallâhu anh, onu öldürünce, başka biri çıktı, Zübeyr onu da öldürdü. Birbiri arkasına meydana çıkan Yahudilerden birini Hazret­i Ali, ikisini de Ebû Dücâne radıyallâhu anhümâ öldürdüler ve bu suretle Yahudilerden on bir kişi öldürüldü. Sonra askerin taarruzu ile Vâdi'1­Kurâ zaptedildi. içinde bulunan mallar ve eşya gazilere taksim edildi; ahalisi de Hayberli­ler gibi çiftçi olmak üzere yerlerinde bırakıldı. Bunun üzerine, dönüşte Medine'ye yedi sekiz konak uzak­ 215 PEYGAMBER EFENDİMİZ hkta ve Medine ile Şam arasında Teymâ ahalisi de cizye vermek üzere baş eğdiler.

Hudeybiye'nin İyi Sonuçlan Hâsılı bütün etrafta bulunan kabileler, aşiretler islâm'ın bu gelişmesinden ürküp, birer birer bağlanmaya başladılar. Medine'ye avdet edildikten sonra da ara sıra etrafa yine bölük bölük asker gönderilir ve islâm'ın kuvveti, kudreti her tarafta gösterilmeye devam olunurdu. Bu suretle müslümanlar, az vakitte pek büyük kuvvet kazandıkları için, iki sene sonra Mekke kolaylıkla feth edilmiştir. Bu zafer ve galebeler hep Hudeybiye musâlâhasının iyi sonuçlarıdır. Çünkü Kureyş ile sulh yapılmamış ve ehl­i islâm emin kalıp rahat etmemiş olsaydı, bu işlere kolayca ve serbestçe bakılamazdı. Bundan dolayı o anlaşmanın şartlarını vaktiyle beğenmeyip itiraz edenler, sonra pişman olarak tövbe ve istiğfar etmişlerdir. Yine bu sene içinde, Yemen'de yerleşmiş olan Eş'arî kabilesinden birçok kimseler, Ebû Musa el­Eş'arî ile birlikte Medine­i Münevvere'ye geldiler ve müslüman oldular. , ; ­4­ •'•"•:': PEYGAMBERİMİZİN ELÇİLER GÖNDERMESİ Hudeybiye'den dönüldükten sonra, bütün insanlara ve cinlere Peygamber olarak gönderilen Hazret­i Muhammed sallâllâ­hu aleyhi ve sellem, etrafta bulunan hükümdarları islâm dinine davet etmek için hicretin yedinci senesi Muharrem'inde altı mektup yazdırdı. Hükümdarların yanında mühüre itibâr edile geldiği için, gümüşten bir mühür yaptırıldı ve üstüne (Muhammed Resülul­ 216 MEDİNE DEVRİ lah) diye kazdırıldı ve mektuplara bastırıldı. Her mektubu götürmek için de birer elçi seçildi. Habeş sultam olan Necâşî yâni Eshame bin Bahr'a, Amr bin Ümeyyetü'd­Damrî, Mısır hükümdarı olan Mukavkıs'a, Hâtıb bin Ebî Beltea ve Rum kayseri olan Herakl'e, Dihye bin Halife ve Belka meliki olan Haris bin Ebî Şimr­i Gassânî'ye, Şücâ' bin Vehb­i Esedî ve Necid'de Hanîfeoğullarından Yemâme emiri olan Hevze bin Ali'ye, Selît bin Amr­ı Âmirî ve Iran kisrâsı olan Hüsrev Pervîz'e, Abdullah bin Hüzâfe­ i Sehmî gönderildi. Hazret­i Ümmü Habîbe Habeşistan'daki islâm muhacirlerini Necâşî'den isteyip geri getirmeye ve Ümmü Habîbe'yi Resûl­i Ekrem'e nikâh etmeye de, Amr bin Ümeyye memur edilmişti. Ümmü Habîbe radıyallâhu anhâ, Kureyş'in reisi olan Ebû Süfyân'ın kızı idi. Evvelce zevci Ubeydullah bin Cahş ile beraber Mekke'den Habeş'e muhacir olmuştu. Sonra Ubeydullah, Hristiyan dinine girip, Ümmü Habîbe ise, dîninde sebat ederek, ondan ayrılmıştı. Arap kadınları kendi eşlerini bulmadıkça yâni soyca sopça küfvünü bulamadıkça, evlenmeyi kabul etmezlerdi. Böyle asilzade bir kadının gurbet diyarında dindaşlarından dengini bulmak da zor olduğundan, zavallı Ümmü Habîbe, pek güç bir hâlde bulunuyordu. işte böyle din uğrunda vatanından ve akrabasından, soyundan ve sopundan uzak ve kimsesiz kalmış asaletli bir kadını memnun etmek lâzım geldiğinden, Resûl­i Ekrem onunla evlenmek istemiş idi. ,« ; . •:,, Necâşî'nin Müslüman Olması Necâşî, elçi Amr'a lâyıkı veçhile ikram etmiş, hürmet göstermiş ve muhacirlerden Resûl­i Ekrem'in amcazadesi olan Ca­ 217 PEYGAMBER EFENDİMİZ fer bin Ebî Tâlib'in huzurunda müslüman olmuş ve Ümmü Ha­bîbe'yi Resûl­i Ekrem'e nikâh ettirmiş, onlarla beraber diğer muhacirleri de iki gemiye bindirip Arabistan tarafına göndermişti. Resûl­i Ekrem, Hayber muharebesinde iken, onlar Medine'ye geldiler. Efendimiz Hayber'den dönüşlerinde onlarla görüşüp, fevkalâde memnun oldular. Hattâ, "Bilmem bu iki şeyin hangisi ile ferahlanayım, Hayber'in fet­hiyle mi, Cafer'in gelişiyle mi?" diye buyurdular.

işte bu suretle Ümmü Habîbe, diğer mü'minlerin anası sırasına geçti ve Hazret­i Peygamberle düşmanlarının reisi olan Ebû Süfyân arasında akrabalık peyda oldu. ;. ibrahim Mısır hükümdarı Mukavkıs da elçi Hâtıb'e ikram ve iltifat etmiş ve Resûl­i Ekrem'e hediye olmak üzere dört câriye ve "Düldül" diye meşhur olan beyaz bir katırla, "Ya'für" adında bir merkep göndermişti. O cariyelerden biri Mâriye radıyallâhu anhâdır ki, Resûl­i Ekrem'in ondan ibrahim adında bir oğlu dünyaya gelmiştir. Romalılar ve iranlılar Rum Kayseri de, Hazret­i Peygamber'in mektubunu ihtiramla eline alıp, yüzüne sürmüş ve elçi Dihye'ye pek çok hürmet gösterip, birçok da hediyeler vermişti. Rum Kayseri ile Iran Kisrâsı arasında bir zamandan beri şiddetli muharebeler olagelmekte idi. Önce Kisrâ galebe çalarak, Suriye kıtasını zaptetmiş ve bütün Arabistan'ı benimsemişti, iranlılar ise, müşrik olduğundan, bütün ehl­i kitabın düşmanı idiler. Rumlar ise ehl­i kitabdan Hıristiyan dininde bulunuyordu. Yâni Rumların Islâmlara yakınlıkları vardı. 218 MEDİNE DEVRi Yukarıda yazıldığı gibi, iranlıların Rumlara galebe etmesinden Kureyş müşrikleri memnun ve müslümanlar mahzun olmuşlardı. Sonradan Rumların iranlılara galebesi haberi, Hudey­biye'de işitildiği gibi müslümanlar ferahlamıştı. Bu sırada Rum Kayseri, Kudüs'e gidip, o tarafın işleri ile uğraşarak, oradaki ahaliyi memnun etmek ve birbiriyle uzlaştırmak isterdi, işte tam bu sırada Dihye gidip, kendisine Resûl­i Ekrem'in mektubunu verdiğinden dolayı, pek ziyâde itibar ve hürmet görmüştü. "Devleti Mahvolsun!" Gassân hükümdarlan, Yemen'den bu taraflara muhacir olan Arap taifelerinden olup, çoktan beri buralarda hükümet edegel­mişlerdir. Fakat bunlar Rum Kayseri'ne tâbi oldukları için, onun tarafından Şam'ın etrafındaki Araplar üzerine memur idiler. Buna nazaran Haris bin Ebî Şimr­i Gassânî, Kayser'in bir valisi hükmünde idi. Halbuki elçi Şücâ' bin Vehb radıyallâhu anh, gidip ona Resûl­i Ekrem'in mektubunu verince, okuyup yere atmış ve, "işte ben onun üzerine varıyorum" diyerek kötü muamelede bulunmuş ve Kayser'e mektup göndererek, askeri ile Medine'ye hücum etmek için izin istemiş idiyse de, Kayser ona müsaade vermemiş idi. Şücâ' bin Vehb, Hâris'in öyle kötü muamelesini anlatınca, Resûl­i Ekrem, "Devleti mahvolsun" diye beddua etti. Çok geçmeden Haris küfür üzere ölerek cehenneme gitti. Sapkınların Akıbeti Yemâme Meliki Hevze de Hıristiyan dininde olduğundan, elçi Selît­i Âmiri kendisine Resûl­i Ekrem'in mektubunu verince, "Eğer beni kendisine veliaht yaparsa müslüman olurum ve ona yardım ederim, yoksa onunla savaşırım" demiş olduğundan, Re­ 219 PEYGAMBER EFENDİMİZ sûl­i Ekrem de, "Yâ Rabbi, sen onun hakkından gel" dedi. Arası çok geçmeden Hevze de kâfir olarak öldü. Hevze tarafından Medine'ye gönderilmiş olan Rihâl adındaki kimse, müslüman olup epeyce Kur'ân­ı Kerîm öğrendikten sonra, Yemâme'ye dönünce, mürted olarak dinden çıkmış ve, "Resûl­i Ekrem, Müseylemetü'l­Kezzâb'ı, Peygamberlikte kendisine ortak etti" diye bir de yalan söylemişti. Elçi Abdullah bin Huzâfe iran'a gidip, Kisrâ Hüsrev­i Per­vîz'e Resûl­i Ekrem'in mektubunu verince, Hüsrev hiddetlenerek mektubu yırtıp parça parça etmiş olduğundan, Resûl­i Ekrem onun için de, "Allah onun mülk ve devletini parçalasın" diye beddua etti. Bâzân Pervîz, kendisinin Yemen valisi olan Sâsânoğulları'ndan Bâ­zân'a haber gönderip,

"Şu Hicaz tarafında Peygamberlik dâvasına kalkan adamı bana gönder" diye emretmiş olduğundan, Bâzân da Resûl­i Ekrem'e, "Hemen Kisrâ'nın yanma varasm" diye mektup yazıp, iki memurla Medine'ye göndermişti. Memurlar, Peygamberin huzuruna girip, Bâzân'ın mektubunu verdiler ve, "Hemen Kisrâ'nın yanına gidersen, Bâzân da senin için Kis­râ'ya şcfaatnâme yazar, eğer gitmezsen seni öldürür" dediler. Resûl­i Ekrem de: "Yarın cevap veririm" diye onları huzurundan çıkardı. Biraz sonra Resûl­i Ekrem'e vahiy geldi ve Şirveyh'in o gece babası Pervîz'i öldürmüş olduğu haber verildi. Resûl­i Ekrem o memurları çağırdı, vak'ayı onlara haber verdi ve, 220 MEDİNE DEVRi "Benim seriatim yakında Kisrâ devletinin eriştiği yerlere erişecektir, Bâzân'a söyleyin imâna gelsin" dedi. O memurlar, dönüp San'a'ya varınca, olan biteni Bâzân'a haber verdiler. Birkaç gün geçince Şirveyh tarafından babasının idam olunduğuna ve Hazret­i Peygamber'e taarruz olunmamasına dair Bâzân'a ferman geldi. Hesap ettiler, baktılar ki Pervîz'in öldürülmesi, Resûl­i Ekrem'in haber verdiği günün gecesine tesadüf ediyor. Bu mucizeyi görünce hem Bâzân, hem de iranlılardan onun yanında bulunanların hepsi imâna geldi. Resûl­i Ekrem, Bâzân'ı San'a valisi yaptı, Hazret­i Peygamberin ilk tâyin ettiği vali budur ve Acem emirlerinden ilk imâna gelen de odur. >./;.;:•: ­5­ ".'••., •':' • ..; • PEYGAMBERİMİZİN UMRESİ Hicretin yedinci senesi Zilka'desinin başlarında Umre yâni "Sa'y ve Kabe'yi tavaf" niyetiyle Resûl­i Ekrem, Medine­i Mü­nevvere'den çıktı, kurbanlık altmış deve götürdü; yedekte yüz at var idi. Çocuklardan ve kadınlardan başka, ashâbdan iki bin kişi de beraberdi. Mekke'ye yaklaştıklarında, Kureyş taifesi Mekke'den çıkıp, uzaktan Resûl­i Ekrem'in gelişini seyrediyorlardı. Hazret­i Peygamber, deve üzerinde olup, ashabı etrafını sarmış oldukları halde, Abdullah bin Revâhâ radıyallâhu anh, Hazret' in önünde yürüyor ve ilâhi yollu güzel şiirler okuyordu. Hazret­i Abdullah, Hazrec kabilesinden ve Akabe'de bîat edip, Bedir muharebesinde bulunan Ensâr'dan ve tanınmış şâirlerden olup, daima kâfirlerin bâtıl dinlerini kötüler yollu şiir­ 221 PEYGAMBER EFENDİMİZ ler söylerdi. Bu sefer de Resûl­i Ekrem'in önünde öyle şiirler söyleyerek gidiyordu. Kafile Mekke'ye girdi, hemen Resûl­i Ekrem, Beytullah'ı tavaf etti ve Safa ile Merve arasında sa'y etti. Ashâb da öyle hareket ettiler ve Kâbe­i Muazzama'nın ziyaret ahkâmını yerine getirdiler. Resûl­i Ekrem'in Hudeybiye vak'asından evvel görmüş olduğu rüya, bu sefer aynı ile çıktı ve amcası Abbâs bu sefer kendi karısı Ürnmü'l­Fazl'ın kız kardeşi olan Meymûne b'mti Hâris'i Resûl­i Ekrem'e nikâh etti. Üç gün Mekke'de kalındıktan sonra, Medine'ye avdet buyurdular. ..':.,­. L ,.• ­ 6 ­ ' '•"• " ' ' . '. ' • HİCRETİN SEKİZİNCİ YILI Hâlid bin Velid, Osman bin Ebî Talhâ ve Amr bin As, bu sekizinci senenin Safer'inde Medine'ye gelip müslüman oldular. Hâlid bin Velid, Mahzumoğulları'nın eşrafındandı. Kureyş süvarisinin başbuğu idi ve harp oyunlarında kendisinin Allah vergisi bir kabiliyeti vardı. Uhud muharebesinde Kureyş yenilmişken, galip gelmelerine o sebep olmuştu. Müslüman olduktan sonra da islâm dinine pek büyük hizmetler etmiştir. Osman bin Ebî Talhâ da, Abdüddâroğulları'ndan olup, Kâbe­i Muazzama'nın perdedârı idi ve Kabe'nin anahtarı onların elinde idi.

Amr bin As da, Sehmoğullarmın eşrafından ve Arabın "da­? hi" dediği çok zeki, cin fikirlilerinden idi. Akıllı ve hikmetli bir zât olup, en zor işlerin düğümünü çözmekte eşi yoktu. Kureyş eşrafından böyle üç büyük zâtın beraber gelip etmeleri, müslümanlar için çok büyük sevinç oldu. '222 • MEDİNE DEVRİ Bu sıralarda Medine'den çıkan takım takım askerler, etrafta rastgeldikleri müşrik kafilelerini vurup, yağma etmekte; kâh kazanıp kâh kaybetmekteydiler. Kazandıkları zaman Medine'ye ganimet mallarını getirmekte idiler. ­7­ : MÜTE MUHAREBESİ Mûte, Şam'ın Kerek şehrinin güneyinde Belka'ya bağlı bir yerdir. Hicretin sekizinci senesinin Cumâdülûlâ'sında orada büyük bir savaş oldu. islâm askerlerinin Rumlarla karşılaştığı ilk muharebe budur. Resûl­i Ekrem, Haris bin Umeyr Ezdî radıyallâhu anhı bir mektupla Busrâ valisine göndermişti. Haris, Mûte'ye varınca, Rum Kayseri'nin kumandanlarından Şürahbil bin Amr­ı Gassâ­nî onun elçi olduğunu bildiği halde öldürdü. Ondan evvel Resûl­i Ekrem'in hiç bir elçisi öldürülmemişti. Hazret­i Peygamber vak'ayı haber alınca, pek ziyâde müteessir oldu. Hemen kendi âzâdlısı olan Zeyd bin Harise radıyallâhu anhı orduya serasker yaparak, sancağı eline verdi ve üç bin kişi ile onu Medine'den çıkardı. Bizzat kendileri Medine dışındaki Seniyyetü'l­Vedâ adındaki yere kadar gidip, onları geçirdi. "Eğer Zeyd bin Harise şehid olursa, yerine Cafer bin Ebî Tâ­lib, o da şehid olursa Abdullah bin Revâhâ geçsin, şayet o da şehid olursa, müslümanlar içlerinden birini seçsin" diye emir buyurdular. Şürahbil, islâm ordusunun hareketini işitince, kardeşi Se­dûs bin Amr'ı bir miktar süvari ile ileri gönderdi ve asker toplamaya başladı, Kayser'den de yardım istedi. Bu suretle müslünıanlara karşı Şam'da bulunan Rum askeri ile, Kayser'e bağlı Araplardan birleşmiş çok büyük bir orda kurulmuştu. 223 PEYGAMBER EFENDİMİZ Sedûs, sür'atle hareket ederek, Vâdi'î­Kurâ'da islâm askerlfe­ri ile karşılaştı, fakat muharebeye girişince, askeri bozuldu ^e kendisi öldü. ;•< (j , Yüz Binlik Orduya Karşı islâm ordusu oradan kalkıp Maân'a geldiklerinde, yüz bin kişiden fazla bir Rum ordusunun hareket ettiği işitilince, kumandanlara durgunluk geldi, iki gün Maân'da kaldılar ve, "işi Resül­i Ekrem'e yazalım da, gelecek cevabı bekleyelim" dediler. Fakat Ibni Revâhâ radıyallâhu anh, ötekilere kuvvet verecek sözler söylemekle hemen Allah'a tevekkül ederek, ileri yürüdüler. Mûte'ye vardıklarında, düşman askeri göründü. Sayıca olsun, harp âletleri cihetinden olsun, o kadar mükemmel ve büyük bir ordu idi ki, üç bin askerle ona karşı varmak mümkün değildi. Fakat geri çekilip yakayı kurtarmak da zordu. Hemen Zeyd bin Harise, sancağı eline alıp, harp meydanına girdi. Askerler de onun etrafına saf bağladılar. Zeyd radıyallâhu anh, mızrakla vurulup şehid olunca, sancağı Cafer bin Ebî Tâlib radıyallâhu anh aldı. O da pek çok yerinden yaralandığı halde, ehemmiyet vermeyip, yerinde sebat etti. Hattâ sağ eli kesildi, sancağı sol eline aldı, sol eli de kesilince, sancağa sarılıp nihayet şehid oldu. Abdullah bin Revâhâ radıyallâhu anh koşarak, sancağı aldı ve harbe başladı. O da şehid olunca, islâm ordusu başsız kaldı ve bu sırada on kadar daha şehid verildi ve bu suretle islâm ordusu bozulup, dağıldı. Fakat sancak yere düşmesin diye Ebû Yüsrü'l­Ensârî aldı ve orduda kim kumandan seçilecekse ona teslim edilmek üzere, Sabit bin Akram­ı Aclânî'ye verdi. 224 MEDİNE DEVRi Hâlid bin Velid

islâm askerleri dağılıp, geri dönerken Hâlid bin Velid önlerine geçip, onları alıkoymak istediyse de, fayda vermedi, fakat kendisi bir mevki tutarak dayandı. Daha sonra Kutbe bin Âmir radıyallâhu anh, askerin önüne geçerek, "Ey müslümanlar, kaçarak ölmektense, mertçe, pençe pençeye vuruşup can vermek hayırlıdır" diyerek, ordunun hamiyet damarlarını kabartacak sözler söyleyince, bozgun askeri geri döndü; hepsi gelip, Hâlid'in etrafında toplandılar. Sabit de sancağı getirip ona verdi. Hazret­i Hâlid kabul etmeyip, "Sen ona benden daha lâyıksın, çünkü benden yaşlısın, hem de Bedir muharebesinde bulunan ashabın büyükler indensin" dedi. Sabit de ona, "Sen muharebe san'atını daha iyi bilirsin, ben sancağı ancak sana vermek için aldım" dedikten sonra, "Ey müslüman cemaati, Hâlid'in kumandanlığını kabul ediyor musunuz?" deyince herkes, "Evet" dediler ve hemen onun emri altına girdiler. Hazret­i Hâlid sancağı eline aldı, askeri güzelce sıraladı ve merdâne karşı koymaya girişti. Nihayet akşam oldu ve iki ordu birbirinden ayrıldı. O gün Hâlid'in muharebeyi idare hususunda herkes tarafından bilinen ustalığı kadar, ne cesur bir adam olduğu da görüldü. Elinde dokuz kılıç kırılmıştı. Savaş Hileleri ve Basan Düşmanın kuvvetine ve çokluğuna karşı, müslüman ordusunun kuvveti pek az olduğu halde, islâm askerlerinin muharebe meydanında böyle mertçe ve fedakârlıkla davranışlarına, düşman askeri hayretle bakıp, şaşmakla beraber, âdeta gözleri yıldı. 225 l PEYGAMBER EFENDİMİZ Bununla beraber ertesi gün islâm ordusunu her taraftan kuşatıp, bitirmek niyetinde idiler. Hazret­i Hâlid sabahleyin islâm ordusuna yeni bir düzen verdi ve tabiye yaptığı sırada durumunu da değiştirdi. Öncüyü artçı, artçıyı da öncü yaptı ve sağ koldaki askeri sola, sol kolda­kini de sağa geçirdi. Düşmanın her fırkası kendi önünde dün görmüş olduğu askerden başka asker görünce, islâm ordusuna yardım için yeni asker gelmiş deyip dururken, Hâlid onların üzerine birdenbire şiddetli bir hücuma geçince, düşman bozuldu ve muharebe meydanında birçok silâh ve malzeme bırakıp geri çekildi. Fakat düşmanın arkası çoktu, iş müslüman askerini bu felâketten kurtarmaktı. Bundan dolayı Hazret­i Hâlid, düşmanın bu bozgununu fırsat bilerek, hemen geri çekildi. Askerin topluluğunu bozmayarak, yavaş yavaş dönüp, sağ salim Medine'ye geldi. Doğrusu bu harp oyununda çok büyük bir ustalık gösterdi. Resûl­i Ekrem'in Olanları Görmesi Mûte'de muharebe edilirken, Resûl­i Ekrem olup biteni göz önünde seyreder gibi biliyordu. Hattâ Mûte'de muharebe devam ederken, Resûl­i Ekrem, Medine'deki mescidde ashabı ile oturuyor ve basiret gözü ile mânâ âlemine dönmüş bir halde, Zeyd bin Hârise'nin şehid olduğunu söyledikten sonra, biraz sükût ediyor ve gözlerinden yaşlar akarak, Cafer bin Ebî Tâlib ve Ibni Revâhâ'nm da şehid olduğunu haber veriyordu. Daha sonra ise, "Allah'ın kılıçlarından biri olan Hâlid, sancağı aldı ve iş onun sayesinde fetholdu" buyurmuştu. Ondan sonra Hâlid'e "Seyfııllah" yani"Allah'tn kılıcı" sözü lâkab oldu. Hakikatte de o, müslümanlarm elinde Allah'ın kes­ 226 MEDİNE DEVRİ kin bir kılıcı idi. Bundan sonra da onun vasıtalığı ile pek çok fetihler meydana geldi. Yine o vakit Resûl­i Ekrem, "Cafer'in kesilen iki eline bedel, Cenâb­ı Hak ona iki kanat verdi, meleklerle beraber uçtuğunu gördüm" dediler. Bu sebepten Cafer bin Ebî Tâlib, ondan sonra "Câfer­i Tayyar" diye bilindi. ­8­BAZI HARB VAK'ALARI Kudâa, Beliy ve Uzre kabilelerinin Medine halkının hayvanlarını yağma etmek için Vâdi'1­Kurâ arkasında toplanmakta oldukları haber alındı.

Amr bin Âs'ın babası olan Vâil'in annesi Beliy kabilesinden olmasıyla, Resûl­i Ekrem Amr bin Âs'ı serasker tâyin ederek, hicretin bu sekizinci senesinin Cemâziyelâhir'inde Muhacir ve Ensâr'dan üç yüz kişiyi o tarafa gönderdi. Bunların otuzu atlı idi. Amr o taifeye yaklaştıkta, kalabalık olduklarını haber alınca, Râfi' bin Mekîs'i Resûl­i Ekrem'e gönderip imdat istedi. Hazret­i Peygamber de Ebû Ubeyde bin Cerrâh'ı iki yüz neferle imdada gönderdi ve, "Ayrılığa düşmeyiniz, birlikte hareket ediniz" diye tenbih buyurdu. Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ömer radıyallâhu anhümâ da bu iki yüz kişi içindeydiler. Amr bin As Ebû Ubeyde, Amr'ın yanına vardıkta, askere imâm olmak istedi, Amr ise, "Sen bana y ardım için geldin, asıl ordu kumandanı benim" dedi. Ebû Ubeyde uysal bir zât olduğundan, 227 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Resûl­i Ekrem ayrılığa düşmeyiniz diye emretti, sen bana uymazsan ben sana uyarım" demekle, Amr bin As cemaate imâm olup namaz kıldırdı. Bu suretle ashabın büyüklerinden olan Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ömer de Amr'ın reisliği altına girmiş oldu. Amr, hikmetli ve tedbirli bir adam olup, müslümanlarm bu itaat ve intibakını görünce, hemen harpçe lâzım olan tedbirlerin şiddetle icrasına başladı. Hattâ gece orduda ateş yanmasını sıkı sıkıya yasak ederek, "Her kim ateş yakarsa, onu o ateşin içine atarım" diye ilân etti. Hava ise pek soğuk olduğundan, asker gelip Ebû Bekir ile Ömer'e şikâyet edince, Hazret­i Ömer, "Ne demek, bu adam askeri soğuktan kıracak mı?" diye Amr'ın yasağını kaldırmak istediyse de, Hazret­i Ebû Bekir, "Dokunma yâ Ömer, Hazret­i Peygamber onu harp işlerini iyi bildiği için kumandan tâyin etti. Madem ki bu saatte ordunun başında bulunuyor, onun işine karışmak doğru değildir" deyince, Hazret­i Ömer de sustu. Amr'ın bu yasağı güzel bir tedbirdi. Çünkü orduda ateşler yansa, askerin ne kadar olduğu karşıdan tahmin olunabilecek idi. Düşman çok olduğundan, islâm ordusunun beş yüz kişiden ibaret olduğunu bilse, telâş etmeyerek dayanıp dururdu. Üstünlük Ölçüsü Amr ise, tasarladığı işi kimseye açmayıp, sabahleyin erkenden düşman üzerine ansızın şiddetli hücum etti. Düşman ise islâm ordusunun ne kadar olduğunu bilmediği için, birdenbire ürküp bozuldu ve birçok hayvanlarını terk ile perişan bir hâlde kaçmaya başladı. Hiç bir vakit başkumandanın işine karışmak doğru olmayıp, askerin ilk vazifesi kumandanına itaatten ibaret olduğuna 228 MEDİNE DEVRİ bu vak'a çok açık bir delildir. Amr bin As, henüz müslüman olmuşken, böyle ashabın büyüklerinden mürekkep bir asker fırkasına kumandan olup, zaferle Medine'ye döndüğü için pek çok sevindi ve, "Resûl­i Ekrem yanında benim başkalarına üstünlüğüm olmasa, böyle en sevgili ashabını benim emrime vermezdi" yollu yanlış bir fikre kapıldı. Onun bu savaşta Muhacir ve Ensârdan üç yüz kadar ashaba kumandan tâyin edilmesi, sırf akıllı, tedbirli ve askeri idareye kudretli bir kimse olmasından, bir de büyük annesinin Ku­dâa neslinden bulunmasından dolayı idi. Ebû Ubeyde'nin de ona uyması, arada bir anlaşmazlık çıkmaması içindi. Halbuki bir adamın bir cihetle seçkin ve bilgin olması ve bu bakımdan başkan yapılması, beraberinde bulunanlara her bakımdan üstün olmasını gerektirmez. "Âişe'dir!" Amr, Medine'ye döndükten sonra, Peygamber'in huzuruna çıkıp, "Yâ Resûlâllah, en ziyâde sevdiğin kimdir?" deyince, Resûl­i Ekrem, "Âişe'dir" diye cevap verdi. Sonra Amr,

"Kadınlardan değil, erkekler içinde en çok sevdiğin kimdir?" deyince, "Âişe'nin babası Ebû Bekir'dir" dedi. Bunun üzerine Amr, "Ya ondan sonra en çok kimi seversin?" deyince, "Ömer'i severim" dedi. "Daha sonra kimi seversin?" diye sordukça, Resûl­i Ekrem sırasıyla öteki ashabı saymaya başladı. Bu suretle birçok ashâ­ 229 PEYGAMBER EFENDİMİZ bin isimleri söylenip, henüz kendisine sıra gelmediğini görünce, sustu. Kendisinden rivayet olunur ki, Resûl­i Ekrem'le bu konuşmasını anlatırken, "En sona kalırım diye, korkumdan sesimi kestim, sustum" dermiş. Hakikatte Amr bin As radıyallâhu anh, ashabın büyüklerinden olmakla beraber, o vakit ashâb arasında ona nisbetle Allah'ın ve Resûlü'nün yanında daha sevgili ve daha efdal birçok zâtlar ve onun tabakasının üst tarafında bir hayli tabakalar vardı. işte o tabakalarda bulunan seçkin ve büyük ashabın adı sayıldıktan sonra, kendisine sıra geleceğini anlamakla sözü uzat­mayıp kısa kesmiştir. ­9­ASHÂBIN TABAKALARI Ashâb­ı Kirâm'ın birinci tabakası en evvel imân eden Hadî­cetü'l­Kübrâ, Ali bin Ebî Tâlib, Ebû Bekir bin Ebî Kuhâfe, Zeyd bin Harise, Osman bin Affân, Abdurrahman bin Avf, Sa'd bin Ebî Vakkas, Zübeyr bin Avvâm, Talhâ bin Ubeydillâh ve sonra Ebû Ubeyde bin Cerrah, Said bin Zeyd, Osman bin Maz'ûn, Erkanı bin Yâsir ve Bilâl­i Habeşi ile Ömer bin Hattâb'ın islâm oluşundan evvel imâna gelen öteki seçkin sahabelerdir ki, otuz dokuz kişi olarak Hazret­i Erkam'ın "Safa" üzerinde olan evinde toplanıp, Resûl­i Ekrem ile gizlice görüşürlerdi. Hazret­i Ömer de o evde imâna geldi ve onunla müslüman­ların sayısı kırk oldu. Onun üzerine islâm dini açığa vuruldu. Aşere­i Mübeşşere işte onlardan on kişiyi, hayatlarında iken Resûl­i Ekrem cennet ile müjdeledi ki, onlara "Aşere­i Mübeşşere" denir. Onlar da şu zevattır: 230 MEDİNE DEVRİ Hazret­i Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali, Talhâ bin Ubeydillâh, Zübeyr bin Avvâm, Sa'd bin Ebî Vakkas, Said bin Zeyd, Abdurrahman bin Avf ve Ebû Ubeyde bin Cerrâh'tır. Allah hepsinden razı olsun. Fahr­i Âlem bir yerde bulunsa, sağında Ebû Bekir ve solunda Ömer otururdu. Karşısına da Osman oturup, başkâtiplik vazifesini yapardı. Ali de Resûl­i Ekrem'in sır kâtibi ve sırlarını söylediği kimse idi. Fahr­i Âlem, Ebû Bekir'in kızı Âişe'yi ve Ömer'in kızı Haf­sa'yı aldıktan sonra, her ikisine de damat olmuştur ve Osman'a bir kızını, onun vefatında da öteki kızını vermişti. Hazret­i Ali'ye de en sevgili kızı olan Fâtımatü'z­Zehrâ radıyallâhu an­hâyı verip, ikisini de kendisine damat etmiştir. Bu dördü "Hulefâ­i Râşidîn" dir ki, hepsi ashabın en efdali­dirler. Yukarıda söylediğimiz gibi, Hazret­i Ebû Bekir, câhiliyet devrinde büyümüş olduğu halde asla putlara tapmamıştı. Hazret­i Ali ise, Hazret­i Muhammed sallâllâhu aleyhi ve sellemin evinde büyüyüp, daha çocuk denecek çağda müslü­nıan olmuştu. Hazret­i Talhâ, Zeyd bin Hârise'den sonra en evvel imâna gelen beş kişiden biridir. Uhud muharebesinde kâfirlerden biri Resûl­i Ekrem'e bir ok atınca, Talhâ, o oku eli ile önlemiş ve bu darbeden çolak kalmıştı. Hazret­i Zübeyr, Hazret­i Hadîce'nin kardeşinin oğlu ve Hazret­i Ebû Bekir'in damadıdır. Annesi de Resûl­i Ekrem'in halasıdır. Bütün muharebelerde Peygamberle beraber bulunmuştu. Sa'd bin Ebî Vakkas da önce imân edenlerdendi. Allah uğruna ilk ok atan ve din uğrunda ilk kan döken odur. Uhud muharebesinde sebat edenlerden biridir ki, Resûl­i Ekrem'in ya­ 231 PEYGAMBER EFENDİMİZ nından ayrılmayıp, o gün bin ok atmıştı. Saîd bin Zeyd hazretleri, Hazret­i Ömer'in amcazâdesidir ve onun kız kardeşini almıştı. Zevcesi ile beraber Hazret­i Ömer'in islâm olmasına sebep olmuştu.

Hazret­i Abdurrahman bin Avf, Benî Zühre'den ve Resûl­i Ekrem'in validesi Âmine Hâtun'un akrabasındandı. Uhud muharebesinde yirmi bir yerinden yaralanmış ve yaranın biri ayağım topal bırakmıştı. Hazret­i Ebû Ubeyde bin Cerrah da, Uhud Hluharebesinde Resûl­i Ekrem'in yüzüne batan halkaları dişleri ile tutup çıkarırken, iki ön dişi düşmüştü. :" İkinci Tabaka ve Sonrakiler Ashabın ikinci tabakası: Hazret­i Ömer'in Islâmiyetinden sonra müslüman olanlardır. Üçüncü tabakası: Akabe'de ilk önce bîat eden Ensâr'dır. Dördüncü tabakası: ikinci defa Akabe'de bîat eden Ensâr'dır ki, sayıları yetmişi aşkındır. Beşinci tabakası: Resûl­i Ekrem'in Mekke'den hicretinde Küba'da iken, gelip onunla buluşan Muhacirlerdir. Altıncı tabakası: Bedir muharebesinde bulunan Muhacir ve Ensâr'dır ki, onlara "Ashâb­ı Bedir" denilir. Yedinci tabakası: Bedir muhârebesiyle Hudeybiye seferi arasında Muhacir olanlardır. Sekizinci tabakası: Hudeybiye'de Şecere­i Rıdvan altında bîat eden ashâbdır. Dokuzuncu tabakası: Hudeybiye sulhünden sonra, Muhacir olanlardır ki, Amr bin As onların büyüklerindendir. 232 ALTINCI BÖLÜM MEKKE'NİN FETHÎ C) ,/ukarıda görüldüğü gibi, Hudeybiye anlaşması yapıl­~^/ dığı zaman, Huzâa kabilesi müslümanların, Benî Bekir kabilesi de Kureyş'in emânına girmişlerdi. Halbuki Huzâa ile Benî Bekir arasında eski bir düşmanlık vardı. Hicretin sekizinci senesi içinde Bekiroğulları, ansızın Huzâa üzerine hücum ettiler. Kureyş'in reislerinden Safvân bin Ümeyye, Ikrime bin Ebî Cehil, Süheyl bin Amr, Huveytıb bin Abdiluzzâ, Mükrez bin Hafs da bir miktar Kureyşliler ile Benî Bekir'e yardım ederek, Huzâa'dan yirmi üç kişi öldürdüler. ;' Anlaşma Bozuldu Bunun üzerine Huzâa kabilesi tarafından Amr bin Salim Huzâî kırk kişi ile Medine'ye geldi ve Resûl­i Ekrem'e durumu bildirdi. Bu suretle Kureyşliler Bekiroğullan ile beraber Huzâa'ya taarruz ettiklerinden dolayı, Hudeybiye Musâlâhası'm bozmuş oldular. Resûl­i Ekrem de Huzâa'ya umduklarından daha çok yardım edeceğine söz verdi ve Kureyşlilere, "Ya Huzâa'dan öldürülen adamların diyetlerini veriniz, yahut Beni Bekr'i himayeden vazgeçiniz" diye haber gönderdi. Kureyş taifesi iki teklifi de kabul etmediler. Fakat kendileri anlaşmayı bozmuş olduklarını düşündükçe telâşa düştüler. Hattâ Haris bin Hişâm ve Abdullah bin Ebî Rebîa, Safvân ile arkadaşlarının yanına gidip, , ..... 233 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Slzm yaptığınız iş, Muhammed ile aramızda olan anlaşmayı bozmaktır" diye onları ayıpladılar. Elhâsıl, Kureyş reisleri birbirine düştüler, sonunda Resûl­i Ekrem ile anlaşmayı yenilemek ve uzatmak için Ebû Süfyân'ı Medine'ye yolladılar. ­1­KARAR Ebû Süfyân Medine'ye geldi, kızı Ümmü Habîbe radıyallâ­hu anhâ ile görüştü. Sonra Resûl­i Ekrem ile buluştu, anlaşmayı yenilemeyi istedi, fakat istediği cevabı alamadı. Sonra Ebû Bekir, Osman ve Ali radıyallâhu anhüm hazretleri ile, Ensâr'ın ulusu olan Sa'd bin Ubâde gibi ashabın büyüklerinin delâletini rica etti. Onlar da, "Bizler kendiliğimizden kimseye emân veremeyiz, Resûl­i Ekrem her kimi himaye ederse, biz de onu korumaya mecburuz" yollu söz söylemeleri ile, onlardan da istediği cevabı alamadı. Hazret­i Ömer'in Cevabı Bu sefer Hazret­i Ömer'e gidip şefaat istedi. Hazret­i Ömer,

"Ben mi şefaat edeceğim? Dünyada bana arkadaş olacak kimse bulunmayıp, bir küçük karıncayı kendime arkadaş etsem, sizinle muharebe ederdim" diye açıktan açığa şiddetli bir red cevabı vermişti. Ebû Süfyân, her taraftan ümidini kesince, Resûl­i Ekrem'in en sevgili kızı olan Hazret­i Fâtıma'nın yanına gitti. Resûl­i Ekrem'in gözünün nuru olan Hazret­i Hasan da orada ayaklanmış dolaşıyordu. Ebû Süfyân, "Ey Muhammed'in muhterem kızı, sen olsun beni himaye etsen olmaz mı?" diye yalvardı. Hazret­i Fâtıma da, 234 MEDİNE DEVRi "Ben bir kadınım, kimseyi koruyamam" diye cevap verdi. Ebû Süfyân, Hazret­i Hasan'ı işaret ederek, "Şu oğluna emretsen de, halkın arasına gidip beni himaye ettiğini ilân etse, bana yetişir; kendisi de dünyanın sonuna kadar bütün Arabın ulusu olur" dedi. Hazret­i Fâtıma, "Oğlum küçüktür. Henüz kimseyi himaye edecek ve kimseye emân verecek yaşa girmedi" diyerek özür diledi. Ebû Süfyân Çaresiz Ebû Süfyân şaşırdı ve yine Hazret­i Ali'nin yanma gitti. "Ey Ali, ben işin sarpa sardığını anladım, ne yapayım? Bana bir nasihat ver ve işime yarayacak bir tedbir söyle" diyerek, Hazret­i Ali'yi sıkıştırdı. Hazret­i Ali, çaresiz kalıp, "Sen Kureyş'in ulususun. Çık, halka umumî bir himaye ilân et; sonra kalk git" diyerek onu başından savmak istedi. Ebû Süfyân, "Bu tedbir yeter mi?" deyince, Hazret­i Ali, "Orasını bilemem, başka da tedbir bulamam" diye cevap verdi. Onun üzerine Ebû Süfyân, hemen Peygaınber'in mescidine gidip, halka hitap ederek, "Ey insanlar, ben iki tarafı da emânım altına aldım. Allah'a yemin ederim ki kimse benim ahdimi bozmaz zannediyorum" dedi ve kendisini tasdik eden kimse olmadığı halde hemen devesine binip gitti. Ashâb, "Bu da ne?" diyerek onun arkasından birbirlerine bakıp gülüştüler. Ebû Süfyân Medine'de biraz fazla kaldığından, Kureyş, "Galiba o da Muhammed'in tarafına döndü, gizlice ona bağlandı" diyerek, onu töhmet altına almışlardı. 235 PEYGAMBER EFENDİMİZ Hind'in Tekmesi Ebû Süfyân geceleyin Mekke'ye varınca, evine gitmiş. Ku­reyşlilerin kendisi hakkında böyle bir ithamda bulunduklarım, karısı Hind ona söylemiş ve, "Sen ne yaptın?" diye sormuş. Ebû Süfyân, bir şey yapamadığını söyleyince, Hind kızarak, onun göğsüne bir tekme vurmuş. Ebû Süfyân, Kureyş'in ithamından ve karısının kötü muamelesinden dünyaya küsmüş olarak, sabahleyin, hakkındaki şüpheleri gidermek için, Safa ve Merve'de bulunan isaf ve Nd­iîe adlı putlara giderek kurban kesmiş ve onlara tapmaktan ölünceye kadar ayrılmayacağına söz vermiş. "Ali Seninle Eğlenmiş..." Kureyş'in eşrafı ise Ebû Süfyân'ın yanma gelip, "Muhammed'den ne haber getirdin, onunla anlaşmayı yeniledin mi?" diye sormuşlar, Ebû Süfyân, "Allah'a yemin ederim ki, Muhammed'den anlaşma istedim, bana bir cevap vermedi; Ebû Bekir'in yanına gittim, ondan da bir hayır görmedim. Muhammed'in arkadaşlarından başkalarına gittim; her biri bir sözle beni başından savdı. Hiç birinden yardım göremedim. Hükümdarlarına bu kadar itaatli bir millet görmedim. Bundan dolayı anlaşmayı yenileyemedim. Nihayet Ali'nin ihtarı ile, kendiliğimden umumî bir sulh ilân ettim" diye cevap verince, "Peki, Muhammed senin bu ilânını tasdik etti mi?" diye sor­;, duklarında, Ebû Süfyân, ; "Hayır, o tasdik etmedi, fakat ben başka çare de bulamamıştım" dedi. Onlar da, "Öyle ise sen hiçbir şey yapmamışsın; senin kendi kendine ilân ettiğin sulhun ne hükmü var? Ali seninle âdeta eğlenmiş... Sen bize uylaşma haberi getirmedin ki, biz rahat edelim, emin olalım;

236 MEDİNE DEVRİ muharebe haberi de getirmedin ki, korunalım ve savaşa hazırlanalım" diye onu azarladılar. Resûl­i Ekrem ise, Ebû Süfyân'ın dönüşünden sonra, sıkı sıkıya yol hazırlığına başladı. Bir Müşavere ve Ömer'in Hiddeti Birgün evinden çıkıp kapısının önünde oturdu ve, "Ebû Bekir'i çağırınız" diye emretti. Ebû Bekir de gelip, Resûl­i Ekrem'in önünde oturdu. Uzunca, gizli gizli konuştuktan sonra, onu sağ tarafına geçirdi ve Hazret­i Ömer'i çağırttı. Hazret­i Ömer de gelip, Peygamber'in önünde oturdu, biraz gizli konuşulduktan sonra, üst perdeden söze girişip, "Ey Allah'ın Resulü, onlar küfrün başıdır, sana sihirbaz, kâhin diyenler onlardır, iftiracı, yalancı diyen de onlardır" diye fevkalâde gazap ve hiddet gösterdi. Resûl­i Ekrem, çağırmadıkça ashâb onun yanına gidemedikleri için, karşıdan olanı biteni seyrediyorlardı ve ne üzerine konuşulduğunu bilmiyorlardı. Yalnız Hazret­ i Ömer'in gazaba gelip, öfkeli konuştuğunu işittiler; "Acaba Ömer yine neye kızdı" diye bakışıp durdular. Sonra Resûl­i Ekrem, Hazret­i Ömer'i sol tarafına geçirdi ve öteki ashabı çağırdı. Geldiler ve Peygamber'in önüne dizildiler. Resûl­i Ekrem onlara, "Size bu iki arkadaşınızdan birer misâl vereyim mi?" dedi. Onlar da, "Buyurunuz yâ Resûlâllah" demekle, mübarek yüzünü Hazret­i Ebû Bekir'in tarafına çevirdi, "Allah yolunda ibrahim, yağdan daha yumuşaktı" dedi. Sonra Hazret­i Ömer'e dönüp, "Allah yolunda Nuh, taştan kati idi. Fakat iş Ömer'in dediği gibidir, hemen muharebeye hazır olun" diye ashabına emir verdi. 237 PEYGAMBER EFENDİMİZ Ne Konuşuldu? Ashâb ise, mes'ele ne idi, ne üzerine karar verildi, onu bilmedikleri halde, Resûl­i Ekrem'den bir şey sormadılar. Hazret­i Ömer ise, pek ziyâde hiddetli olduğundan, onun yanına da varamadılar; fakat meclis dağılınca, Hazret­i Ebû Bekir'e gittiler ve işten etraflıca malûmat istediler. Hazret­i Ebû Bekir de, "Resûî­i Ekrem, Kureyş üzerine sefer etmek için fikrimi sordu, ben de: Yâ Resülâllah, onlar senin kavm ü kabilendir. Eninde sonunda sana boyun eğeceklerini bilirsin, dedim. Sonra Ömer'i çağırdı, onun da fikrini sordu, Ömer de: Küfrün başı onlardır. Sana söyle böyle diyenler de onlardır, diyerek, müşriklerin Resûî­i Ekrem hakkında söyledikleri sözleri birer birer saydı. Vakıa Kureyş tayfası boyun eğmedikçe, öteki kabileler de boyun eğmezler; işte Resûlullah da bundan dolayı sizin Mekke seferine hazır olmanız için emir verdi" diye mes'eleyi açıkladı. Ashâb da hazırlığa başladı. Medine'de bu suretle harb hazırlığına başlanmakla beraber, Hazret­i Peygamber, "Allah'a, kıyamet gününe imân edenler, Ramazan'ın başında Medine'ye gelsinler" diye Gıfâr, Eşlem, Süleym, Eşca', Müzeyne ve Cüheyne kabilelerine haber gönderdi. Kabileler, Ramazan'ın başında Medine civarında takım takım toplanmaya başladılar. Şâir Hazret­i Hassan radıyallâhu anh da o sıralarda Huzâa kabilesinin intikamını almak için müslümanları muharebeye teşvik eden sözler söylerdi. ,, ­2­MEKKE'YE DOĞRU Resûl­i Ekrem, Kureyş'in hazırlanmasına meydan bırakmadan, birdenbire baskın yapmak istedi. Onun için hazırlıklarını gizli tuttu ve kendisini Necid taraflarında meşgul göstermek 238 MEDİNE DEVRİ için, Ramazan'ın başında Ebû Katâde'yi, bir fırka askerle izam vadisine gönderdi.

Mekke yollarını tutmak için de Huzâa kabilesine emir vermişti. Onlar da takım takım dağıldılar, yolları ve boğazları tutup, bir taraftan diğer tarafa kuş uçurmaz oldular. Gizli Mektup Ancak Hâşimoğulları'nm âzâdlılarından Sâre adında bir kadın vardı. Kureyş'in büyüklerine, husûsiyle Ibni Hatal'a hanendelik ederdi. Bazen Resûl­i Ekrem hakkında söylenen hicviyeleri, şarkı gibi okuyup, onları eğlendirir ve geçimini böyle sağlardı. Bedir muharebesinden sonra, Kureyş, çok büyük kedere uğradıkları için, şarkıcılara itibâr etmez oldular. Sâre de, Medine'ye gelip, geçimi için sadaka istemişti. Resûl­i Ekrem de ona bir deve yükü zahire ihsan etti. Sonra tekrar Mekke'ye dönmek istedi. Hazırlığını tamamlayıp yolculuğa çıkarken, Hâtıb bin Bel­tea adındaki Bedir savaşı gazisi, Resûl­i Ekrem'in harb hazırlığı ile meşgul olduğuna dair, bazı Kureyş reislerine yazdığı bir mektubu, Sâre'ye verip göndermişti. Bu husus, Allah tarafından Resûl­i Ekrem'e vahy ile bildirilmiş olduğundan, Hazret­i Ali, Zübeyr ve Mikdâd hazretlerini çağırdı, "Filân yere gidiniz, orada deve ile giden bir kadın yolcu bulacaksınız, onun yanında bir mektup vardır onu alıp getiriniz" dedi. Onlar da söylenen yere gittiler, Sâre'yi buldular, mektubu istediler. Sâre, "Bende mektup yoktur" deyince, "Resûlullah yalan söylemez, hemen mektubu çıkar, yoksa seni soyup, ararız" dediler. Sâre, çaresiz kalınca, saçları içinden 239 PEYGAMBER EFENDİMİZ mektubunu çıkarıp verdi. Onlar da mektubu Resûl­i Ekrem'e götürdüler, mektup açıldı. Hâtıb tarafından yazıldığı görüldü. Çok büyük hayret içinde şaşıp kaldılar. Ashâb­ı Bedir'in Derecesi Bir kere harp hareketine dair düşmana bilgi vermek, büyük bir suçtu. Aynı zamanda Hâtıb, Bedir muharebesine katılmış, seçkin ashâbdandı. Bedir'e katılanların itibarları çok yüksek olup, ashâb arasında seçkin bir mevkileri vardı. Resûl­i Ekrem, Hâtıb'a, "Bunu neden yaptın?" diye sorunca, Hâtıb, "Yâ Resûlâllah, yemin ederim ki ben mü'minim. imânım asla değişmemiştir, fakat Kureyş içinde çoluk çocuğum vardır, onları koruyacak orada kimsem yoktur; bu suretle Kureyş içinde bir adam elde etmek istedim" diye özür diledi. Hazret­i Ömer, yerinden fırlayıp, "izin ver yâ Resûlâllah, su münafığın boynunu vurayım" dedi. Resûl­i Ekrem, "Ey Ömer, Hâtıb, Bedir'de bulundu, ne bilirsin, belki Cenâb­ı Hak, Bedir'de bulunanlar her ne yapsalar onları affedecektir" dedi. Bunun üzerine Hazret­i Ömer, "Allah ve onun Resulü daha iyi bilirler" diyerek yerine oturdu. Büyük Ordu Evvelce müslümanlar aleyhinde bulunan pek çok aşiretler ve kabileler Hudeybiye anlaşmasından sonra Resûl­i Ekrem'e tâbi olduklarından, bu sefer yine Hazret­i Peygamber tarafından yapılan davet üzerine, etrafta bulunan Arap kabileleri, Ramazan başında takım takım Medine'ye gelmeye başladılar. Ashâb da hazırlandı. 240 MEDİNE DEVRİ Resûl­i Ekrem, hicretin sekizinci senesi Ramazan'ın onun dan sonra, on bin kişilik bir ordu ile Medine'den çıktı. Evvelce bir gösteriş için Necid taraflarına gönderilmiş olan Ebû Katâde de dönüp yolda orduya katıldı. Bazı kabileler de yolda birleştiler. Bu suretle ordunun mevcudu oniki bin oldu. Hudeybiye senesi Medine'den kalkan islâm ordusu, bin beş yüz kişi iken, iki sene sonra Mekke seferine çıkarılan ordunun oniki bin kişiye yükselmesi, Hudeybiye anlaşmasının semeresi­dir. O vakit bu anlaşmaya karşı gelenler, sulhun böyle güzel neticesini görünce, pişman ve mahcup oldular. Son Muhacir

Resûl­i Ekrem'in amcası Abbâs radıyallâhu anh, evvelce imân ettiği halde, islâm olduğunu gizler ve Mekke'de oturarak, Zemzem Sakalığı hizmetini yapardı. Bu sefer müslümanlığım ilân ederek, çoluğu çocuğu ile birlikte çıkıp, Medine'ye gelirken islâm ordusu ile karşılaştı ve ağırlığını Medine'ye gönderip, kendisi Resûl­i Ekrem ile birlikte Mekke'ye yollandı. Resûl­i Ekrem bundan çok memnun olup, "Yâ Abbâs, sen Muhacirlerin sonucusu oldun" dedi. Hazret­i Peygamber'in amcazadesi, Abdülmuttalib'in torunu olan Ebû Süfyân bin Haris ve oğlu Cafer ve halası Abdülmuttalib'in kızı Âtike'nin oğlu Abdullah bin Ebî Ümeyye, Ebvâ denen yerde, Resûl­i Ekrem'i karşılayarak, özür dilediler. Fakat Hazret­i Peygamber, onların yüzlerine bakmadı. Çünkü Ebû Süfyân bin Haris, Peygamberlik'ten evvel, Resûl­i Ekrem'le gayet tatlı görüşüp konuşurken, Peygamberliğinden sonra, pek ziyâde düşmanlık ederek, aleyhinde hicviyeler söyler, Hassan da ona cevap verirdi. ,. ; ,! , Abdullah bin Ebî Ümeyye de, Resûl­i Ekreun'e eza ederdi. 241 PEYGAMBER EFENDİMİZ * işte bundan dolayı Resûl­i Ekrem onları kabul etmedi. Fakat i sonra zevcelerinden Ümnıü Seleme'nin ricası üzerine affetti, i onlar da müslüman oldular. Yukarıda söylediğimiz gibi, Huzâa kabilesi yolları tutmuş olduğundan, Medine'den Mekke'ye gidip gelen olmadığı için, Kureyş bu büyük hazırlıktan haber alamamışlar, gaflet uykusunda kalmışlardı. Ordu Merru'z­Zahran adındaki vadiye geldi. On Bin Ateş Resûl­i Ekrem, gece orada on bin ateş yaktırdı ve ordusunun geldiğini böyle büyük bir ateş donanması ile Kureyş'e bildirdi. Kureyş'in reisleri bunu haber alınca, şaşıp kaldılar ve telâşa düştüler ve reisleri olan Ebû Süfyân'ın başına üşüştüler. O da, Hakîm bin Hizam ve Huzâa kabilesinden Büdeyl bin Verka ile birlikte, Merru'z­Zahran'ın üzerindeki tepeye çıktılar ve; "Bu kadar ateş yakan ordu acaba kimlerdir?" diye düşünüp, dolaşırlarken, ordudan öncü olarak çıkarılan süvari karakoluna esir düştüler. Bu tarafta da Resûl­i Ekrem'in amcası Abbâs radıyallâhu anh, "Yarın Kureyş gaflet içinde bulunurken, bu kalabalıkla ansızın Mekke'ye girilecek olursa, büyük bir fenalık olacağından korkulur; bari ben de çıkayım, bir adam bulup Kureyş'e göndereyim, gelip de emân dilesinler" diyerek, Resûl­i Ekrem'in esterine binip, ordudan dışarı çıktı. Uzaktan Ebû Süfyân'ın sesini işitince, "Sen Ebû Süfyân mısın?" diye sordu. O da, "Evet" deyince, tanıştılar ve görüştüler. Hazret­i Abbâs, Ebû Süfyân'ı arkasına alıp, Peygamber'in huzuruna götürürken, kimlerin arasından geçseler, herkes başını kaldırıp, "Gece vakti ordu içinde gezen kimdir" diyorlar ve Resûl­i Ek­ 242 MEDİNE DEVRİ rem'in esteri üstünde Hazret­i Abbâs'ı görünce, birbirlerine, "Peygamber'in amcası, Peygamber'in amcası" diyerek başlarını önlerine eğiyorlardı. Hazret­i Ömer ve Ebû Süfyân Hazret­i Ömer'in yanından geçerlerken, Ebû Süfyân'ı Hazret­i Ömer tanıyıp, hemen Peygamber'e koştu, "Yâ Resûlâllah, Ebû Süfyân geliyor, izin ver hemen boynunu vurayım" derken, Hazret­i Abbâs, koşarak gelip, Ebû Süfyân'ın affedilerek, serbest bırakılmasını Hazret­i Peygamber'den rica etti. Hazret­i Ömer, eli kılıcının kabzasında ve Hazret­i Abbâs'ın dili af ve merhamet dileğinde, yekdiğerine muarız olmaları üzerine, Resûl­i Ekrem, Abbâs'a, "Sen onu bu gece tevkif et" dedi. O da Ebû Süfyân'ı alıp, o gece kendi yanında hapsetti, ertesi sabah Resûl­i Ekrem'in çadırına getirdi. Resûl­i Ekrem:

"Ey Ebâ Süfyân, henüz (La ilahe illallah) diyeceğin vakit gelmedi mi?" diye sordu. Ebû Süfyân, "Eğer Allah'dan başka ilâh, yâni tapacak y ok desem, bu kadar putları ne yapayım? Eât ve Uzzâ'dan nasıl geçeyim?" diyerek biraz düşünüp durdu. Sonunda (La ilahe illallah) deyiverdi. Sonra Resûl­i Ekrem, "Muhammed Resûlullah, diyeceğin vakit daha gelmedi mi?" deyince Ebû Süfyân, "Yâ Muhammed, bunun için bana biraz zaman ver. Çünkü bundan dolayı zihnimde düğümler var" diye cevap verdi. Allah'ın Askerleri Hazret­i Ömer ise dışarıda dolaşıp, geziniyordu ve, "Ah Ebû Süfyân, sen dışarıda olsan böyle hezeyan diye, kendi kendine söyleniyordu. Hazret­i Abbâs da, 243 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Ne yapıyorsun Ebû Sü/yân, aklını başına devşir; Ömer dışar­da kılıç ile bekliyor; senin başını kesmek için fırsat gözetiyor" diye nasihat ediyordu. Bunun üzerine Ebû Süfyân, "Muhammed Resûlullah" diyerek, Ömer'in pençesinden yakasını kurtardı. Yine o mecliste Hakîm ile Büdeyl de müslüman oldular. Resûl­i Ekrem, Hazret­i Abbâs'a, "Ebû Süfyân'ı al da, ordunun geçeceği boğaza götür ki, Allah'ın askerini seyretsin" dedi. Hazret­i Abbâs, "Yâ Resûlâllah, Ebû Süfyân övünmeyi sever bir adamdır. Ona övünecek bir imtiyaz verseniz" dedi. Resûl­i Ekrem de, "Kim ki Ebû Süfyân'ın evine girerse emindir, kim ki Mescid­i Haram'a girerse emindir, kim ki kendi evine kapanırsa emindir, kim ki silâhı bırakırsa emindir, kim ki Ibni Hizâm'ın evine girerse emindir" buyurdu. Bunun üzerine Hazret­i Abbâs, Ebû Süfyân'ı alıp, ordunun geçeceği boğazın ağzına götürdü. Fetih Ordusu Asker bölük bölük geçtikçe, Ebû Süfyân kim olduklarını soruyor, Hazret­i Abbâs da anlatıyordu. Önce Allah'ın kılıcı Hâlid bin Velid radıyallâhu anh, bin kişilik Süleymoğulları kabilesiyle, Ebû Süfyân'ın hizasına geldiklerinde, hep bir ağızdan tekbir aldılar. Ebû Süfyân, "Bu kim?" dedi. Hazret­i Abbâs, "Hâlid" deyince, "Şu bizim Velid'in oğlu Hâlid mi?" diye sordu; Hazret­i Abbâs da, "Evet" diye cevap verdi. Sonra Zübeyr bin Avvâm, Muhacirlerin sancağını çekerek dört yüz nefer zırhlı babayiğitlerle yine tekbir alarak geçerler­ j ken, Ebû Süfyân yine, "Bu kim?" diye sordu. Abbâs da, "Av­' 244 MEDİNE DEVRİ vâm'ın oğlu Zübeyr" deyince, Ebû Süfyân, "Yâ, hemşirenizin oğlu mu?" dedi. Sonra Ebû Zer­i Gıfârî radıyallâhu anh, üç yüz kadar delikanlı ve çevik Gıfâroğlu yiğitleri ile geçerlerken, Ebû Süfyân yine, "Bunlar kim?" dedi. Abbâs, "Beni Gıfâr kabilesi" deyince, Ebû Süfyân, "Bizim onlarla aramızda bir şey yok" dedi. Ondan sonra Huzâa kabilesinin bir şubesi olan Benî Ka'b'dan beş yüz kişi süvari olarak, sonra Müzeyne kabilesinin sekiz yüz okçusu, Benî Leys ile Beni Damra'nın dört yüz aslanı gelip geçtiler. İslâm'ın Nuru Daha sonra Arabın meşhur kahramanlarından Eşca' kabilesi geçerken, hangi kabile olduğunu sordu. Abbâs da, "Eşca' kabilesi" diye cevap verdi. Ebû Süfyân, "Sübhânallah, Muhammed'in en büyük düşmanı bunlardı, şimdi nasıl oldu da boyun eğmişler?" diyerek şaşırdı. Bunun üzerine Hazret­i Abbâs, "islâm nuru onların kalbini aydınlatmış, bu da Allah'ın bir lûlfudur" dedi. Daha sonra Cüheyne'nin sekiz yüz kahramanı ve başka kabile ve aşiretler, bölük bölük gelip geçtikçe, Ebû Süfyân'ın gözleri doldu, "Kısa zamanda bu kadar kabileleri toplayıp hepsini bir vücud gibi habersizce Mekke'ye kadar göndermek ne büyük kuvvettir" diye derin düşünceye daldı. Ebû Süfyân bu düşüncede iken, uzaktan asıl Peygamber ordusu göründü. Beş bin kadar seçkin asker olup, atlı ve zırhlıların en gösterişlileri idiler.

Resûl­i Ekrem, Kusvâ adındaki devesine binip, önünde En­sâr'm sancağı ile Ibni Ubâde, sağında Hazret­i Ebû Bekir, solun­ 245 î PEYGAMBER EFENDİMİZ da Useyyid bin Hudayr ve etrafında diğer ashâb, zırhlara bürünmüş oldukları halde tekbir alarak geliyorlardı. Ebû Süfyân onu görünce, "Yâ Abbâs! Kardeşin oğlunun mülk ü saltanatı ne çok büyümüş!" deyince, o da, "Sus, o mülk ü saltanat değil, nübüvvettir" demekle, Ebû Süfyân da, "Evet, nübüvvet" dedi. ­3­MEKKFDE Bütün islâm ordusu boğazdan geçtikten sonra, Hazret­i Abbâs da Ebû Süfyân'ı bıraktı. Ebû Süfyân, hemen Hakîm bin Hizam ile beraber Mekke'ye gitti ve Harem­i Şerife varıp, Kureyş'e hitaben, "Ey nâs, işte gelen Muhammed'dir. Sizin karşı duramayacağınız bir kuvvet ile geliyor" diye gördüklerini onlara bildirdi. Onlar, "Muhammed ne dedi?" diye sorduklarında, "Ebû Süfyân'ın evine giren emindir, Mescid'e giren emindir, evinde oturup kapısını kapayan emindir" diye cevap verdi. En son olarak, "Ey Kureyş cemaati, müslüman olun, selâmet bulaşınız" diye sözü bitirdi. Bunun üzerine Ebû Süfyân'in meşhur karısı Hind, hemen kocasının üzerine hücum etti ve sakalından tuttu, "Ey Gâliboğulları, şu bunak herifi öldürünüz" diye haykırdı. Ebû Süfyân ona, "Sakalımı bırak, Allah'a yemin ederim, müslüman olmazsan senin de boynun vurulur. Haydi evine git, sesini çıkarma" dedi ve karısını susturdu, o da evine gitti. i 246 MEDİNE DEVRİ Mekke'de Karışıklık Bunun üzerine Mekke içinde büyük bir velveledir koptu. Halk ne yapacağım şaşırdı. Kimi Ebû Süfyân'ın evine, kimi Harem­i Şerife koşuyor, kimi kendi evine kapanıyor, kimisi de bir yerde duramayıp, sokaklarda dolaşıyor, kimi silâhlanıyor, kimi silâhım atıyor, kâh toplanıyorlar, kâh dağılıyorlardı. Kureyş'in reisi olan Ebû Süfyân imâna gelince, Kureyş'in çoğu da islâm'a yöneldiler. Fakat Süheyl bin Amr, Ikrime bin Ebî Cehil, Safvân bin Ümeyye, Bekiroğulları, Hârisoğulları, Huzeyl ve Ehâbîş kabilelerinden bir miktar asker toplanıp, Mekke'nin alt tarafında Handeme denilen yerde savaş için hazırlandılar. Resûl­i Ekrem ise Mekke'nin üst taraflarında Küdâ adıyla bilinen dağ yolu ile, Mekke'ye girmek için Hazret­i Zübeyr'i, öbür taraftan da, Sa'd bin Ubâde'yi birer fırka ile vazifelendirdi. Mekke'nin alt tarafından Handeme yolu ile gitmek üzere de Hazret­i Hâlid'i bir fırkaya kumandan yaptı. Huzâa, Süleym, Eşlem, Gıfâr, Müzeyne, Cüheyne kabileleri hepsi Hazret­i Hâlid ile beraberdi. Fahr­i Âlem, "Kureyşliler taarruz etmedikçe, siz harbe girişmeyiniz" diye hepsine emir verdi. Bunun üzerine islâm ordusu kimseye taarruz etmeden, tam bir saygı ve edeb ile Mekke'ye girmek üzere kol kol yürüdüler. Karşı Duranlar Ahaliden taarruz eden olmadı. Fakat Handeme'de Süheyl, Ikrime ve Safvân'm topladığı askerler, Hazret­i Hâlid'in fırkasının yolunu kesmek istediler. Hazret­i Hâlid onlara nasihat ettiyse de, dinlemediler ve muharebeye başladılar. Hattâ Kürz bin Câbir­i Fihrî'yi ve Hubeyş bin Eş'arî'yi şehid ettiler. Bunun üzerine Hazret­i Hâlid de muharebeye mecbur oldu. 247 PEYGAMBER EFENDİMİZ Şiddetli bir hücum yaparak, hemen on üç müşriki öldürdü, geri kalanını da dağıttı. Şehid olan bu Kürz, Bedir gazasından evvel Medine hayvanlarını yağma eden adamdır ki, islâm olduktan sonra ashabın seçkinlerinden olup, bir defa da Resûl­

i Ekrem tarafından bir fırkaya kumandan tâyin olunmuştur. Bu sefer Hubeyş ile beraber Mekke'nin fethine kurban oldu. Allah ikisinden de razı olsun. Resûl­i Ekrem, Hazret­i Hâlid'in muharebe ettiğini işitip, "Ben muharebe yapılmasın diye tenbih etmedim mi?" deyince "Hâlid'e taarruz ettiler, o da çaresiz savaştı" diye cevap verildi. Başka taraflarda hiç muharebe edilmeksizin, islâm ordusu takım takım Mekke­i Mükerreme'ye girdiler. "Ey Kerem Sahibi Kardeş!" O zaman Resûl­i Ekrem, başında siyah bir sarık olduğu halde Mekke'ye girdi ve hemen Kâbe­i Muazzama'ya gitti. Kabe'yi görünce, kendileri tekbir almaya başladılar ve bütün ashâb da onunla birlikte tekbir getirdiler. Binlerce kişinin tekbirleriyle dağlar inledi, dağlardan gelen | akisler sanki "hoş geldiniz" sesleriydi. O gün Cuma idi ve Ramazan Bayramı'na on gün kalmıştı, müslümanlar için mes'ûd bir gündü. Resûl­i Ekrem, Harem­i Şerife vardı, Beyt­i Şerifin kapısında durdu, "Ey Kureyş cemaati, benden ne umarsınız? Hakkınızda ne muamele edeceğim zannedersiniz?" diye sordu. Orada bulunan Ku­reyş'in eşrafı, "Hayır umarız ey kerem sahibi kardeş ve kerem sahibi kardeş oğlu" diye cevap verdiler. Bunun üzerine Fahr­i Âlem, "Gidiniz, hepiniz serbestsiniz" dedi. 248 1 MEDİNE DEVRİ idama Mahkûm Olanlar Hazret­i Peygamber bu suretle Kureyş taifesi hakkında umûmî af ilân ettiyse de, içlerinden bazı kimseleri saydı, "Onların kanı hederdir" dedi. Bunlar, Ikrime bin Ebî Cehil, Safvân bin Ümeyye, Abdullah bin Sa'd bin Ebî Serh­ i Âmirî, Abdullah bin Zeb'arî, Abdüluzzâ bin Ratal, Huveyris bin Nukayd, Makîs bin Sabâbe ve Hazret­i Hamza'yı öldüren Vahşi ile, kadınlardan Ebû Süfyân'ın karısı Hind ve Ibni Hatal'ın iki hanende cariyesi ve Hâşimoğullarının âzâdlılarmdan Sâre, bu afdan istisna edilmişlerdi. Ikrime, Resûl­i Ekrem'e düşmanlıkta, babası Ebû Cehil'e benzerdi. Safvân da islâm dininin büyük düşmanlarındandı. Abdullah bin Sa'd ise, hicretten evvel vahiy kâtibi olmuşken, sonra mürted olmuş, yâni dinden çıkmıştı. Abdullah bin Zeb'arî ile Huveyris ise, Mekke'nin meşhur şâirlerinden olup, Resûl­i Ekrem'i hicveder ve aleyhinde pek fena sözler söylerlerdi. Ibni Hatal, evvelce imâna gelmişken, sonra tekrar dönmüştü ve adı geçen iki cariyeye, Resûl­i Ekrem'e söylenen hicviyeleri, şarkı halinde okuttururdu. Sâre de meşhur bir hanende olup, o da Resûl­i Ekrem'in hicviyelerini Ibni Hatal'ın karşısında okuyup onu eğlendirirdi. Yukarıda geçtiği gibi, Mekke'nin fethinden evvel Medine'ye gelerek müslüman olup, Resûl­i Ekrem'den ihsan ve sadaka alıp, Mekke'ye giderken, Hâtıb'ın mektubunu da beraberine almış ve yolda giderken tutulmuştu. Mekke'ye gidince yine eski dinine dönüp, mürted olmuştu. Makîs, evvelce imâna gelmişken, Ensâr'dan biri yanlışlıkla onun kardeşini öldürdüğü için, o da Ensârî'yi öldürerek, dinden çıkmış ve Medine'den kaçarak, Mekke müşriklerine karışmış idi. 249 PEYGAMBER EFENDİMİZ Kaçanlar, Saklananlar Vahşî ile Hind'in Uhud muharebesinde, şehidlerin seyyidi olan Hazret­i Hamza'ya yaptıkları muamele yukarıda görülmüştü, işte bunların kanları heder kılındı. Onlar da idam edileceklerini bildiklerinden, Mekke'nin fethedildiği gün her biri bir tarafa savuşup saklandı. Fakat Said bin Hureys Mahzûmî ile Ebû Berzeti'l­Eslemî, Ibni Hatal'a tesadüf ederek onu öldürdüler, iki hanende cariyeden birisi de bu sırada öldürüldü. Hazret­i Ali de, Huveyris ile Sâre'ye rastgelip, her ikisini öldürdü. Handeme'de müşrikler perişan olunca, Makîs birtakım arkadaşları ile bir yere gizlenip, şarap içiyorlardı. Nümeyle bin Abdullah Kelbî bunu işitince oraya gitti. Makîs'i kılıçla vurarak öldürdü. Öteki idam mahkûmları kaçak idiler. Fakat isimleri bilindiğinden, herkes tetikte geziyordu.

Kureyş eşrafından, Huveytıb bin Abdiluzzâ kaçarak bir yerde gizlenmişti. Ebû Zer, onu görünce, Resûl­i Ekrem'e haber verdi, o da, "Biz öldürülmesini emrettiğimiz kişilerden başkasına emân vermedik mi?" deyince, Ebû Zer gidip Huveytıb'a haber verdi, o da Peygamber'in huzuruna gelerek müslüman oldu. Bu suretle umuma emân verildikten sonra, Hazret­i Peygamber yedi kere Beytullah'ı tavaf etti. Gizli Düşünceler Hazret­i Fahr­i Âlem, tavaf ederken, Ashâb­ı Kiram da onun izine basarak yürürlerdi. O esnada Ebû Süfyân, bir yerde durup bunu seyrederken, içinden, "Ah, bir ordu toplasam da, şu adamla yine savaşa başlasam, ne olur" diye düşünüyordu. Resûl­i Ekrem onun yanından geçerken, 250 MEDİNE DEVRİ "O adam seni yine rezil ve zelil eder" deyince, Ebû Süfyân, dehşetlenerek tövbe ve istiğfar etti ve, "Şimdi anladım ki sen hak Peygambermişsin, dediğin gibi zihnimde öyle bir kuruntu vardı" diye itirafta bulundu. Fudâle'nin Kötü Niyeti Fudâle bin Ümeyyir de, Resûl­i Ekrem tavaf ederken onu öldürmek niyeti ile yavaş yavaş yanına yaklaşınca, Hazret­i Peygamber ona, "Fudâle misin?" diye sordu. O da, "Evet" dedi. Resûl­i Ekrem: "Ne düşünüyorsun?" deyince, o da, "Hiç bir düşündüğüm yok, Allah'ın zikri ile meşgulüm" diye cevap verdi. Resûl­i Ekrem gülerek, "Zihninde kurduğun şeyden tövbe ve istiğfar et" dedi ve mübarek elini onun göğsüne koydu. Fudâle, hemen kendine gelerek, imânı kuvvetlenmiş olduğunu, sonradan başkalarına anlatmıştı. Hübel! Kabe'de üç yüz altmış put vardı. O gün hepsi kırılıp atıldı ve Beytullah, putlardan temizlendi. Hübel adındaki put kırılıp yıkılırken, Zübeyr bin Avvâm ra­dıyallâhu anh, Ebû Süfyân'a, "Senin Uhud vak'asmda varlığı ile övündüğün Hübel'i görüyor musun?" deyince, Ebû Süfyân, "Artık sitemi bırak ey Zübeyr, görüyorum ki Muhammed'in Allah'ından başka ilâh olsaydı, işler başka türlü olurdu" dedi. ­4­AF VE EMÂN Resûl­i Ekrem, Kâbe­i Muazzama'nın kapısında durup, "Ey ahâli, hâciblik yâni Kabe hizmeti ve Zemzem subaşılığı memuriyetlerinden başka, eskiden kalma ne kadar vazifeler ve 251 PEYGAMBER EFENDİMİZ âdetler varsa, hepsini kaldırdım ve iptal ettim" buyurdular. Zemzem subaşılığı memuriyeti Muttaliboğulları'na bağlı olduğu için, o zaman bu memuriyet, Hazret­i Abbâs'ın üzerinde idi. Hâciblik hizmeti de, Ebû Talhâ bin Abdiddâr evlâdlarmm üstünde olmakla, Kabe'nin anahtarı, Osman bin Talhâ'da idi. Ebû Talhâ ve oğulları, kendilerinden başka bir kimse Kabe'yi açamaz zannederlerdi. Resûl­i Ekrem ise, anahtarı alıp, Kabe'yi açtı ve içeri girdi. Orada birçok suretler gördü, hepsini kaldırdı. Şeybeoğullan Hazret­i Abbâs, Kabe hizmetinin yâni hâcibliğin ve Zemzem subaşılığı hizmetinin bir arada Abdülmuttaliboğulları'na verilmesini rica etti. Osman bin Talhâ ise, babalarına ve dedelerine mahsus olan bu şerefli hizmetin, elinden çıkacağını işitince, pek ziyâde müteessir oluyordu. O sırada Cibril­i Emin geldi ve hâcibliğin yine Ebû Talhâ soyunda bırakılması emrini getirdi. Bunun üzerine hemen Resûl­i Ekrem, "Ey Talhâoğulları, emânetıdlahı ebediyen uhdenizde kalmak üzere alınız" diyerek, Kabe anahtarım Ibni Talhâ'ya verdi.

Osman vefat edince, Kabe anahtarı amcazadesi olan Şeybe bin Osman'a geçti, ondan da çocuklarına ve torunlarına kaldı, bugün de hâciblik hizmeti Şeybeoğulları'ndadır. Bîat Hazret­i Ebû Bekir'in validesi Selmâ radıyallâhu anhâ, ilk imân edenlerdendi. Fakat babası Ebû Kuhâfe, çok ihtiyar olduğu halde, henüz imâna gelmemişti. Bu sefer Hazret­i Peygamber, Kabe'ye girince, Hazret­i Ebû 252 MEDİNE DEVRİ Bekir, babası Ebû Kuhâfe'nin elinden tutup, Peygamber'in huzuruna getirdi. O da islâm'la müşerref oldu. Sonra Fahr­i Âlem, Safa üstüne çıkıp oturdu. Hazret­i Ömer de alt tarafında durdu ve halk birer birer gelip, bîat etmeye başladı. Önce erkekler islâm üzerine bîat eylediler ve Resûl­i Ekrem de Allah'a ve Resulüne itaat etmek üzere onların bîatını kabul etti. Erkeklerin bîatı tamamlanınca, nöbet kadınlara geldi. Hazret­i Ali'nin hemşiresi Ebû Tâlib'in kızı Ümmü Hânî, As bin Ümeyye'nin kızı Ümmü Habîbe, Attâb bin Esîd'in halaları Ervâ ve Âtike ve Haris bin Hişâm'ın kızı ve Ebû Cehü'in oğlu Ikri­me'nin karısı Ümmü Hakîm ve Hâlid bin Velid'in kız kardeşi Fâhite gibi Kureyş içinde şanlı ve itibarlı kadınlar, kadın kısmının önüne düşüp, Peygamber'in huzuruna geldiler. Hind Bîat Toplantısında Utbe'nin kızı ve Ebû Süfyân'ın karısı olan Hind de kıyafet değiştirerek kadınların arasına karışıp gelmişti. Resûl­i Ekrem onlara, Allah'a ortak koşmaktan, hırsızlıktan ve zinadan sakınmak, evlâdlarını öldürmemek, kimseye iftira etmemek ve Allah'ın emrine karşı gelmemek suretiyle bîat etmelerini teklif etti. Bu sırada Hind ortaya atılıp, şirkten sakınma teklifini işitir işitmez, "Yemin ederim, sen erkeklere teklif etmediğin şartı bize teklif ediyorsun, her ne ise biz onu yerine getireceğiz" dedi. Sonra hırsızlık bahsi gelince, yine Hind, "Yemin ederim, eğer hırsızlık etseydim, Ebû Süfyân'ın malından nice şeyler çarpardım" dedi. Ebû Süfyân orada bulunuyordu. "Geçmişi varsa sana helâl olsun, geleceğe bakalım" dedi. 253 PEYGAMBER EFENDİMİZ Fahr­i Âlem o vakit Hind'i tanıdı ve, "Sen Hind misin?" diye sordu. O da, "Ben Hind'im, geçmişi affet, Allah da seni affetsin" diye cevap verdi. Sonra Resûl­i Ekrem zina etmemek şartını teklif edince, Hind: "Hür olan kadın hiç zina eder mi?" dedi. Hazret­i Ömer'i Güldüren Söz Sonra Resûl­i Ekrem, evlâdlarmı öldürmemek şartına gelince, Hind, "Biz onları küçük iken büyüttük, büyüyünce de sen onları Be­dir'de öldürdün; artık ne oldu ise orasını sen ve onlar daha iyi bilirsiniz" dedi. Hazret­i Ömer'in fevkalâde temkin ve vakarı var iken, Hind'in bu sözüne dayanamayıp güldü. Sonra Resûl­i Ekrem, kadınların iftiradan sakınmalarını teklif edince, Hind, "Yemin ederim ki iftira çirkin şeydir, sen bize iyi ahlâk ile emrediyorsan" dedi. Nihayet emirlere âsî olmamak teklifine gelince de, Hind, "Biz bu yüce divâna sonradan âsî olmak için gelmedik" diyerek, sözünü bitirdi. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, bu suretle kadınlardan bîat almak üzere Hazret­i Ömer'e emir verdi, o da el verdi ve vekâlet yolu ile kadınlardan bîat aldı. Hind'in evvelce kanı heder ilân edilmiş iken, bu suretle affa uğradı ve emân aldı ve hulûs­i kalb ile imâna geldi. Hattâ evine gidince ne kadar put varsa, "Bu kadar vakit size aldanmışız" diyerek, birer birer kırıp parçaladı ve hepsini mahvetti. 254 l MEDİNE DEVRİ

Ensârın Üzüntüsü Fahr­i Âlem, Safa üzerinde Cenâb­ı Hakk'a hamd ü sena ederken, Ensâr'dan bazıları, içlerinden, "Hazret­i Peygamber vatanına kavuştu, havm ü kabilesi ile görüştü, hiç bundan sonra dönüp de bizim şehrimize gider mi?" diye üzüntü içindeymişler, o esnada Cebrail aleyhisselâm gelerek, Resûl­i Ekrem'e vahiy getirdi ve Ensâr'ın bu düşüncelerini bildirdi. Resûl­i Ekrem, Safâ'da duasını bitirdikten sonra, bu hususu Ensâr'dan sordu, onlar da, "Evet yâ Resülâllah, zihnimize böyle bir düşünce geldi" dediler. Hâtemü'l­Enbiyâ hazretleri de, "Ey Ensâr cemaati, ben Allah'ın kulu ve Resulüyüm, sizin şehrinize hicret ettim, hayatım ve ölümüm sizin yanınızdadır" dediler. Ensâr­ı Kiram hazerâtı da, Resûl­i Ekrem'in bu iltifatından fevkalâde sevindiler ve sevinçlerinden ağlaştılar. Kabe'de Ezan Öğle olunca Hazret­i Bilâl­i Habeşî, Kabe üzerine çıkıp ezan okudu. O ne büyük ve ne güzel bir inkılâbtır ki, sabahleyin Kabe üstünde koca Hübel adındaki put dururken, bir anda yerle bir olup, öğle vakti ezan­ı Muhammedî okunuyor ve Harem­i Şe­rif'de yüzlerce put varken, hepsi birden yok edilip, şerefli Kabe'nin etrafında binlerce ağızdan tekbir alınıyor; Lât ve Uzzâ'ya tapılırken, yalnız Vâcibu'l­Vücûd olan Allah'a ibâdet olunuyordu. Kureyş taifesi dağılarak, kimi bir tarafa kaçıp gizlenmiş, kimi Mekke'nin etrafındaki dağlara ve bayırlara çıkıp, uzaktan olanı biteni seyrediyorlardı. Birtakımı da Ebû Süfyân ile birlik­ 255 PEYGAMBER EFENDİMİZ te Kabe avlusunda durup, böyle birdenbire zuhura gelen büyük değişiklikleri hayret içinde, şaşkınlıkla seyrediyorlardı. işte o vakit Ebû Cehil'in kızı Cüveyriye, "Allah, babama lütf ü ihsan etmiş ki, vaktiyle ölüp, Bilâl'ın Kabe üzerinde bağırdığını görmedi" demiş. Haris bin Hişâm da, "Keşke evvelce ölüp de, bugünü görmeyeydim" diye söylenmiş. Onlarla beraber bulunan öteki Kureyş eşrafı da, bu yolda sözler söylemişler. Fakat Ebû Süfyân, "Ben Muhammed'in hakkında bir şey söylemem, çünkü ona gökten haber veriliyor" demiş. Bu esnada Resûl­i Ekrem, onların yanına gidip, aralarında gizlice konuştuklarını birer birer kendilerine haber verdi. Haris hemen, "Artık ben inandım hi, sen hak Peygamber'sin, çünkü bizim bu sözlerimizi hiç kimse işitmedi" diyerek, şehâdet getirdi. Kaçakların Af Dilemesi Yukarıda kanları heder edilen kaçakların ahvâline gelince: Hind'in affedilip, emâna girmesi öteki kaçaklara cesaret verdi ve Ibni Hatal'in gizlenen hanende cariyelerinden biri de Peygamber'in huzuruna gelerek, af diledi ve müslüman oldu, Resûl­i Ekrem de onu affetti. Ebû Serh'in torunu Abdullah bin Sa'd, Hazret­i Osman'ın süt kardeşi olduğundan, ona sığınmış ve Hazret­i Osman da onu saklamıştı. Herkese emniyet ve şehre huzur geldikten sonra, Hazret­i Osman onu meydana çıkardı, Peygamber'in huzuruna getirdi, affettirdi. Ondan sonra bu zât çok kuvvetli müslüman olup, birçok muharebelerde bulunmuş ve Hazret­i Osman'ın halifeliği zamanında Mısır'a vali tâyin olunmuştu. 256 MEDİNE DEVRİ İkrime Ebû Cehil'in oğlu İkrime, Handeme'de mağlup ve perişan olduktan sonra, Yemen tarafına kaçmıştı. Karısı Ümmü Hakîm, müslüman olduktan sonra, Resûl­i Ekrem'den onun için emân aldı ve arkasından gidip, onu Yemen sahilinde buldu, "insanların en ziyâde yumuşak başlı ve kerîmi olan zât tarafından sana af ve emân ile geldim" diyerek onu geri çevirdi ve Peygamber'in huzuruna getirdi. Bu suretle İkrime de müslüman oldu.

Ümeyye'nin oğlu Safvân da, Cidde'ye kaçmıştı. Vehb­i Cu­mahî'nin oğlu Ümeyyir, Peygamber'in huzuruna gelip, "Yâ Resûlâllah, Safvân benim kavmimin ulusudur, senden korkup kaçtı, onu da affet ve emân ver" dedi. Resûl­i Ekrem ona da emân verdi. Bunun üzerine Ümeyyir Cumahî, Cidde'ye gitti, Safvân ile görüştü ve Resûl­i Ekrem'in nasıl yüksek fıtratta halîm ve selîm ve akrabasına vefalı olduğunu beyân etti ve, "O senin amcazâdendir, onun büyüklüğü ve şerefi senin şerefindir" dedi ve Mekke­ i Mükerreme'ye getirdi, Peygamber'in huzuruna çıkardı. Safvân Safvân, Peygamber'in huzurunda Ümeyyir'e işaret ederek, "Bu adam diyor ki, sen bana emân vermişsin, doğru mu?" diye sordu. Resûl­i Ekrem, "Doğrudur" diye cevap verdi. Safvân, "Öyle ise müslüman olmak için bana iki ay müddet ver" dedi. Resûl­i Ekrem, "Dört ay muhayyersin" buyurdu. Bunun üzerine Safvân, bir müddet müşrik olduğu halde emânda kaldı. 257 PEYGAMBER EFENDİMİZ Vahşî Abdullah bin Zeb'arî, Hazret­i Ali'nin hemşiresi Ümmü Hâ­nî'nin zevci Hübeyre bin Ebî Vehb ile beraber Necrân'a gitti, Hübeyre orada müşrik olduğu halde öldü. Ibni Zeb'arî ise dönüp Mekke'ye geldi ve özür diledi. Resûl­i Ekrem onu affetti. O da bundan memnun olduğu için, nice nice şiirlerle Resûl­i Ekrem'e medhiyeler söyledi. Hazret­i Hamza'nın katili olan Vahşî, bir müddet şurada burada dolaştı; fakat sığınacak yer bulamayıp, sonunda Resûl­i Ekrem'e sığındı. O da onu affetti; fakat, "Gözüme görünme" buyurdular. Vahşi serbestçe gezdiği halde, Resûl­i Ekrem'e asla görünmezdi. Putlar Yıkılıyor Deniz kenarında Müşellel adında bir dağ vardır ki, oradan Kudeyd denen yere inilir, işte o dağın üzerinde Evs ve Hazrec kabilelerinin Menât adında bir putu vardı. Ramazan Bayramı'na altı gün kala Said bin Zeyd radıyallâhu anh, onu yıkmaya memur edildi ve o da gidip putu yıktı. Mekke'ye bir konak mesafede, Nahle denen yerde, Ku­reyş'in Uzzâ adında bir putu vardı ki, onlara nazaran putların en büyüğü idi. Bayrama beş gün kala onun da yıkılması için : Hazret­i Hâlid memur edildi, bir miktar süvari ile gidip, o putu parçaladı. Mekke'ye üç mil uzakta Huzeyl kabilesinin de Suva' adında bir putu vardı. Onun yıkılması için de Amr bin As memur olmakla, gidip onu parçaladı ve yerle bir etti. ı 258 YEDİNCİ BÖLÜM HUNEYN VE TEBÜK m'kke alınınca, Kureyş'in çoğu müslüman olmuştu, mân etmeyenler pek az kaldı. Bu suretle islâm dîni bir derece daha yayılıp kuvvetlendi. Evvelce Kureyş'in taraftan olan kabile ve aşiretler, gittikçe Müslümanlığa yöneldikleri için, islâmiyet'in her tarafta şöhreti arttı. Fakat Arabın en büyük kabilelerinden biri olan Hevâzin kabilesi, Resûl­i Ekrem ile muharebe etmek için aralarında anlaştılar. Tâif ile Mekke arasında Huneyn denilen vadide toplanmaya başladılar. Yirmi Bin Kişilik Düşman Ordusu Kârib bin Esved bin Mes'ud­i Sakaft, Sakif kabilesi ile oraya geldi. Resûl­i Ekrem'in küçük iken süt emdiği Benî Sa'd bin Bekir kabilesi ile Benî Cüşem gibi başka kabileler de gelip onlara katıldı. Bu suretle Hevâzin ordusunun mevcudu yirmi bini geçti. Resûl­i Ekrem, kendi aleyhinde öyle büyük bir ordunun toplandığını işitti ve hemen büyük hazırlıklara başladı. Hattâ Safvân bin Ümeyye'den emânet olarak silâh istedi. Safvân, "Zorla mı alacaksın yâ Muhammed?" diye sordu. Resûl­i Ekrem ise, 259

PEYGAMBER EFENDİMİZ "Hayır zorla değil. Sana iade edilinceye kadar... Eğer zayi olursa ödenmek şartıyla" diye buyurdu. Safvân da, "Öyle ise beis yok" dedi ve ödünç olarak üç yüz zırh verdi. Nevfel bin Haris de, bu suretle üç yüz mızrak ödünç verdi. Hâsılı Resûl­i Ekrem harp hazırlığını tamamladı ve Mekke'nin fethinden sonra, müslüman olan Kureyş eşrafından At­tâb bin Esîd radıyallâhu anh hazretlerini Mekke'de kaymakam bıraktı. O vakit Attâb yirmi yaşlarında idi. Mekke ahalisine dini öğretmek için Resûl­i Ekrem, Muâz bin Cebel hazretlerini Attâb ile bıraktı. On İki Bin İslâm Askeri Şevvâl'in yedinci günü, Düldül adındaki esterine binerek, on iki bin askerle Mekke'den çıkıp, Huneyn tarafına gitti. Bu askerin bin neferi Muhacirlerden, dört bin kişisi Ensâr­dan, beş bini Cüheyne, Müzeyne, Süleym ve Eşlem, Gifâr ve Eşca' kabilelerinden, iki bin kişisi ise Mekke ahalisindendi. Hazret­i Peygamber'in ordusunda, seksen kişi de müşrik olarak bulunuyordu. Onlardan biri de Safvân bin Ümeyye idi. Benî Süleym ile Mekke askeri, öncüydü; reisleri de vaktin en yiğit ve mahir süvari kumandam olan Hâlid bin Velid idi. işte böyle mükemmel bir ordu ile Resûl­i Ekrem, Şevvâl'in on birinde Huneyn'e geldi. Gurur Getirenler Müslümanlardan bazıları, ordunun bu kuvvetini görüp, "Bu asker hiç bir vakit azlıktan dolayı mağlup olmaz" dediler. Halbuki bu söz, yanlış bir sözdü. Çünkü çokluk ve kuvvet, her ne kadar düşmana galebe çalacak sebeplerden ise de, yardımı yapan Allah'tı, insanoğlu, sebebi hazırlayacak, fakat yardımı 260 MEDİNE DEVRİ Allah'dan bilecektir; yoksa kendini beğenen, sonra utanır. Kendi kuvvetine güvenen daima aldanır. Allah da sevgili kulu Resulünü galip eden ve muzaffer kılan ancak kendisi olduğunu ona bildirmek için, bu muharebede önce islâm ordusuna bir bozgunluk gösterdi. Sonra da yine kendi lütfü ile büyük bir zafer ihsan eyledi. Düşman ordusunun başkumandanı ve Hevâzin kabilesinin şeyhi olan Mâlik bin Avf Nasrî, askerini gayrete getirmek ve onları fedakârane savaştırmak için, bütün kadınları ile çocuklarını ve hayvanlarını da beraberinde getirmiş ve, "Hepiniz tek bir vücud olarak hep birden hücum ediniz" diye askerine emir vermişti. Bozgun Hazret­i Hâlid, Huneyn'de tedbirsizce seyirtip giderken, pusularda gizlenmiş olan Hevâzin askeri birdenbire çıkıp, şiddetli bir şekilde hücum edince, Benî Süleym bozuldu. Mekke askeri de onlara uydu. Bu bozgun öteki islâm askerlerine de geçerek, bütün islâm ordusu dağıldı. Hattâ Hazret­i Peygamber'in yanında yalnız amcası Abbâs ve amcazadesi Ebû Süfyân bin Haris ile, Hazret­i Ebû Bekir, Ömer, Ali, ve Üsâme bin Zeyd gibi pek az ashâb kaldı. Bu bozgunluk üzerine, imânı zayıf olan taze müslümanlar­dan birçoğunun fikri bozuldu. Hattâ Mekke halkından bazıları birbiriyle konuşurken, Ebû Süfyân bin Harb, "Bu bozgunun denize kadar arkası alınmaz" demiş. Safvân bin Ümeyye'nin ana bir kardeşi olan Kelde ise, "Bugün sihir bozuldu" deyince, Safvân henüz müslüman olmamışken, 261 iflf PEYGAMBER EFENDİMİZ ; "Sus, Allah ağzını yırtsın, bana Hevâz'm'den biri hâkim olmaktansa, Kureyş'ten biri hâkim olması daha iyidir" diye Kelde'yi azarladı. Peygamber'in Kahramanlığı

Resûl­i Ekrem ise, sebatta, şecaatte herkese üstündü. En dar ve tehlikeli zamanlarda dahi telâş ve acele etmezdi. Hazret­i Ali demiştir ki: "Muharebe şiddet bulup da, başımız sıkıya geldiği zaman biz hep Resûlullah'a sığınırdık." Bu vak'ada da, Fahr­i Âlem'in herkesten daha cesur olduğu görüldü. Şöyle ki: Ordu bozulup da, Hazret­i Peygamber yalnız kalınca, asla fütur etmeden ve hiç telâş göstermeden, Düldül'ü düşmana doğru sürdü, Hazret­i Abbâs ise ileri gitmesin diye Düldül'ün dizginini tutuyordu. "Ey Bîat Edenler!" O vakit Fahr­i Âlem, yanındaki ashabı ile sağ tarafa çekilip durdu ve, "Ey nâs geliniz, ben Allah'ın Resulüyüm, Abdullah'ın oğlu Mu­hammed'im" diye seslendi. Gür sesli olan Hazret­i Abbâs da, yüksek bir sesle, "Ey Akabe'de biat eden Ensâr! Ey Rıdvan ağacının altında geri dönmemek üzere söz veren ashâb!" diye bağırdı. Bunu işiten ashâb, "Lebbeyk, Lebbeyk" diyerek geri döndüler ve hemen gelip, Resûl­i Ekrem'in etrafında toplandılar. Hele Useyyid bin Hudayr: "Yâ E vs/" ve Sa'd: "Yâ Hazrec!" diye seslendiklerinde, arılar beylerinin başına nasıl üşüşüp toplanırlarsa, bu kabileler halkı da koşuştular ve onların başına üşüştüler. 262 MEDİNE DEVRİ işte bu suretle bozgun asker, her taraftan koşup, Resûl­i Ekrem'in yanma geldiler ve şiddetle muharebeye giriştiler. Hevâzin askeri, bütün şiddeti ile hücum ederek gelirken, Hazret­i Ali karşı çıkıp onların bayraktarlarını öldürdü. "Şimdi Fırın Kızdı!" O sırada Resûl­i Ekrem: "Şimdi fırın kızdı" buyurdu ve yerden bir avuç toprak alıp, düşmanların yüzlerine doğru attı ve gökten melekler inip, Resûl­i Ekrem'e yardım etti. Bu suretle düşmanlar hemen kaçmaya yüz tuttu, islâm ordusu da onların arkasına düşüp istediklerini öldürdüler ve istediklerini esir ettiler. Yalnız Ensâr'dan ve Hazrec kabilesinden Ebû Talhâ radıyal­lâhu anh müşriklerden yirmi kişi öldürdü ve bu suretle müşriklerin yetmiş bu kadarı telef ve birçoğu esir, geri kalanı da dağılarak perişan oldu. Bütün mallan ve çoluk çocukları islâm askerinin eline geçti. Müslüman şehidlerin sayısı ise, sadece dört kişi idi. "Şeriatı Bakîdir..." Önce islâm askerlerinin bozulduğu haberi Mekke'de yayılınca, bazıları, "Muhammed ölmüş ve Muhammedîler dağılmış, bundan sonra Arap kavmi de, babalarının dinine dönerler" diyerek, memnunluk göstermişlerdi. Mekke Kaymakamı olan Attâb bin Esîd radıyallâhu anh ise, "Muhammed ölür ise, şeriatı bakîdir ve Tann'sı diridir" demiş. Sonradan islâm ordusunun kazandığı haberi Mekke'ye gelince, Attâb ile Muâz bin Cebel radıyallâhu anhümâ yeniden dünyaya gelmişçesine memnun oldular. 263 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­1­GARİP BiR VAK'A Yukarıda geçtiği gibi, Resûl­i Ekrem Medine'den hareket etmeden evvel Ebû Katâde radıyallâhu anhı bir miktar asker ile Necid tarafına göndermişti. Muhallim bin Cüsâme izam denilen yere geldikleri zaman, Âmir bin Azbat'a tesadüf etmişler. Âmir onlara selâm vermiş ve kendisinin müslü­man olduğunu bildirmiş iken, Ebû Katâde'nin maiyetindeki askerlerden Muhallim bin Cüsâme, eski bir geçmişten dolayı Âmir'i öldürmüş ve devesi ile eşyasını ganimet diye almıştı. Sonra Ebû Katâde, askeri ile dönüp, Medine'ye gelirken, Resûl­i Ekrem ordusu ile Mekke'ye hareket etmiş olduğu için, o da arkadaşlan ile Mekke yolunu tutmuştu. Yolda Resûl­i Ekrem'e kavuşmuşlar ve Mekke fethinde bulunduktan sonra, Hu­neyn muharebesine de gitmişlerdi. Resûl­i Ekrem, Huneyn vadisinde öğle namazını kıldıktan sonra, bir ağaç gölgesinde oturdu. Ashabı da etrafında saf olup durdular.

O vakit Gatafan'dan Fezâre kabilesinin reisi olan Uyeyne bin Hısn, kalkıp Âmir'in kanını dâva etti. Benî Temîm kabilesi şeyhi olan Akra bin Habis de, Muhal­lim'i koruyarak, müdâfaaya kalktı. .;, '<':•• •• . , "Kalbini Yardın mı?" Peygamber'in huzurunda uzun uzadıya muhakemeden sonra, Âmir'in veresesinin muvafakatiyle diyete karar verdiler ve, "Muhallim gelsin de, Resûl­i Ekrem onun için istiğfar etsin dediler. : Muhallim geldi, Peygamber'in önüne oturdu. Resûl­i Ek­ 264 MEDİNE DEVRİ rem: "Adın nedir?" diye sordu. "Cüsâme'nin oğlu Muhallim" diye cevap verdi. Resûl­i Ekrem, "Amir bin Azbat müslümanlığını meydana koymuşken, sen onu katlettin mi?" diye buyurdu. Muhallim, "Onun islâm'ı ikrar etmesi ancak ölümden kurtulmük için idi" dedi. Resûl­i Ekrem, "Ya sen onun kalbini yardın mı ki, doğru mu, yalan mı bilesin?" dedi. . , Muhallim, "Onun kalbi bir et parçasıdır, yarılsa ne anlaşılır?" diye cevap verdi. Resûl­i Ekrem, "Kalbini bilmezsin, lisanına da inanmazsın, ne yapmalı?" dîye buyurdu. Muhallim, başka diyecek bir şey bulamayıp, "Yâ Resûlâllah, benim için istiğfar et" dedi. Resûl­i Ekrem, "Allah seni affetmesin" deyince, Muhallim gözlerinden yaş akarak kalkıp gitti ve kederinden bir hafta zarfında vefat etti. Gömüldüğü zaman yer onu kabul etmeyip, dışarı attı, tekrar defin olununca, yer onu yine attı. Kavmi gelip Resûl­i Ekrem'e haber verdi, Resûl­i Ekrem, "Bu toprak ondan daha fenalarını kabul eder, fakat Cenâb­ı Hak size ibret dersi vermek istiyor" diye buyurdu. Ondan sonra yakınları Muhallim'i tekrar gömdüler ve üzerine büyük taşlar koyup gittiler. ,.. , ....... 265 1~£: PEYGAMBER EFENDİMİZ Evtas Vak'ası Huneyn'de Hevâzin ordusu dağılıp perişan olduktan sonra, kaçanlardan birtakımı Hevâzin taraflarında Evtas denilen vadide toplandı. Ebû Amir radıyallâhu anh hazretleri, bir fırka askerle oraya gidip, harbe başlayınca, şehid oldu. Yerine Ebû Musa el­Eş'arî geçerek savaşı kazandı; birçok esir ve pek çok ganimet malları alarak, geri döndü. Süt Kardeş Şeyma Bu esirler içinde Benî Sa'd kabilesinden Hâris'in kızı Şeymâ da vardı. Resûl­i Ekrem'in süt kardeşi olduğunu haber verdi. Peygamber'in huzuruna getirildikte, Resûl­i Ekrem onu tanıyıp müteessir oldu; hattâ mübarek gözlerinden yaş geldi. Hırkasını yere yayıp, Şeymâ'yı onun üzerine oturttu ve pek çok hürmet ve riâyet etti. Ona bir köle ve câriye, iki deve ve bir miktar koyun verdi, kabilesinin yanına gönderdi. \, y ­2­ . , •, , .... TÂÎFİN MUHASARASI Yukarıda anlatıldığı gibi, birleşmiş kabilelerin orduları dağılıp, perişan olunca, artık Arap kabilelerinde müslümanlara karşı gelecek kuvvet ve kudret kalmadı. Fakat Sakîf kabilesi, vatanları olan Tâif şehrine gittiler ve kaleye girip, kapandılar. Hevâzin kabilesinin reisi olan Mâlik bin Avf da onlarla beraber gidip, Tâif kalesine kapandı.

Onun üzerine Hazret­i Peygamber, esirler ile ganimet mallarının Mekke'ye on mil kadar mesafesi olan Ci'râne adındaki yerde toplanmasını emretti ve onları korumak üzere bir miktar da asker bıraktı. Geri kalan askerle Taife gitti ve Tâiflileri sıkı 266 MEDİNE DEVRİ sıkı muhasara ederek sıkıştırdı. Hattâ Selmân­ı Fârisî radıyallâhu anhm göstermesiyle mancınık da kullanıldı. Sakîf kabilesi reisi olan Urve bin Mes'ûd ile Gaylân bin Seleme, Mekke'nin fethinden sonra, Resûl­i Ekrem'in Tâif üzerine yürüyeceğini daha evvel düşünmüş oldukları için, mancınık atmak san'atım, öğrenmek üzere Cürüş tarafına gitmiş olduklarından, Huneyn vak'asında bulunmadıkları gibi Tâif'in muhasarasında da bulunamadılar. Sakîf kabilesi ile Tâif'te bulunan diğerleri, kaleden kendilerini şiddetle müdâfaa ettiler ve pek çok ok attılar. Attıkları oklar çekirge sürüsü gibi havada uçup birbiriyle tokuşarak, islâm ordusu üzerine düştü. Bu suretle müslümanlardan on iki kişi şehid oldu, birçokları da yaralandı. Muhasaradan Vaz Geçilmesi Bu sırada Tâif'ten birçok köleler kaçıp, orduya geldiler; Resûl­i Ekrem hepsini âzâd etti. Hazret­i Hâlid bin Velid de birkaç defa meydana atılıp karşısına er diledi. Müşriklerin başlarından Abd­i Yâlîl adındaki şahıs, "Kale içinde sana karşı çıkacak kimse yoktur, biz yiyeceğimiz bitinceye kadar dayanacağız, azıklarımız bitince, o vakit hep birden dışarı çıkıp, ölünceye kadar çarpışacağız" diye red cevabı verdi. Bu suretle muhasara on sekiz gün sürdü. Fakat Tâif zapte­dilemedi. Bunun üzerine Resûl­i Ekrem muhasaradan vaz geçti ve ordu ile Tâif'ten kalkıp, esirlerle ganimet mallarının bulunduğu Ci'râne'ye geldi. Esirlerin kadın ve erkek sayısı altı bin kişi idi. Ganimet mallan ise yirmi dört bin deve ve kırk binden ziyâde koyun ve pek çok para idi. • , 267 PEYGAMBER EFENDİMİZ Müellefe­i Kulûb Resûl­i Ekrem, birkaç gün esirleri ve ganimet mallarım taksim için Ci'râne'de oturdu. Mekke'nin fethinden sonra yeni müslüman olup, imân henüz kalplerinde kuvvet bulmamış olanlara "Müellefe­i Kulûb" (gönülleri kazanılacak olanlar) denirdi. Resûl­i Ekrem onlara ganimet mallarında daha fazla hisse verdi. Ebû Süfyân ve oğulları Yezid ve Muâviye ile Huveytıb bin Abdi'1­Uzzâ, îkrime bin Ebî Cehil, Haris bin Hişâm ve Süheyl bin Amr gibi birinci derecede Kureyş'in eşrafından olan müel­lefe­i kulûba yüzer deve ve birer miktar gümüş, ikinci derecedeki eşraftan olan müellefe­i kulûba ise kırkar deve ve ona göre birer miktar gümüş verdi. Bunlar o vakit müellefe­i kulûbdan iken, sonra çok kuvvetli müslüman olmuşlardır. Husûsiyle Ebû Süfyân'm oğulları Yezid ve Muâviye ile Huveytıb, sonradan Resûl­i Ekrem'in kâtipliğinde bulunmuşlardır. "Ne A'lâ Develer!" Resûl­i Ekrem, ne kadar cömert ve kerem sahibi olduğunu bu sefer de dosta, düşmana bildirdi. Hattâ ganimetler taksim olunurken, en a'lâ cinsinden yüz kadar deve bir vadide bulunuyordu. Safvân bin Ümeyye onları görünce, "Ne a'lâ develer!" dedi. Resûl­i Ekrem de, "Öyle ise senin olsun" diye buyurdu ve hemen develeri ona verdi. Safvân da, evvelce müslüman olmak için dört ay mühlet almışken, artık müddetin dolmasını beklemeyip, "Bu derece cömertlik, ancak Peygamberlerin şânındandır" diyerek, müslüman oluverdi. Necid aşiretleri reislerinden Uyeyne bin Hısn ile Akra bin Hâbis'e de yüzer deve verilerek, Kureyş eşrafının birinci derece­ 268 İ

MEDİNE DEVRİ sine çıkarıldılar. Bu sefer Ensâr'a ganimet mallarından başkalarına verildiği kadar hisse verilmediğinden, bazılarının canları sıkılıp, kendi aralarında söylenmişler. Allah'ın Resulünü Almak Fahr­i Âlem hazretleri onları huzuruna çağırdı, "Ben birtakım itikadı zayıf olan yeni müslümanlann kalplerini ısındırmak için, ganimetlerden onlara fazlaca hisse verdim. Onlar malı alıp, memleketlerine gidecekler, siz de Allah'ın Resulünü alıp, kendi memleketinize' götürmeye razı değil misiniz?" diye buyurdu. Hepsi birden, "Hoşnud ve razıyız" dediler ve Peygamberin bu iltifatından çok memnun ve müteessir olup, ağlaştılar. Fahr­i Âlem de ellerini kaldırıp, bilhassa Ensâr'a ve onların çocuklarına ve torunlarına hayır dua etti. Altı Bin Esir Âzâd O sırada Hevâzin kabilesinin eşrafı, Ci'râne'ye geldiler ve müslüman oldular. Çoluklarımn çocuklarının geri verilmesini rica ettiler ve Peygamber'in huzurunda çok acıklı sözler söylediler. Resûl­i Ekrem, "Hâşimoğullannın hissesine düşen esirler, hep sizindir" dedi. Diğer Muhacirlerle, Ensâr da, "Bizim hisselerimize düşen esirler de, hep Allah'ın Resülünündür" dediler; öteki kabileler de ister istemez onlara uydu. Bu suretle bir günde altı bin esir âzâd edildi ve hepsine Peygamber tarafından ikram olarak birer kat elbise giydirildi. Sonradan Hevâzin kabilesinin reisi olan Mâlik bin Avf da geldi, o da müslüman oldu, ona da yüz deve ihsan olundu. 269 PEYGAMBER EFENDİMİZ — 3 — MEKKE'YE VE ORADAN MEDİNE'YE DÖNÜŞTE BAZI VAK'ALAR Hazret­i Peygamber, Zilka'de'nin ortalarında Ci'râne'den kalkıp, Mekke'ye gitti ve Beytullah'ı ziyaret etti ve Attâb bin Esîd radıyallâhu anh hazretlerini Mekke valisi tâyin etti. Halka şeriatin ahkâmını öğretmek için Muâz bin Cebel radıyallâhu anhı Mekke'de bıraktı. Kendisi ashabı ile beraber Mekke'den çıktı, Zilkade'nin sonuna doğru Medine'ye geldi. Mekke valisi Attâb, halk ile beraber Arabın eski âdeti üzere Hac etti. Mekke'nin Genç Valisi Bu Attâb, Hazret­i Osman'ın amcazadesi, Ümeyye'den Ebu'1­Âs'm oğlu olan Esîd'in oğlu idi. iyiler hakkında şefkatli, kötüler hakkında şiddetli, âdil ve ahlâkı güzel ve Ümeyye arasında sözü geçer, memleket idaresinde kudretli bir gençti. Halkın zayıfları onun valiliğinden ve adaletinden memnun kaldı. Fakat öteden beri Mekke'de başa geçmeye alışık olan Ku­reyş'in büyükleri, yeni yetişmiş bir gencin valiliğinden memnun olmadılar. Bilhassa hepsinin reisi olan Ebû Süfyân'm öyle bir gencin idaresi altına girmesi, kendisine pek güç geldi. Fakat Ebû Süfyân ile, Mekke'nin fethinde yeni müslüman olan Kureyş büyüklerinin birçoğu Mekke'nin fethinden sonra, Medine'ye göç ettiler. Ebû Süfyân, Necrân valisi tâyin edildi, oğlu Muâviye de vahiy kâtibi oldu. 270 MEDİNE DEVRi Ebû Mahzûre Mekke'de Ebû Mahzûre denir on altı yaşında, sesi gayet güzel bir çocuk vardı. Resûl­i Ekrem, Mekke fethedildiği zaman ona ezanı öğretip. Mekke'de bıraktı. O da hicretin elli dokuzuncu senesine kadar Mekke'de müezzinlik etti, sonra vefat etti. işte Peygamberimizin müezzinleri içinde Hazret­i Bilâl'den sonra en meşhur olan budur. Allah onlardan razı olsun. İslâm'a Davet Mektuptan Resûl­i Ekrem, Ci'râne'den döndüğü zaman, Bahreyn hükümdarı Münzir bin Sâvî'ye hitaben mektup yazdırmış ve Âlâ bin Hadramî radıyallâhu anh hazretleriyle göndermişti.

Hazret­i Âlâ, Bahreyn'e gitti, Peygamber'in mektubunu Münzir'e verdi, Münzir imâna gelince, Bahreyn'deki Araplar da müslüman oldular. Fakat orada Yahudi ve Mecûsi taifeleri vardı. Onlar imâna gelmeyip, eski dinlerinde kalmak istediklerinden, Münzir, Hazret­i Peygamber'e bir mektup yazıp, "Neyapayım?" diye sordu. Resûl­i Ekrem, Münzir'e cevap olarak bir emirname yazdırıp, o gibilerin cizyeye bağlanmasını söyledi. Daveti Kabul Edenler Yine o sıralarda Hazret­i Peygamber, kâtibi olan Ensâr'dan Übey bin Kâ'b radıyallâhu anhm kalemi ile Umman hükümdarı olan Cülendîoğulları Ceyfer ile Abd'e mektup yazılmış ve Amr bin As radıyallâhu anh ile gönderilmişti. Amr, Umman'a vardı. Mektubu Ceyfer ile kardeşi Abd'e verdi. Ceyfer biraz tereddüt ettikten sonra, Abd ile beraber imân etti. Sonra Amr bin As, Umman etrafındaki Arap^ zenginlerinin 271 PEYGAMBER EFENDİMİZ zekâtını topladı ve fakirlerine dağıttı, şehrin içinde bulunan Mecûsi taifesini de cizyeye bağladı. O sırada Gassan hükümdarlarından Belka valisi olan Cebele bin Eyhem'e bir mektup yazıldı ve islâm'a davet edildi. Cebele imâna geldi. Resûl­i Ekrem'e cevap olarak bir mektup yazdı ve bazı hediyeler gönderdi. Şam tarafında yerleşmiş olan Arap kabilelerinden Cüzam kabilesi reisi Ferve bin Amr, Rum kayseri tarafından Ma'an şehri mutasarrıflığına tâyin edilmişti. Kendisi o civarda bulunan Arap taifelerinin emîri idi. Bu esnada o da islâm'a davet edildi ve itaatle imâna geldi. Romalılar Ferve'nin müslüman olduğunu işitince, onu çağırdılar, hapsettiler ve sonra idam ettiler. Allah ondan razı ol sun. Zilhicce ayında Resûl­i Ekrem'in Mâriye adındaki cariyesinden ibrahim isimli oğlu dünyaya geldi. Hazret­i Peygamber'in büyük kerimesi Hazret­i Zeyneb de bu sene irtihâl etti. Yine bu sene Medine'de yiyecekler pahalılanınca, halk Resûl­i Ekrem'in narh vermesini istedi. Resûl­i Ekrem de, "Narhı ancak Allah verir" dedi. — 4 — SÖZÜN KUDRETİ Hicretin dokuzuncu senesinde, zenginlerin zekâtını toplayıp da, fakirlere taksim etmek üzere Resûl­i Ekrem, kabilelere memurlar gönderdi. Huzâa kabilesi zekâtlarını vermek üzere iken, Benî Temîm kabilesinin, "Bu kadar malı niçin elden çıkarmalı?" diyerek vermek istemedikleri işitildi. 272 MEDİNE DEVRİ Bunun üzerine Hazret­i Peygamber, Uyeyne bin Hısn Fezâ­rî'yi, bedevilerden bir miktar atlı ile Benî Temîm üzerine gönderdi. Uyeyne, Muharrem içinde Medine'den çıkıp, Safra tarafına doğru giderek, Sukya denen yere vardı. Orada birdenbire Temîm kabilesine hücum etti, birçok esir ve ganimet malları alıp, getirdi. Şiirler, Fahriyeler Benî Temîm ileri gelenleri ve eşrafı, esirlerini kurtarmak için Medine'ye geldiler ve en tanınmış sairlerini beraber getirdiler ve Hazret­i Peygamber'in kapısına gelip, "Yâ Muhammed, çık, seninle şiir söyleşelim ve fahriyeler okuyalım" diye bağırdılar. Resûl­i Ekrem çıkıp, "Ben şiir söylemek için gönderilmedim, fahriye söylemeye de memur değilim, fakat siz söyleyiniz bakalım" buyurdu. Benî Temîm'in en meşhur şâir ve hatibi olan Utarit bin Hâ­cib, kalkıp kendi kavmini metheder yollu, çok yüksek, beliğ bir hutbe okudu. Resûl­i Ekrem, ona cevap olmak üzere, Ensâr'ın büyüklerinden ve islâm'ın en beliğ hatiplerinden Sabit bin Kays bin Şemmâs'a emretti. Sabit de kalkıp, Cenâb­ı Hakk'ın büyüklüğüne ve Resûl­i Ekrem'in Peygamber olarak gönderildiğine dair pek güzel bir hutbe okuyup, Utârit'e galip geldi. Sonra yine Temîm'in meşhur şâirlerinden olan Zibrikan bin Bedr, kalkıp fahriye yolunda bir kaside okudu.

Hazret­i Peygamber ona cevap olmak üzere Ensâr'dan meşhur Hassan bin Sâbit'e emretti. Hazret­i Hassan da islâm dininin şerefine, şanına dair hiç düşünmeden güzel bir kaside söyledi. 273 PEYGAMBER EFENDİMİZ Benî Temim heyetinin reisi bulunan Akra bin Habis insafa "Bu zâtın hatibi, bizim hatibimizden, şâiri, bizim şâirimizden üstündür ve onların sesleri bizim seslerimizin üstündedir" dedi ve arkadaşları ile beraber imâna geldi. Yemenlilerin Nezâketi Yemen taraflarında yerleşmiş olan Himyer kabilelerinin beyleri de bu sırada Medine'ye elçiler gönderdiler. Resûl­i Ekrem ile görüştüler ve islâm'ın şartlarını öğrenip gittiler. Benî Temîm kabilesinden gelenlerin mizaçları, tabiatları sert ve katı olup, Yemen' den gelen elçiler ise, pek nâzik ve ince adamlar olduklarından, Hazret­i Peygamber'in medh ü senasına mazhar oldular. Yine o esnada Uzre kabilesinden on iki kişi geldi. Cemre bin Numan da onların içinde idi. Kabilelerinin zekâtlarını getirip verdiler ve hepsi imân ettiler, "Ey Allah'ın Resulü, bizim ticaretimiz Şam iledir. O tarafta ise Rum Kayseri Herakl var, onun hakkında sana bir şey vahy olundu mu?" diye sordular. Resûl­i Ekrem, : • !. "Size müjdeler olsun, yakında Şam Jetholunacaktır ve Herafel, bu havaliden savuşup gidecektir" buyurdu. Şâirler ve Hatipler Arabm beliğ ve fasih olanları, Kur'ân­ı Kerîm'e benzer sözler söylemekten âciz kalıp, birçoğu müslüman olduysa da, birtakımı da bâtıl dinlerinde ısrar ederek, silâh ile üstünlük sevdasına düştüler. Fakat silâhla karşı koymaktan âciz kalınca, Benî Temîm gibi bazıları yine dil kılıcına müracaat ederek, hutbeyle ve şiirle 274 s, •ü­ı MEDİNE DEVRİ cenkleşmeye kalkıştılar. islâm şâir ve hatipleri ise, güzel söz söylemekte onlara üstün geldiler, onlar da aczlerini kabule mecbur oldular. islâm hatipleri içinde Sabit bin Kays, şâirler arasında da Hassan bin Sabit ve Kâ'b bin Mâlik­i Ensârî bütün akranlarına üstün idiler. Sonra meşhur Kâ'b bin Züheyr de gelip onlara katıldı, Resûl­i Ekrem'i medh ü sena ile meşgul oldu. Büceyr ve Kâ'b Arabın beliğlerinden meşhur Züheyr bin Ebî Selmâ adındaki şâirin Büceyr ve Kâ'b adında iki oğlu vardı, ikisi de babaları gibi mahir birer şâirdiler. Hele Kâ'b, fevkalâde ateşli bir şâir olup, babasının vefatından sonra şöhret ona miras kaldı. Resûl­i Ekrem, Mekke'den Medine'ye dönünce, Büceyr Medine'ye geldi ve islâm ile müşerref oldu. Kardeşi Kâ'b bunu işitince canı sıkıldı ve, "Niçin babanın dininden döndün?" diye tekdir yollu bir kaside yapıp gönderdi. Büceyr, o kasideyi Peygamber'in önünde okudu. Resûl­i Ekrem, müteessir oldu; "Her kim Kâ'b bin Züheyr'e rast gelirse öldürsün, kanı helâldir" diye buyurdu. Büceyr, bunun üzerine kardeşine nasihat kılıklı bir şiir yazıp gönderdi ve büyük tehlikede olduğunu kendisine bildirdi. Kaside­i Bürde Kâ'b, tehlikeli bir halde olduğunu anladı, pek çok telâş et­ti, hemen Medine'ye gelip, Hazret­i Ebû Bekir'e sığındı. Hazret­i Ebû Bekir Sıddîk, onu alıp Mescid­i Şerife getirdi ve» 275 PEYGAMBER EFENDİMİZ

"Yâ Resûlâllah, biat etmek isteyen bir adam var" diyerek Pey­gamber'in huzuruna çıkardı. Onun üzerine Kâ'b da, Resûl­i Ekrem'in elini tutarak bîat etti ve diz çöküp oturdu. "Kâ'b bin Züheyr tövbe edip müslüman olarak emân almak için yüksek huzurunuza gelmek ister, kabul eder misiniz?" diye sordu. Resûl­i Ekrem, "Evet" diye cevap verdi. Bunun üzerine Kâ'b, "Yâ Resûlâllah, Züheyr'in oğlu Kâ'b benim" deyince, Ensâr­dan biri kalkıp, "izin ver yâ Resûlâllah, şunun boynunu vurayım" dedi. Resûl­i Ekrem, "Hayır vazgeç, çünkü islâm dinine dönerek tövbe edip gelmiştir" dedi. O vakit Kâ'b da, Resûl­i Ekrem'e medhiye olmak üzere yazdığı meşhur "Bânet suâdu" kasidesini okumaya başladı. "Hırka­i Şerif Bu medhiyeye "Kasîde­i Bürde" denir. Bürde Arapça hırka demektir. Böyle denmesine sebep ise, Kâ'b kasideyi okurken, Resûl­i Ekrem'in fevkalâde memnun kalarak, sırtından Hırka­i Şerifini çıkarıp, Kâ'b'a giydirmesidir. Kâ'b da onu alıp, ömrü oldukça çok kıymetli bir hediye olarak iftiharla saklamıştır. Sonra Muâviye bin Ebî Süfyân, Kâ'b'a on bin dirhem verip, onu almak istediyse de, Hazret­i Kâ'b, "Ben Resûlullah'ın hırkasını giymek için kimseyi nefsime tercih edemem" diye reddetmişti. Fakat Kâ'b'ın vefatında Muâviye, onun vârislerine yirmi bin dirhem gönderip, Hırka­i Saadet'i almıştır. 276 ;HP MEDİNE DEVRİ işte ondan sonra hükümdarlar arasında birinden ötekine geçmek suretiyle bugüne kadar gelen Hırka­i Şerife budur. Adiy bin Hâtem Tay kabilesinin büyüğü olan ve bütün dünyada cömertliği ile meşhur olan Hâtem­i Tâî'nin mahallesinde, Tay kabilesinin bir puthanesi vardı ve içinde de Fels namında bir put vardı. Hâtem­i Tâî, hicretin sekizinci senesinde ölmüştü. Yerine Hâ­tem'in oğlu Adiy geçti, o da babası gibi meşhur bir zât idi. Etraftaki puthaneler yıkılıp, putlar kırılmakta iken, Tâî'nin puthanesinin öylece kalması caiz değildi. Bundan dolayı onu yıkmak için hicretin dokuzuncu senesi Rebiülahir'inde Hazret­i Ali bir fırka askerle o tarafa gönderildi. Hazret­i Ali birgün sabah erkenden Hâtem­i Tâî mahallesine vardı, puthaneyi yıktı, Fels'i de kırdı. Adiy, Şam tarafına kaçtı, fakat kız kardeşi Seffâne ele geçti. Hazret­i Ali birçok esir ve ganimet malları alıp, Seffâne ile beraber Medine­i Münevvere'ye geldi. Resûl­i Ekrem, Seffâne'yi âzâd edip, kardeşi Adiy'in yanına gönderdi. Bunun üzerine Adiy Medine'ye geldi ve islâm ile müşerref oldu. işte ashabın büyüklerinden Adiy bin Hâtem, dedikleri bu zâttır. Allah kendisinden razı olsun. ' ,','• ; ­5­ , ' r, TEBÜK SAVAŞI Rum Kayseri'nin emri ile Şam'da müslümanlar aleyhine bir büyük ordu hazırlandığı ve Cüzam, Lâhm ve Gassân kabilelerinin de, Rum askeri ile beraber hareket etmek üzere oldukları işitilmişti. 277 PEYGAMBER EFENDİMİZ Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Şam'a gidip Roma devleti ile muharebe etmek üzere Medine'de büyük bir ordu toplamaya başladı. Mekke'den ve diğer Arap kabilelerinden asker toplamak üzere her tarafa memurlar gönderdi ve ortada kıtlık bulunduğundan, zenginlerin askere yardım etmelerini emretti. Binaenaleyh kudreti olanlar, zayıflara birçok yardımda bulundular, hattâ müslüman kadınları ziynet eşyalarını askere hediye ettiler. Hazret­i Ebû Bekir, bütün malını bu uğurda verdi. Hazret­i Osman da askere yardım olarak üç yüz deve yükü zahire, para olarak bin altın verdi.

işte onun üzerine Resûl­i Ekrem, husûsî olarak Hazret­i Osman'a dua etti ve kendisinden zuhur edecek bütün kusurların affolunduğunu müjdeledi. ' Zor Sefer Resûl­i Ekrem, öteden beri bir tarafa gidecek olunca, başka tarafa gidecek gibi görünmeleri âdetleri iken, bu sefer havalar sıcak ve her taraf kurak, düşman kuvvetli ve gidilecek yer uzak olduğundan, herkesin ona göre hazırlanması için gidilecek yeri bildirdi. Münafıklar, "Böyle sıcak günlerde yola çıkmayın" diye, nasihat eder gibi görünerek, halk arasında bozgunculuk yapıyorlardı. Onlara cevap olarak, "Cehennemin sıcağı daha şiddetlidir" buyuruldu. Münafıkların reisi Abdullah bin Übey bin Selûl, "Muhammed, Roma devletini oyuncak mı sanıyor? Onun ashabı ile beraber tutulup, esir olacaklarını gözümle görmüş gibi biliyorum" diyerek, halka korku ve dehşet veriyordu. itikadı bütün olanlar ise, Resûl­i Ekrem'in emrine itaat ede­ 278 MEDİNE DEVRİ rek ve muharebeye istekli olarak süratle yolculuğa hazırlanıyorlardı. Bazıları da zahirelerini yükleyecek deve bulamadıklarından, pek çok üzüntü duyup, ağlamaktaydılar. Vücutça yahut malca yolculuğa gücü yetmeyenlere bir diyecek olmadığından, onlar geri bırakıldılar. Seferden Kaçanlar Bazı bedeviler de hiç bir özürleri olmadığı halde, uydurma mazeretler öne sürerek, kafileye katılmamak için izin aldılar. Fakat her taraftan takım takım akıp gelen islâm askerleri, muharebeye yetecek kadarı buldu. Resûl­i Ekrem, eş ve çocuklarına bakmak için, Hazret­i Ali kerremallâhu vecheh hazretlerini ve memleket işlerini görmek için de, Muhammed bin Mesleme radıyallâhu anhı Medine'de bıraktı. Hicretin dokuzuncu senesi Receb'inin bir Perşembe günü Hazret­i Peygamber ordu ile yola çıktı. Münafıkların başı Abdullah bin Übey, münafıklardan bir grup ile, hiç bir özür beyân etmeden orduya iştirak etmediler ve açıktan açığa Resûl­i Ekrem'in emrine karşı geldiler. Itikadları bütün olan müslümanlardan bazıları da, yine bir özürleri olmadığı halde, zahmet ve meşakkatten kaçıp, seferden geri kaldılar. Ordu ile gidenler, her ne kadar sıcaktan ve susuzluktan çok güçlük çektilerse de, büyük sevap kazandılar. Resûl­i Ekrem ile beraber giden askerin sayısı otuz bin kişiden fazlaydı. On bini atlı idi. "Ancak Allah'ın Bildirdiğini Bilirim!" Yolda birara, Resûl­i Ekrem'in devesi kayboldu. Münafıklardan Zeyd bin Lusayi, r 279 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Muhammed, Peygamber'im der ve göklerden haber verir, halbuki devesinin nerede olduğunu bilmez" demiş. O vakit Resûl­i Ekrem de ashabına, "Bir şahıs benim hakkımda şöyle şöyle diyor" diye onun bu sözlerini hikâye etti ve, "Vallahi, ben bir şey bilmem, ancak Cenâb­ı Hakk'ın bana bildirdiğini bilirim. Şimdi Cenâb­ı Hak bildirdi, deve, filân vadide, filân yerde, yuları bir ağacın dalma ilişip kalmış, gidin getirin" buyurdular. Hemen o vadiye vardılar, deveyi o halde bulup getirdiler. Sonra Resûl­i Ekrem, ordusu ile Tebük denen yere vardı. Tebük, Medine ile Şam arasında yan yoldur. Ordu orada bir su başına kondu. Su gayet az akıyordu, böyle büyük bir ordunun askerlerine yetecek kadar değildi. Resûl­i Ekrem o sudan abdest aldı, mucize eseri olarak o su, hemen o kadar çoğaldı ki, bütün orduya yetti. Düşman Korktu! ,

Ordu Tebük'te konakladığı zaman, etrafa o kadar heybet salmıştı ki, gerek Roma askerlerinde ve gerek Kayser'e tâbi olan Arap­larda bir hareket görülmedi, ondan dolayı muharebe de olmadı. Fakat ordunun Şam hududuna kadar gelip de Roma devletine meydan okuması, her tarafa dehşet verdi. Bundan dolayı Akabe­i Mısriyye civarında ve deniz kenarında Eyle adındaki şehrin hükümdarı olan Yuhanna gelip, üç yüz altın cizye vererek emân istedi. Resûl­i Ekrem de ona bir ahid­nâme verdi. Şam şehirlerinden Cerba ve Ezruh adında iki şehrin arası üç mil idi. Onların ahalisi de yıllık yüz altın cizye vermek suretiyle emân istediler. Resûl­i Ekrem onlara da o suretle bir ahidnâ­me verdi. 280 MEDİNE DEVRİ Yine o sıralarda Resûl­i Ekrem, dört yüz atlı ile Seyfullah Hâlid bin Velid hazretlerini Dümetü'l­Cendel şehrinin hükümdarı olan ve Hıristiyan dininde bulunan Ukeydir bin Abdilme­lik üzerine gönderdi. Hazret­i Hâlid oraya gitti, Ukeydir'i kale dışında, yakın adamlarıyla gezerken yakaladı ve alıp orduya getirdi, o da cizye vereceğine dair söz verdi ve o şartla salıverildi. Şanla Şerefle Dönüş Resûl­i Ekrem yirmi gün kadar daha Tebük'de kaldı ve ashabına danışarak, ileri gidip gitmemek hususunda onlann fikirlerini sordu. Hazret­i Ömer, "Eğer Allah tarafından memur isen, buyurun gidelim" dedi. Hazret­i Peygamber, "Eğer Hak tarafından memur olsaydım, sizin reyinizi sormazdım" buyurdu. Bunun üzerine Hazret­i Ömer, "Yâ Resülâllah! Şam taraflarında kuvvet ve topluluklar çoktur, müslüman ise hiç yoktur. Halbuki sizin bu derece yaklaşmanız onlara korku ve dehşet verdi. Bu sene bu kadarcıkla iktifa edelim de, bakalım ileride Cenâb­ı Hak ne gösterir" dedi. O sıralarda Şam'da taun olduğu işitildi. Resûl­i Ekrem de: "Taun olan şehre girmeyiniz" buyurdu. .; Bundan dolayı Tebük'den ileri gidilmeyip; Medine'ye dönüldü. Münafıkların Suikast Plânı Resûl­i Ekrem'in devesini Ammar bin Yâsir radıyallâhu anh yediyordu. Huzeyfe bin Yemân radıyallâhu anh da arkadan sürüyordu. Gece vakti Akabe'den geçerken, Hazret­i Peygamber'in üzerine ansızın hücum edip, suikastta bulunmak isteyen münâfık­ 281­ PEYGAMBER EFENDİMİZ lardan on iki mel'un, aralarında gizlice anlaşma yaparak, Resûl­i Ekrem'in geçeceği yerde onu bekliyorlarmış. Onların bu kötü niyetleri, Resûl­i Ekrem'e vahiy ile bildirilmiş olduğundan, ihtiyatlı bulundular. Karşıdan onların karaltısını görünce, Hazret­i Huzeyfe'ye emrederek onları kaçırttı ve onların münafık olduklarını ve suikast için pusu kurduklarını Huzeyfe'ye haber verdiler. Ertesi gün Useyyid bin Hudayr bu vak'ayı işitince, orduda ne kadar münafık varsa hepsinin idam olunmasını istedi. Fakat Resûl­i Ekrem ona razı olmadı ve, "Madem ki dilleri ile kelime­i şehâdet getiriyorlar, onlara taarruz etmek caiz olmaz" dediler. Resûl­i Ekrem, bütün münafıkları bilirdi, fakat açığa vurmazdı. Yalnız Hazret­i Huzeyfe'ye söylerdi, Ondan dolayı Haz­ ' ret­i Huzeyfe bütün münafıkları tanırdı. Fakat sır olduğu için gizlerdi. Hazret­i Huzeyfe, Resûl­i Ekrem'in sırdaşı idi. Hattâ derler ki ne kadar olmuş ve olacak şeyler varsa, Resûl­i Ekrem ona bildirirdi. ( ' Mescid­i Dırâr'ın Yıkılması ı Sonra yolda Resûl­i Ekrem'e Allah tarafından Mescid­i Di­ ! râr'ın keyfiyeti bildirildi. Vak'a şöyle idi: Resûl­i Ekrem, Tebük muharebesine gitme­ ' den önce, birtakım münafıklar, Küba mescidinin cemaatini oradan ayartmak maksadıyla, o civarda bir mescid yapmayı tasarlamışlardı. Mâhud mürted Ebû Âmir­i Fâsık, onlara,

"Siz, öyle bir mescid yapınız ve içine mümkün olduğu kadar silâh koyunuz. Ben de Rum Kayserine gidiyorum, size çokça Rum askeri getiririm ve Muhammed ile ashabını Medine'den çıkarırım" deyip, Şam'a gitmişti. 282 MEDİNE DEVRİ Onlar da öyle bir mescid yaptılar ve Ebû Âmir'in vaadetti­ğini beklemeye başladılar, işte buna Mescid­i Dırâr denir. Resûl­i Ekrem Tebük'den Medine'ye dönerken, Cenâb­ı Hak tarafından, o mescidin öyle bozguncu bir maksatla yapıldığı bildirildi.1 Hazret­i Peygamber hemen Mâlik bin Dahşem ile Ma'n bin Adiy Aclânî'yi vazifelendirip, o mescidi gidip yıkmalarını söyledi, onlar da emri yerine getirdiler. Sonra Resûl­i Ekrem, Ramazan ayı içinde salimen Medine'ye döndüler. Pişman Olanlar O zaman bu sefere özürsüz katılmamış olanlar pek çok pişman oldular. Hattâ içlerinden Ebû Lübâbe gibi bazı ashâb söyleyecek söz bulamayıp, kendi kendilerini Mescid­i Şerifin direklerine bağladılar ve gece gündüz ağladılar. Bunlardan Kâ'b bin Mâlik, Mü­râre bin Rebî' ve Hilâl bin Ümeyye, Peygamber'in huzuruna gelip af dilediler. Resûl­i Ekrem ise, halkı onlarla temastan ve görüşmekten menetti. Üçü de birer köşeye çekildiler ve elli gün halk ile görüşmekten mahrum kaldılar. Bu suretle dünya başlarına zindan oldu. Sonra Cenâb­ı Hak tarafından hepsinin tövbeleri kabul buyuruldu ve suçları affedildi.2 Bu muharebede islâm'ın kuvvet ve şöhreti Şam tarafına yayıldı, ünü etrafı tuttu, doğrularla yalancılar seçildi, hele münafıklar güruhu bütün bütün rezil rüsvâ oldu. . ,.•. 1 Tevbe (9) sûresi, 107­110. âyetler. 2 Tevbe (9) sûresi, 118. âyet. 283 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­6­BAZI VAK'ALAR Mekke'nin fethinden sonra, Resûl­i Ekrem Medine'ye gelirken, Sakîf kabilesinin reisi Urve bin Mes'ûd yolda Peygamber'e kavuşarak, onunla görüştü ve müslüman olarak Taife döndü ve kavmini islâm dinine davet etti. Sakîf kabilesinin aşağı tabakası ise, reisleri bulunan ve Araplar arasında çok itibarlı kimselerden olan Urve'yi ok yağmuruna tuttular ve biçareyi vurup şehid ettiler. Yukarıda "Taif'in Muhasarası" bahsinde geçtiği gibi, Urve bin Mes'ûd, müslümanlara karşı kullanmak için mancınık san'atmı öğrenip, muhasaradan sonra Taife dönmüştü. Ancak gönlüne islâmiyet sevgisi düşerek, çıkıp gelmiş ve müslüman olmuştu. Allah kendisinden razı olsun. Tâiflilerin Müslüman Olması Resûl­i Ekrem ise, Hevâzin kabilesi reisi olan Mâlik bin Avf Nasrî'ye, Sakîf kabilesini sıkıştırmak için emir vermişti. Bu suretle Mâlik, fırsat buldukça Sakîf kabilesini vurup, yağma eder, onlar da Tâif ten dışarıya çıkamayıp, kalede kapalı kalırlardı. Sakîfliler, gittikçe, Hevâzin halkının tecavüzlerinden usandılar ve artık bulundukları dinde yaşayamayacaklarım anladılar. Resûl­i Ekrem'in Tebük dönüşünde, kabilenin ileri gelenleri Medine'ye gelip, itaat edeceklerini bildirdiler, fakat namazdan affedilmelerini istediler. Hazret­i Peygamber ise, "Bir dinde ki namaz y oktur, onda hayır yoktur" buyurdu. Ayrıca Sakîf reisleri, öteden beri taptıkları Lât adındaki putun üç sene kadar olduğu gibi bırakılmasını istediler. Resûl­i Ekrem kabul etmeyince, "Bari bir ay kadar kalsın" diye yalvardılar. Sakîfliler nihayet her teklifi kabul edip, yolu ile imâna geldiler. . 284 MEDİNE DEVRİ Puta Ağlayanlar Bunun üzerine Resûl­i Ekrem, Lât adındaki putu yıkmak için Harb bin Ebî Süfyân ile Mugîre bin Şu'be­i Sakafî'yi Taife gönderdi, onlar da gidip putu kırarak yok ettiler.

Gariptir ki, put kırılırken Sakîf kabilesinin kadınları evlerden dışarı çıkıp, puta hasretle ağladılar. Fakat sonra cümlesi hâlis müslüman olup, Lât'ın adını bile unuttular. Sa'doğullan'nın islâm'a Gelişi O sırada Sa'd bin Ebî Bekir kabilesi tarafından Zımâm bin Salebe, Hazret­i Peygember'e müracaat ederek müslüman oldu. islâm'ın şartlarım öğrendi, dönüp kabilesine gitti, ilk sözü şu oldu: "Lât ve Uzzâ ne fena şeylermiş." O böyle deyince kavmi, "Sus ey Zımâm, delirdin mi? Sonra sana delilik, alaca veya cüzzam gibi bir hastalık gelir" demişler; Zımâm radıyallâhu anh da, "Yazık size! Lât ve Uzzâ denen putlar, ne fayda ve ne de zarar verir. Halbuki Allâhu Teâlâ size Peygamber gönderdi ve ona kitab indirdi, halkı sapıklıktan kurtardı" diyerek müslüman olduğunu meydana koymuş ve kavmine de nasihatler vermişti. Onlar da onun nasihatini dinleyerek, hemen hepsi imâna gelmişler ve o gün akşama kadar Benî Sa'd kabilesinde erkekten ve kadından imâna gelmeyen kimse kalmamıştır. . _,. . Necâşî'nin Vefatı Resûl­i Ekrem, Receb ayı içinde birgün Necâşî'nin yâni Habeş hükümdarı olan Eshame'nin vefatım haber verdi ve ashabı ile birlikte onun cenaze namazını kıldı. Hakikaten o gün Necâşî'nin vefat etmiş olduğu sonradan öğrenildi. 285 PEYGAMBER EFENDİMİZ Şaban ayında Resûl­i Ekrem'in kerimesi ve Hazret­i Osman'ın muhterem zevcesi Ümmü Külsum radıyallâhu anhâ fena âleminden göçtü. "Kâfire Dua Etme" Şevval ayında da münafıkların reisi olan Abdullah bin Übey bin Selûl öldü. Oğlu Abdullah radıyallâhu anh, babasının cismini cehennem ateşinden korumak için Hazret­i Peygamber'in gömleğini aldı ve babasını ona sarıp gömdü. Resûl­i Ekrem dahi dua ve istiğfar etmek üzere kabrine gitti. Hazret­i Ömer ise, başı ucunda durup, "Yâ Resülâllah, onun için dua ve istiğfar edecek misin? O filân gün şöyle dedi, filân gün böyle dedi" diyerek, bütün kötülüklerini saydı döktü. O esnada vahy­i ilâhî geldi: "Küfür üzerine ölüp gidenlerden birisi için dua ve istiğfar etme ve kabrine gitme" diye men edildi.1 Bu Abdullah bin Übey, islâm için bir büyük belâ idi. Ölümü ile müslümanlar onun şerrinden ve fesadından kurtuldu ve onun ölümü ile bin kadar münafık hulûs­i kalb ile müslüman oldu. Hac Usûlleri O sene Hac mevsimi gelince, Resûl­i Ekrem, yâr­ı garı Hazret­i Ebû Bekir'i Hac kumandanı yaparak, üç yüz kişi ile Mekke'ye gönderdi. Sonra hacılara "Berâe Sûresi"ni2 okumak ve bu seneden sonra müşrikler Mescid­i Haram'a yaklaşmamak ve çıplak olarak hiç kimse Beytullah'ı tavaf etmemek gibi hususları halka 1 Tevbe (9) sûresi, 84. âyet 2 "Berâe", Tevbe Sûresinin diğer adıdır. 286 MEDİNE DEVRİ bildirmek için Hazret­i Ali'yi de husûsi memuriyetle arkadan gönderdi. Mekke'ye vardıklarında durak yerlerinde hutbeleri Hazret­i Ebû Bekir okudu ve halka Hac usûllerini öğretti, müslümanlar da o suretle Hac ettiler, imâna gelmeyen kâfirler ise, câhiliyet devresindeki âdetleri gibi Hac ettiler. Hazret­i Ali ise halka "Berâe Sûresi "ni okudu ve Kurban Bayramı günü, "Bu seneden sonra müşrikler Hac etmesin ve çıplak kimse Beytullah'ı tavaf etmesin. Resülullah ile sözleşmesi olanlarla, günü gelinceye kadar sözleşmeye uyulacaktır"1 diye halka seslendi. Müşrik Kabileler

Müşrikler birbirlerine atıp tuttular, "işte Kureyş müslüman oldu, siz ne yapacaksınız?" dediler, nihayet onlar da imân ettiler. Kureyş taifesi, Hazret­i ibrahim aleyhisselâmm oğlu ismail aleyhisselâm zürriyetinden ve Harem­i Şerifin asıl ahalisinden idiler. Öteki Arap kabileleri hiç bir vakit onların bu üstünlüğünü ve şerefini inkâr etmezlerdi. Resûl­i Ekrem'e harp açanlar, Kureyş kabilesi idi. Öteki kabileler işin sonunu beklerlerdi. Mekke fetholunup da, Kureyşliler imâna gelince, islâm'ın heybeti her tarafı kapladı ve Arap kabilelerinden peyderpey elçiler ve mebuslar gelip gitmeye başladı. Her ne vakit bir elçi gelse, Resûl­i Ekrem elbisesinin en iyisini giyer, elçiye mümkün olduğu kadar güler yüzle ikram eder ve herkesin hâl ü sânına ve her kabilenin âdet ve töresine göre söz söylerdi. l Berâe yâni Tevbe (9) sûresi, 28. âyet, bu eıflri ihtiva etmektedir. 287 aim,!! IP PEYGAMBER EFENDİMİZ — 7 — HİCRETİN ONUNCU YILI Yeni sene girdikten sonra da Medine'ye elçiler ve temsilciler gelip gitmeye devam etti. Bahreyn taraflarında oturan ve Abdü'l­Kays denilen büyük kabileden on altı kişi geldi ki bunların arasında bir Hıristiyan keşişi olan meşhur Cârüd da vardı. Hepsi Peygamber'in önünde islâm ile müşerref oldular. Benî Âmir kabilesinden olan Beni Münte/ik'in temsilcileri de gelip, Peygamber'in huzuruna girdiler, Resûl­i Ekrem onlara iltifat edip el verdi; onlar da Resûl­i Ekrem'in mübarek elini tutup, bîat ettiler ve müslüman olduktan sonra, dönüp kabilelerine gittiler. Yemen'de İslâmiyet Resûl­i Ekrem, Yemen'de islâm dinini anlatmak için Ebû Musa el­Eş'arî'yi Yemenin Zebld ve Aden taraflarına ve Muâz bin Cebel'i de Yemen'in yukarı kısmında bir bölgesi olan Ce­ned'e gönderdi, ikisi de vazifelerim yapmak üzere gittiler, halka şeriatın ahkâmını öğrettiler ve islâm dinini yaydılar. Bu sırada Resûl­i Ekrem, taraf taraf emirler ve valiler tayin edip, gönderiyordu. Ziyâd bin Lebîd Ensârî'yi Hadramut valisi tâyin etti. Yine bu esnada Ezd kabilelerinin bir kolu olan Gâmid kabilesinden on kişi gelip, müslüman olduklarını arzettiler. Resûl­i Ekrem onlara da Übey bin Kâ'b'ı vali tâyin ederek Gâmid'e gönderdi. Ezdişenüe kabilesinden de o sırada bir kalabalık gelip, müslüman olduklarını arzettiler. Reisleri Surud bin Abdillah el­Ez­dî idi. Resûl­i Ekrem onu kendi memleketine vali yapıp gönderdi ve Yemen tarafındaki müşrikler üzerine gitmesini de emir 288 j MEDİNE DEVRİ buyurdu. O da Yemen'de Curuş adındaki şehir ahalisinin üzerine gitti, onlar da karşı koydular; fakat müslümanlar galip geldi; Curuş ahalisinden pek çok kimse öldü. Curuşlular O sırada Curuş ahalisinden Medine­i Münevvere'ye iki kişi gelmişti, Peygamber'in huzuruna girdikleri zaman, Resûl­i Ekrem onlara kabilelerinin boğazlanmakta olduğunu haber verdi. Dönüp memleketlerine gittiklerinde hakikaten o gün Curuş ahalisinin kırılmış olduklarım öğrendiler ve Medine'deki Haz­ret­i Peygamberle görüşmeyi kabilelerine haber verdiler. Bunun üzerine Curuş ahalisinden birçok kimseler Medine'ye gelerek müslüman oldular. Yine o sıralarda Yemen'deki Necrân nahiyesi hıristiyanları­nın reisi, birçok adamlarıyla Medine­i Münevvere'ye geldiler. Yıllık belli bir miktar cizye vermek üzere sözleştiler. Cizyelerini alıp getirmek üzere emin bir adam istediler. Resûl­i Ekrem, "Kalk yâ Ebâ Ubcyde" dedi. Hazret­i Ubeyde radıyallâhu anh ayağa kalktı. Resûl­i Ekrem,"/£te bu ümmetin emini budur" buyurdu ve Ebû Ubeyde onlarla beraber Necrân'a giderek, cizyelerini alıp getirdi. , Cerîr­i Becelî ­

Birgün Resûl­i Ekrem, ashabı ile oturup konuşurken, "Size­ şu taraftan bir hayırlı adam geliyor ki, yüzünde melek nişanı vardır" dedi. Arası çok geçmeden Beetle taifesinden Cerîr bin Abdillah Becelî, yüz elli kişi ile çıkageldi. Becîle, Yemen'de Me'ad kabilesinden bir cemaattir. Cerîr, bu cemaatten ve Yemen eşrafından melek gibi güzel ve yüzü nûrâ­nî bir zâttı. Beraberinde gelen yüz elli kişi ile beraber imâna geldi ve Resûl­i Ekrem'in seçkin ashabından oldu. 289 PEYGAMBER EFENDİMİZ Fahr­i Âlem hazretleri ona ahkâm­ı şeriatı öğretti ve sonra onu Yemen'de Zü'l­ Halasa adlı puthaneyi yıkmaya memur etti. Becîle ve Has'am kabilelerinin Zü'l­Halasa adında bir put­hanesi vardı. Onu ziyaret etmek için etraftan pek çok halk gelip giderdi. Arabistan'da onun gibi küfür alâmetlerinin hepsi yok edilmişken, Yemen'de o puthanenin olduğu gibi kalması, doğru olmadığından Resûl­i Ekrem onu yıkmak için Cerîr­i Be­celî hazretlerini o tarafa gönderdi. Hazret­i Cerîr de yüz elli atlı ile gidip, o puthaneyi yıktı, içindeki putu kırdı ve Medine'ye döndü. Daha sonra Resûl­i Ekrem, Hazret­i Cerîr'i Yemen emirleri Zü'l­Kelâ' ile Zû Amr Himyerî'ye gönderdi. O da gidip onları islâm dinine davet etti. ikisi de imâna geldiler. Zü'l­Kelâ', kendisinin Câhiliyet devrindeki günâhlarına keffâret olmak üzere dört bin köle âzâd etmiştir. Üç Sahte Peygamber Yemen kabilelerinden daha birçok kimseler arka arkaya gelip gittiler, bu sırada yine Yemen kabilelerinden Ans kabilesinin şeyhi olup Esved Ansî diye tanınan Abhele bin Kâ'b da gelip imân etti ve Yemen'e döndü. Fakat Yemen'e dönüşünde dinden çıkıp, peygamberlik dâvasına kalkıştı. O esnada Necid taraflarından da birçok halk gelip müslü­man oldular. Yemâme'den olan Benî Hanîfe'den bir kalabalık gelip müslüman oldular ki, meşhur Müseylemetü'l­Kezzâb da onlarla beraberdi. Yemâme'ye dönüşünde o da dinden çıkarak, peygamberlik dâvasına kalktı. Yine bu sırada Benî Esed kabilesinin şeyhi olan Tuleyhâ bin Huveylid gelip müslüman olmuştur. Şecaati ile tanınmış bir adamdı. O da sonradan dinden çıkarak peygamberlik dâvasına başlamıştır. 290 MEDİNE DEVRİ Hazret­i Ali Yemen'de Rebiülevvel'in içinde Hazret­i Hâlid bin Velid, bir fırka askerle Necrân tarafına gönderildi, sonra Hazret­i Ali de üç yüz atlı ile o tarafa gitti ve halkı islâm dinine davet etti. Yemen ahalisinin çoğu Hazret­i Ali'nin davetini kabul ettiler. Hattâ Yemen'deki Hemedan şehrinin ahalisi hep beraber bir günde imân etmişlerdir. Öteki Yemen kabileleri de bölük bölük gelip, imân etmeye başladılar. Buna dair Hazret­i Ali'nin mektubu gelince, Resûl­i Ekrem çok memnun olarak, Cenâb­ı Hakk'ın lûtfuna şükretmek için secdeye vardı ve Hazret­i Ali'nin artık dönmesi için haber gönderdi. Yemen'de Muâz bin Cebel vasıtasıyla imâna gelmiş olan Ne­ha kabilesinden Zürâre bin Amr da sonradan iki yüz kişi ile Me­dine­i Münevvere'ye gelip, misafirhaneye indirilmiştir. Misafirhane, Afra Hâtun'un oğlu Muâz radıyallâhu anhümâ hazretlerinin zevcesi ve Haris Neccârî'nin kızı olan Remie'nin evidir ki, Resûl­i Ekrem'e gelen elçiler ve hatırı sayılan misafirler oraya indirilirdi. işte Zürâre ile arkadaşları da oraya indirilmiş ve haklarında büyük hürmet gösterilmiştir. işbu Zürâre yolda tuhaf rüyalar görmüş ve Resûl­i Ekrem'e tâbir ettirmiştir. O rüyalar sonradan tâbir buyurulduğu gibi çıkmıştır. Halk islâm'a Gelince... Mekke'nin fethinden sonra, Kureyş taifesi hepsi müslüman oldular. Başka kabileler de birer birer imâna geldiler.

Arabistan'da müslümanlara karşı duracak kabile kalmadı. Herkes uzak yakın her taraftan bölük bölük gelip imân etmeye başladı. 291 PEYGAMBER EFENDİMİZ işte bu yardım ve zaferlere dair "Izâ câe nasrullâhi velfeth"1 sûresi nazil olmuştur ki, mânâsının hülâsası: "Allah'ın yardımı ve fethi gelince, halkın Allah'ın dinine bölük bölük girdiklerini görürsün. O zaman sen Rabbine hamd et, teşbih ve istiğfar et" demektir. Bu ise Hazret­i Peygamber'in ömrünün az kalmış olduğuna işaret idi. Âhirete Hazırlık Çünkü onun Peygamberliği islâm dinini kurmak içindi. İslâm dini bu suretle yayılmaya başlayınca, maksad hâsıl olmuş oldu. Bir de, "Halkın bölük bölük islâm'a geldiğini görünce, teşbih ve istiğfar et" demekten, "Artık beri tarafa dön ve âhiret yolculuğuna hazır ol" mânâsı çıkar. Hattâ bu sûre­i şerife okunurken Hazret­i Abbâs radıyallâ­hu anh, bu nükteyi anlamış ve ondan müteessir olarak ağlamıştır. Resûl­i Ekrem bunu görünce, "Niçin ağlıyorsun?" diye sormuş, o da, "Yâ Resûlâllah, bu sizin fânî âleme veda edip gitmenize delâlet ediyor" diye cevap vermiş; Resûl­i Ekrem de, v , "Evet dediğin gibidir" diye buyurmuştur. işte "Veda Hacet" da o sırada yapılmıştır. : l Nasr (110) sûresi. 292 ÜÇÜNCÜ KISIM SON DEVİR Veda Haccı, Vefatı, Vasıfları, Yakınları ve Memurları BİRlNCÎ BÖLÜM VEDA HACCI, VEFATI, VASIFLARI (~Y//icretin onuncu senesinde Resûl­i Ekrem, Hac niyeti /'L/ile Mekke'ye gideceğini halka ilân ettirdi. Herkes Fahr­i Alem ile birlikte Hacca gitmek için her taraftan bölük bölük gelip, Medine'de toplanmaya başladılar. Zilhicce'ye beş gün kala Resûl­i Ekrem, öğle namazını kıldıktan sonra, ailesi ve ashabı ile Medine'den çıkıp, Zü'1­Huley­fe'ye vardı. Gece orada kaldı. Ertesi gün ihrama girdi; öğleyi kıldıktan sonra kırk bin hacı ile Mekke'ye gitti. Zilhicce'nin dördüncü Pazar günü sabahleyin, o büyük Hac kafilesi ile Mekke'ye girdi ve Benî Şeybe kapısından Harem­i Şerife dâhil oldu. Beyt­i Şerifi görünce, "Yâ Rabbi, sen bu beytin sânını, şerefini ve heybetini ziyâde kıl" dedi. Beytullah'ı tavaf ettikten sonra Safâ'ya çıktı; Cenâb­ı Hakk'a hamd ü sena, niyaz ve dua kıldıktan sonra Merve'ye indi ve sa'y etti. O sırada Hazret­i Ali, Yemen'den döndü ve bir kafile ile Mekke'ye gelerek, Resûl­i Ekrem ile görüştü. Diğer taraflardan da kafile kafile pek çok hacılar geldiler ve hacc­ı şerife eriştiler. 295 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Şâhid Ol Yâ Rab!" Hac mevsimi o sene Azar ayı yâni Mart içinde gece ile gündüzün müsavi olduğu zaman idi ve Cuma günü arefe olup, Hazret­i Peygamber, yüz bu kadar bin müslümanla Hacc­ı Ek­ber etti. O gün Resûl­i Ekrem, çok te'sirli bir hutbe okudu. Bu hutbesinde, câhiliyet devrinden kalma kan dâvalarım yasak ettiğini ve işlemiş faiz dâvalarını kaldırdığını söyledi. Sonra, "Ey nâs, sizin kadınlarınız üzerinde haklarınız olduğu gibi, onların da sizin üzerinizde haklan vardır. Onlar sizin haklarınıza saygı göstermelidir. Siz de onlara iyi muamele etmelisiniz­Mü'minler hep birbirinin kardeşidir. Hiç bir kimseye kardeşinin malı helâl olmaz, meğer ki kendi rızâsı ile vermiş ola. Ben size lâzım olan şeriat ahkâmını tebliğ ettim ve iki şey bıraktım ki, onlara sıkıca yapıştığınızda hiç bir vakit sapıklığa düşmezsiniz. Onlardan biri

Allah'ın kitabı, öteki de Peygamberinin sünnetidir." Dedikten ve daha nice din ahkâmını beyân ettikten sonra, "Ey nâs, tebliğ ettim mi?" diye sordu. Ashâb, "Evet" deyince, üç kere: "Şâhid ol yâ Rab!" buyurdu.1 VEDA HUTBESİ Ey insanlar! Sözümü iyi dinleyin. Bilmiyorum, belki bu yıldan sonra burada sizinle bir daha hiç bir arada olamayacağım. Ey insanlar! Kanlarınız, mallarınız, ­namuslarınız­ Rabbini­ze kavuşuncaya kadar birbirinize karşı, bu gününüzün, bu ayını­ 1 Ahmed Cevdet Paşa merhumun eserinde Veda Hutbesi'nden bu kadar bahsedilmekle iktifa edilmiştir. Eserin bu neşrine, Peygamber Efendimiz'in Veda Haca sırasında Arafat'ta ve Minâ'da irâd buyurdukları hutbeleri daha geniş olarak almayı faydalı bulduk. Metinlerin tertibinde "Tecrid­i Sarih Tercümesi "nden ve A. Cemil Akıncı Bey'in "Peygamber Efendimiz'in Hitabeti" adlı eserinden istifâde olunmuştur. 296 SON DEVİR Zin haram olduğu gibi haramdır. Hiç şüphe yok ki, siz Rabbinize kavuşacaksınız. O da size amellerinizden hesap soracak. Ben size tebliğ etmiş bulunuyorum. Kimin yanında bir emânet varsa onu kendine emânet olarak verene teslim etsin. Câhiliye âdetlerinden olan her şey ayaklarımın altındadır, iptal edilmiştir. Faizin her çeşidi iptal edilmiştir. Sizin sadece sermâyeleriniz vardır. Ne sizin zulüm etme hakkınız vardır, ne de size zulüm edilir! Allah, "faiz y oktur" hükmünü koymuştur, ilk kaldırdığım faiz de Abbâs bin Abdilmuttalib'in faizidir. Ayrıca câhiliye âdetlerine göre güdülen kan dâvaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan dâvası Rebîa bin Haris bin Abdilmuttalib'in oğluna âiddir. Ey insanlar! Bilin ki Şeytan bu yurdunuzda kendisine ibâdet edilme ümidini tamamen kaybetmiş durumdadır. Fakat ibâdetin hâricinde kalan ve değer vermediğiniz işlerde de ona uysanız, memnun olur. Dininizi korumak için bunlardan da sakının. Ey insanlar, kadınların haklarına riâyet etmenizi ve bu hususta Allah'tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz kadınları Allah'ın emâneti olarak aldınız. Ve onların namuslarını ve ismetlerini Allah adına söz vererek helâl edindiniz. Sizin kadınlarınız üzerinde haklarınız vardır, onların da sizin üzerinizde haklan vardır. Sizin onlar üzerinde hakkınız, evlerinize hoşlanmadığınız kimseleri bastırmamaları, ayrıca açık bir edepsizlik yapmamalarıdır. Şayet yaparlarsa Allah size onları yataklarda terketmenize, yaralama olmaksızın döğmenize izin vermiştir. Eğer yaptıklarına son verirlerse mâruf şekilde yiyecek ve giyeceklerini te'min etmeniz onlar için bir haktır. Dikkat edin, onlann sizdeki hakkı, onlara iyi muamele etmeniz, onları giydirmeniz, yiyeceklerini te'min etmenizdir. ... ; ' 297 PEYGAMBER EFENDİMİZ Ey mü'minler! Sözlerimi hatırınızda tutunuz. Ben size tebliğ etmiş bulunuyorum. Size, sımsıkı sarıldığınız takdirde ebediyen şaşkınlığa düşmeyeceğiniz açık bir emir halinde Allah'ın kitabını ve Peygamberinin sünnetini bırakıyorum. Ey mü'minler, sözümü dinleyin ve aklınızda tutun, iyice bilin ki her müslüman diğer bir müslümanın din kardeşidir. Bütün müs­lümanlar birbirinin kardeşidir. Böyle olunca bir kişi için diğer bir mü'mine âid olana ­gönül hoşluğuyla vermedikçe­ tecâvüz etmek helâl olmaz. Kendinize de zulüm etmeyiniz. Nefsinizin de üzerinizde hakkı vardır. Allah'ım tebliğ ettim mi? "Allah için evet, tebliğ ettin." Allah'ım, şâhid ol. Ey insanlar, muhakkak ki, Allah her hak sahibine hakkını vermiştir. Böyle olunca, vâris olana ­hakkından ayrı olarak­ vasiyet etmek yoktur. Çocuk kimin yatağında doğdu ise ona âiddir. Zina edene ise mahrumiyet vardır. Kim ki babasını reddederek, babasından başkasına kendini nisbet ederse, yahut efendisi olmayanı efendi edinmeye kalkarsa, Allah'ın, meleklerin ve bütün insanların laneti onun üzerine olsun. Allah da ondan azabı çevirecek olan bir şefaati ve fidyeyi kabul etmeyecektir.

Kadın, kocasının evinden, kocasının izni olmadan harcayıp sadaka veremez. "Yiyecek de mi veremez, yâ Resûlâllah?" O bizim malımızın en değerlisidir. Emânet alınan, sahibine teslim edilir; sağılmak üzere bırakılan hayvanlar geri verilir; borç ödenir; kefil borçlu sayılır Size benden sorulacak, ne diyeceksiniz? "Şehâdet ederiz ki sen tebliğ ettin. Vazifeni yerine getirdin. Bize vasiyet ve nasihatte bulundun." Resûlullah, parmağını gö­ 298 SON DEViR ğe kaldırdı, sonra onu insanlara doğru çevirdi ve: Allah'ım şâhid ol, Allah'ım şâhid ol, Allah'ım şâhid ol, dedi. Minâ Hutbesi Sizler Rabbinize kavuşacaksınız, O da size bütün yaptıklarınızdan hesap soracak. Sakın benden sonra birbirinin boynunu vuran, yolunu sapıtmış kâfirler olarak, bu yolunuzdan dönmeyin. Dikkat edin. Burada bulunan bulunmayana sözlerimi tebliğ etsin. Olabilir ki kendine tebliğ edilenlerden bir kısmı, burada benden dinleyenden daha anlayışlı oluverir. Üzerinize burnu kesik ­siyah­ bir köle bile emir yapılmış olsa, size Allah'ın kitabıyla hüküm edip yön vermeye çalıştığı takdirde, onu dinleyin, itaat edin. Şu dört mühim emre dikkat edin: Allah'a hiç bir şeyi ortak tutmayın. Allah'ın haksız y ere öldürmeyi haram kıldığı cana kıymayın. Zina etmeyin. Hırsızlık yapmayın. . ­2­ " ' "' .. "DİNİNİZ TAMAMLANDI" Kalabalık pek çok olduğundan, herkes Resûl­i Ekrem'in sesini işitemiyordu. Rebîa bin Ümeyye bin Halef radıyallâhu anh, Fahr­i Âlem hazretlerinin hutbesini bulunanlara tebliğ ediyordu. ikindi vakti olmuş, halbuki öğle namazı kılınmamıştı, Haz­ret­i Bilâl radıyallâhu anh ezan okudu ve kamet getirdi. Önce öğle namazı kılındı, sonra Hazret­i Bilâl tekrar kamet getirdi, ikindi namazı kılındı. Bu Dünyada Son Günler Akşam üstü Hazret­i Peygamber daha bulunduğu yerden ayrılmamışken, "Elyevme ekmeltu lekum dînekum..." âyet­i kerimesi nazil oldu. Meâl­i şerifi: 299 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Bugün sizin dininizi ve si^e olan nimetimi tamamladım ve size din olarak islâm'ı beğendim ve seçtim" demektir.1 Halbuki Hazret­i Peygamber'in bildirmesine memur olduğu din hükümleri tamam olunca, onun da bu dünyada işi bitmiş olur. Her ne vakit bir iş tamam oldu denirse, bir eksikliği beklemek lâzımdır. Bundan dolayı bu âyet­i kerime Peygamberlerin sonuncusunun artık bu dünyadan göçüp gideceğine ve Allah'ına kavuşacağına işaret idi. Önce Ebû Bekir radıyallâhu anh hazretleri, bu âyet­i kerimeyi işitince, o işareti anladı ve, "Resûl­i Ekrem'in vefat edeceği bildiriliyor" diyerek ağladı. Ashaba Yadigâr Güneş battıktan sonra Fahr­i Âlem hazretleri, Kusvâ adındaki devesine bindi ve Üsâme radıyallâhu anhı da terkisine aldı. Arafat'tan kalkarak ağır ağır Müzdelife'ye geldi. Akşam namazı kılınmadan, yatsı vakti girmiş olduğundan, Resûl­i Ekrem, önce akşam namazını, arkasından da yatsıyı kıldı. Ertesi sabah erkenden sabah namazını kıldıktan sonra, yine devesine bindi, bu sefer terkisine Fazl bin Abbâs'ı aldı ve Mi­nâ'ya geldi. Haccın yapılması lâzım gelen menâsiki tamam olunca, kurban kesti ve traş oldu ve kesilen saçları ashabına yadigâr olmak üzere birer ikişer dağıttı, onlar da bu mübarek saçları alıp, koyunlarında sakladılar. Fahr­i Âlem'in böyle ashabına yadigâr vermesi, ömrünün azaldığına işaret idi. O sırada, l Mâide (5) sûresi 3. âyetin sonu. 300

SON DEVİR "Ey nâs, Haccın usullerini benden öğreniniz­ Bilmem ama belki bundan sonra benimle burada görüşemezsiniz" buyurdu. "Birbirinizi Öldürmeyin!.." Yine Minâ'da okuduğu hutbesinde ümmetine karşı, "Her birinizin kanı ve malı ötekine haramdır. Kıyamet gününde Rabbinizin huzuruna geleceksiniz­ O da yaptığınız işlerden soracak ve işlerinize göre karşılık verecektir. Sakın benden sonra kâfirler gibi bölük bölük olup da birbirinizi öldürmeyiniz. Ey nâs, tebliğ ettim mi?" diye sordu ve orada bulunanlar da, "Evet" demesiyle Resûl­i Ekrem, "Şâhid ol yâ Rab" dedikten sonra, "Burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin" dedi ve sevgili ümmeti ile veda etti. Sonra Mekke'ye geldi ve veda tavafı yaptı ve Ibni Abbâs'm elinden zemzem içti. Hac bitti, huccâc dağıldı, Resûl­i Ekrem de hicret yeri olan Medine'ye döndü. Medine'ye gelirken yolda beka âlemine davet olunduğunu yakın ashabına söyledi. Zü'1­Huleyfe'ye gelince geceyi orada geçirdi, ertesi gün Medine'ye girdi. Güneş Tutulması O esnada oğlu Hazret­i ibrahim dünyadan göçtü, kendileri de müteessir oldular. Onun hakkında, "Eğer sağ olsa, Peygamber olması lâzım gelirdi. Sizin Peygamberinizden sonra ise Peygamber yoktur" dedi. Hazret­i İbrahim'in vefatı günü güneş tutuldu. Halk, "ibrahim'in vefatından dolayı tutuldu" dediler. Resûl­i Ekrem onları red edip, 301 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Gün ve ay, Cenâb­ı Hakk'ın birliğine ve büyüklüğüne delâlet eden iki alâmettir, onlar hiç kimsenin hayatı ve ölümü için tutulmaz" buyurdu. Resûl­i Ekrem'in Fâtımatü'z­Zehra radıyallâhu anhâdan başka evlâdı kalmadı. Onun oğulları Hasan ve Hüseyin radıyallâhu anhümâ hazretlerini öz evlâdı gibi severdi. Bir de Zeyd bin Hârise'nin oğlu Üsâme'yi kendi evlâdı makamında tutardı. Zeyd bin Harise, Resûl­i Ekrem'in âzâdlüarından olup, onu yine âzâdlüarından Ümmü Eymen radıyallâhu anhâ ile evlendirmiş, Üsâme de ondan doğmuştu. Peygamberlik İddiacıları Hicretin bu onuncu senesi içinde Müseylemetü'l­Kezzâb, Ye­mâme'de peygamberlik dâvasına kalktığı gibi, Esved­i Ansı diye bilmen Abhale bin Kâ'b da Yemen'de aynı dâva ile meydana çıktı. . Bu Abhale, hokkabazlıkta çok usta ve sözü te'sirli bir kâfir olup, Yemen ahalisinden pek çok kimseleri aldattı. Necrân halkı ona bağlandı. Sonra San'a'ya gitti, orasını da ele geçirerek fe­sad dairesini büyüttü. Bundan dolayı Yemen'de islâm'ı yaymaya memur olan kimselere bir dağınıklık geldi. Hattâ Muâz bin Cebel, memur olduğu yerden ayrılıp, Me'rib şehrine giderek, orada Ebû Musa el­Eş'arî ile görüştü, ikisi beraberce Hadramut'a gittiler. Resûl­i Ekrem bu işi haber alınca, Yemen'deki müslümanla­ra tekrar bir memur gönderdi ve, "Her nasıl olursa olsun, Abhale'nin hakkından geliniz" diye buyurdu. Necid'de bulunan müslümanlara da, Müseylemetü'l­Kezzâb 302 SON DEVİR üzerine gidip, hakkından gelmeleri için emir verdi ve her ikisinin yakında mağlûp ve perişan olacakları hususu mânâ âleminde Resûl­i Ekrem'e bildirilmiş olduğundan, o da ashabına söyledi. O sıralarda Beni Esed kabilesi şeyhi olan Tuleyhâ bin Huvey­lid de Peygamberlik dâva etmekle, Resûl­i Ekrem onun üzerine de bir miktar asker gönderdi. Hicretin On Birinci Yılı Necid'de Müseylemetü'l­Kezzâb'ın, Yemen'de Esved­i An­sî'nin ihtilâl çıkarmaları üzerine, her ikisi için lâzım gelen tedbirler alınmıştı. Ancak müslümanların en büyük ticareti Şam'la olduğundan, o tarafın yolunu açmak, önce gelen işlerden biri idi.

Bundan dolayı Resûl­i Ekrem, Safer'in yirmi altısında Şam'a bağlı şehirlerden Belka tarafına gönderilmek üzere bir ordu hazırlamaya başladı. Evvelce o tarafta şehid düşmüş olan Zeyd bin Hârise'nin oğlu Üsâme radıyallâhu anhı kumandan tâyin ederek, "Babanın şehid olduğu yere git ve düşmanları atlara çiğnet" diye emretti. HASTALIĞI VE VEFATI Üsâme bin Zeyd'e kumandanlık verdikten bir gün sonra Hazret­i Peygamber hastalandı, fakat muharebe hazırlıkları durmadı. Hattâ Rebiülevvel'e bir gün kala, hasta olduğu halde, Hazret­i Üsâme'ye sancak verip, o da sancağı Büreyde bin Hü­seyb Eslemî radıyallâhu anha verdi ve Medine dışına çıkıp, Cüruf adındaki yerde ordusunu kurdu. ; Ebû Bekir, Ömer, Sa'd, Said ve Ebû übeyde gibi ashabın bü­ 303 PEYGAMBER EFENDİMİZ yükleri hep sefere gitmek için memur olduklarından hazırlığa başladılar. Fahr­i Âlem sallallâhu teâlâ aleyhi ve sellem çok hasta ve halsiz olduğu halde, bir tarafından Fazl bin Abbâs, diğer tarafından Hazret­i Ali tutarak, minbere çıkıp oturdular. Kimin Hakkı Varsa Alsın Resûl­i Ekrem, Cenâb­ı Hakk'a hamd ettikten sonra, "Ey nâs, her kimin arkasına vurmuş isem, işte arkam, gelsin vursun, takas olsun ve her kimin alacağı varsa, işte malım, gelsin alsın" diye buyurdu. Sonra minberden inip öğle namazını kıldı ve yine minbere çıkıp, evvelki sözünü tekrarladı. Bu sefer bir adam çıktı, kendisinden üç dirhem alacağı olduğunu söyledi. Hazret­ i Peygamber derhal onu ödedi, sonra Uhud muharebesinde bulunanlar için dua ve istiğfar etti. Bu sırada müşriklerin Arap yarımadasından çıkarılmalarım ve gelip giden elçilere kendi zamanında nasıl saygı gösteriliyorsa, yine o suretle ikram olunmasını vasiyet etti. O sırada şu cümleyi de ilâve buyurdu: "Allahu Teâlâ bir kulunu dünya ile kendisine kavuşmak arasında serbest bıraktı, kul da O'na kavuşmayı seçti." Bu kul sözünden maksat, kinaye olarak kendilerinin âhire­te göçeceklerini bildirmek idi. "Sizi Allah'a Ismarladım" Hazret­i Ebû Bekir, bu sözden maksat ne olduğunu anladı ve, "Ne/simi?; sana feda olsun yâ Resûlâllah" diyerek ağladı. Resûl­i Ekrem, onun sözünü keserek, ashabına nasihat ve vasiyete başladı ve Ebû Bekir'den pek çok hoşnud olduğunu bildirdi. Bu esnada mübarek gözlerinden yaş akıyordu. 304 SON DEVİR Sonra mescide açılan kapıları kapattı, fakat Ebû Bekir kapısının açık bırakılmasını emretti ve, "Sizi Allah'a ısmarladım" diyerek evine gitti. Ondan sonra hastalığı arttı. Ensâr bundan dolayı çok üzüldükleri için, mescidin etrafında pervane gibi dolaşmaya başladılar. Bunun üzerine Hazret­i Abbâs, Resûl­i Ekrem'in önüne düşüp ve oğlu Fazl ile Hazret­i Ali birer koltuğuna girerek, tekrar kendilerim mescide getirdiler. Peygamber Nasihati Resûl­i Ekrem, minbere çıkarak ve Erısâr'a hitâb ederek şöyle dediler: "Ey nâs, benim göçeceğimi düşünüp telaş ediy'örmüşsünüz. Şimdiye kadar hiç bir Peygamber ümmeti arasında ebediyen kaldı mı ki, ben de. sizin aranızda kalayım? Bilesiniz ki, ben Hazret­i Hakk'a vâsıl olacağım. Bu kavuşma şerefine, hepinizden ziyâde benim hakkım var. Size nasihat ediyorum, ilk Muhacirlere saygı ve riâyet gösteriniz­" Sonra Muhacirlere dönerek devam ve nasihat buyurdular: "Ey Muhacirler, sizlere dahi vasiyetim, Erısâr'a güzel muamele ediniz. Onlar size iyilik ettiler, sizi memleketlerine getirdiler, evlerinde barındırdılar, geçim sıkıntıları varken, sizleri kendilerine üstün tutarak mallarına ortak ettiler. Her kim Ensâr'a hâkim

olursa, onlara riâyet etsin ve işlerinde kusur edenler olursa af ile muamele etsin." Sonra hepsine birden hitap ettiler: "Ey nâs, bu dünyada olan biten işler, Allah'ın takdirine bağlıdır. Zamanında olacak iş için acele etmekte fayda yoktur. Başkasının acelesi ile Allah acele etmez. Allah'ın takdirini yenmek isteyenler, mağlûp olurlar ve kahrolurlar. Allah'a karşı hile yapmak isteyenler aldanırlar ve hüsrana uğrarlar Ben size çok şefkatli ve merhametliyim. Sizler yine bana kavuşacaksınız. Buluşacağımız 305 PEYGAMBER EFENDİMİZ yer, Kevser havuzunun kenarıdır. Her kim orada benimle buluş­mak isterse, elini ve dilini lüzumsuz şeylerden sakınsın. Ey insan­ ' lar, günahlar ve Allah'a isyanlar, Allah'ın nimetlerini değiştirir, eğer halk itaatli olursa kumandanlar ve âmirler de öyle olur ve eğer halk günahkâr ve âsi olursa, başlarındakiler de öyle olur." Son Günleri Resûl­i Ekrem'in hastalığı artınca, Ehl­i Beyt'inin kararı ile, kendilerinin Hazret­i Âişe'nin odasında yatması uygun bulunmuştu. Halka vaazını bitirdikten sonra, minberden inip, yine Hazret­i Âişe'nin odasına gitti ve yatağına yattı. Hastalığı sırasında ezan okundukça, mescide çıkar, imam olup, cemaat ile namazını kılardı. Fakat vefatına üç gün kala hastalığı ağırlaştı, artık mescide çıkamaz oldu. işte o vakit, "Ebû Bekir'e söyleyiniz, halka namaz kıldırsın" diye, imameti Hazret­i Ebû Bekir'e verdi. Hazret­i Ebû Bekir, Resûl­i Ekrem'in hayatında on yedi vakit namazda cemaate imâm oldu. Rebiülevvel'in onuncu Cumartesi günü Allah tarafından Cebrail aleyhisselâm gelip, Resûl­i Ekrem'in hatırını sordu. Ertesi Pazar günü yine hatır sormak için geldi. Yemen'de Peygamberlik dâvasına kalkan Esved­i Ansî'nin idam olunduğunu haber verdi.* Resûl­i Ekrem de işi ashabına bildirdi. Hakikatte de Rebiülevvel'in on birinci Pazar gecesi Esved­i Ansî, San'a'da sarayında yatarken, müslümanlar tarafından öldürülüp, onun meydana getirdiği fesad dolayısıyla etrafa dağılan islâm memurları yerlerine dönüp, San'a Emirliğine ittifakla Muâz bin Cebel'i seçtikleri sonra anlaşıldı. Pazar günü Resûl­i Ekrem'in hastalığı arttı. Üsâme radıyal­lâhu anh ordudan gelip, huzura girmişti. Resûl­i Ekrem dalgın * idam hizmetini yerine getiren, Fîrûz Deylemî hazretleri idi. (1915 neşrinden) 306 SON DEVİR yatıyordu. Üsâme'ye bir şey söylemedi, fakat ellerini göğe kaldırdı ve onun üzerine sürdü. Ona dua ettiği anlaşıldı. Sonra Resûl­i Ekrem açılıp kendine geldi; hattâ ertesi gün ki, Rebiülevvel'in on ikinci Pazartesi günü idi, bütün ashâb, mescidde saf bağlayıp, Hazret­i Ebû Bekir'in arkasında sabah namazını kılarlarken, mescide girdi. Ümmetinin öyle saf saf durup, ibâdet ettiğini garünce, memnun olarak gülümsedi. Kendisi de Hazret­i Ebû Bekir'e uyup, namaz kıldı. Ashâb, Hazret­i Peygamber'i mescidde görünce, bütün bütün iyileşti zannederek, pek çok sevindiler. Resûl­i Ekrem, namazdan sonra yine Hazret­i Âişe'nin odasına gitti ve artık rahat döşeğine yattı. Üsâme gelip huzura girince, Resûl­i Ekrem ona, "Artık Allah selâmet versin git" dedi. O da çıkıp ordusuna gitti ve hemen hareket etmek üzere askere emir verdi. Resûl­i Ekrem'in Vefatı Halbuki o esnada Fahr­i Alem'in hastalığı arttı ve kerimesi Fâtımatü'z­Zehrâ'yı yanma çağırıp, kulağına bir şey söyledi, Fâ­tıma ağladı. Sonra yine başka bir şey söyledi, bu sefer Hazret­i Fâtıma güldü. Meğer önce Hazret­i Fâtıma'nın kulağına, "Ben öleceğim" demiş o da yerinip ağlamış; sonra, "Ehl­i Beytimden en evvel benim yanıma gelecek olan sensin" diye müjde vermiş, o da sevinip gülmüş. Sonra güneş batmadan evvel, Cebrail ve Azrail aleyhimes­selâm birlikte evin kapısına geldiler. Cibril­i Emîn, içeri girdi, Azrail'in kapıda beklediğini ve içeri girmek için izin istediğini söyledi.

Hazret­i Peygamber tarafından izin verilmekle, Azrail aleyhisselâm hemen içeri girdi, selâm verdi ve Allah'ın emrini bil­ 307 PEYGAMBER EFENDİMİZ dirdi. Fahr­i Âlem, Cebrail'in yüzüne baktı, o da, "Yâ Resûlâllah, yücelerde seni bekliyorlar" dedi. Bunun üzerine Fahr­i Âlem, "Ey Azrail, gel memuriyetini yerine getir" buyurdu. Hazret­i Azrail dahi Rûh­i Muhammedîyi teslim aldı ve gökyüzüne ulaştırdı (sallallâhu aleyhi ve selleın). işte dünyanın hâli budur. Kişi ne kadar yaşasa sonu ölümdür, baki ancak Allah'dır. Vefasız dünya kimseye kalmaz. Dünya varlığı kimseye mâl olmaz, insan dünyaya gelir, genç olur, ihtiyar olur, şöyle olur, böyle olur, nihayet ölür. Ölenler sanki dünyaya gelmemiş gibi olur; fakat hayır işleyenlerin güzel adı kalır, iyilik edenler mükâfatını görür, kötülük edenler de cezasını.. Bunlara bakıp ibret almalı. Gaflet uykusundan uyanıp, agâh olmalı.. ; ;•;;;,;:;.i­ ., ;.''.. ', ­4­ • . •;. ,; /' . ' ' • .. ; ÜZÜNTÜ ; ' " Resûl­i Ekrem'de ölüm alâmetleri belirince, Ümmü Eymen radıyallâhu anhâ, oğlu Üsâme'ye haber gönderdi. Üsâme, Ömer ve Ebû Ubeyde radıyallâhu anhüm hazerâtı, böyle kederli bir haberi alır almaz, ordudan kalkıp, Peygam­ber'in mescidine geldiler. Fakat mü'minlerin anaları, Hazret­i Muharhmed'in mübarek ruhunun uçup gökyüzüne gittiğini görünce feryada başlamışlardı. l''!':'.'1 < •".' ? Onların feryatları, mesciddeki ashabı şaşırttı. Büyük bir telâş ve üzüntüye düşürdü. 308 SON DEViR Hazret­i Ali, cansız bir kalıp gibi olduğu yerde donakaldı. Hazret­i Osman'ın dili tutuldu. Hazret­i Ömer böyle dehşetli hâli görünce, birdenbire kılıcına davrandı, "Her kim Hazret­i Peygamber öldü derse, boynunu vururum" diyerek, ayakta durakaldı. Hazret­i Ebû Bekir, kendi mahallesinde idi. Gelip bu hâli görünce, hemen Hücre­i Saadet'e girdi, Fahr­i Âlem'in yüzünü açtı; baktı ki mübarek ruhu uçup gitmiş, fakat başka cenazelerde gördüğü hâller onda yok; mübarek cesedi lâtif, temiz, nur gibi bir halde yatıyor. "Ah, ölümün de hayatın gibi güzel" diyerek öptü, ağladı ve mübarek yüzünü örttü, Ehl­i Beyt'i teselli etti. "Allah Ölmez!" Hazret­i Ebû Bekir, Resûl­i Ekrem'in saadethânesinden çıkıp, mescide geldi ve halka hitab etti: "Ey nâs, her kim ki Muhammed'e tapıyorsa, bilsin ki Muham­med ölmüştür ve her kim Allah'a tapıyorsa, bilmelidir ki Allah bakidir, ölmez" dedi ve hemen, "Ve mâ Muhammedun illâ Resul.." diye başlayan ve şu mealde olan âyet­i kerimeyi okudu: "Muhammed, bir elçidir. Ondan evvel nice Peygamberler gelip geçmiştir. Eğer o ölür veyahut öldürülürse, siz dininizden dönecek misiniz? Her kim dininden dönerse, zararı kendinedir. Allah Müslümanlık nimetinin kıymetini bilip, şükür edenleri mükâfatlandı­racaktır." l Bu âyet­i kerime, Uhud muharebesinde "Muhammed öldürüldü" diye bir ses işitilince, müslümanlara pek çok şaşkınlık ve perişanlık geldiği sırada, nazil olmuştur. O vakitten beri ashâb, bu âyet­i kerimeyi çok kere işitmişler ve defalarca okumuşlardı.

l Âl­i Imrân (3) sûresi, 144. âyet. 309 PEYGAMBER EFENDİMİZ

Fakat Resûl­i Ekrem'in vefatı üzerine o kadar şaşırdılar ve o kadar derin gam deryasına daldılar ki, bu âyet okunurken sari­. ki onu hiç işitmemiş gibiydiler. Herkes Ölecek Yalnız Ebû Bekir hiç şaşırma eseri göstermeden, Hazret­i Peygamber'i gördü ve ashaba haber verdi ve o ayeti okuyarak, onları uyandırdı, kendilerine getirdi. Hazret­i Ebû Bekir o âyeti okurken, Hazret­i Ömer'in aklı başına geldi. Resûl­i Ekrem'in vefatına inandı, dizlerinin bağı çözüldü, yere düştü. Sonra Hazret­i Ebû Bekir, "înneke meyyitim.." diye başlayan ve,"Yâ Muhammed, sen de öleceksin, müşrikler de ölecekler" mealindeki âyeti okudu.1 Vefat dolayısıyla şaşkına dönen bütün ashâb, Hazret­i Ebû Bekir'in bu hutbesi üzerine, sanki ağır bir uykudan uyandılar ve kendilerine gelip, Hazret­i Ebû Bekir'in sözüne inandılar. Yâni Hazret­i Peygamber'in vefatında şüpheleri kalmadı. işte o sırada Hazret­i Üsâme'nin ordusundaki asker Medine'ye girdi, Hazret­i Büreyde de Sancak­ı Şerifi getirip, Hazret­i Peygamber'in kapısı önüne dikti. Bu hâl ise bir kat daha dehşet verdi. Fahr­i Âlem'in Mekke'den Medine'ye hicret ettikleri gün, halk nasıl tarif olunmaz bir surette sevinç nurları içinde idiyse, bu sefer de Medine şehrini o derece hüzün ve keder karanlığı kapladı. Hüzn ü keder sanki ehl­i islâm'ın yüreğine bir zehirli hançer sapladı. Gözler ağlar, gözyaşları çağlar, âteş­i hasret herkesin ciğerini dağlardı. l Zûmer (39) sûresi, 30. âyet. 310 SON DEViR ­5­HİLÂFET Hazret­i Abbâs ve Hazret­i Ali ve bütün Ehl­i Beyt, gözyaşı dökerek, teçhiz ve tekfin işi ile meşgul olmaya başladılar. Hazret­i Ebû Bekir, Hazret­i Peygamber'in evinde bulunarak, onlarla birlikte yanıp, yakılıyor, o hizmete nezâret ediyordu. Fakat yanıp yakılmakla, gözyaşı dökmekle iş bitmiyordu. Halkın işini görmek ve din hükümlerini yerine getirmek için her şeyden evvel Resûl­i Ekrem'in yerine geçecek olan birini seçmek gerekiyordu. Bu yüksek mevkie herkesten fazla lâyık olan tabii Hazret­i Ebû Bekir idi. Çünkü ashabın yüksek tabakası önce Mekke'de imân eden seçkin sahabeler olup, onların da ilki ve en efdali Ebû Bekir idi. Fahr­i Âlem, mağara arkadaşı olan Hazret­i Ebû Bekir'i bütün ashabının üstünde tutardı. Hastalığı sırasında ashabına veda ettiği gün, dost olarak, en ziyâde Ebû Bekir'den memnun olduğunu bildirmişti. Mescide açılan kapıların hepsini kapattığı halde, yalnız Ebû Bekir kapısını açık bırakmıştı ve irtihâline üç gün kala imameti Ebû Bekir'in yapmasını uygun görmüştü ve din temellerinin en büyüğü olan namazda onu herkesin önüne geçirmişti. Halife Seçimi Bütün bunlara bakılırsa halifeliğe Hazret­i Ebû Bekir, herkes tarafından kabul edilmiş bir durumda idi. Yalnız ashabın birleşip, onu resmen seçmeleri lâzım geliyordu. işte Resûl­i Ekrem'in vefatı günü ki Rebiulewel'in on ikinci Pazartesi günü idi. Hazret­i Ebû Bekir, Resûlullah'm halifesi seçildi. Ertesi Salı günü umûmun bîatı vuku buldu. Hazret­i Ebû Bekir, Mescid­i Şerife gelip, minbere çıktı ve Cenâb­ı Hakk'a hamd ü şükür ettikten sonra: 311 PEYGAMBER EFENDİMİZ "Ey nâs, ben sizin üzerinize vali ve emir oldum. Halbuki sizin en hayırlınız değilim. Eğer iyilik edersem, bana yardım ediniz; eğer yanlış ve fena iş işlersem, bana doğru yolu gösteriniz. Doğruluk emânettir, yalancılık hıyanettir. Sizin en zayıfınız benim nazarımda en kuvvetlinizdir, ki onun hakkını alıveririm ve kuvvetliniz benim nazarımda zayıftır, ondan da başkasının hakkını alırım. "Inşâaîlah, hiç birini?; cihâdı bırakmazsınız', cihâdı bırakan kavim alçalır. Ben Allah'a ve Resulüne itaat ettikçe, siz de bana itaat ediniz', eğer ben

Allah'a ve Resulüne âsî olursam, sizin bana itaatiniz lâzım gelmez. Kalkınız namaza. Allah hepinize merhamet buyursun" dedi. Sonra Resûl­i Ekrem hazretlerini kefenleyerek defn ettirdi. Cihâda Devam Hazret­i Peygamber tarafından Üsâme radıyallâhu anha verilmiş olan sancak ki, vefat vukuunda Üsâme'nin alemdarı olan Büreyde, onu getirip, Peygamber'in saâdethanesi önüne dikmişti. Hazret­i Ebû Bekir onu yine Büreyde'ye verdi ve Üsâme'nin kapısının önüne diktirdi. "Kimse seferden geri kalmasın" diye halka ilân ettirdi. Üsâme, sancağı alarak, Medine dışına çıkıp, eski ordunun bulunduğu yere vardı ve yine orada ordusunu kurdu. Öteki as­hâb da, halifenin emrine uyarak, hemen silâhlandılar ve ordugâhta toplandılar. Rebiülâhir'in başında Hazret­i Ebû Bekir ordugâha gitti ve Hazret­i Üsâme'yi atına bindirip, kendisi yaya olarak onu uğurladı. Hazret­i Üsâme ona, "Ya sen de bin, yahut ben ineyim" dedi. Halife hazretleri, "Ne ben bineyim ne sen in. Allah yolunda biraz da benim ayaklarım tozlansa ne olur?" diye cevap verdi ve lâzım gelen yere kadar yürüyerek, islâm ordusunu geçirdi. Üsâme'ye, 312 SON DEVİR "Allah selâmet versin, git ve Resûlullah sana ne emr ettiyse ona göre hareket et" dedi. Veda ederken, "Eğer uygun bulursan Ömer'i bana yardımcı olmak üzere bı­rakıver" dedi. Hazret­i Üsâme de uygun görüp, ordudan Hazret­i Ömer'i bıraktı. Bu suretle Halife hazretleri Ömerü'l­Fârûk ile birlikte Medine'ye döndü. Hazret­i Üsâme de, ordu ile Şam'a gitti. Belka nahiyesine vardı ve düşmanları atlara çiğnetti ve babasının katilini bulup, öldürdü; birçok ganimet mallan ile geri döndü. işte Resûlullah'ın en son hazırladığı ve birinci halifesinin en önce gönderdiği ordu budur. Allah, Resûl­i Ekrem'ine salât u selâm etsin ve âline, ashabına da hayırlar versin. CENAZE VE DEFİN Yukarıda yazıldığı gibi, Hazret­i Ebû Bekir'e halife olarak bî­at edildikten sonra, Fahr­i Âlem'in defni hizmetine başlandı. Fakat defn edileceği yer hakkında uyuşulamadı. Mezar Yeri Ashâbdan bir kısmı mescidin içinde, bir kısmı Bakî' denen Medine kabristanında, bazıları da ceddi ibrahim aleyhisselâmın kabri yanında, bir kısmı ise Mekke'de gömülmesi hususunda değişik fikirler beyân ettiler. Hazret­i Ebû Bekir: "Ben, Resûlullah'dan bir şey işittim ve hâlâ unutmadım. Buyurmuştu ki: 'Allah, bir Peygamber'in ruhunu ancak gömüleceği yerde alır.' Onu yatağının olduğu yere gömünüz" deyince, Hazret­i Âişe'nin evinde, vefat ettiği yerdeki yatağı kaldırıldı, yer kazıl­ 313 PEYGAMBER EFENDİMİZ di ve bir kabir yapıldı. Kabr­i Saâdet'i kazıp, mezarı yapan En­sâr'dan Ebû Talhâ radıyallâhu anhtır. Yıkanması Yıkanacağı zaman elbisesini çıkarıp, çıkarmamak hususunda ashâb arasında yine ihtilâf oldu. Bu sırada ashaba Hak tarafından bir uyku geldi. O uyuklama esnasında, "Onu elbisesi üzerinde iken yıkayınız" diye bir söz işitildi. Fakat kimin söylediği bilinemedi, bununla beraber aynı yapıldı. Yıkama ve defin hizmetinde bulunanlar, Hazret­i Ali, Haz­ret­i Abbâs ile oğulları Fazl ve Kuşem ve Üsâme bin Zeyd ve Re­sûl­i Ekrem'in âzâdlılarından Şükran olup, Ensâr'dan ve Bedir muharebesine girenlerden Evs bin Havlı de onlarla beraber bulundu. Allah cümlesinden razı olsun. Başka cenazelerde görülen şeylerin hiç biri, bu mübarek cenazede görülmedi, Hazret­i Ali,

"Yaşarken nasıl temizsen, ölünce de öyle temizsin" diyerek yıkıyor, Hazret­i Abbâs ile oğulları çeviriyor, Üsâme ile Şükran da su döküyorlardı. Cenaze Namazı Bu suretle yıkama ve kefenleme tamam oldu. Erkekler, kadınlar, çocuklar, köleler, bölük bölük gelip, namazım kıldılar. Kabrin içine girenler, Hazret­i Ali, Fazl, Kuşem ve Şükran idi. Fakat Evs radıyallâhu anh, "Allah aşkına yâ Ali, bizim Resülullah'dan nasibimizi esirgeme" deyince, Hazret­ i Ali, onun da kabr­i şerife inmesini emr etti. O dahi kabr­i şerife inerek, şereflendi. Bu işler bitinceye kadar gece olmuş ve karanlık basmıştı. Elem ve keder karanlıkları ise, ondan da baskındı. Çünkü Al­ 314 SON DEVİR lah'ın vahyine mazhar olmuş Resûl­i Ekrem'in mübarek cismini toprağa gömmek, ashabı için en büyük felâketti. Hazret­i Fâtıma işte bu sırada Resûl­i Ekrem'in gözbebeği Fâtıma, babasının kabrinden bir avuç toprak alarak kokladır "Ahmed­i Muhtarın toprağını koklayanın hali ne olur? Ömrünün sonuna kadar kaynamış aş kokusu almamak lâzım olur. Benim üzerime birtakım musibetler döküldü ki, eğer gündüzlerin üzerine dökülse, gece olmaları lâzım gelir" diye mersiye söyleyerek ağladı ve herkesin ciğerini dağladı. Sonra gamhânesine çekildi ve insanlarla görüşmekten kesildi. Ne çare ki, insanoğlu bu dünyaya konup göçecek, bu bir tabii hâldir. Resûl­i Ekrem'den sonra onun getirdiği seriate hizmet etmek de, ona olan sevgi ve İhlasın icâbıdır. Bütün ashâb da, bu ayrılık ateşi ile yandıkları halde, onun kurmuş olduğu dini ne suretle devam ettireceklerini düşünmeye başlamışlar ve işte bu cümleden olarak Resûlullah'ın hayatında hazırlamış olduğu Üsâme ordusunu Hazret­i Ebû Bekir, Peygamber'i defn eder etmez, vazifesi başına göndermişti. ­7­ ..,.,; HAZRET­İ PEYGAMBERİN VASIFLARI Hazret­i Peygamber aleyhissalâtu vesselam efendimizin şemaili, bu küçük kitaba sığmaz. Fakat daha önce bir münasebet ile bu husustan biraz bahsetmiş idik, burada da kısmen bahsetmeyi uygun bulduk. Resûl­i Ekrem ve Fahr­i Âlem sallallâhu aleyhi ve sellem, yaratılışça ve ahlakça insanoğlunun en mükemmeliydi. Bütün Peygamberler, tam âzâlı ve güzel yüzlü idiler. Fakat Resûl­i Ekrem, onların en güzeliydi. 315 PEYGAMBER EFENDİMİZ Dış Görünüşü Mübarek cismi baştan aşağı kusursuz, bütün âzası birbirine uygun, endamı düzgün, alnı göğsü ve iki omuzlarının arası ve avuçları geniş, boynu uzun ve düzgün, gümüş gibi berrak, omuzları, pazıları, baldırları iri ve kalın, bilekleri uzun, parmakları uzunca, elleri ve parmakları kalınca idi. Karnı, göğsü ile beraber olup, şişman değildi. Ayaklarının 'j ; altı çukurdu, düz değildi. Uzuna yakın orta boylu, iri kemikli, ; i iri gövdeli, güçlü kuvvetliydi. Ne zayıf, ne şişman, ikisi ortası fakat sıkı etliydi. Cildi ipekten yumuşak, başları orta büyüklükte, kaşları hilâl, çekme burunlu, az değirmi (yuvarlak) çehreli ve söbüce (beyzî, oval) yüzlüydü. Şişman yüzlü ve yumru yanaklı değildi. Kirpikleri uzun, gözleri kara ve güzel ve büyücek; iki kaşının arası açık, fakat kaşlar birbirine yakındı. Çatık kaşlı değildiler, iki kaşının arasında bir damar vardı ki, hiddetlendiği zaman kabarıp, görünürdü. Yüzü âdeta pembe beyazdı. Yâni ne kireç gibi beyaz, ne de kara yağız esmer idi. ikisi ortası gül gibi kırmızıya dönük, beyaz ve berrak olup, yüzünde nur gibi bir panltı vardı. Gözlerinin akında az kırmızılık görünürdü. Dişleri inci gibi beyaz ve parlak olup, konuşurken, ön dişleri inci gibi parlardı. Gülerken ağızları lâtif bir şimşek gibi ışıklar saçarak açılırdı.

Saçları ne pek kıvırcık, ne de pek düzdü. Uzadığı zaman kulaklarının memelerini geçerdi. Sakalı sıktı. Fakat uzun değildi. Bir tutamdan fazlasını keserdi. Vefatlarında saçı sakalı henüz ağarmaya başlamıştı. Başında pek az, sakalında ise yirmi kadar beyaz kıl vardı. Vücudu tertemizdi. Koku sürünsün, sürünmesin, teni ve teri en güzel kokulardan daha güzel kokardı. Bir kimse onunla el sıkışsa, bütün gün onun güzel kokusunu duyardı ve mübâ­ 316 SON DEVİR rek eli ile bir çocuğun başını sıvazlasa, o çocuk güzel kokusu ile başka çocuklar arasında belli olurdu. Doğduğu vakit de tertemiz idi; sünnetli ve göbeği kesik olarak doğmuştu. Hisleri çok kuvvetliydi. Çok uzaktan işitir ve kimsenin göremeyeceği uzaklıktan görürdü. Bütün hareketleri mutedil idi. Bir yere giderken acele etmez, sağa sola salınmaz, ağır başlı ve temkinli olarak dosdoğru yoluna gider, fakat hızlıca ve kolaylıkla yürürdü. Âdeta yani tabii halde yürür gibi görünür, fakat yanında gidenler hızlı yürüdükleri halde geri kalırlardı. Elhâsıl, en mükemmel ve müstesna surette yaratılmış, yüksek ve mübarek bir varlık idi. Hâli, Tavrı, Yaşayışı Güler yüzlü, tatlı sözlü idi. Kimseye fena söz söylemez, kimseye kötü muamele etmez, kimsenin sözünü kesmez, yumuşak huylu, alçak gönüllüydü. Sert ve katı değildi. Fakat heybetli ve vakarlı idi. Yersiz söz söylemezdi, gülmesi ise gülümseme şeklinde idi. Onu birdenbire gören kimse, heybetinden çekinir; onunla görüşüp konuşanlar ise, can ü gönülden âşık olurlardı, iyi kimselere derecelerine göre hürmet gösterirdi. Akrabasına da pek çok ikram eder; fakat onları, kendilerinden üstün olanların önüne geçirmezdi. Kendisine hizmet edenleri pek hoş tutardı. Kendisi ne yer ve ne giyerse, onlara da onu yedirir ve ondan giydirirdi. Cömert, kerem sahibi, şefik, merhametli, cesur ve yumuşak huyluydu. Sözünde ve vaadinde durur ve ne söylerse doğru söylerdi. Hâsılı ahlâkça, akılca, zekâca herkese üstün ve her türlü medh ü senaya lâyık idi. ,., Kitap okumamış ve yazı yazmasını bilmediği heaWc, avamın 317 PEYGAMBER EFENDİMİZ ve havassın, umûmî ve husûsî bütün işlerinde gösterdiği anlayışı, tedbir ve akıllılığı ve zekâsının üstünlüğünü görenler, eğer akılları varsa, onun Peygamberliğim hiç tereddüt etmeden kabul ederlerdi. Arap yarımadasında ücra bir yerde zuhur eden, cehalet karanlığı içindeki Arap kabileleri arasında büyüyen bu zâtın, bütün cihâna saçtığı ilim ve irfan nurlarını ve getirdiği yüce Ki­tab'ı ve onun ahkâmını biraz düşünebilen bir akl­ ı selim sahibi, onun Peygamberliğini kat'i olarak tasdik eylerdi. Yemede, giymede lâzım olduğu kadardan ziyâdesine gitmez, bulduğunu yer ve elindekini giyerdi. Tam doyuncaya ve karnı doluncaya kadar yemezdi. Üstüne yattığı döşek, deriden yapılmış olup, içinde hurma lifi vardı. Kısa zamanda bu kadar fetihler yapmış ve hazinenin geliri çoğalmış iken, dünya malına asla yüz vermezdi. Ganimetlerden kendisine düşen malların çoğunu layık olanlara verip, kendisi için pek az bir şey alıkordu. Bundan dolayı bazen borç almaya mecbur kalırdı. Ailesinin en çok yedikleri arpa ekmeği, yahut hurma idi. Vefatlarında Hazret­i Âişe'nin evinde biraz arpadan başka yiyecek yoktu. Harpte giydiği zırhı da bir Yahudide rehinde idi. Ailesinin geçimi için otuz sa' (yüz kilo kadar) arpa ödünç alarak, karşılığında zırhını rehin etmişti. MİRASI Resûl­i Ekrem'in vefatında geriye, nakit para olarak altın veya gümüş kalmamıştır. Elbise, iki kilim, bir çarşaf, birkaç su kabı, tencere, tarak, makas ve misvak gibi pek zaruri olan eşya ile, bir de gümüş mührü kalmıştır. Bu mührün üzerinde (Mu­hammed Resûlullah) diye kazılmıştı. Hazret­i Ebû Bekir, Ömer, 318

SON DEViR Osman radıyallâhu anhüm hazerâtı, halifeliklerinde o mührü kullanmışlardır. Ayakları "sac" denen ağaçtan yapılmış bir sediri vardı ki, onu kendilerine Medine'ye ilk gelişlerinde misafir kaldıkları Ebû Eyyûb Ensârî'nin evinde iken Es'ad bin Zürâre hediye etmişti. Resûl­i Ekrem onun üzerinde yatar uyurdu. Vefatında onun üzerine konup, namazı.kılındı. Sonra bu sedir Hazret­i Âişe'nin elinde kaldı. Halk cenazeleri olduğu zaman teberrüken ölülerini onun üzerinde kabristana götürürlerdi. Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ömer'in cenazeleri de onun üzerinde götürülmüştü. Medine civarında otlayan yirmi devesi vardı ki, her gün bunlardan iki kırba süt gelirdi. Kendisi çoluk çocuğu ile onu içer, kalanını da Ashâb­ı Sûffe'ye verirdi. Yüz koyunu ve altı yedi kadar keçisi olup, onların sütleri de öyle sarf olunurdu. Bundan başka eşyasına gelince, silâhlan ile bir beyaz katırı kalmıştı. Hazret­i Ebû Bekir bunları Hazret­i Ali'ye verdi, öteki mallan için de, "Geri kalanı sadakadır" dedi. Her ne kadar Resûl­i Ekrem'in Medine'de biraz arazisi ve Fedek ile Hayber arazisinde de bir miktar hissesi var ise de hayatında onları vakf edip, sarf yerlerini de tâyin buyurmuştu. Çoğunun gelirini, gelip giden elçiler, misafirler ve yolcuların masrafına ayırmıştı. Hayber'deki araziden gelen hâsılattan belli bir miktar arpa ve hurmayı ailesine, geri kalanını da fakirlere ve Muhacirlere verirlerdi. Hazret­i Ebû Bekir'in hilâfetinde bu tertip aynen devam etti, hiç bir değişiklik olmadı. Hazret­i Ömer halife olunca, Hayber arazisini taksim ederek, Hazret­i Peygamber'in zevcelerine; "isteyen eskisi gibi, tâyin edilen şeyi alsın, isteyen de araziden hissesini alsın" diyerek, on­ 319 PEYGAMBER EFENDİMİZ lan serbest bıraktı. Bâzıları tâyinatım, bâzıları arazi almayı tercih ettiler. Peygamberin Vârisi Olmaz Hazret­i Peygamber'den dul kalan zevceleri, müminlerin anaları olduklarından, müddetleri dolan diğer kadınlar gibi, istedikleri kimselerle evlenemezlerdi. Bundan dolayı yaşadıkları müddetçe Beytülmâl'den nafakalarının verilmesi lâzım gelmiş ve kaldıkları evler ölünceye kadar kendilerine bırakılmıştı. Resûl­i Ekrem'in vârisleri, kerimesi Hazret­i Fâtıma ile zevceleri ve amcası Hazret­i Abbâs idi. Fakat Hazret­i Ebû Bekir, terekeyi taksim etmeyip, sağlıklarında yapıldığı gibi işi yürüttü. Hazret­i Fâtıma mirastan hissesini istediği zaman, "Ben Resûlullah'dan işittim: 'Peygamberlere kimse vâris olamaz, bizim terk ettiğimiz sadakadır' buyurmuşlardı. Resûlullah her ne yaptıysa ben onu değiştirmem, çünkü yanlış bir yola sapmaktan korkarım" diye cevap verdi. Rivayet ederler ki, Hazret­i Fâtıma, Hazret­i Ebû Bekir'e, ge­ UP, ,,,;= "Sana kim vâris olur?" diye sormuştu. Ebû Bekir, "Ailem ve çocuklarım" deyince, ,f \; ' ' ı ' ' ' ! "Ya ben niçin babama olmuyorum?" demişti. v Hazret­i Ebû Bekir, "Ben senin baban olan Resûl­i Ekrem hazretlerinden işittim. Buyurdular ki: 'Kimse bize vâris olamaz.' Onun için sen de vâris olamazsın. Fakat ben onun halifesiyim; onun hayatında beslediği kimselere bakarım, senin masraflarını ve işlerini de görmek benim boynumun borcudur" diye cevap verdi. Bunun üzerine Hazret­i Fâtıma sustu, bir daha miras sözü etmedi. 320 İKiNCi BÖLÜM YAKINLARI, MEMURLAR! ­1 ­ ZEVCELERİ

" Q/1/1 ü'minkrin Anaları" diye anılan Hazret­i Peygam­/ / l/ber'in zevcelerinin ilki ve efdali Hadîcetü'l­Kübrâ radıyallâhu anhâdır ki, kadınların ulusu Fâtımatü'z­Zehrâ'nın vâlidesidir. Hadlce ve Âişe Fahr­i Kâinat'a ilk olarak imân eden ve arkasında namaz kılan odur. Onun hayatında Resûl­i Ekrem, onun üzerine başka kadınla evlenmedi. Kendilerinin zürriyeti de ondandır. Çünkü kendilerinin Hazret­i Fâtıma'dan başka evlâdı kalmadı. Ondan sonra zevcelerinin efdali Hazret­i Ebû Bekir'in kızı Âişe radıyallâhu anhâdır. Ondan pek çok hadis­i şerif rivayet edilmiştir. Resûl­i Ekrem'in kız olarak evlendiği kadın yalnız odur. Ötekilerle hep dul oldukları halde evlenmiştir. Resûl­i Ekrem, Hazret­i Âişe'yi pek çok severdi. Bununla beraber Hazret­i Âişe dermiş ki: "Hadlce, Resûl­i Ekrem'in benimle evlenmesinden üç sene evvel vefat etmiş olduğu halde, onun kadar hiç bir kadını kıskanmadım. Çünkü Resûlullah daima onu anardı ve kurban kestiğinde, etinden onun akrabalarına hediye ederdi ve onu Cennette in­ 321 PEYGAMBER EFENDİMİZ ciden bir köşk ile müjdelemeyi Cenâb­ı Hak, Resül­i Ekrem'e emr etmişti." Şevde, Hafsa, Ününü Habîbe Hazret­i Hadîce'nin vefatından sonra Resûl­i Ekrem, Şevde binti Zem'a ile evlenmişti. Ondan sonra Hazret­i Aişe'yi almıştı. Şevde, evvelce Kureyş'in eşrafından amcazadesi ve Hudeybiye konuşmasında bulunan meşhur Süheyl bin Amr'ın kardeşi Sek­ran'ın karısı olup, onunla beraber müslüman olmuşlar ve Habeşistan'a hicret etmişlerdi. Sekran'ın vefatıyla dul kalmış olduğundan, Resûl­i Ekrem ile evlenerek, teselli bulmuştu. Sonra kendisi ihtiyar olduğunda, nöbetini Hazret­i Âişe'ye vermişti. Sonra Hazret­i Ömer'in kızı olan Hafsa radıyallâhu anhânm kocası ölünce, dul kaldığı için Resûl­i Ekrem onunla da evlenerek, Hazret­i Ömer'in gönlünü almıştır. Sonra babasının hemşiresi, Abdülmuttalib'in kızı Emîme'nin kızı olan Zeyd bin Hâri­se'nin boşadığı Zeyneb binti Cahş'ı almıştır. Zevcelerinden biri de Ebû Süfyân bin Harb'in kızı Ümmü Habîbe'dir. Kocası Ubeydullah bin Cahş ile beraber ilk müslü­manlardan olup, Habeş'e hicret eylemişlerdi. Ubeydullah, orada dinden çıkarak ölmüştü. Karısı Ümmü Habîbe ise müslüman olarak gurbet diyarında kimsesiz kaldığı için, kendisini himaye maksadı ile Habeş hükümdarı Necâşî'ye haber gönderilerek, orada nikâhının yapılması bildirilmiş ve daha sonra Medine­i Münevvere'ye gönderilmişti. Ümmü Habîbe'nin babası Ebû Süfyân o zaman henüz imân etmemiş idi. Mekke'deki kabile reislerinin başıydı. Ümmü Seleme, Cüveyriye, Safiye, Meymûne Yine Habeş Muhacirlerinden Berre binti Abdülmuttalib'in oğlu Ebû Seleme, Uhud muharebesinde aldığı yaradan vefat 322 SON DEVİR edince, karısı Ümmü Seleme'yi Resûl­i Ekrem almıştır. Sonra Mustalikoğulları muharebesinde Cüveyriye ve Hay­ber'in fethinde Safiye esir olarak alındıkları için, Resûl­i Ekrem onları da zevceliğe almıştı. Cüveyriye, Benî Mustalik şeyhi Hars bin Ebî Dırar'ın, Safiye de Yahudi reislerinden Huyey bin Ah­tab'ın kızıdır. Yukarıda yazıldığı gibi Resûl­i Ekrem Umre için Mekke'ye gittikleri zaman, amcası Abbâs, kendi karısı Ümmü'l­Fazl'ın kızkardeşi Meymûne'yi de Hazret­i Peygamberle evlendirmişti. Allah hepsinden razı olsun. Cariyeleri Resûl­i Ekrem sallallâhu aleyhi ve sellem efendimizin zevcelerinden sonra ona zevcelik eden iki cariyesini de zikretmek icap eder: Bunlardan Reyhâne, hicrî 5. yılda Hendek savaşı sırasında sözlerinden dönerek ihanet eden Yahudi Kureyzaoğullan ile yapılan savaş sonunda ele geçen esirler

arasından Efendimiz tarafından cariye olarak seçilmiş, ancak örtünmek istemediği için kendisine yapılan nikâh teklifini geri çevirmişti. ikinci câriye ise Resûl­i Ekrem'in risaletinden sonra hicrî 7. yılda doğan ve Veda Hacc'ı dönüşünde Medine'de üç yaşında iken vefat eden oğlu ibrahim'in annesi Mâriye'dir. Hazret­i Peygamber, hicretin 7. yılında yazdırdığı altı mektubu, elçileriyle altı hükümdara göndererek onları islâm'a davet etmişti. Bunlardan Mısır hükümdarı Mukavkis, Resûlul­lah'ın elçisine çok iltifat etmiş ve hediye olarak dört câriye ile "Düldül" adı verilen beyaz katırı göndermişti. Mâriye işte o cariyelerden birisidir. Çocuk anası olduğu için, efendisinin vefatı üzerine âzâd olmuştur.1 l "Cariyeleri" bahsi tarafımızdan eklenmiştir. 323 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­2­ ÇOCUKLARI Hazret­i Peygamber'in üçü oğlan, dördü kız olmak üzere yedi evlâdı olmuştur, ibrahim'den mâada hepsi Hadîce'den doğmuştur. Erkek evlâtları: Kasım, Abdullah, ibrahim'dir. Kız evlâtları: Zeyneb, Rukayye, Ümmü Külsum ve Fâtıma'dır. Kasım ile Abdullah peygamberlikten önce, küçük çocuk iken vefat ettiler. Hazret­ i Peygamber bunların ölümlerine çok müteessir oldu. Peygamberimizin bir künyesi de Ebû'l­Kâ­sım'dır, yâni "Kâsım'm Babası". Hazret­i Peygamber bu künyeden çok hoşlanırdı; bunda genç yaşta kaybettiği oğlunun ismi yâd olunduğundan onunla müteselli olurdu. ibrahim ise Mısırlı câriye Mâriye'den hicretin 7. yılında doğmuş; ancak üç yıl sonra, Hazret­i Peygamber'in vefatından az önce ölmüştür. Resûl­i Ekrem, onun vefatına da müteessir olmuş; ancak, "Eğer yaşasaydı, Peygamber olması lâzım gelirdi. Sizin Peygamberinizden sonra ise Peygamber yoktur" buyurmuşlardır. Kızları Hazret­i Peygamber'in kızlarının hepsi büyümüşler ve onları kendi eliyle gelin etmiştir. Kızlarını hep münâsipleriyle evlendirmiş tir. Yalnız bi'setinden sonra, büyük kızı Zeyneb'in kocası Ebu'l­Âs, bir müddet karşı safta kalmış; bunun üzerine Hazret­i Peygamber, Zeyneb'i ondan ayırmış; ancak islâm'a gelince, yeniden vermiştir. Rukayye ile Ümmü Külsum'u ise amcası Ebû Leheb'in oğullarına vermişse de, islâmiyet'ten sonra bunlar, babalarının zoru ile zevcelerini boşamışlardı. Daha sonra her ikisini, sıra ile Hazret­i Osman almıştır. l SON DEVİR Hazret­i Peygamber'in en küçük evlâdı Hazret­i Fâtıme­tü'z­Zehrâ'dır. islâmiyet'e kadar evlenecek bir çağa gelmiş değildi, islâmiyet'ten sonra onu, Hazret­i Ali ile evlendirmiştir. Hazret­i Peygamber'in en sevgili evlâdı Hazret­i Fâtıme­tü'z­Zehrâ'dır. Bütün "Âl­i Beyt" Peygamber sülâlesi, onun nes­lindendir. Hazret­i Peygamber'in evladan, Fâtıma hâriç, hepsi kendisinden önce vefat etmişlerdir.1 . ­3­ . • • • ÂZÂDLILARI Hazret­i Peygamber, köle ve cariyelerini bir müddet sonra âzâd ederdi ve onları kendi hizmetinde kalmak veya başka yere gitmek hususunda serbest bırakırdı. Vefat ettikleri zaman âzâd edilmemiş hiç bir köle ve cariyesi yoktu. Önce validesinden kendisine kalan Ümmü Eymen adındaki Habeş cariyeyi âzâd etmişti. Fakat Ümmü Eymen yine hizmetlerinde kaldı. Sonra Hazret­i Hadîce, Resûl­i Ekrem'e Zeyd bin Harise adındaki köleyi hediye etti. Resûl­i Ekrem onu da âzâd ederek, kendisine oğul yaptı ve, "Cennetlik bir kadın almak isteyen, Ümmü Eymen ile evlensin" demiş oldukları için, Zeyd, Ümmü Ey­men'le evlendi ve Üsâme adında bir oğulları oldu. Hazret­i Peygamber onu da kendi evlâdı gibi severdi. Baba ile oğul her ikisi Resûl­i Ekrem'in seçkin ashabından­dı. ikisi de sağlığında serasker olmuşlardı.

Ümmü Eymen de mübarek ve uğurlu bir kadındı. Uhud gazasında bulunarak, askerlere su yetiştirir ve yaralılara bakardı. l "Çocukları" bahsi, tarafımızdan eklenmiştir. 324 325 PEYGAMBER EFENDİMİZ Resûl­i Ekrem'in vefatından sonra Hazret­i Ebû Bekir ve Ömer onu ziyaret ederlerdi. Sühcyb­i Rûmî, Musul taraflarından olup, Rumlar oralarını yağma ettikleri zaman onu esir almışlar ve bedevilere satmışlardı. Ibni Ced'ân da onlardan alıp, Resûl­i Ekrem'e göndermişti, ilk müslüman olan seçkin ashâbdandı. Selmân­ı Fârisi, Iran ahalisinden olup, bir aralık esir düşerek bir Yahudiye satılmış ve Resûlullah onu esaretten kurtarmıştır. O da mümtaz sahabelerdendir. Şükran, Bedir muharebesinde bulunduğu zaman köle idi. Sonra Hazret­i Peygamber onu âzâd etmişti. Resûl­i Ekrem'in vefatında yıkanması ve defni hizmetinde bulunanlardandı. Ebû Rafı', Hazret­i Abbâs'ın kölesi olup, onu Resûl­i Ekrem'e bağışlamıştı. Hazret­i Abbâs'ın müslüman olduğunu müjdeleyince, Resûl­i Ekrem onu âzâd etti ve yine âzâdlılarından Selmâ ile evlendirdi. Onlardan Abdullah adında bir çocuk doğdu ki, Hazret­i Ali'nin halifeliği zamanında onun kâtibi idi. Sefine adında bir kölesi daha vardı, onu da âzâd etmişlerdi. Ondan Abdurrahman bin Sefine doğmuştur. Bunlardan başka Resûlullah'ın daha birtakım âzâd edilmiş köle ve cariyeleri vardı. Allah hepsinden razı olsun. ••'•'> •• ­4­ "' ••;•'­• HİZMETİNDE BULUNANLAR Resûl­i Ekrem'in husûsi hizmetinde bulunanlardan biri Enes bin Mdlifc'tir ki, on sene hizmet edip, duasını almış ve yüz seneden fazla yaşamıştır. Rebla bin Kâ'b Eşlemi, Ashâb­ı Sûffe'den olup, Hazret­i Pey­gamber'in abdest almasında hizmet ederdi ve acaba başka bir iş çıkar mı? diye sabaha kadar evinin kapısında beklerdi. 326 SON DEVİR Abdullah bin Mes'ûd, Hazret­i Peygamber'in misvakını taşırdı ve bir yere gideceklerinde ayakkabısını giydirir ve çıkardıkları vakit, kollarına geçirip muhafaza ederdi. Ukbe bin Amir Cühenl, Resûl­i Ekrem'in seferlerinde esterini yederdi. Âlim, fakih, şâir ve çok güzel konuşan bir zâttı. Mu­âviye zamanında Mısır valisi olmuştur. Ebû Zer­i Gıfârl de, Fahr­i Kâinat'ın ileri gelen ashabından olduğu gibi, husûsi hizmetlerinde de bulunurdu. Bunlardan başka, bu hizmet ile şeref bulan daha bazı kimseler vardır. Ubâdetü'l­Ensârî'nin torunu Kay s bin Sa'd da daima Hazret­i Peygamber'in yanında bulunur, âdeta Medine­i Münevvere'nin zaptiye nazırlığı vazifesini yapardı. Hazret­i Ali ve Zübeyr ile beraber Mikdâd bin Esved diye tanınan Mikdâd bin Amr ile Muhammed bin Mesleme ve Asım bin Sabit de cezaya çarpılanların cezasını verirlerdi. Allah hepsinden razı olsun. ' ­ 5 ­ MÜEZZİNLERİ Fahr­i Âlem'in dört müezzini vardı. Bunlar Bilâl­i Habeşi, Ibni Ümmü Mektûm Küresi, Ebû Mahzûre Semure ve Sa'dü'l­Ka­raz'dır. Hazret­i Bilâl­i Habeşi, ilk müslüman olanlardan biridir. Köle iken islâm olduğunu açıklayıp müşriklerin eza ve cefâlarına tahammül ederken, Hazret­i Ebû Bekir tarafından satın alınarak, Allah rızâsı için âzâd edilmişti. Sonra da Hazret­i Peygamber'in hizmetine devam etti. ilk olarak ezan okuyan ve kamet getiren odur. Hicretten sonra ashabın çoğu ticaret ve ziraatle meşgul olurlar, fırsat buldukça Peygamber'in huzuruna gelirlerdi. Bilâl 327

PEYGAMBER EFENDİMİZ ise, bir an Resûl­i Ekrem'in hizmetinden ayrılmazdı. Fecirden evvel çok te'sirli bir ezan ile teheccüde kalkanları uyandırır; namaz vakti cemaat toplanınca, Fahr­i Kâinat'ı mescide getirir; sonra evine götürür; kapıda durur; Hazret­i Peygamber'in her işini görürdü. Yolculuklarda da bir an yanından ayrılmazdı. Fahr­i Âlem'in vefatına kadar müezzinlik hizmetinde bulundu. Ondan sonra cihan başına dar geldi. Resûl­i Ekrem'den ayrılış acısıyla Medine'de duramaz oldu. Vefat'tan Sonra Bilâl Hazret­i Ebû Bekir, Vakt­i Saâdet'teki usulün hiç bozulmamasını istediğinden, Bilâl'in kendi zamanında da müezzinlik etmesini teklif edince, Hazret­i Bilâl ona, "Eğer beni kendi nefsin için satın aldın ise, alıkoy; eğer Allah için alıp âzâd ettinse, beni kendi halime bırak" diye cevap vermiş ise de, Hazret­i Ebû Bekir, Allah'ın adım anarak yalvannca, bir müddet daha müezzinlikte kalmıştı. Fakat sonunda dayanamayıp Şam'a gitti ve gazilere katıldı. Medine Ayaklandı Sonra Hazret­i Bilâl, Şam taraflarında iken, rüyasında Resûl­i Ekrem kendisine, "Yâ Bilâl, bana yaptığın bu cefa nedir? Beni ziyaret edeceğin vakit gelmedi mi?" demiş. Bunun üzerine, Bilâl­i Habeşî korku ve hüzün içinde uyanmış ve hemen devesine binip, tek başına tenha çölleri yararak Medine'ye varmıştı. Ravza­i Mutahhara üzerinde yüzünü topraklara sürerek, ağlamakta iken, sıbteyn­i mükerremeyn, yâni Hasan ve Hüseyin radıyallâhu anhümâ hazerâtı çıkageldi. Bilâl yine aynı teessür ve heyecanla ağlayarak, Kabr­i Saâdet'i bırakıp, onlara sarıldı. Onların: 328 SON DEVİR "Ey Bilâl, senin Mescid­i Şerifte Resûlullah'a okuduğun ezanı işitmek isteriz" demeleriyle, derhal, Hazret­i Bilâl Mescid­i Şerifin üstüne çıkıp, vakt­i saadette ezan verdiği yerde durdu: "Allâhu ekber!" dediği gibi Medine yerinden oynadı. "Eşhe­dü en la ilahe illallah" dedikte, Medine çalkandı. "Eşhedü enne Muhammeden Resûlullah" deyince, "Resûlullah dirilmiş!" diyerek, kızlar sokaklara uğradı. Memleket altüst oldu. Resûl­i Ekrem'den sonra Medine'de o kadar ağlayış görülmemişti. Hazret­i Bilâl'e dahi hayret geldi. O ezanı tamam edemedi. Bunun üzerine yine Şam tarafına döndü ve şehid olmak arzusuyla hudut boyuna doğru gitti. Bir müezzin ki, ezan önce onun ağzından işitilsin ve onun da imâmı Fahr­i Âlem olsun ve onunla daima beraber bulunsun, artık onun başka faziletlerinden bahs etmeye lüzum yoktur. Diğer Müezzinler Ibni Ümmü Mektûm, Hazret­i Hadîce'nin dayısının oğludur. Bilâl­i Habeşî teheccüde kalkanları uyandırmak için fecir vaktinden evvel ezan okuduktan sonra, Ibni Ümmü Mektûm da, sabah namazının kılınacağı zaman gelince ezan okurdu ve bir yere giderken, Bilâl­i Habeşî, Resûl­i Ekrem ile birlikte gittiği için Ibni Ümmü Mektûm, mescidde kalırdı. Birkaç defa Hazret­i Peygamber onu Medine'de kaymakam bıraktı. Ebû Mahzûre, sesi güzel olduğu için, pek te'sirli ezan okurdu. Resûlullah, fetihten sonra onu Mekke'ye müezzin tayin etti. Soyu tükeninceye kadar evlâdı ve torunları müezzinlik vazifesini yapmışlardır ve bu süre Harun Reşid zamanına kadar devam etmiştir. Sa'dü'l­Karaz, Ammâr bin Yâsir'in kölesi idi. Resûl­i Ekrem 329 PEYGAMBER EFENDİMİZ onu Küba'ya müezzin tayin etmişti. Bilâl­i Habeşî ayrıldıktan sonra, Sa'd, Medine­i Münevvere'ye nakl edilerek, Mescid­i Şerif müezzinliğine tayin edildi. Kendisinden sonra evlâdı da uzun zaman mescidde müezzinlik etmişlerdir. Allah hepsinden razı olsun. HATiP VE ŞÂİRLERİ Ashâb arasında pek çok hatipler, yâni güzel söz söyleyenler ve nice şâirler vardı. Fakat bazıları hatiplikle, bir kısmı da şairlikle şöhret almışlardı.

Bunlardan Ensâr'ın hatibi olan Sabit bin Kays bin Şemmâs hatiplerin, Hassan bin Sabit ise şâirlerin en şöhretlilerindendi. Yine Ensâr'dan Abdullah bin Revâhâ hem hatip, hem şâirdi. Akabe biatinde, Bedir, Uhud ve Hendek muharebelerinde ve diğer gazalarda bulunmuş ve Mûte muharebesinde şehid olmuştu. Kâ'b bin Mâlik de, islâm'ın meşhur şâirlerindendi. Akabe biatinde ve başka meşhur yerlerde de bulunmuştur. Fakat Te­bük muharebesine gitmemişti. Yukarıda geçtiği gibi, Kâ'b bin Züheyr de sonradan Medine'ye gelip, islâm şâirleri arasına katılmıştır. Allah hepsinden razı olsun. FAKİRLERİ Hazret­i Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali, Abdurrahman bin Av/, Abdullah bin Mes'ûd, Übey bin Kâ'b, Muâz bin Cebel, Ammâr bin Yâsir, Huzeyfe bin Yemân, Zeyd bin Sabit, Ebû Derdâ, Ebü Musa el­Eş'an ve Selmân­ı Fârisi, ashabın ulemâsından ve fakihlerin­ f SON DEVİR den olup, zaman­ı saadette bile fetva verirlerdi. Ömer, Ali ve Muâz bin Cebel, Resûl­i Ekrem'in kadıları yerinde idiler. Dört halife ile Abdurrahman bin Avf, Aşere­i Mübeşşe­re'dendir. Yâni cennetle müjdelenen on kişi arasındadırlar. Ibni Mes'ûd, Resûl­i Ekrem'e hizmet edenler arasında da geçmişti. Übey bin Kâ'b ise, Akabe'de bîat eden Ensâr'dandır. Muâz bin Cebel, Kur'ân öğretmek için Hazret­i Peygamber tarafından Yemen'e gönderilmişti. Ammâr bin Yâsir ise, ashabın ileri gelenlerindendi. Huzeyfe bin Yemân, Resûlullah'ın sırdaşı idi; kâtiplik hizmetinde de bulunurdu. Resûl­i Ekrem, ona ileride meydana gelecek vak'alar hakkında pek çok sırlar söylemiş ve münafıkların isimlerini bildirmişti. Hazret­i Ömer, sırlara dair şeyleri ondan sorardı ve bir cenaze olunca Huzeyfe'yi arar; Huzeyfe'nin gitmediği cenazeye gitmezdi. Hazret­i Ömer yaşadıkça hiç bir karışıklık olmayacağım da haber vermişti. Allah cümlesinden razı olsun. KÂTİPLERİ Şeyhayn diye anılan, Hazret­i Ebû Bekir ile Ömer, Fahr­i Âlem'in iki veziri durumundaydı. Hazret­i Osman ile Hazret­i Ali de vahiy kâtipliği yaparlardı. Fakat kendilerinin onlardan başka da kâtipleri vardı. En meşhurları aşağıdaki zâtlardır. Nesebi Abdi Şems'e varan Hâlid bin Said bin As bunlardan biri olup Besmele­i şerifeyi ilk yazan odur ve ilk imân edenlerdendir. Habeşistan'a hicret etmiş ve Hayber'in fethi sırasında Medine'ye gelmiştir. Kölesi Muaykıb bin Ebî Fâtıma da ilk Muhacirlerden olup, Resûl­i Ekrem'in mühürdarhk hizmetinde 330 331 PEYGAMBER EFENDİMİZ bulunmuş ve Hazret­i Ebû Bekir ile Ömer'in halifelikleri zamanında, Beytülmâl Emîni yâni Hazine Vekili tayin edilmiştir. Yukarıda geçen Said'in kardeşi Ebân bin As da Mekke'nin alındığı gün islâm olup, vahiy kâtibi olmuştur. Şürahbü bin Hosene, ilk vahiy kâtiplerindendir. ilk imân edenlerden olup Habeşistan'a hicret etmiş ve Ümmü Habîbe ile beraber Medine'ye gelmiştir ve hükümdarlara mektuplar yazan odur. Hadramut ahalisinden ve ashabın büyüklerinden Âlâ bin Hadramî de onlardan biridir. Fakihler arasında adı geçen Übey bin Kâ'b hicrette vahiy kâtibi olmuştur. Mektubun sonuna ilk olarak imza koyan odur. Yine fakihlerden Zeyd bin Sabit de vahiy kâtiplerinden olup, başka şeyler de yazardı. Etraftan gelen mektupları tercüme için Resûl­i Ekrem'in emri ile, Yahudi ve Süryâni yazısını da öğrenmişti. Hazret­i Ebû Bekir'in emri ile Kur'ân­ ı Kerîm'i toplayan da odur. Abdullah bin Said bin Ebl Şerh ki, Hazret­i Osman'ın süt kardeşi idi. Mekke'nin fethinden evvel müslüman olarak vahiy kâtibi tayin edilmiştir. Sonra neûzübillâh, dînden çıktığı için Mekke'nin alındığı gün kanı helâl olduğu ilân

edilmiş, sonra Hazret­i Osman'ın şefaat ve aracılığı ile affedilmiştir. Daha sonra çok kuvvetli müslüman oldu. Ebû Süfyan ve Oğulları Kureyş'in reislerinden olan Ebû Süfyan, Mekke'nin alındığı gün oğullan ile beraber müslüman olmuş ve "müellefe­i ku­lûb"tan sayılmıştı. Kızı Ümmü Habîbe, Hazret­i Peygamber'in zevcelerinden­di. Ebû Süfyan, büyük başlı ve kısaya yakın orta boylu bir adamdı. Kendisi de oğulları da Mekke'nin fethinden sonra Medine'ye göçmüşlerdi. Gerek Ebû Süfyan, gerekse oğlu Yezid, Re­ 332 SON DEViR sûl­i Ekrem'in yazı hizmetinde bulunmuşlardır. Ebû Süfyân'ın öteki oğlu Mııâviye ise vahiy kâtibi olmuştur. O dahi akıllı ve ileri görüşlü bir zât idi. Bazı tarihçiler, "Ebû Süfyân'ın çocuklarından en hayırlısı Yezid idi" demişlerdir.1 Ebû Süfyân'ın Ziyâd adında diğer bir oğlu daha vardı. Fakat câhiliyet zamanındaki evlenme usulüne göre de gayri meşru çocuk sayıldığından, kendisine Ziyâd bin Ebîh derler ki, "babasının oğlu" demektir. Sonra Muâviye onu kardeşliğe kabul ederek, Ebû Süfyan soyuna almıştır. Dört Dâhi Abdullah bin Erkanı, Mekke'nin feth edildiği yıl müslüman olmuştu. Hazret­i Peygamber tarafından hükümdarlara ve başka yerlere gönderilen mektupları yazardı ve Hazret­i Peygamber'in katında pek emin bir zât idi. Cennetle müjdelenen on kişiden biri olan Zübeyr bin Avvâm ile Hayber'in fethi yılında müslüman olan Cüheym bin Salt, zekât kâtipleri idiler. Mugîre bin Şu'beti's­Sakafî ise Husayn bin Numeyr ile beraber başka muameleleri yazarlardı. Bu Mugîre, bîat­i rıdvanda bulunmuştur. Aklı ve üstün zekâsı ile bilinen dört kişiden biridir. Onlara "dört dâhi" derler ki: Mugîre, Amr bin As, Muâviye ve "babasının oğlu" Ziyâd'tır. Büreyde bin Husayb Sehmî el­Eslemî ki Resûl­i Ekrem, Mekke'den Medine'ye hicret ederken Gamîm demlen yere geldiklerinde, Sehmoğulları'ndan ve kendi ailesinden yetmiş kişi ile gelip imân etmişti. Bir defa Süleymoğulları'na gönderilen mektubu yazmıştır. Süheyl bin Amr ve kardeşi eski Muhacirlerden Hâtıb, Ebû Eyyûb Ensârî ve Amr bin As da yazı hizmetinde bulunmuş kimselerdir. l Kerbelâ Vak'ası sırasında hükümdar olan Yezid, bu Yezid değildir. 333 PEYGAMBER EFENDİMİZ ­ 9 ­KUMANDANLARI Hicretin birinci senesi cihada izin verildi. "Seriyye" denen çeteler, arasıra Medine'den çıkıp müşriklere hücum ederlerdi. ilk çetebaşıları Hazret­i Peygamberin amcası Hamza ve amcazadesi Ubeyde bin Haris ve halazadesi Abdullah bin Cahş idi. Sonra Hazret­i Ebû Bekir, Ömer, Abdurrahman bin Av/ve Ebû Ubeyde bin Cerrah da seriyye emîri olmuşlardır. Hazret­i Ali ile Zeyd bin Harise ise daima birlik ve fırka beyliklerinde bulunmuşlardır. Ashâbdan Mikdâd bin Esved diye tanınan Mikdâd bin Amr, hatip ve şâirlerden Abdullah bin Revâhâ ile Ukhâşe bin Mihsan, Şü­câ bin Vehb ve Muhammed bin Mesleme de seriyye beylerindendi. Amr bin As ile Hâlid bin Velid de müslüman olup Medine'ye geldiklerinde kumandanlığa tayin edildiler. Resûl­i Ekrem, "Allah'ın kılıcı" adını verdiği Hâlid'i bilhassa ve daima kumandanlıkta bulundurmuştur. Ensâr'dan Ebû Katâde, Said bin Zeyd, Kays bin Ubâde ve bunlardan başka ashâb da birlik beyliğinde bulunmuşlardır. Yukarıda geçtiği gibi, Ebû Musa el­Eş'arî'nin amcası Ebû. Amir de Evtas muharebesinde bir fırkanın kumandanı idi. Zübeyr bin Avvâm kılıç vurmakta, Sa'd bin Ebl Vakkas ok atmakta çok mahirdiler, ikisi de çok cesur, kahraman idiler. Talhâ bin Ubeydil­lâh da bu kahramanlardan biridir. Resûl­i Ekrem'in en son tayin ettiği ordu kumandanı, serasker Üsâme bin Zeyd idi ki, yukarıda yazıldığı gibi, Ebû Bekir halife olunca onu vazifesinde bırakmıştır. , .,_ ;,, : Amr bin Ümeyye

Seriyye beylerinden ve ilk Muhacirlerden Amr bin Ümeyye ed­Damrî de çok cesur, çevik, eli çabuk, tuttuğunu koparır, ça­ 334 SON DEVİR kır pençeli bir adamdı. Câhiliyet devrinde çok sabıkası vardı. Birçok tehlikelerden kurtulup arta kalmış, garip hâili bir zâttı. Müslüman olunca da "Peygamber habercisi" diye tanınan bu zâtın, haberleri ulaştırmada, gizli kapaklı şeyleri araştırmada ve düşman memleketlerine girip çıkmada tuhaf tuhaf hikâyeleri vardır. Meselâ bunlardan bir vak'ası şöyledir: Hicretin dördüncü senesinde Kare kabilesinden birkaç kişi Hazret­i Peygamber'e gelip, "Birkaç adam gönder, bizdeki müslümanlara Kur'ân okutsunlar, dini öğretsinler" diye ricada bulundular. Resûl­i Ekrem de Asım bin Sâbit'in başkanlığında altı kişi gönderdi. Fakat müşriklerin maksadı başka idi. Bunlara kötülük edip, Mekke reislerinden bir şeyler koparmak istiyorlardı. Üzerlerine saldırdılar. Asımla üç arkadaşı karşı koyunca, onları şehid ettiler. Kalan ikisini de tutup Uhud muharebesinde akrabası ölen Mekke müşriklerine sattılar. Onlar da bu iki zavallıyı öldürdüler ve bununla öçlerini almak istediler. O sırada Ebû Süfyân tarafından Hazret­i Peygamberi öldürmek üzere Medine'ye gönderilmiş olan bir adam da yakalandı. Bunun üzerine Hazret­i Peygamber tarafından, bu Amr bin Ümeyye, Ebû Süfyân'ı öldürmek üzere Mekke'ye gönderildi. Yanına da Ensâr'dan Seleme bin Eşlem katıldı. Amr'ın bir devesi vardı. Seleme'yi de ona bindirdi. Mekke'ye yaklaştıkları vakit, Amr devesini iki dağın arasına bağlayıp bıraktı. Sonra Seleme'ye, "Hadi şimdi Ebû Süfyân'ın yanma gidip onun işini bitirivere­lim" dedi. Seleme ise, "Önce Kabe'ye gidip tavaf etsek ve ikişer rekât namaz kılsak" deyince, öyle yaptılar. Fakat o sırada Ebû Süfyân'ın oğlu MuâvL­ye, Amr'ı görüp tanıyarak, 335 PEYGAMBER EFENDİMİZ "işte Amr bin Ümeyye!" diye bağırdı. Amr, câhiliyet zamanında, yukarıda geçtiği gibi, sabıkalı ve korkunç bir adam olduğundan, "Amr buraya muhakkak kötü bir niyetle gelmiştir" diyerek koşuşup Amr'ın peşine düştüler. Amr, arkadaşına, "işte ben bundan korkuyordum, artık Ebû Süfyân'ı bırakalım, biz başımızın çaresine bakalım" dedi ve kaçarak Mekke dışına bir dağa çıkıp bir mağaraya girdi. Gece orada kaldılar. Amr'ı arayanlardan Osman bin Mâlik atma binip onları takibe çıkmış ve sabahleyin o mağaranın önüne gelmişti. Amr kaplan gibi sıçrayıp hançerle Osman'ı vurunca, Osman can acısıyla öyle bağırdı ki, feryadı Mekke'den işitildi. Resûl­i Ekrem'in Tebessümü Sesi işitenler etraftan koşup gelirlerken, Amr yine mağaraya saklanmıştı. Gelenler Osman'ı son nefesinde buldular. "Seni kim vurdu?" dedikleri zaman yalnız, "Amr" deyip can vermiş ve "Amr mağarada" diyememişti. Onlar da cenazeyi götürmek ve gömmek telâşına düştüler. Öteki arayıcılar ise, Amr'ı bulmak için etrafa dağılmışlardı. Amr, arayıcıların arkası kesilsin de o zaman çıkalım diyerek, Seleme ile beraber iki gece daha o mağarada kaldıktan sonra çıktılar. Seleme bundan sonra deveyi bulup Medine­i Mü­rievvere'ye gitmiş ve olup biteni Resûl­i Ekrem'e bildirmiştir. Amr ise o gün yürüyüp bir hayli yol aldıktan sonra akşam üstü Dacnân denilen yere varmış ve bir mağaraya girip saklandığı sırada Benî Düil kabilesinden bir koyun çobanı gelip mağaraya girmiş. Çoban: "Sen kimsin?" deyince, Amr da: "Düilo­ğullan kabilesindenim" diye cevap vermiş. Çoban yan yatıp, "Sağ bulundukça müslüman olmam, sâlik­i meslek­i imân olmam" diye bir şarkı tutturarak uyumuş. , 336 SON DEVİR

Amr onu öldürdükten sonra çıkıp Medine'ye gelirken Haz­ret­i Peygamber'in ahvâlini araştırmak için Mekke reisleri tarafından yola çıkarılmış olan iki casus ile karşılaşınca, birini okla vurup öldürmüş, ötekini de tutup Peygamber'in huzuruna getirerek, olan biteni haber vermiştir. Resûl­i Ekrem, gülümse­miş ve Amr'a dua etmiştir. Amr'ın bunun gibi daha birçok hikâyeleri vardır. Sonra hikayeciler, onlara birçok masallar da katmışlardır. ­10­MEMURLARI Hicretin beşinci senesi vak'aları arasında yazıldığı gibi Mus­talikoğulları aşireti yola getirilmiş ve hükümete bağlanmıştı. Sonra onların zekâtını toplamak için Hazret­i Osman'ın ana bir kardeşi olan Velid bin Ukbe gönderilmişti. Fâsık Sözüne inanma Aşiret halkı, Velid onların yurduna yaklaştığı zaman kendisini karşılamağa çıkmışlardı. Halbuki Velid, aralarında câhiliyet zamanından kalma düşmanlık olduğundan, o kalabalığı görünce kendisine bir fenalık yapacaklarını sanmış ve korkup geri dönerek huzûr­i Peygamberî'ye gelince, "Musialikoğullan mürted olmuş, dinden çıkmışlar, üzerime silâhla geldiler ve zekâtı vermek istemediler" demişti. Bu yüzden, o kabilenin üstüne asker göndermek için hazırlığa başlandı, işte o sırada, "Yâ eyyühellezîne âmenû in câekum fâsikun binebein.." âyet­i kerimesi nazil oldu. Meali söyle idi: "Ey mü'minler, birfâsık size bir haber getirince, acele etmeyin, iyice tahkik edin, bilmeyerek bir zümreye fenalığınız dokunabilir, sonra pişman olursunuz­"l l Hucurat (49) sûresi, 6. âyet. 337 PEYGAMBER EFENDİMİZ Sonradan Mustalikoğulları'nın ezan okuyup, namaz kıldıkları anlaşılmış ve bazı ileri gelenleri Hazret­i Peygamber'e gelip hakikati anlatmışlardır. Önemli Vazife ilk zamanlarda öşür almak ve zekât toplamak işi pek mühimdi. Hazret­i Ali ve Hâtem­i Tâî'nin oğlu Adiy gibi ashabın büyüklerinden bazı kimseler bu mühim hizmette çalışıyorlardı. Mal ve zekât toplamak için kullanılan memurlar çoktu. Onlardan bazı meşhurları söyleyelim: Yemen'de Hemdân kabilesi şeyhlerinden Kays bin Nemet­i Erhabl, hicretten evvel Mekke'ye gelip müslüman olmuş, dönüşünde kendi kavmi olan Erhab aşiretinin çoğu imâna gelmişti. Kays, Resûl­i Ekrem'i alıp Yemen'e götürmek üzere Mekke'ye gelmiş bulunuyordu. Fakat Hazret­i Peygamber daha evvel Medine'ye hicret etmiş olduğundan Kays da Medine'ye gelince, kendi kavmine hâkim tayin olunarak ve eline bir ferman verilerek gönderilmişti. Sonradan Hazret­i Ali Yemen'e gittiği zaman bu Hemdân kabilesi hepsi birden müslüman olmuşlardır. Iran hükümdarları neslinden olup, önce Kisrâ tarafından Yemen valisi tayin olunan Bâzân, sonradan müslüman olunca, Resûlullah onu bütün Yemen havalisine vali tayin etti. Fakat bazı taraflara da dini öğretmek için âlimler, zekât ve cizye toplamak için de memurlar gönderdi. Veda haccından döndükleri sırada Bâzân'ın vefatı işitilmiş olduğundan Yemen ülkesi birkaç beyliğe taksim edilmiş, bu arada San'a dahi Bâzân'ın oğlu Şehr'e ve Zema' ve Zebîd tarafları da vahiy kâtiplerinden Hâlid bin Said'e ve Me'rib şehri, fakîh­lerden ve Muhacirlerden Ebû Musa el­Eş'arî'ye ve Kinde, mü'minlerin anası Ümmü Seleme'nin kardeşi Muhacir bin Ümeyye'ye ve Hadramut kıtası Ensâr'dan Ziyâd bin Lebîd­i Be­yâzî'ye ve öteki kıtalar da ashâbdan birer zâta verilmişti. 338 SON DEViR Fukahâdan ve Ensâr'm ilk imân edenlerinden Muâz bin Cebel de o taraflara muallim tayin olunduğundan, Yemen ve Hadramut arasında dolaşırdı ve evvelce Mekke'de Attâb bin Esîd, Mekke alındığı zaman, Mekke'ye vali, Ebû As Sakafî'nin oğlu Osman, Tâif emîri tayin edilmişti. Yezîd bin Ebî Süfyân Teymâ'ya, Amr bin Said bin As Vâdi'l­Kurâ'ya, kardeşi Said, Ureyne köylerine ve öteki kardeşi Ebân, Bahreyn'deki Hat adındaki şehre tayin edilmişlerdir. Allah hepsinden razı olsun. •".•;•'•••.•"•' ­11­ "••• ••­•• ELÇtLERÎ

Resûl­i Ekrem Nebiyy­i Muhterem sallallâhu aleyhi ve sel­lem, Hudeybiye'den sonra, birer mektupla etraftaki hükümdarlara altı elçi gönderdi. Acem Kisrâsı olan Hüsrev­i Perviz'e Abdullah bin Hüzâfe­i Sehmî, Yemâme Meliki Hevze bin Ali'ye Se­lît bin Amr­ı Amin, Rum Kayseri Herakl'e Dihye bin Halife­i Kel­bî, Gassân hükümdarlarından Haris bin Ebî Şemr'e kumandanlardan Şücâ­i Esedî, Mısır hâkimi Mukavkıs'a Hâtıb bin Ebî Bel­tea, Habeş hükümdarı Necâşî'ye kumandanlardan Amr bin Ümeyye­i Damrî elçi olarak gönderildiler. Bu sefirler, hep eski Muhacirlerdendi. Abdullah bin Huzâfe, ticaretle iran'a gidip gelenlerden biriydi. Selît­i Âmirî, Sekran bin Amr ve Süheyl'in kardeşidir. Dihye, çok güzel bir zât olup, Cibril­i Emîn, Resûl­i Ekrem'e onun suretinde gelirdi. Şücâ­i Esedî, kardeşi Ukbe bin Ebî Vehb ile beraber Bedir'de ve diğer muharebelerde bulunmuştur. Hâtıb bin Ebî Beltea da, Bedir'de bulunan tanınmış bir zattır. Amr bin Ümeyye ise, yukarıda kimliği etraflıca açıklanan seriyye yâni birlik beylerinden meşhur Amr'dır. 339 PEYGAMBER EFENDİMİZ Şehid Elçi Daha sonra Haris bin Umeyr­i Ezdi, Şam tarafındaki Bus­ra'ya elçi olarak gönderilmişti, fakat Gassân beylerinden Şerâhîl bin Amr­ı Gassânî yolda onu tutarak öldürmüştü ki, Mûte muharebesi bu yüzden çıkmıştır. Sonra yine bir mektupla Bahreyn hükümdarı olan Abdül­kaysoğulları'ndan Münzir bin Sâvî'ye vahiy kâtiplerinden Âlâ bin Hadramî ve Umman'da hükümet süren Celendioğulları'na meşhur Amr bin As elçi olarak gönderildi. Sonra Âlâ, Bahreyn'e ve Amr da Umman'a vali tayin edilmişlerdir. Zübeyr bin Av­vâm'ın kardeşi ilk muhacirlerden Sâib de husûsi bir mektupla Müseylemetü'l­Kezzâb'a gönderilmişti. Vahiy kâtiplerinden Şürahbll bin Hasene sefirlikle Eyle hâkimine ve Zıbyân bin Murid­i Sedûsl, Benî Bekir bin Vâil kabilesine gönderilmiştir. Hecer mecusîlerini dine davet etmek, kabul etmezler ise, cizye almak üzere Ashâb­ı Sûffe'den meşhur Ebû Hureyre, daha evvel Âlâ bin Hadramî ile beraber o tarafa gönderilmişti. Sonra Hazret­i Ömer'in hemşiresi Safiye'nin zevci, ilk Muhacirlerden ve Bedir harbine girenlerden Kııdâme bin Maz'ûn, Ebû Hureyre ile beraber Münzir bin Sâvî'ye gönderilmişlerdir. Bunlardan başka, Hazret­i Peygamber tarafından ya sefaretle, yahut husûsi memuriyetle etrafa gönderilmiş birçok zâtlar vardır. Bunlardan mâhud Ebû Cehil'in ana bir kardeşi ilk müs­lüman olanlardan Abbâs bin Rebla­i Mahzunu, bazı Himyer beylerine gönderilmiş ve sonra yukarıda söylendiği gibi Yemen'de Kinde emiri tayin buyurulmuştu. Resûl­i Ekrem'in vefatından evvel Yemen eşrafından Cenr­i Becell hazretleri, Yemen'den sefir olarak Hazret­i Peygamber'e gelmiş ve müslüman olmuştu. Bunun üzerine Hazret­i Peygamber tarafından da sefir olarak bazı Yemen beylerine gönderilmişti. 340 SON DEVİR ­12­ASHÂBI Ashâb, üç sınıftır. Biri Muhacirler, yâni fetihten evvel Mekke'den hicret edenlerdir, ikinci Ensârdır, yâni Muhacirlere ve islâm dinine yardım eden Medinelilerdir. Üçüncü sınıf ise, öteki ashâbdır. Muhacirlerin en sonu Hazret­i Abbâs'dır. Fakat Resûl­i Ekrem'e soyca en yakın olduğundan, ashâb ona pek çok hürmet ederlerdi. Hattâ Hazret­i Ömer ve Hazret­i Osman, at üstünde iken onunla karşılaşsalar, atlarından inip Resûl­i Ekrem'in am­casıdır diye hürmet gösterirlerdi. Allah hepsinden razı olsun. Nukabâ Hicretten evvel Akabe'de bîat eden Ensâr, Hazret­i Peygam­ber'in emri ile kendi işlerine bakmak üzere Hazrec'den dokuz ve Evs'den üç reis seçmişlerdir, işte bu on iki reise Nukabâ denir. Fakat Evs'de olsun, Hazrec'de olsun daima herkesin başvurduğu bir reis buluna gelmiştir. Resûl­i Ekrem'in vefatında Evs'in reisi Useyyid bin Hudayr ve Hazrec'in reisi Sa'd bin Ubâ­de idi.

Hicretten evvel Hazrec'in reisi Abdullah bin Übey bin Sdûl olup, her iş onun elindeydi, islâm'ın zuhurundan sonra reisliğinin kuvveti kalmadı. O da kızgınlığından ve hasedinden dolayı münafıkların başı oldu ve nefrete uğradı. Şeyhayn ve Hateneyn Ashâb­ı Kirâm'ın en faziletlisi ve en üstünü "Şeyhayn" denilen Hazret­i Ebû Bekir ile Hazret­i Ömer idi. Sonra "Hateneyn" denilen Hazret­i Osman Zinnûreyn ile Hazret­i Ali Murtazâ idi. Onlardan sonra da cennet ile müjdelenmiş olan on kişiden geri kalan altısı ve ondan sonra da Bedir gazileri yâni islâm milleti­ 341 PEYGAMBER EFENDİMİZ nin zafer ve yükselmesine başlangıç olan Bedir gazasında bulunmuş Ashâb­ı güzin, daha sonra Uhud çenginde bulunanlar ve daha sonra da Hudeybiye seferinde Şecere­ i Rıdvan altında bî­at edenlerdir. Allah hepsinden razı olsun. Bedr'in Arslanları Bîat­ı Rıdvan'dan sonra müslüman olanlar içinde de büyük zâtlar vardır. Fakat onlar ilk müslümanlar derecesine çıkamazlar. Hattâ bir gün Abdurrahman bin Avf, Resûl­i Ekrem'e, Hâlid bin Velid'den şikâyet ettiği zaman, Resûl­i Ekrem, "Ey Hâlid, Bedir muharebesinde bulunanların hiç birine eziyet etme, Uhud dağı kadar altını sadaka dağıtsan, hiç birinin derecesine varamazsın" buyurmuştur. Hâsılı, ashabın derece ve rütbeleri, bulundukları mühim mevkiler ve kendilerinde olan faziletler dolayısıyladır. Kuvvetleri veya akrabalıklarıyla değildir. Meselâ Cennet ile müjdelenen on kişi içinde Resûl­i Ekrem'e akrabalık bakımından en yakın olan Hazret­i Ali olduğu halde, Hazret­i Ebû Bekir ile Haz­ret­i Ömer'in dereceleri ondan yüksektir ve Hazret­i Abbâs, hepsinden daha yakın olduğu halde, onların derecesine varamaz. Resûl­i Ekrem, seçkin ashabını husûsiyle cennet ile müjdelenen on kişiden her birini bir suretle takdir ederek, mümtaz bir mevkie çıkarmıştı. Onların faziletleri ve kıymetleri hakkında nice hadisleri vardır. Hele "Hulefâ­i Râşidîn" denen dört halife hakkında onları öven pek çok hadis­i şerif vardır. DÖRDÜNCÜ KISIM BİR DEMET HADÎS­İ ŞERÎF 342 Bir Demet Hadîs­i Şerîf 1. "islâm, beş esas üzerine kurulmuştur: 1. Allah'tan başka ilâh olmadığına şehâdet etmek ve Muhammed'in Allah'ın Resulü olduğuna inanmak; 2. Beş vakit namaz kılmak; 3. Zekât vermek; 4. Hac etmek; 5. Ramazan orucunu tutmak." 2. "Her doğan çocuk (islâm) fıtratı üzere doğar; sonra anası, babası onu Yahudi, yahut hıristiyan yahut mecusi yaparlar." 3. "Ameller (yapılan işler), niyetlere (ne için yapıldığına) göre değerlenir. Herkesin ancak niyetine göre amelinin karşılığı vardır. Artık kimin hicreti Allah ve Resulü için ise, onun hicreti Allah ve Resûlünedir. Kimin de hicreti elde etmek istediği bir dünyalık veya evleneceği bir kadın için ise, onun da bu hicretten elde edeceği Allah ve Resulünün rızası değil, elde etmek istediği şeydir." 4. "Mümin bir kul hastalanır veya yolculuğa çıkar da, ibadetlerinden geri kalırsa, sıhhatliyken veya evindeyken yaptığı amellerin sevabı aynen yazılır." 5. "Allah bir millete azab indirince, bu felâket, o milletin için­ de bulunan iyi kötü, her ferde ulaşır. Sonra kıyamet gününde, herkes kendi ameline göre dirilir; iyiler mükâfatlandırılır, kötülere azâb olunur." 6. "Canım kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, hiç biriniz, ben ona, babasından da, çocuklarından da, bütün insanlardan da, daha sevgili olmadıkça, iman etmiş sayılmaz." 345 PEYGAMBER EFENDİMİZ 7. "Kimde üç şey bulunursa, imanın tadını tatmış olur: 1. Allah ve Resulünün kendisine herşeyden daha sevgili olması; 2. Sevdiği kimseyi yalnız Allah için sevmesi; 3. Allah onu küfürden kurtardıktan sonra yine küfre dönmekten, ateşe atılacakmışcasma hoşlanmaması." 8. "Günlerinizin en faziletlisi Cuma günüdür. O gün bana çokça salâtu selâm getiriniz; zira sizin salâtu selâmınız bana sunulur."

9. "Kıyamet gününde insanların bana en yakın olanları, bana en çok salâtu selâm getirenleridir." 10. "Beni rüyada gören kişi, beni uyanıkken görmüş gibidir; zira şeytan benim şeklime giremez." 11. "Hiçbiriniz, kendisi için arzu ettiğini, mümin kardeşi için de istemedikçe, iman etmiş olmaz." 12. "Komşusu aç olup da karnını doyuran kimse, mümin de­ ğildir. 13. "Müslüman o kimsedir ki, müslümanlar onun elinden ve dilinden zarar görmezler; selâmet üzere bulunurlar." 14. "iki huy vardır ki, bir müminde bulunmazlar: Biri cimrilik, diğeri de kötü ahlâk." 15. "Allah'a ve âhiret gününe iman eden, misafirine ikram et­ sin; Allah'a ve âhiret gününe iman eden, konuştuğu zaman ya hayır söylesin veya sussun." 16. "Azîz ve Celîl olan Allah buyurdu ki: Ben kulumun (bana olan) zannı üzereyim (benim nasıl olduğuma inanıyorsa, ona öyle muamele ederim) ve bana dua ettiği zaman, onunla beraberim." 17. (Hayası sebebiyle, hakkını aramayan kardeşini azarlayıp, utangaçlığını gidermeye çalışan birisine hitaben): "Onu bırak (azarlama), çünkü haya, imandandır." 18. "iman altmış bölümdür; haya da imanın bir dalıdır." 346 BiR DEMET HADÎS­I ŞERiF 19. "Ey insanlar! Sizin Rabbiniz birdir. Babanız da birdir. Bili­ niz ki, hiçbir Arab'ın bir yabancıya veya bir yabancının bir Arab'a üstünlüğü yoktur. Hiçbir beyazın siyah üzerine veya bir siyahın beyaz üzerine üstünlüğü yoktur. Üstünlük ve fazilet, ancak takva iledir. Şüphesiz ki, Allah'ın katında en iyiniz, takvası en çok olanınızdır. 20. "Kişinin kendi kavmini sevmesi değil, ona haksızlık ve zu­ lüm ederken (dahi) taraftar olması, yardım etmesi, asabiyettir (ırkçılıktır). 21. "Her kim, şu bizim dinimizde olmayan, ilâve bir şey icad ederse, o reddedilir, bâtıldır." 22. "Ey benden sonra gelecek müslümanlar! Sakın Ashâb'ım hakkında ileri geri konuşmayınız. Onların dereceleri yüksektir." 23. "Sizin en değerlileriniz, Kur'an'ı okuyup okutanlarmızdır." 24. "Kur'an'ı güzel okuyan bir kimsenin derecesi, Kur'an'ı ge­ tiren meleklerin derecesi gibidir. Kur'an okumayı seslerinizle güzelleştiriniz." 25. "Allah her kimin iyiliğini dilerse, ona, din hususunda bü­ yük bir anlayış verir, ilim ancak öğrenmekle elde edilir." 26. "En hayırlı olanlarınız, o kimselerdir ki, görüldükleri za­ man, Allah'ı hatırlatırlar." 27. "Yedi sınıf var ki, Allahu Teâlâ kendi gölgesinden (himaye­ sinden, korumasından, lütfundan) başka gölge olmayan bir günde, onları kendi Arş'ının gölgesinde barındırır: 1. Adaletli devlet başkanı; 2. Allah'a ibadet ederek temiz bir hayat içinde yetişen genç; 3. Gönlü mescidlere sevgiyle bağlı olan namazlı kimse; 4. Allah rızası için birbirlerini seven ve bunun üzerine toplanan ve ayrılan iki kimse; 5. Şeref ve mevki sahibi güzel bir kadın kendisine nefsini 347 PEYGAMBER EFENDİMİZ sunduğu halde "Allah'tan korkarım" diye, bu teklifi reddeden kimse; 6. Sağ elinin verdiğini sol eli duymayacak kadar gizli sadaka veren kimse; 7. Kimsenin bulunmadığı yerde Allah'ı zikredip de gözleri yaşaran kimse." 28. "Ne dersiniz? Birinizin kapısı önünde bir nehir aksa da, o kimse o nehirden, günde beş defa yıkansa, vücudunda kirden, pastan eser kalır mı? işte beş vakit namaz da buna benzer, Allahu Teâlâ namaz sayesinde günâhları siler." 29. Yâ Resülallah, amellerin (yapılan işlerin) hangisi yüce Al­ lah'a daha sevgilidir? "Vaktinde namaz kılmak; sonra ana­babaya iyilik; sonra cihad etmektir."

30. "Sizden biriniz mescide girdiğinde, iki rekât namaz kılma­ dan oturmasın." 31. "insanın cemaatle kıldığı namaz, yalnız kıldığı namazdan yirmi beş derece kıymetlidir." ­ 32. "Abdullah ne iyi adamdır, (bir de) gecenin bir kısmında namaz (teheccüd) kusa." 33. "Biriniz insanlara namaz kıldıracak olursa, hafif tutsun; çünkü içlerinde zayıf olanı, hasta olanı, yaşlı olanı, iş güç sahibi olanı vardır. Kendi kendine namaz kıldığında ise namazını istediği kadar uzatsın." 34. "Ey insanlar! Gücünüzün yettiğini yapın. Allah'a yemin ederim ki, siz usanmadıkça Allah usanmaz (Yani sizin gücünüzü kat kat aşacak bir şekilde yapacağınız ibadetleri Allah kabul eder. Fakat hiçbir zaman, işinizi gücünüzü bırakıp, bütün vaktinizi ibadetle geçirmenizi istemez). O'nun en sevdiği ibadet, az da olsa devamlı olan ibadettir." 35. (Her gün oruç tutan ve geceleri namaz kılan Abdullah bin Amr'a:) "Sen bunu yaptığın zaman, gözlerin çukura kaçar, bedenin yorulur. Halbuki senin üzerinde, nefsinin de bir hakkı vardır, eşinin de bir hakkı vardır. Onun için bazen oruç tut, bazen tutma; hem namaz kıl, hem de uyu." 348 BiR DEMET HADlS­1 ŞERİF 36. "Size bir şey öğreteyim mi ki, bu sayede (hayır, hasenatta) sizden önde gidenlere yetişirsiniz; hatta ileri de geçersiniz. Sizden sonra sizin yaptıklarınız gibi yapmadıkça, sizden faziletli olamazlar: Her namazın sonunda otuz üçer kere (Subhanallah, Allahu Ekber, Elhamdülillah) dersiniz." 37. "Bir topluluk Allah'ı zikretmek üzere bir araya gelirse, me­ lekler onların etrafını sarar; Allah'ın rahmeti onları kaplar; üzerlerine sekînet iner ve Allahu Teâlâ onları över." 38. "Kim Beytullah'l Allah rızası için ziyaret eder de kötü söz söylemez; büyük günahlardan çekinir, küçük günahları işlemekte ısrar etmezse, o kimse, günahlarından arınarak, ; annesinden doğduğu günkü gibi hacdan döner." •39. "Umre, kendisiyle öbür umre arasındaki zaman içinde işlenilen küçük günahlara kefarettir. Riyasız yapılan haccın sevabı da ancak cennettir." 40. "Mümin kişi günâhlarım hayalinde öyle büyütür ki, sanki kendisi bir dağın eteğinde oturuyormuş da dağ üzerine çö­kecekmiş zannederek korkar. Günaha alışmış kişi ise günahlarım, burnunun üstüne konan bir sinek gibi görür." 41. "Müslüman müslümanın kardeşidir, ona hıyanet etmez, onu yalanlamaz, onu utandırmaz. Her müslümanın diğer müslümana ırzı, malı, kanı haramdır. Takva işte bunlardır. Bir kimseye, şer olarak, müslüman kardeşini hor görmesi yeterlidir. Her kim, müslüman kardeşinin yardımında bulunur ve onun ihtiyacını temin ederse, Allah da ona yardım eder. Her kim, bir müslümanın sıkıntılarından birini giderirse, Allah buna karşılık kıyamet sıkıntılarından birini ondan uzaklaştırır. Her kim, bir müslümanın ayıbını örterse, Allah da onun ayıbını örter." 349 PEYGAMBER EFENDİMİZ 42. "Müminleri, birbirlerini sevmekte, birbirlerine acımakta ve birbirlerini korumakta bir vücut gibi görürsün. Vücudun herhangi bir organı rahatsız olursa, diğer organları da bu yüzden rahatsız olurlar." 43. "Mümin ile mümin, duvar gibidir, birbirlerini sımsıkı tu­ tarlar." (Resûl­i Ekrem bunu söylerken parmaklarını birbirine geçirip, sımsıkı kilitledi.) 44. "Kardeşinle münâkaşa ve mücadele etme; onunla (incite­ rek, aşırı) şakalaşma; yerine getirmeyeceğin bir şeyi ona va'detme." 45. "Bir kimse, kardeşinin haysiyetine yahut malına haksız olarak saldırmışsa, altın ve gümüş bulunmayan günden (kıyametten) önce, onunla helâlleşsin; aksi halde yaptığı zulüm nisbetinde onun iyi amellerinden alınıp hak sahibine verilir, iyiliği yoksa, hak sahibinin günahından alınıp, haksızlık eden adama yükletilir." 46. "Ey müslümanlar! (Sebepsiz ithamdan) çekininiz! Zan ile itham, sözlerin yalanı en çok olanıdır. Birbirinizin eksikliğini görmeye ve işitmeye çalışmayınız; hususi ve mahrem hayatınızı da araştırmayınız.

Birbirinize düşmanlık da etmeyiniz. Ey müslümanlar! Birbirinize kardeş olunuz. Kişi, önceden başkası tarafından söz kesilen bir kızı, isteyen taraf vazgeçmedikçe ona talip olmasın." 47. "Müslüman, elinden ve dilinden müslümanlarm zarar gör­ mediği kimsedir. Muhacir de, Allah'ın yasaklarından kaçınan kimsedir." 48. " Mümin, mümin kardeşinin aynasıdır. Onda bir ayıp gör­ düğü zaman, onu düzeltir." 49. "Sizden biriniz, mümin kardeşini sevdiği zaman, bu sevgi­ sini ona bildirsin." 50. 'Kişi sevdiğiyle beraberdir." 350 BiR DEMET HADÎS­1 ŞERiF 51. "Bir kişinin din kardeşine üç günden fazla küs durması, helâl değildir; öyle ki, iki mümin birbirleri ile karşılaştıkları zaman, birisi yüzünü şu tarafa çevirir, öbürü öte tarafa çevirir. Halbuki bu iki müminin hayırlısı, önce selâm vermeye başlayandır." 52. "Düşmanın elinde esir bulunan müslümanı esaretten kur­ tarınız, açı doyurunuz, hastayı ziyaret edip hâlini, hatırını sorunuz." 53. "...Kendisine danışılan adam, müslüman kardeşini yanlış yola sevk ederse, hainlik etmiş olur..." 54. "Kim bir müslümanda bir ayıp görür de, onu örterse, diri diri gömülmüş bir kızı kurtarıp mezarından çıkaran gibi (sevap kazanmış) olur." (Gizlice şarap içen komşularını şikayet edecek olanları, sahabeden Ukbe bin Âmir, bu hadisi rivayet ederek, durdurmuştur.) 55. "Kim bir din kardeşini, bir günâhı sebebiyle (acıyarak de­ ğil, küçümseyerek) ayıplarsa, o kimse, ölmeden önce, muhakkak o günâhı işler." 56. "Eğer biriniz, bir arkadaşını övecekse: Ben onu şöyle ve böyle zannediyorum, desin. ...Allah katında, hiç kimseyi kesin olarak tezkiye etmesin (temize çıkarmasın)." çjjb djjp çöp CT5 Cx) CTJ 57. "Bize silah çeken, bizimle savaşan bizden değildir." 58. "iki müslüman kılıçlarıyla karşılaşırsa, öldüren de, ölen de cehennemdedir." 59. "Herhangi bir mümin kişi antlaşman, vergisini ödeyen bir zimmîyi (gayri müslimi) haksız yere öldürürse, o kişi cennet kokusu alamaz; halbuki büyük günahlardan kaçınan diğer müminler cennet kokusunu kırk yıllık mesafeden hissederler." ''."•.< 60. "iki kimseden başkasına özenmeye dfigmez: O kimseye 351 PEYGAMBER EFENDİMİZ gıpta edilir ki, Allah'ın kendisine verdiği serveti, hak yolunda sarfetmektedir; diğeri de Allah'ın kendisine ihsan ettiği hikmeti (Kur'an ve Sünneti) yaşayıp, başkalarına da öğretmektedir." 61. "ihtiyaç sahiplerine yardımda bulun, paranı sayma (sakın­ ma); öyle yaparsan, Allah da sana sayı ile verir. Malını kilere kapatma (insanların ihtiyacı olan şeyleri, depolayıp saklama); Allah da senin rızkını daraltır." 62. "Sağlığın yerinde iken, yoksulluktan korktuğun, zengin ol­ mayı çok istediğin ve param sakındığın bir sırada verdiğin sadaka, çok sevaplıdır. Yoksa, geciktirip de can boğaza geldikten sonra, "filana bu kadar, filancaya da şu kadar olsun" demekte fayda yoktur. Zaten o mal artık onların olmuştur." 63. "Veren el, alan elden hayırlıdır. Hayır yaparken, geçimi senin üzerine vacip olandan başla. Sadakanın en makbulü, (yeteri kadar verilerek) fakiri yoksulluktan kurtaranıdır. Bir kimse dilenmekten sakınırsa Allah onu iffetli kılar; halkın elindekinde gözü olmayana, Allah gönül zenginliği verir." 64. "Yoksul olan, iki lokma veya bir iki hurma için, kapı kapı dolaşan kimse değildir; gerçek yoksul, ihtiyaç sahibi olduğu halde, (hâlini bildirmediği, kimseden birşey istemediği için) mâlî durumu bilinmediğinden, kendisine yardım edilmeyen kimsedir."

65. "Yiyiniz, içiniz, hayır yoluna harcayınız; fakat israf etmeye­ rek, kibirlenmeyerek." 66. "Hiçbir müslüman yoktur ki, ağaç diksin, ekin eksin; ürü­ nünden insan, hayvan, kuş yesin de kendisi sevap kazanmasın. Elbette o müslüman, diktiği ile, ektiği ile, hayır yapmış olur." 67. "Yoldan, gelip geçene eziyet verecek şeyleri kaldırman da bir sadakadır." 352 BiR DEMET HADÎS­1 ŞERiF 68. "Her iyilik, bir sadakadır. Tatlı ve güler bir yüzle kardeşini karşılaman, bir sadakadır, iyiliğe teşvik etrnen, kötülükten sakındırman bir sadakadır, insanların yolundan, taş ve diken gibi engelleri gidermen bir sadakadır. Yolu belirsiz bir yerde, insanlara yol göstermen bir sadakadır. Maddî ve manevî varlığından kardeşine birşeyler aktarman da bir sadakadır." 69. "Bir hayırlı işe vesile olan kişi, o işi yapan kadar sevap ka­ zanır." 70. "Her kim, Allah'ın rızasını isteyerek, bir mescid bina eder­ se, Allah da ona cennette onun gibi bir ev bina eder." 71. "Hiçbir insan, kendi el emeğinden daha hayırlı bir lokma, asla yememiştir." 72. "Kıyamet koparken, birinizin elinde hurma fidanı bulu­ nursa, gücü yeterse onu diksin." 73. "Satarken, alırken, alacağını talep ederken, borcunu öder­ ken kolaylık gösteren kimseye, Allah rahmet eylesin." 74. "Bir şeyi satarken veya alırken ölçüyü tam tut." 75. "Ben, yetimin işine bakan kimse ile, cennette şöyle beraber (iki parmak gibi yakın) bulunacağız." 76. "Zengin kimsenin, borcunu ödemeyi geciktirmesi, zulüm­ dür." 77. "Ey Âdemoğlu! Sen Allah için harcamada bulun ki, Allah da sana ihsan ede." 78. "insanoğlu yaşlandıkça, iki şey onda gençlesin Mal sevgisi ve çok yaşama arzusu." 79. "Âdemoğlunun iki vadi dolusu altını olsa, üçüncüsünü is­ ter. Onun haris gönlünü topraktan başka bir şey doldurmaz. (Gözünü ancak toprak doyurur). Allah tövbe edenin tövbesini kabul eder." 80. "Dünyada servet sahibi olanların âhirette sevapları azdır; 353 PEYGAMBER EFENDİMİZ yalnız sağına, soluna (çevresindekilere) yardımda bulunup, hayır yapanlar müstesnadır." 81. "Asıl zenginlik mal çokluğu değil, gönül zenginliğidir." 82. "Dünya malı cazip ve tatlıdır. Hangi müslüman bu malı he­ lâl yoldan kazanır, bir kısmım Allah'ın rızasına ermek için yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara verirse, o ne hayırlı bir kimsedir. Kim de, onu helâl kazanmazsa, o doymak bilmeyen bir obur gibidir. Onun bu serveti, kıyamet gününde boynuna dolanıp, aleyhinde şahidlik edecektir." 83. "Müslümanların başına idareci olduğu zaman, onlara zul­ meden ve onların mallarını çalan kimseye, Allah cenneti haram eder." 84. "Müslüman idarecilerin emirlerini dinlemek, günâhla em­ rolunmadığı sürece onlara itaat etmek, vaciptir. Haram ve kötülükle emrolunduğu zaman, onları dinlemek ve boyun eğmek yoktur." 85. "... Dikkat edin! Hepiniz birer çobansınız ve her biriniz, eli altındakilerden sorumludur." 86. "iki kişi arasında hüküm verecek olan hâkim, sakın sinirli bir halde iken karar vermesin." 87. "Halka kolaylık gösteriniz, güçlük göstermeyiniz. Sevindi­ riniz, usandırmayınız. Birbirinizi seviniz; zıtlaşıp, bozuşmayınız." 88. "Şüphesiz ki, sizler (ne yazık ki) kendinizden önce gelip

geçen milletlerin, Yahudilerle hıristiyanların yoluna karış karış, tıpatıp uyacaksınız!.. Öyle ki, onlar daracık kertenkele deliğine girseler, siz de muhakkak onlara uyarak oraya girmeye çalışacaksınız." 89. "Mümin, bir yılan deliğinden iki kere ısırılmaz." (Bir kere aldanıp zarar gördüğü şeyi bir daha tekrar etmez. Akıllı ve tedbirlidir.) 354 BÎR DEMET HADÎS­1 ŞERiF 90. "Ümmetimden hak üzere bulunan bir zümre, hiç eksik ol­ mayacaktır. Bunlar, kıyamet kopuncaya kadar hak üzere bulunurlar. Onları yalanlayanlar ve onlara karşı çıkanlar, bunlara bir zarar veremezler." 91. "insanlar senin inancını hor görmedikleri sürece, onlara karış, onlarla iyi geçin..." 92. "Biz, birtakım kimselerin yüzlerine güler, onlarla iyi geçin­ meye çalışırız; lâkin kalblerimiz onlara lanet yağdırır." 93. "Küçüğümüze acımayan ve büyüğümüzün hakkını tanı­ mayan (saygı göstermeyen), bizden değildir." 94. "Ya Resülallah! Adamı görünce kötü tabiatlı, şerir bir kimse olduğunu söylediniz, sonra adam gelip yanınıza oturunca ona güler yüz gösterip ilgilendiniz." "Ya Âişe! Sen beni ne zaman insanlara kötü davranırken gördün? Hiç şüphesiz, insanların Allah yanında en kötüsü, kaba davranışları yüzünden, halkın kendisini terkettiği kimsedir." (Bu adam öyle birisidir ve kötülük yapacağından çekinilerek, idare edilir... Ancak ona kaba davransa idim, o da beni bu yüzden terkederdi ve ben de onun durumuna düşerdim.) 95. "Ey insanlar! Düşmanla karşılaşmayı arzu etmeyiniz, Al­ lah'tan afiyet (huzur ve asayiş) dileyiniz. Lâkin düşmanla karşılaşınca da sebat gösteriniz ve biliniz ki, cennet kılıçların gölgesi altındadır." 96. "Vallahi, Allah yolunda savaşıp öldürülmemi, sonra tekrar dirilip savaşarak tekrar öldürülmemi, yine dirilip Allah yolunda öldürülmemi, ne kadar arzu ederdim." 97. "Allah için cihad yolunun tozu ile Cehennemin dumanı, bir kulun ciğerinde, ebediyyen bir araya gelmez... Cimrilikle iman da hiçbir zaman, bir kulun kalbinde birleş­ mez. 98. "(insanların en faziletlisi): Allah yolunda malı ile canı ile cihad eden mümin kimsedir. (Daha sonra): Dağ aralarına 355 PEYGAMBER EFENDİMİZ BiR DEMET HADÎS­1 ŞERiF (kimsesiz, sakin yerlere) çekilip Allah'a ibadet eden ve insanları, kendisinin vereceği zarardan kurtaran, mümin kimsedir." 99. "insanlar arasına karışıp da onların eziyetlerine sabreden mümin, karışmayan ve sabretmeyenden hayırlıdır." dfc çSb ejib OT> CT> <ro 100. "Ey müslüman gençler! Sizden kimin evlenme masraflarına gücü yeterse evlensin. Zira evlenme, gözü haramdan son derece korur, iffeti de o nisbette muhafaza eyler. Nikâh masraflarına gücü yetmeyen kimse de oruç tutsun. Çünkü oruç, oruç tutan kimsenin şehvetini kırar." 101. "Kadın şu dört özelliğinden biri için nikahlanır: 1. Malı için; 2. Soyu sopu için; 3. Güzelliği için; 4. Dindarlığı için... Ey mümin! Sen dindar olanını seç. (Aksi halde) sıkıntıya düşersin." 102. "Sizden birinizin hanımı mescide gitmeye izin istediğinde, ona engel olmasın." 103. "Bakire kız, izni alınmadan everilemez; dul kadının da açıkça onayı alınmadan nikâhlanamaz. Kızın izni sükût etmesidir." 104. "Ya Resûlallah, erkekler cihada gidince, cemaat olunca ve cenazelerde bulununca sevap kazanıyorlar. Biz ise evde oturup onların ihtiyaçlarını görüyor, çocuklarını taşıyıp, koruyup, yetiştiriyoruz... Biz onların sevaplarına ortak olur mu­ , yüz?.." "Dini için bu kadından daha güzel bir soru soran bir kadın işittiniz mi?" Ashab: "işitmedik..." "Ey Esma! Dön git de, arkandaki hanımlar topluluğuna şu haberi ver: Sizden birinizin kocasına güzel itaat etmesi, onun rı­, , zasmı

gözetmesi ve onun isteklerine uyması, bütün bu erkekler için saydığın faziletlere denktir." (Esma, sevinç içinde tehlil ve tekbir getirerek geri döndü ve arkadaşlarına müjdeledi.) 105. "Ey hanımlar, nimete kavuşanların inkârından sakının." O nedir, ya Resûlallah? "Sizden birinizin, ebeveyni yanında bekârlığı uzayabilir. Sonra Allah ona, rızık olarak bir eş verir. Ondan kendisine bir çocuk da ihsan eder. Sonra bu hanım, şiddetle kızıp, nimeti inkâr ederek, kocasına şöyle der: Ben senden asla bir hayır görmedim." 106. "Kocasının izni olmadan, bir kadın nafile orucu tutamaz ve yine müsaadesi olmadan evine herhangi bir kadın veya erkeğin girmesine izin veremez. Bir ev kadını, kocasının izni olmaksızın, aile bütçesinden, âdet olandan fazla harcayamaz." 107. "Bir kimse karısını yatağına davet eder de, kadın mazereti olmadığı halde gelmez; kocası da ona dargın olarak gecelerse; melekler o kadına, sabaha kadar lanet ederler." 108. "... Sizin her birinizin, zevcesi ile yetinip, haramdan korunması da bir sadakadır." 109. "Geniş ev, iyi komşu ve rahat binek, müslüman için mutluluktur." 110. "Uğursuzluk, evde, kadında ve attadır." (Erkeğin bu üç şeyi yolunda olmazsa, hayatı berbâd olur: Dar ve sağlıksız ev, çirkin ve huysuz kadın, kötü binek, erkeği perişan eder. Bunların dışındaki dertler, erkeğe fazla tesir etmez..­) 111. "(Fakire, köle azad etmeye, cihada, ailene) harcadığın paraların en faziletlisi, ailene harcadığındır." 112. "Kocam cimri bir adamdır. Onun malından gizlice almamda bana bir günah var mıdır?" "Örfe âdete göre, sen kendine ve çocuklarına yetecek kadarını al." 113. "Kadın eğe kemiği gibidir. Onu doğrultmak istersen kırarsın; ondan faydalanmak istersen, bu durumda da faydalanabilirsin." 356 357 PEYGAMBER EFENDİMİZ 114. "idaresini, kadın eline teslim eden bir millet, felah bulamaz." 115. "Benden sonra erkeklere, kadınlardan daha zararlı, fitne ve fesat sebebi olarak, hiçbir şey bırakmadım." 116. "Herhangi bir müslüman, Allah'ın rızasını umarak, çoluk çocuğuna harcamada bulunursa, bu, o kimse için sadakadır." 117. "Erkek çocuğun doğumu ile beraber, akika kurbanı vardır. Onun adına akika kanı akıtınız ve çocuktan ezayı gideriniz." 118. "Allah'tan korkun da, çocuklarınız arasında, adaletli davranın." 119. "Mirasçılarını zengin bırakman, onları halka el­avuç açacak bir halde yoksul bırakmandan daha hayırlıdır. ; Hanımının ağzına verdiğin lokmaya varıncaya kadar, Allah rızasını gözetirsen, verdiğin her şey için sevap kazanırsın." 120. "Kim kazancının bereketlenmesini, geri kalan ömrünün uzamasını isterse, o kimse akrabasını gözetsin." 121. "Hısım ve akraba ile alâkayı kesenler, cennete giremez." 122. "Dul kadınlarla, darda kalan kimselerin işlerine koşanlar, Allah yolunda cihad edenler gibi sevap kazanırlar." 123. "(Haber, ikaz veya sevinç için) Teşbih (subhanallah demek) erkeklere, el çırpmak kadınlara mahsustur." 124. "Kendilerini kadınlara benzetmeye çalışan erkekleri, kendilerini erkeklere benzetmeye özenen kadınları, Allah rahmetinden uzak etsin." 125. "Mümine kadına kocasından başkası için üç günden fazla yas tutması helâl olmaz. Lâkin, kocasının ölümü üzerine dört ay on gün yas tutar." 358 m BiR DEMET HADÎS­1 ŞERiF 126. "Ey hanımlar! (Ölünün üzerine) Şeytan feryadından sakınınız. Gözden gelen yaş (ağlamak), Allah'tandır ve merhamettendir. Elle olan (çarpınma, dövünme) ve dil ile olan (bağırıp çağırma) Seylan'dandır."

127. "Ölüm sizin bildiğiniz gibi değildir. Ölüm şöyledir: Mümine ölüm hâli gelince, Allah'ın o kulundan hoşnutluğu, Allah'ın ikram ve ihsanı müjdelenir. Bu müjde üzerine artık mümine ölümden daha sevimli bir şey olamaz. O anda mümin Allah'a kavuşmaya can atar, Allah da mümin kulunu sever. Fakat kâfir böyle değildir. Ona ölüm hâli gelince, Allah'ın azabı ve cezası bildirilir. O anda kâfire, önündeki ölüm gibi çirkin ve sevimsiz bir hâl olamaz. Bu durumda kâfir, Allah'a kavuşmayı çok fena görür; Allah da onu sevmez." 128. "Mümin kişi ölünce bu dünyanın cefâsından, çilesinden, eziyetlerinden kurtulup, Rabbi'nin rahmetine kavuşmuş olur. Kâfir, fâcir, günahkâr kimse de cehenneme yolcu edilince, insanlar, memleket, ağaçlar, hayvanlar böylesine kötü bir insanın şerrinden kurtulup rahatlamış olurlar." 129. "Kıyamet gününde Cenab­ı Hak sizin her birinizle tercü­mansız olarak konuşur. O adam sağa bakar, yalnız dünyada iken yaptığı amellerini görür. Soluna bakar yine dünyadan gönderdiği amelinden başka bir şey göremez. Önüne bakar, bu defa karşısında yalnız cehennemi görür. Dolayısıyla, hurma yarısı kadar sadaka ile olsun (iyilik yaparak), kendinizi ateşten koruyunuz." 130. "(Oğlu ibrahim'in ölümü sırasında gözyaşı dökerken, sormaları üzerine:) "Ey Avf oğlu! Bu hâl, bir rahmet ve şefkattir... Şüphesiz göz ağlar, kalb de mahzun olur. Biz ise Rabbimi­zin razı olacağı sözden başka söz söylemeyiz. Yâ ibrahim! Bizler senin ayrılığınla, pek mahzun ve kederliyiz." 359 PEYGAMBER EFENDİMİZ 131. "Bir yerde veba (salgın hastalık) olduğunu işittiğiniz zaman oraya girmeyiniz; bulunduğunuz yerde veba olursa, oradan çıkmaymız." 132. "Bulaşıcı hastalığı olan hastaları, sıhhatli insanlara yaklaştırmayınız." 133. "Ölüyü üç şeyi takip eder. ikisi döner, biri onunla kalır: Yakınları, malı ve ameli... Yakınları ile malı döner; ameli (iyi veya kötü yaptığı işler) onunla kalır." 134. "Kul ölünce, yaptığı üç şey dışında, bütün amellerinin sevabı kesilir: 1. Sadaka­i câriye (insanların faydalanmaya devam edeceği hayırlar); 2. Faydalı ilim (insanların faydalanacağı yeni buluşları veya yetiştirdiği öğrenciler); 3. Kendisine dua eden sâlih evlâd." 135. "Başına gelen musibetten dolayı, hiçbir kimse ölümü istemesin. Eğer muhakkak temenni etmek zorunda bulunursa, şöyle desin: Allah'ım! Yaşamak benim için hayırlı olduğu sürece beni yaşat, ölmek hayırlı olduğu zaman da canımı al." 136. "Kim kendini bir dağın tepesinden aşağı atar da öldürürse, o kimse cehennem ateşinde ebedi ve sürekli olarak böylece azab olunur. Bir kimse de, zehir içerek kendini öldürürse, bu da cehennem ateşinde zehir kadehi elinde ebedi ve sürekli içerek sonsuz bir şekilde azab olunur. Kim de canını bıçak ve saire gibi bir şeyle vurarak öldürürse, bu da cehennem ateşinde bıçağı elinde ve ebedi karnına saplayarak sürekli bir azap görür." 137. "Bir cenaze gördüğünüzde, beraber yürümüyor iseniz, cenaze sizden uzaklaşıncaya kadar (gayr­i müslim de olsa) ayakta durunuz." 138. "Hastaları ziyaret ediniz, cenazeleri de takip ediniz. Bu size âhireti hatırlatır. " 139. "Şehidler beş sınıftır: 1. Taundan (veba, salgın) ölen; 2. 360 BiR DEMET HADÎS­İ ŞERİF Karın ağrısından (ishalden) ölen; 3. Suda boğulan; 4. Göçük altında kalıp ölen; 5. Allah yolunda ölen." 140. "Kim malını muhafaza uğrunda öldürülürse, o şehiddir." 141. "Allah, benim sebebimle, ümmetimin gönüllerinden geçen kötü düşüncelerini ­yapmadıkça veya söylemedikçe­bağışladı." 142. "Herhangi bir müslümanın başına yorgunluk, hastalık, düşünce, keder, acı ve kaygıdan, diken batmasına kadar, her ne gelirse, Allah bunları o müslümanın hatalarına kefaret sayar." 143. "Helâl olan şeyler bellidir; haram olan da bellidir. Fakat helâl ile haram arasında birtakım şüpheli şeyler vardır (ki bunlar helâl mıdır, haram mıdır, çok kimseler bilmezler). Kim kendisince günâh olması muhtemel bir şeyi terke ­derse, o, açıkça haram olanları, çoktan bırakmış demektir. Kim de, günah olması şüpheli olan şeye cüret ederse, bu da haramlığı açık yasaklara dalmaya yaklaşmıştır.

Günahlar, Allah'ın korusudur (yasak yeridir). Hangi çoban ki, davarlarını koru etrafında otlatırsa, çok sürmeden koruya dalabilir." 144. "(Büyük günahlar): Allah'a hâkimiyetinde ortak koşmak,, anaya babaya karşı gelmek, haksız yere adam öldürmek ve yalan yere yemin etmektir." 145. "Allah size, ana babanıza karşı gelmeyi, kızları diri diri gömmeyi, ödenecek borcu ödemeden bırakmayı ve rıza ile verilmeyen bir şeyin alınmasını haram kıldı. Yine Allah, sizin dedikodu etmenizi, çok sual sormanızı ve savurganlık yapmanızı istemez." 146. "Zina eden mümin kişi, zina ettiği sırada mümin olarak zina edemez, içki içen de içki içtiği zamanda mümin ola­ 361 PEYGAMBER EFENDİMİZ rak içemez. Hırsız da hırsızlık ettiği sırada mümin olduğu halde hırsızlık yapamaz. Halkın gözü önünde yağmacılık eden (zâlim kişi), yağmacılık ettiği zaman, mümin olarak çapulculuk edemez." 147. "Sarhoşluk veren her içki haramdır." 148. "Allah ve Peygamberi, şarabın, ölmüş hayvanın, domuzun, putların satışını haram kıldı." 149. "Bir zaman gelecek (ne yazık) ki, ümmetimden birtakım gruplar türeyecek. Bunlar, zina etmeyi, ipekli elbiseler giymeyi, şarap içmeyi, müzikle eğlenmeyi helâl sayacaklar." 150. "Ey Muhammed ümmeti! Allah'a yemin olsun ki, kulunun veya cariyesinin zina edişinden dolayı Allahu Teâla kadar kıskanç olan hiçbir kimse yoktur. Ey Muhammed ümmeti! Allah'a yemin olsun ki, benim bildiğimi bilseniz, az güler, çok ağlardınız." 151. "Her kim, iki dudağı arasındaki diline sahip olacağına ve iki bacağı arasını haramdan koruyacağına dair, bana söz verirse; ben de, o kişiyi cennetle müjdelerim." 152. "Kıyamet günü, Allah'ın yanında, insanların en kötülerinin, iki yüzlü insanlar olduğunu görürsün. Bunlar dünyada birine bir yüzle, öbürüne de diğer yüzle gelirlerdi." 133. "Dört huy var ki, bunlar kimde bulunursa, o kimse hâlis münafık olur. Bir kimsede bunlardan biri bulunursa, bu huyu bırakıncaya kadar o kimsede nifaktan bir parça vardır: 1. Kendisine bir şey emanet edildiği zaman, hıyanet eder; 2. Konuşurken yalan söyler; 3. Söz verirse sözünde durmaz; 4. Bir davada taraf olduğunda haddi aşar, haktan ayrılır." 154. "Utanmadan günâh işleyenlerin (fâsık­ı mütecâhirin) gıybeti yoktur (aleyhinde konuşulur)... Fâcirin (açıktan günah işleyenin ve bid'atçının) kötülüklerini söyle ki, in­ 362 BiR DEMET HADİS­1 ŞERİF sanlar ondan sakınsınlar... Ancak günâhı gizli olanın ayıbını açıklamayın, bu gıybet olur." 155. "Kâhinlerin gerçeğe uygun olan sözleri, cinlerden birinin, meleklerin konuşmalarından kapıp, kâhinlerden bir dostunun kulağına fısıldadığı bir kelimedir. Kâhinler bu bir doğruya, yüz tane yalan katarlar." 156. "Bir kimsenin her işittiğini söylemesi, günah olarak kendisine yeter." 157. "İnsanların en kötüsü, fenalık yapacağından korkulan kimsedir." 158. "Sizin en hayırlınız ahlâkı en güzel olanımzdır." 159. "insan güzel ahlâkı ile, geceyi ibadetle geçirenin derecesine ulaşır." 160. "insanlarla güzel konuşmak, sadakadır. 161. "Mîzan'da, güzel ahlâktan daha ağır (gelecek), hiçbir şey yoktur." 162. "Sizin en seçkinleriniz ... bana en sevgili olanınız ve kıyamet gününde en yakınımda bulunacaklar, ahlâkça en güzel olanlarınızdır." 163. "Güçlü kimse, insanları güreşte yenen değil; kızgınlık ânında kendisini zapteden, iradesine sahip olan adamdır." 164. "Sabır ancak, musibetin ilk darbesi sırasındadır." 165. "iyilik yap, kötülüklerden sakın. Bir de bak ki, insanlar senin hakkında arkandan ne diyor? Onları, senin hakkında iyi söyletecek şeyleri yap; kötü söyletecek şeyleri yapma..."

166. "iki nimet var ki, insanların çoğu o nimetlerin kıymetini bilemiyorlar da aldanıyorlar: Bunlar, sağlık ve boş vakit­ tir. 363 PEYGAMBER EFENDİMİZ 167. "Yarım hurma ile bile olsa cehennem ateşinden korunmaya çalışınız. Bunu da bulamazsanız tatlı sözlerle..." 168. "Mümin, saf ve iyidir. Münafık (ve kâfir) ise hileci ve kötüdür." 169. "Yavaş ol, yumuşak ol; yumuşaklıktan mahrum olan, hayırdan mahrum kalır... Şiddet, bulunduğu şeyi çirkinleş­tirir. Yumuşaklık güzelleştirir... Allah Refik'tir (kolaylaştıran, lütufla muamele edendir), yumuşaklığı sever." 170. "Kime bir iyilik yapılırsa, ona karşılık bir iyilik yapsın. Eğer bir şey bulamazsa, yapılan iyiliği övsün. Kendisine yapılan bir iyiliği öven insan, ona teşekkür etmiş sayılır. Eğer o iyiliği gizlerse, ona nankörlük etmiş olur..." 171. "insanlara teşekkür etmeyen, Allah'a şükretmiş olmaz." 172. "Kibir, başkasının hakkını çiğnemek ve insanları küçük görmektir. (Güzel giyinmek, iyi yaşamak, kibir değildir.)" 173. "Allah, verdiği nimetin alâmetini, kulu üzerinde görmeyi sever." 174. "Eşyayı sahibi taşımalıdır. Gücü yetmiyorsa, müslüman kardeşi yardım eder." (Başkalarına taşıtmak kibir alâmetidir. Muhtaçlara yardım için ücretle taşıtmak, kibir olmaz.) 175. "Bir iş yapmak istediğin zaman, Allah'ın, sana o işte bir çıkış yolu göstermesine, bir kapı açmasına kadar, yavaş ve temkinli ol. " 176. "Âhirete ait işlerden başka şeylerde, acele etmemekte hayır vardır." 177. "Merhamet etmeyene (Allah katında) merhamet olunmaz." . 178. "insanların ayıplarım araştırırsan, onların ifs|idı,n$ (bozulmasına) sebep olursun." 364 BiR DEMET HADÎS­1 ŞERÎF 179. "Sizden biriniz (bir yere girmek için) üç defa izin ister de; ona izin verilmezse (cevap alamazsa), geri dönsün." 180. "Sizden biriniz meclise geldiği zaman selâm versin. Ayrılıp giderken de selâm versin, ikinci selâm da, önceki gibidir." 181. "Küçük büyüğe, yürüyen oturana, binek üzerinde olan yayan gidene, az olanlar da çoğa selam verirler." 182. "Birbirleriyle karşılaşıp da müsâfaha eden (el sıkışan) iki müslümamn, daha onlar ayrılmadan, günâhları bağışlanmış olur." 183. "Sizden biriniz bir toplantıya geldiğinde, hiçbir kimseyi oturduğu yerden kaldırıp da yerine kendi oturmasın." 184. "insanlar üç kişi olduklarında, iki kişi aralarında gizli konuşup, üçüncüyü ayrı bırakmasınlar." 185. "Doğruluktan ayrılmayınız. Doğruluk, iyiliğe götürür; iyilik de cennete götürür. Adam doğruluk ederek, Allah'ın yanında doğrular (sıddık) derecesine çıkar. Yalandan sakınınız. Yalan, fenalığa, fenalık da cehenneme götürür, insan yalan söyler durur da, nihayet Allah'ın yanında, yalancı (kezzab) diye yazılır." 186. "Size büyük günahların en büyüğünü bildireyim mi?" Evet, yâ Resûlallah... "Allah'a ortak koşmak ve ana­baba­ya karşı gelmek... Dikkat edin! Bir de yalan söylemek..." (Son sözünü defalarca tekrar etti...) 187. "iyiliklerin en iyisi, insanın, babasının dostlarına iyilik etmesidir." 188. "Namazdan, oruçtan ve sadakadan daha faziletli bir derece ... Dargınların arasını düzeltmektir." 189. "insanların arasını düzeltmek için, taraflara (kendiliğinden) hayırlı söz ulaştıran veya hayırlı söz söyleyen, yalan söylemiş sayılmaz." 365 PEYGAMBER EFENDİMİZ 190. "Benim ağzımdan yalan söylemek, başka bir kimsenin ağzından yalan söylemek gibi değildir. Kim, bile bile benim ağzımdan yalan uydurursa, cehennemdeki yerine hazırlansın." 191. "Cebrail, bana durmadan komşuya iyilik yapmayı tavsiye edip durdu. Öyle ki komşuyu komşuya mirasçı kılacağını zannettim."

192. "Eğer ben, bir koyun paçası (fakir) ziyafetine bile çağırıl­sam, mutlaka icabet ederim. Yine bana bir paça (çok basit bir şey) bile hediye edilse, onu da (küçümsemem) muhakkak kabul ederim." 193. "Cennet halkının kimler olduğunu size bildireyim mi? Onlar halk tarafından hor görülüp hiçe sayılan, zayıf ve alçak gönüllü olan müminlerdir ki, Allah'a yemin ederlerse, muhakkak Allah onların isteklerini yerine getirir. Size cehennem halkını da bildireyim mi? Onlar da katı yürekli, kaba, cimri ve kurularak yürüyen kibirli kimselerdir." 194. "Sizden biriniz servet ve yaratılış bakımından kendisinden üstün kimseye bakarsa, bir de kendisinden aşağıdakilere baksın." 195. "Yol üzerinde oturmaktan vazgeçemiyorsanız, bari yolun hakkını veriniz." Yolun hakkı: "Haram şeylere bakmamak, gelip geçene eziyet vermemek, selâm almak, iyi olan şeyleri emretmek ve kötü olan şeylerden sakındır­maktır." 196. "Biriniz, bir şey içtiğinizde, kabın içine nefes vermesin; tuvalete gittiğinde sağ eliyle silinmesin." 197. "Hiç kimse sol eliyle yemesin ve sol eliyle içmesin; çünkü Şeytan sol eliyle yer ve sol eliyle içer."..."...Sol eliyle almasın ve vermesin." 366 BiR DEMET HADÎS­I ŞERiF 198. "Çocuk! Besmele çek, sağ elinle ve önünden ye." 199. "Sefer, azaptan bir parçadır. O sizden birinizin, yemesine, içmesine, uykusuna mani olur, intizâmım bozar. Yolcu, sefere ait işlerini bitirince, ailesine dönmeyi çabuk yapsın." 200. "Her kim (süs ve zevk için) bir köpek edinirse, onun sevabından her gün bir miktar eksilir. Çoban köpeği, av köpeği, bekçi köpeği müstesnadır." 201. "Birinizin kabından köpek içtiği zaman, o kabı yedi kere yıkasın." 202. "Her kim sarımsak, soğan yemiş bulunursa, bizden ve mescidimizden uzak durup, evinde otursun (namazını evinde kılsın)." 203. "Biriniz dua edeceği zaman önce Allahu Teâlâya hamd u sena etsin, sonra Peygamber'e salâtu selâm getirsin. Daha sonra da dilediği şekilde dua etsin." 204. "Sizden biriniz dua ederken, (ya Rab) dilersen (bana şunu ver) demesin; duasını kesin olarak yapsın, ısrarla istesin. Çünkü vereceği hiçbir şey Allah'a büyük gelmez..." 205. "Dua ettim de kabul olmadı, diye acele etmediği zaman, her birinizin duası kabul olunur." 206. "Ey insanlar! Kendinizi yormayınız; çünkü siz sağıra veya yanınızda bulunmayan birine dua etmiyorsunuz. Allah her an sizinledir; işitir; size, sizden daha yakındır; O'nun adı yüce ve mukaddestir." 207. "Üç kimsenin duası, makbul dualardır. Bunların kabul edilişinde şüphe yoktur: Zulme uğrayanın duası, yolcunun (misafirin) duası, ana­babanın çocuklarına duası." 208. "Mazlumun duasından sakın! Çünkü mazlumun duasıy­la Allah arasında, onun kabul edilmesine mâni olacak, hiçbir engel yoktur." 367 PEYGAMBER EFENDİMİZ 209. "Allah'ım! Acizlikten, tenbellikten, korkaklıktan, pintilikten, bunaklık derecesine varan ihtiyarlıktan, hayatın ve ölümün kötü hallerinden, kabir azabından Sana sığınırım. Allah'ım! Nefsime günahlardan korunmayı ilham et ve onu günaha düşmekten koru. Onu günahlardan temizle; zira temizleyenlerin en hayırlısı Sen'sin. Sen nefsimin velîsisin, mevlâsısm... Allah'ım! Faydasız ilimden, Allah için ürpermeyen katı kalbten, doymak bilmeyen nefisten; kabul olunmayacak duadan Sana sığınırım." 210. "Allah'ım! Sen'in gazabından rızana sığınırım. Cezandan ... affına sığınırım. Hasılı Sen'den Sana sığınırım. Seni layık olduğun gibi övemem. Sen kendini nasıl övdüysen, öylesin ya Rab!" 211. "Allah'ım! Günahımı bağışla, evimin dirlik ve düzenini koru, rızkımı bereketli kıl." 212. "Allah'ım! Beni helâlinden rızıklandır, haramdan koru. Beni Sen'den başkasına muhtaç etme." 213. "Allah'ım, Sen affedicisin, affı seversin, affet beni."W

: ş , Allâhümme sallı âlâ seyyidinâ Muhammedin : j ve âlâ âlihi ve ashâbihi ve settim ve'l­hamdu lillâhi Rabbi'l­âlemîn. l Hadis­i şerifler derlenirken, şu eserlerden istifade edildi: 1. Binbir Hadis Terceme­si, Numan Kurtulmuş, istanbul 1958; 2. imam Buhdrfnin Derlediği Ahlâk Hadisleri (Edeb­ül Mûfred), Terceme ve Şerh: A. Fikri Yavuz, 2 Cilt, istanbul 1979­1981, Sönmez Y.; 3. Buhârî'den Seçmeler (Cevahir­ül Buhân), Mustafa Muhammed Umâ­re, Terceme: Hasan Alioğlu, istanbul 1988, Erkanı Y; 4. Sahîh­i Buhari ve Terccme­si, Mütercim: Mehmed Sofuoğlu, 17 Cilt, istanbul 1987­1990, Ötüken Y; 5. Riyâ­Zü's­Sâlihîn, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Tercüme ve Şerh: M. Yaşar Kande­mir, ismail Lütfi Çakan, Râşid Küçük, 8 Cilt, istanbul 1997­1999, Erkam Y. Hadis­i Şeriflerin dizgi ve tashihinde, Imam­Hatip Lisesi'ne devam eden küçük oğlum Âsım'ın güzel hizmetleri oldu. Kendisinin ve bütün geçlerimizin feyzine duacıyım. Bütün ömürlerini, Resûl­i Ekrem Efendimiz'in hizmetinde geçirsin­ler, insaallah. 368 Sevgili Müslüman Kardeş, % Bu kitaptan kimsenin maddî bir kazancı yoktur. Tamamen, hayır için dağıtmak isteyen kardeşlerimizin istekleri ve maddî iştirakleri ile basılmaktadır. % Bu sebeple maliyeti çok düşüktür ve piyasa fiyatının onda biri kadardır. $ Hayır için dağıtmak isteyen kardeşlerimiz, en az 100 adet olmak üzere, yeni baskıya katılmak için başvurabilirler, istanbul dışına, kargo ile gönderilir. $ Aynı muhitteki arkadaşlar, isteklerini birleştirerek, toptan sipariş verebilirler. * 0536 607 50 66 numaralı telefondan M.E.Düzdağ'ı, fiyat, fazla bilgi ve kitap siparişi için arayabilirsiniz. % Bu eseri, dostlarınıza, müşterilerinize, işçilerinize, gençlere, okullara, öğrenci yurtlarına... tanıdık tanımadık herkese hediye edebilir; düğünlerde dağıtabilir; bayram hediyesi olarak verebilirsiniz. * insanın, Allah'ı doğru olarak bilmesi, ona nasıl kulluk edeceğini öğrenmesi, ancak bir hak peygamberin rehberliği ile mümkün olabilir. Bu sebeple, herşeyden önce, Yüce Peygamberimiz, Resûl­i Ekrem Efendimiz'i iyi tanımak, sevmek ve ona tam olarak güvenmek lâzımdır. .. $& Bu kitap, inşaallah, o hizmeti yerine getirmek için, bir başlangıç olsun diye yayınlanmıştır... * Her akşam, gönül hoşluğu ile, ailece okuyup, sohbetlere vesile edebilirsiniz... % Allah'ın rızâsını, Resûl'ünün duasını kazanıp, iki cihanda mes'ud ve bahtiyar olunuz, aziz kardeşlerimiz... xxx

AKDENİZ ŞAM KUDÜS • •MUTE MA'AN EYLE GASSÂN %AKABE • TEBÜK KELB BUSRA BAGDAD ^MFDAYİN TAY TEYMA SÂD HAYBER * HAZREC YENBU • ı mıı • MEDİNE ItKDIR» \ Ki ISA KHVA

«m'DKYBİYE CİDDέ: Kluı;v­ "KVA"N S * *MKVT\S sı''KYM LAHM KÜFE SEı U Q sı UKS/.IİI NKYN • «TAİF SKU< S AK İ F ES1.EM KİNÂNE EZD .NECRAN HAVLAN ME'RİB Ptü • ZEBİD 1 H YEMEN "2 HİMYKR HADRAMUT ­ ADEN KİNDE EZD HİND OKYANUSU ffi SOMALİ ISBN 975­7402­31­1 9"799757"40Z31l" HEDİYEDİR SATILMAZ