alakır Çayı havzasında hes girişimlerinin ekolojik bakımdan İrdelenmesi

8/3/2019 Alakr ay Havzasnda HES Giriimlerinin Ekolojik Bakmdan rdelenmesi

1/88


2/88


3/88


4/88

NSZ

Akarsularn Sumerlerden, eski Msrdan vd. uygarlklardan beri deerlendirilegelmitir.Trkiyede Seluklu ve Osmanl dnemlerinde de su eitli amalarla kullanlmtr. Doal olarak

tarm alanlarn sulamakta kullanlan su, Cumhuriyet dneminde tarm rnlerini kullanan sanayitesislerinin kurulmas ve gelitirilmesinin temel faktrdr. rnek olarak Trakyada inaatna 1925ylnda balanan ve 1926da altrlan Alpullu eker Fabrikasnn yer seimi dikkat ekicidir.Fabrika eker pancar ekilecek tarlalarn Ergene Nehrinden sulanabilecei, retilen pancarn daarabalar ve demir yolu ile getirilebilecei yerde kurulmutur. Ergene boyundaki eltik tarm alanlareski haritalarmzda grlmektedir. Daha sonra Meri Nehri boyuna yaplan sedde ile psala ve Enezovalar eltik tarmna almtr. Ege ve ukurovada pamuk tarlalarnn sulanmasayd pamukretimine dayal dokuma sanayimiz kurulabilirmiydi? Giderek yaplan barajlar ve sulama tesisleri iledesteklenen ve gelien sulu tarm alanlar Trk iftisinin retim gcn arttrm, refah dzeyiniykseltmitir. Benzer olay Alakr Barajnn 1971 ylnda bitirilmesi ve Kumluca Ovasnn sulanmas

ile gelimitir. Kumluca Ovasnn sulanmas ile elde edilen yksek retim ve gelir, Alakr Vadisiboyunca kuru tarm ve hayvanclk ile geinen kyllerin de ovadaki gelimeyi rnek alp sulu tarmyapmalarna sebep olmutur. Bylece Alakr Havzasndan g durmu, Kumlucann ve kylerininnfusu 3 misline kmtr. Su akar, Trk bakarsz Trklere hakaret anlamnda kullanlr. TrklerBakardeildir.Bize bulaanlara syleyecek ataszmz de vardr; Allah akl vermi, fikir ihsanetmemitir.

Barajlardan elde edilen elektrik Trkiyenin ucuz ve temiz, mill enerjisidir. Kk sulardakimevsimlik aklarn uygun lekteki bentlerde toplanmas, yaz mevsiminde sulamada kullanlmas, buarada da elektrik retiminin salanmas giderek gndeme gelmitir. Bu kk, dere tipi hidroelektriksantrallarnn kurulduklar yerlerdeki doal ekosistemlerin dengesini ve devamlln bozmayacak

lekte olmalar gerekmektedir. Devlet rgtlerinin veya yerel ynetimlerin kr amac gdlmeden,kamu yararna yapmalar gereken bu grev ticariletirilmee kalklnca durum deimitir. Ticari birtesisin kr etmesi gerekir. Kr amac ile kurulacak olan HESlerin planlanmas ve projelendirilmesindekullanlan bilgiler ve modeller yurt dndan, baka zelliklere sahip havzalarda uygulanan projelerdenalnmtr. Yerel zelliklere dayandrlm bilgi, doal ekosistemlerin yaps, dengesi ve devamllnnsalanmas, halkn su ihtiyalar, sulu tarm alanlarnn ve retimin devamllnn salanmas iingerekli bilgi toplanmadan, deerlendirilmeden bir HES planlama/projelendirmesi yaplamaz. Halknyaama hakk gz ard edilirse, itiraz etme hakk doar. Frtna Deresindeki ticariletirme giriimineaml Hemin halknn itiraz tipik ve tarihi bir rmektir. Ancak, stanbulda toplanan 5. Dnya SuForumudan (Mart 2009) sonra her derede bir HES serisi kurulmaa kalklm ve 49 yllk izinler

verilmitir. Bu izni alan irket dereyi havzas ile birlikte kendi ticari alan saymakta ve orada yaayanhalkn suyu kullanmas bir yana, balk tutmasna bile izin vermemektedir.

Konunun ok ynl olduuna dikkati ekebilecek tipik yerlerden birisi de Alakr Havzasdr.Alakr Havzas doal zellikleri, ya/ak ilikileri, halkn geinmek iin mcadelesi, yaplanretimin deeri ve Trkiyeye katks ve burada ticari amal bir HES serisinin yapldnda ortayakabilecek olumsuzluklar analitik bir yntemle incelenip, sunulmutur. Konular bir arada tutabilmekve okuyucuyu yormamak iin ksa aklamalar yaplm, tablo ve ekillere arlk verilmitir. zelliklehalkn evinde, yurdunda yaama hakk ve bu hakkn devamllnn bir kamu gvenlii konusu olarakstn kamu yarar kapsamnda olduuna dikkat ekilmitir.

M. Doan Kantarc

Erenky/stanbul10.3.2011

-I-


5/88

ZET

Trkiyede ya/ak ilikileri dzenli olmayan derelerimiz; plan modellerine ve projelendirmeyntemlerine gre ticari amal nehir tipi hidroelektrik santrallarnn (HES) kurulmasna, hem doal

ekosistemleri ve hem de ifti haklarn koruyarak, elektrik retimi yapmalarna uygun deildir. Bunlaratipik bir rnek; Alakr ay Havzasnda yaplmas ngrlen ve birbirinin pei sra sralanm olanHESlerdir. Alakr Havzas karstlam kire talarndan olumutur. Bu derin atlakl kireta arazisineszan sular ddenlere (Karst kaynaklarna) akmaktadr. Yzey ak ile gelen su miktar, aka gemesigereken ya suyu miktarndan ok azdr. Yzey akna geen su k ve ilkbahar aylarnda oalmakta,yaz aylarnda ok azalmaktadr. Yaz mevsiminde Alakr aynn getirdii su ile Karaaa kaynaklarndankan su vadi boyunca iftilerin tarlalarnn sulanmasnda kullanlmaktadr. Alakr Havzasndaki halksulu tarm yapmakta, meyva, sebze, bostan retmekte, rettii rnleri satarak geinmektedir. AlakrHavzasnda retilen tarm rnleri byk ehirlerimize kadar uzanan bir besin zincirini oluturmakta veok ynl bir ticari sistemi altrmaktadr. Sulu tarmn gelitirilmesi ile salanan i alan ve gelir

Kumluca lesinde nfusun ok hzl artmasna sebep olmutur. Havzadaki kylerin nfusu g etmeyip,yerinde kalm ve yksek bir retim gcne ulamtr.

Uygulanmas ngrlen HES projelerine gre; dereden gelen suyun bentte biriktirilmesi, dik yamalardaalacak kanal ile yksek arazide yaplacak bir su havuzuna aktlmas ve havuzdan cebr boru iledrlerek trbin/jeneratr aracl ile elektrik retilmesi planlanmtr. Bent ile havuz/HES arasndakidere yata susuz kalacaktr. HESler birbirinin ardnca dizilecekler, birinin brakt suyu, dieri kendihavuzuna aktarak kullanacaktr. En stteki bentten Alakr Barajna kadar dere yatana ortalama akn %10u kadar su (can suyu) braklacaktr. Dere yatann da karstlam arazinin bir paras olduudnlrse, bu can suyunun da szaca ve derenin kuruyaca anlalr. Yayvan dere yataklarnda cansuyu olarak braklan su yataktaki talarn arasnda szan su olacaktr. Dere yatana % 10 can suyubrakmak, doal tatl su ekosistemleri ile dere boyundaki ve takn alanlarndaki yar karasal ekosistemleriyok etmek, derenin suyunun kullanld tarm alanlarn yok etmek, insanlar da ge zorlamak anlamnagelmektedir.

Alakr Havzasndaki su geliri tarm alanlarnn sulanmasna ancak yetmektedir. Alakr Havzasnayakn olan Finike, Antalya ve Bk meteoroloji istasyonlarnn lmelerine gre belirgin bir snma /kuraklama sreci yaanmaktadr. Bu srete, zellikle yaz aylarnda ak su yzeyinden buharlama vepotansiyel evapotranspirasyon miktarlar artmtr. Bu deerlere gre sulu tarm alanlarnn sulama suyuihtiyac giderek artacaktr. Artan su ihtiyacnn karlanmas iin yan derelerde kk bentlerin yaplmas,k yalarnn ve eriyen kar sularnn bu bentlerde biriktirilmesi gerekmektedir. Bu konu kapsaml bir suretimi ve sulu tarm planlamas ile baarlabilir.

Yalarn yl iindeki dengesiz dalm yannda, gnlk saanak yalar da aylk toplam yamiktarlarnn nemli blmn oluturmaktadr. Dik yamal vadide orman aalarn keserek, topraamak gnlk saanak yalarla erozyona, gklere sebep olmaktr. Kaz materyallerinin dik yama boyunca dere yatana doru atlmas, derenin tkanmasna sebep olacaktr. Tkanm olan dere kyalarnda gelen suyu boaltamad iin taacak, tarm alanlarn tahrip edecektir. Tahrip edilmi ormanalanlarna den saanak yalar sk, sk sellere dnmekte ve tarm alanlarn, yerleim alanlarn basansu, byk zararlara sebep olmaktadr. HES yapm sel olaylarn sklatracaktr.

Alakr Havzasndaki doal ekosistemlerin dengesi ve devamll yannda, sulu tarma dayandrlmolan retim dzeninin ve ona bal retim/ticaret/beslenme sisteminin devamllnn salanmas kamugvenlii ve kamu dzeni bakmndan stn kamu yarar kapsamndadr. Bu doal sistemler ile insansistemleri dzeninde Alakr aynda 7 tane HES kurmak ve ticari amala iletmek mmkn

grnmemektedir.

-II-


6/88

NDEKLER Sayfa

nu.

NSZ

NDEKLERHARTA, KEST, TABLO LSTES

EKL LSTES

I

II

III

IV

ZET V1.GR 1

2. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGES NDE ALAKIR HAVZASI 3

2.1. Bat Akdeniz Yetime Ortam Blgeleri Grubu 3

2.2. Alakr ay Havzas 42.2.1. Alakr ay Havzasnn snrlar ve yaps 4

2.2.2. Alakr Havzasnda scaklk, ya ve yksek yalarn durumu 14

2.2.2.1. Finikede ortalama scaklk, ya ve gnlk yksek yalar 14

(1) Ortalama scaklk 14

(2) Ortalama yalar ve gnlk yksek yalar 15

2.2.2.2. Antalyada ortalama scaklk, ya, buharlama ve gnlk yksek yalar 26


(2) Ortalama yalar ve gnlk yksek yalar 26

(3) Ak su yzeyinden buharlama ve pet ile get miktarlar 27

2.2.2.3. Bkte scaklk ile ya ilikileri 42


(2) Ortalama ya miktarlar 42

2.2.3. Alakr ay Havzasnda anakaya ve toprak zellikleri 45

2.2.3.1. Jeolojik yap ve topraklarn olutuu anakayalar ile anamateryaller 45

2.2.3.2.Topraklar 45

2.2.3.3. Orman topraklarnn geirgenlii ve ana kayann atlak sistemi ile suyu szdrmas 47

2.2.4. Alakr Havzasnda arazi kullanm, tarm, meyvaclk ve seralar 48

2.2.4.1. Arazi kullanm 48

2.2.4.2. Tarm alanlar 48

2.2.4.3. Tarm rnlerinin havzadaki 28 yerleim alanna dalm 48

2.2.4.4. Havzadaki sulu tarm alanlarnn sulama suyu ihtiyac 552.2.5. Kumluca merkezi ile beldeleri ve kylerinde nfusun deiimi 55

2.2.5.1. Kumluca ve evresinde yerleimin tarihi geliimi 55

2.2.5.2. Kumluca ve kylerinde nfusun deiimi 56

3. ALAKIR HAVZASINDA NEHR TP HDROELEKTRK SANTRALLARI (HES) 57

3.1. Alakr Baraj, Alakr HES ile Toak hes 57

3.2. Alakr Havzasnda HESler ve ak miktar 57

3.3. Da Alabalnn (Byk Benekli Alabalk-Salmo trutta macrostigma) 60

yaama ortamndaki suyun derinlii ve ak hz i le uyum ilikisi

3.4. dereye braklacak su miktarnn belirlenmesi yntemleri 674. DOAL ST ALANI KONUSU 72

5. KAMU YARARI VE STN KAMU YARARI DEERLENDRMES 73

6. SONU 75

6.1. Alakr Havzasnn zellikleri ile ilgili sonular 75

6.2. Alakr Havzas ve evresinde ortalama scaklk, yalar ve buharlama 75

ile ilgili sonular

6.3. Alakr Havzasnda tarm, meyvaclk, seraclk ve nfus ile ilgili sonular 76

6.4. Alakr aynda tatl su ekosistemlerinin devamll ile ilgil i sonular 76

6.5. Alakr ayn su geliri ile ilgi li sonular 77

6.6. Alakr ay Havzasnda sulama suyu ihtiyac ile ilgili sonular 77

6.7. Alakr Havzasnda yaplmas planlanan nehir tipi hidroelektrik santrallar (HES) 77

6.8. Doal Sit Alan konusu ile i lgili sonular 78

6.9. Alakr Havzasndaki halkn su kullanm hakk ve stn kamu yarar ile 78ilgili sonular

KAYNAKLAR 79

-III-


7/88

HARTALAR Sayfa

nu.

HARTA 1. ALAKIR AYI HAVZASI 8

HARTA 2. ALAKIR HAVZASI VE EVRESNDE JEOLOJK YAPI LE 46

TOPRAKLARIN OLUTUU ANAKAYALAR / ANAMATERYALLER VE TOPRAKLAR

HARTA 3. ALAKIR HAVZASINDAK YERLEM YERLER VE YETTRLEN NEML TARIM RNLER 53HARTA 4. ALAKIR HAVZASINDAK YERLEM YERLER VE YETTRLEN NEML TARIM RNLER VE 61

HAVZADA YAPILMASI NGRLEN HDROELEKTRK SANTRALLARI

UYDU GRNTSUYDU GRNT. KUMLUCA, ALAKIR HAVZASI, BARAJ VE BEYDALARI 9

KESTLER

KEST 1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE YKSELT/KLM KUAKLARI 5

LE YRELERDEK YAI VE SICAKLIK LKLER

KEST 2. ALAKIR AYI HAVZASI 8

KEST 3. ALAKIR HAVZASINDA KARTAL TEPE ALAKIR AYI TEKEOVA DAI KEST 10

KEST 4. ALAKIR HAVZASINDA SRKEN DAI-ALAKIR AI-TAHTALI DA KEST 11

TABLOLAR

TABLO 1. KUMLUCA-KKL-DBEK ORMANI (BEY DALARI) KESTNDE AA VE ALI TRLERNN RTME ORANLARI 7

TABLO 2.1. KUMLUCA VE GDENEDE (Altnyaka) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA 16

YAI MKTARLARIVE YAI MKTARININ 100 mlik YKSELT ARTIINA GRE DEMTABLO 2.2. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE DENZ ETKS ALTINDAK ARAZDE 17

ORTALAMA YAILAR LE SAANAK YAI MKTARLARI VE ORANLARI

TABLO 3. FNKEDE GNLK SAANAK YAILARIN (> 70 mm) 1985 -2008 DNEMNDE AYLARA DAILIMI 20

TABLO 4. FNKEDE AYLIK VE YILLIK YAI MKTARLARI (1985-2008 DNEM) 21

TABLO 5. ANTALYADA GNLK (mm/24 saat) SAANAK YAILARIN 1985-2008 DNEMNDEK DURUMU 31

TABLO 6. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK TOPLAM YAI MKTARLARI (1985 -2008) 32

TABLO 7. KUMLUCADA SEL OLAYLARI VE ZARARLARI 38-39TABLO 8. ANTALYA'DA ORTALAMA SICAKLIK (C) VE AIK SU YZEYNDEN ORTALAMA BUHARLAMA (mm/m) 40DEERLERNN DNEMSEL DEM

TABLO 9. ANTALYA'DA ORTALAMA SICAKLIK (C), YAI, AIK SU YZEYNDEN BUHARLAMA VE 41

POTANSYEL EVAPOTRANSPRASYON (PET) mm/m DEERLERNN DNEMSEL DEM

TABLO 10. ALAKIR HAVZASINDA ARAZ KULLANIMI, TARIM ALANLARI , RETM VE DEER 49

TABLO 11. ALAKIR HAVZASINDA MEYVA RETLEN ALANLAR, RETM VE DEER 50

TABLO 12. ALAKIR HAVZASINDA BOSTAN VE SEBZE RETLEN ALANLAR, RETM VE DEER 50

TABLO 13. ALAKIR AYI HAVZASINDAK 28 YERLEM YERNDE YETTRLEN TARIM RNLERNN 51

YETTRMEDEK NEM DERECELERNE GRE SIRALANII VE YETTRME ORANLARI 52

TABLO 14. ALAKIR AYI HAVZASINDAK 28 YERLEM YERNDE 2010 YILI TBARYLE YETTRLEN TARIM 52

RNLERNN YETTRMEDEK NEM DERECELERNE GRE SIRALANII VE YETTRME ORANLARI

TABLO 15. ALAKIR HAVZASINDAK TARIM RNLERNN 28 YERLEM YERNE SAYI VE ORAN OLARAK DAILIMI 54

TABLO 16. KUMLUCA LES / ALAKIR HAVZASI NFUSUNUN 1975-2007 SAYIMLARI ARASINDA DEM VE 58ERKEK / KADIN NFUS SAYILARI/ORANLARI LE HAVZADAK KYLERDEN G OLAYININ NCELENMES

TABLO 17. ALAKIR HAVZASINDA VE KARAAA KAYNAKLARINDA YAI/AKI LKS LE 65

KARAA KAYNAKLARINDAK DEBYE GRE HAVZAYA DEN YAI MKTARININ HESABI

TABLO 18. DA ALABALIININ (Salmo trutta macrostigma) FARKLI ALARINDA VE LARVALARIN 68

YAAMA ORTAMINDA AKARSUYUN HIZINA UYUMUTABLO 19. DA ALABALIININ (Salmo trutta macrostigma) FARKLI ALARINDA VE LARVALARIN 68

YAAMA ORTAMINDA AKARSUYUN DERNLNE UYUMUTABLO 20. DA ALABALIININ (Salmo trutta macrostigma) YAVRU, GENLK VE YETKNLK ALARINDA 70

VE LARVALARIN AKARSUYUN FARKLI DERNLKLERNE UYUM ORANLARI

-IV-


8/88

Sayfa

EKLLER nu.

EKL 1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE YILLIK ORTALAMA YAI MKTARLARININ YKSELTYE GRE DEM 6EKL 2.1. ORMANIN L RTS, ORMAN TOPRAININ GZENEK APLARI,YAI SUYUNU SIZDIRMASI 12

VE KRE TAINDAK ATLAK SSTEMNN KAYNAKLARI - YERALTI SUYUNU BESLEMESEKL 2.2. KRETAI ANAKAYASINDAN OLUMU ORMAN TOPRAINDA YAI SULARININ SIZMASI 13

VE TAHTALI DADA SEDR ORMANLARIEKL 3.1. KUMLUCA VE GDENEDE (Altnyaka) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAI MKTARLARI 16EKL 3.1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE DENZ ETKS ALTINDAK ARAZDE YAILAR VE ORANLARI 17

EKL 4. FNKE'DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM 18

EKL 5. FNKE'DE AYLIK VE YILLIK YAILARIN (mm) DNEMSEL DEM 19

EKL 6. FNKEDE GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA DAILIMI 20EKL 7.1. FNKEDE EKM VE KASIM AYLARINDA AYLIK TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI 22EKL 7.2. FNKEDE ARALIK VE OCAK AYLARINDA TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI 23EKL 7.3. FNKEDE UBAT VE MART AYLARINDA TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI 24EKL 7.4. FNKEDE IV. VE V. AYLARDA TOPLAM VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI (1985-2008 DNEM) 25

EKL 8. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM 29

EKL 9. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAILARIN DNEMSEL DEM 30

EKL 10. ANTALYADA GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA DAILIMI (1994-2006 DNEMNDE ARTIA DKKAT) 31EKL 11.1. ANTALYADA X. VE XI. AYLARDA TOPLAM YAI VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI 33EKL 11.2. ANTALYADA XII. VE I. AYDAK TOPLAM YAI LE GNLK SAANAK YAILAR VE ORANLARI 34EKL 11.3. ANTALYADA II. VE III. AYLARDA TOPLAM YAI LE GNLK SAANAK YAILAR VE ORANLARI 35EKL 11.4. ANTALYADA IV. VE V. AYLARDA TOPLAM YAI LE GNLK SAANAK YAILAR VE ORANLARI 36

EKL 12. ANTALYA LE FNKEDE 1985-2007 DNEMNDEK GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA GRE DEM 37

EKL 13. ANTALYA'DA ORTALAMA SICAKLIK (C) VE AIK SU YZEYNDEN ORTALAMA BUHARLAMA (mm/m) 40

DEERLERNN DNEMSEL DEM

EKL 14. ANTALYA'DA ORTALAMA SICAKLIK (C), YAI, AIK SU YZEYNDEN BUHARLAMA VE 41

POTANSYEL EVAPOTRANSPRASYON (PET) mm/m DEERLERNN DNEMSEL DEMEKL 15.1. BKTE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEERLERNN DNEMSEL DEM 43EKL 15.2. BKTE AYLIK ORTALAMA VE YILLIK YAI TOPLAMLARININ DNEMSEL DEM 44

EKL 16. ALAKIR HAVZASINDA ARAZ KULLANIMI 49

EKL 17. ALAKIR HAVZASINDA TARLA, ZEYTNLK, MEYVALIK, SEBZELK VE DER TARIM ALANLARI 49EKL 18. ALAKIR HAVZASINDA MEYVA RETM ALANLARI LE ORANLARI 50

EKL 19. ALAKIR HAVZASINDA BOSTAN VE SEBZE RETM ALANLARI LE ORANLARI 50

EKL 20. ALAKIR HAVZASINDAK TARIM RNLERNN 28 YERLEM YERNE SAYI VE ORAN OLARAK DAILIMI 54

EKL 21. KUMLUCA VE KYLERNDE (ALAKIR HAVZASINDA) NFUSUN 1975-2007 ARASINDAK DEM 59

EKL 22. ALAKIR HAVZASINDAK YERLEM ALANLARINDA 2000 LE 2007 YILLARINDAK NFUSUN VE 60

ERKEK / KADIN ORANLARININ KARILATIRILMASI

EKL 23. EKL 23. BR DEREDE HDRO ELEKTRK SANTRALI KURMAK N NCE DOAL BR SU EKOSSTEM OLAN DERE LE 63

DERENN EVRESNDEK TARIM VE YERLEME ALANLARININ SULAMA/KULLANMA SUYU HTYACI LE

DERENN BESLED KIYI DENZNDEK CANLILARIN BESN KAYNAKLARININ DA HESAPLANMASI GEREKR.

EKL 24. ALAKIR HAVZASINDA (KARTAL TEPEALAKIR AYITEKEOVA DAI KEST) HES SU KANALININ OLUMSUZ ETKLER 64

EKL 25. DA ALABALIININ (Salmo trutta macrostigma) FARKLI ALARINDA VE LARVALARIN 69

AKARSUYUN DERNLNE VE HIZINA UYUMU

EKL 26. EKL 26. DA ALABALIININ (Salmo trutta macrostigma) YAVRU, GENLK VE YETKNLK ALARINDA VE LARVALARIN 71

AKARSUYUN FARKLI DERNLKLERNE UYUM ORANLARI

EKL 27. SUYA BALI OLAN DOAL EKOSSTEMLER LE SULU TARIMIN VE BUNDAN GENEN HALKIN YAAMA HAKKI VE DEVAMLILII, 74

TCARET VD. LEVLER LE TARIM RNLERNDEN BESLENEN NSANLARIN BESLENME / YAAMA HAKKININ DEVAMLILII

AISINDAN KAMU YARARI LE STN KAMU YARARI KAPSAMININ KARILATIRILMASI VE DEERLENDRLMES

-V-


9/88

1.GR

Alakr ay Havzasndaki sedir ormanlarnda 1982 yaz aylarnda bir sedir aratrmasyapmtm. Kumluca Orman letme Mdr Ruen Karaku Dibek Ormannn alt kesiminde1100 m ykseltide 3 baraka yaptrmt. almaya katlan 6 rencim barakalardan birinde

yatyorlar, birinde yemek yeyip, oturuyorlard. nc baraka mutfakt. A da buradayatyordu. Bir ay sre ile Bey Dalarnn sedir ormanlarnn dik yamalarnda rnek alanlarseip, aalarn ap ve boylarn lp, kestiimiz rnek aalarn gvde analizlerini yaptk.Yardmclarmz Aza Mehmet (Mehmet Okur) ile birka iiydi. iler toprak ukurlarnkazyorlar, Aza Mehmet te boyundan uzun bir motorlu testere ile aalar kesip,iaretlediimiz kesitleri alyordu. l rt, toprak ve yana gre sedir ibre rnekleri ile gvdekesitlerini alyorduk. Arada Gdene Blge efi Mehmet Acar dayardmmza geliyordu. Zor

bir almayd. Arazinin sarplndan dolay her gnyklerimizle da trman yapyorduk.Aza Mehmet benimle ayn ylda, ayni ayda ve ayni gnde domutu. snfl ilkokuldan

mezundu (Eskiden kylerde 3 snfl ilkokullar vard). Ama ok zeki ve yetenekli bir insand.rencilerimi bu konuda uyarmtm. Biz frsatn bulmu okuyabilmitik. Ama AlakrMahallelerinin 3 snfl ilkokulundan mezun yetenekli Mehmet ancak ky ihtiyar heyetindeaza olabilmiti. Aza Mehmeti hatrladka; o yllarda Alakr Havzasndaki dan sarplndaalarak, yaylalarnda hayvanclk yaparak, kl adrlarda ul stnde yatarak ekmeklerinikazanmaa, ailelerini geindirmee alan gayretli insanlarmz dnrm.

Bu almada Ambar Katran adn verdikleri ok yal bir dev sedir aacn da lmtk.Bu aacn yann 2200 kadar olabileceini hesaplam ve yaynlamtm. Daha sonra(1985te) Avusturyadan Prof. Dr. Hannes Mayeri Ambar Katrana kardm. Ambar

Katrann yan nasl hesapladm anlattm. Hesabm ve bulduum ya onaylad. HannesMayer Alp Dalarndave Trkiye ormanlarnda yllarca aratrmalar yapm olan tecrbeli birsilvikltrc idi.

Ekoloji alannda alanlar iin aratrma konular bitmez ve tkenmez. Ancak ormanekolojisi alannda almak arazide lme yapmak ve rnek almakla bitmez. l rt vetoprak analizleri, ibre veya yaprak analizleri, aalarn beslenme byme ilikilerinin ortayakonulabilmesi iin gvde analizleri, ormanlarn tr bileimleri, iklim zellikleri ve buzelliklerin arazinin yapsna gre deiimleri, yetime ortam karakteristiklerinin

belirlenmesi ve bulgularla ilikilendirilmesi iin zaman, gayret ve sabr gerekir. Bey

Dalarndaki sedir aratrmalarna baladm 1981den beri 30 yl geti. Bu sre iinde herfrsatta Bey Dalarna trmandm ve aratrmalarma devam etmee altm.

Biz dalarmzn sakinliinde aratrmalarmz yapmaa alrken birileri de dalarmz,sularmz, insanlarmzn geim kaynaklarn ele geirmee kalkt. Ankarada 1-5.10.1993tarihinde yaplan Trkiye 1. Ormanclk urasnda Ferruh Atbaolu (Yargtay 20. HukukDairesi Bakan 1991-2004)ormanlarn zelletirilmesi konusundaki bildirisinde yle demiti;Ey ormanclar ve uraya katlanlar; eer ormanlarn zelletirilmesi ynnde bir karar

alrsanz, yakn gelecekte dalarmzda yabanc bayraklarn dalgalandn grrsnz. te o

zaman Trklk gururunuz, insanlk onurunuz rencide olmazm? Vicdannza hesap

verebilirmisiniz? yi dnnz ve ormanlarn Vatan topra olduunu unutmaynz..Bazlarnn aksi yndeki gayretlerine ramen, bizler hep birlikte bu dncelerle o Ormanclk

-1-


10/88

urasnda ormanlarn zelletirilmesi yolunda bir karar kmasn nlemitik. Bu defadalarmzdaki sularmz ele geirmek ve muslua balamak iin nce Dou KaradenizBlmnde Frtna Deresi Havzasnda balatlan saldr, ksa zamanda btn lkeyeyaygnlat. Tabii olarak Alakr Havzas da bu saldrdan nasibini ald.

Nehir tipi hidroelektrik santrallar ile doal ekosistemlerin dengesini bozmadan ve o suyukullanan insanlarn haklarn gasp etmeden yerel ihtiyalar karlamak iin elektrikretilmesine kimsenin itiraz olamaz. Ancak Frtna Deresinde kurulmak istenen HESinkapsamn ve etkilerini inceleyip, sarp arazideki uygulamalar grdmde; yaplmak istenenHESlerin doal ekosistemlerin dengesini bozmak bir yana, tamam ile yok edeceinikavradm. Nehir tipi HESlerde kullanlan planlama yntemi ve arazideki uygulamalar bizimderelere uymayan bir yntemdir. Bu HES giriimlerinde kullanlan planlama ve uygulamalar;bir su kaynann devamlln salayc ve koruyucu olmayp, o su ekosisteminde yaayancanllar ile suyu kullanan insanlarmz yok edici nitelikte bir soykrmdr.

HESlerin yaplmaa kalkld, akarsularn yataklarnn kurutulduu havzalarda yaayan,o su ile tarlasn, bahesini, meyvaln sulayan, rettii ile insanlarmz besleyen, ailesinigeindirmee alan insanlarmz. O insanlarmzn, orman aalar, ormanda yaayanhayvanlar, iekler, bcekler, derede yaayan balklar kadar deeri yokmudur? TrkiyeCumhuriyetinin dalar, ormanlar, topraklar, akarsular ve dier kaynaklar ile zenginlikleri

bir smrgeye mi aittir? Trkiye bir Hal saldrsna veya buray Dar-l Harb ilnedenlerin saldrsna boyun eecekmidir? Trk byle bir saldrya boyun emez. Ama gnlkolaylarn ve geim abalarnn iinde uraan sade insanlarmz bu trl giriimlerin amac vekapsam hakknda bilgi ve fikir sahibi deillerse. aml Heminliler saldry erken farketmiler ve ayaa kalkmlard. Ya tekiler? Alakr Havzasndaki 28 yerleim yerinde

baheleri, meyvalklar, seralar, hayvanlar ile gecesini gndzne katan sade insanlarmzgelen tehlikenin farkna varabilirlermiydi? Dou Karadeniz Blmnde kyamet kopmaa

baladnda Alakr Havzas habersizdi ve sakindi. Olay ksa zamanda duyuldu ve duyuruldu.Ta ocaklar iin balatlm olan direnme, nehir tipi HESleri de kapsamna ald.

Elde ettiim bilgileri yllarn birikimi ile derleyip, irdeleyip ve deerlendirmek, vardmsonular ilgililere sunmak gerektii kanaatindeyim. Bey Dalarnda benimle alan yrekliinsanlar, onlarn ocuklar ve torunlar birka evlek tarlalarnda, meyvalklarnda, seralarndaalyorlar. rettiklerini Trkiyenin her yanna gnderiyorlar. G etmiyorlar. Yerlerindealp, geiniyorlar. Bu insanlar o dalarn arasnda tutan Alakr aynn suyudur. Suyu HEStrbinine aktmak iin tnele (veya kanala) alrsanz, vadi susuz kalr. nsanlar da retimyapamazlar ve gerler.

Burada bir stn kamu yarar deerlendirmesi sz konusudur. stn kamu yarar; (1)Ulusal gvenlik, (2) Kamu gvenlii, (3) Kamu sal konularnda, kamu yararna olandier ilemlerin veya eylemlerin zerindedir. Alakr Havzasnda yaplmaa kalklanHESleri orada yaayan insanlarmz ge zorlamak giriimi olduunun farkndamsnz? Bueylem hangi kamu yararna sdrlabilir? Atatrkn dedii gibi; Mevzuu bahis olan eervatan ise, gerisi teferruattr.

-2-


11/88

2. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGES NDE ALAKIR HAVZASI

Trkiyenin corafya blgeleri ve blmleri snflandrmasnda Akdeniz Blgesi; (1) BatAkdeniz Blm, (2) Dou Akdeniz Blm, (3) Gller Blm olmak zere 3 blmeayrtedilmitir. Yetime ortam blgesel snflandrmas daha ayrntldr. Akdeniz

Blgesindeki corafya blmleri yetime ortam blgeleri grubu olarak tanmlanm veiinde farkl yetime ortam blgeleri ayrtedilmitir (Kantarc, M. D. 1983-1990).

2.1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGELER GRUBU

Bat Akdeniz YetimeOrtam Blgeleri Grubu batda Dalaman ay vadisinden balayp,douda Anamur Burnu/Tatlsu Nehri vadisine kadar uzanr. Kuzeyde Gller Blgesi ile Anadolu Blgesi ile snrlanr. Bu grup; deniz etkisini alan arazi ile dalarn arasnda kalanarazi ve Akdeniz ard arazisi olmak zere 3 yetime ortam blgesine ayrlmtr.

(1)Bat Akdeniz Yetime Ortam Blgesi (Deniz etkisi altndaki arazi),(2)Akdeniz Yetime Ortam Blgesi (Deniz etkisi alamayan arazi)(3)Bat Akdeniz Ard Yetime Ortam BlgesiBat Akdeniz Yetime Ortam Blgesi Toros Dalarnn bat blmnn Akdenize bakan

yamalarn ve bu yamalara gmlm derin akarsu havzalarn kapsamaktadr. Blge genelolarak gneye eimli bir yapdadr. Ancak derin vadilerin dik yamalar gneydou ve dou,gneybat ve bat bakldr. Bu bak farklarndan tr deniz etkisinin aln, ya miktarlar,gnelenme sresi ve iddeti de farkldr. Ykseltiye bal iklim deiiklii ile olumuykselti/iklim kuaklar iinde bak farklarna bal yetime ortam birimlerini de ayrmakgerekmektedir (Kesit 1).

Akdeniz Blgesinde ya ykseltiye bal olarak nce artar, sonra azalmaa balar (ekil1). Scaklk deerleri ise ykselti arttka her 100 mde 0,5 C kadar azalr (Scaklk farklarnkavrayabilmek iin yeterince lme yoktur). Deniz etkisi altndaki yamalarda iki sis kuaoluur. Orta Kzlam kuandaki sis oluumu belirgindir. Bu kuak yalarn da arttkuaktr. Daha yukarda Orta Sedir Kuanda uygun hava hallerinde sis oluur. Orta SedirKuanda oluan sis burada iklimin de daha nemlice olmasn salar (Kesit 1). Meteorolojiistasyonlarnn yetersizliini ormanlarn ve dier bitki toplumlarnn tr bileimleriniinceleyerek, ykselti/iklim kuaklarn ve bak farklarna gre iklim zelliklerindekideiimleri belirlememiz mmkn olmutur (Kesit 1,Tbl.1.).Ancak ormanlarn tahrip edilmesi

tr bileimlerinin de bozulmasna sebep olabilmektedir. Ayrca yetime ortamnn anakaya vetoprak zelliklerinin de yeterince deerlendirilmesi gerekmektedir. Btn bunlar dayetmeyebilir. Bu defa aalarn farkl ykselti/iklim kuaklarnda beslenme /bymeilikilerini de aratrmak gerekmektedir. Bey Dalarndaki sedir aratrmalarmzda btn buincelemeler, analizler ve deerlendirmeler yaplmtr (Bkz. Kantarc, M.D. 1985 ve 2008).

Akdeniz Blgesinde Toros Dalar esas itibariyle karstlam kire talarndanolumutur. Kire talar derin atlakl yaplarndan dolay ya sularn yeraltna szdrmaktave denize ulatrmaktadrlar (Ddenler). Bu sebeple karstik arazide yaan ya ile yzeyselaka geen su miktar arasnda nemli farklar vardr. Ya sularnn topraa szmas ve

-3-


12/88

anakayann atlakl yapsna ulamasnda ormanlarn ve orman topraklarnn etkisi oknemlidir. Akdeniz Blgesinde ormanlarn devamll, topraklarn korumas ve geirgenlikzelliklerini salamas, kire ta anakayasnn atlakl yaps ya/ak dzenini nemleetkilemektedir (ekil 2.1. ve 2.2.).

2.2. ALAKIR AYI HAVZASI

2.2.1. ALAKIR AYI HAVZASININ SINIRLARI VE YAPISI

Alakr ay Havzas kuzeyde Gkgedik Tepe, Karatufan Tepe, Bakrl Da ile YazrHavzasndan ayrlmaktadr. Batda kuzeyden gneye doru; Sava Tmsei Tepe, Eren Tepe(2763 m), Yldrm ukuru Ba, Ziyaret Tepe (2833 m) Kartal Tepe (2640 m), KuyoluTepe, Kanlca Tepe, Kzlar Sivrisi (3086 m), Kudret Gl, Sarkaya Yarlar, Sirken Da(1680 m), Kr Tepe (1495 m), Toak Tepe ( 1223 m) ile Havza snrlanmaktadr. Doudakuzeyden gneye doru; Dz Bel, Ala Da, Asar Da, Kepez Da ile akrlar Havzasndan

ayrlr. Dou snr Tekeova Da (2164 m), Akkr Tepe (2070 m), Gdene Yaylas, GreceDa, Yangl Tepe, Eren Tepe, Belen, apal Da zerinden Karayz Srtndan denize ular(Harita 1, Uydu Grnts 1, kesit 2).

Alakr ay kuzeyden gneye 61,8 km (Ku uuu) olup, Havzann genilii Kartal Tepe -Teke Ova arasnda 14,4 km, Sirken Da-Gdene Yaylas arasnda 21,6 kmdir (Tahtal DaAlakr Havzasnn dnda kalmaktadr). Alakr Havzas Toros Dalarnn iine dik yamal,dar ve uzun bir vadi olarak gmlm durumdadr(Kesit 3 ve 4).

Alakr ay gneyde Salur Da ile Toak Da arasndaki Dere Boazndan geerek

Hasky ile Yarba Kynn batsndan Finike Krfezine ular. ayn Dere Boazndankt yerde yaplm olan Krkgz Kprsnn (Eski Lymra Kprs) kemerli gzleri ayngetirdii materyal ile dolup, tkanmtr. ay eski yatan deitirerek, Dadibi kaynandankan Gksu aynn yatana girmitir (Harita 1).

-4-


13/88

M. DOAN KANTARCIM. DOAN KANTARCI

KEST YILLIK DEERLER DRT YAZ AYI DEERLER OCAK AYI DEERLER

O RT AL AM A O RT AL AM A K AR LA GNLK KLM O RT AL AM A O RT ALA MA NE M O RT AL AM A O RT ALA MA NE M

YKSELT m SICAKLIK YAI KAPLI EN YKSEK TP SICAKLIK YAI O RA NI S IC AK LI K YAI ORANI

3086 KIZLAR SVRS C: mm GN YAI C: mm SAAT 14.0 0 C: mm SAAT 14.0 0

SAYISI VE AY % %

> 2500 > 2500 YKSEK KIR (ALP) KUAI

2500

2400

2300

2200

2100

2000 2000-2500 ORMAN ST KIR KUAI

1900

1750-2000 1.1.6. SEDR ST KUAI

1800

1750

1700

1500-1750 1.1.5. SEDR ORTA KUAI (YAKLAIK ASLANKY) 10,4 814 52 XI/56 N 19,3 98 46 0 117 71

1600

1500

1400

1300 1000-1500 1.1.4. KIZILAM- SEDR KUAI 1 1, 5- 12 ,5 1 35 0- 21 60 2 -2 1 XI/1O2-XII/113 N 20, 7-22 ,5 6 7-87 28- 45 1, 6 - 3, 1 154- 505 6 6-78

1200-1500 m 1.1.4.1. SEDR ALT KUAI

1200 1000-1200 m 1.1.4.2. KIZILAM ST KUAI

1100

1000 1.1.3.1. NF KY - GDENE YRES 13,4-14,1 897-1564 XII/108-185 N - N 50 - 85 3,2 - 6,8 154-432

1.1.3.2. TAHTALI DALARI DOUSU - BK YRES 568

900 1.1.3.3 AAI GKDERE-KOVADA YRES 12, 5-14 ,1 744- 1382 2 -10 90 -1 00 YN-N-N 21,6-23,1 87-183 2,5 - 3,5 140-246

500-1000 1.2.3. KIZILAM ORTA KUAI 1.2.3.4. KPR AY VADS YRES 16,5 1797 N

800 (1) DOU BAKILI YAMALAR ALT YRES

(2) BATI BAKIL YAMALAR ALT YRES

700 1.1.3.5. BRADI (AYDIN KENT) - KPRL YRES 12,0-13,61380-2188 N 40 - 70 1,8 - 7,0 310-505

600

500

400 1.1.2.1. DALAMAN-KOCA AY-ALAKIR AYI YRES 16,0-18,0 900-1250 0,1 - 0,2 X,XII,II/87-17 YN-N-N 27 - 60 7,5 - 10,5 164-293

100 - 500 1.1.2. KIZILAM ALT KUAI 1.1.2.2. ANTALYA-ANAMUR YRES 16,5-18,51100-1800 IX,XII,II/94-303 N - N 14 - 84 9,0 - 10,0 246-417

300

200

100 1.1.1.1. MARMARS-EEN YRES 18, 0-19 ,0 1 000- 12 50 X ,XI ,XI I/ 37 YN-N-N 2 5, 3- 26 ,4 2 2 - 45 4 2 - 63 9 ,5 - 1 0, 6 2 26 -2 80 6 0 - 7 6

1.1.1.2. KALKAN-FNKE YRES 20,0 850-1000 XII-II/150 YN - N 26,4-26,7 15 - 30 42 - 47 10,1-12,6 210-260 50

0 1.1.1.3. FNKE KUMLUCA YRES 18,6 900-1050 I / 206 N 25,6 17 - 19 50 11,3 280-330 63

< 100 m 1.2.1. KIYI KUAI 1.1.1.4. KEMER-AKIRLAR YRES 18,5-19,0 1490-1570 XII / 387 N 26,6 28 - 41 57 10,1-11,3 295-337

1.1.1.5. ANTALYA YRES 18,0 -19,0 900-1100 XI-XII-I/90-332 N 26,6 28 - 41 57 10,0-10,5 195-244 60

1.1.1.6. MANAVGAT-DEMRTA YRES 18,0-19,0 1000-1300 I-II / 71-204 N 25,6-25,7 30 - 32 56 - 64 10,5-11,6 210-310 5 8-62

1.1.1.7. GAZPAA-ANAMUR YRES 19,0-20,0 800-1050 X / 169 YN-N 26,9 18 - 32 54 11,7 163-221 63

KIR KUAI

ST SEDR KUAI

ORTA SEDR KUAI

ALT SEDRKUAI

ST KIZILAM KUAI

ORTA KIZILAM KUAI

ALT KIZILAM KUAI

KIYI KUAI

ST SS VE YAI KUAI

ORTA SS VE YAI KUAI

ALT NEM / SS VE YAI KUAI

M.DOAN KANTARCI

KEST1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE YKSELT/KLM KUAKLARI LE YRELERDEK YAI VE SICAKLIK LKLER

KIR KUAI

ST SEDR KUAI

ORTA SEDRKUAI

ALT SEDRKUAI

ST KIZILAMKUAI

ORTA KIZILAMKUAIORTA SS VEYAI KUAI

ALT KIZILM

KUAI

KIYI KUAI

ST SS KUAI

ALT SS VEYAI KUAI

-5-


14/88

M. DOAN KANTARCI

814 ASLANKY817 AMKUYUSU

943 GKTEPE

AKSEK 1350

1367 CEVZL BRADI 2128

895 STLER1564 NF KY1382 KOVADA

1380 GNDOMUGDENE1373744 BUCAK

1923 KPRL897 GLCK(ACIPAYAM)

1249 UBUKLU (NARLI)

1797 BEKONAK1101 DEMEALTI

1395 KARACAREN (MELL)RENKY 9021039 KASABAGKBK 915

1192 EEN 1407 OYMAPINAR1099 TAAILGEBZ 890GAZPAA 796

1257 MARMARS

890 DEMRE

1491 AKIRLAR

1288 MANAVGATKALKAN 846 1571 KEMER30

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

1800

050

100

150

200

250

300

350

400

450

500

550

600

650

700

750

800

850

900

950

1000

1050

1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

1450

1500

1550

1600

1650

1700

1750

1800

1850

1900

1950

2000

2050

2100

2150

2200

2250

YKSELTm

YAI mm

EKL 1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE YILLIK ORTALAMA YAIIN YKSELTYE GRE DEM

KUMLUCA

1046

M. DOAN KANTARCI

EKL 1. BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE YILLIK ORTALAMA YAI MKTARLARININ YKSELTYE GRE DEM(amkuyusu Bey Dalarnn kuzey bakl yamalarnda, Aslanky ise Dou Akdeniz Y.O.Blgesinde gney bakda bulunmaktadr.ki istasyon da 1650 m ykseltide olup, ya miktarlar ayndr. Karlatrma yaplabilmesi iin grafikte yer verilmitir.)

-6-


15/88

TABLO 1. KUMLUCA-KKL-DBEK ORMANI (BEY DALARI) KESTNDEAA VE ALI TRLERNN RTME ORANLARI

(KIZILAM KUA INDA ORMANLARIN TAHRP EDLMES SONUCUNDA ORMAN ALTINDAK ALI TRLERGELEREK SIK AKDENZ ALILIINI "SEKUNDER MAK" OLUTURMAKTADIRLAR)

RNEK ALANLAR VE BTKLERN RTME ORANLARI (%)TRLER YKSELT m 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000

1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3

1. Cedrus libani (Sedir Aac) 5 20 20 80 80 70 80 80 80 80 80 70 80 80 80

2. Thymus sp. (Kekik) 15 4 4

3. Menta sp. (Da Nanesi) 7 4 4 4

4. Achantolimon olivieri 4 7 30 4 4 4

(Kar Kirpisi-oban Yast)

5. Daphnea oleoides 2 4 10 2 2

(Zeytin yaprakl Srmba)

6. Peonia mascula (akayk) 10 30 10 10 7 7

7. Cotoneaster nummularia 15 12 4 4

(Patlanga als)

8. Berberis creticus 2 12(Hanmtuzluu - Karamuk)

9. Juniperus foettidissima 12 15 2

(Kokulu Ard)

10. Euphorbia amygdoloides (Stleen) 30 35 35

11. Sobus torminalis (Ku vezi) 1 1 2 1

12. Acer hyrcanum 4 1 4 4 2 4 10 10

(Toros Akaaac)

13. Populus tremula (Da Kava) 1 2

14. Verbascum orientale (Srkuyruu) 1 30 30

15. Quercus infectoria (Maz Meesi) 4 1 1

16. Asparagus acutifolius 4 2

(Dikenli Kukonmaz)

17. Cistus villosus (Pembe i.Laden) 4 2 2 4 4

18. Juniperus excelsa (Boylu Ard) 1 4 1 1

19. Juniperus oxycedrus ssp.oxyced.

(Katran Ardc) 2

20. Crateagus monogyna (Akdiken) 4

21. Phlomis fruticosa (alba) 4 4 2 2 4

22.Pinus brutia (Kzlam) 70 70 70 80 85 40 40 70 2

23.Styrax officinalis (Karagnlk) 15 15 15 15 30 30 30

24. Euphobia tinctoria (BoyacStleeni)

35 35 15 15 15

25. Phyllirea latifolia (Akakesme) 4 4

26. Vitex agnus-castus (Hayt) 15 12 4

27. Pistacia trebinthus (Menengi) 12 12 15 15 1

28. Daphnea gnidioides (Srmba) 4 4 429. Spartium junceum (Katrtrna) 4 2

30. Cotynus coggyria (Boyac Suma) 4 4

31. Nerium oleander (Zakkum) 20 4 4

32. Laurus nobilis (Defne) 20 15 4

33. Ceratonia ciliqua(Keiboynuzu aac)

4 4 15

34. Arbutus andrachnea (Sandal) 15 15

35. Myrtus comminus (Mersin) 12 12

36. Olea europea var.oleaster

(Delice)

4 4

M. DOAN KANTARCIKAYNAK: Kantarc, M. D. 1998

-7-


16/88

M. DOAN KANTARCI

Harita Genel Mdl (1944) 1/200 000 lekli haritasndan kopyalanp birletirilmitir.

Alakr ay(Eski yatak)

KIRKGZKPRS

KARAMAN AYIHAVZASI

KARATUFAN

TEPE2250m

ZYARET DAI2833 m

KARTAL TEPE

2640 m

ALAKIR

HAVZASI

VADNNKUUUUUZUNLUU61.8

km

GENEL

EME

M%

3,6

SRKENDAI

168

0m

KIR TEPE

1495 m

TOAK DAI1223 m

ALAKIRBrj.

AKDENZ

M. DOAN KANTARCI

HARTA 1. ALAKIR AYI HAVZASI KEST 2. ALAKIR AYI HAVZASI

-8-


17/88

DEREKY

ALAKIR

ALAKIR

ALAKIR

TOCAK

KOZDERE

AYAZI

GRCE (KRCE)

M. DOAN KANTARCI

UYDU GRNTS 1. BEYDALARI VE ALAKIR HAVZASI

UYDU GRNTS 1. KUMLUCA, ALAKIR HAVZASI, BARAJ VE BEYDALARI

ALTI

DBEK ORMANI

ALAKIR BARAJI

SALUR

KARTAL TEPE

2610 m

KARACAREN

TAHTALIDA

2375m

GDENE(ALTINYAKA)

ALAKIR AYI

ZYARET TEPE2833 m

DERE

KOZAACIKY

IRALI

GMBEYAYLASI

GRECE DA

ASAR TEPE

KIRKDREK

GOOGLEEARTH2011GRNTS

-2011

K

ALAKIRHAVZASI

KARATUFAN

TEPE2250m

ZYARETDA

2833m

KARTALTE

PE

22640

m

SRKENDAI

16

80m

TOAKDAI

1223m

KARAMANAYI

HAVZASI

VADNNK

UUUUUZUNLUU61.8

km

GENELEM

EM

%3,6

2250 m

KIRTEPE

1495m

ALAKIRBrj

.

GRCE DEREKYPOZAN GL

KOZDERE

AYAZI

TOAK DAI1223 m

KIR TEPE

1495 m

SRKENDAI1680 m

KKL

AKPINAR

YAYLASI

KERMLERKUYUSU

KIZLARSVRS

3086m

SAZAK

AYIBELEN

SEYFYEDERMEN

KOZAACI

ROMA

KPRS

M. DOAN KANTARCIALAKIR AYIAKDENZ

-9-


18/88

M. DOAN KANTARCI

2640

2250

2000

1750

1500

1250

1000

750

630

650

750

1000

1100

1125

1100

1000

1000

750

700 7

50

1000

1250

1500

1750

2000

2164

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2200

2300

2400

2500

2600

2700

2800

YKSELTm

UZAKLIK m

ALAKIR HAVZASI KARTAL TEPE - ALAKIR AYI - TEKOVA DAI KEST

M. DOAN KANTARCI

KEST 3. ALAKIR HAVZASINDA KARTAL TEPE ALAKIR AYI TEKEOVA DAI KEST

KARTAL TEPE

2640 m

TEKEOVADAI

2164m

ALAKIRAYI

AYBOYUMEYVA

BAHES

GLC

K

SAZAK

GNANAYI

-10-


19/88

M. DOAN KANTARCI

1680

1500

1250

1000

750

500

450

400

350

330

350 4

00 4

505

00

600 6

50

600

5

00

250

200

175

200 2

50

500

750

850

1000

1250

1500

175

0

1775

175

0

174

0

175

0

175

0

1700175

018001

850

1850

175

0

1600

175

0

2000

2250

237

5

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2200

2300

2400

2500

YKSELTm

UZAKLIK m

ALAKIR HAVZASI SRKEN DAI - ALAKIR AYI - TAHTALI DA KEST

M. DOAN KANTARCI

SRKENDAI

1680m

DEREKY

RTEKZ

ALAKIRAYI

AYAZI

KOZDERE

GDENEYO

LU

GMBE YAYLASI

TAHTALI DA2375 m

KEST 4. ALAKIR HAVZASINDA SRKEN DAI-ALAKIR AYI-TAHTALI DA KEST

-11-


20/88

M. DOAN KANTARCI

Y A I

L RT

HUMUS

Ah

Bv

B - C

CvANAKAYAATLAKLI KRE TAI

TOPRAKSIZINTI SUYU

TOPRAKR GZENEKLDR

KRE TAI ATLAKLARINDANSIZAN SU KAYNAKLARI, DERELERVE YER ALTI SUYUNU BESLER

SEDR

ORMANI

TOPRAK SUYUN SIZMA HIZI VEGZENEKLER m GZENEKLERDE TUTULMA

GC

OK R > 50 SU HIZLA SIZAR (> 0.05 atm)R 10 - 50 SU YAVA SIZAR (0.05-0.33 atm)

ORTA 0.2 - 10 KAPLLAR SU (0.33 - 15 atm)

NCE < 0.2 L SU (> 15 atm)

EKL 2.1. ORMANIN L RTS, ORMAN TOPRAININ GZENEK APLARI,YAI SUYUNU SIZDIRMASIVE KRE TAINDAK ATLAK SSTEMNN KAYNAKLARI - YERALTI SUYUNU BESLEMES

M. DOAN KANTARCI

-12-


21/88

M. DOAN KANTARCI

YAI

LRT

YAPRAK,

RNT,HUMUS

A hHUMUSLU

TOPRAK

EKL 2.2. KRETAI ANAKAYASINDAN OLUMU ORMAN TOPRAINDA YAI SULARININ SIZMASI VE TAHTALI DADA SEDR ORMANLARI

ORMAN TOPRAI :ORGANK MADDE LE R GZENEKL,AA VE ALI KKLER LE KAVRANMI,TOPRAK HAYVANCIKLARININ YUVALARI

VE YOLLARI LE YAPISI GELMOLAN ORMAN TOPRAIYAI SULARINI EMER VE HIZLA SIZDIRABLR.YZEYSEL AKII VE SEL OLUUMUNU NLER.

KRETAININ TABAKALI VE ATLAKLI YAPISINDANYER ALTINA SIZAN SU KAYNAKLARIN VE HAVZANIN

YER ALTI SUYUNU BESLEMEKTEDR.

BYLECE, ORMAN TOPRAI KORUR,VE ODUN RETM YANINDA SU RETM DE YAPAR.

M. DOAN KANTARCI

ORMAN

TOPRAIGZENEKLVE SZEKTR.

KRE TAITABAKALI VE

ATLAKLIDIR.

ORMAN

YOK EDLRSE,TOPRAK TAINIRVE

YAI SULARISELLERE

DNR.

M.

DOANKANTARCI-

TAHYALIDA

-EKM

2010

-13-


22/88

2.2.2. ALAKIR HAVZASINDA SICAKLIK,YAI VE YKSEK YAILARIN DURUMU

Alakr Havzasnda ok nemli iki ya lm istasyonu (Kumluca ve GdeneAltnyaka)kapatlmtr. Bu iki yaler istasyonun 1970 ylna kadar yapt lmelere gre; ortalama

yllk ya Kumlucada (6 yllk)1046,0 mm, Gdenede (5 yllk) 1373,2 mmdir (DM Gnl.Mdl 1974). Kumluca ve Gdenedeki aylk ortalama ya miktarlar tablo 2.1. ile ekil3.1.de verilmitir. Bu iki ya istasyonunun 5-6 yllk lmeleri evredeki dieristasyonlarn lmeleri ile karlatrldnda; Kumlucada llen yllk ortalama ya ile 4yaz ay ortalama ya toplam ve ocak ay ortalama yalar Finikeden biraz daha fazlaolup, Antalya yalar ile denk dmektedir (Tablo 2.2. ve ekil 3.2.). Gdene 900 mykseltide yer ald iin ya miktar kydaki yalardan daha fazladr.

Kumluca ile Gdenede llen ortalama ya miktarlarnn arasndaki fark 327,4 mmolup, her 100 mlik ykselti basamanda ortalama 39 mmlik bir ya art hesaplanmtr(Tablo 2.1.). ki istasyonda da 4 yaz ayndaki ya miktarlar ok dktr (% 0.3-0.5 kadar).Kumluca ile Gdenede yllk toplam yan % 56-57si aralk ve ocak aylarndadmektedir.

Kumluca ve Gdenede ya istasyonlar kapatlmayp, tam lme yapan meteorolojiistasyonlar haline gelitirilmeliydiler. Alakr Havzasnda ilerideki blmlerde incelenecekolan tarmsal kapasite meteorolojik tespitlerle de desteklenmeliydi. imdilik AlakrHavzasndaki iklim deerlendirmeleri ve ya/ak ilikileri iin Finike ile Antalyameteoroloji istasyonlarnn lmelerini kullanmak ve baz yorumlamalar yapmak zorundayz.

2.2.2.1. FNKEDE ORTALAMA SICAKLIK, YAIVE GNLK YKSEK YAILAR

(1) ORTALAMA SICAKLIK

Finike Meteoroloji istasyonunun lmelerine gre; 1970-2006 yllar arasndaki ortalamascaklk deerlerinin 1970-1982, 1983-1993 ve 1994-2006 olmak zere 3 dneme ayrlarakincelenmesi uygun bulunmutur. Bu dnemlerin ayrlmasnn sebebi 1982 ve 1991 yllararasnda patlayan 5 yanardan stratosfere (10 000 mden yukarya) pskrttkleri kl vegazlarn etkisi ile yllk ortalama scakln 1,0 C kadar azalm olmasdr. Stratosfer sakin

bir yer olduu iin buraya ulaan tozlar ile gazlar uzun sre dalmadan ve kimyasal bileimleri bozulmadan kalabilmektedirler. Ancak bu tozlar ile gazlar gne nlarn(dolays ile enerjisini) emdikleri ve geriye yansttklar iin Dnyann daha az enerjialmasna sebep olmaktadrlar. Finikedeki yllk ortalama scaklk deiimlerinde bazyanarda patlamalarnn o yl veya ertesi yllardaki scaklk deerlerinin dmesi ile ilikiliolduklar dikkat ekmektedir.

Finikede yllk ortalama scaklk deerleri 1953-1970 dneminde 18,6 C iken, 1994-2006dneminde 19,4 Cye ykselmitir. Aradaki fark 0,8 C olup, nemli bir snma olayn iaretetmektedir. Yllk ortalama scaklk aradaki 1970-1982 dneminde 18,3 C, 1983-1993

dneminde 18,4 Cdir. Eer 1970-2006 arasnda ve zellikle 1994-2006 dnemindeyanarda patlamalar devam etmeseydi, snmann daha da fazla olmas beklenirdi (ekil 4).

-14-


23/88

Finikede yaz aylarndaki ortalama scaklk deerleri incelendiinde; 1953-1970 dneminegre 1994-2006 dneminde 1,0-1,7 Clk artlarn olduu grlmektedir (ekil 4).

(2) ORTALAMA YAI LE GNLK YKSEK YAILAR

Finikede yllk ortalama ya miktar 1953-1970 dneminde 986,5 mm olarakbildirilmitir (DM Gnl. Mdl 1974). Yllk ortalama ya miktar 1994-2006 dneminde1056,7 mmye ykselmitir. Aradaki fark 70,2 mmdir (ekil 5). Ya artnn IV. Ayda25,6 mm ve XI. Ayda 89,9 mm olmas dikkat ekicidir.

Finikede 1985-2008 yllar arasndaki gnlk saanak yalar (Yksek yalar mm/24saat) tablo 3te verilmitir. Gnlk saanak yalarn 70 mmden fazla olanlar seilmi,iaretlenmi ve ekil 6de yllara gre sralanmtr. Tablo 3 ve ekil 6da gnlk saanakyalarn zellikle 1998 ylndan sonra yaz aylarnda da olutuklar, sklamaa baladklarve miktarlarnn artt grlmektedir.

Finikede 1985-2009 dnemindeki gnlk saanak ya miktarlar (Tablo 3) ile aynidnemdeki aylk ya miktarlar (Tablo 4) karlatrlm, oranlanm ve elde edilensonular ekil 7de ya ok olan aylar iin verilmitir. ekil 7 serisindeki verilere gre;yalar kasm aynda artmaa balamakta, aralk ve ocak aylarnda ok artmakta, ubatayndan itibaren azalmaktadr. Miktar 70 mm/24 saatten fazla olan saanak yalar, aralkve ocak aylarndaki aylk yalarn % 20-70i kadarn oluturmaktadr (Yllara gre oranlardeimektedir). Dier aylarda aylk toplam ya azaldka, gnlk saanak ya oranlarartmaktadr (ekil 7).

Saanak yalar Akdeniz zerinden gelen lk ve nemli hava ktlelerinin, kuzeyden gelensouk hava ktleleri ile karlamasndan kaynaklanmaktadr. Akdeniz Havzasndakisnmaya bal olarak Finikedeki saanak ya oluumlar sklam, miktarlar ve oranlarda artmtr. Bu art; Finikede yaz ve k aylar arasndaki ya dengesizliinin yannda, kaylarndaki yalarn da saanak yalardan tr dzensiz olduunu gstermektedir.

-15-


24/88

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

500,0

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Y

AImm

AYLAR

KUMLUCA VE GDENE'DE (Altnyaka) AYLIK ORTALAMA YAI MKTARLARI

KUMLUCA

GDENE (Altnyaka)

TABLO 2.1. KUMLUCA VE GDENEDE (Altnyaka) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAI MKTARLARIVE YAI MKTARININ 100 mlik YKSELT ARTIINA GRE DEM

(Kumlucada 6, Gdenede 5 yllk, 1970 ncesi lme sonular)

M. DOAN KANTARCIKaynak : Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl 1974 verilerinden derlenip, deerlendirilmitir.

EKL 3.1. KUMLUCA VE GDENEDE (Altnyaka) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAI MKTARLARI

M. DOAN KANTARCIKaynak : Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl 1974 verilerinden derlenip, deerlendirilmitir.

YILLIK

YER YKSELT

m

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII mm

KUMLUCA 60 m 326,1 119,6 101,3 62,0 15,0 6,3 0,0 0,4 10,2 44,3 97,4 263,1 1045,8

AYLIK YAI ORANI 0,31 0,11 0,10 0,06 0,01 0,01 0,00 0,00 0,01 0,04 0,09 0,25 1,00

GDENE (Altnyaka) 900 m 431,9 78,3 148,1 76,2 28,6 15,0 3,4 4,8 32,1 70,4 122,7 361,8 1373,2

AYLIK YAI ORANI 0,31 0,06 0,11 0,06 0,02 0,01 0,00 0,00 0,02 0,05 0,09 0,26 1,00

FARK mm 840 m 105,8 41,3 46,8 14,2 13,6 8,7 3,4 5,2 2 1,9 26,1 25,3 98,7 327,4

FARK mm/100 m 12,6 4,9 5,6 1,7 1,6 1,0 0,4 0,6 2,6 3,1 3,0 11,8 39,0

-16-


25/88

906,0889,7

987,01046,0

1571,0

1491,4

1288,2

1068,01047,5

889,8

1099,4

1039,3

915,3

1101,2

1394,8

1796,6

1373,2

744,0

568,0

150,8 150,0206,1

386,8

204,0

331,5

118,3 90,3128,0

178,4

302,9

247,4

99,9

238

,2

216

,7

27

8,7

326

,1

536

,9

295

,23

12

,9

263

,7

243

,3

195,6

208

,0

246

,2

178,4

245

,9

254

,24

03

,2

431

,9

139

,9

0,050,0

100,0150,0200,0250,0300,0350,0400,0

450,0500,0550,0600,0650,0700,0750,0800,0850,0900,0950,0

1000,01050,01100,01150,01200,01250,01300,01350,01400,01450,01500,01550,01600,0

1650,01700,01750,01800,01850,01900,01950,02000,0

YAImm

BATI AKDENZ Y.O. BLGESNDE DENZ ETKS ALTINDAK ARAZDE YILLIK YAI, OCAK AYINDAKYAI, 4 YAZ AYINDAK YAI VE GNLK YKSEK YAI MKTARLARI (1970 NCES LMLER)

YILLIK ORT. mm SAANAK mm/24 SAAT

OCAK AYI mm 4 YAZ AYI mm

TABLO 2.2.BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE DENZ ETKS ALTINDAK ARAZDE ORTALAMA YAILAR LE

SAANAK YAI MKTARLARI VE ORANLARI (1970 YILINA KADAR YAPILAN LMELERDEN DERLENM, DEERLENDRLMTR.)

EKL 3.2.BATI AKDENZ YETME ORTAMI BLGESNDE DENZ ETKS ALTINDAK ARAZDE YAILAR VE ORANLARI

YAILAR SAANAK OCAK AYINA 4 YAZ AYI

YER YKSELT YILLIK ORT. ARALIK AYI OCAK AYI YAI ORANI TOPLAM YAI

m mm mm mm mm/24 SAAT % mm

KA 5 906,0 226,9 238,2 150,8/XII 63,3 14,5

DEMRE 20 889,7 216,7 150,0/I 69,2 21,0

FNKE 3 987,0 261,8 278,7 206,1/I 74,0 18,9

KUMLUCA 60 1046,0 263,1 326,1 16,6

KEMER 10 1571,0 397,8 536,9 31,8

AKIRLAR 20 1491,4 295,2 386,8/XII 131,0 71,7

ANTALYA 42 1068,0 343,3 263,7 331,5/I 77,4 28,4

SERK 40 1047,5 283,8 243,3 136,3 34,8

GEBZ 75 889,8 285,3 195,6 118,3/XII 36,8

TAAIL 80 1099,4 208,0 90,3/IX 56,9 40,8

MANAVGAT 20 1288,2 312,9 204/I 28,9 30,0

KASABA 230 1039,3 246,2 128/II 72,5 25,9

GKBK(FNKE) 200 915,3 178,4 178,4/XII 71,7 25,7

DEMEALTI 265 1101,2 245,9 302,9/II 123,2 32,3

KARACAREN(MELL) 265 1394,8 254,2 247,4/XII 97,3 85,8BEKONAK 360 1796,6 431,7 403,2 87,4

BUCAK 850 744,0 139,9 99,9/XII 71,4 87,5

GDENE (ALTINYAKA) 900 1373,2 361,8 431,9 55,3

BK 450 568,0M. DOAN KANTARCI

M. DOAN KANTARCI

Devlet Meteoroloji leri Gnl. Mdl ve DS Gnl Mdl lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-17-


26/88

17,5

18

18,5

19

19,5

20

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

YILLIKORTALAMASICAKLIKC:

YILLAR

FNKE' DE YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

32

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

AYLIKORTALAMASICAKLIKC:

AYLAR

FNKE' DE AYLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

1953-1970 1970-1981 1982-1993 1994-2006

FNKE YILLIK

YILLAR C

1970 18,4

1971 18,1

1972 17,8

1973 18,3

1974 18,2

1975 18,0

1976 17,9

1977 18,3

1978 18,7

1979 18,9

1980 18,2

1981 18,6

1982 17,9

1983 17,81984 18,4

1985 18,8

1986 18,9

1987 18,2

1988 18,7

1989 18,7

1990 18,9

1991 18,6

1992 17,8

1993 18,6

1994 19,6

1995 19,0

1996 19,4

1997 18,4

1998 19,6

1999 19,7

2000 19,3

2001 19,8

2002 19,6

2003 19,9

2004 19,4

2005 19,0

2006 19,0

FNKE'DE AYLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN (C) DNEMSEL DEM YILLIK

DNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII C

1953-1970 11,3 11,7 13,4 16,4 20,3 24,6 27,2 27,0 23,6 19,5 15,8 12,8 18,6

1970-1981 10,7 11,2 13,2 16,2 20,1 24,8 27,1 26,6 23,4 19,1 14,9 11,9 18,3

1982-1993 10,8 10,7 12,5 16,3 20,3 24,5 27,7 27,4 24,3 19,8 15,1 12,0 18,4

1994-2006 11,5 11,7 13,4 16,7 21,4 26,1 28,9 28,6 24,9 20,5 15,9 12,8 19,4

FARK 0,2 0,0 0,0 0,3 1,1 1,5 1,7 1,6 1,3 1,0 0,1 0,0 0,8

1953/1970-1994/2006

EKL 4. FNKE'DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

UNZEN

VE

PNATUBO

1953-1970

ORT. 18,6 C

1970-1981

ORT. 18,3 C 1982-1993ORT. 18,4 C

1994-2006

ORT. 19,4 C

1975 TOLBACHK YANARDAI-KAMATKA1975 PAVLOF YANARDAI-ALASKA1980 HEKLA - SLANDA1982 EL CHCON YANARDAI (MEKSKA)1982 NEVADO DELRUZ (KOLOMBYA)1986 AUGUSTN ALASKA1991 UNZEN YANARDAI (GNEY JAPONYA)1991 PNATUBO YANARDAI (FLPNLER)OCAK-UBAT 1991 I. KRFEZ SAVAI KUVEYTPETROL KUYULARI YANGINI

1994 TAVURVUR YANARDAI-METAPT ADASI1996 PAPUA YEN GNE YANARDAI1997 OLMOK CALDERA YANARDAI-ALASKA2000 HEKLA - SLANDA2002 PAGO YANARDAI2004 BAGANA YANARDAI2006 TAVURVUR YANARDAI-METAPT ADASI2006 AUGUSTNE

M.

DOANKANTARCI

NEVADODELRU

Z

VECHCON

TOLBACK

VE

PAVLOF

TAVURVUR

PAPUAVE

OLMOKCA

LDERA

AUGUSTN

PAGO

BAGANA

TAVURVUR

HEKLA

HEKLA

-18-


27/88

050

100150200250300350400450500550600650700750800850900

95010001050110011501200125013001350140014501500155016001650

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

YILLKORTALAMAYAI

mm

YILLAR

FNKE' DE YILLIK ORTALAMA YAILARIN DNEMSEL DEM

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

AYLIKORTALAMAYAImm

AYLAR

FNKE' DE AYLIK ORTALAMA YAILARIN DNEMSELDEM

1953-1970

1970-1981

1982-1993

1994-2006

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

GNLKENYKSE

KYAImm/24saat

AYLAR

FNKE' DE GNLK EN OK YAI (mm / 24 saat)MKTARLARININ DNEMSEL DEM

1953-1970

1970-2006

FNKE' DE AYLIK ORTALAMA YAILARIN DNEMSEL DEM YILLIK

DNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII mm

1953-1970 278,7 130,2 91,7 35,8 21,9 5,9 2,5 0,7 9,8 68,9 78,4 261,8 986,5

1970-1981 234,4 181,3 84,7 39,7 19,8 6,9 1,2 0,7 5,7 65,9 101,6 200,4 942,2

1982-1993 197,3 138,3 103,3 41,1 16,8 11,6 2,9 0,8 3,4 44,2 125,7 161,3 846,7

1994-2006 227,1 126,5 83,4 61,4 23,3 10,5 3,3 3,8 5,8 76,2 168,3 267,1 1056,7FARK -51,6 -3,7 -8,3 25,6 1,4 4,6 0,8 3,1 -4 7,3 89,9 5,3 70,2

1953/1970-1994/2006

FNKE'DE GNLK EN YKSEK YAI (mm / 24 saat) MKTARLARININ AYLARA GRE DNEMSEL DEM

DNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1953-1970 206,1 188,0 79,7 64,4 64,0 10,8 20,5 5,5 38,0 83,2 101,1 131,9

1970-2006 132,3 146,6 64,7 93,1 50,6 73,0 13,1 24,4 13,6 62,0 200,9 248,6

DKKAT

YI LLAR YILLIK

mm

1970 774,8

1971 952,0

1972 698,4

1973 526,2

1974 1154,3

1975 909,9

1976 1032,1

1977 723,3

1978 1044,1

1979 1023,9

1980 922,2

1981 1545,0

1982 876,3

1983 1233,6

1984 779,4

1985 845,1

1986 678,8

1987 779,9

1988 1199,3

1989 771,1

1990 576,8

1991 907,0

1992 816,4

1993 695,3

1994 1167,7

1995 684,9

1996 775,1

1997 986,1

1998 1095,3

1999 838,2

2000 730,4

2001 1553,0

2002 875,4

2003 1390,8

2004 1537,9

2005 895,0

2006 1208,4

EKL 5. FNKE'DE AYLIK VE YILLIK YAILARIN (mm) DNEMSEL DEM

1953-1970

ORT. 986,5 mm

1970-1981

ORT. 942,2 mm1982-1993

ORT. 846,7 mm

1994-2006

ORT. 1056,7 mm

M. DOAN KANTARCI

DKKATSAANAKYAILARARTMI

Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Finike Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-19-


28/88

TABLO 3. FNKEDE GNLK SAANAK YAILARIN (> 70 mm) 1985-2008 DNEMNDE AYLARA DAILIMI

EKL 6. FNKEDE GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA DAILIMI (1985-2008 DNEM - ARTIA DKKAT)

YILLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1985 47,5 46,0 62,9 1,2 2,8 0,3 0,0 0,0 13,6 50,1 53,2 27,5

1986 45,2 44,0 1,1 9,6 5,0 3,0 0,0 0,0 12,3 28,2 22,5 49,1

1987 80,9 14,8 37,7 27,6 13,2 14,6 8,7 0,0 0,0 1,0 13,8 48,6

1988 90,5 50,3 51,3 46,1 27,0 0,6 13,1 0,0 0,0 32,8 67,9 30,9

1989 7,8 43,8 18,4 0,0 0,8 0,1 0,0 0,0 0,0 53,9 120,5 21,2

1990 5,4 64,4 26,7 15,2 0,2 2,6 0,0 0,0 2,3 22,5 9,8 23,6

1991 29,1 101,9 44,9 29,5 20,4 0,0 0,2 0,0 1,1 42,7 11,8 85,2

1992 2,9 45,5 53,9 22,6 23,5 53,7 0,3 0,0 0,0 0,3 56,1 35,6

1993 45,0 34,4 23,3 7,0 15,7 2,6 0,2 0,0 0,0 18,5 52,8 24,7

1994 90,5 39,3 12,0 10,4 34,2 0,0 0,1 6,4 2,0 39,4 65,3 102,8

1995 39,6 25,2 36,8 8,1 0,5 2,0 7,0 0,8 4,7 15,3 26,9 73,6

1996 79,3 35,9 17,6 3,1 9,7 0,0 0,0 0,0 9,6 12,8 45,9 36,9

1997 37,4 21,1 53,6 23,1 18,3 6,7 0,0 24,4 1,4 47,1 51,7 58,1

1998 57,5 146,6 39,5 61,3 12,3 0,4 0,0 0,0 2,7 10,9 70,4 60,7

1999 66,2 54,0 35,1 34,2 0,0 0,6 0,4 1,4 0,0 4,9 44,5 78,7

2000 34,7 19,5 32,0 13,0 16,6 0,0 0,0 0,1 0,1 25,2 77,6 39,6

2001 74,8 31,4 2,6 30,0 10,1 0,0 0,8 0,6 0,0 18,3 200,9 89,3

2002 71,2 25,7 28,4 34,4 1,1 2,1 11,2 0,5 4,8 5,7 32,0 72,8

2003 99,6 77,2 49,2 34,4 50,6 73,0 0,0 1,0 2,0 49,0 44,6 43,8

2004 132,3 45,0 22,2 93,1 6,2 4,8 3,0 0,0 1,2 12,0 50,3 248,6

2005 63,8 74,2 29,1 30,6 11,0 42,5 0,6 0,1 4,6 36,0 54,3 40,2

2006 56,3 56,5 30,2 3,8 3,6 0,8 0,0 0,1 22,2 172,7 67,5 11,0

2007 90,4 56,4 39,5 28,8 4,4 3,0 0,4 0,0 0,0 39,2 103,3 78,0

2008 10,8 118,0 7,0 11,4 2,1 0,0 0,0 0,0 30,4 23,4 67,2 34,2

0102030405060708090

100110120130140150160170180190200210220230

240250260270

YAImm/m/24SAA

T

YILLAR

FNKE'DE 1985-2008 YILLARI ARASINDA70 mm/m/GN MKTARINDAN FAZLAOLAN SAANAK YAILARIN ARTII VE SIKLAMASI

X

XI

XII

I

II

IV

VI

M. DOAN KANTARCI

M. DOAN KANTARCIDevlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Finike Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-20-


29/88

FNKE st.nu. 17375 AYLIK TOPLAM YAI YILLIK

YILLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TOPLAM

1985 290,2 192,5 82,3 2,6 5,7 0,3 0,0 0,0 13,6 66,2 105,2 86,5 845,1

1986 243,0 152,0 1,8 9,9 7,3 3,9 0,0 0,0 19,8 39,6 40,4 161,1 678,8

1987 307,5 38,4 143,1 79,4 17,6 17,0 8,7 0,0 0,0 1,3 38,6 128,3 779,9

1988 183,0 213,7 230,4 101,1 46,4 0,6 22,2 0,0 0,0 73,5 194,7 133,7 1199,3

1989 17,1 56,8 55,9 0,0 1,6 0,1 0,0 0,0 0,0 73,8 228,3 87,7 521,3

1990 9,4 131,9 28,6 16,9 0,2 2,6 0,0 0,0 2,8 28,7 21,8 119,5 362,4

1991 104,6 162,0 94,2 32,5 23,2 0,0 0,2 0,0 1,1 74,0 30,0 385,2 907,0

1992 3,0 116,3 101,2 48,9 43,4 54,0 0,4 0,0 0,0 0,4 107,2 126,3 601,1

1993 157,0 139,0 70,9 8,8 45,3 5,0 0,2 0,0 0,0 28,0 128,0 113,1 695,3

1994 304,5 181,2 47,2 24,9 38,2 0,0 0,1 9,9 3,6 101,7 227,7 228,7 1167,7

1995 166,0 60,2 127,5 20,1 0,7 2,0 13,1 0,8 4,7 20,6 95,8 173,4 684,9

1996 151,7 138,0 69,9 11,6 12,4 0,0 0,0 0,0 10,0 51,2 72,4 257,9 775,1

1997 70,1 29,0 130,9 100,3 30,5 7,4 0,0 34,2 1,4 157,8 116,0 308,5 986,1

1998 130,9 224,3 111,3 119,7 29,0 0,4 0,0 0,0 2,9 16,7 151,6 308,5 1095,3

1999 265,6 178,2 104,3 55,2 0,0 1,0 0,4 2,2 0,0 5,9 53,6 152,9 819,3

2000 94,4 75,7 70,9 35,0 26,7 0,0 0,0 0,1 0,1 68,9 245,5 113,1 730,4

2001 124,7 129,0 2,6 107,3 11,8 0,0 0,8 0,6 0,0 54,8 609,7 511,7 1553,0

2002 140,4 50,2 92,6 71,2 1,1 2,6 24,5 0,5 6,6 10,7 130,9 344,1 875,4

2003 386,6 186,8 129,6 93,1 110,6 73,2 0,0 1,0 2,2 50,1 104,0 253,6 1390,8

2004 653,3 92,3 27,4 120,9 7,6 4,8 3,0 0,0 1,4 33,9 107,4 485,9 1537,9

2005 276,2 133,2 47,9 32,4 11,2 44,7 0,6 0,1 8,5 69,0 147,0 124,2 895,0

2006 188,5 166,6 121,7 6,4 4,1 0,8 0,0 0,1 33,4 349,7 125,9 21,2 1018,4

2007 128,9 162,6 51,7 51,3 8,6 5,2 0,4 0,0 0,0 93,4 251,9 247,5 1001,5

2008 34,3 239,7 25,5 38,2 5,0 0,0 0,0 0,0 53,8 30,9 166,8 93,1 687,3

ORT.

mm

184,6 135,4 82,1 49,5 20,3 9,4 3,1 2,1 6,9 62,5 145,9 206,9 908,7

M. DOAN KANTARCI

TABLO 4. FNKEDE AYLIK VE YILLIK YAI MKTARLARI (1985-2008 DNEM)

Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Finike Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-21-


30/88

75,7

71,2

76,9

44,6 7

3,0

78,4

57,7 7

5,0

66,1

38,7

74,3

25,0

29,8

65,3 8

3,1

36,6

33

,4 53,3

97,8

35,4 5

2,2

49,4

42,0 7

5,7

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE'DE X. AYDATOPLAM YAI VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI

TOPLAM YAI-X

YKSEK YAI-X

ORAN %

50,6

55,7

35,8

34,9 5

2,8

45,0

39,3

52,3

41

,3

28,7

28,1

63,4

44,6

46,4

83,0

31,6

33,0

24,4 4

2,9

46,8

36,9 5

3,6

41,0

40,3

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE'DE XI. AYDATOPLAM YAI VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI

TOPLAM YAI-XI

YKSEK YAI-XI

ORAN %

M. DOAN KANTARCI

EKL 7.1. FNKEDE EKM VE KASIM AYLARINDA AYLIK TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI

-22-


31/88

31,8

30,5

37,9

23,1

24,2

19,7

22,1

28,2

21,8 4

4,9

42,4

14,3

18,8

19,7 5

1,5

35,0

17,5

21,2

17,3 5

1,2

32,4 5

1,9

31,5

36,7

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

500,0

550,0

600,0

650,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE'DE XII. AYDATOPLAM YAI VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI

TOPLAM YAI-XII

YKSEK YAI-XII

ORAN %

16,4

18,6

26,3 4

9,5

45,6

57,4

27,8

96,7

28,7

29,7

23,9 5

2,3

53,4

43,9

24,9

36,8 6

0,0

50,7

25,8

20,3

23,1

29,9

70,1

31,5

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

500,0

550,0

600,0

650,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE'DE I. AYDATOPLAM YAILAR LE SAANAK YAILAR VE ORANLARI

TOPLAM YAI-I

YKSEK YAI-I

ORAN %

EKL 7.2. FNKEDE ARALIK VE OCAK AYLARINDA TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI

M. DOAN KANTARCI

-23-


32/88

23

,9

28

,938

,5

23

,577

,1

48

,862

,9

39

,1

24

,7

21

,7 41

,9

26

,07

2,8

65

,4

30

,3

25

,8

24

,3 51

,2

41

,348

,855

,7

33

,9

34

,7 49

,2

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE 'DE II. AYDATOPLAM YAILAR LE SAANAK YAILAR VE ORANLARI TOPLAM YAI-II

YKSEK YAI-II

ORAN %

76

,4

61

,1

26

,3

22

,332

,9

93

,4

47

,753

,3

32

,9

25

,4

28

,9

25

,2 40

,9

35

,5

33

,745

,1100

,0

30

,738

,08

1,0

60

,8

24

,876

,4

27

,5

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNEKE'DE III. AYDATOPLAM YAI LE SAANAK YAILAR VE ORANLARI TOPLAM YAI-III

YKSEK YAI-III

ORAN %

EKL 7.3. FNKEDE UBAT VE MART AYLARINDA TOPLAM VE GNLK SAANAK YAILAR LE ORANLARI

M. DOAN KANTARCI

-24-


33/88

46,2

97,0

34,8

45,6

0,0

89,9

90,8

46,2 7

9,5

41,8

40,3

26,7

23,0 5

1,2

62,0

37,1

28,0 4

8,3

36,9

77,0 9

4,4

59,4

56,1

29,8

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNK'DE IV. AYDATOPLAM YAI, SAANAK YAILAR VE ORANLARI TOPLAM YAI-IV

YKSEK YAI-IV

ORAN %

49,1 6

8,5

75,0

58,2

50,0

100,0

87,9

54,1

34,7

89,5

71,4

78,2

60,0

42,4

0,0

62,2 8

5,6 1

00,0

45,8

81,6 9

8,2

87,8

51,2

42,0

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

YAImm

YILLAR

FNKE'DE V. AYDATOPLAM YAI VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI

TOPLAM YAI-V

YKSEK YAI-V

ORAN %

EKL 7.4.FNKEDE IV. VE V. AYLARDA TOPLAM VE SAANAK YAILAR LE ORANLARI (1985 -2008 DNEM)

M. DOAN KANTARCI

-25-


34/88

2.2.2.2. ANTALYADA ORTALAMA SICAKLIK, YAI, BUHARLAMAVE GNLK YKSEK YAILAR

(1)ORTALAMA SICAKLIKAntalya Meteoroloji istasyonunun lmelerini deerlendirdiimizde, aynen Finikedeki

gibi 1970-2006 dneminin 3 alt dneme ayrp incelenmesinin gerektii sonucuna varlmtr.Dnyada 1981-1991 arasnda 5 yanardan patlamas ve kllerini stratosfere kadar

pskrtmelerinin etkisi Antalyada 1982-1993 dneminde yllk ortalama scakln 1,0 Cazalmasna sebep olmutur (ekil 8).

Antalyada yllk ortalama scaklk deerleri 1930-1970 arasnda 18,7 C olarak verilmitir(DM Gnl. Mdl 1974). Yllk ortalama scakln 1994-2006 dneminde 18,8 Caykseldii ve aradaki farkn 0,1 C olduu hesaplanmtr (ekil 8). Aylk ortalama scaklkdeerleri karlatrldnda; yaz aylarndaki scaklk farklarnn sras ile 0,4 0,7 0,8 ve1,0 C artt grlmektedir (ekil 8). Antalyada da scakln daha fazla artmayna

yanarda patlamalarnn etkisi olduu anlalmaktadr. Dier bir etki de Antalyann denizekar konumundan kaynaklanmaktadr. Finike batsndaki yksek araziden dolay denizetkisini daha az almaktadr.

(2)ORTALAMA YAILAR VE GNLK YKSEK YAILARAntalyada yllk ortalama ya miktar 1930-1970 dneminde 1068,2 mm olarak

verilmitir (DM Gnl. Mdl 1974). Yllk ortalama ya miktar 1994-2006 dneminde1301 mmye ykselmitir. Aradaki fark 232,8 mm/yl olarak hesaplanmtr (ekil 9). Aylkortalama yalar incelendiinde, Antalyada 1930-1970 dnemine gre 1994-2006

dnemindeki farklar saanak yalarn paynn azald gibi bir izlenimvermektedir (ekil9). Bu izlenim yanltcdr.

Antalyada 1975-2007 dnemindeki gnlk saanak yalar tablo 5te verilmitir. Gnlksaanak yalarn 70 mmden fazla olanlar iaretlenmi ve ekil 10da gsterilmitir. Tablo5 ve ekil 10 incelendiinde gnlk saanak yalarn 1994 ylndan itibaren ayni aydakitekrarlanma saysnn 3-4e ykseldii ve miktarlarnn artt anlalmaktadr.

Antalyada 1975-2007 dnemindeki gnlk saanak yalar (Tablo 5) ile ayni aylardakiaylk toplam ya miktarlar (Tablo 6) karlatrlm, oranlanm ve aralarndaki ilikiler

ekil 11de gsterilmitir. ekil 11 serisi incelendiinde; Antalyada da aylk yatoplamlarnn kasm ayndan itibaren artmaa balad, aralk ve ocak aylarnda en yksekmiktarlara ulatklar, ubat ayndan mays ayna kadar giderek azaldklar grlmektedir.Baz yllarda ok fazla ya dmektedir (2001 /XI. ay gibi). Gnlk saanak yalarnaylk toplam yalara oranlar genellikle % 20-50 arasnda deimektedir. Bu oranlarn bazaylarda % 80-90lara ulat grlmektedir (ekil 11).

Antalyada gnlk saanak yalarn sklamas ve miktarlarnn artmas AkdenizHavzasndaki snmaya baldr. Bu snma sreci ile ilgili olarak; Antalya Krfezinde veevresindeki dalk arazide oluan scak ekirdekli siklonlar gnlk saanak yalara ve

-26-


35/88

bunlara bal olarak sel olaylarna, su basknlarna sebep olmaktadrlar. Bu gelimeler giderekdaha dengesiz bir ya dzeni ile kar karya olduumuzu iaret etmektedir.

Antalya ile Finikede 1975-2007 yllar arasndaki gnlk saanak yalar aylara grekarlatrlmtr (ekil 11). Antalyadaki gnlk saanak yalarn daha dank olduklar,Finikede ise daha toplu durumda bulunduklar grlmektedir. Finikede gnlk saanakyalarn 1998 ylndan itibaren sklat ve artt, Antalyada ise sklama ve artn1994ten itibaren balad sonucuna varlmaktadr. Aradaki fark; Finike KrfezindeFinikenin yeri ile Antalya Krfezinde Antalyann yeri, rzgrlar al konumlar vearkalarndaki da/vadi sistemleri ile balantldr. Kumluca bu iki meteoroloji istasyonununarasnda Antalyaya daha benzer bir konumda yer almaktadr. Kumlucann arkasndakiTahtal Da Ktlesi yalarn ve gnlk saanak yalarn artmasna sebep olmaktadr(Gvur Deresinden gelen sel olaylar Tablo 7). Alakr Havzas ise deniz etkisineKumlucadan daha kapal olup Finikenin konumuna benzer bir konumdadr (Harita 1).

(3)AIK SU YZEYNDEN BUHARLAMA VE PET LE GETMKTARLARIAntalyada ak su yzeyinden buharlama miktarlarndaki (mm/m) art ok dikkat

ekicidir. Dnemsel karlatrma 1930-1970 ile 1975-2005 ortalama deerleri arasndayaplmtr (Tablo 8, ekil 13). Antalyada 1930-1970 dneminde 1445,8 mm/m olarakllen ortalama buharlama miktar 1975-2005 dneminde ortalama 1912,2 mm/m olarak

bildirilmitir (Tablo 8). Aradaki fark 466,4 mm/mlik ok nemli bir arttr. Ak suyzeyinden 6 yaz ayndaki buharlama miktar 1930-1970 dneminde 927,3 mm/m olup,1970-2006 dneminde 1339,3 mm/m llmtr (Tablo 8.). Aradaki fark 412,0 mmdir.Birincisi 40, ikincisi 36 yllk iki uzun dneme yaylan bir lme serisinde bu kadar nemlifarklar birka hatal lme balanamaz. Fark vardr ve belirgindir. Ak su yzeyinden

buharlamalarn aylk ortalama miktarlar mevsimlere gre incelendiinde sistematik birartn ve azalmann olduu grlmektedir.

Tablo 8 ile ekil 13teki ak su yzeyinden buharlama miktarlar Antalya ve evresindeyaplm tek lmedir (Finikede lme yok). Ak su yzeyinden buharlama miktarlar ve

bu miktarlardaki art, sulu tarm alanlarnda uygulanan salma sulama ve yamurlama

yntemlerindeki su kayplar bakmndan da ok nemlidir. Ayrca Akdeniz Havzasndakisnma, deniz yzeyinden buharlama ve saanak yalarn olumalar arasndaki ilikiye dek tutmaktadr (ekil 27 ile iliki kurunuz).

Antalyada topraktan buharlama ve bitki yapraklarndan terleme ile su kayb hesaplanmve tablo 9 ve ekil 14te sunulmutur. Bir yerin su bilanosu; oradaki ortalama scaklk ileenlem derecesi ve gnelenme deeri zerinden hesaplanan potansiyel evapotranspirasyon(PET) miktarnn, ya ve toprakta depo edilen (bitki kklerinin alabilecei) faydalanlabilirsu kapasitesi (FSK) toplam ile karlatrlarak yaplmaktadr. Burada C.W.Thonthwaiteynteminde tarm topraklar iin ngrlen 100 mm/m.m (m) miktar yerine, orman

topraklar iin nerilen (Topran derinlii, tr ve tallk oranna gre FSK hesaplayan) yntem kullanlmtr ( Kantarc, M.D.2005). Tablo 9da sadece PET miktarlar verilmi ve

-27-


36/88

ak su yzeyinden buharlama miktarlar ile karlatrma yaplmtr (Su bilanosuverilmemitir). Antalyada topraktan buharlama ve bitki yapraklarndan terleme ilekaybedilecei hesaplanm olan su miktar (PET) 1930-1970 dnemindeki ortalama scaklk

deerlerine gre 1092,5 mm, 1998-2006 ortalama scaklk deerlerine gre 1155,9 mm olarakhesaplanmtr (Aradaki fark 63,4 mm/m). ki dnemdeki PET miktarlar arasndaki fark okfazla deildir. Yntem C.W.Thonthwaite tarafndan 50 cm kalnlnda bir topraa dikilenmsr bitkilerinin su kullanmna gre (Evaporametrede) deneysel lmelere dayanlarakortaya konulmutur. Bu yntemde; topran zellikleri ilebitki yaprann terlemeyi kontroledici yeteneklerine (solunum gzeneklerinin kapakklar ve kllar gibi) gre deneysel olarakllen toprak suyu eitleri ve miktarlar ile PET miktar (evapotranspirasyon)hesaplanmtr. Ak su yzeyinde ise buharlamay engelleyecek bir dzenek yoktur. Ak suyzeyinden buharlama tarmda kullanlan salma su veya yamurlama gibi sulama yntemleri

ile sulama zamanna bal olan buharlama kayplar bakmndan nemli bir lek olarakdeerlendirilebilir.

-28-


37/88

EKL 8. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

16,5

17,0

17,5

18,0

18,5

19,0

19,5

20,0

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

ORTALAMASICAKLIKC:

YILLAR

ANTALYA'DA YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

22,0

24,0

26,0

28,0

30,0

32,0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

SICAKLIKC:

AYLAR

AYLIK ORTALAMA SICAKLIIN DNEMLERE GRE DEM

1930-1970 1970-1982 1983-1993 1994-2006

1930-1970

DNEM

ORT. 18,7 C1970-1982

DNEMORT. 18,4 C

1983-1993

DNEMORT. 17,7 C

1993-2006

DNEMORT. 18,8 C

YILLAR YILLIK

1970 19,3

1971 19,0

1972 18,61973 19,2

1974 19,0

1975 18,1

1976 17,4

1977 18,0

1978 18,2

1979 18,6

1980 17,7

1981 18,6

1982 18,5

1983 17,4

1984 17,8

1985 18,0

1986 18,2

1987 17,4

1988 17,8

1989 17,5

1990 17,7

1991 17,3

1992 16,9

1993 17,6

1994 18,6

1995 17,91996 18,3

1997 17,7

1998 19,4

1999 19,4

2000 18,9

2001 19,3

2002 19,0

2003 19,2

2004 18,9

2005 18,7

2006 18,8

ANTALYA'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DNEMSEL DEM

DNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK

1930-1970 10,1 10,7 12,8 16,4 20,5 25,0 28,2 28,1 24,9 20,3 15,6 11,9 18,7

1970-1982 10,0 10,4 13,0 16,2 20,1 25,3 27,9 27,6 24,5 19,7 14,6 11,2 18,4

1983-1993 8,9 9,2 11,5 15,6 19,7 24,5 27,9 27,4 24,0 19,0 13,7 10,1 17,7

1994-2006 10,0 10,6 12,7 16,0 21,2 26,0 29,0 28,5 24,9 20,2 14,8 11,4 18,8

FARK -0,1 -0,1 - 0,1 -0,4 0,7 1,0 0,8 0,4 0,0 - 0,1 -0,8 -0,5 0,1

(1930-/1970-1994/2006)

UNZENVE

PNATUBO

THOLBACK

VEPAVLOF

NEVADODELRUZ

VECHCON

AUGUSTN T

AVURVUR

PAPUA

VE

OLMOKCALD

ERA

1975 TOLBACHK YANARDAI-KAMATKA1975 PAVLOF YANARDAI-ALASKA1980 HEKLA - SLANDA1982 EL CHCON YAN ARDAI (MEKSKA)1982 NEVADO DELRUZ (KOLOMBYA)1986 AUGUSTN ALASKA1991 UNZEN YANARDAI (GNEY JAPONYA)1991 PNATUBO YANARDAI (FLPNLER)OCAK-UBAT 1991 I. KRFEZ SAVAI KUVEYTPETROL KUYULARI YANGINI

1994 TAVURVUR YANARDAI-METAPT ADASI1996 PAPUA YEN GNE YANARDAI1997 OLMOK CALDERA YANARDAI-ALASKA2000 HEKLA - SLANDA2002 PAGO YANARDAI2004 BAGANA YANARDAI2006 TAVURVUR YANARDAI-METAPT ADASI2006 AUGUSTNE

M. DOAN KANTARCI

TAVURVURVE

AUGUSTNE

HEKLA

HEKLA

PAG

O

BAG

ANA

-29-


38/88

y = 0,5183x2 - 2051,6x + 2E+06

R = 0,1242

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

800,0

900,0

1000,0

1100,0

1200,0

1300,0

1400,0

1500,0

1600,0

1700,0

1800,0

1900,0

2000,0

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

YAImm

YILLAR

ANTALYA'DA YILLIK ORTALAMA YAIIN DNEMSEL DEM

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

YAImm

AYLAR

ANTALYA'DA AYLIK YAILARIN DNEMSEL DEM

1930-1970

1970-1981

1982-1993

1994-2006

YILLAR YILLIK

mm

1970 992,5

1971 1068,0

1972 630,6

1973 552,9

1974 1302,4

1975 1280,4

1976 1135,7

1977 995,3

1978 1436,3

1979 1283,91980 826,5

1981 1598,1

1982 830,3

1983 1166,6

1984 1152,3

1985 1102,6

1986 853,3

1987 720,9

1988 1210,1

1989 648,8

1990 602,2

1991 1142,6

1992 861,9

1993 942,4

1994 1246,4

1995 1245,7

1996 1431,3

1997 1470,3

1998 1340,6

1999 855,5

2000 839,4

2001 1891,8

2002 971,6

2003 1773,6

2004 1268,2

2005 1021,8

2006 1556,9

ANTALYA'DA AYLIK ORTALAMA YAI MKTARLARININ (mm)DNEMSEL DEMDNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK

1930-1970 263,7 156,2 93,2 43,9 30,9 10,1 1,8 2,9 13,6 57,7 110,5 283,8 1068,2

1970-1981 254,1 238,0 73,9 39,2 25,6 5,9 4,1 0,4 10,3 75,7 148,3 216,4 1091,9

1982-1993 180,9 138,4 121,6 45,0 30,0 11,2 2,4 0,4 2,6 61,4 138,9 203,2 936,2

1994-2006 242,6 109,9 112,8 91,3 37,3 7,0 4,5 4,3 14,7 107,1 231,8 337,7 1301,0FARK -21,1 -46,3 19,4 47,4 6,4 -3,1 2,7 1,4 1,1 49,4 121,3 53,9 232,81930-70/1994-2006

EKL 9. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAILARIN DNEMSEL DEM

1930-1970

ORT.1068.2 mm

1970-1981

ORT.

1091,9 mm

1982-1993

ORT.936,2 mm

1994-2006

ORT.1301,0 mm

M. DOAN KANTARCI

SAANAKYAILARDAARTI VE SELBASKINLARI

ANTALYA'DA GNLK EN OK YAIIN DNEMSEL DEM

DNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1930-1970 331,5 134,1 151,9 124,4 120,4 64,1 32,3 49,6 98,7 195,1 183,2 290,7

1970-2006 180,6 125,0 161,1 142,4 73,0 43,2 32,5 27,8 52,2 167,8 220,2 228,6

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

YAImm

AYLAR

ANTALYA'DA GNLK EN OK YAI MKTARLARI

1930-1970

1970-2006

GNLK YAIAYLIK YAIAYAKIN

Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Antalya Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-30-


39/88

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

110,0

120,0

130,0

140,0

150,0

160,0

170,0

180,0

190,0

200,0

210,0220,0

230,0

240,0

250,0

Y

AImm/m/24SAAT

YILLAR

ANTALYA'DA 1985-2007 DNEMNDE GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA DAILIMI VE DEM

I II III IV

V X XI XII

TABLO 5. ANTALYADA GNLK (mm/24 saat) SAANAK YAILARIN 1985-2008 DNEMNDEK DURUMU

M. DOAN KANTARCI

M. DOAN KANTARCI

EKL 10.ANTALYADA GNLK SAANAK YAILARIN AYLARA DAILIMI (1994-2006 DNEMNDE ARTIA DKKAT)

YIL/AY I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1985 180,6 34,7 63,5 18,2 2,6 0,2 0,0 0,0 0,0 28,9 65,3 90,7

1986 67,1 107,8 20,1 10,0 20,2 0,1 0,0 0,0 11,8 5,7 1,0 30,0

1987 20,8 44,0 30,5 32,0 7,5 43,2 0,0 5,1 0,1 18,6 41,3 63,7

1988 56,0 76,7 93,0 18,7 47,4 0,1 2,9 0,0 0,0 75,4 34,5 108,1

1989 38,7 79,0 118,9 0,1 32,4 4,4 0,0 0,0 0,2 34,2 36,5 50,7

1990 33,3 100,9 61,5 3,2 6,0 4,0 0,0 0,0 5,0 54,4 16,3 87,0

1991 49,3 30,8 9,4 61,2 8,4 0,0 3,8 0,0 0,0 30,6 56,3 228,6

1992 63,7 17,8 129,2 18,1 8,7 1,6 1,0 0,1 2,2 0,6 85,0 125,5

1993 98,9 38,5 88,0 10,0 36,6 14,2 0,0 0,0 0,0 63,8 49,3 55,8

1994 51,0 44,2 17,5 13,3 9,2 1,0 0,0 9,8 0,3 167,8 69,2 100,5

1995 28,2 30,9 110,0 15,0 18,6 5,8 2,3 0,0 1,6 12,5 218,6 91,0

1996 85,8 90,3 28,7 47,4 0,8 0,1 0,0 0,0 0,2 68,1 37,3 156,2

1997 51,5 36,4 58,2 77,1 37,8 12,3 0,0 27,8 37,0 45,9 70,0 172,7

1998 49,4 111,9 78,0 26,5 8,4 2,1 0,3 0,0 1,9 102,3 42,1 183,5

1999 108,1 57,0 48,2 19,8 0,6 9,7 0,2 3,0 52,2 16,1 15,0 54,6

2000 17,0 13,8 33,9 50,5 56,7 0,1 0,0 5,6 0,0 16,3 139,7 75,7

2001 126,3 65,4 9,0 30,6 24,2 0,0 0,3 0,0 2,0 10,6 179,1 94,9

2002 17,5 11,3 24,8 32,2 9,0 0,1 19,0 1,3 4,9 17,8 37,3 227,6

2003 164,1 51,0 161,1 50,6 57,2 4,7 0,0 0,0 7,9 14,0 28,0 179,3

2004 76,0 19,3 6,0 142,4 19,8 5,5 0,3 0,0 0,1 13,0 90,4 56,0

2005 152,3 62,9 17,2 4,4 73,0 4,4 32,5 0,0 12,2 10,2 57,5 67,2

2006 135,3 57,1 26,4 72,2 11,2 21,2 0,3 3,4 21,5 190,0 59,6 60,5

2007 58,0 83,4 36,0 11,2 0,5 0,6 0,2 0.0 0,9 17,5 26,2 86,0

2008 6,4 6,8 35.4 24.3 2.0 0.8 2.0 31.6 6.0 20.8 52.0

Devlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Antalya Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-31-


40/88

YIL/AY I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK

mm

1985 482,1 102,0 100,9 23,5 8,3 0,3 0,0 0,0 0,0 56,0 141,8 187,7 1102,6

1986 328,3 332,1 20,3 10,4 29,0 0,1 0,0 0,0 21,6 6,4 1,1 104,0 853,3

1987 62,9 104,5 104,9 101,7 15,5 49,2 0,0 5,1 0,1 29,8 83,5 163,7 720,9

1988 152,8 241,8 186,1 53,5 97,9 0,1 3,1 0,0 0,0 121,4 86,1 267,3 1210,1

1989 48,2 108,8 162,4 0,1 33,3 6,0 0,0 0,0 0,2 69,3 109,9 110,6 648,8

1990 72,5 146,2 62,3 8,2 10,8 5,1 0,0 0,0 5,1 66,4 30,4 195,2 602,2

1991 135,2 86,8 31,7 86,9 15,2 0,0 6,4 0,0 0,0 57,5 72,5 650,4 1142,6

1992 183,1 31,5 182,1 34,0 19,6 3,0 1,0 0,1 2,2 0,6 194,8 176,0 828,0

1993 264,7 116,0 129,3 29,6 120,5 20,0 0,0 0,0 0,0 74,8 100,9 86,6 942,4

1994 233,7 149,4 48,7 17,6 17,2 1,4 0,0 10,1 0,3 298,2 260,6 209,2 1246,4

1995 109,8 36,3 275,0 31,6 34,1 6,1 2,5 0,0 1,6 24,1 527,1 197,5 1245,7

1996 265,9 268,9 88,6 74,3 1,6 0,1 0,0 0,0 0,2 105,9 80,2 545,6 1431,3

1997 76,1 58,5 139,0 134,9 60,8 20,2 0,0 28,6 62,2 189,3 166,9 533,8 1470,3

1998 225,4 165,7 138,1 89,1 19,7 2,7 0,3 0,0 2,1 120,3 144,6 432,6 1340,61999 261,4 189,5 134,0 34,9 0,9 13,1 0,2 4,1 53,2 20,7 29,8 113,7 855,5

2000 39,1 42,4 65,8 105,2 84,1 0,1 0,0 8,5 0,0 27,8 312,4 154,0 839,4

2001 217,7 96,2 9,5 97,3 62,0 0,0 0,4 0,0 2,0 16,3 907,2 483,2 1891,8

2002 52,0 22,3 48,8 118,0 9,9 0,1 20,4 1,3 5,5 40,8 68,1 584,4 971,6

2003 368,0 122,7 398,8 128,5 84,1 10,5 0,0 0,0 8,0 21,6 53,8 577,6 1773,6

2004 556,9 65,6 12,6 261,3 23,5 8,7 0,3 0,0 0,1 15,5 146,9 176,8 1268,2

2005 428,9 126,8 29,9 7,4 74,7 5,5 34,1 0,0 25,5 17,2 142,2 129,6 1021,82006 319,0 84,5 78,2 87,3 12,3 21,9 0,3 3,4 29,9 494,7 126,4 66,4 1324,3

2007 113,8 152,7 39,1 12,5 1,9 0,8 0,2 0,0 0,9 38,2 87,0 247,2 694,3

2008 12,6 10,8 66,4 41,0 2,2 0,8 0,0 2,0 38,6 8,0 32,6 68,7 283,7

TABLO 6. ANTALYADA AYLIK VE YILLIK TOPLAM YAI MKTARLARI (1985 -2008) ANTALYA STASYON Nu:17300 ENLEM: 36 53 KUZEYYKSELT: 42 m BOYLAM: 30 42 DOU

M. DOAN KANTARCIDevlet Meteoroloji leri Gnl.Mdl Antalya Meteoroloji st. lmelerinden derlenip, deerlendirilmitir.

-32-


41/88

51

,6 89

,1

62

,4

62

,1

49

,4 81

,9

53

,21

00

,0

85

,3

56

,3

51

,964

,3

24

,285

,0

77

,8

58

,6

65

,0

43

,6 64

,8 83

,9

59

,3

38

,445

,8

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

500,0

550,0

600,0

650,0

700,0750,0

800,0

850,0

900,0

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

YAImm/m

YILLAR

ANTALYA'DA EKM AYINDA TOPLAM YAI LE YKSEK YAIIN LKS (1985-2007)

TOPLAM YAI XYKSEK YAI XORAN %

46

,1 90

,9

49

,5

40

,1

33

,253

,6 77

,7

43

,6

48

,9

26

,641

,5

46

,5

41

,9

29

,150

,3

44

,7

19

,7 54

,8

52

,061

,5

40

,4

47

,2

30

,1

0,0

50,0

100,0

1

alakır Çayı havzasında hes girişimlerinin ekolojik bakımdan İrdelenmesi

Documents