15. erdi aroa

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

1

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

ERRESUMA BISIGODOA

• Bisigodoak Hispaniara etorri ziren Europako Iparraldetik.

• Hispanian erresuma bat sortu zuten.

• Toledo hiriburu bihurtu zuten.

• Bisigodoak gutxi ziren eta latina, lege erromatarrak eta erlijio

katolikoa onartu zituzten.

TOLEDO

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

2

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Nondik iritsi ziren bisigodoak Penintsulara?

• Nortzuk zeuden bisigodoak iritsi baino lehen Penintsulan?

• Zein izan zen Bisigodoen hiriburua?

• Zein hizkuntz hiz egiten zuten bisigodoek?

• BOROBILDU Toledo hiriburua:

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

3

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

MUSULMANEN KONKISTA

• VIII. mendean, Afrikatik musulmanak iritsi ziren Penintsulara.

• Erresuma bisigodoa inbaditu zuten eta Penintsula eta Balear

Uharteak konkistatu zituzten musulmanek.

• AL ANDALUS jarri zioten izena.

• Kordoba hiriburu bihurtu zuten.

• Mediku, poeta, astronomo, filosofo eta musikari bikainak bizi ziren.

• Azokak, zokoak, bikainak zituzten eta toki guztietatik ekarritako

produktuak saltzen zituzten.

• Hiriek garrantzi handia zuten Al-Andalusen: Kordoba eta Sevilla

adibidez.

• Hiriak hesituta zeuden; kale estuak eta irregularrak zituzten.

• Hirietan artisau eta merkatari ugari bizi ziren.

• Bere produktuak ZOKOAN saltzen zituzten.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

4

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Nekazaritzan ere aritu ziren, hirien inguruan.

• Labore berriak ekarri zituzten: orburuak, alberjiniak eta arroza.

• Soroak ureztatzeko noriak eta ubideak eraiki zituzten.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

5

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Nondik iritsi ziren musulmanak Penintsulara?

• Nortzuk zeuden musulmanak iritis zirenean?

• Ze izen jarri zioten konkistatutako lurraldei?

• Zein izan zen hiriburua? Borobildu mapan.

• Zer dira zokoak?

• Aipatu Al-Andaluseko hiri batzuen izenak:

• Nolakoak ziren hiriak?

• Nortzuk dira artisauak?

• Merkatariek non egiten zuten lan?

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

6

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Nekazariek non egiten zuten lan?

• Zer eraiki zuten ureztatzeko soroak?

Koloreztatu:

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

7

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

MESKITA koloreztatu

Kordobako Meskita

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

8

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

9

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

KRISTAU- ERRESUMENAK

• Penintsularen Iparraldean kristauak bizi ziren eta musulmanei

aurre egin zieten.

• Erresumetan eta konderritan antolatu ziren: Asturiasko Erresuma,

Leongo Erresuma, Gaztelako Erresuma, Nafarroako Erresuma,

Kataluniako konderriak, Aragoiko Erresuma.

• Urte askoz borroketan ibili ziren baina merkataritza-harremanak ere

izan zituzten.

• XV. Mendearen bukaeran, kristau-erresumek ia Iberiar penintsula

osoa konkistatu zuten.

• Errege-erregina Katolikoek 1492an Granadako Erresuma, azken

lurralde musulmana, konkistatu zuten.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

10

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

11

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

Gizartean bi talde zeuden:

• Pribilegiodunak: Nobleak eta kleroa

• Pribilegio gabekoak: nekazariak, artisauak, merkatariak

HIRIAK:

• Harresiz inguratuta zeuden.

• Auzotan banatuta zeuden. Kaleak estuak eta etxeak zurezkoak ziren.

• Plaza handi bat zegoen eta merkatariek produktuak saltzen zituzten.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

12

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Hiri askotan, Katedral ederrak zeuden (Burgosen, Toledon...)

Burgoseko Katedrala

• Hirietan merkatariak eta artisauak bizi ziren.

• Lanbide berekoek kale berean izaten zituzten lantegiak.

• Merkatarizta-feriak antolatzen zituzten Europako produktuak

saltzeko.

• Hiri nagusietan unibertsitateak sortu ziren: Salamancan adibidez.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

13

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

Salamanca Unibertsitatea

• Erdi Aroan, bi estilotako eraikin handiak zeuden: ERROMANIKOA

ETA GOTIKOA.

• ERROMANIKOA. Harrizko horma lodiak zituzten. Lehio gutxi eta

txikiak zituzten. Oso ilunak ziren. Ateek eta lehioek erdi-puntako

arkua izaten zuten.

ARKUA:

HORMAK:

LEHIOAK:

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

14

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

Estilo gotikoa

• Erromanikoak baino handiagoak ziren.

• Hormak meheagoak ziren.

• Arku zorrotzak.

• Lehio handiak zituzten. Koloretako beiratez apainduta zeuden.

ARKUAK:

LEHIOAK:

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

15

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Gizartea bi taldetan zegoen baratuta:

Artisauak, nobleak, mojak eta fraideak (kleroa), nekazaritzak, markatariak

PRIBILEGIATUAK

PRIBILEGIO GABEKOAK

• Nolakoak ziren Erdi Aroko hiriak?

• Non bizi ziren merkatariak eta artisauak? Non saltzen zituzten bere

produktuak ?

• Eliza hau gotikoa ala erromanikoa da? Zergatik?

Hornak:

Arkua:

Lehioak:

Tamaina:

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

16

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

ERDI AROAREN hasieran hiru erlijio zeuden Iberiar

Penintsulan: Kristauak, musulmanak eta juduak. Erlijio

eta kultura ezberdenitako pertsonak elkarrekin bizi

ziren, elkarrekiko errespetua eta tolerantzia adibide bat

da, BIZIKIDETZARAKO OINARRIA.

GAUR EGUNGO EUSKADIKO

LURRALDEA, ERDI AROAN

• Baskoien eta errege bisigodoen artean borrokak izan ziren.

• Bisigodoek ez zuten lortu baskoien lurraldea menderatzea.

• Musulmanak ez ziren kokatu gaur egundo Euskadiko lurraldean.

• Kristautzearen lehen seinaleak Euskadiko hegoaldean agertu ziren

lehendabizi. Bizkaian eta Gipuzkoan beranduago.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

17

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

• Euskadin ere eraikin erromanikoak eta gotikoak ditugu.

Eraikin erromanikoak: Estibalizko Andre Mariren santutegia (Araban)

San Pelaio ermita, Bizkaian.

Eraikin gotikoak: Gasteizko Santa Maria Eliza (Araban).

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

18

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com

Sagarrrondoko Andre Maria eliza (Hondarribian, Gipuzkoan).

ARTE

ERROMANIKOA

ARTE

GOTIKOA

EZAUGARRIAK

ADIBIDEAK

Hurrengo laburpen hau kopiatu:Hurrengo laburpen hau kopiatu:Hurrengo laburpen hau kopiatu:Hurrengo laburpen hau kopiatu: Bisigodoen garaiko ezaugarria baskoien eta bisigodoen arteko etengabeko borrokak izan ziren. Musulmanak ez ziren kokatu gaur egungo Euskadiko lurretan. Hainbat monumentu erromaniko eta gotikok diraute zutik.

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

19

http.//hipialtza.blogspot.com

http.//margarigela.blogspot.com